Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

LENTE - 2014

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Functioneel Erfgroen • Lekker Landschap • Feloranje maatregelen tegen hoofdletsel

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Weekendwerkzaamheden:

Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Lucien Calle Tel. 06-22792100 [email protected] www.steltkluut.nl

Inhoudsopgave

Begraafplaats Goes Foto: Luciën Calle

Jaargang 28 LENTE - 2014 De Boom In is een uitgave van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. De Boom In wordt verstuurd in een biologisch afbreekbare folie. Redactie: Caroline Geluk Sylvia Tuinder Robert Wielemaker Foort Minnaard Gastredacteur: Jacob Bouwman Verder werkten aan dit nummer mee: Fam. de Kraker Wim Wisse Ewoud Voogd Theo Aernoudts Alex Wieland Pieter Voets

Luciën Calle

Peter Boelee Sandra Dobbelaar

Advertenties: Ook uw advertentie in De Boom In? Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 voor de mogelijkheden.

Redactie- en bezoekadres: Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes Tel. 0113-23 09 36 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl Abonnement Wilt u ook De Boom In ontvangen? Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief ISSN nummer 1876-5491 Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie.

SLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achterhalen. Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de rechten van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen.

Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 2350 ex.

Foto: SLZ Tholen Natuurvereniging Tholen Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Adri Mol Wapenvondst Natuurbeschermingsvereniging Henk Dalebout Tel. 0166-604266 in varkenskot [email protected] en Mia de Kraker hebben een oude boerderij gekocht in Hoek. Deze hofsteeTel.stond al drie jaar leeg en er is ’t Duumpje 06-20745396 e-mail: v. Daele e-mail: www.natutholen.nl veel achterstallig onderhoud. Dat ze deGerard komende jaren wel weten wat ze met hun vrije tijd moeten doen, staat Tel. 0117-301835 [email protected] dus wel vast. Zowel het erf als het [email protected] zelf kunnen wel een opknapbeurt gebruiken. De vorige bewoner, die er zo www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer. Bevelanden zijn eigen gewoontes op na hield, zorgde nog voor leuke verstopte vondsten uit de Tweede Wereldoorlog! 2 www.duumpje.nl html Beheerswerkgroep KNNV Johan Vermin SLZ heeft handen, ogen en orenWalcheren nodig! Heel Zeeland Tel. 0113-639620 [email protected] Landschapsverzorging A Rocha Zeeland Ogen zijn nodig voor het opsporen enWerkgroep het regelmatig controleren van grenspalen enwerkgroep verdwenen stenen. www.knnv.nl/beveland Collette Krabbendam Handen zijn nodig voor het herstellenThomas van o.a. Tiendpalen, het plaatsen van Martine beschermende maaipaaltjes Tel. 0118-634916 Tel. 0118-640448 rondom grensstenen, van palen en het inperken van ongewenste kruiden en Bomenbuurt ’s Gravenpolderhet rechtzettenNa 19.00 uurin enhet de veld hele vrijdag [email protected] [email protected] http://arochanederland.ning.com Mevr. D. demaaiKoningen hooiwerkzaamheden diverse op oude begraafplaatsen. Oren zijn nodig om de achterliggende Tel.verhalen 0113-311813 op te tekenen. Door deze elementen te behouden, blijft het verhaal dat zij vertellen over de Kapsalon Onderhoud wandelroutes [email protected] indeling van het landschap van vroeger bewaard. 4 Nienke Ensing Pieter Voets www.knnv.nl/beveland 06-46222419 Tel. 0113-230936 Heemtuinwerkgroep KNNV [email protected] [email protected] Feloranje maatregelen tegen hoofdletsel www.landschapsbeheerzeeland.nl Diet Louwerens Veiligheid voor alles! SLZ gaat mee inHout het advies van de Arbodienst over het dragen van veiligheidshelmen & Co Tel. 0113-342277 Karin MolNu komt dat bij ons natuurlijk nogal eens voor. Denk aan het tijdens het werken met vallende voorwerpen. [email protected] Tel. 0118-628293 knotten van wilgen of het omlieren van bomen. Vrijwilligersgroepen die bij SLZ zijn aangesloten kunnen www.knnv.nl/beveland [email protected]

8

gratis voor elke deelnemer een mooie oranje helm in permanente bruikleen krijgen.

Noord- en Midden Zeeland Zeeuws-Vlaanderen En verder Landschapsbeheer Landschapsbeheer Pieter Voets Wisse • Doordeweekse Gratis activiteiten en cursussen voor vrijwilligers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Wim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Tel. 0113-230936 Tel. 06-12856517 • Toekomstgerichte aanpak bij inrichting van erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 [email protected] [email protected] werkzaamheden: • Boomkikker en meer! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.landschapsbeheerzeeland.nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.landschapsbeheerzeeland.nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

• Boomfeestdag 15 Kerkuilenwerkgroep Vleermuizen • Functioneel Erfgroen in Zeeland 16 Peter Boelee Meldingen/klachten: • Winterverblijven voor vleermuizen Oost- en Midden Zeeuws-Vlaanderen ingericht 18 Tel. 06-25102354 Nanning-Jan Honingh, Alle dagen van de week: [email protected] Tel. 0113-230936 • GIS, het verzamelen en vastleggen van gegevens op kaart 20 www.kerkuil.com [email protected] • Lekker Landschap 23 Heel Zeeland: • Meer weten van Levend erfgoed 23 Herpetologische studiegroep Amfibieën De Steltkluut knotgroep Herstellen Cultuurhistorische elementen • Herstel leefgebieden en natuurbeleving agrarisch cultuurlandschap in Terneuzen 24 Winant Halfwerk Bas de Maat Sandra Dobbelaar Tel. erf 06-53559422 Tel. Zeeuwse 0118-217720 • Polderparels: Versterking flora en fauna op en rond het 28 Tel. 0113-230936 www.steltkluut.nl [email protected] [email protected] • Uilen Overleg Zeeland 30 www.landschapsbeheerzeeland.nl • Kort Nieuws 32 en Jaarlijkse zomertellingen (kerkzolders) NoordSteenuilen werkgroep Zeeland • Vrijwilligersorganisaties in Zeeland Midden Zeeland: Nanning-Jan Honingh 33 en Zeeuws AlexOverzicht de Smet Weidevogelbescherming Vlaanderen: Luciën Calle. Tel. 0115-695890 Nanning-Jan Honingh • Agenda 34 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. Foto omslag: Historische grenspaal Zeeuws Vlaanderen Fotograaf: Theo Aernoudts Met dank aan alle fotografen.

Werkgroep Oranjebosch Werkgroep Moesbosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 [email protected]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode Loterij en Provincie Zeeland.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Jaarlijkse wintertellingen: Zoogdier Werkgroep Tel. 0113-230936 Zeeland, Luciën Calle, 06-22792100, [email protected] [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl De Boom In • LENTE 2014 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

1

Wapenvondst in varkenskot Door: Jacob Bouwman, medewerker SLZ Boerderijen die al een tijdje leeg staan, iedereen weet er wel een te staan. Je ziet het verval langzaam intreden: het gras staat een halve meter hoog, ruiten waarvan er elke keer meer sneuvelen en kapotte dakpannen die niet meer worden vervangen. Gelukkig zijn er mensen die dat proces stoppen. Zij zijn als nieuwe eigenaar bereid energie te steken in het erf en te investeren in herstelmaatregelen. Wie over de N61 van Terneuzen naar Hoek rijdt, ziet zo’n erf aan de rechterhand liggen, onderaan de stoplichten bij Hoek. In verband met de wegverbreding is er onlangs een fietstunneltje gerealiseerd. Dat was voor Paul en Mia de Kraker uit Hoek ook de reden om contact op te nemen met Landschapsbeheer. “We zijn sinds december 2013 eigenaar van dit erf aan de Binnendijk. In verband met de werkzaamheden aan de N61 ligt er een tijdelijke bouwweg over het erf, is de put grotendeels gedempt en zijn er achteraan veel bosjes verdwenen,” somt Paul op. “De strook grond waar een windscherm stond, is onteigend. Natuurlijk ruimt de aannemer de weg op. De bomen en struiken zijn we echter kwijt. We zitten daardoor nogal op het zicht. Het was een van de kraanmachinisten die ons tipte om voor beplanting eens contact op te nemen met SLZ.”

2

Alle foto’s: Jacob Bouwman

Via het project Wandelnetwerk Hulst-Terneuzen was nog een bedrag beschikbaar voor zogenaamde landschapsversterking. Geld om de omgeving van wandelroutes aantrekkelijker te maken, met name door het aanbrengen van bomen. De bestelling moest voor het einde van het project (eind 2013) geplaatst worden. SLZ heeft hiervoor een advies opgesteld. Knotbomen, Italiaanse populieren en veel struiken moeten het erf beschutting geven. Jonge hoogstamfruitbomen vervangen de afgetakelde exemplaren in het huisboomgaardje. Waarom hebben jullie deze boerderij gekocht? “We woonden in een bijzonder gebouw,” vertelt Mia. “Namelijk de oude gereformeerde kerk in Hoek die we hebben omgebouwd tot woonhuis. Met zo’n 1100 m3 wooninhoud zat er best wat werk aan, denk bijvoorbeeld alleen al aan het lappen van de ramen. Deze woning is ongeveer 300 m3. Maar het is goed, we wilden juist kleiner gaan wonen.” Paul vult haar aan: “bovendien wilde ik wel voldoende ruimte voor mijn hobby. Ik sleutel graag aan oude auto’s en motoren. Zo heb ik een oldtimer uit 1930 en een Ford Thunderbird uit

1955, daar ligt een V8 in, dus die komt wel van zijn plek, haha! Dat materiaal stond allemaal verspreid over verschillende garageboxen, dus zo’n boerenschuur is echt ideaal.”

De boerderij stond al zo’n 3 jaar leeg. Aan de buitenkant zien we nog veel streekeigen elementen terug, inclusief achterstallig onderhoud. De staat van de bebouwing is redelijk goed.

Zijn jullie nog verrassingen tegengekomen? “We zijn erachter gekomen dat het erf oorspronkelijk een kwart groter was”, gaat Paul verder. “In de jaren ’70 is er namelijk ook al een keer onteigend, in verband met de aanleg van de N61. Rond 1910 is de boerderij gesticht. Het woonhuis is in Jugendstil neergezet. Zijn hele leven woonde markant Hoekenaar Jan Meertens hier. Hij leefde op zijn manier, hè. Zo is het gas binnen nooit aangesloten geweest en hij waste zich met water uit de welput.” Mia vult aan: “Jan was vrijgezel, de laatste jaren woonde hij in bejaardenhuis Vremdieke, waar ik werkzaam ben. Gelukkig had hij tegen familie nog gezegd waar hij wat spullen bewaarde. Nou, daar zijn we tijdens het klussen op gestuit. Allerlei wapentuig uit de Tweede Wereldoorlog, verstopt in de muur en onder de vloer van het varkenskot! Het Gdynia-museum in Axel was er in ieder geval blij mee.”

Wat zijn jullie plannen? Paul: “Alleen het wagenhuis was ingestort en inmiddels opgeruimd. We zijn van plan om een replica terug te bouwen. Maar eerst de woning. Daar is in al die jaren weinig aan veranderd. Gelukkig is er weinig aan verpest, alleen is er ooit een toilet in de hal bij de voordeur gemaakt. Ik kan er zo aan de slag. Het is de bedoeling om kozijnen en beglazing volgens moderne eisen aan te brengen, maar dan wel met de uitstraling van toen. De lelijke rolluikkasten verdwijnen en er komen weer originele luiken voor de ramen. En overal isoleren, natuurlijk. Ik draai er mijn hand niet voor om, ik ben namelijk timmerman van beroep. Ook zit er nog een echte ronde bakoven in de oude keuken. Dat is best uniek, want tijdens de bouw was dat eigenlijk al achterhaald. Het zal dus een van de laatste exemplaren zijn. We weten nog niet precies wat we daar mee gaan doen.”

De Boom In • LENTE 2014 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

3

SLZ heeft handen, ogen en oren nodig! Door: Sandra Dobbelaar, medewerker SLZ Bijzondere stenen Op diverse plaatsen in Zeeland staan historische grenspalen en -stenen: Oostenrijkse grenspalen, Tiendpalen, ambachts- of Arenbergpalen. Hoewel deze geen rechtskracht meer hebben, zijn het wel historisch waardevolle elementen. Ze markeerden ooit het grondgebied dat in eigendom was van een rijk, ambacht of gemeente. Door deze elementen te behouden, blijft het verhaal dat zij vertellen over de indeling van het landschap van vroeger bewaard. Samen met vrijwilligers en eigenaren wil SLZ deze grensmarkeringen graag in stand houden. Er is gestart om alle nog aanwezige stenen en palen in kaart te brengen. Daarbij is gebruik gemaakt van bestaande inventarisaties. Vrijwilligers spoorden ze op in het veld, beschreven en fotografeerden ze en verwerkten alles in een database. Hier en daar zijn al palen hersteld of teruggeplaatst, maar er is nog veel te doen. Grensstenen en -palen staan vaak op ongelukkige plaatsen. Dat maakt hen erg kwetsbaar. Ze worden beschadigd tijdens maaiwerkzaamheden, ondergeploegd of opgeruimd. We willen iedereen, en met name de (grond)eigenaren, dan ook vragen mee te werken aan het in stand houden van deze waardevolle historische grensmarkeringen. Dat kan op verschillende manieren.

4

Hekwerk wordt opgeknapt door vrijwilligers in Zuiddorpe Foto: Robert Jan Goossens

Er kan hulp worden geboden bij het opsporen, herstellen en het regelmatig controleren ervan en het optekenen van de achterliggende verhalen. Veel handen, ogen en oren zijn nodig om deze elementen te bewaren. Excursie Hulst Vanuit die gedachte willen we op donderdag 17 april samen met de Oudheidkundige Kring Hulst een begin maken in de gemeente Hulst met een excursie. De bedoeling is te komen tot een gebied dekkend netwerk van mensen die zich voor deze palen inzet. Als de formule werkt, kunnen we het ook in andere delen van Zeeland toepassen. De excursie zal ons langs een aantal interessante palen voeren met aandacht voor de geschiedenis, voor het onderhoud en behoud. Op 8 mei gaan we aan de slag met ieder die wil helpen. Klussen die

Herstelwerk Dijkpaal. Foto: Jaqueline van de Graaf

Grenspaal Foto: Sandra Dobbelaar

moeten worden opgepakt zijn o.a. het plaatsen van beschermende maaipaaltjes, het opsporen van een verdwenen steen en het rechtzetten van een paal in het veld. Het blijft niet bij deze ene dag. De volgende maanden zal er regelmatig geklust worden. Wie mee wil, kan het beste de website in de gaten houden voor de exacte data en locaties. Waardevolle plaatsen Historische begraafplaatsen vallen ook onder de aandachtsfeer van SLZ. Door hun vorm en ligging zijn ze vaak van veraf herkenbaar en mede bepalend voor het landschap. Bovendien vindt men er een bijzondere flora en fauna. De graftekst en de symboliek vertellen iets over de dodencultuur in het verleden. Oude graven verschaffen ons informatie over de landelijke- en de plaatselijke geschiedenis. Voor de instandhouding zijn beheeren herstelwerkzaamheden noodzakelijk.

Een aantal jaren geleden is SLZ een project gestart. Dat omvatte een inventarisatie van alle begraafplaatsen in Zeeland en op verschillende plaatsen zijn toen werkzaamheden uitgevoerd. Zo werd een baarhuisje en toegangshek opgeknapt evenals verschillende bijzondere graven en beplanting. Het project is afgelopen, maar er is nog heel veel te doen. Gelukkig vinden veel mensen het behoud van deze bijzondere plaatsen belangrijk. In zeven verschillende dorpen in de gemeente Borsele zijn groepen ontstaan. Ze zetten zich belangeloos in en zorgen dat de begraafplaatsen er prima bij liggen. Ook de oude begraafplaats van ’t Oudeland bij Tholen kent zo’n groep die er maaisel afharkt en de stenen schoon houdt en in Vrouwenpolder is een groepje van twee mensen, dat dit ook op zich wil nemen voor de oude begraafplaats aan de Noorddijk. Ook in Looperskapelle en Brijdorpe De formule van inzet van lokale vrijwilligers met ondersteuning van SLZ en gemeente


5

Drukkerij Zoeteweij Begraafplaats Looperskapelle Foto: Sandra Dobbelaar

Molendijkseweg 2, 4401 NM Yerseke T +31(0)113 571404 E [email protected], I www.dzy.nl

Noordhoeksewegeling 3 Kapelle-Biezelinge 0113-341170 www.bermanfruitplants.com 6

Begraafplaats Looperskapelle Foto: SLZ

werkt. Men voelt zich betrokken en de resultaten zijn daar naar. Het zou mooi zijn als men dit ook elders kon toepassen, zoals in Looperskapelle en Brijdorpe. Daar liggen twee karakteristieke historische begraafplaatsen te midden van omliggende huizen. In 2006 is daar samen met de gemeente de beplanting aangepakt. Het idee was de begraafplaatsen weer een open karakter te geven. Na de grote ingreep is het nodig om elk groeiseizoen verschillende keren het meest invasieve onkruid tegen te gaan. Als de bodem meer en meer bedekt raakt, zal onkruid minder kans maken. Op donderdag 17 april organiseren we op beide locaties een werkdag. De nadruk zal liggen op het inperken van ongewenste kruiden. Aansluitend is er een korte excursie met informatie over de geschiedenis van deze interessante plaatsen en uitleg over de verschillende herstelplannen door de jaren heen. Hopelijk ontstaat ook hier een groep enthousiaste vrijwilligers uit de buurt, die gedurende het voorjaar en de zomer regelmatig eens aan de slag wil.

Hersteld baarhuisje Sas van Gent Foto: Sandra Dobbelaar

Meehelpen? Wie zin heeft om mee te helpen op een van de genoemde dagen, kan zich aanmelden via [email protected] en de website van SLZ in de gaten houden voor de verdere details: www.landschapsbeheerzeeland.nl SLZ zorgt op de genoemde werkdagen voor begeleiding, benodigd gereedschap en handschoenen. Handen, ogen en oren gebruiken 17 april: excursie grenspalen in de gemeente Hulst 17 april: werkdag begraafplaatsen Looperskapelle (ochtend) en Brijdorpe (middag) 8 mei: werkdag grenspalen in de omgeving van Hulst We zoeken ook nog vrijwilligers voor: - onderhoudswerkzaamheden op de oude begraafplaats in o.a. Sas van Gent, Vrouwenpolder en Zuiddorpe; - versterking van de Stichting Vrienden van de Zwartenhoekse zeesluis, die kan hulp gebruiken bij verschillende onderhoudsklusjes; - maaien hooiwerkzaamheden, o.a. bij de zeesluis, bunkers Philippine en de oude tramcoupure bij Mauritsfort.


7

Feloranje maatregelen tegen hoofdletsel Door: Jacob Bouwman, medewerker SLZ Er wordt in het winterseizoen veel landschapsonderhoud uitgevoerd in bossen en aan honderden knotwilgen. Het werk wordt gedaan door verschillende groepen vrijwilligers: weekendgroepen, bewonersgroepen, schoolklassen of groepen die doordeweeks onder leiding van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) bezig zijn. Bij de laatste twee is SLZ medeverantwoordelijk voor het veilig uitvoeren van het karwei. Zelfstandige vrijwilligersgroepen -waartoe onder andere de weekendgroepen behoren- zijn zelf verantwoordelijk voor hun veiligheid. Landschapsbeheer voelt zich echter wel moreel verplicht om ook hen met raad en daad bij te staan. Achtergronden Door de jaren heen zijn er bij SLZ, maar ook bij andere organisaties in het groen, meldingen geweest van (bijna-)ongevallen door vallend hout. Dit is voor de Arbodienst reden geweest om extra aandacht te besteden aan het dragen van veiligheidshelmen. SLZ gaat mee in het advies en daarom is een extra voorraad feloranje bosbouwhelmen aangeschaft. Door schoolklassen werd al sinds 2010 gebruik gemaakt van helmen. Dankzij het project Groen en Doen is financiering voor de nieuwe partij gevonden. Groen en Doen is een landelijk project dat als doel heeft vrijwilligerswerk te bevorderen en eventuele

8

drempels weg te nemen. De introductie van valbeveiligingssets ten behoeve van het werken op hoogte (hoogstamfruit, uilenkasten) is op dezelfde wijze tot stand gekomen. Voorschrift Om hoofdletsel te voorkomen is het dragen van helmen in situaties met vallende voorwerpen (hout) voorgeschreven. Dit geldt voor alle aanwezigen op de werkplek. SLZ hanteert het voorschrift in ieder geval bij boswerkzaamheden, zoals dunningen, vellingen, omlieren van bomen enz. Voor het knotten van zwaar hout wordt in een later stadium in overleg met de ploegleiders een aanpak opgesteld. Het staat ieder natuurlijk vrij om zelf al te kiezen voor een helm bij het knotten. Uitgifte helmen en onderhoud Weekendgroepen kunnen via hun ploegleider veiligheidshelmen in permanente bruikleen krijgen. Hieraan zijn geen kosten verbonden. Vrijwilligers en medewerkers die onder directe aansturing van SLZ met vallend hout te maken krijgen, dragen een persoonlijke helm. Na het verwerken van een flinke klap dient de helm altijd vervangen te worden. Onderhoudsadvies: de oranje schaal niet met stift of stickers bewerken. De helm donker bewaren, omdat ook licht het kunststof veroudert.

Activiteiten voor vrijwilligers

Natuurwerkdag St. Maartensdijk 2013 Foto: Iman Labruyère

Meer informatie? www.agroarbo.nl/bos-en-natuur Geïnteresseerden kunnen zich melden bij SLZ-Arbocoördinator Jacob Bouwman, bereikbaar via 0113-23 09 36 of [email protected]

Speciaal voor onze vrijwilligers diverse (gratis) activiteiten en cursussen! Als waardering voor uw vrijwillige inzet in natuur en landschap in uw omgeving nodigen wij u uit om (gratis) deel te nemen aan diverse activiteiten. In onze agenda op de website www.landschapsbeheerzeeland.nl vindt u diverse activiteiten, excursies, cursussen en dergelijke waaraan u, als vrijwilliger, gratis kunt deelnemen.


9

Toekomstgerichte aanpak bij inrichting van erven Tips voor herstel en onderhoud. Door: Wim Wisse, medewerker SLZ Planning Een goede planning hoe een erf ingericht kan worden, waarbij de mogelijkheden aangepast worden aan de situatie ter plaatse is een eerste vereiste. De aanplant van een Notenboom in een besloten tuin van 5 x 5 meter is niet aan te raden gezien de omvang en grootte die deze boom kan bereiken. Aanplant van fruitbomen op een grondsoort waarop ze minder goed gedijen is vragen om een teleurstelling. Vaak gaat het wel goed en kan er zondermeer gesproken worden van een geslaagde aanpak. Met name door slechte voorbereiding, achterstallig onderhoud, onwetendheid en tijdgebrek gaan er ook zaken mis. Voorbeelden Een aantal praktijkvoorbeelden waar op gelet kan worden bij de inrichting en onderhoud van landschappelijke elementen op erven: 1. Is het plan in overeenstemming met de wensen van de eigenaar. Het komt voor, dat men eigenlijk toch iets anders had gewild of dat het eindresultaat niet is wat men ervan verwacht had. Zo worden fruitbomen te groot of blijven te klein en duurt het te lang voordat er een leuke boom gegroeid is. Die meidoornhaag moet dan vaak toch elk jaar gesnoeid wor-

10

2. Beschadiging door bescherming bij niet tijdig snoeien fruitboom. Het herstellen van het achterstallig onderhoud bij deze fruitboom noopt ertoe, dat door uitstel de ingreep veel groter is dan het geval zou zijn geweest bij wel tijdig snoeien.

gersploeg van SLZ! Met enige regelmaat komen we projecten tegen waar na de eerste uitvoering soms wel 10 jaar of meer niets gedaan is aan onderhoud.

1. Zwaar achterstallig onderhoud bij knotbomen. Zorg voor regelmatig onderhoud, zodat deze situatie wordt vermeden. Op deze locatie is een dergelijke knotboom omvergewaaid en op een woonhuis terechtgekomen met als gevolg een behoorlijke schadepost.

3. Kan de locatie van aanplant voor problemen zorgen in de toekomst. Zo dient er gekeken te worden naar bestaande beplanting, huizen en bouwwerken, erfgrenzen etc. Regelmatig komen we situaties tegen, waarbij bomen en struiken te dicht bij elkaar worden gezet, te dicht bij de erfgrens of dat de aanpak planmatig niet logisch is.

den, wat weer veel afval geeft en kans op een lekke fietsband door net die ene doorn die achtergebleven is. Bij duidelijke en goede informatieverstrekking vooraf kunnen deze punten voor een groot deel voorkomen worden. 2. Zorg dat er een plan van aanpak is voor controle en onderhoud. Het maakt niet uit of dat door de eigenaar zelf wordt gedaan, of dat er anderen voor worden ingeschakeld, bijvoorbeeld uiteraard de vrijwilli-

4. Zo kan het ook. Project met ca. 70 knotbomen, vrijstaand en in goede conditie. Er wordt gezorgd voor voldoende ruimte tussen de afrastering en de bomen in verband met grazende paarden.

4. Sluit de inrichting aan bij de bestaande situatie. Het kan beter zijn een bestaande situatie te versterken, dan er een nieuw element aan toe te voegen, bijvoorbeeld de aanplant van opgaande bomen in een bestaande oude fruitboomgaard kan minder goed uitpakken voor het fruit.

5. Vraatschade door paarden. Het is de vraag of deze bomen het nog gaan redden. Van het afgezaagde hout is een mooie takkenril gemaakt.

3. Beschadiging door niet tijdig snoeien fruit

5. Wellicht overbodig: zorg ervoor dat de voorbereiding en uitvoering zo goed mogelijk gedaan worden. Boompalen die na 2 jaar allemaal weer vervangen moeten worden of aangebracht gaaswerk dat al na 1 jaar moet worden aangepast zorgen voor extra werk en kosten.


11

Boomkikker en meer! Door: Theo Aernoudts, medewerker SLZ In 1997 werd gestart met het project Herstel amfibiebiotopen Zeeuws-Vlaanderen. In dit project werd de aandacht naast de boomkikker ook gericht op bedreigde soorten als kamsalamander, rugstreeppad, groene kikker en de Alpenwatersalamander. De meer algemeen voorkomende soorten als gewone pad, kleine watersalamander en de bruine kikker hebben er ook baat bij dat deze leefgebieden worden opgeknapt.

structuur (EHS) en het gericht beheer door natuur beherende organisaties worden de resultaten bij boeren en particulieren nu zichtbaar. De boomkikker was tot eind jaren ’90 nog slechts aanwezig in de omgeving van Aardenburg, Cadzand en Retranchement. De andere 10 leefgebieden, waar tot de jaren ’60 bekend was dat er boomkikkers zaten of hadden gezeten, daar waren ze inmiddels verdwenen.

Resultaten 15 jaar Ieder jaar wordt er aandacht besteed aan de boomkikker in West Zeeuws-Vlaanderen. In dit artikel willen wij u laten weten welke resultaten al die inspanningen in ruim 15 jaar tijd hebben opgeleverd. We richten ons in dit verhaal voornamelijk op de inrichting bij particulieren. Naast het aanleggen van poelen t.b.v. de voortplanting is er ook veel aandacht besteed aan het aanleggen van landbiotoop. Naast het inrichten van veel natuurgebieden in het kader van de ecologische hoofd-

Poelen Sinds enkele jaren krijgen we meldingen van roepende boomkikkers zelfs buiten de van oorsprong bekende leefgebieden zoals rond St. Anna ter Muiden. Dit is een landelijk gebied dat voornamelijk in eigendom en beheer is bij particulieren. SLZ heeft er in het kader van het amfibieënproject veel van de nog aanwezige poelen opgeschoond en enkele nieuwe aangelegd. Nadat de boomkikkers St. St. Anna ter Muiden hebben veroverd maken ze een opmars naar Sluis want afgelopen jaar zijn er vanuit diverse poelen tussen St. Anna

ter Muiden en Sluis roepende mannetjes gehoord. Rond Sluis liggen er in het wallengebied mooie solitaire poelen die ook als voortplantingswater zouden kunnen dienen voor boomkikkers. Er zijn dus nog wel kansen om in de gebieden waar een relatief kleinschalig agrarisch landschap aanwezig is maatregelen te nemen om de natuurwaarden te verhogen. In Aardenburg lijkt het erop dat de boomkikkers de bij ons bekende leefgebieden weer gaan bevolken. Zo is er vorig jaar op de Kruisdijkschans sinds 17 jaar weer één boomkikker gehoord. Nu de Kruisdijkschans eigendom is van Het Zeeuwse Landschap kunnen we erop vertrouwen dat naast de kamsalamander, die er nooit is weg geweest, ook weer ruimte is om er opnieuw een boomkikkerbolwerk van te maken! Kleinschalig landschap Om het kleinschalig landschap te behouden blijven inspanningen nodig want de schaal-

vergroting in de agrarische sector blijft zich doorzetten. Ook de explosieve uitbreiding in de veehouderij en regelingen van overheidswege maakt dat permanent weilanden worden omgezet in maïsland en vervolgens weer in tijdelijk grasland om zo de productiviteit per hectare te kunnen vergroten om aan de voedselbehoefte van de uitbreidende veestapel te kunnen blijven voldoen. Het gevolg hiervan is dat de organisch gevormde overgang tussen het agrarisch gebruik en de gerealiseerde EHS gebieden veranderen in harde contouren tussen landbouw en natuur. Excursie Jaarlijks vindt er een boomkikkerexcursie plaats in samenwerking met diverse organisaties. Dit jaar zal de excursie plaats vinden in de omgeving Retranchement op vrijdag 16 mei. Wilt u hieraan deelnemen? Meld u dan aan via [email protected] Meer informatie vindt u op onze website.

Grenadierweg 15 4338 PG Middelburg Postbus 8021 4330 EA Middelburg Tel. 0118-629353

Boomkikker-Hyla Arborea Foto: Johan Calle

Fax 0118-613488

12


13

Boomfeestdag Door: Pieter Voets, medewerker SLZ

Boerderijrestaurant & streekpakketwinkel

zingen. De dag is daarom verzet naar 12 maart. Het thema was ook ‘Kiezen voor Bomen’ met een duidelijke link naar de verkiezingen. We hopen dat de kiezers op 19 maart ook voor bomen hebben gekozen!

www.debaeckermat.nl +31 (0)115 45 38 32

Aannemersbedrijf

STURM b.v. Buurtweg 6 4696 RV Stavenisse T: 0166 65 32 46

E: [email protected] W: www.hagebouwadvies.nl M: 0629 15 63 11

n Brandveiligheid

n Bouwkundig tekenwerk

n Bouwadvies

n Beheer en Onderhoud

n Bouwbegeleiding

n Directievoering en

n Bouwkundige

Toezicht

keuringen

n Kostencalculatie

n Second opinion

n Vergunningen

voor al uw

NIEUWBOUW VERBOUW ONDERHOUD Schellachseweg 1a 4352 AJ Gapinge tel: 0118 591447 / fax: 593556

Misschien ken je de Boomplantdag nog wel uit je eigen jeugd. Dat zou goed kunnen want op 10 april 1957 werd deze landelijke dag voor het eerst officieel georganiseerd. Later is de naam veranderd in Boomfeestdag. Stichting Nationale Boomfeestdag wil kinderen kennis, inzicht en begrip voor bomen bijbrengen. Zo heeft de stichting tot doel dat elk kind tijdens de basisschooltijd zelf een boom plant. 12 maart Boomfeestdag vindt jaarlijks plaats op de derde woensdag in maart alleen zou dat dit jaar op 19 maart zijn gevallen en dat was nou net de datum van de gemeenteraadsverkie-

* sfeervolle locatie voor familiefeesten, bruiloften * personeelsbijeenkomsten met outdoor activiteiten en lunch of diner * teambuildingsdagen met trainers mogelijk BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK

Knotten Foto: Eben-Haëzerschool uit Oostkapelle

voor informatie : www . twistvliet . nl mail : landgoed @ twistvliet . nl

Samen met de gemeente aan de slag

Organisatie De organisatie van de Boomfeestdag ligt bij de gemeente. SLZ kan een ondersteunende rol spelen in de uitleen van gereedschap en het begeleiden van klassen bijvoorbeeld bij het knotten van wilgen. Zo hebben wij afgelopen jaar 900 enthousiaste leerlingen in Zeeland ondersteund. Het hele winterseizoen door en vanaf 2013 ook in het zomerseizoen heeft SLZ leuke en educatieve landschapsbeheeractiviteiten met scholen. Voor SLZ is het begeleiden van groepen niets nieuws maar de Boomfeestdag is wel een mooie manier om met gemeenten samen te werken. Vaak wordt er op locaties van de gemeente zelf geplant maar aangezien er niet altijd voldoende plaatsen zijn wordt ook aan SLZ om plantplekken gevraagd. Zo begeleiden we ook dit jaar weer op locaties die door SLZ aangedragen zijn in de gemeenten Sluis, Hulst, Terneuzen en Noord-Beveland. Ook zin om te helpen begeleiden bij groepen op Boomfeestdag of op een ander moment? Laat het weten aan SLZ. Mail naar [email protected] Meer informatie over de nationale Boomfeestdag is te vinden op www.boomfeestdag.nl

N ico M esu , tel . 0118-594757 Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: [email protected]

14


15

Functioneel Erfgroen in Zeeland Door: Alex Wieland, medewerker SLZ Recent is het project ‘Functioneel Erfgroen’ gestart. Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO). In Noord Brabant wordt tegelijkertijd een vergelijkbaar project uitgevoerd door de ZLTO in samenwerking met het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap. Het doel van dit project is om door middel van het aanplanten van groen en het aanbrengen van andere voorzieningen, biodiversiteit, landschap en functionaliteit op het landbouwbedrijf te doen toenemen. Uit de meer dan vijfendertig aanmeldingen,

Functioneel Erfgroen Foto’s: Wico Dieleman

16

Vaak zijn er nog veel mogelijkheden om een erf groener te maken Foto: Arjan de Hulster

zijn er tien agrarische bedrijven geselecteerd. Bij de selectie is rekening gehouden met de spreiding van de ligging van de bedrijven over Zeeland en de diverse agrarische bedrijfstakken. Ook is er gekeken of er veel mogelijkheden zijn voor de aanleg van nieuwe elementen. De bedrijven waar de uitvoering plaats zal vinden moeten een voorbeeldbedrijf zijn voor andere landbouwers en andere belangstellenden zoals beleidmakers. Voor ieder bedrijf wordt in overleg met de landbouwer een plan opgesteld waarin de mogelijkheden uitgewerkt worden. Een deel van de mogelijkheden richt zich op groene elementen, een ander deel richt zich meer op voorzieningen voor fauna. Streekeigen Het aanplanten van streekeigen groen levert een bijdrage aan de landschappelijke inpassing en verfraaiing van het erf. Het groen voorziet daarnaast in een afname van emissies van fijnstof, ammoniak, licht en het breekt de sterke wind. Niet minder belangrijk is het vergroten van de maatschappelijke

De aanleg van een drinkput is niet alleen goed voor amfibieën, ook de zwaluw profiteert hiervan! Foto: SLZ

acceptatie en daarmee het toekomstperspectief van de agrarische sector. Door te kiezen voor streekeigen soorten bomen en struiken zijn deze minder snel vatbaar voor ziektes. Ze zijn immers aangepast aan de lokale omstandigheden. Ook komen op deze soorten de meeste dieren voor. Door verschillende soorten te kiezen kan er een brede bloeiboog ontstaan wat goed is voor het ontwikkelen van een goede populatie van insecten. Deze insecten kunnen de landbouwer weer helpen met de bestuiving van gewassen en het bestrijden van plaaginsecten. Fauna Het aanleggen van waterpartijen levert een belangrijke bijdrage voor amfibieën, waterplanten en libellen. Op de oevers kunnen zwaluwen modder vinden voor de bouw van

het nest. Voor de landbouwers kunnen deze wateren fungeren als (verplichte) waterberging en als drinkplaats voor het vee. Ook voor erfvogels, steenuilen, kerkuilen, zwaluwen, torenvalken, bijen(hotels), egels en vleermuizen zijn er diverse voorzieningen mogelijk. Voor veel van deze dieren is op moderne landbouwbedrijven met nieuwe schuren en loodsen weinig ruimte. Er zijn speciale panelen ontwikkeld die bij een nieuw te bouwen schuur of loods makkelijk in het ontwerp opgenomen kunnen worden. In of achter deze panelen zijn mogelijkheden om faunavoorzieningen te plaatsen. Zo kan een modern landbouwbedrijf toch een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van de typische boerenlandvogels en is het een parel in het landschap. Voor dit project is een financiële bijdrage beschikbaar gesteld door de provincie Zeeland. Vanuit de ZLTO is Wico Dieleman in dit project werkzaam, vanuit Stichting Landschapsbeheer Zeeland zijn dit Alex Wieland en Arjan de Hulster.


17

Winterverblijven voor vleermuizen Oost- en Midden Zeeuws-Vlaanderen ingericht Door: Alex Wieland, medewerker SLZ Vleermuizen gebruiken gedurende het jaar diverse objecten als dagverblijf of winterverblijf. Dit is mede afhankelijk van het seizoen en de weersomstandigheden. De eisen die aan een winterverblijf gesteld worden zijn per soort verschillend. Sommige soorten overwinteren bijna uitsluitend in boomholtes, terwijl andere soorten bijna altijd in spouwmuren van gebouwen verblijven. Een aantal soorten in Zeeland gebruikt bunkers, ijskelders, duikers of elementen die hier op lijken als winterverblijf. Inventarisatie Door verbeterende inventarisatiemethoden komen we meer te weten over de levenswijze van de vleermuizen. Er zijn ook steeds meer ervaringen hoe

we winterverblijven geschikt kunnen maken. In Oost- en Midden Zeeuws-Vlaanderen zijn dankzij een subsidie in het kader van het soortenbeleid van de provincie Zeeland zeven winterverblijven aangelegd of geschikter gemaakt. Eerst is een verkenning gemaakt van alle (potentiële) winterverblijven. In een deel van deze verblijven is een luisterbox geplaatst om te bepalen of er vleermuizen binnenvliegen. Deze luisterboxen nemen continu vleermuisgeluiden op en middels een sonogram kan bepaald worden om welke soorten het gaat. Soorten die waargenomen zijn in de verblijven zijn: Baardvleermuis, Gewone grootoorvleermuis en Watervleermuis. Rustige hangplek In de winterperiode zijn de vleermuizen erg kwetsbaar want ze zijn dan in winterrust. Ze hangen aan het plafond of ze zijn weggekro-

Op sommige plekken is ter bescherming van het verblijf extra traliehek aangebracht Foto: Alex Wieland

18

Groepje overwinterende watervleermuizen, telt u even mee? Foto: Lucien Calle

pen in een spleet en kunnen niet snel reageren. Indien ze wakker worden kost dit veel energie wat ten koste gaat van de overlevingskansen. Rust in het winterverblijf is dan ook erg belangrijk. Het aanbrengen van een toegangsdeur of een hek kan voorkomen dat mensen de vleermuizen verstoren gedurende de winterslaap. Het klimaat (temperatuur en luchtvochtigheid) in het verblijf moet stabiel zijn en er moeten voldoende hangplekken zijn. Iedere soort heeft een eigen voorkeur. Microklimaat In diverse verblijven zijn tussenmuurtjes gemetseld. Ook zijn er aan het plafond drempels (hout of steen) aangebracht. Warme luchtlagen stijgen op en blijven tussen deze drempels hangen. De tussenmuurtjes en drempels zorgen voor veel microklimaat in het verblijf. Het aanbrengen van een laag van 1 meter grond aan de buitenzijde van het verblijf zorgt voor een stabieler klimaat. Dit is bij één verblijf aangebracht. In alle verblij-

ven zijn wegkruipstenen en vleermuiskasten (steen en hout) aangebracht. Er zijn veel verschillende types (groot - klein, wijder-smaller en ruwer en gladder). Door deze verspreid in het verblijf aan te brengen hebben de vleermuizen veel keuze en kunnen er meerdere exemplaren gebruik van maken. Ook de omgeving is belangrijk. De vleermuizen moeten het winterverblijf kunnen vinden. Dit lukt sneller als er geleidende elementen als bosranden of waterlopen richting het verblijf gaan. Vleermuizen volgen deze elementen ter oriëntatie. Indien de vleermuizen ook in de zomer in de omgeving kunnen leven ontstaat er een jaarrond geschikt biotoop. In een omgeving waar relatief veel jonge bomen zijn, zijn ook in de omgeving van het winterverblijf vleermuiskasten opgehangen. Hier kunnen de vleermuizen overdag verblijven gedurende de zomerperiode.


19

Samen Groen Gezond

GIS, het verzamelen en vastleggen

van gegevens op kaart Door: Ewoud Voogd, medewerker SLZ Vroeger was het moeilijk om veldgegevens exact op kaart vast te leggen. Het terugvinden van deze gegevens en het delen ervan met mensen en organisaties die ze nodig hadden was nog lastiger. Zo is bekend dat Franse soldaten die ons in 1940 probeerden te verdedigen tegen de Duitsers, met Michelin-kaarten het veld in werden gestuurd! Op vreemde bodem probeerden ze ons te verdedigen, maar onder andere door het gebrekkige kaartmateriaal ging dit met de Franse Slag. Zo stootten ze op een onverwachte plaats op Duitse tegenstand, doordat een kruising niet op hun kaart was weergegeven. De juiste kaartgegevens konden in 1940 niet op tijd gevonden en verspreid worden. Geografisch Informatie Systeem Nu in de 21e-eeuw is het een stuk eenvoudiger de gegevens snel aan te leveren, mits de gegevens juist zijn verzameld en opgeslagen. Wandelaars die in het veld het gebied willen

20

Afbeelding 1: online-melding van een verdwenen knooppuntpaal

bekijken waar de Franse soldaten de strijd aangingen met de Duitsers kunnen bij het VVV het boekje “De Franse Slag” kopen en één van de vier wandelroutes uitkiezen. De routes zijn in het veld gemarkeerd met knooppuntpalen en pijlen. Knooppuntpalen zijn geografische objecten waarvan o.a. de locaties op het SLZ-kantoor digitaal op kaart zijn vastgelegd. Een systeem waarin dergelijke gegevens worden vastgelegd heet een geografisch informatiesysteem, meestal afgekort tot GIS. Ook de wandelroutes zelf zijn als geografische objecten in dit systeem opgenomen. Controleurs van de Franse Slag kunnen gebreken aan bijvoorbeeld knooppuntpalen online doorgeven aan SLZ. Maar ook anderen, bijvoorbeeld wandelaars en terreinbeheerders kunnen dit telefonisch of per e-mail doen, waarna de meldingen in GIS worden opgenomen.

Ook overstapjes kunnen in GIS ingevoerd worden

Zo is snel bekend waar de beheervrijwilligers naartoe moeten en wat er gedaan moet worden. Dit systeem maakt zo een snelle en goede communicatie tussen controleurs en beheervrijwilligers mogelijk. Zo wordt de kans verkleind dat de wandelaar door een gebrekkige bewegwijzering een afslag mist. Overzicht Nu beslaat de Franse Slag een relatief klein gebied, grofweg de driehoek Kapelle – Wemeldinge - Hansweert. Grote kans dat controleurs en beheervrijwilligers elkaar goed kennen en onder het genot van een bakje koffie de problemen met elkaar bespreken. De kracht van GIS is echter dat je van alle wandelnetwerken, thema’s en ommetjes op dezelfde manier de gegevens kunt bijhouden. Bovendien behoudt SLZ zo het overzicht over het gehele Wandelnetwerk Zeeland. Door alle meldingen te bewaren kan na verloop van tijd een goed overzicht worden verkregen van punten met regelmatig terugkomende gebre-

ken en kan zo gerichter naar een oplossing worden gezocht. Diverse gegevens Binnen de wandelnetwerken zijn er paden die gemaaid en onderhouden moeten worden. Soms door beheervrijwilligers, soms door de eigenaar. Ook dit is in GIS vastgelegd. Als er bij SLZ een melding binnenkomt over te hoog gras op of langs een pad, dan kan de systeembeheerder zien wie het pad had moeten maaien en direct actie ondernemen. Ook kunnen de te maaien paden snel als kaartje geprint worden en aan vrijwilligers worden meegegeven. In principe kunnen alle geografische gegevens worden vastgelegd, zowel tastbare objecten als niet tastbare. Er valt hierbij te denken aan cultuurhistorie, planten- en diersoorten en veedrinkputten, kortom te veel om op te noemen. GIS is een effectief instrument en zal in de toekomst alleen maar in kracht toenemen. Daarom is ook SLZ met dit systeem aan de slag gegaan.


21

Lekker Landschap Door: Caroline Geluk, medewerker SLZ

De aloude Nederlandse traditie van zelfgemaakte bramenjam, zomersalades en kastanjetaart wordt nieuw leven ingeblazen door het project ‘Lekker Landschap’. Dit landelijke project wil mensen verbinden met het landschap en de natuur via voedsel. Tijdens een mooie wandeling of fietstocht verzamelen mensen onderweg de ingrediënten voor een regionaal recept. Landschapsbeheer maakt de route langs eetbare gewassen zoals fruitbomen of (on) kruiden. Andere ingrediënten komen uit stadstuintjes, schooltuinen, kantoortuinen, of kunnen zelf worden gekweekt op het balkon. Overige benodigde ingrediënten komen uit directe verkoop van boeren, buurtwinkels of gewoon uit de supermarkt om de hoek.

Prooijenseweg 26 4332 RD Middelburg tel: 0118-613984 fax: 0118-642038 email: [email protected]

Dit project sluit goed aan bij de activiteiten van SLZ met betrekking tot het ontwikkelen van wandelroutes en bij onze expertise op het gebied van landschap en beplantingen. Het uiteindelijke doel wat we willen realiseren is dat na afronding van het project in 2016 het concept zodanig aangeslagen is,

dat mensen zelf maaltijdroutes gaan maken door hun landschap en zelf hun maaltijden bij elkaar gaan sprokkelen. Alle landschapsbeheren in Nederland werken aan dit project mee. We werken hierin samen met stichting wAarde. Door het hele land wordt een netwerk opgezet van vele tientallen maaltijdwandelroutes en maaltijdfietsroutes, die aansluiten bij de kwaliteit van het landschap. Daarbij organiseren wij een aantal wandel- en fietstochten met picknick waaraan recepten gekoppeld worden. Hierbij proberen we zoveel mogelijk samen te werken met winkels, boerenbedrijven, scholen en gemeenten. Op www.foodwalks.nl vindt u alle ingrediënten voor een ‘foodwalk’: recepten, routebeschrijvingen, pluklocaties en adressen van winkels waar u aanvullende ingrediënten kunt kopen. Samen met het NME-centrum SchouwenDuiveland ontwikkelen wij een Foodwalk tijdens de Dag van het veelzijdige landschap op zaterdag 19 april 2014 op het terrein van Molenberg te Burgh-Haamstede. Wandel en Eet smakelijk!

22


23

Levend erfgoed Door: Theo Aernoudts, medewerker SLZ

Bij erfgoed gaat de gedachte als eerste naar gebouwen, maar iemand die er wat langer over na denkt komt al snel op de gedachte dat er ook andere bouwwerken zijn zoals bruggen, sluisjes en coupures. Bij levend erfgoed moet je voorstellingsvermogen toch al iets verder gaan. Hier kun je o.a. denken aan groenelementen zoals parken, dijken met hun beplanting, bomen, grenslinden, oude landbouwgewassen en tuinplanten. Huisdieren kunnen

Zeeuws trekpaard

Zeeuws trekpaard Het Zeeuws werkpaard is eigenlijk voortgekomen uit het Belgisch werkpaard of trekpaard. Tijdens de eerste wereldoorlog van 1914-1918 zijn er veel paarden de grens met Nederland over ‘gelopen’ vanuit België. Vervolgens zijn Nederlandse paardenfokkers met dit Belgisch paardenras verder gaan kruisen en fokken met de gebruikelijke Nederlandse trekpaarden. Een aantal Zeeuwse paardenfokkers waren hier zeer succesvol mee en zo is het Zeeuws trekpaard ontstaan. Oorspronkelijk waren trekpaarden in gebruik als krachtbron in de landbouw. Echter sinds de jaren ’50 van de vorige eeuw is het trekpaard steeds meer verdwenen uit het beeld

24

we hier ook toe rekenen. Als wij ons willen beperken tot specifiek Zeeuwse rassen dan is het aantal zeer klein. Je komt dan uit bij het Zeeuws trekpaard en het Zeeuws melkschaap. Het enige runderras dat nog een beetje in de buurt van een typisch Zeeuws ras komt is de Witrik. Op landelijk niveau zijn er nog heel veel diersoorten en rassen te vermelden als erfgoed en als zeldzaam ras, van geiten tot hoenders van runderen tot aan konijnen toe. als werkkracht en vervangen door tractoren en gemotoriseerde machines. De ontwikkelingen op het gebied van motorisatie, mechanisatie en later ook de automatisering zijn zo snel gegaan dat voor de meeste bedrijven de paardentractie niet meer van betekenis is. Dit betekent niet dat door de komst van machines de liefde voor het paard is verdwenen. Men wilde de trouwe viervoeters niet missen en ging zoeken naar mogelijkheden om ze toch te kunnen blijven gebruiken. Die mogelijkheden bleken er te zijn. Trekpaarden worden nog voor de fokkerij of showdoeleinden gebruikt. Enkele (biologische) boeren in Zeeland zoals Leo de Visser uit Ritthem en Rene Dingemanse uit Biggekerke, doen met trekpaarden nog diverse werkzaamheden, zoals ploegen, wieden en oogsten. Voor alle vormen van tractie is het dier bij uitstek geschikt, heeft geen speciale leiding nodig en is daarbij een voorbeeld van dienstbaarheid. Onder alle omstandigheden kan een beroep worden gedaan op zijn grote trekkracht, het langdurig uithoudingsvermogen, de betrouwbaarheid en het opgewekte karakter. In Zeeland is de Stichting Het Werkend Trekpaard nog actief met het organiseren van activiteiten waarmee het Zeeuwsch trekpaard levend wordt gehouden en onder de aandacht

Witrik

bij het bredere publiek wordt gebracht. Ook bij activiteiten als ringrijden op Walcheren en stroârijden op de kop van Schouwen wordt het Zeeuws trekpaard nog gebruikt naast de rijpaarden en andere paardenrassen. Het Zeeuws Melkschaap Dit ras is voortgekomen door kruisingen van andere rassen en door veredeling. Zoals de naam al aangeeft is de melkproductie een belangrijke kwaliteit van dit ras. Het is een makkelijk ras dat geen hoogwaardige eisen stelt aan voeding en vandaar ook geschikt is om in een schaapskudde schorren, dijken en bermen te begrazen. Het is ook een ras waarvan de ooien moeiteloos lammeren. Gemiddeld worden er 2 lammetjes per worp geboren. Een schaapskudde die van oudsher in stand is gebleven hebben we in Zeeland niet. De aanwezige schaapskuddes in onze provincie zijn vanaf de jaren ’70 weer in het leven geroepen door natuurorganisaties. In Zeeland is er nog een enkele schaapskudde trouw gebleven aan het Zeeuwse ras. De andere kuddes zijn via het Drentse heideschaap meer op schapenrassen of kruisingen over gegaan die ook voor de vleesproductie interessant zijn. Voor de bereiding van schapenkaas is het melkschaap nog altijd favoriet. In Zeeland zijn er nog enkele bedrijven actief die het Zeeuws melkschaap houden en de melk verwerken tot schapenkaas die aan huis of op markten verkocht wordt.

Witrik Dit runderras moeten we wel delen met de provincie Friesland waar het ook veel voorkwam. Tot de jaren ’70 kwam dit ras vrij algemeen voor als een rund dat zowel voor de melkproductie als de vleesproductie geschikt was. In de jaren ’70 is men zich meer gaan toeleggen op rassen die specifiek voor de melkproductie geschikt waren of juist rassen die meer voldeden aan de wensen om een goed stuk vlees op tafel te krijgen en dus rassen voor de vleesproductie. Andere rassen als Blaarkoppen en Lakenvelders zie je soms ook nog wel. Zij behoren tot de zeldzame huisdierrassen in Nederland en krijgen ook de aandacht via verschillende verenigingen. In onze multiculturele samenleving zijn we inmiddels vertrouwd met de vele dierenrassen die onze weilanden nog begrazen maar die hun oorsprong hebben van over de Nederlandse grens! Uit cultuurhistorisch oogpunt is het interessant en lovenswaardig dat verschillende organisaties en particulieren zich willen inzetten voor het behoud van deze Zeeuwse rassen en dat deze aanwezig blijven in onze genenbank. Toch vermoed ik dat er mensen zijn die meer weten over soorten huisdieren die in Zeeland veel voorkwamen op boerderijen zoals konijnen, kippen, honden, varkens en geiten enz. Graag horen wij dit van u. U kunt dit mailen naar [email protected]


25

Herstel leefgebieden en natuurbeleving agrarisch cultuurlandschap in Terneuzen Door: Alex Wieland, medewerker SLZ De beoogde soortgroepen en maatregelen zijn onderverdeeld in: • Oude Zeeuwse (graan)gewassen en fruitrassen • Vogels van erven en andere bebouwing • Vogels van agrarisch gebied • Biodiversiteit op begraafplaatsen en kerkterreinen Geplante knotwilgen op erf van fam. Verschueren Alle foto’s zijn gemaakt door: Elène Capelle

Soorten van het agrarisch cultuurlandschap en bebouwing staan sterk onder druk. Onder invloed van schaalvergroting, het verdwijnen van landschapselementen en oude gebouwen zijn de leefgebieden minder geschikt geraakt. Een belangrijke reden hiervoor is dat het landschap intensiever gebruikt wordt. Dit is niet alleen van invloed op de biodiversiteit, maar ook de beleving van de omgeving van de mens wordt hier nadelig door beïnvloed. Door het treffen van kleinschalige maatregelen wordt de biotoop opnieuw geschikt en kunnen deze soorten zich handhaven. In de gemeente Terneuzen spelen vele economische (industriële) ontwikkelingen in de Kanaalzone. In het kader van het Plattelandsontwikkeling Programma (POP) en het landschapsuitvoeringsplan (LUP) van de gemeente Terneuzen en de provincie Zeeland worden maatregelen uitgevoerd om het landschap en de leefbaarheid te herstellen en te versterken. De uit te voeren maatregelen liggen in de gemeente Terneuzen.

26

Oude Zeeuwse (graan)gewassen en fruitrassen Tot voor kort waren collecties van oude granen alleen nog beschikbaar in de genenbank in Wageningen. Hier worden enkele honderden zaadjes van ieder (beschikbaar) ras geconserveerd. Door deze zaden te vermeerderen en weer te gebruiken in de streek waar ze oorspronkelijk groeiden wordt dit agrarisch erfgoed beleefbaar. Verspreid over de gemeente Terneuzen zijn nog restanten van oude boomgaarden te vinden. In deze boomgaarden bevinden zich oude rassen die niet meer in de handel verkrijgbaar zijn. Steeds meer van deze boomgaarden verdwijnen doordat ze zich in de aftakelingsfase bevinden. Indien deze bomen verdwenen zijn dan is dit agrarisch erfgoed voorgoed verdwenen uit onze streek. Vogels van erven en andere bebouwing Erven, woningen, schuren en bebouwing worden steeds efficiënter aangelegd en ingericht. Hierdoor is er minder gelegenheid voor vogels om te broeden en te foerageren. De gemeente Terneuzen voert al enige jaren een project uit voor vogels in stad en dorp. Door nieuwbouw en renovatie is er steeds minder ruimte voor nestgelegenheden voor deze vogels. Het gaat hierbij om vogelsoorten die specifiek op men-

Collectieboomgaard Schapenbout

selijke bebouwing zijn aangewezen. In het buitengebied kan aanplanten en aanleggen van kleinschalige landschapselementen bijdragen aan realisatie van goede leefgebieden. Maatregelen die uitgevoerd kunnen worden zijn o.a.: aanplant hoogstamfruit, aanleg/herstelbeheer drinkput, aanplant knotbomen, hagen etc. Voor ieder aan te leggen/herstellen biotoop wordt een plan gemaakt. Totdat deze elementen kunnen fungeren als broedbiotoop worden nestkasten opgehangen die kunnen fungeren als tijdelijk broedbiotoop. Vogels van agrarisch gebied Vogels van het agrarisch gebied staan sterk onder druk. Vanwege het steeds efficiënter uitvoeren van de landbouwkundige bedrijfsvoering is de overleving van deze vogels steeds lager. Scholeksters broeden op akkers in agrarisch gebied. De populatie is de laatste decennia met 75% afgenomen omdat er te weinig jongen groot komen. Intussen broedt een steeds groter deel van de populatie op platte daken in industriegebieden (buitengebied). In het buitengebied van de gemeente Terneuzen komt de Patrijs nog in relatief hoge dichtheden voor. Graanvelden vormen een steeds belangrijkere broedlocatie voor kiekendieven. Helaas verdwijnen er regelmatig nesten met jongen in de combine tijdens de oogstwerkzaamheden. In het kader van dit project richten we ons op roofvogels en uilen, scholeksters en patrijzen. Voor de

Langs deze schuur van de fam. van Ooijen is er plaats voor huiszwaluwkasten.

genoemde soorten kunnen maatregelen uitgevoerd worden. Biodiversiteit op begraafplaatsen en kerkterreinen Begraafplaatsen en kerkterreinen (inclusief kerk) vormen vanwege de rust en de landschappelijke omstandigheden een uniek biotoop. Doordat de beheerders onbekend zijn met deze objecten, zijn de hier aanwezige natuurwaarden niet altijd veilig. Met het uitvoeren van kleine maatregelen en het verstrekken van voorlichting kan deze biotoop duurzaam behouden worden. Kerkzolders worden onderzocht op aanwezigheid van en geschiktheid voor vleermuizen. Op de kerkzolder en in de directe omgeving kunnen kleinschalige maatregelen uitgevoerd worden om de biotoop voor de vleermuizen te herstellen en verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan het ophangen van nestvoorzieningen, aanleg van schuilplaatsen en inventarisatie van de huidige waarden. Heeft u een erf of terrein waar mogelijkheden zijn voor erfvogels of vogels in het agrarisch gebied? Of wilt u meehelpen met het beschermen van nesten en het uitvoeren van onderzoek naar de patrijs, scholekster, roofvogels en uilen? Neem dan contact op met SLZ: [email protected] In april starten er cursussen met betrekking tot onderzoek en het beschermen van deze vogels. Houd onze website in de gaten! www.landschapsbeheerzeeland.nl/agenda


27

Zeeuwse Polderparels: Versterking flora en fauna op en rond het erf Door: Sylvia Tuinder, medewerker SLZ Het jaar van de biodiversiteit heeft meerdere mensen een beetje wakker geschud. Biodiversiteit hebben we hard nodig, maar dreigt snel minder te worden. Het besef dat er iets moet gebeuren en dat we er wat aan kunnen doen, begint langzaam zichtbaar te worden. Steeds meer activiteiten in Zeeland richten zich op biodiversiteit.

Er starten acties om meer groen op het erf te krijgen. Europees is er ook aandacht voor; een voorbeeld is het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid waarin ook biodiversiteit een item is. Biodiversiteit is sowieso boeiend om naar te kijken, goed voor de flora en ook voor mens en dier.

Veldsymposium Polderparels Dat het leeft is duidelijk geworden tijdens het symposium Tijd voor biodiversiteit wat in oktober 2012 in het Scheldetheater in Terneuzen is gehouden. De grote opkomst was een signaal dat velen het belang van biodiversiteit in Zeeland zien. Om te tonen wat er gedaan wordt op erven van boeren en burgers in het buitengebied hebben de Boerderijenstichting Zeeland (BSZ), de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) en Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) de handen ineen geslagen voor een vervolg hierop. We willen de huidige inzet laten zien en ook heel praktisch tonen wat ieder nog kan doen om biodiversiteit te bevorderen. Het resultaat is een Veldsymposium waarbij we laten zien welke projecten er zijn of welke actie gewenst is. Agrariërs, erfbewoners van het buitengebied, beleidsmakers en betrokkenen nodigen we daarom uit op locatie voor het Veldsymposium Polderparels. Op 14 mei 2014 organiseren we dit Veldsymposium op een Zeeuwse boerderij, waar we op en rondom het erf van dichtbij kunnen laten zien waar het om gaat. Praktische voorbeelden en mogelijkheden voor biodiversiteit komen aan bod in

een programma met korte presentaties en rondleidingen. Thematische infostands zijn tussen de programma onderdelen door te bezoeken.

28

Functioneel Erfgroen Het Veldsymposium geeft speciale aandacht aan het project “Functioneel Erfgroen”. Nadruk ligt op de praktische aanpak en op het zichtbaar maken van biodiversiteit. We hebben kennis en ervaring naast elkaar gelegd met als doel het makkelijker te maken om ermee aan de slag te gaan. Een handige ideeënwaaier is het resultaat. De praktische aspecten worden hierin gepresenteerd en maken in één blik duidelijk wat er nog kan gebeuren. Het geeft een overzicht van de mogelijkheden om de natuurwaarde en biodiversiteit op het (voormalig) agrarisch erf te vergroten. Deze ideeënwaaier vol tips en foto’s op en rond het erf hebben we ontwikkeld zodat ieder direct aan de slag kan om natuurwaarden en biodiversiteit op het erf te vergroten. Locatie en Programma De locatie is het erf Zwaluwenoord van de familie Rijk-Vermue, in Wolphaartsdijk. Deze hoeve vol waardevolle cultuurhistorie heeft

een oude schuur van begin 19e eeuw waar we de bezoekers mogen ontvangen. Bij de excursies en rondleidingen is er aandacht voor de biodiversiteit op en rond het erf en voor de cultuurhistorie. Een voorbeeld van beleefbare biodiversiteit is het overwinteringsgraan op de akkers waar vogels en andere dieren van profiteren. De naam van het erf spreekt boekdelen. Zichtbaar is er een biotoop voor zwaluwen maar ook uilen worden er gesignaleerd. Dit Veldsymposium is boeiend voor bewoners van het buitengebied, betrokkenen en beleidsmakers. Het programma vindt plaats tussen 17.30 en 21.30 uur en omvat korte presentaties waarin het doel van de bijeenkomst wordt toegelicht door de dagvoorzitter Johanna Boogerd van de Boerderijenstichting Zeeland. Verder wordt het Jaar van de Boerderij afgesloten en zijn er presentaties van biodiversiteitsprojecten en van geslaagde bouwstijlen vanuit de BSZ, Bijenproject en Functioneel Erfgroen vanuit de ZLTO en meer over de Patrijzencafés en de Erftrofee door SLZ. Rond een uur of zeven is er een carrousel van rondleidingen met voorbeelden van biodiversiteit in de gebouwen en op

het erf rond erfgroen, historische schuur en moderne schuur. Aan deze excursies worden bijdragen geleverd door Gerard Smallegange, Kees de Jonge en Luciën Calle. Natuurlijk willen we de presentatie van de waaier niet ongemerkt voorbij laten gaan en hebben we een officiële overhandiging aan gedeputeerde Carla Schönknecht ingepland. De dag wordt afgesloten met een facultatieve excursie: Struinen door de Zeeuwse Polder met voorbeelden van biodiversiteit door Alex Wieland. Uitnodigingen worden binnenkort verzonden, maar wilt u zich alvast aanmelden of wilt u meer informatie dan kunt u bij SLZ terecht of bij een van de andere organisatoren: BSZ of ZLTO. Het Veldsymposium wordt georganiseerd door:


29

ten zal worden voortgezet. Hiervoor worden vaak hoogwerkers ingezet, belangeloos beschikbaar gesteld door het bedrijfsleven. Op de foto wordt in Zeeuws-Vlaanderen een hele hoge kast rechts met een hoogwerker van firma Arentis uit Terneuzen verplaatst naar een vanaf het zoldertje veilig bereikbare plek, links op de foto.

Uilen Overleg Zeeland Door: Peter Boelee, coördinator Uilen Overleg Zeeland De winter van 2012-2013 gaat de boeken in als een van de langste winters ooit. Daar kwam bij, dat de muizenstand na deze winter totaal instortte, waarschijnlijk doordat ze in de herfst niet in staat zijn geweest voldoende voedselvoorraden aan te leggen. Hierdoor hebben uilen en roofvogels in 2013 een heel slecht broedseizoen gehad. In april waren er niet alleen te weinig muizen, maar het was ook nog steeds veel te koud, waarschijnlijk zijn die twee ingrediënten er de oorzaak van dat de meeste kerkuilen in Zeeland het broedseizoen hebben overgeslagen. Er kwamen wel veel meldingen binnen van aanwezigheid van volwassen kerkuilen maar die lieten zich niet horen en zijn dus bijna niet tot broeden gekomen. Hopelijk zal het in 2014 beter gaan. Op dit moment lijkt het wel

30

Kast verplaatst naar goed bereikbare plek Foto: Peter Boelee

alsof er geen winter meer komt, prima voor uilen en roofvogels, maar waardeloos voor schaatsliefhebbers. Kerkuilkastcontroleurs voor Tholen gezocht Er is veel gebeurd in 2013, in de Zeeuwse regio’s zijn alle kerkuilkasten (368 kasten) gecontroleerd. Op Tholen waar nog steeds maar twee kerkuilkast controleurs actief zijn, is opnieuw hulp verleend door de Bevelandse ploeg en zijn alle kasten toch nagekeken. Heeft u interesse om op Tholen te helpen met de controle van kerk- en steenuilkasten dan kunt u contact opnemen met SLZ. Te hoog Opnieuw zijn kerkuilkasten, die nog steeds te hoog hingen, verplaatst en kapotte kasten zijn vervangen. Het verplaatsen van kas-

Timmerdagen Aan elke nieuwe eigenaar van een kerkuilkast wordt € 30,- bijdrage gevraagd, dat is tot nu toe nooit een probleem geweest en hierdoor is het mogelijk dat er voor elke geplaatste kast, hout voor een nieuwe kast kan worden aangekocht en vinden er regelmatig “timmerdagen” plaats, waar vrijwilligers gezamenlijk kasten komen timmeren. Niet alleen goed voor de uilen, maar ook goed voor de onderlinge contacten tussen de vrijwilligers. Nieuwe naam Omdat we vorig jaar op de Zeeuwse Kerkuilenvergadering hebben besloten om álle Zeeuwse uilensoorten in onze werkgroep op te nemen, is de naam “Kerkuilenwerkgroep Zeeland” omgezet in: “Uilen Overleg Zeeland”. Overzicht van uilen als broedvogel in Zeeland

Schouwen-Duiveland

Kerkuil X

Tholen

X

Walcheren

X

Noord Beveland

X

Zuid Beveland

X

Kerkuil

Foto: André Eijkenaar

De cijfers van het uilenbroedseizoen 2013 in Zeeland: Kerkuilen: totaal van alle 6 regio’s: 89 uitgevlogen jongen Steenuilen: Zuid Beveland: in 40 kasten zijn 68 jongen geringd, op Walcheren is een nieuw territorium bijgekomen, 3 jonge steenuilen zijn geringd Bosuilen: In Oost Zeeuws Vlaanderen zijn 6 jonge bosuilen geringd Ransuilen: in Zeeland zijn, na een oproep in de krant, 19 ransuil-roestplaatsen bekend geworden. Weet u een roestplaats dan kunt u de plaats gegevens hiervan aan SLZ doorgeven, (NB de vindplaats wordt niet openbaar gemaakt) Velduilen komen hier alleen in de winter voor.

Steenuil

Bosuil X

Ransuil X X

Weinig

X

X

X

X

West Zeeuws-Vlaanderen

X

X

Oost Zeeuws-Vlaanderen

X

X


X X

X

31

Kort nieuws

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Foto: Luciën Calle

Goed Geld Gala

Folder De kamsalamander in Zeeuws-Vlaanderen Kamsalamanders komen in Zeeland alleen voor in Zeeuws-Vlaanderen. Het zijn kieskeurige amfibieën. SLZ heeft een nieuwe folder gemaakt over waarom en wat u op uw erf voor kamsalamanders kunt doen. Jaargang 28 Wat krijgt u er voor terug? In het voorjaar een LENTE - 2014 boeiend schouwspel onder de waterspiegel of in de zomer een verassende ontdekking onder een Degrote Boom steen In is eenvan uitgave Stichting Landschapsbeheer eenvan van de mooiste amfibieën Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden in Nederland! De folder is binnenkort gratis te aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, downloaden in de webwinkel op onze website overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. of bel naar SLZ: 0113-23 09 36. De Boom In wordt verstuurd in een biologisch afbreekbare folie. Redactie: Boek ‘Natuur aan huis’ Caroline Geluk Sylvia Tuinder Luciën Calle ‘Natuur aan huis’, mooi Robert Wielemaker Foort Minnaard Gastredacteur: Jacob Bouwman boek over erven en haar

bewoners van 200 pagina’s.

Verder werkten aan dit nummer mee: Wie voorintekent op het Fam. de Kraker Wim Wisse Peter Boelee kijken ideeënboek over Ewoud Voogd Theo Aernoudts Sandra Dobbelaar Alex Wieland Pieter natuurvriendelijke Voets erven in

Nederland en Vlaanderen,

Advertenties: ontvangt zo’n 15% korting Ook uw advertentie in De Boom In? op de aanschafprijs. Bij kost het Bel Ton de Koning, tel. 0113-23voorintekening 09 36 voor de mogelijkheden. 24,95 euro, de winkelprijs zal 29,95 euro worden.

Voorintekenen kan tot 15 juli 2014. ‘Natuur aan Foto omslag: Historische grenspaal Zeeuws Vlaanderen huis’ staat boordevol Fotograaf: Theo Aernoudts tips en inspiratie over hoe u erven nog en natuurvriendelijker kunt Met dank aan allevogelfotografen. SLZinrichten. heeft getracht alle rechthebbenden de geplaatste foto’stegelijkertijd te achterhalen. Wie het boekvankoopt, helpt Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de financieel bij de bescherming van onze erfvorechten van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen. gels. Digitaal te bestellen via Opmaak en drukwerk: www.vogelbescherming.nl/natuuraanhuis Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 2350 ex.

32

Goed Geld Gala De Postcode Loterij maakte tijdens het Goed Geld Gala bekend dat zij dit jaar een recordbedrag van ruim 302 miljoen euro doneert. Als vaste beneficient kreeg Landschapsbeheer Nederland 2.250.000 euro. Dat is goed nieuws voor het landschap en alle mensen die van ons Begraafplaats Goes landschap genieten en zich ervoor inzetten! Foto: Luciën Calle Zeeuwseankers.nl van start Redactiebezoekadres: Ontdekenhet erfgoed van Zeeland via Ravelijn de Groene Jager 5 www.zeeuwseankers.nl, het digitale platform 4461 DJ Goes van Zeeuwse Tel. 0113-23 09 36 Ankers. Zeeuwse Ankers is de uitwerking van de culturele biografie van Zeeland. [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Vrouwenpolder 700 jaar;

Abonnement van Bedevaartsoord tot Badplaats Wilt u ook De Boom In ontvangen? Voor slechts € 10,per jaar ontvangt u 700 jaar. Het Dit jaar bestaat Vrouwenpolder ons kwartaalblad. was het enige pelgrimsoord op Walcheren. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via De rijke geschiedenis en het cultureel erfgoed www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief

worden van mei tot en met september in de

ISSN nummer 1876-5491 schijnwerpers gezet.

De organisatie van Vrouwenpolder 700 jaar

Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor organiseert een lezingencyclus en ontwikkelt behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. met SLZ een pelgrim-ommetje Ziesamen www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer door informatie.

Vrouwenpolder. Meer informatie is te vinden op de website: www.denederlandseruimte.nl SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode

Weekendwerkzaamheden: Tholen Natuurvereniging Tholen Adri Mol Tel. 0166-604266 e-mail: [email protected] www.natutholen.nl Bevelanden Beheerswerkgroep KNNV Johan Vermin Tel. 0113-639620 [email protected] www.knnv.nl/beveland Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland Heemtuinwerkgroep KNNV Diet Louwerens Tel. 0113-342277 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Doordeweekse werkzaamheden:

Alle dagen van de week:

De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier.

Loterij en Provincie Zeeland.

Reacties op artikelen Wilt u reageren op een artikel, dat kan. Mail de schrijver of mail naar het algemene email adres van slz: [email protected]

Heel Zeeland: Herpetologische studiegroep Amfibieën Winant Halfwerk Tel. 0118-217720 [email protected] Steenuilen werkgroep Zeeland Alex de Smet Tel. 0115-695890 [email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Lucien Calle Tel. 06-22792100 [email protected] www.steltkluut.nl

Werkgroep Oranjebosch Werkgroep Moesbosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 [email protected]

Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje Gerard v. Daele Tel. 0117-301835 [email protected] www.duumpje.nl

Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Henk Dalebout Tel. 06-20745396 e-mail: [email protected] www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer. html

Walcheren Werkgroep Landschapsverzorging Thomas Collette Tel. 0118-634916 Na 19.00 uur en de hele vrijdag [email protected]

Heel Zeeland A Rocha werkgroep Zeeland Martine Krabbendam Tel. 0118-640448 [email protected] http://arochanederland.ning.com

Kapsalon Nienke Ensing 06-46222419 [email protected]

Onderhoud wandelroutes Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Hout & Co Karin Mol Tel. 0118-628293 [email protected] Noord- en Midden Zeeland Landschapsbeheer Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Zeeuws-Vlaanderen Landschapsbeheer Wim Wisse Tel. 06-12856517 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Kerkuilenwerkgroep Peter Boelee Tel. 06-25102354 [email protected] www.kerkuil.com

Vleermuizen Meldingen/klachten: Nanning-Jan Honingh, Tel. 0113-230936 [email protected]

Herstellen Cultuurhistorische elementen Sandra Dobbelaar Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

De Steltkluut knotgroep Bas de Maat Tel. 06-53559422 www.steltkluut.nl

Weidevogelbescherming Nanning-Jan Honingh Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Jaarlijkse zomertellingen (kerkzolders) Noord- en Midden Zeeland: Nanning-Jan Honingh en Zeeuws Vlaanderen: Luciën Calle. Jaarlijkse wintertellingen: Zoogdier Werkgroep Zeeland, Luciën Calle, 06-22792100, [email protected]

Agenda

04 april Informatie avond ove 05 april r uilen voo EHBL (Eers r iedereen te Hulp Bij 10 april L andschapsb Zuid-Bevela Opening w eheer) nd andelnetw 12 april e rk Hulst Te Middelburg Instructie rn e u ze “V n eilig werke 15 april Zeeuws Vla n op hoog Maai instru anderen te” ctie vrijwil 17 april ligers wan Cultuurhis d Nisse e ln etwerk OV torie open 17 april L werkdag b Excursie g K o e e w g acht raafplaats renspalen 22 april en Schouw en-Duivelan Kiekendie d f avond 23 april Studiedag H u ls t Hoogstam 23 april fruit Terneuzen Startbijee nkomst be 24 - 26 apr. heer wand Middelburg Amfibieë elnetwerk n cursus OZVL 8 mei Open werk Spui dag grensp 13 mei alen Openbare Th o len a mfibieën e 14 mei xpeditie Zeeuwse P H u lst olderparels 15 mei symposium Omgeving Cursus Zee H u lst uwse Boerd 16 mei erijen, tev Wolphaartsd Boomkikk ens 22 en ijk erexcursie 17 mei 24 mei Walcheren Franse Sla g Mars 21 mei Zeeuws-Vla GPS cursu anderen s 24 mei Excursie W Kapelle ederopbou 24&25 me w / lekker i Fête de Na Tholen la n dschap ture 18 juni Ritthem e.o Op de Gre . ns van lan 9 aug. d en water Wandeleve d sy iv e m rs p e o si nt 2014 um Scho 12 sept. uwen-Duiv H eland 13 sept. oogstamfruitdag Schouwen Duiveland Erfgoedda g 17 sept. Zeeuws-Vla Cursus Basi anderen c Life Supp 1 okt. o rt (ook 24 Z u id EHBL - (Ee -B eveland sept.) rste Hulp B 9 okt. Zeeuws-Vla ij Landsch Basiscursu anderen apsbeheer) s Hoogstam 10&11 okt. fruitbome Zuid-Bevela Hoogsta n te nd v m

ens 16,18 fruitdagen okt. + zaterdag s extra act Axel iviteiten Natuurwerk dag 2014 Walcheren en/of Beve land Tevens zulle Heel Zeelan n er in ieder d e regio excu Kijk voor de rsies worden meest actuel g eorganiseerd e agenda o . p www.land schapsbehee rzeeland.nl/ agenda

1 nov.

LENTE - 2014

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Functioneel Erfgroen • Lekker Landschap • Feloranje maatregelen tegen hoofdletsel

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

Recommend Documents