De boom in WINTER. Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

De boom in

WINTER - 2010

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Wijn maken van streekvruchten • Schone strûke of vuulte • Veilig werken met de kettingzaag

Colofon

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie. Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Weekendwerkzaamheden:

Inhoudsopgave

Jaargang 24 WINTER - 2010

Hoofdplaat Foto: Sandra Dobbelaar

De Boom In is een uitgave van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. Redactie: Caroline Geluk Foort Minnaard

Ton de Koning Robert Wielemaker

Verder werkten aan dit nummer mee: Jacob Bouwman Peter Helleman Karin Mol Peter van der Vliet Wim de Moor Rudie Geus Nanning-Jan Honingh Johan Calle Pieter Voets Henk Vinkeles Melchers Kees Tonkens Harry Verkaart Sandra Dobbelaar Adrie Poppe Advertenties: Ook uw advertentie in De Boom In? Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 voor de mogelijkheden. Foto omslag: De Kop van Schouwen (inzetje: holenduif ) Foto: Iman Labruyère Met dank aan alle fotografen. Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 1500 ex.

Redactieadres: Postbus 286 4460 AR Goes Tel. 0113-23 09 36 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl Bezoekadres: Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes Abonnement Wilt u ook De Boom In ontvangen? Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief

Werkgroep Oranjebosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 Peter.van.der.vliet@slz. Axelselandschapsbeheer.nl kreek Foto: Sandra Dobbelaar

Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Henk Dalebout Heemtuinwerkgroep KNNV Tel. 0111-422966 Diet Louwerens Schone strûke of vuulte e-mail: Tel. 0113-342277 Wie kent ze niet: onze Zeeuwse inheemse klimplanten. [email protected] [email protected] www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer. www.knnv.nl/beveland Maar ervaren we ze als schoonheid of toch als een onkruid? html Walcheren Tholen Wijn van streekvruchten Werkgroep Landschapsverzorging Natuurvereniging Tholen Thomas Peter uit Tholen en Wim uit Walcheren blekenCollette dezelfde hobby te hebben en Flip van Damme Tel. 0118-634916 samen een artikel over hunNa manier wijn maken. Tel.schreven 0166-602438 19.00 van uur en de te hele woensdag e-mail: [email protected] [email protected] www.natutholen.nl En verder Kapsalon Bevelanden Jan Moekotte • 10 jaar Natuurwerkdag Beheerswerkgroep KNNV Tel. 0118-636369 Ton de Koning • SLZ Vrijwilligersdag op Tholen [email protected] Tel. 0113-311813 [email protected] Hout & Co www.knnv.nl/beveland • De bontbekplevier wenst meer privacy Karin Mol op het strand Tel. 0118-628293 [email protected]

• Maalderij te Mariekerke

Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Lucien Calle Tel. 06-22792100 3 [email protected] www.steltkluut.nl Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje 7 Gerard v. Daele Tel. 0117-301835 [email protected] www.duumpje.nl

2

Heel Zeeland Onderhoud wandelroutes 11 Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 12 Peter.van.der.vliet@slz. landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

14

Zeeuws-Vlaanderen en Midden Zeeland • Bijzondere alledaagse plantenNoorden dieren op en rond het Zeeuwse erf: De duif

16

• Modder aan je broek

24

Landschapsbeheer Landschapsbeheer Wim Wisse Pieter Voets • Knotwilg in de steigers; een expeditie naar veilig werken met de 18 Doordeweekse Tel. kettingzaag 06-50914013 Tel. 0113-230936 [email protected] [email protected] werkzaamheden: www.landschapsbeheerzeeland.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl • Maatschappelijke stage: verplicht vrijwilligerswerk? 22

ISSN nummer 1876-5491 Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie. De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode Loterij en Provincie Zeeland.

• Paradijsvogels: Alle dagen van de Mon week:Plaisir

Steenuilen werkgroep Zeeland Alex de Smet Tel. 0115-695890 [email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Heel Zeeland: • Kort nieuws Herpetologische studiegroep Amfibieën Michel Kapelle • Programma Tel. 06-22984575 beheerswerkgroepen SLZ 2011 [email protected] Kerkuilenwerkgroep Marc Buise • Overzicht Vrijwilligersorganisaties in Zeeland Steenuilen werkgroep Beveland Tel. 0114-370244 Peter Boelee [email protected] • Agenda Tel. 0113-644228 www.kerkuil.com [email protected]

Herstellen Cultuurhistorische elementen Sandra Dobbelaar 26 Tel. 0113-230936 Sandra.dobbelaar@slz. 30 landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

31

Weidevogelbescherming Nanning-Jan Honingh 33 Tel. 0113-230936 Nanning-jan.honingh@slz. 34 landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

1

10 jaar Natuurwerkdag

Middelburg Foto: Robert Wielemaker

Op de eerste zaterdag in november is het traditioneel ‘Natuurwerkdag’. Al onze kerngroepen landschaps-beheer doen hier jaarlijks trouw aan mee en stellen hun locaties (nadrukkelijk) open voor nieuwe leden, geïnteresseerden en vrijwilligers. In Zeeland hadden we maar liefst 18 locaties waar in totaal 765 mensen actief bezig waren in de natuur, landelijk deden er 12.000 mensen mee. Haast traditiegetrouw had Natuurvereniging De Steltkluut dit jaar weer een enorm bezoekersaantal op hun locaties in Hoek en Hulst. Wie dit jaar heeft gemist krijgt op zaterdag 5 november 2011 een nieuwe kans.

Schône struke of vuulte

Haamstede Foto: Pieter Voets

Door: Rudie Geus, medewerker SLZ

Afgelopen jaren hebben we in “De boom in” in de artikelenreeks “Oôge boamen” diverse typisch Zeeuwse bomen beschreven. Komende nummers willen we aandacht geven aan enkele inheemse struiksoorten zoals rozen en bramen en onze Zeeuwse inheemse klimplanten. Naast de natuur- en landschapswaarden komen ook de nadelen aan bod. In deze aflevering onze eigen inheemse Zeeuwse klimplanten, want wie is daar nou niet aan verslingerd? Kamperland Foto: René Zuijdweg

Kloetinge Foto: Tonnie Outermans

2

Hoek Foto: Peter Maas

Klimop. Foto: Luciën Calle

Zeeuwse klimplanten Het assortiment Zeeuwse klimplanten is vrij beperkt en bestaat uit 5 soorten: klimop, hop, kamperfoelie, heggerank en bitterzoet. De bosrank (Clematis) die je in dit rijtje zou verwachten, is niet inheems in het Zeeuwse. Toch komen we hem regelmatig tegen, en zeker in de Zeeuwse duinen. De 5 échte Zeeuwse klimmers zijn regelmatig te vinden in bosjes, bosranden en heggen in

Zeeland. De bekendste is natuurlijk de klimop en is op veel plaatsen aanwezig en goed zichtbaar doordat hij soms tot bovenin de bomen groeit. Hop, heggerank en bitterzoet zijn planten die je regelmatig in doornheggen en verruigde overhoeken in de Zeeuwse polders kunt aantreffen. Klimop en kamperfoelie treffen we juist vaker aan in bosgebieden. Bitterzoet heeft daarnaast nog een opvallende groeiplaats: de oude vermolmde knotbomen, in enkele gevallen vinden we hier ook de kamperfoelie. Kamperfoelie De wilde kamperfoelie is een lang bloeiende houtige klimplant die meters hoog kan slingeren in andere bomen en struiken. Kamperfoelie krijgt prachtige bloemen die vooral ‘s avonds een aangename zoete geur verspreiden, ze vormen een voedselbron voor vele insecten. Na de bloei ontstaan trossen met rode bessen. De kamperfoelie is in Zeeland voornamelijk te vinden op het Pleistoceenzand in het zuiden van Zeeuws-Vlaanderen en in de duinen.


3

Kamperfoeliebes Foto: Luciën Calle

De bloemen van de kamperfoelie zijn niet alleen mooi, maar ook nuttig voor vele insecten. Foto: Luciën Calle

Her en der in de polder kun je er af en toe ook eens een tegenkomen, al is dat niet vaak. Bitterzoet Bitterzoet vormt een soort klimmend struikje die tot zo’n 2 meter hoog wordt. Deze is vaak te vinden in verruigde slootkanten en heggen. Hij kan redelijk goed tegen zoutinvloed en is mede daardoor veel te vinden in de Zeeuwse slootkanten en duinen. De plant heeft kleine paarse bloemen en geeft daarna rode giftige bessen.

Heggerank met onopvallende bloemen Foto: Luciën Calle

4

Bitterzoet, bessen en bloemen Foto: Luciën Calle

Heggerank Heggerank is een forse klimmer die enkele meters kan uitgroeien door gebruik te maken van andere struiken en kleine bomen. Hij sterft iedere winter boven de grond af en loopt vanuit een wortelknol weer terug uit. De plant bloeit met groenwitte bloemen en krijgt rode bessen. De wortelknollen kunnen vrij groot worden. Ook de heggerank is een belangrijke voedselbron voor insecten, voor de heggenrankbij en het heggeranklieveheersbeestje is hij zelfs onmisbaar. Klimop Klimop is bij iedereen bekend, met zijn hechtwortels kan hij meters hoog tegen bomen en gebouwen opklimmen. Wat veel mensen over het hoofd zien en wat zeker niet onbelangrijk is voor heel veel insecten, is dat de klimop bloemen heeft. Deze bloeien in de herfst, wanneer er weinig andere planten beschikbaar zijn voor o.a. diverse bijen en zweefvliegen. Bomen met een draagkrachtige stam worden door klimop nauwelijks geschaad, de klimop zorgt boven in de boom voor een hoge natuurwaarde.

Hop De hop is onze langste kruidachtige inheemse slingerplant. De plant is overjarig maar de meterslange stengels sterven iedere winter bij de grond af. Na de bloei komen er aan de plant prachtige hopbellen. In andere provincies is de plant al eeuwen in cultuur ten behoeve van het bier brouwen (in Belgisch Poperinge zijn diverse soorten te vinden zoals bitterhoppen en aromahoppen).

Hopbellen Foto: Luciën Calle

Waarden De Zeeuwse klimplanten geven menige doornheg of -struweel een nog ondoordringbare vesting en is hierdoor een ideaal broedgebied voor diverse zangvogels. Daarnaast zorgen de bloemen van klimop, heggenrank, bitterzoet en kamperfoelie voor een voedselbron voor diverse insectensoorten, en de vruchten zijn waardevol voor de vogels. Kortom een pleidooi voor het behouden en stimuleren van klimplanten in onze Zeeuwse landschapselementen; ze zorgen al slingerend voor een duidelijke meerwaarde. Overlast Het verspreiden van de klimplanten gaat prima vanzelf op de natuurlijke manier, aanplanten en uitzaaien van klimplanten buiten tuinen wordt niet gestimuleerd. Op de natuurlijke groeiplaats zullen de klimplanten weinig tot overlast leiden, in de tuin of bij gebouwen kan wel overlast ontstaan. Klimop wordt al klimmend en kruipend vaak groter dan eerst gedacht en moet dan wat binnen de perken of uit enkele bomen worden gehouden. Naast de voortwoekerende klimop kan ook het uitzaaien van hop overlast veroorzaken, zo hopte laatst mijn hop zo in de ligusterhaag van de buurman.

5

Houtkachel

met cv aansluiting Bespaar 90% op uw energienota! Met het stoken van een matig houtvuur, uw gehele huis verwarmd

Eenvoudig te realiseren www.houtencvkachel.nl

Versluys te Geersdijk Tel: 0113-30 60 22 / 06-51 25 99 79 Fax: 0113-306023

Wijn van streekvruchten

Wim en Peter toosten alvast op de nieuwe oogst van de vruchtenwijn van streekeigen vruchten.

Noordhoeksewegeling 3 Kapelle-Biezelinge 0113-341170 www.bermanfruitplants.com

Door: wijnmakers Peter Helleman en Wim de Moor, tevens SLZ vrijwilliger

In een voorgaande uitgave van “De Boom In” deden wij een oproep aan lezers of zij, naast de Mobipers, nog meer toepassingen wisten voor het verwerken van streekeigen vruchten. Peter uit Tholen en Wim uit Walcheren bleken dezelfde hobby te hebben en staken de koppen bij elkaar om het volgende artikel te schrijven. In het grote kruidenboek van Matthias De L’Obel van 1581 staan Nederlandse vruchtenwijnen vermeld. Deze arts heeft ook nog een poosje in Middelburg gewoond en gewerkt. Toen werden de wijnen vooral als medicijn gebruikt, dus voor de goede kenner is er weinig veranderd. In 1937 begon men in Kapelle, bij de firma van der Have, met de productie

6

van wijnen van zwarte-, rode- en witte bessen evenals appels en frambozen. Dit om het overtollige fruit te verwerken en zo het inkomen van de fruittelers te verbeteren. Eind jaren ‘60 was er minder vraag en verminderde de productie in Nederland. In de jaren ‘70 herontdekken de amateur wijnmakers deze edele hobby. Waarom wijn maken Peter: “Ik ben in 1975 met wijn maken begonnen. In het najaar van 1974 was ik in de Weald (Sussex, Engeland) met mijn zwager te gast bij Roland. Roland woonde op een heuvel zonder water, gas en licht en was een verwoed wijnmaker. Hij maakte wijn van alles dat hij voorhanden kreeg. Vlierbessen, paardenbloemen, rozenbottels, maar vooral appels, waarvan hij een sterke cider maakte. Hij liet ons alle wijnen, die klaar waren om te drinken, proeven afgewisseld met brood, ui en kaas om de


7

Ook de bessen van de vlier kunnen gebruikt worden om wijn te maken. Foto: Luciën Calle

smaak te neutraliseren. Het is een heel bijzondere avond geworden”. “Hoe vaak komt het niet voor dat je ineens met meer fruit zit dan je lief is? Een voorraad jam en sap voor jaren, je misselijk gegeten aan alle bessen en alle vrienden en buren ook al voorzien. Dan wordt het tijd voor iets nieuws, vruchtenwijn maken!”. Wim: “Nadat wij na 14 jaar Antillen terug in Nederland waren, was ik op zoek naar een hobby. Een vriend van ons liet ons in 1983 een heerlijke zelfgemaakte vlierbessenwijn proeven. Hierna was ik meteen om en begon in het kielzog van wijnmaker Kees de Vos met deze hobby. Toch ben ik na 3 jaar een echte cursus gaan volgen bij Luctor et Fermento”. Vruchten Peter: “Uitgangspunt voor ons is dat we het fruit niet kopen. We woonden eerst in de stad

8

De resultaten Peter: “Verwacht niet dat je een ‘grand cru’ kunt maken. De wijn is en blijft een vruchtenwijn met een eigen specifieke smaak. Het produceren van een droge of zoete wijn heb je redelijk in de hand, maar het komt voor dat een gisting stopt of een wijn niet helder wordt. Maar laat dat je niet weerhouden om door te gaan. Hoe leuk is het niet om samen het glas te heffen met een sprankelende eigen gemaakte wijn”.

Wim: “In het begin is het net vrij worstelen. Uiteraard ben je vreselijk trots op je eerste eigen wijntje maar de vooruitgang komt door veel te oefenen en experimenteren. Af en toe moet je teleurstellingen kunnen incasseren. Heb je erg je best gedaan, dan wordt die 20 liter soms toch nog wijnazijn. Lekker over de sla, maar daar doe je het niet voor”. Wil je meer weten over het wijnmakersgilde kijk dan op: www.luctoretfermento.nl

en hadden geen eigen fruit en begonnen dus met wijn maken van bloemen en vruchten, die we zelf konden plukken of rapen. Nu weten veel kennissen dat we wijn maken en komt het fruit zelf naar ons toe. Ook in onze volkstuin kweken we fruit en andere ingrediënten voor onze wijnen, zoals pastinaak, appels, peren, maar ook met rode-, zwarte- en kruisbessen krijgen we goede resultaten”. Wim: “Eigenlijk alles wat voor handen is en dat is op fruitgebied erg veel en verschillend. Vlierbes uit de natuur is het hoofdbestanddeel voor de rode wijn, samen met sleedoorn, rode- en zwarte bes. De appels, mispels en witte bes zijn dat voor de witte wijn, maar ook peterselie kan een leuke lichte wijn geven. Als je een beetje geïntegreerd bent in Zeeland is het fruit geen enkel probleem. De natuur levert genoeg (als je er oog voor hebt.) En met zoveel fruitkwekers rondom ons is kroet (minderwaardige appels) geen probleem”.

Het productieproces Foto: Wim de Moor


9

SLZ Vrijwilligersdag 2011: Welkom op Tholen We verzamelen in Scherpenisse in het Holland

: ld e v t e h in r oo v s Tip

Neringweg 11, 4501 PB Oostburg telefoon: 0117-474000 www.leenhoutssluis.nl

nieuwbouw verbouw restauratie asbestsanering

Werkplaats Goes Industriestraat 7 Werkplaats Goes 0113-232484

Werkplaats Terneuzen

Lange Reksestraat 19 Werkplaats Terneuzen 0115-630164 Lange Reksestraat 19b Industriestraat 7 0113-232484 0115-630164 www.bouwopleidingzeeland.nl

b

www.bouwopleidingzeeland.nl

erkend restauratieaannemer

Buurtweg 6 4696 RV Stavenisse T: 0166 65 32 46

E: [email protected] W: www.hagebouwadvies.nl M: 0629 15 63 11

n Brandveiligheid

n Bouwkundig tekenwerk

n Bouwadvies

n Beheer en Onderhoud

n Bouwbegeleiding

n Directievoering en

Tel. 0118-629353

n Bouwkundige

Fax 0118-613488

n Kostencalculatie

Grenadierweg 15 4338 PG Middelburg Postbus 8021 4330 EA Middelburg

10

Huis. Dit buurthuis ligt vlak bij de watertoren meteen injecties en toediende. adequaat van Scherpenisse is als eenDoor baken in het te Afgelopen Door: Henk zomer Vinkeles was Melchers, de Zeeuws-Vlaamse vrijwilliger SLZ handelen bleven de gevolgen dus beperkt. In landschap erg herkenbaar. Vrijwillige Landschapsonderhoud Ploeg bezig het geval van een onopgemerkte tekenbeet met het rooien12 van vogelkers in de Clingse Op zaterdag februari 2011 vindt kunnen de bossen. Een vrijwilliger stapte tussen de Werken en gevolgen genietenpas later aan het licht de jaarlijkse SLZ Vrijwilligersdag komen. Zo werd onlangs dat braamstruiken op een wespennest De gemeente Tholen heeftduidelijk iets eigens teneen plaats. Alle vrijwilligers met hun en liep medewerker derest ziekte LymeJeheeft diverse wespensteken op. Collega’s brachten opzichte van de vanvan Zeeland. kunt er partners en (klein)kinderen zijn van opgelopen. Dit langs zijn enkele voorbeelden die hem een flauwteVolgens snel naargoede een arts die prachtig fietsen de verschillende jachthartemet uitgenodigd. aantonen dat er toch wel eens onverwachte havens of recreatieterreinen. Wanneer je naar gewoonte vindt deze dag plaats in situaties ontstaan.komt kun je er alvast één de vrijwilligersdag steeds een andere regio van Zeeland. bekijken, namelijk de landschapscamping Aanstaande februari bent u van harte “Kruytenburg” bij Poortvliet. In een natuurlijke welkom in de regio Tholen en Sintomgeving gaan we hier werken in de hoogPhilipsland. Dat is voor velen een hele stamboomgaard, aan de slag met het knotten reis, maar het zal daarmee ook een van bomen en het aanleggen van houtrillen. nadere kennismaking kunnen zijn n anderen veiligheid en die va envoor eig je ijd alt ud ho Je kunt ook kiezen een rondleiding r, met een heel mooi gebied. nato r in dein het vulde verbandkoffe ucties van de coördi ge str in ed de go n ar ee na ud ed Ho go s. natuurgebied in de Scherpenissepolder met de • Luister e situatie aan over gevaarlijk r aa elk ek re Sp . ). gids van Natuurvereniging Tholen of breng een ht in ac worden zonodig aangevuld ze de n ka Z SL ia (v t bezoek aan een bijzonder streekeigen erf. Neem g. buur verharde we n nood. n de dichtstbijzijnde worden in geval va gerust mee want voor hen is oet(klein)kinderen rgieën, • Ken de naam va huwd mde sc ar wa ge e wi jzonderheden (alle bi or he do r isc to ed na m di n ör va co te de er een jeugdprogramma onder andere met een de hoog • Geef stel hem of haar op g: sin as ep to n em va ne touwladder, klimtouw, schminken, schilderen tie en en • Indien hoogte is van je loca de op d an ). iem t en jn da ici kettinkjes en spiegeltjes maken van schijfjes hout. med anders kan, zorg

keuringen

n Second opinion

Toezicht

n Vergunningen

alleen als het niet • Alleen werken: n mee. n. handele vrijwilligers hoe teALLE een mobiele telefoo etVoor de werkplek die we bt. het centrale verzamelop n heblijft on ke rso za pe n 1 l va is aa nn im Het Holland Huis • Min zelf geen ke je als len ke ha sc t oe punt. Hier is de lunch en het gezellige namid• Weet wie je in m

SLZ organiseert binnenkort de cursus “Reanimatie & AED” voor de doordeweekse vrijwilligers, zie agenda. Een AED is een apparaat waarmee iemand een elektrische schok kan krijgen om het hart weer in een normaal ritme te brengen. De Watertoren van Scherpenisse Mocht er veel animo zijn danVinkeles organiseren Foto: Henk Melcherswe

daggedeelte. De vrijwilligersdag is voor iedere vrijwilliger van SLZ, dus ook voor de weidevogel-, cultuurhistorie- of wandelvrijwilligers. Uiteraard zullen velen van de vaste medewerkers de leden van aanwezig zijn. hemen volgend jaar in het het bestuur weekend. Deelname Kortom een dag om bekenden te ontmoeten is erg waardevol omdat de opgedane kennisen nieuwe te leren kennen. Wie er nu altijd enmensen overal van levensbelang kanziet zijn. niet uit naarEerste de sketches het hele gebeuren De cursus Hulp bijenLandschapsbeheer rond deorganiseren uitreiking van (EHBL) wedeinGouden oktoberJirizaag. van dit Ja, jaarop Tholen je beslist komen. Ookiedereen al is de reis voor demoet weekendgroepen, maar is ver, het natuurlijk is zeker dewelkom. moeite waard dit deel van hierbij Zeeland te bezoeken.


11

De bontbekplevier wenst meer privacy op het strand Door Nanning-Jan Honigh, medewerker SLZ

Nestgelegenheid langs de Westerscheldezeedijk Foto: SLZ

aantal jaren een kolonie kluten met daartussen ook bontbekken beschermd door vrijwilligers van de akker- en weidevogelbescherming.

Broedende bontbekplevier Foto: Mark Hoekstein

De Zeeuwse Delta is het favoriete broedgebied voor de bontbekplevier; op rustige delen van het strand, drooggevallen schelpenbanken en op de steenglooiing van de zeedijk maakt zij graag haar nestkuiltje. Ook landinwaarts op akkers en opgespoten terreinen wil ze nog wel eens broeden. In dit artikel een aantal projecten die de plevier plezier zou moeten doen. Zeldzaam Sinds de jaren zeventig zijn bontbekplevieren als broedvogels zeldzaam geworden. Er zijn nog maar 130 tot 300 broedparen in heel Nederland! Bontbekplevieren balanceren op de grens van land en water. Ze zitten het liefst op kale zandige plekken met wat steentjes of schelpen. Ook houden ze van een goed uitzicht om hen heen waar af en toe een springvloed overheen spoelt. Veel van deze plekken zijn dankzij de

12

Deltawerken verdwenen. Recreatie is de tweede ernstige bedreiging want op het strand is de bontbekplevier nagenoeg verdwenen en langs de zeedijk wordt ze verstoord door wandelaars met honden. Experimenten In de afgelopen jaren heeft SLZ op diverse locaties geëxperimenteerd met kunstmatige broedgelegenheid. Het eerste experiment was het uitrasteren van een stukje schor in de Wilhelminapolder. Dagelijks werd dit gebied bezocht door loslopende honden, waardoor vogels in hun broedtijd werden gestoord. Nu het raster is geplaatst komen er jaarlijks zes paar tureluurs tot broeden en ook de bontbekplevier heeft weer gebroed. Binnenkort wordt de zeedijk aan het schor verzwaard en daarom wordt er gekeken of er in de naastgelegen Oost Bevelandpolder een vervangend broedgebied te vinden of te maken is. Verderop, op een stuk akker aan een kreek, wordt al een

Op de Staartse nol aan de Westerscheldezeedijk zijn schelpen over de steenglooiing gestrooid. Hier is een paartje bontbekken tot broeden gekomen op ongeveer 5 meter van het buitendijkse fietspad. Ze konden met hun jongen foerageren op het slik aan de teen van de dijk. Komende jaren willen we meer van dit soort plekjes inrichten en bordjes ophangen om wandelaars met honden te attenderen. Op een deel van het strand bij Oranjezon willen we in 2011 experimenteren. Behalve de aanwezige zonaanbidders, zijn het hier vooral de diverse kustbeherende instanties die hier, al toezichthoudend in hun pick-up trucks, door de broedkolonie van bontbekplevieren heen banjeren. Met een tijdelijk raster en voorlichting, o.a. met bordjes, proberen we de kolonies wat meer rust te gunnen. Gemeente Reimerswaal Op een buitendijks slibdepot bij Hansweert is een fantastisch weidevogelgebied ontstaan. Het gebied is eigendom van de gemeente Reimerswaal die het gras jaarlijks gefaseerd

Omgeving oude werf Hansweert. Foto: SLZ

maait en afvoert. Hierdoor ontstaat een gevarieerde vegetatie waar kieviten, scholeksters, tureluurs maar ook patrijzen broeden. Omdat een deel van het terrein in de winter onder water komt te staan, ontstaat er in het voorjaar een uitgelezen voortplantingswater voor rugstreeppadden. Bontbekplevieren broeden hier ook op de steenglooiing van de zeedijk; oplettende wandelaars uit Hansweert zien de jongen over de glooiing heen en weer dribbelen. Ook mantelmeeuwen scheren hier over. Vanwege deze drukte hebben we een kunstmatige schelpenbank aangelegd op een wat hogere plek midden in het lage terrein deel. We hopen dat de bontbekken hier gaan broeden en de eerste tijd voedsel kunnen zoeken. Later kunnen ze naar het buitendijkse slikveld trekken. De provincie Zeeland is de hoofdfinancier van deze experimenten en de gemeente Reimerswaal was zeer enthousiast en betrokken bij dit werk en gaat de aanleg van een vogelkijkscherm bekostigen.

Plaggen van een potentiële broedplek Foto: SLZ

13

Maalderij te Mariekerke Door: Adrie Poppe, eigenaar

De voormalige maalderij uit 1813 is met subsidie van SLZ opgeknapt waardoor dit cultuurhistorische element niet verloren is gegaan. In dit artikel de aanleiding en de weg naar het herstel van de molen zonder wieken. Vergeten De maalderij op Mariekerke, voorheen Klein-Mariekerke, was in de vergetelheid geraakt. Nagenoeg niemand kon zich nog herinneren dat hier molenstenen hadden gedraaid. Een molen aangedreven op een brandstofmotor, een Kromhout gloeikopmotor met één cilinder (voor de kenners), die buiten onder een afdak stond. Deze motor draait tegenwoordig nog steeds, al is dat in Middelburg in molen “de Koning”. Vergunning Voor de toenmalige eigenaar, de heer Jan Louws, was het niet meer rendabel om een molen op brandstof te laten draaien Maalderij in 2003 Foto: Adrie Poppe

14

en de motor werd verkocht. Nazaten van Louws woonden op de boerderij tot en met mei 2003. Daarna hebben wij het gekocht en zijn we begonnen met het bouwen van een nieuwe woning en de sloop van het oude huis. Op deze manier is er een mooi binnenplaatsje van woning, schuur en maalderij ontstaan. De maalderij was slooprijp, maar we hebben er nooit één moment aan gedacht om het weg te doen. Vanaf het begin waren we vastbesloten de maalderij te herbouwen vanwege zijn mooie ligging en mooie geschiedenis. Daarom werd besloten een aanvraag bij de Gemeente Veere in te dienen voor herbouw. In eerste instantie stuitte dit op ernstige bezwaren, zodat we besloten de Boerderijenstichting Zeeland in te schakelen. Na enige tijd kregen we dan toch de benodigde (her)bouwvergunning, mits een bepaald percentage van bestaand bouwmateriaal werd hergebruikt. Vele uurtjes werk Eind 2008 is begonnen met de sloop, waarbij mooie elementen zichtbaar werden. Deze zaten deels onder de grond in de vorm van muurtjes en gootjes en een putje met hierin 3 stalen gewichten. Het blok voor de steenkraan lag ook nog op zijn plek. Het jaar 2009 werd gebruikt om stenen te bikken en balken te reinigen. In mei 2010 konden we beginnen met de herbouw, waarbij we ook subsidie hadden aangevraagd bij Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Die legde het vuur aan onze schenen door ons te verplichten om in september 2010 klaar te zijn. Vele, vele vrije uurtjes van ondergetekende, zoon Wiljan en buurman Wim als

14

Maalderij in 2010 Foto: Adrie Poppe

het nodig was, waren nodig om het gewenste resultaat te bereiken. Na een mislukte poging om een maalstoel te kopen, gebruiken we de maalderij voorlopig als zitje, een soort van overdekt terras.

Wat ons betreft is alles naar wens verlopen en danken wij de Boerderijenstichting en SLZ voor hun buitengewone inzet. We hopen nog lang van dit historische element te mogen genieten en hebben het met veel plezier gerealiseerd.

Sanne Louws-Wisse schuurt een emmer aan de steenpit voor de maalderij uit Meliskerke in vroeger tijden Foto: P. Davidse

15

Bijzondere alledaagse planten en dieren op en rond het Zeeuwse erf: De duif door: Nanning-Jan Honing, medewerker SLZ

Voor veel mensen is er maar één duif. Voor de één symbool van verliefdheid, heiligheid en vrede; voor de ander model voor domheid, irritatie en gefladder bij de snackbar. Toch hebben we maar liefst vijf verschillende soorten in Zeeland, die stuk voor stuk wel van mensen houden. Welke duif bij jou op het erf, in de boomgaard of op de pas ingezaaide akker zit lees je in dit artikel. De stadsduif (Columba livia f. domestica ) loopt je vooral voor de voeten op de markt van Goes, Middelburg, Vlissingen en Terneuzen. Hij is de rat onder de duiven en voor een groot deel afhankelijk van wat mensen morsen. Stadsduiven zijn geen verwilderde postduiven, maar stammen af van de zogenaamde rotsduif (Columba livia). Een overeenkomst is dat de stadsduif nog steeds een voorkeur heeft voor steen, al zijn de rotsen nu onze monumentale gebouwen. De rotsduif is ook de voorouder van de postduiven die mensen kweken voor hobby/sport. De houtdruif trekt steeds meer naar de dorpen en steden.

De houtduif (Columba palumbus) kwam vroeger, zoals zijn naam suggereert, vooral voor in bosgebieden. Vanwege het grote voedselaanbod na de intensivering van de landbouw in de jaren zestig, nam de houtduifpopulatie fors toe. Sinds de jaren tachtig is hij echter in de grotere bosgebieden met 90 % afgenomen, omdat nieuwere landbouwmethoden ervoor zorgden dat er nagenoeg geen oogstresten achterbleven. Houtduiven begonnen de trek naar de steden en de dorpen. Hier vinden ze voldoende voedsel en nestgelegenheid in de bomen en parken, waar ze ’s morgens hun zomerse gekoer (het dof rollende geluid dat duiven voortbrengen) laten horen. Waarschijnlijk zijn ze hier onder de mensen veiliger. Want de houtduif vormt met 500 gram schoon aan de haak een aangename prooi voor de buizerd en havik. De holenduif (Columba oenas) is veel minder bekend, maar is toch een zeer algemene vogel in Zeeland. In gebieden waar boerderijen, akkers, weilanden en bosjes elkaar afwisselen vindt de holenduif het meeste van zijn gading. De holenduif in een boomholte. Foto: Luciën Calle

Het nest wordt gemaakt in een holte, daartoe kunnen allerlei plekken dienstdoen: konijnenholen, nestkasten, boomholten, basaltglooiingen en holten in gebouwen. De potentiële reproductie van holenduiven is bovendien erg hoog; tot wel vier legsels per jaar kunnen worden grootgebracht. Veel broedpogingen komen echter tot een voortijdig einde door toedoen van katten en andere liefhebbers van duiveneieren. Holenduiven zijn standvogels en zwervers, die vooral in de winter in grote groepen naar voedsel zoeken op de akkers. De Turkse tortel (Streptopelia decaocto) is pas sinds 1950 in Nederland en is daarna gestaag uitgebreid. Net als de holenduif kunnen Turkse tortels wel 4 tot 5 legsels per jaar voortbrengen, waarbij de jongen uit het eerste legsel ook dat jaar geslachtsrijp worden. De opmars van de Turkse tortel is overigens wel gestabiliseerd. Turkse tortels verblijven alleen in de buurt van mensen; in Zeeland komen hoge dichtheden voor in het stedelijk gebied van Middelburg en Vlissingen, maar ook in de dorpjes broeden Turkse tortels. Daarbuiten in grootschalige landbouw- en natuurgebieden komen ze niet voor. De Turkse tortel is met succes geïntegreerd. De zomertortel (Streptopelia turtur) of bostortel, die vroeger gewoon tortelduif heette is de enige duif die niet in ons land blijft, maar naar Afrika vertrekt om te overwinteren. De afgelopen 30 jaar is 85% van het zomertortelbestand afgenomen. Vervanging van graanland (rogge) door maïs, het verdwijnen van heggen en

16

bosjes, de toegenomen schaarste aan onkruiden, het verdwijnen van kruidenrijke en zaadzettende hooilanden en akkerranden door herbiciden- en kunstmestgebruik, intensieve beweiding, zaaizaadselectie en vroeger en vaker maaien hebben ertoe bijgedragen dat het voedselaanbod is gedecimeerd. Ook de jacht, zelfs tijdens de voorjaarstrek over ZuidEuropa, maakt duizenden slachtoffers. Zeeland is nog een belangrijke provincie voor de zomertortel. In de bosgebieden en duinen van de Kop van Schouwen en in het kleinschalige landschap van de Zak van Zuid-Beveland en in ZeeuwsVlaanderen zijn deze vrij schuwe tortels vanaf eind april tot en met begin oktober te zien. Vooral mensen met een groot struweelrijk erf of hectarebosje, maken goede kans om de zomertortel dicht bij huis aan te treffen. Rust in dicht struweel, voedsel op een nabij gelegen akker (rand) en veiligheid (geen hongerige huiskatten) zijn de eisen die de zomertortel stelt. Wanneer je vroeg in de morgen met je lief over het erf wandelt en het monotone “toerr… toerr…toerr” in het struweel hoort, dan bent u niet ver verwijderd van een idyllisch plekje voor twee personen… Niet vergeten uw waarneming door te geven aan www.waarneming.nl! De zomertortel is vrij schuw en laat zich niet snel zien.

17

Knotwilg in de steigers Een expeditie naar veilig werken met de kettingzaag Door: Johan Calle en Jacob Bouwman, medewerkers SLZ

De kettingzaag De situatie wordt anders, als er achterstallige knotwilgen, met takken zo dik als bomen, geknot moeten worden. Dat verreist natuurlijk een professionelere werkhouding waarbij de kettingzaag onontbeerlijk is. Vooral bij zware takken die door een schuine plaatsing onder spanning staan is het werken met de handzaag niet aan te bevelen. Ook als het gaat om grote aantallen knotbomen en een kleine werkploeg, zoals bij de SLZ uitvoeringsploeg, is de kettingzaag eigenlijk onontbeerlijk.

“Dat gaat van geen kanten, de machine is weer naar de bliksem! Het schiet voor geen meter op, we kunnen er gewoon niet bij”, mopperen de SLZ-veldmedewerkers over de weinig bevredigende alternatieven. Gevaarlijk Het knotten van knotbomen gebeurde tot voorheen meestal vanaf een ladder of vanuit de boom zelf. Hierbij werd er geen onderscheid gemaakt in zagen met de kettingzaag of het werken met de handzaag. Knotten met een kettingzaag kan behoorlijk gevaarlijk zijn en is daarom vanuit Arbowetgeving niet meer toegestaan vanaf een ladder of vanuit de boom. Dat het knotten van wilgen arbeidsintensief werk is, hoef je een vrijwilliger of SLZ-er niet te vertellen. Dat het werk ook risico’s met zich mee brengt, dát zal niet iedereen willen toegeven. De jarenlange ervaring met duizenden knotwilgen vertaalt zich in een geroutineerde aanpak. Met de motorkettingzaag is er echter zeker sprake van risicovolle omstandigheden. Op de eerste plaats vanwege de hoogte van de zaagwerkzaamheden, daarnaast is er de vrijkomende houtspanning. Bovendien staan de meeste knotwilgen op moeilijk toegankelijke locaties. Daarom heeft het gemotoriseerde knotwerk de aandacht van de Arbeidsinspectie. Dus wat nu? We kunnen toch niet zonder kettingzaag? We hebben de voor- en nadelen eens goed op een rijtje gezet:

18

Een foto uit de oude doos, werken met de kettingzaag in de knotboom Foto: SLZ

De handzaag Het werken met de handzaag heeft als belangrijkste voordeel de grotere veiligheid. Daarnaast zijn er geen persoonlijke beschermingsmiddelen nodig en kan er in alle rust ontspannen gewerkt worden. Zo kan er tijdens het werk ook nog eens een gezellig praatje gemaakt worden. Het helse lawaai van een kettingzaag maakt hier korte metten mee. Daarom werken de SLZ vrijwilligers graag met de handzaag. En met succes want er worden op deze manier jaarlijks nog steeds honderden knotbomen geknot. Dit moeten we dus vooral zo houden.

Op zoek naar een oplossing Met de motorzaag vanaf de ladder of staand vanuit de knot zagen is dus in principe als ‘not done’ bestempeld door de ARBO dienst. Er is zelfs een getrapt stroomschema voor in de plaats gekomen: pas als er goede argumenten zijn om de veiligste optie te laten vallen, dan pas mag de iets onveiligere optie in beeld komen. Werken van de ladder of vanuit de knot met handgereedschap is onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Zo moet het gevaar van wegschietende takken en een instabiele werkhouding op een aanvaardbaar niveau zijn. Een goede inschatting van de situatie kan gemaakt worden op basis van voorlichting, instructies en voldoende ervaring. De Commissie Arbeidsomstandigheden van het Bosschap heeft in 2007 een veiligheidsrichtlijn laten opstellen. Door de voorschriften uit de veiligheidsrichtlijn toe te passen wordt aan de betreffende eisen in het kader van de Arbowetgeving voldaan. In de praktijk blijkt het toepassen van deze richtlijn nog niet zo eenvoudig naar de SLZ wensen te vertalen.

Uittesten van verschillende mogelijkheden Om toch op de een of andere manier gebruik te kunnen maken van de motorzaag maar dan wel binnen de normen van de ARBO, gingen een aantal SLZ-ers van de buitenploeg verschillende mogelijkheden uittesten. Optie 1: Als eerste optie dachten we aan het machinaal knotten met een velkop aan een kraan of vanuit een hoogwerker. Echter deze mogelijkheid ketst vooral af op ongeschikte terreinomstandigheden. Optie 2: De tweede optie die we uitgetest hebben is de motorstokzaag. Helaas kunnen rechtopstaande takken daarmee nauwelijks afgezaagd worden. Daarnaast is de machine erg gevoelig voor ondeskundig gebruik. De eerste ervaringen hiermee vanuit het veld waren dan ook niet echt bemoedigend: “Dat gaat van geen kanten, de machine is weer naar de bliksem! Het schiet geen meter op, we kunnen er gewoon niet bij”. De motorstokzaag is een goed alternatief om vanaf de grond te werken maar niet vanaf een ladder of vanuit de knot. Er moet dus naar een andere oplossing gezocht worden. Optie 3: Hun collega op kantoor gelooft het wel met die opties van de uitvoeringsploeg en zet plan 3 in werking. Hij waagt nog maar eens een bezoekje aan de ladderspecialist. Dat lijkt uiteindelijk wél vruchten af te werpen, want onverwachts volgt later een doorbraak.


19

Doorbraak Want als derde alternatief kwam het werken vanaf een verhoogt plateau naar voren. Denk hierbij aan een soort plaat die op een ladder bevestigd is. Deze constructie zou dan speciaal gebouwd moeten worden. Om de maat en de meest handige werkhoogte van zo’n plateau te bepalen, hebben we eerst testen uitgevoerd met een vouwsteiger. Echter, de steiger beviel zo goed, dat de voorman serieus aanraadde om altíjd met een vouwsteiger te werken en ons de moeite en kosten te besparen om speciaal iets te laten bouwen! Het nieuwe knotten Een van de eerste tests met de steiger vond plaats bij een boerderij aan de Provinciale weg bij Geersdijk (NoordBeveland). Op deze boerderij staat ook een grote schuur die door bouwvakkers op prachtige wijze wordt gerestaureerd. Daar

20

Werken met de steiger is een stuk veiliger. Foto: Johan Calle

aangekomen, haalden we al het gereedschap uit de bus, de bouwvakkers hadden net pauze en zagen het even aan. Toen de steiger tevoorschijn kwam vreesden ze even voor concurrentie. Gelukkig voor hen verplaatsten we ons met de steiger niet naar de schuur, maar gingen we richting het weiland naar de knotwilgen. We zagen de bouwvakkers ons nog wat vreemd en nieuwsgierig nakijken. Terecht, want het is wel even wennen; een steiger onder de knotwilgen. Ook de vrouw des huizes volgde alles met grote interesse. Ze haalde haar fototoestel erbij en wij gaven uitleg over het “nieuwe knotten”. Als ze ons wat later komt halen voor de koffie is ze aangenaam verrast over het groot aantal wilgen dat geknot is. “Vroeger ging dat niet zo snel hoor”. En zo is het maar net, want naast de grotere veiligheid werkt het ook nog eens een stuk sneller.

Voordelen wegen op tegen nadelen Latere tests op andere locaties geven ongeveer het zelfde beeld: De bevindingen met de gehuurde vouwsteiger zijn zo positief dat ook andere SLZ-ers zich afvragen of we hier niet gewoon mee aan de slag kunnen, in plaats van iets speciaal te laten bouwen. Het knotten vanaf de steiger biedt door het grote plateau veel werkruimte. Staat de steiger eenmaal goed dan kan de hele knot vanuit die ene positie geknot worden. Dit is een groot bijkomend voordeel tegenover het werken met een ladder of een ladder met platform. Het werkplateau van de steiger kan ook gemakkelijk op de gewenste werkhoogte gesteld worden. Zijn er dan enkel maar voordelen? Slechts voor wilgen met zwaar achterstallig onderhoud moet nog een hoofdstuk toegevoegd worden. Want bij zwaar achterstallig onderhoud gaat de kwetsbaarheid/stevigheid van de steiger zelf een rol spelen. De steiger is natuurlijk niet ontworpen om de val van zwaar hout op te kunnen vangen. Door een combinatie van een juiste veltechniek en het goed positioneren van de steiger zijn deze nadelen voor een groot deel te ondervangen. Succes! Met het gebruik van de vouwsteiger heeft SLZ een succesvolle methode gevonden om het knotten met de kettingzaag op verantwoorde wijze te kunnen blijven toepassen. Wat ons betreft zullen we de steiger dan ook nog vaak onder de knotwilgen zien. Dat laatste is wellicht niet direct een aanwinst voor het landschap maar wel voor het behoud van de knotwilg.


21

Wat vond je va n

het werk dat je gedaan hebt? Interessant, le erzaam en nu ttig

Maatschappelijke stage: verplicht vrijwilligerswerk? “De hoofdzaak van vrijwilligerswerk is dat je iets doet voor een ander zonder er geld voor te krijgen, dit bevordert begrip en respect”. Estelle Schipper en Maxime Tanis van CSW klas 3a

Door: Pieter Voets, medewerker SLZ

Het onderwerp maatschappelijke stage (MAS) is al vaker in ‘De Boom In’ langs gekomen. De afgelopen jaren zijn er diverse projecten geweest rond de MAS zoals de ‘Groene Coalitie’. In dit nummer word je weer bijgepraat over de huidige stand van de MAS en het nut van dit “verplichte” vrijwilligerswerk

22

MAS’er Jordy aan het werk tijdens de Natuurwerkdag Foto: Robert Wielemaker

Actuele ontwikkelingen Zo af en toe horen we dat het vreemd is dat MAS verplicht is. Hoe kan je vrijwilligerswerk nou verplichten? Om hier een antwoord op te vinden kun je kijken naar één van de doelen van het voorgezet onderwijs: concrete invulling om burgerschap en sociale integratie te bevorderen. De MAS is hier een uitermate geschikt middel voor, de leerling kan zijn eigen sociale intergratie zoeken en deze concreet invullen. Naar aanleiding van

Werken in de natuur is ook een sociale aangelegenheid. Foto: Roger Blaakman

onderzoeken en diverse proefprojecten (en de komende bezuinigingen) heeft de minister van onderwijs een wetsvoorstel aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin wordt het aantal uur MAS voor zowel; vwo, havo als vmbo vastgesteld op 30 uur. Tegelijk wordt de MAS ook opgenomen in het schoolprogramma en is het verplicht voor al deze scholen.

Ga je nog meer groene s doen? Maatschappelijke stage andere een bij Ja, ik ga hierna Werkgroep g: sla de vrijwilligersgroep aan Walcheren. Landschapsverzorging konden MAS leerlingen meedoen en uren maken, waarbij ze, na goed hun best te hebben gedaan, een certificaat ontvingen. Enkele citaten van MAS’ers Bram Smout (locatie Akkerleven) en Jordy van Duin (locatie Amalia-park) vind je in de gekleurde kaders.

SLZ en MAS op dit moment Het klassikaal organiseren van de MAS doen we met een gering aantal scholen. Dit vanandaag? geleerd v wege de beperkte capaciteit en de prioriteit je b en e h t Wa et afzag o om mo b die we geven aan werkdagen met basisn e e je Ho e scholen. Verschillende weekendgroepen hebben we bereid gevonden om MAS’ ers mee te laten Wat was het le ukste op de N werken in hun groep. Ook atuurwerkdag ? Lekker buiten werken tijdens de Natuurwerkdag


23

Geen...

Modder aan je broek

Maar...

Door: Peter van der Vliet, medewerker SLZ

Natuurlijke speelplekken en speelbossen zijn in opkomst. Ook Landschapsbeheer wil via het project ‘Modder aan je broek’ een bijdrage leveren. We willen kinderen de kans geven om actief te zijn in een natuurlijke omgeving. Dit draagt bij aan hun gezondheid en ontwikkeling, bijvoorbeeld het leren inschatten van risico’s. Kinderen spelen binnen en buiten vaak in door anderen (volwassenen) bedachte kaders, zoals kant en klare speeltoestellen en games. Ervaringen als klauteren over takken, je evenwicht bewaren, boompje klimmen, kliederen met water en zand .... het zou (weer) moeten kunnen, liefst zo dicht mogelijk bij huis. Speelhof Hoogerzael Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet de mogelijkheden van dit project in bij een Middelburgs bewonersinitiatief: Speelhof Hoogerzael. Zij zijn naar de gemeente gestapt met de suggestie voor een natuurlijke speelplek in hun wijk. Dit was een reactie

24

op het plan om het terrein tot definitieve parkeerplaats te maken. De gemeente vroeg om een uitgewerkt plan en dat hebben ze gekregen! Ondermeer werd ook een prijsvraag uitgeschreven voor drie basisscholen, waar de kinderen hun ideeën konden presenteren. De kennis en vaardigheden van bewoners hebben geleid tot een prachtig plan, waarvoor ondermeer de gemeente Middelburg en het VSB fonds een bijdrage ter beschikking hebben gesteld. Samenwerking Inmiddels is het terrein (deels letterlijk) op zijn kop gezet; de grote werken zijn gerealiseerd. Dit is gebeurd onder regie van enkele bewoners! SLZ heeft suggesties gedaan om de natuurwaarde te verhogen om zo de natuur zo natuurlijk mogelijk te laten overkomen. Voor de inrichting van de waterspeelplaats heeft onze projectpartner Stichting Oase zich ingezet. In de tweede fase zal er ruim aandacht zijn voor de educatieve aspecten en voor het beheer en de nazorg.

SLZ heeft de regie gekregen over de ‘groene’ zaken. In november 2010 zijn er plantdagen georganiseerd voor basisschool kinderen. Zij plantten de struiken rond de plek waar hun schooltuintjes komen. De bewoners zorgden voor de communicatie met de scholen, wij voor het veldwerk, de gereedschappen en we bestelden het plantgoed. Ook de volwassenen gingen in de weer met plantwerk en takkenrillen, zodat iedereen écht modder aan zijn broek kreeg! Modder aan je Broek is financieel mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij, Ministerie VROM, VSB fonds en de KNHM.


25

Paradijsvogels: Mon Plaisir Door: Kees Tonkens, medewerker SLZ

Fam. Schrorer met op achtergrond de koepel van de buitenplaats. Foto: Kees Tonkens

Buitenplaats “Mon Plaisir” Foto: Kees Tonkens

In deze rubriek gaan we op bezoek bij de eigenaren van de parels in het landschap, de mooie erven, buitenplaatsen en boerderijen waar je als passant naar kijkt en van geniet. Midden in het buurtschap Schuddebeurs staat een wat mysterieus wit paleisachtig gebouw. De associatie met paleis Soestdijk dringt zich aan mij op. De naam van deze buitenplaats is: “Mon Plaisir”. Hier omheen strekt zich een groot bosrijk terrein uit waarin elementen van zowel de Franse als de Engelse landschapsstijl hun plaats hebben gekregen. Vanaf 1985 voert de PHB (Stichting behoud Particulier Historische Buitenplaatsen) en de SLZ buitenplaatsploeg hier onderhoudswerkzaamheden uit onder leiding van onze SLZ hovenier Harry Verkaart. Familiegeschiedenis Gezeten in de zon op het bankje met uitzicht op het Grand Canal en met op de achtergrond

26

het gehuil van een bosmaaier hebben Harry en ik een gesprek met de heer Schorer over het wonen op deze historische buitenplaats. Al snel blijkt dat zijn persoonlijke leven al vanaf zijn vroegste jeugd verweven is met Mon Plaisir. De familiegeschiedenis is er onlosmakelijk mee verbonden en gaat ver terug. Water De vroegste geschiedenis van Mon Plaisir voert ons terug tot begin 1600. Schuddebeurs was toen een buurtschap van welgestelde boeren en regenten afkomstig uit Zierikzee. Op dezelfde plek als waar het huidige gebouw staat, stond toen nog een boerderij. Het terrein eromheen was bos en werd beheerd als hakhout ten behoeve van Zierikzee. De heer Schorer vertelt: “Verder was het ook heel nuttig want het water was zoet, en in Zierikzee heb je geen zoet water behalve uit putten. Hier konden ze gewoon de vijvers gebruiken voor het wassen en drogen van het linnen. Overal in Noordgouwe had je soortgelijke boerderijen die een ‘bleek’ runden, zoals dat heette. Dergelijke boerderijen waren welvarend. Mon Plaisir had toen twee langgerekte vijvers, de vijver die voor het huis ligt was er daar een van. In 1832 werden de eerste kadastrale kaarten gemaakt en daarop zie je die vijvers liggen.

Ook rond die tijd van Lodewijk XIV (de Zonnekoning) heeft de buitenplaats zijn huidige naam gekregen. In Frankrijk heb je wel tien Mon Plaisirs.” Met de auto op visite In 1860 kocht de over overgrootvader van de heer Schorer dit Mon Plaisir, en liet enige forse verbouwingen uitvoeren. Rond 1939 ging de jonge heer Schorer met zijn ouders, broers en zussen ‘s zomers op vakantie naar Oostkapelle waar zij dan altijd hun grootmoeder op Mon Plaisir bezochten. ”Wij woonden in Utrecht en mijn moeder huurde dan een auto. Dat was natuurlijk ontzettend spannend, met een auto naar Oostkapelle. Dat was ongehoord in die tijd en zeker omdat er een vrouw achter het stuur zat! Maar mijn vader kon niet rijden...”. Monument “In 1944 werden delen van Schouwen door de Duitsers onder water gezet, maar Schuddebeurs bleef gespaard. Wel hebben de Duitsers veel schade aangericht aan het huis; zo lieten ze de brandkast in het huis ontploffen. Na de dood van overgrootmoeder in 1949 is het verkocht aan Staatsbosbeheer, die het terrein heeft ingeplant met de bomen die er nu ook nog staan. Ze wilden ook het huis afbreken, maar grootmoeder die dat niet wilde meemaken, heeft bedongen dat ze er mocht blijven wonen. Ze heeft nog 25 jaar geleefd. In die tussentijd is het huis op de

monumentenlijst geplaatst en kon het niet meer worden afgebroken”. Herstellen In 1971, na de dood van zijn grootmoeder heeft de heer Schorer met Staatsbosbeheer een erfpachtovereenkomst afgesloten. Dat betrof het huis met een stukje tuin eromheen. De rest van het terrein werd openbaar. “Wij woonden hier niet en kwamen alleen in de zomer met de kinderen. Het was ook wel handig dat ik hier niet woonde want daardoor kon ik me veroorloven een bouwvallig huis te hebben. Ieder jaar werd er wat aan opgeknapt. In 1993 ben ik uit buitenlandse dienst gegaan. Toen was ik zestig en vanaf dat moment hebben we veel grotere projecten aan het huis kunnen doen”. Grand Canal In de jaren tachtig kreeg de familie Schorer een groter deel van het terrein in erfpacht en kom men de vijvers weer in oude staat herstellen. “Het Grand Canal is gereconstrueerd op basis van een teruggevonden bekisting uit de achttiende eeuw. De zichtlijn gaat, anders dan je misschien zou verwachten, niet uit van Mon Plaisir maar van het tegenover gelegen “Welgelegen”. Vreemd is dat de zichtlijn nu op een zijdeur lijkt uit te komen. Dat komt omdat er vroeger vermoedelijk een koepel naast het huis heeft gestaan die wel precies op de zichtlijn stond. De rechte vijvers aan de voorkant van Mon Plaisir zijn tussen 1830 en 1860 uitgegraven in landschapsstijl waarbij een tuinarchitect betrokken moet zijn geweest”.


27

Drukkerij Zoeteweij Molendijkseweg 2, 4401 NM Yerseke P.O. Box 6, 4400 AA Yerseke The Netherlands T +31(0)113 571404 F +31(0)113 572006 E [email protected] I www.dzy.nl

BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK

Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: [email protected]

Loon- en verhuurbedrijf

Sterk in agrarisch grond- en loonwerk FIXET ’s-GRAVENPOLDER Spoorstraat 51 www.fixetsgravenpolder.nl

Prelaatweg 60, 4363 NJ Aagtekerke Telefoon 0118-58 15 13 Fax 0118-58 41 31 E-mail [email protected] www.melse-maljaars.nl

Dhr. Schorer wijzend naar het Grand Canal met aan weerszijde de bloklindes. Foto: Kees Tonkens

schapsstijl aan de voorkant van het huis en de strengere symmetrische Franse Barok stijl aan de zijkant van het huis.

Stijl De heer Schorer en hovenier Harry Verkaart herinneren zich dat rond 1987 enkele solitaire bomen zijn aangeplant in het gazon bij de herstelde vijver. In die tijd werd ook de uitgegroeide meidoornhaag langs de erfgrens helemaal teruggezet en omgevormd tot een geschoren haag. Aan weerszijden van het Grand Canal zijn toen lange rijen bloklindes gezet. Zo vind je nu op Mon Plaisir een combinatie van de vrije en speelse Engelse land-

Tenslotte nog een brandende vraag: Hoe beleeft u het nu om hier te wonen? “Het is natuurlijk erg prettig dat je zelf aan je landschap vorm kunt geven, dat je dat ook een beetje naar eigen idee kunt doen, dat je in de loop van je leven dingen kunt opbouwen. Dat overkomt niet zoveel mensen. Daarbij heb ik een zwak voor historie dus het moet zoveel mogelijk in het verlengde van het verleden gebeuren. Ik zie ook wel vooruitgang. Het wordt hier eigenlijk alsmaar mooier!”

Aannemersbedrijf

STURM b.v. voor al uw

NIEUWBOUW VERBOUW ONDERHOUD Schellachseweg 1a 4352 AJ Gapinge tel: 0118 591447 / fax: 593556 Foto: Kees Tonkens 28


29

Stavenissepolder Foto: Henk Vinkeles Melchers

Programma beheerswerkgroepen SLZ 2011 Mocht je een keer mee willen helpen met deze groepen, bel de contactpersoon voor meer informatie.

Kort nieuws Tip: Aanplant bomen en struiken Diverse mensen hebben bij ons plantmateriaal gekocht via de actie “Boeren Planten Bomen”. Voor diegene die nog geen ervaring heeft met het aanplanten van bomen en struiken is er een folder te downloaden via onze webwinkel op onze website*. Hierin staat in begrijpelijke taal hoe je de boom of struik de gewenste start van zijn leven kunt geven. Alvast een tip; vriest het? Stel het plantwerk dan nog even uit totdat de vorst uit de grond is. Project NL in Beeld De laatste decennia is er veel veranderd in het Nederlandse landschap en de volgende decennia zal dat proces zich nog sneller voltrekken. Een deel van die veranderingen kun je, door vergelijking van topografische kaarten en door statistieken, vaststellen. Maar een belangrijk deel van die veranderingen krijg je zo niet helder. Daarom heeft de stichting Saxifraga besloten om het project ‘NL in Beeld’ te starten. De bedoeling is om van elk kilometerhok in Nederland ten minste drie foto’s te maken en door dit over een tiental jaren te herhalen kun je veel informatie verkrijgen. Iedereen die een foto kan maken kan meedoen. Meer info op www.saxifraga.nl onder het project “NL in Beeld”.

Europees Jaar van het vrijwilligerswerk 2011 Volgend jaar is uitgeroepen tot het Europese jaar van de vrijwilliger. In onze herfst editie van “De Boom In” hebben we al een klein voorschotje genomen. Landschapsbeheer wil dit niet zomaar voorbij laten gaan en organiseert landelijk een kennismarkt en een symposium. Tevens zal bij de Natuurwerkdag contact gezocht worden met onze natuurvrienden aan de andere kant van de grens. Natuurgidsencursus In januari 2011 start de IVN weer een natuurgidsencursus op Walcheren, ofwel een opleiding voor natuurgids en/of educatief medewerker. Deze cursus die 1½ jaar duurt, biedt o.m. het volgende: ongeveer 30 lesavonden en 15 excursies, natuur(werk)weekend, lessen over o.a. planten, vogels, insecten, paddenstoelen en hun biotopen, didactische werkvormen ofwel hoe breng ik mijn kennis over op anderen, komen aan de orde. Zelf bezig zijn met wat leeft, groeit en bloeit. De woon- en leefomgeving wordt als uitgangspunt genomen. Voor meer info kun je kijken op www.ivn.nl.

Werkgroep Oranjebosch Al deze werkdagen zijn in het Oranjebosch te Oostkapelle 03 januari 10 januari 13 november 04 december 18 december (reserve) Meer informatie: Peter van der Vliet, tel: 0118-592441

’t Duumpje – Zeeuws-Vlaanderen 08 januari Dhr. Bridié, Westlangeweg 2, Hoofdplaat 15 januari Dhr. Bridié, Westlangeweg 2, Hoofdplaat 29 januari Fred Braun, Sint Pietersdijk 13, Biervliet 12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen 12 februari Van Waes, Hoenderweg 3, Groede 26 februari J. van Gorp, Maaidijk 9, Oostburg 12 maart Familie van Riel, Binnenweg 4, Aardenburg 26 maart Familie Scheele, Klakbaan 3, IJzendijke Meer informatie: Gerard van Daele, tel. 0117-301835

Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren 08 januari Trekdijk Nieuw en St Joosland 22 januari Munnikweg bosje Oostkapelle 12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen 26 februari Polredijk Vrouwenpolder 12 maart Polredijk Vrouwenpolder 19 maart Vroondijk Vrouwenpolder 14 mei Excursie 04 juni Maaien Groot Abeele 18 juni Maaien Pompstation Biggekerke n.t.b. Hooien duinpannen Biggekerke n.t.b. Bijenkuil Biggekerke n.t.b. Maaien Rijksbanjaard n.t.b. Maaien Oostwatering n.t.b. Maaien De Piet Ruud Dijkstra n.t.b. Hooien duinpannen Biggekerke Meer informatie: Thomas Collette, tel: 0118-634916 (na 19.00 uur en vrijdag hele dag). Bij slecht weer schuift de werkdag 1 week op. Natuurvereniging Tholen 08 januari Stinkgat Krabbekreekweg 22 januari Stinkgat Krabbekreekweg 05 februari Stinkgat Krabbekreekweg 12 februari SLZ Vrijwilligersdag 19 februari n.t.b. 05 maart n.t.b. Meer informatie: Flip van Damme, tel: 0166-602438

* www.landschapsbeheerzeeland.nl 30


31

Colofon

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Beheerswerkgroep KNNV – De Bevelanden 08 januari uitwisseling IVN Roosendaal 22 januari wilgen knotten Aarnoutse, Zwaakseweel 05 februari wilgen knotten Aarnoutse, Zwaakseweel 12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen Jaargang 24 05 maart indien nodig Aarnoutse, WINTER - 2010 Zwaakseweel 19 maart Zeeuwse haag Walraven, De Boom In is een uitgave’s-Gravenpolder van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden 02 april wilgen knotten Minnaard, aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, Kapelle overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. Meer informatie: Redactie: Ton de Koning, tel: 0113-311813 Caroline Geluk Foort Minnaard

Ton de Koning Robert Wielemaker

Werkgroep Actief Terreinbeheer – Verder werkten aan dit nummer mee: Schouwen-Duiveland Jacob Bouwman zijn vanPeter Helleman De werktijden 09:00 - 13:00 Karin Mol Peter van der Vliet Wim de Moor Rudie Geus 08 januari Voorpolder Vroongronden Nanning-Jan Honingh Johan Calle Pieter Voets zagen Harry Verkaart Henk Vinkeles Melchers berken Kees Tonkens Sandra Dobbelaar Adrie Poppe 22 januari Roterijdijk wilgen knotten 12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen Advertenties: 26 februari n.t.b. Ook uw advertentie in De Boom In? 12 maart n.t.b. Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 voormaart de mogelijkheden. n.t.b. 26 Meer informatie: Foto omslag: Henk 0111-422966 (na 18.00uur) De KopDalebout, van Schouwen (inzetje: holenduif )

De Steltkluut – Zeeuws-Vlaanderen 08 januari Knotten bij mevr. de Bont, Axel 22 januari Knotten bij familie Ottens, Koewacht 05 februari Knotten bij Groote gat, Koewacht 12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen 26 februari Knotten bij familie van der Hoofdplaat Foto: Sandra Dobbelaar Tas, Hengstdijk 12 maart boswerk in Gaaienbos, Axel Redactieadres: 26 maart Werken in het Vennebos, Postbus 286 Koewacht 4460 AR Goes Meer informatie: Tel. 0113-23 09 36 Luciën Calle, e-mail: [email protected] en [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl op de vrijdagavond tussen 7 en 9 uur telefonisch op 06-22792100. Bezoekadres: Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes

Kapsalon - Walcheren Abonnement locaties: n.t.b. Wilt u ook De Boom In ontvangen? 08 januari Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via 28 januari www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief 12 februari SLZ Vrijwilligersdag 19 februari ISSN nummer 1876-5491 Meer informatie: Stichting Landschapsbeheer Zeeland zich in voor Jan Moekotte, 0118-636369 of zet e-mail: behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. [email protected] Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie.

Foto: Iman Labruyère

De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier.

Met dank aan alle fotografen.

SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode Loterij en Provincie Zeeland.

Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 1500 ex.

32

Weekendwerkzaamheden: Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Henk Dalebout Tel. 0111-422966 e-mail: [email protected] www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer. html Tholen Natuurvereniging Tholen Flip van Damme Tel. 0166-602438 e-mail: [email protected] www.natutholen.nl Bevelanden Beheerswerkgroep KNNV Ton de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Doordeweekse werkzaamheden:

Alle dagen van de week: Heel Zeeland: Herpetologische studiegroep Amfibieën Michel Kapelle Tel. 06-22984575 [email protected] Steenuilen werkgroep Beveland Peter Boelee Tel. 0113-644228 [email protected]

Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Werkgroep Oranjebosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 Peter.van.der.vliet@slz. landschapsbeheer.nl

Heemtuinwerkgroep KNNV Diet Louwerens Tel. 0113-342277 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Lucien Calle Tel. 06-22792100 [email protected] www.steltkluut.nl

Walcheren Werkgroep Landschapsverzorging Thomas Collette Tel. 0118-634916 Na 19.00 uur en de hele woensdag [email protected] Kapsalon Jan Moekotte Tel. 0118-636369 [email protected]

Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje Gerard v. Daele Tel. 0117-301835 [email protected] www.duumpje.nl

Hout & Co Karin Mol Tel. 0118-628293 [email protected]

Heel Zeeland Onderhoud wandelroutes Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 Peter.van.der.vliet@slz. landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

Noord- en Midden Zeeland Landschapsbeheer Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Zeeuws-Vlaanderen Landschapsbeheer Wim Wisse Tel. 06-50914013 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Steenuilen werkgroep Zeeland Alex de Smet Tel. 0115-695890 [email protected] http://www.deltabirding.nl/ links-vogelwerkgroepen.html

Herstellen Cultuurhistorische elementen Sandra Dobbelaar Tel. 0113-230936 Sandra.dobbelaar@slz. landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

Kerkuilenwerkgroep Marc Buise Tel. 0114-370244 [email protected] www.kerkuil.com

Weidevogelbescherming Nanning-Jan Honingh Tel. 0113-230936 Nanning-jan.honingh@slz. landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

Agenda

8 februari

Basiscursus H oogstamfruitb omen snoeien (2 avonden theo rie, 1 zaterdag praktijk) Walcheren 12 februari SL Z Vr ijwilligersdag Tholen 23 maart Bo om fe estdag Heel Zeeland (Thema: Bomen smaken naar m eer) 31 maart Cursus Streek eigen boerde rij & erf in Zeeland (3 avonden theo rie, 1 zaterdag praktijk) Hoek, ZeeuwsVlaanderen

Voor meer info rmatie kun je te recht op de w www.landscha ebsite van SLZ: psbeheerzeel and.nl/agend a Voor alle activ iteiten geldt: aa nmelden verp licht.

De boom in

WINTER - 2010

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Wijn maken van streekvruchten • Schone strûke of vuulte • Veilig werken met de kettingzaag

De boom in WINTER. Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

Recommend Documents