De boom in LENTE. Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

Agenda

Bij het vers chijnen van dit nummer nog niet va zijn de defin stgesteld. M itieve data o cht er een d en program zo spoedig atum beken ma mogelijk op d zijn dan zu onze websi llen we dit behoefte h te (agenda) ze ebben aan tten. Moch een cursus t je als vrijw Voor al onze dan horen illiger vrijwilligers we het graa is dit aanbo g. d gratis bij te wonen! april Reanimati e & Basic L april ife Support Amfibieën (BLS) cursus - Th mei eorie + Pra Walcheren Opfriscurs k tijk us zitmaaie mei Zeeuws-Vla r /maaiske Boomkikk anderen lt er er excursie mei Zeeuwse b B eveland oerderijen mei Zeeuws-Vla cursus Boomkikk an deren er excursie juni Oude fruit B e ve land rassen excu juni Zeeuws-Vla rsie Herkennen anderen bomen en juni struiken zo Insectento mer n.t.b. re n worksho juli p Ecologisch Beveland maaibehe 26sept. Schouwen-D er Erfgoedda uiveland g okt. Walcheren Hoogstam fruitdagen 7nov. (2xweeken Walcheren Natuurwerk d) dag nov. Opfriscurs Diverse us Hoogst dec. amfruit Heel Zeelan Hoogstam d fruit cursu Zeeuws-Vla s (o.v.b.) anderen Tevens zulle Walcheren n er in ieder e regio excu Kijk voor de rsies worden meest actuel georganisee e agenda o rd. www.landsc p hapsbeheerz eeland.nl/a genda

De boom in

LENTE - 2015

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Ieder dorp zijn hoogstamboomgaard! • Hekkenwerk • Paradijsvogels: Fransewegje

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Inhoudsopgave Weekendwerkzaamheden:

Kapsalon Nienke Ensing 06-46222419 [email protected]

Putter (Distelvink) - Carduelis Carduelis Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Fotograaf: Nanning Jan Honingh Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Ieder dorp zijn hoogstamboomgaard! Zeeuws-Vlaanderen Hout & Co Natuurbeschermingsvereniging Heb je ook altijd al een boomgaard willen maar je hebt er zelf de ruimte niet voor? Wat dacht Karinhebben, Mol Heemtuinwerkgroep KNNVje dan de Steltkluut Tel.voor 0118-628293 Diet Louwerens van een boomgaard in je eigen dorp, die iedereen toegankelijk is? In de zomer ga je er gezellig picknicken Bas de Maat [email protected] Tel. 0113-342277 de buurtvereniging, in de herfst haal je daar je appeltje of peertje, in de winter ga je met een aantal buurtTel.met 06-53559422 [email protected] [email protected] genoten de bomen gezamenlijk snoeien en in de lente wandelen jullie tussen dewww.knnv.nl/beveland prachtige bloesem! Lijkt dit Tholen www.steltkluut.nl Natuurvereniging Tholen we deze droom samen wel realiseren. je wat? Neem dan eens contact met ons op. Wie weet kunnen 2

JAARGANG 29 LENTE - 2015

Foto: Tonnie Outermans

De Boom In is een uitgave van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. De Boom In wordt verstuurd in een biologisch afbreekbare folie. Redactie: Caroline Geluk Sylvia Tuinder Robert Wielemaker Foort Minnaard Gastredacteur: Pieter Voets

Luciën Calle

Verder werkten aan dit nummer mee: Radboud Mensonides Arjan de Hulster Huib de Ligt Rita van der Zee Peter van der Vliet Rudie Geus Iman Labruyère Mojca Kuijpers - Ekart Theo Aernoudts Nanning Jan Honingh

Redactie- en bezoekadres: Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes Tel. 0113-23 09 36 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl IBAN NL93 RABO 0380 5172 56 Abonnement Wilt u ook De Boom In ontvangen? Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief ISSN nummer 1876-5491

Advertenties: Ook uw advertentie in De Boom In? Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 voor de mogelijkheden. Foto omslag: SLZ Foto inzetje: Peter Meininger Bostulp Met dank aan alle fotografen. SLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achterhalen. Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de rechten van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen.

Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 2400 ex.

Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie. De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode Loterij en Provincie Zeeland.

Adri Mol Natuurbeschermingsvereniging Werkgroep “Vrij Brand” Tel. 0166-604266 ’t Duumpje Tonnie Outermans Hekkenwerk e-mail: [email protected] Tel. 0113 Niet - 567196 Gerard Wat v. is Daele het verschil tussen een hek en een hek? Tja… er zijn oneindig veel mogelijkheden. alleen qua www.natutholen.nl Tel. 0117-301835 [email protected] materiaalkeuze, maar ook de kleuren en grootte. En wat dacht je van de vormgeving, ronde vormen of juist [email protected] Schouwen-Duiveland www.duumpje.nl Heelmaar Zeeland rechte hoeken. Ook hebben, vooral oude hekken, niet alleen een praktische functie, vaak ook een symboliActief terreinbeheer A Rocha Zeeland zie sche betekenis. Dit kun je zien aan de figuren die erin verwerkt zijn of de namen die eropwerkgroep staan. Regelmatig Henk Dalebout Walcheren Martine Krabbendam Tel. van 06-20745396 je een lelie of een zon, maar ook de naam de boerderij of de eigenaren is soms het hek verwerkt. Is het Werkgroep Landschapsverzorging Tel.in 0118-640448 e-mail: [email protected] voor jou (g)hekkenwerk geworden? Neem dan eens contact op met SLZ voor [email protected] verhelderend advies! 8 Thomas Collette www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.html Tel. 0118-634916 http://arochanederland.ning.com Na 19.00 uur en de hele vrijdag Bevelanden Paradijsvogels: Franswegje Onderhoud wandelroutes [email protected] Pieterde Voets In deze rubriek krijgen we een kijkje bij Beheerswerkgroep de eigenaren vanKNNV de parels in het landschap, mooie erven, Johan Vermin Werkgroep Oranjebosch Tel. 0113-230936 buitenplaatsen en boerderijen waar je Tel. als passant naar kijkt en van geniet. De eigenaren voelen zichzelf 0113-639620 Werkgroep Moesbosch [email protected] ookv.d. uitverkoren, omdat ze zo mooi wonen en omdat ze zo genieten van hun landschappelijke, vaak ook [email protected] Peter Vliet www.landschapsbeheerzeeland.nl www.knnv.nl/beveland Tel.streekeigen 0113-230936 omgeving. Dit keer beschrijven Rita en Huib uit Noordgouwe hun paradijs. 18 [email protected] Noord- en Midden Zeeland Zeeuws-Vlaanderen En verder Landschapsbeheer Landschapsbeheer Pieter Voets Wim Wisse Doordeweekse • Van Volkstuin tot bewonersparticipatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tel. . . 06-12856517 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Tel. 0113-230936 [email protected] werkzaamheden: • Schône Struuke of Vuulte: Lisdodde in je put. . . . . . . . . . . . . . . . . . [email protected] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 www.landschapsbeheerzeeland.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

• Ommetje Linten en Ruggen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 • Tulpen in de bol . . . . . . . . . . . . . .Kerkuilenwerkgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Vleermuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Peter Boelee Meldingen/klachten: • Vrijwilliger in the picture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Honingh, . . . . . . . . . . . 20 Tel. 06-25102354 Nanning-Jan Alle dagen van de week: Tel. 0113-230936 • Bijzondere alledaagse [email protected] en dieren op en rond het Zeeuwse erf: www.kerkuil.com [email protected] HeelDe Boomkikker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Zeeland: Herpetologische studiegroep Amfibieën • Soorten aan de monitor . . . . . . .Herstellen . . . . . . . Cultuurhistorische . . . . . . . . . . . . . elementen . . . . . . . . . . . .Jaarlijkse . . . . . . zomertellingen . . . . . . . . . . . (kerkzolders) . . . 24 Winant Halfwerk Sandra Dobbelaar Noord- en Midden Zeeland • Transformatie: van elektriciteitstoren naar natuurtoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Tel. 0118-217720 Tel. 0113-230936 Nanning-Jan Honingh • Groen krachtvoer. . . . . . . . . . . . [email protected] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zeeuws . . . . . .Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . 28 [email protected] • Kort Nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.landschapsbeheerzeeland.nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luciën . . . . .Calle . . . . . . . . . . . . . . . 31 Steenuilen werkgroep Zeeland • Vrijwilligersorganisaties in Zeeland. . . . . . . . . . . . . . . . . .Jaarlijkse . . . . . . wintertellingen . . . . . . . . . . . . . . 33 AlexOverzicht de Smet Weidevogelbescherming Tel. 0115-695890 • Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nanning-Jan . . . . . . . . . .Honingh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zoogdier . . . . . . Werkgroep . . . . . . . . Zeeland . . . . . . 34 [email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Tel. 0113-230936 Luciën Calle [email protected] 06-22792100 [email protected] De Boomwww.landschapsbeheerzeeland.nl In • Lente 2015 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

1

Ieder dorp zijn hoogstamboomgaard! Aanplant in Waterlandkerkje tijdens de Boomfeestdag Fotograaf: SLZ

Door: Rudie Geus, medewerker SLZ

• Welzijnsparadijs: de bloesems vormen een lust voor het oog en de smaak van vroeger is terug te vinden in de diverse vruchten • Gezondheidsparadijs: al lopend genieten • Visieparadijs: CO2 compensatie en behoud van oude rassen in één keer vastgelegd.

Aanplant in Terhole door de Dorpsraad Fotograaf: SLZ

Dit jaar starten we bij SLZ met een nieuw project rondom bewonersparticipatie en toegankelijke hoogstamboomgaarden bij dorpen: “Ieder dorp zijn hoogstamboomgaard”. In dit project zoeken we met name samenwerking met dorpsraden en andere bewonersgroepen voor het realiseren of opknappen van een hoogstamboomgaard in of bij het dorp. Deze boomgaard kan uitgroeien tot een groene ontmoetings- en belevingsplek voor het dorp waar diverse buitenactiviteiten kunnen plaatsvinden. Het project is gericht op participatie van bewoners, waarbij de regie deels bij de bewoners ligt. Het aanplanten of opknappen van de boomgaard vindt plaats door de bewonersgroep onder deskundige begeleiding van SLZ. Ook het toekomstige onderhoud kan door de bewoners worden uitgevoerd. In de boomgaard kunnen door het dorp activiteiten worden georganiseerd in samenwerking met SLZ. Hierbij kun je denken aan excursies, kennisdagen, events, picknicks. We mikken met name op openbare dorpsboomgaarden, maar ook particuliere boomgaarden kunnen meedoen, mits ze

2

minimaal 1x per jaar worden opengesteld. De hoogstamboomgaarden in de dorpen kunnen uitgroeien tot een paradijsje voor velen: • Voedselparadijs: eten voor vele soorten van mens tot dier. • Stilteparadijs: rust en ruimte, zingende vogels • Schuilparadijs: verstopplek voor dieren, insecten, planten en mensen: voor elkaar of voor de regen • Toekomstparadijs: door oude rassen hoogstamfruitbomen te koesteren kunnen we deze typisch oude Zeeuwse rassen bewaren.

We streven er naar dat we samen met bewoners in of nabij elk dorp / elke stad in Zeeland een karakteristieke hoogstamboomgaard kunnen realiseren. Natuurlijk kan het hier ook gaan om het opknappen of uitbreiden van een bestaande dorpsboomgaard. We willen jaarlijks zo’n 10 boomgaarden oppakken. Als we dit zo aanpakken dan kunnen we in de loop van 10 jaar een 100-tal dorpsboomgaarden realiseren. Dat zal een mooi karakteristiek beeld geven in het landschap van Zeeland. Per boomgaard is een netwerk van betrokken burgers actief die zich willen inzetten voor hun boomgaard/landschap. Het project wordt betaald door de Nationale Postcodeloterij, terreineigenaren en sponsors. Per dorp kan er een andere invulling van

het project plaatsvinden, van aanleg van een grote hoogstamboomgaard met diverse natuur- en recreatieve elementen tot enkele hoogstamfruitbomen langs de weg. Per dorp zullen ook de samenwerkingspartners verschillen: gemeenten, Waterschap, zorgboerderijen, scholen, buurtverenigingen, fruittelers enz. Begin 2015 gaan we diverse dorpsraden in Zeeland aanschrijven om deel te nemen aan het project. De commissaris van de Koning, dhr. Han Polman, is ambassadeur van het project. We willen hem vragen om in de loop van 2015 de aftrap te geven voor het project. Her en der in Zeeland hebben we afgelopen jaren al gewerkt met bewonersgroepen aan het realiseren van een fraaie boomgaard bij het dorp. Leuke voorbeelden zijn Waterlandkerkje, Terhole, Schapenbout, ’s-Gravenpolder en Oud-Vossemeer. Hier zijn afgelopen paar jaar diverse bomen geplant/ onderhouden door de dorpsbewoners. Dorpsbewoners die geïnteresseerd zijn in het realiseren van een eigen dorpsboomgaard kunnen zich aanmelden bij SLZ, we maken dan een afspraak om de mogelijkheden te bespreken. (tel: 0113-23 09 36 of e-mail: [email protected])

De Boom In • Lente 2015 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

3

Van Volkstuin tot bewonersparticipatie Door: Sylvia Tuinder, medewerker SLZ “Voorbeeld van samenwerking met vele betrokkenen. Bewoners uit Arnemuiden, bewonersgroep Arnemuiden, SLZ, de gemeente, scholen, de kinderopvang, de scouting en vele andere betrokkenen”. Aan het woord is Mojca Kuipers, één van de initiatiefnemers van Beleef Groen Arnemuiden (voorheen Klaverwijk). Tuinieren Mojca: “Zelf wilde ik allang tuinieren en daarom heb ik in de zomer van 2013 geïnformeerd bij de Bewonersgroep Arnemuiden naar hun volkstuinproject wat toen al leefde. Een idee voor een gesprek met meer partijen ontstond hieruit”. Als snel zat de Bewonersgroep, Mojca en enkele andere zeer betrokken bewoners en SLZ bij elkaar om wat ideeën op een rijtje te zetten en nader kennis te maken. Het was een goed en open gesprek en er ontstond direct een soort werkgroep uit, waarbij de volkstuinen in een breder perspectief werden opgenomen. “We dachten aan een gebied wat multifunctioneel zou worden, niet alleen voor tuinierders maar ook voor allerlei andere bewoners, jong en oud. Een ontmoetingsplek voor bewoners, met ook een pluktuin en natuurspeelplek voor de kinderen”.

Wilgentenen verzamelen voor de vlechtheg

4

10 jaar vragen Vrij snel hierna volgde een gesprek waarbij de gemeente Middelburg werd uitgenodigd. De gemeente dacht mee met de wensen van de bewoners. Omdat ook snel een locatie in beeld kwam ging de werkgroep voortvarend te werk. Het bleek gewenst dat SLZ hier met de bewoners meedacht en advies kon geven. Een projectbeschrijving volgde en na enkele werkbijeenkomsten van de werkgroep, maakte Mojca vanuit haar professie een treffende schets van het plan. Dat er een locatie was en een goed plan, maakte de groep hoopvol. Zou er nu na 10 jaar vragen om volkstuinen aan de gemeente, echt iets gaan gebeuren? Groen Dichterbij Het werd in een stroomversnelling gebracht doordat we kans zagen om een aanvraag te doen bij Groen Dichterbij. De werkgroep ging

Eerste haag geplant in Arnemuiden

Gezellige en goede opkomst op de Natuurwerkdag in 2014 Alle foto’s: Mojca Kuijpers - Ekart

nog meer doen. Het projectplan werd nog completer. Mojca voerde gesprekken met scholen, kinderopvang etc. De werkgroep betrok de scouting en steeds meer handen sloegen ineen bij de samenwerking in dit project. Een spannend gesprek met Groen Dichterbij (om kans te maken op middelen)en het prachtprojectplan waren verrassend genoeg, reden om door te gaan naar de volgende ronde. Er leek een kink in de kabel te komen toen bleek dat de gemeente meldde dat de eerste locatie niet door kon gaan. Een nieuw gesprek met de werkgroep en de gemeente volgde en een andere locatie kwam in beeld. Een actieve en belangrijke deelnemer van de werkgroep kon zich niet vinden in de locatie en haakte helaas af. Dat was een teleurstelling, ondanks alle begrip voor zijn keuze.

Geld binnen De aanvraag bij Groen Dichterbij vereiste een presentatie van het project op een locatie ver van Zeeland. Een intensieve dag in Amersfoort volgde. Hierheen reisden Mojca met man en dochtertje. Zelf ging ik ook mee om de wens van de bewoners van Arnemuiden mee te helpen waarmaken. Vier kinderen nam ik mee, die hun best deden om het project goed aan de jury te presenteren. Zo wisten we samen een positief resultaat te bereiken. De verrassing was groot toen hier een mooie prijs uitrolde: het eerste geld was binnen! Het project kon echt beginnen. In verdere gesprekken zijn werkgroep en gemeente, scholen en ook de scouting betrokken. De samenwerking in het project werd steeds groter. Aanleg terrein De stroomversnelling werd een waterval toen de gemeente een kans zag om grond die


5

Het bestuur: Kees, John en Mojca Fotograaf: BGA

Ambachtsweg 6 4458 DA ’s-Heer Arendskerke tel. 0113-563551 [email protected]

www.vansabbenbv.nl

Boerderijrestaurant & streekpakketwinkel www.debaeckermat.nl +31 (0)115 45 38 32

Aannemersbedrijf

STURM b.v. voor al uw

NIEUWBOUW VERBOUW ONDERHOUD BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK

Schellachseweg 1a 4352 AJ Gapinge tel: 0118 591447 / fax: 593556

Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: [email protected]

Buurtweg 6 4696 RV Stavenisse T: 0166 65 32 46

E: [email protected] W: www.hagebouwadvies.nl M: 0629 15 63 11

n Brandveiligheid

n Bouwkundig tekenwerk

n Bouwadvies

n Beheer en Onderhoud

n Bouwbegeleiding

n Directievoering en

n Bouwkundige

Toezicht

keuringen

n Kostencalculatie

n Second opinion

n Vergunningen

6

* sfeervolle locatie voor familiefeesten, bruiloften * personeelsbijeenkomsten met outdoor activiteiten en lunch of diner * teambuildingsdagen met trainers mogelijk

voor informatie : www . twistvliet . nl mail : landgoed @ twistvliet . nl N ico M esu , tel . 0118-594757

afgegraven moest worden van een voetbalveld in Arnemuiden, op te brengen op de locatie waar het plan kon worden uitgevoerd. In januari 2014 zat de werkgroep (bewonersgroep, Mojca, scouting, een vertegenwoordiger van de scholen en SLZ) in gesprek met medewerkers en wethouder van de gemeente Middelburg en werd het groene licht gegeven voor aanleg van het terrein. Alle ideeën werden weer bij elkaar gebracht en de plankaart van Mojca werd uiteindelijk nog voor de zomer uitgewerkt tot een tekening met projectbeschrijving, die de gemeente kon gebruiken om het terrein in te richten. SLZ deed een landschapstoets voor het plan. In de zomer van 2014 zijn de grondwerkzaamheden uitgevoerd. Nog veel te doen Het terrein ligt er nu. Er moet nog van alles gebeuren. SLZ-ers Karin en Iman gingen aan de slag om het beplantingsplan op te stellen, wat aansluit bij de wensen van de bewoners. De stichting Beleef

Groen Arnemuiden is in oprichting dankzij het actieve drietal, Mojca, John en Kees, bewoners van Erremuu. Binnenkort volgt een gesprek met de gemeente over de overeenkomst die nodig is tussen Stichting en bewoners. SLZ is gevraagd om bij het gesprek te adviseren en mee te praten. Mojca zelf is met het project begonnen vanuit de gedachte dat ze vanuit haar expertise wat kan doen in het project. Gaandeweg het project heeft ze besloten om vanuit haar positie als ontwerper, als vrijwilliger in het project te gaan zitten. Een echt begin voor bewoners was de natuurwerkdag waar we de eerste meidoornhaagjes hebben gepland. Nu konden bewoners samen aan het werk. De opkomst was goed, het werd een gezellige dag, met ondersteuning door SLZ medewerker Rudie Geus en gereedschap van SLZ. Inmiddels zijn er volop plannen uitgewerkt om bij NLDoet met scholen 20 maart, en met bewoners en vrijwilligers 21 maart met planten en vlechtheg aan de slag te gaan. De afspraken met de gemeenten zijn helder en stemmen hoopvol. Samenwerking Mojca: ”Het is een heel mooi project. We hebben al veel gedaan en de samenwerking met bewoners en SLZ vind ik heel waardevol. Ik wil mee blijven denken tot het echt gaat draaien en mensen van verschillende leeftijdscategorieën elkaar kunnen ontmoeten op dat terrein en kunnen vinden in het samen verbouwen van groenten. Er zijn vele goede contacten geweest met directeuren van scholen en bewoners. Het kan ook een opstap zijn om in de toekomst meer samen te werken: tussen scholen, bewoners en organisaties”.


7

Bij onze stichting komen regelmatig vragen binnen over streekeigen hekken. In 1997 werd er al eens een artikel geschreven over hekken met als titel “Hek van de dam”. Voor de redactie van ‘De Boom In’ was dit aanleiding om opnieuw aandacht te besteden aan het hek op de dam! In 2000 is SLZ begonnen met een project ‘kleine cultuurhistorische elementen’. Hierbij was het mogelijk om een subsidie te krijgen bij het herstel van een klein historische element. Afgelopen 15 jaar hebben 25 eigenaren gebruik gemaakt van deze mogelijkheid voor het herstellen van hekken en dampalen. Vele adviezen zijn uitgebracht o.a. op de vraag hoe kunnen we de breedte van een hek aanpassen aan de huidige eisen. Adviezen kunnen we nog steeds geven. In Zeeland kun je nog fraaie decoratieve hekwerken aantreffen bij kastelen, landgoederen, buitens en oude begraafplaatsen. Bij oude boerderijen zien we ook nog historische hekken, minder uitbundig maar ze leveren zeker een bijdrage aan de stoffering van het landschap. Het hek is vaak ook een exponent van status en wat men wil uitstralen.

Dampaal op Walcheren Fotograaf: Sandra Dobbelaar

In dit artikel wordt het accent gelegd op de historische hekken bij boerderijen. De functie van het hek bij boerderijen was in eerste instantie om het vee op het erf te houden. Het erf was onderdeel van het beweidingssysteem van vee. Het vee liep dus regelmatig los rond op het erf. De toegang tot het erf bestond uit een groot, breed hek met daarnaast een klein (loop)hek. Oorspronkelijk zullen de hekken wel van hout zijn geweest. De meeste oude hekken die we nog aantreffen zijn van (smeed)ijzer gemaakt. Dit is eenvoudig te verklaren omdat ijzer langer mee gaat dan hout. Zo nu en dan komen we nog vakkundig gemaakte decoratieve houten hekkens tegen. Van een dergelijk type worden vaak meerdere exemplaren aangetroffen.

Dampalen De dampalen die uiteraard nodig zijn om het hek te kunnen bevestigen kunnen op zeer verschillende wijze zijn uitgevoerd. Hout, natuursteen, beton, (giet)ijzer en gemetseld met baksteen. Oude foto’s kunnen een indruk geven van de toepassing van de soort hekkens en een inspiratie zijn voor het maken van nieuwe toegangspoorten. Als je een hek wil plaatsen is het goed om eerst voor jezelf te bepalen aan welke eisen deze moet voldoen. Wil je de dieren op je erf houden, wil je ongewenste bezoekers buiten de deur houden of vind je het gewoon bij het erf horen? Wat wel van belang is dat de breedte aangepast wordt aan de huidige tijd, zeker op boerderijen die nog als zodanig in gebruik zijn. Niet dat het hek automatisch moet kunnen sluiten maar in verband met het grotere machines en werktuigen die er doorheen kunnen. Veel vooroorlogse hekkens zijn inmiddels al verwijderd of vervangen door nieuwe, toch kom je zo af en toe toch nog fraaie exemplaren tegen. Oude tekeningen hebben we nooit kunnen opsporen maar het is zeer waarschijnlijk dat er toch wel ambachtelijke hekken werden

Dampaal op Schouwen Duiveland Fotograaf: SLZ

8

Hek in Zuid Beveland Fotograaf: Tonnie Outermans

Dampaal in West Zeeuws Vlaanderen Fotograaf: SLZ

gemaakt die min of meer gestandaardiseerd waren. Een type hek dat door heel Zeeland wel is aangetroffen is hier afgebeeld. Was het inmiddels fysiek niet meer aanwezig als gevolg van oorlogsschade of watersnoodramp, oude foto’s tonen ook fraaie hekkens op Walcheren, SchouwenDuiveland en Tholen om maar enkele regio’s te noemen. De detaillering was dan afhankelijk van de plaatselijke timmerman dan wel smid als het om ijzeren hekkens ging. Rond Zaamslag is het opvallend dat er hekken voorkomen die bijna identiek zijn. Ook in de zak van Zuid Beveland zie je wel hekkens die vrijwel hetzelfde zijn. Voor de betonnen dampalen werd een houtenmal gemaakt. Gietijzeren hekpalen komen we ook tegen bij boerderijen. 2 e helft van de 19 e eeuw werden deze gemaakt door de Haagse ijzergieterij ‘de Prins van Oranje’. Bij landhuizen zien we gietijzeren palen en hekkens nog regelmatig staan. De sfeervolste en authentieke uitstraling van een toegangshek bij een boerderij bestaat uit een hek met een apart loophekje.

Hek in West Zeeuws Vlaanderen Fotograaf: SLZ


9

Drukkerij Zoeteweij Molendijkseweg 2, 4401 NM Yerseke T +31(0)113 571404 E [email protected], I www.dzy.nl

Hek in West Zeeuws Vlaanderen Fotograaf: Theo Aernoudts

Hek in West Zeeuws Vlaanderen Fotograaf: Theo Aernoudts

Naam en jaartal van de boerderij Op de dampalen of het hek tref je soms ook de naam en het jaartal van de boerderij aan. Tot de invoering van de postcode kon je veelal volstaan met de naam van de boerderij en de plaatsnaam en de postbode wist waar de post bezorgd moest worden.

Symboliek Naast de functionaliteit van een hek is er ook de nodige symboliek terug te vinden in oude hekkens te herleiden uit Keltische, Germaanse en Christelijke culturen. • Haan: weert het onweer af en het nachtelijk duister incl. de boze geesten op de vlucht jagen • Paard: Stelt het hagelwitte ros Sleipnir voor en is afkomstig van de Germaanse oppergod Wodan en is een afweerteken voor onweer. • Op een gietijzeren paal staat vaak een pijnappel. Dit is een vruchtbaarheidssymbool. • Odal: als bescherming van huis en hof • Ing: vruchtbaarheidssymbool • Zon in hoek van een hek: gelukszon • Lelie: reinheid • Lisbloem: het licht • Spiraal: groei en ontwikkeling Lelie, iris en lotus samen vormen het symbool voor het leven, de geboorte en de wederopstanding.

Kleur Bij boerderijen werden de hekkens meestal Fergusonrood geschilderd, voor burgers is deze kleur meer bekend als Ferrarirood. De decoratieve elementen en symbolische elementen zoals lelies, lisbloem, paarden werden wit geschilderd. Uiteraard kom je ook hekkens tegen die groen met wit geschilderd zijn.

Noordhoeksewegeling 3 Kapelle-Biezelinge 0113-341170 www.bermanfruitplants.com

www.leenhoutsoostburg.nl Tel. 0117 - 47 40 00

Lelie

Spiraal

Odal op hek


Lisbloem

11

Schône struke of vuulte?

Drinkpoel Uiterwilgen Biervliet - Foto: Sandra Dobbelaar

Lisdodde in je put Door: Nanning Jan Honingh, medewerker SLZ

Toen ik eind 2007 eigenaar werd van een hectare toekomstig natuurterrein, maakte ik kennis met een indrukwekkende producent van biomassa: lisdodde. In de poel die ik november 2008 liet graven, kwam in april 2009 al een jonge lisdodde vanuit de onderwereld naar boven. Binnen een paar jaar tijd, had deze de hele poel overmeesterd. Wie is deze schône struuke of struinende schurk?

Grote lisdodde Fotograaf: Lucien Calle

Grote Lisdodde De grote lisdodde (Typha latifolia) is een tot ruim 2 meter hoge plant met de karakteristieke bruine ‘sigaar’ aan het uiteinde van zijn stengels. De plant bloeit in juni en juli en heeft een voorkeur voor kleine ondiepere wateren. Omdat ze lange stengels hebben en de voortplantingsorganen (in de ‘sigaar’) zich aan de top bevinden, kunnen lisdodden tot 1,5 meter diep in het water staan. De wortelstokken van de lisdodde vormen een dicht netwerk en groeien weer uit tot nieuwe halmen. Wat eruitziet als aparte lisdodden kan

Verspreiding Als het stuifmeel op de stempels valt, ontwikkelen zich kleine zaden: ongeveer 250.000 per sigaar! Ik heb wel eens een paar buidelmezen aan het werk gezien die de sigaren uitplozen. De zaden worden door de wind verspreid dankzij de haren aan de bovenkant van de zaden. Als het zaadje in het water valt, zorgen de haren ervoor dat het nog even blijft drijven, om nog verder van de ouderplant te komen. Hierna scheurt de vruchtwand open en zinkt het zaadje naar de bodem, waar het kan ontkiemen tot een nieuwe plant.

12

dus goed één enkel individu zijn. Via de wortelstokken is de plant in staat om zich snel te vermeerderen en de waterkant te koloniseren. Hij laat dan weinig ruimte voor andere planten. Een jonge lisdodde kan in een jaar uitgroeien tot een pol met een doorsnede van drie meter!

Op de BBQ Lisdodde wordt ook wel rietsigaar, lampenpoetser, kannenwasser of tuitenra(g)ger genoemd. De vele volksnamen geven aan dat de lisdodde voor allerlei zaken gebruikt werd: de lange zachte aar als schoonmaakborstel om het roet van lampenglazen en dergelijke mee schoon te maken. Het pluis werd gebruikt om kussens en dekbedden mee te vullen, het blad kon als strooisel in de stal worden gebruikt en de aar werd ook wel gedroogd en gedrenkt in olie als fakkel gebruikt. Allerlei delen van de plant zijn ook eetbaar: de jonge scheuten en bladeren in salades, het stuifmeel als bindmiddel en de wortels als bron van zetmeel. Ooit werden de wortelstokken als voedsel verzameld. Je eet ze als aardappel: ze kunnen na schillen worden gekookt en gebakken of met schil en al op de barbecue. De sigaren zijn mooi om als droogbloem in huis te zetten. Bio-dodde Lisdodde werkt ook als waterzuiveraar. De plant transporteert zuurstof naar de wortels, waardoor rond de wortels een gebied ontstaat waarin zich bacteriën kunnen vestigen die zuurstof nodig hebben voor het afbreken van organisch materiaal. Deze zgn. aerobe bacteriën breken met name nitraten, nitrieten

Met lisdodde begroeide poel Foto: Nanning Jan Honingh

en fosfaten af. De lisdodde wordt tegenwoordig onderzocht als leverancier van bio-energie. Er wordt al snel een opbrengst gehaald van 14 tot 18 ton droge stof per hectare (Teelthandleiding lisdodde, een teelthandleiding voor lisdodde in Noordoost Friesland, A&W 2014). Wat te doen Wie lisdodden in zijn vijver of poel heeft is letterlijk ‘de sigaar’. Alleen met man en macht kun je deze planten bestrijden – als je dat wilt. Ik heb besloten om niets te doen aan de lisdodden in mijn poel; ik heb al gezien dat hij zich uit het midden van de poel terugtrekt. Misschien dat ik komend voorjaar een deel maai. Er ontstaat dan wat openheid voor het onderwaterleven. Wie geen lisdodden in de poel wil, kan deze het beste direct na de vestiging uittrekken. Wie deze ruige woekeraars wil terugdringen als er al veel staan, kan het beste al vroeg in het voorjaar beginnen met maaien, en dan in de loop van de zomer nog een paar keer. Als de planten in het water staan kan je gebruik maken van een zeis, waarmee ze zelfs onder water nog af te snijden zijn. Als je vee hebt, zullen die graag van de lisdodden langs de kant eten.


13

de Noordweg en vele andere bezienswaardigheden. Omdat de route ons over oude kreekruggen en langs de lintbebouwing voert heet dit ommetje ‘Linten en Ruggen’. In het landschap zijn nog altijd sporen te herkennen uit het verre verleden toen Walcheren nog een krekengebied was.

Bordje lange en korte route

De Koepoort is de enige overgebleven stadspoort van Middelburg

‘Ommetje Linten en Ruggen’ in Middelburg Door: Door Radboud Mensonides, lid wijkteam Klarenbeek - Veersepoort Klarenbeek - Veersepoort - Brigdamme Zo simpel kan het zijn: lopen in de eigen wijk als work-out. Loop jezelf fit: met wandelen. Dat dachten de bewoners van de Middelburgse wijken Klarenbeek en Veersepoort ook. En zo ontstond bij de leden van het wijkteam het idee om een ommetje door de wijken te maken. Dankzij financiële steun van de gemeente Middelburg en Kern met Pit is dit ommetje met ondersteuning van Stichting Landschapsbeheer Zeeland verder uitgewerkt en aangelegd. Zelfs zijn er langs de route drie mooie informatiepanelen te bewonderen mede dankzij middelen uit het Prins Bernhard Cultuurfonds. Iets voor de

14

Maar ook de gevolgen van de inundatie van 1944 en de grootschalige herverkavelingen zijn nog zichtbaar. Het is fascinerend om te zien hoe Middelburg na de oorlog buiten de vesten explosief is gegroeid. Al die bijzonderheden zijn te zien in dit ommetje Linten en Ruggen die door de wijken Klarenbeek en Veersepoort van Middelburg voert. De route is bewegwijzerd met de bekende groene bordjes met de witte pijlen. Wandelaars hebben de keuze tussen een korte (4 km) en een lange route (7 km). Langs de route zijn in nauwe samenwerking met SLZ een

Luchtfoto van de Noordweg

drietal informatieborden geplaatst die de bijzonderheden aantippen. Er is ook een folder met tekst en foto’s ontwikkeld die wat uitgebreider de historie en achtergronden schetst van wat er zoal is te zien langs de route. Er wordt nog samen met SLZ gezocht naar mogelijkheden om de folder Linten en Ruggen te drukken, zodat deze voor wandelaars en wijkbewoners makkelijk verkrijgbaar kan worden. Later in het jaar komt de eigen website van het wijkteam Klarenbeek - Veersepoort in de lucht. ‘Clarebeek’ Uit de Croniek van Smallegange

leden van het wijkteam om trots op te zijn, dat ze ook daar hun energie en tijd in hebben geïnvesteerd. Er is in het overgangsgebied van de stad en het landelijk gebied verrassend veel te zien aan cultuur, natuur, stedelijk schoon en geografische historie. Bijvoorbeeld het Noorderbolwerk met prachtig uitzicht op de singels. De Koepoort, de laatst overgebleven poort van Middelburg. De stedenbouwkundige zeer interessante wijk Veersepoort. Een oeroud voet- en kerkepad met zicht op het oudland. De Brigdamsekreekrug en het beschermde stadsgezicht met de lintbebouwing langs


15

Tulpen in de bol Door: Nanning Jan Honingh, medewerker SLZ Fotograaf: Peter Meininger De bostulp (Tulipa sylvestris) is inheems in o.a. Zuid- en Zuidoost-Europa. In de 16e eeuw is deze via de handel naar Nederland gekomen; de eerste melding is van 1568. De tulpen werden destijds gekocht en aangeplant op de parkachtige terreinen rond buitenplaatsen. De bostulp wordt daarom gerekend tot de ‘Stinzenplanten’. “Stins” is Fries voor stenen huis en op de Friese buitenplaatsen is de bostulp nog vrij algemeen. In Zeeland is de bostulp veel zeldzamer. Op een paar landgoederen die niet zijn geïnundeerd tijdens de oorlog of de watersnoodramp komen ze nog voor. De grootste groeiplaatsen zijn op het bolwerk bij Veere en op de dijk langs het Kanaal door Walcheren. Waarschijnlijk zijn ze daar terecht gekomen toen bij het graven van het kanaal (1870-1873) een aantal buitenplaatsen het veld moest ruimen.

Prooijenseweg 26 4332 RD Middelburg tel: 0118-613984 fax: 0118-642038 www.kaasboerderijschellach.nl

AUTHENTIEKE KALKEN KRIJTVERVEN

VERKRIJGBAAR BIJ DECO HOME GOES

CAMPING UITSPANNING BOERENGOLF

Karnemelkshoek

Barentsweg 2 4389 TW Ritthem Tel: 0118-472683/06-30077323/06-23318949 [email protected] www.karnemelkshoek.nl

De wetenschappelijke en Nederlandse benamingen van de bostulp zijn misleidend. De Friese benaming ‘wylde tulp’ is beter; de bostulp bloeit namelijk slecht in de schaduw van bos. Het liefst groeit hij in open grazig terrein. De bostulp heeft een gele tere bloem die bloeit in aprilmei. Hij groeit op vochtige, voedselrijke kleiige grond. De bostulp maakt ondergrondse uitlopers waar aan het einde ervan nieuwe bolletjes worden gevormd. Zo verspreidt de bostulp zich. Door de bodem te beroeren door spitten en woelen, kan een kwijnende populatie bostulpen weer op gang worden geholpen.

Aangestoken door de beginnende bostulpengekte is SLZ in 2014 bij wijze van proef begonnen met het winnen van bolletjes op de grootste bekende plekken. Dat was geen gemakkelijk karwei, want de planten waren al afgegraasd en in de vegetatie onvindbaar. Inmiddels komen de eerste gewonnen bostulpenbollen in het proefveld boven de grond. We proberen de pachter zover te krijgen dat hij het bollenveldje op het bolwerk van Veere tijdelijk uit de begrazing haalt. Op de plek langs het kanaal hebben we laat in het jaar gemaaid, om de uitlopende bollen dit voorjaar ruimte en licht te geven. In 2015 willen we hier de grond bewerken en nieuwe bolletjes winnen. Omdat we geen subsidie van de beleidsmakers krijgen, gaan we met deze bollen de markt op. In juni-juni dit jaar gaan we bolletjes opspitten, pellen en drogen. In het najaar november-december willen we de bolletjes op nieuwe plaatsen planten. We zoeken historisch en ecologisch geschikte plaatsen, waar een goed beheer de bostulp kan helpen uitbreiden. We willen de bollen tegen kostprijs aanbieden. De concurrentie met moderne bostulpenkwekers gaan we niet aan; wel kunnen we de oorspronkelijke en Zeeuws ingeburgerde bostulp aanbieden! Interesse? Neem contact op met SLZ. Bronnen: Bostulp in Zeeland, een stinzenplant in de verdrukking, Peter Meininger 2014, Het Blad, nr. 76 mei 2014 - Floron. Tulpenmanie, Wikipedia 2015. Stinzenflora in Fryslân: spitten in het verleden, Landschapsbeheer Friesland.


17

Paradijsvogels: Fransewegje Door: Huib de Ligt en Rita van der Zee

In juni 1995 passeerden wij de etalage van een makelaar in Zierikzee. Omdat we op zoek waren naar een bouwkavel op Schouwen-Duiveland wierpen we een blik op het aanbod. Er werden 3 percelen aangeboden. De grootste trok onze aandacht: 12.000 m2. Het leek ons veel. De dame in het kantoor meldde: “Als u het niet gelooft, dan moet u zelf maar gaan kijken”. We reden naar Noordgouwe om het met eigen ogen te aanschouwen. Een week later waren we de voorwaardelijke eigenaren van een weiland aan de rand van het dorp. De ontbindende koopvoorwaarde zou in werking treden als de toenmalige Gemeente Brouwershaven ons onverhoopt geen bouwvergunning zou verlenen. In ons 17e eeuwse huisje met postzegeltuin in de Zierikzeese binnenstad hadden we het idee opgevat voor een nieuw project: een energiezuinig houten huis bouwen met voldoende grond om in een natuurlijke omgeving een zekere mate van zelfvoorzienendheid na te streven. Onze eerste bouwplannen werden door

welstand afgewezen, maar nadat we gezagsgetrouw het flauw hellende vegetatiedak hadden ingeruild voor een puntdak met rode dakpannen kwam alles goed. Het wachten op de bouwvergunning gaf ons tijd om na te denken over de inrichting van het perceel. We maakten een schets en legden deze voor aan Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Op 22 februari 1996 stonden we met Rudie Geus van SLZ in ons lege, bevroren weiland. Hij werkte het plan uit dat in het daaropvolgende jaar werd uitgevoerd. Ruim veertig knotwilgen langs de sloot. Twee hakhoutbosjes, één met 5 verschillende wilgensoorten, het andere met zomereik en es. Natuurlijk was er ruimte voor een boomgaard. Hoogstammen, waaronder oude Zeeuwse rassen, die ons nu al vele jaren prachtig fruit opleveren. De jaarlijkse afspraak bij de mobipers voorziet een groot deel van het jaar in onze vruchtensapbehoefte. De aanplant van vier veredelde walnoten en een vijftigtal hazelaars was ook een uitstekende keus. De oogsten rechtvaardigden zelfs de aanschaf van een Piteba oliepersje. Tezamen met de aanleg van enkele windsingels met ecologische erfbeplanting kwam

het totaal aantal te planten bomen en struiken op ruim 1.100. Door familie en vrienden uit te nodigen voor een bezichtiging annex boomplantdag kon het gebeuren dat vrijwel al het plantgoed op 1 dag verwerkt werd. Een centraal punt in de tuin is de veedrinkput. Het dijkje dat werd aangelegd met de vrijkomende grond geeft beschutting. Het is een heerlijke plek om in alle rust de talrijke amfibieën, waterjuffers en libellen te observeren. Om de gedachte van (enige) zelfvoorzienendheid verder kracht bij te zetten legden we een moes- en kruidentuin aan en plaatsten we een plantenkas. Onze vooronderstelling dat het aangenaam wonen zou zijn in een houten huis bleek te kloppen. Hout doet iets met sfeer en atmosfeer. Na enkele jaren zette de groeiende hakhoutopbrengst ons ertoe aan om een speksteenkachel aan te schaffen. Deze verhoogde het comfort en decimeerde het gasverbruik. Om de energieprestatie van het huis verder te verbeteren plaatsten we in 2001 een eerste set zonnepanelen, gevolgd door een zonneboiler en later nog eens 12 pv- pane-

len. Hierdoor is, per saldo, onze productie van elektriciteit hoger dan het verbruik. De veldjes tussen de aanplant trokken de aandacht van mensen die nog een grazer over hadden. Gevoelig voor argumenten als, “anders gaat ie naar de slager”, lieten wij ons overhalen tot de adoptie van enkele pony’s en schapen. De inbreng van SLZ stopte niet bij het ontwerp. Door ons onderhoudsabonnement zijn de hoogstamfruitbomen in goede handen. Het knotten van de wilgen, het terugzetten van de hakhoutbosjes en de aanleg van houtrillen gebeurt in samenwerking met SLZ, de werkgroep Actief Terreinbeheer en de Jeugd Natuur- en Vogelwacht. Sinds 2012 aanschouwen we het geheel ook vanuit een nieuwe aanbouw; glas over de breedte en tot in de nok levert prachtig licht en uitzicht op. Telescoop en verrekijker zijn altijd binnen handbereik. En als er dan een (1) keer, net voor het invallen van de duisternis, een vlucht kraanvogels laag over de boomtoppen scheert, dan heb je even niets te wensen. Ten slotte het werk. Het houdt, net als het hout, ... nooit op!

Alle foto’s: Huib de Ligt en Rita van der Zee 18


19

Vrijwilliger in de picture: Bas de Maat Door: Pieter Voets, medewerker SLZ

Bas de Maat is 23 jaar oud en woont in Altena (nee niet het land van Altena maar een gehucht onder de rook van Hoek). Bas is actief binnen Natuurbeschermingsvereniging ‘De Stelkluut’ en is sinds kort coördinator van de Werkgroep Landschapsbeheer of te wel de knotgroep. Een interview met een enthousiaste natuurliefhebber. Bas, dit interview houden we nu op kantoor van Het Zeeuws Landschap (HZL) omdat je daar nu werkt. Wat doe je daar? Bij HZL heb ik mijn afstudeerstage voor de opleiding Bos- en Natuurbeheer met de afstudeerrichting Natuur- en Landschapstechniek uitgevoerd. Deze afstudeerstage ging over het broedsucces van de Grauwe gans en de Canadese gans in het Verdronken land van Saefthinghe. De komst van de vos en het overspoelen van nesten zorgen er voor dat de ganzen nauwelijks broedsucces hebben. Na mijn opleiding ben ik in tijdelijke dienst gekomen bij HZL en heb een folder gemaakt over de mogelijke komst van de Otter en Bever naar Zeeland. De folder is vooral bedoeld voor beleidsmakers en natuurorganisaties zodat ze voorbereid zijn op de komst van deze dieren. Nu ben ik aan de slag gegaan met de opdracht om beheermaatregelen die in de verschillende gebieden plaatsvinden in een digitaal beheersysteem in te voeren.

20

Je hebt een groene opleiding gedaan en hebt van de natuur ook je werk gemaakt. Daarvoor deed je al vrijwilligerswerk. Hoe is dat zo gekomen? Ik had de vraag al een beetje verwacht. De Steltkluut kwam ooit bij ons thuis om de wilgen te knotten. We woonden daar nog maar pas en er was veel achterstallig onderhoud dus daarom werd de hulp van De Stelkluut ingeroepen. Dat moet ergens in 2002 geweest zijn. Er is nog een foto van die dag waar ik ook opsta. Ik heb toen meegewerkt en ben die dag ook nog mee geweest toen ze nog op een andere klus gingen werken. Vanaf toen ben ik meegegaan met de knotploeg en later ook bij Gaaien (Jeugdgroep Steltkluut) waarvan ik later met een paar anderen de trekker was. Helaas is deze groep gestopt. De leden werden ouder en er kwamen geen nieuwe mensen bij hoewel we er alles aan gedaan hebben om nieuwe mensen er bij te krijgen. En op een gegeven gevraagd om coördinator te worden? Ja, Lucien (destijds coördinator van de knotgroep) heeft me destijds gevraagd of ik coördinator wilde worden omdat hij een opvolger zocht vanwege drukte. Ik ben wel één van de fanatieke deelnemers vandaar dat Lucien het aan mij vroeg. Toen was dat nog niet zo handig omdat ik nog studeerde en op kamers zat en dan verplicht zou zijn elk knotweekend naar huis te komen. In het laatste jaar van mijn opleiding woonde ik weer thuis omdat ik toen in Zeeland stage liep. Lucien vroeg het in die tijd nogmaals en toen heb ik ”ja” gezegd. Het eerste jaar heb ik het samen met Lucien gedaan om ervaring op te doen. Vanaf dit knotseizoen heb ik het echt overgenomen.

Bas op ‘musterdvumme’ op natuurwerkdag 2014

Eerste kennismaking met de Steltkluut die bij hem thuis kwam knotten

Hard aan het werk

Het is een kleine moeite omdat ik er eigenlijk toch altijd ben. Wat ik nu extra moet doen is het gereedschap meenemen en het rooster in elkaar zetten. Dit laatste kost nog geen halve dag omdat we elk jaar voor een groot deel op de dezelfde adressen werken. Wat is je favoriete project? Het jaarlijkse weekend naar Hattem is altijd erg leuk. Hier zitten we in een gebouw van een schippersinternaat waar we dan werk aan het terrein uitvoeren. Bij de reguliere projecten weet ik niet zo snel een favoriet project. Elk project is weer anders, soms een mooi erf of een vriendelijk ontvangst. Doe je verder nog vrijwilligerswerk? Ja, naast het coördinator zijn zit ik ook nog in het bestuur van De Steltkluut als algemeen lid. Verder beheer ik de website en ben ik lid van de planologiewerkgroep.

Als ik er tijd voor heb probeer ik ook om mee te gaan met de vogeltellingen in Saeftinghe. Het is een mooie gelegenheid om na mijn afstudeeronderzoek daar nog eens te komen. Tevens ga ik dit jaar de opleiding tot gids in Saeftinghe volgen. Wat is je drijfveer om zo actief te zijn voor de natuur? De natuur is interessant en leuk. De natuur is ook altijd anders omdat je heel verschillende natuur hebt zoals een bos, het Verdronken land van Saeftinghe of duinen. Ook is het in het gebied elk seizoen weer anders. Heb je ook nog hobby’s die niets met de natuur te maken hebben? Een andere hobby is fotografie waarbij ik foto’s maak van diverse zaken maar natuurlijk ook van dieren en landschappen. Aan sport doe ik niet alhoewel een vogeltelling in Saeftinghe ook een aardige sport is! Bas bedankt voor het interview! Veel succes met al het nuttige werk wat je mag doen!


21

Bijzondere alledaagse planten en dieren op en rond het Zeeuwse erf:

De Boomkikker Door: Theo Aernoudts, medewerker SLZ Afgelopen 15 jaar is er veel energie gestoken in de aanleg en het herstellen van boomkikkerbiotopen. Naar het zich nu laat aanzien met succes. De boomkikker weet zich inmiddels aardig te verspreiden aan de westzijde van de gemeente Sluis. De nieuw aangelegde natuur ten behoeve van de boomkikker mag een succes genoemd worden. Ondanks deze enthousiaste geluiden is er toch nog enige terughoudendheid op zijn plaats want de vraag is of de boomkikkerpopulatie genetisch sterk genoeg is om te overleven. In 2010 was het aantal roepende boomkikkers rond de kern van Aardeburg gedaald naar 50 stuks. Uit onderzoek afgelopen jaren blijkt de reproductie in het kerngebied Aardenburg het behoorlijk te laten afweten. Dit zou het gevolg kunnen zijn van genetische verarming. Als er onvoldoende genetische variatie is in een kleine populatie, is deze erg kwetsbaar bij eventuele calamiteiten. Het gevolg van inteelt kan zijn een afnemend voortplantingssucces en lagere groeisnelheden en dus worden ook de overlevingskansen kleiner. Enkele jaren geleden is er wel wat genetisch onderzoek verricht onder boomkikkers in Retranchement, Cadzand en Aardenburg, echter onvoldoende om daar conclusies uit te kunnen trekken. De boomkikkers zijn pionierssoorten die

22

zich goed ontwikkelen in nieuw aangelegde natuurgebieden. Als er nog regelmatig nieuwe gebieden op de juiste wijze worden ingericht ten behoeve van de boomkikker dan kunnen we er wel vertrouwen in hebben dat de boomkikker behouden blijft in West ZeeuwsVlaanderen. De hoop is nog steeds gevestigd dat de boomkikkers de gebieden die nabij St. Kruis en bij de Plate in de Passageulepolder, nog zullen her koloniseren. Het gebied rond Driewegen tussen Hoofdplaat en Biervliet ligt vooralsnog niet binnen het bereik van de huidige boomkikkerpopulatie om dit gebied na 20 jaar opnieuw te bevolken. Landschapsontwikkelingsplan De provincie Zeeland heeft uit het investeringsbudget landelijk gebied geld van het rijk om nog 1100 ha grond aan te kopen of te ruilen en vervolgens in te richten om het natuurnetwerk voorheen ecologische hoofdstructuur te realiseren. Momenteel wordt er hard gewerkt aan een landschapsontwikkelingsplan voor de wallen van Sluis waar ook aandacht wordt besteed om het leefgebied voor de boomkikker rond Sluis te versterken. Wat kunt u als particulier doen ten behoeve van de boomkikker In sommige gevallen zou ik eerder zeggen want u niet moet doen voor de boomkikker. Een erg proper erf is minder interessant voor de boomkikker. Deze gedijt juist op een erf waar er ruimte is voor kruiden die mogen

Zoekplaatje: ziet u de boomkikker? Wij zien er minstens vier en u? Fotograaf: Theo Aernoudts

blijven staan omdat daar ook insecten op afkomen die weer als voedsel dienen voor de boomkikker. Schuilgelegenheid in de vorm van boomstronken, houtstappels, takkenrillen, stapels met stenen of dakpannen zijn ideaal om daar onder of daar tussen te overwinteren. Ruimte om op een zonnige plek wat braamstruiken te laten verwilderen waar de boomkikker in kan zitten om in het zonnetje op te warmen of insecten te vangen kunnen ze erg waarderen. De aanleg van een poel of vijver zonder vis kan al voldoende zijn als voortplantingswater voor amfibieën. Excursie Jaarlijks wordt er een excursie georganiseerd om kennis te kunnen maken met de boomkikker. Dit jaar is dit gepland in het hemelvaartweekend op vrijdag 15 mei. Aanmelden kan vanaf heden via

tel. 0113-23 09 36 of e-mail: [email protected]. De kosten voor deelname zijn slechts € 5,inclusief een Patrijske-biertje!

Activiteiten voor vrijwilligers Speciaal voor onze vrijwilligers diverse (gratis) activiteiten en cursussen! Als waardering voor uw vrijwillige inzet in natuur en landschap in uw omgeving nodigen wij u uit om (gratis) deel te nemen aan diverse activiteiten. In onze agenda op de website: www.landschapsbeheerzeeland.nl vindt u diverse activiteiten, excursies, cursussen en dergelijke waaraan u, als vrijwilliger, gratis kunt deelnemen.


23

Soorten aan de monitor Door: Nanning Jan Honingh, medewerker SLZ

Monitoring amfibieën Fotograaf: Sandra Dobbelaar

Ik monitor, jij/zij monitort, wij torren moni? Hoewel ik dit woord regelmatig schrijf achter mijn monitor, heb ik het voor dit stukje nog maar eens nagezocht. Het Latijnse “monitor” betekent: ‘hij die herinnert aan, waarschuwt, adviseert’, een afleiding van monēre ‘herinneren aan, manen, waarschuwen’. Gelukkig! Een monitor is in wezen nog een ’iemand’ in plaats van een apparaat of machine. SLZ monitort ook. SLZ monitort wandelpaden, knotwilgen en hoogstamfruitbomen. Wij monitoren plantensoorten op de dijken en velden die we maaien. We monitoren vleermuizen op kerkzolders en in bunkers, akker- en weidevogels, heikikkers en hagedissen en binnenkort ook kamsalamanders. Begin maart is de cursus amfibieën van start gegaan, waarmee we hopelijk mensen vinden die in Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland het vóórkomen van kamsalamanders en andere amfibieën willen monitoren.

24

Wat is monitoren eigenlijk en waarom is het nodig? Monitoren is in het natuur en landschapsbeheer het regelmatig kijken naar bijvoorbeeld plant- of diersoorten. Je begint met een inventarisatie, een eenmalige actie waarbij je bijvoorbeeld probeert vast te stellen of er vleermuizen op een kerkzolder zitten. Als je ze dan tegenkomt noteer je aantallen, keutelplaatsen en je bekijkt de mogelijkheden voor vleermuizen om in- en uit te vliegen. Het is mogelijk om hier en daar wat aan de zolder voor vleermuizen te verbeteren. Daarna kom je regelmatig terug om aantallen te tellen en te bekijken of je maatregelen hebben

geholpen. Met die kennis en ervaring kun je je maatregelen verbeteren en je kunt beleidsmakers waarschuwen door te melden dat sommige vleermuizen steeds verder getalsmatig achteruit gaan en maatregelen nog steeds noodzakelijk zijn. De overheid vraagt om monitoringsgegevens, zodat men kan zien of de subsidie wel goed wordt besteed. Monitoren is een tijdrovende en daarom dure klus. Omdat SLZ zelf geen eigen terreinen heeft die regelmatig worden gemonitord, zijn we afhankelijk van andere mensen die gegevens doorgeven. Soms maken we gebruik van gegevens die door vrijwilligers van vogel- en plantengroepen zijn verzameld. Zo houden mensen van de uilenwerkgroep al jaren bij hoeveel broedgevallen er zijn van de kerkuil. Voor de ransuil heeft SLZ echter initiatief genomen om te kijken hoe het met de ransuilen in Zeeland is gesteld. Daarvoor zijn op dit moment nieuwe vrijwilligers actief. Behalve het monitoren van planten- en diersoorten zoekt SLZ ook monitors die kleine (cultuur-historische) landschapselementen in kaart brengen en regelmatig polshoogte nemen. Mogelijk gaat SLZ in 2016 ook een netwerk van vrijwilligers opzetten om akker- en weidevogels, akkerkruiden e.d. te monitoren in opdracht van agrarische collectieven.

Hoeveel en welke amfibieën zullen er in de fuik zitten? Fotograaf: Sandra Dobbelaar

Maar vrijwilligers kunnen niet alles. SLZ wil de komende jaren ook particulieren inschakelen bij het monitoren van bijvoorbeeld uilen in de nestkast of amfibieën in hun drinkput. Zij weten als geen ander wat er zich op hun erf en terrein afspeelt en voorkomt. Door hun gegevens bij te houden en door te geven besparen ze vrijwilligers met een heel groot monitoringsgebied veel tijd. Door het organiseren van cursussen en informatiebijeenkomsten en het beschikbaar stellen van materiaal wil SLZ stimuleren dat particuliere eigenaren aan het monitoren slaan. Op www.natuurwerkzeeland.nl staan monitoringsklussen van o.a. SLZ vermeld. Loop de vacatures en klussen maar eens door. Speciale kennis van soorten is natuurlijk handig, maar een goede monitor leert altijd bij! Er is wel een nadeel aan dit hele monitoringsverhaal. De SLZ-medewerkers raken steeds meer binnen aan hun monitor gekluisterd.


25

12 13 14

11

Schetsplan 1

Transformatie: van Elektriciteitstoren naar Natuurtoren

Natuurtoren

9

8b 8a

Stichting Landschapsbeheer Zeeland

6

7

6

1

7

Door: Arjan de Hulster, medewerker SLZ

3

10

Noord

2

West

3

5

4

Zuid

Oost

5

Schetsplan De toren in 2011 Alle foto’s: SLZ

De sloopvergunning was al afgegeven, maar nu staat er toch een herstelde elektriciteitstoren aan de Hoge Maireweg in Oosterland. Eind 2013 zag het er niet goed uit voor deze toren. Het dak was er af en de muren gescheurd. De toren was van binnen uitgebrand maar eigenlijk alleen nog maar geschikt voor de sloop omdat deze ook een gevaar werd voor de omgeving. Zowel de eigenaar als enkele omwonenden vonden dit wel erg jammer en daarom werd er samen met SLZ gezocht naar een oplossing. Het was tenslotte een cultuurhistorisch element, kenmerkend in het landschap, waar bewoners de waarde van in zagen. Voor ons stond vast dat bij eventueel herstel de toren ook een nieuwe functie moest krijgen.

26

De toren gereed 2014

Deze torens werden in de jaren ’20 van de vorige eeuw gebouwd voor de distributie van elektriciteit in Zeeland. Ze hadden als functie om de stroom, welke onder hoge spanning (10.000 Volt) binnen kwam, te transformeren naar een lagere spanning voor lokaal gebruik (220 Volt). Hiervoor heb je een transformator nodig, die dus in de toren zat. Omdat het eerste elektriciteitsnet nog bovengronds was, werden hier dus torens voor bebouwd, de draden kwamen binnen op de hoogte van de palen. In tegenstelling tot wat je in het buitenland ziet, ligt tegenwoordig in Nederland het laagspanningsnetwerk ondergronds, maar ik kan mij als kind nog herinneren dat de draden soms vol zaten met vogels…

Misschien is daar wel het idee uit geboren om ‘iets’ voor de natuur te gaan doen? De eigenaar van de toren is de Stichting Der Heerlijkheden Oosterland, Sirjansland en Oosterstein, maar in Oosterland zeggen ze gewoon ‘de Baron’. Baron Schimmelpenninck van der Oye was de eigenaar van de Maire, het natuurgebied ten zuiden van Oosterland. ‘De Baron’ was een echte natuurbeschermer en vogelaar, daarom is het gebied nu ook volledig ingericht voor natuur. Na zijn overlijden is de Stichting nu de beheerder. De ligging van de toren langs het gebied is erg gunstig, dus uiteindelijk werd besloten om de toren in te richten als faunatoren.

In 2014 is de toren volledig hersteld en ingericht voor verschillende soorten dieren, b.v. 7 mussen, zwaluwen, vleermuizen, uilen, egels, spitsmuizen en insecten (zie tekening). Ook de omgeving is verder aangepast met een verbrede sloot en er komt ook een vlechtheg. Dit voorjaar worden de Oosterlandse scholen ingeschakeld om o.a. een insectenhotel te bouwen en andere voorzieningen. Uniek is dat er een speciaal lesprogramma over de toren komt. In mei 2015 wordt de toren ‘officieel’ geopend, maar sommige dieren zullen daar niet op wachten.. Veel dank is verschuldigd aan de eigenaar Stichting Der Heerlijkheden Oosterland Sirjansland en Oosterstein, verschillende aannemers en de financiers van het project: EU, gemeente Schouwen-Duiveland, Postcodeloterij en de dorpsraad Oosterland.


6

5

27

3

Groen krachtvoer Door: Peter van der Vliet, medewerker SLZ Voor zowel bewonersgroepen in wijk en dorp, als vrijwilligersgroepen in natuur en landschap, zijn er mogelijkheden voor de versterking van hun projecten met raad en daad vanuit groene organisaties. Bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van een terrein voor een natuurspeelplek of het gebruik van gereedschappen. Of advies bij het opstellen van een plan en hulp bij de uitvoering ervan.

Burgerparticipatie in de Buurttuin te Biervliet Fotograaf: SLZ

SLZ werkt samen met:

NLdoet Met de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL) aan het Oranjefonds is het tevens mogelijk gemaakt om voor vijfentwintig projecten een ruimer budget voor dekking van de kosten in te zetten. Deze aanvragen voor klussen op NLdoet kunnen worden gedaan door de beneficianten van de NPL. Het budget kan worden ingezet voor klusmateriaal zoals (raster)palen, bomen, struiken, bouwmateriaal en voor de huur van gereedschappen zoals ladders, spades, hogedrukreinigers. Ook catering kan voor max. € 50 worden vergoed. In Zeeland zijn de ingediende aanvragen goedgekeurd!

28

de bewonersgroepen: • LandGoed Wandelingen Oostkapelle, • Beleef Groen Arnemuiden, • Buurttuin Biervliet. en de vrijwilligersgroepen: • A Rocha, Driewegen, • Vlinder en Libellenwerkgroep Zeeland, Hansweert , • Beheerwerkgroep KNNV, Wilhelminadorp. Natuurmonumenten gaat de beleefbaarheid rond de Zwaakse Weel in Kwadendamme verbeteren. De plaatsnamen linken naar de klusomschrijving op www.nldoet.nl waar je je kunt aanmelden. Groen en Doen Via Groen en Doen zijn er ook mogelijkheden om groen vrijwilligerswerk te ondersteunen. In rondes 1 en 2 konden naast de vouchers ook direct, via de professionele groene organisaties, projecten gerealiseerd worden.

Helaas heeft staatssecretaris Dijksma, Groen en Doen 3 beperkt tot de verstrekking van vouchers. Vouchers kunnen aangevraagd worden voor kennisoverdracht om de kwaliteit van groen vrijwilligerswerk in stand te houden en te verbeteren. Kennis van natuur en landschap, werktechnieken en veiligheid staan centraal. Uit het SLZ aanbod van scholing, werkinstructie en educatie kan met vouchers een keuze worden gemaakt. Gereedschap, mits nodig is voor een cursus, kan met vouchergeld worden aangeschaft. In de lente gaat het loket open (eerst komt, eerst maalt) en kunnen er voor de derde ronde naar verwachting weer 750 vouchers ter waarde van € 1000 worden aangevraagd voor dekking van kosten van in bovengenoemd kader. Een vrijwilliger of coördinator van een groep of organisatie kan de voucher(s) aanvragen en dat ook namens andere vrijwilligers (groepen).

Voorbeeld Werkgroep Oranjebosch heeft in 2013 twee vouchers gekregen voor een motorkettingzaagcursus, waaraan 3 vrijwilligers uit andere groepen hebben deelgenomen. Een organisatie kan tot drie vouchers aanvragen. Vraag ook vouchers aan! Wij doen een dringend beroep op de huidige vrijwilligersgroepen en bewonersgroepen om vouchers aan te vragen. Onder meer om jullie te kunnen blijven voorzien van zagen, ladders enz. Wij zullen een aantal van jullie ook persoonlijk benaderen met een concreet voorstel en informatie rond de aanvraag. Ook nieuwe groepen moedigen we aan om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Op www.landschapsbeheerzeeland.nl en www.natuurwerkzeeland.nl vinden jullie het laatste nieuws. Het Platform Groene Vrijwilligers ontmoet jullie graag bij het aanvragen van een account, met of zonder jullie vacatures !


29

Kort nieuws Landschapsbeheer ontvangt prijs van de Nationale Postcode Loterij Dat is goed nieuws voor het landschap, de mensen die zich hiervoor inzetten en alle mensen die van ons landschap genieten.

Grenadierweg 15 4338 PG Middelburg Postbus 8021 4330 EA Middelburg Tel. 0118-629353 E-mail [email protected]

:

Hulster Boomverzorging

LEO DE VISSER TUINMACHINE

S E R V I C E

Hank Bartelink (directeur Landschapsbeheer Nederland) en Judith Lingeman (hoofd goede doelen Postcode Loterij). Foto: Roy Beusker Fotografie

REPARATIE, ONDERHOUD EN VERKOOP VAN TUIN- EN PARKMACHINES

De Zompe 28 4353 RT SEROOSKERKE Telefoon : 0118-593547

Bomen snoeien, vellen of planten? [email protected] www.tuinmachine-service.nl

M: 06-33032122 E: [email protected] W: www.hulsterboomverzorging.nl Gecertiﬁceerd European Treeworker en VTA boomveiligheidscontroleur

DE FRUITTUIN V.O.F. Boomkwekerij en groenbedrijf

Lei- en dakbomen zomer- en winter groenblijvend ook bladhoudend

Bol- en sierbomen

Ondersteuning vrijwilligers Landschapsbeheer is de Postcode Loterij en haar deelnemers zeer dankbaar voor deze bijdrage. Het stelt hen in staat projecten uit te voeren om de staat waarin het landschap verkeert te verbeteren of om achteruitgang tegen te gaan. Vele tienduizenden vrijwilligers die zich hiervoor inzetten worden hierin ondersteunt door de provinciale organisaties Landschapsbeheer.

in diverse soorten en maten

Fruitbomen

in vele soorten en maten, ook hoogstam

Oude fruitbomen in soorten en maten

Bezorging en plaatsing mogelijk Wij verzorgen ook complete beplantingslijsten. Tevens uw adres voor tuinontwerp, tuinaanleg en onderhoud. Wemeldingse Zandweg 10, Kapelle T 0113 342944 | M 06 11395456 www.defruittuin.com [email protected] Openingstijden: Ma-Di-Wo op afspraak Do-Vr-Za 09.00 - 17.00 uur

Onze kwekerij is geopend vanaf 23 oktober

30

MOTORZAAG?

Landschapsbeheer 2017 Voor de komende 3 jaar is er een beleidsplan gemaakt. Naast deze “uitgebreide” versie is er ook een publieksvriendelijke kortere versie verschenen in folder formaat. Deze is te vinden op de SLZ website onder het kopje ‘Wat Landschapsbeheer doet’.

Jaar van de Groene vrijwilliger De vele groene vrijwilligers die ons land rijk is, dragen bij aan de staat van natuur en landschap in ons land. Wilgen knotten, weidevogels beschermen, excursies begeleiden, bezoekerscentra beheren en soorten inventariseren zijn enkele voorbeelden van wat vrijwilligers zoal doen. Onmisbaar dus bij de instandhouding van een gezonde natuur en een mooi landschap en bij de beleving hiervan. Om dat te benadrukken heeft LandschappenNL, de samenwerking tussen de provinciale Landschappen en de Landschapsbeheerorganisaties, 2015 uitgeroepen tot het Jaar van de Groene Vrijwilliger. Mobipers Melissa en Rudolf Jan den Beer Poortugael van De Mobipers hebben deze winter een grote beslissing genomen; hun mobiele fruitpers is verkocht en ze gaan verder op hun vaste locatie in Zoelen. Hun gezondheid en de groei van Mobipers laten het mobiele werk helaas niet meer toe. Heel graag willen ze al hun locaties bedanken voor de vaak jarenlange samenwerking. SLZ organiseert in september en oktober weer de jaarlijkse ‘hoogstamfruitdagen’, waarbij particulieren hun eigen appeltjes kunnen laten persen, echter dit jaar dus met een andere pers. Kijk tzt op onze website voor de data en manier van aanmelden.

WWW.R2GROENTECHNIEK.NL


31

Kort nieuws (vervolg)

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Weekendwerkzaamheden: Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Bas de Maat Tel. 06-53559422 [email protected] www.steltkluut.nl

De Bomenbuurt ’s-Gravenpolder Foto: Jozien Hoogerheide JAARGANG 29 25 Jaar Bomenbuurt `s-Gravenpolder LENTE - 2015 Op zaterdag 24 januari 2015 jl. hebben wij weer gesnoeid met de bewoners grenzend De Boom In is een uitgave van Stichting achter Landschapsbeheer aan de hoogstamboomgaard onze Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden huizen te ‘s-Gravenpolder en het 25-jarig aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, bestaan gevierd van deze Bomenbuurt. overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. Stichting Landschapsbeheer Zeeland ver- folie. De Boom In wordt verstuurd in een biologisch afbreekbare raste ons met heerlijk gebak bij de koffie. Redactie: We vinden het allemaal enorm fijn dat deze Caroline Geluk Sylvia Tuinder Luciën Calle boomgaard, een uitgespaard Robert Wielemaker Foort Minnaard restant van een Gastredacteur: Pieter Voets groot complex boomgaarden in Buitenleven, met medewerking van de Gemeente Borsele Verder werkten aan dit nummer mee: en SLZ blijft bestaan. Deze boomgaard is een Radboud Mensonides Arjan de Hulster Huib de Ligt afgesloten terrein maar met medewerking Rita van der Zee Peter van der Vliet Rudie Geus Imande Labruyère Mojca Kuijpers Ekartde bomen van pachter kunnen we elk -jaar Theo Aernoudts Nanning JanhoogstamHoningh snoeien. Er staan een 40 tal fruitbomen, waarvan een groot deel nog Advertenties: oude (60-80 jaar) exemplaren. Die krijgen Ook uw advertentie in De Boom In? Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 we nooit klaar op een zaterdagochtend. De voor de mogelijkheden. doordeweekse hoogstamfruitploeg van SLZ doet daarnaSLZ het verdere snoeiwerk vooral Foto omslag: in de hoge oude bomen.Bostulp Daarna komt de Foto inzetje: Peter Meininger Met dank aanhet alle fotografen. gemeente snoeihout weghalen of verSLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achterhalen. snipperen, zodat de schapen weer kunnen Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de rechten van in gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen. grazen de boomgaard. Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 2400 ex.

32

Foto: Tonnie In het begin werden alle mensen omOutermans te komen snoeien door ons uitgenodigd via een briefje in de brievenbus. Maar met de Redactie- van en bezoekadres: opkomst het digitale tijdperk wordt dit Ravelijn de Groene Jager 5 gedaan via de e-mail want alle deelnemers 4461 DJ Goes hebben tegenwoordig een e-mailadres. Dit Tel. 0113-23 09 36 email-bestand hebben [email protected] samen met Clif www.landschapsbeheerzeeland.nl Hoogerheide opgezet. We hebben nu jaarlijks gemiddeld 14 deelnemers en ook hun IBAN NL93 RABO 0380 5172 56 wat oudere kinderen helpen lekker mee, Abonnement want jong geleerd is oud gedaan. De eerste u ook De Boom ontvangen? 20Wilt jaar hadden weIn een hogere opkomst, Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u soms wel 20 deelnemers. Door verschilons kwartaalblad. lende oorzaken, verhuizen hetaanouder Bel naar 0113-23 09 36 of meld uen direct via www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief worden van de deelnemers, ging het aantal naar beneden. De laatste jaren zitten we ISSN nummer 1876-5491 gelukkig weer in de lift wat het aantal deelnemers De bewoners Stichtingbetreft. Landschapsbeheer Zeelandrondom zet zich indeze voor behoud, beheer en aanlegvan van kleine landschapselementen. boomgaard genieten dit stukje erfgoed www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie. enZieieder voorjaar van de prachtige bloesempracht van de hoogstamfruitbomen, De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. dus hebben er wat voor over om het in SLZ wordt financieel Zo gesteund de Nationale Postcode stand te houden. zie jedoor maar dit woord Loterij en Provincie Zeeland. bestond toen nog niet maar we doen al 25 jaar aan bewonersparticipatie. Ton de Koning, Bomenbuurt

Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje Gerard v. Daele Tel. 0117-301835 [email protected] www.duumpje.nl Walcheren Werkgroep Landschapsverzorging Thomas Collette Tel. 0118-634916 Na 19.00 uur en de hele vrijdag [email protected] Werkgroep Oranjebosch Werkgroep Moesbosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 [email protected]

Doordeweekse werkzaamheden:

Alle dagen van de week: Heel Zeeland: Herpetologische studiegroep Amfibieën Winant Halfwerk Tel. 0118-217720 [email protected] Steenuilen werkgroep Zeeland Alex de Smet Tel. 0115-695890 [email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Kapsalon Nienke Ensing 06-46222419 [email protected] Hout & Co Karin Mol Tel. 0118-628293 [email protected] Tholen Natuurvereniging Tholen Adri Mol Tel. 0166-604266 e-mail: [email protected] www.natutholen.nl Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Henk Dalebout Tel. 06-20745396 e-mail: [email protected] www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.html

Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland Heemtuinwerkgroep KNNV Diet Louwerens Tel. 0113-342277 [email protected] www.knnv.nl/beveland Werkgroep “Vrij Brand” Tonnie Outermans Tel. 0113 - 567196 [email protected] Heel Zeeland A Rocha werkgroep Zeeland Martine Krabbendam Tel. 0118-640448 [email protected] http://arochanederland.ning.com

Bevelanden Beheerswerkgroep KNNV Johan Vermin Tel. 0113-639620 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Onderhoud wandelroutes Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Noord- en Midden Zeeland Landschapsbeheer Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Zeeuws-Vlaanderen Landschapsbeheer Wim Wisse Tel. 06-12856517 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Kerkuilenwerkgroep Peter Boelee Tel. 06-25102354 [email protected] www.kerkuil.com

Vleermuizen Meldingen/klachten: Nanning-Jan Honingh, Tel. 0113-230936 [email protected]

Herstellen Cultuurhistorische elementen Sandra Dobbelaar Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Jaarlijkse zomertellingen (kerkzolders) Noord- en Midden Zeeland Nanning-Jan Honingh Zeeuws Vlaanderen Luciën Calle

Weidevogelbescherming Nanning-Jan Honingh Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Jaarlijkse wintertellingen Zoogdier Werkgroep Zeeland Luciën Calle 06-22792100 [email protected]

Agenda

Bij het vers chijnen van dit nummer nog niet va zijn de defin stgesteld. M itieve data o cht er een d en program zo spoedig atum beken ma mogelijk op d zijn dan zu onze websi llen we dit behoefte h te (agenda) ze ebben aan tten. Moch een cursus t je als vrijw Voor al onze dan horen illiger vrijwilligers we het graa is dit aanbo g. d gratis bij te wonen! april Reanimati e & Basic L april ife Support Amfibieën (BLS) cursus - Th mei eorie + Pra Walcheren Opfriscurs k tijk us zitmaaie mei Zeeuws-Vla r /maaiske Boomkikk anderen lt er er excursie mei Zeeuwse b B eveland oerderijen mei Zeeuws-Vla cursus Boomkikk an deren er excursie juni Oude fruit B e ve land rassen excu juni Zeeuws-Vla rsie Herkennen anderen bomen en juni struiken zo Insectento mer n.t.b. re n worksho juli p Ecologisch Beveland maaibehe 26sept. Schouwen-D er Erfgoedda uiveland g okt. Walcheren Hoogstam fruitdagen 7nov. (2xweeken Walcheren Natuurwerk d) dag nov. Opfriscurs Diverse us Hoogst dec. amfruit Heel Zeelan Hoogstam d fruit cursu Zeeuws-Vla s (o.v.b.) anderen Tevens zulle Walcheren n er in ieder e regio excu Kijk voor de rsies worden meest actuel georganisee e agenda o rd. www.landsc p hapsbeheerz eeland.nl/a genda

De boom in

LENTE - 2015

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Ieder dorp zijn hoogstamboomgaard! • Hekkenwerk • Paradijsvogels: Fransewegje

De boom in LENTE. Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

Recommend Documents