Jaarverslag en Jaarrekening 2013 PRINSES MÁXIMA CENTRUM VOOR KINDERONCOLOGIE B.V.
INHOUD
JAARVERSLAG Voorwoord: Wout Dekker
3
Voorwoord: Paul Venhoeven
4
Uitgangspunten verslaglegging
6
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
6
De organisatie van het Prinses Máxima Centrum in 2013
8
Belanghebbenden en samenwerking
15
Het verslagjaar 2013 in kort bestek
18
Financiële verantwoording
22
Bijlage 1: Leden raad van commissarissen
26
Bijlage 2: Leden raad van bestuur Prinses Máxima Centrum en hun nevenfuncties per 31 december 2013
29
JAARREKENING Jaarrekening 2013
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
30
2
Voorwoord Wout Dekker Voorzitter raad van commissarissen Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. In september 2013 is de raad van commissarissen aangetreden als onderdeel van de nieuwe governance van het Prinses Máxima Centrum. In dit jaarverslag kunt u uitgebreider lezen over alles wat dit jaar is bereikt. Vanuit de optiek van de raad van commissarissen zet ik de belangrijkste onderwerpen die tijdens onze vier vergaderingen van dit verslagjaar de revue passeerden op een rij:
De raad van commissarissen heeft begin juni 2014 het Memorandum of Understanding getekend met de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (nfu), waarin de afspraken zijn beschreven voortvloeiend uit het bestuurlijk overleg met nfu en Zorgverzekeraars Nederland zoals gevoerd vanaf december 2013. De verdere uitwerking hiervan zal naar verwachting nog geruime tijd vergen.
• Besloten werd tot de instelling van meerdere raadscommissies: een Audit-, een kwaliteits-,een bouw- en een hr-, nominatie- en remuneratiecommissie. • Er werd een bindende voordracht gedaan aan het coöperatiebestuur voor een nieuwe samenstelling van de raad van bestuur voor de realisatiefase. • We hebben het initiatief genomen tot de oprichting van een scientific advisory board die in 2014 gestalte zal krijgen. • Het definitieve ondernemingsplan en de (voorlopige) begroting 2014 werden goedgekeurd. • Ook besloot de raad de eigen doelstellingen, zittingstermijn en werkwijze in december 2014 te evalueren en zo nodig te herijken.
Ondanks onze nog relatief korte periode waarin we ten behoeve van het Prinses Máxima Centrum toezicht houden, ben ik er trots op dat we terug kunnen kijken op een goed en succesvol jaar. Een jaar waarin veel tot stand is gekomen en op een verantwoorde en structurele wijze de verdere fundamenten voor het Prinses Máxima Centrum zijn gelegd. Wanneer de raad van bestuur, de medewerkers en alle betrokkenen erin slagen op deze weg door te gaan, dan kunnen we met vertrouwen de toekomst tegemoet zien.
De raad van commissarissen heeft een drietal te onderscheiden rollen: de werkgeversrol ten aanzien van de raad van bestuur, de toezichthoudende rol, en de raadgevende rol. Deze drie rollen hebben in ons optreden steeds alle aandacht gehad, maar het is passend bij de fase waarin de organisatie zich bevindt dat de raad meer dan gemiddeld de raad van bestuur heeft geadviseerd en geholpen om de realisatie van het centrum stap voor stap dichterbij te brengen.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
3
Voorwoord Paul Venhoeven Voorzitter raad van bestuur Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. Voor u ligt het jaarverslag 2013 van Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie. Al onze inspanningen staan in het teken van de concentratie van zorg en research voor kinderen met kanker, om daarmee de genezingskans substantieel te verbeteren en de bijwerkingen en late effecten terug te dringen.
2013 is het jaar waarin een duidelijk te markeren overgang van de pioniersfase naar de realisatiefase heeft plaatsgevonden. De raad van bestuur, per 1 november 2013 in deze samenstelling benoemd, kijkt terug op een baanbrekend 2013. Belangrijke mijlpalen waren: • Vaststellen van het ondernemingsplan in definitieve vorm, en goedkeuring daarvan door Zorgverzekeraars Nederland (zn). • Inrichting van de governance en uitwerking van een veelheid aan reglementen. • Overeenkomen van een meerjarig zorgleveringscontract met zn, namens de zorgverzekeraars. • Voorbereiden van een structurele samenwerkingsovereenkomst met kika, een zeer belangrijke partner voor de bekostiging van onze toekomstige researchprogramma’s. • Oriëntatie op de definitieve inrichting van onze research, ook op bestuurlijk niveau. • Verdere ontwikkeling van onze bouwplannen. • Intensief overleg met financiers over de financiering van werkkapitaal en de nieuwbouw. • Intensief overleg over de uitwerking van alle onderdelen van samenwerking met onze belangrijke partner umc Utrecht. 2013 was een jaar waarop we met tevredenheid terug kunnen kijken, omdat we de basis hebben gelegd voor een professionele realisatie van de plannen, in optimale samenwerking met al onze partners.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
4
Inmiddels hebben we in 2014 een aantal cruciale verdere stappen kunnen zetten: • Het ondertekenen door de raad van commissarissen van het Memorandum of Understanding, voortvloeiend uit het bestuurlijk overleg met de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (nfu) en zn over de zorgvuldige transitie van de zorg in de concentratiefase, en over de optimale samenwerking met de Universitair Medische Centra. • Per oktober 2014 zijn met alle Nederlandse zorgverzekeraars getekende zorgcontracten overeengekomen. Deze contracten behelzen selectieve contractering van het Prinses Máxima Centrum voor de kinderoncologische zorg voor de periode oktober 2014 tot januari 2019. • Voorts werd op 1 oktober een kredietovereenkomst getekend met een bankenconsortium bestaande uit Rabobank en Bank Nederlandse Gemeenten. Daarmee is de financiering van het voor de exploitatie benodigde werkkapitaal, en voor de nieuwbouw voldoende verzekerd. De formele verstrekkingsvoorwaarden, waaronder een samenwerkingsovereenkomst met umc Utrecht en een bouwvergunning, moeten nog ingevuld worden. Wij hebben er alle vertrouwen in dat deze tijdig afgerond en ingevuld worden. • Dankzij het realiseren van deze mijlpalen werd de daadwerkelijke start van onze zorg- en researchactiviteiten in oktober 2014 mogelijk. Dat betreft nu alleen nog de concentratie van de behandeling van de solide tumoren in borst en buik in een verbouwde vleugel van het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. Er ligt er nog veel werk in het verschiet om de beoogde, uiteindelijk gehele concentratie van de kinderoncologische zorg daadwerkelijk te
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
realiseren conform de planning. Daarin weten we ons gesteund door velen in dit land die ons met raad en daad, en een steentje, willen bijstaan. Die steun, van heel veel groepen, instanties en individuen was belangrijk en zal de komende jaren belangrijk blijven. Op deze plaats, terugkijkend naar het verslagjaar 2013 en de eerste maanden van 2014, wil ik dan ook iedereen heel hartelijk danken voor alle steun die we ontvangen.
5
Uitgangspunten verslaglegging Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. Met dit document legt de raad van bestuur van Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. verantwoording af over de activiteiten en de daarvoor ingezette middelen in het jaar 2013. Op de volgende pagina’s kunt u lezen over de doelstellingen, de ontwikkelingen rondom de organisatie, de totstandkoming in 2013 van de governance en welke samenwerkingsverbanden zijn aangegaan dan wel zijn geïntensiveerd.
Ook doen we verslag van een aantal belangrijke gebeurtenissen op onder andere het terrein van de bouw en publiciteit. Het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie is een zorgen researchinstelling met een vergunning op basis van de Wet toelating zorginstellingen (wtzi). Wij baseren het eigen handelen op de Zorgbrede Governance Code en andere voor zorg- en researchinstellingen relevante wet- en regelgeving. Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. is een 100%-dochtervennootschap van de Vereniging Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie in coöperatief verband met uitgesloten aansprakelijkheid (‘de coöperatie’). De coöperatie, statutair gevestigd in Den Haag, werd opgericht in 2006 met als doel het tot stand komen van een nationaal kinderoncologisch centrum in Nederland, waarin kinderen en adolescenten met kanker en voorstadia daarvan sneller en verdergaand behandeld kunnen worden. Het bestuur van de coöperatie wordt gevormd door Stichting Kinderoncologie Nederland (skion) en de Vereniging Ouders, Kinderen & Kanker (vokk). In januari 2012 werd door de coöperatie de nkoc Holding bv opgericht, statutair gevestigd te Utrecht. In oktober 2012 werd toestemming verkregen om, evenals voor de coöperatie, de naam Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie te gebruiken. Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. heeft als doelstelling om te komen tot één nationaal kinderoncologisch centrum waarbij de huidige 75% overlevingskans van kinderen met kanker in 20 jaar moet stijgen tot ruim 90% en de lange termijngevolgen van de
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
6
behandeling sterk moeten worden teruggedrongen. In 2012 is Stichting Steun het Prinses Máxima Centrum opgericht met als doelstelling het verwerven van middelen ten behoeve van extra voorzieningen en ondersteuning. Stichting Steun het Prinses Máxima Centrum publiceert een eigen jaarrekening. Deze is niet in de consolidatie betrokken. Het jaarverslag van Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. wordt gepubliceerd, door deponering bij de Kamer van Koophandel, Team Deponeringen, te Woerden.
De in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening is opgesteld met inachtneming van bw Boek 2 Titel 9 en de richtlijnen voor de jaarverslaggeving, in het bijzonder Richtlijn 655 Zorginstellingen. Vanaf het moment dat zorg wordt verleend binnen de wtzivergunning, zal het jaarverslag overeenkomstig de voorschriften gedeponeerd worden bij het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (www.jaarverslagenzorg.nl). Daarnaast worden dan kwantitatieve, branche-specifieke gegevens aangeleverd via de web-applicatie Digimv van het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg. Voor verslagjaar 2013 is dit nog niet aan de orde, en wordt volstaan met de Beperkte Verantwoording via de web-applicatie Digimv van het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg.
Algemene identificatiegegevens Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. Adres: de b.v. is statutair gevestigd te Utrecht en voert haar activiteiten feitelijk uit aan de Dorpsstraat 12-14 te De Bilt Postcode: 3732 HJ Plaats: De Bilt Telefoonnummer: 088 972 72 72 Kamer van Koophandel: 54327946 E-mailadres: info@prinsesMáximacentrum.nl Website: www.prinsesMáximacentrum.nl
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
7
De organisatie van het Prinses Máxima Centrum in 2013 De concentratie van zorg en onderzoek op het allerhoogste niveau in één kinderoncologisch centrum is een belangrijke voorwaarde om de overlevingskansen te vergroten en de gezondheidsproblemen tijdens en na de behandeling te verminderen. Alle complexe kinderoncologische zorg zal op termijn plaatsvinden in het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, terwijl minder complexe onderdelen onder regie van het centrum worden uitgevoerd in Shared Care ziekenhuizen gespreid over het land. Met de komst van het Prinses Máxima Centrum verwerft Nederland, zowel in Europa als wereldwijd, een belangrijke positie op het gebied van kinderoncologie. Een positie die ons helpt onze ambitie – meer dan 90 procent van alle kinderen met kanker genezen – waar te maken. Dit verslagjaar zijn er belangrijke stappen gezet om het Prinses Máxima Centrum daadwerkelijk te realiseren.
Ondernemings- en beleidsplan Eind 2012 werd door het vaststellen van een eerste versie van het ondernemingsplan een stevig fundament gelegd onder het initiatief van het Prinses Máxima Centrum. Dit verslagjaar is het ondernemingsplan verder uitgewerkt en tot een definitief plan gevormd. Het ondernemingsplan is in oktober vastgesteld door de raad van bestuur na goedkeuring door de raad van commissarissen. Dit ondernemingsplan werd op 17 oktober goedgekeurd door Zorgverzekeraars Nederland, waarmee aan een belangrijke voorwaarde voor zorgcontractering werd voldaan. Belangrijke punten die in het plan worden beschreven zijn: • een gefaseerde start van het Prinses Máxima Centrum in de vorm van wat we noemen “StartMáxima”. Beoogd wordt
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
•
• • • •
vanaf oktober 2014 te starten met de concentratie van de behandeling van solide tumoren in een aan het Prinses Máxima Centrum beschikbaar gestelde vleugel van het Wilhelmina Kinderziekenhuis; Nieuwbouw waarin het uiteindelijke zorg- en researchcentrum zal worden gehuisvest. Het jaar van opening zal naar verwachting 2017 zijn; Bestuur en toezicht (de governance) van de organisatie in de realisatiefase; De ambities op het gebied van ontwikkelingsgerichte zorg, topresearch, gespecialiseerde opleiding en permanente educatie; De wijze waarop we zullen samenwerken met shared care centra in het land; De financiële meerjarenramingen, waaruit blijkt dat de organisatie financieel gezond zal zijn.
Het plan voorziet erin, dat de concentratie niet alleen de beoogde kwaliteitsvoordelen biedt, maar dat we tegelijkertijd streven naar kostenbesparingen. We werken daarvoor intensief samen met het umc Utrecht, dat bijvoorbeeld haar ok, ic, en facilitaire zaken tegen kostprijs ter beschikking zal stellen. Een integraal onderdeel van het ondernemingsplan vormt het beleidsplan zoals in oktober van het verslagjaar door de raad van bestuur vastgesteld en waarin nader wordt ingegaan op zaken als doelstellingen, organisatie op meerdere niveaus, verantwoording en keuzes voor toekomstige samenwerking, opleiding, financiën, inhoudelijke keuzes rondom de zorg en kwaliteitscriteria en -bewaking.24 Naar aanleiding van de uitkomsten van het bestuurlijke overleg met nfu en zn zijn aanpassingen doorgevoerd in het ondernemingsplan,
8
en is het financiële model herrekend. De uitkomsten zijn in juni 2014 gepresenteerd aan de zorgverzekeraars. Inmiddels heeft dat ertoe geleid dat met alle Nederlandse zorgverzekeraars getekende zorgcontracten zijn overeengekomen. In deze contracten wordt verwezen naar een al op 19 december 2013 met de zorgverzekeraars overeengekomen zogenoemde “voorlegger” waarin afspraken zijn gemaakt over de selectieve contractering van het Prinses Máxima Centrum voor de periode oktober 2014 tot januari 2019.
Het bestuur van de coöperatie De coöperatie is 100% aandeelhouder van de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v. (hierna verder genoemd de bv). Op 2 september 2013 heeft de coöperatie de eerste raad van commissarissen voor de bv benoemd. De coöperatie heeft twee leden: Stichting Kinderoncologie Nederland (skion) en de Vereniging Ouders, Kinderen & Kanker (vokk). Het bestuur van de coöperatie bestond in het verslagjaar tot 2 september 2013 uit:
VOKK Lid
SKION
• Dr. J.G. (Hanneke) de Ridder-Sluiter, voorzitter – bestuursvoorzitter skion • Drs. M.C. (Marianne) Naafs-Wilstra – directeur vokk • Drs. ing. R. (Rob) Stricker – voormalig voorzitter vokk
Lid
Per 2 september waren mevrouw De Ridder en de heer Stricker niet opnieuw benoembaar en heeft de algemene leden vergadering van de coöperatie tot bestuurder benoemd:
Coöperatie Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie ua 100% RvC
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie bv
Stichting Steun het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
nb: Stichting Steun geldt als zogenoemde verbonden rechtspersoon, maar de gegevens van Stichting Steun zijn op grond van de in Richtlijn 655 opgenomen vrijstelling niet in de consolidatie betrokken.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
• Dr. W.J.W. (Wouter) Kollen, voorzitter – voorzitter raad van toezicht skion/ kinderoncoloog Leids Universitair Medisch Centrum • Dr. M.B. (Marc) Bierings – lid Raad van Toezicht skion/ Hoofd kinderhematologie Wilhelmina Kinderziekenhuis / umc Utrecht • Drs. M.C. (Marianne) Naafs-Wilstra - Directeur vokk • C.H. (Cor) Broekhuizen - Secretaris vokk Eind 2012 concludeerde Stichting odas, een van de initiatiefnemers en lid van de coöperatie, dat het project dermate was gevorderd, ook voor wat betreft de operationele fase, dat de doelstellingen van odas met haar participatie bereikt waren. Per 1 januari 2013 heeft odas haar inbreng afgerond en het lidmaatschap van de coöperatie beëindigd.
9
Uit handen van mevrouw Hanneke de Ridder-Sluiter, ontvingen de odas bestuursleden Wim Vlasblom en Bert de Groot de allereerste exemplaren van de Prinses Máxima Centrum erepenning. Zij werden hiermee bedankt voor hun enorme inzet en betrokkenheid bij de totstandkoming van het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie.
Raad van commissarissen Sinds september functioneert een raad van commissarissen onder voorzitterschap van ir. Wout Dekker. De raad houdt toezicht op de Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie bv conform de Zorgbrede Governance Code. De raad houdt integraal toezicht op het beleid van de raad van bestuur en de algemene gang van zaken van de bv en geeft het bestuur gevraagd en ongevraagd advies. De raad is zo samengesteld dat er expertise is op de terreinen van bestuur, zorg, onderzoek, financiën, ouderbelangen en kinderoncologie. De leden besloten tijdens hun eerste vergadering unaniem het werk voor het Prinses Máxima Centrum onbezoldigd uit te voeren. Tevens werd besloten om in december 2014 de eigen doelstellingen, zittingstermijn en werkwijze te evalueren en zo nodig te herijken. De raad kwam na haar eerste vergadering nog drie keer bijeen in 2013. Besloten werd onder meer tot de instelling van meerdere raadscommissies: een Auditcommissie, een Kwaliteitscommissie, een HR-, nominatie- en remuneratiecommissie en een Bouwcommissie. Van groot belang was de bindende voordracht voor een nieuwe samenstelling van de raad van bestuur voor de realisatiefase. Daarnaast werden de eerste stappen gezet op weg naar de vorming van een internationaal sterk bezette scientific advisory committee. Deze commissie zal o.a. adviseren over de uitwerking van de beste structuur en bestuurlijke inbedding van de research in het Prinses Máxima Centrum. De commissie zal in 2014 aan de slag gaan.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Het in de tweede helft van het verslagjaar geactualiseerde ondernemingsplan en de (voorlopige) begroting 2014 werden in het laatste kwartaal van dit verslagjaar door de raad goedgekeurd. De Raad van Commissarissen bestond dit verslagjaar uit de volgende leden (zie ook bijlage 1): • • • • • • • •
ir. W. (Wout) Dekker (voorzitter) Drs. H.H.J. (Herman) Bol Drs. J. (Jurgen) van Breukelen Prof. dr. M.J. (Max) Coppes Dr. M.J.(Marian) Kaljouw Prof. dr. J.H. (Herre) Kingma Drs. D.M.J.J. (Diana) Monissen Drs. ing. R. (Rob) Stricker
Voorafgaand aan de instelling van de raad van commissarissen functioneerde vanaf januari 2012 tot en met mei 2013 een raad van advies. Deze adviseerde, gevraagd en ongevraagd, zowel het coöperatiebestuur als het bestuur van de bv. Door de installatie van de raad van commissarissen als toezichthouder op de bv verviel de taak van de raad van advies en is deze in mei 2013 met grote dank aan de leden ontbonden. De leden van de raad van advies die in 2013 actief zijn geweest, waren: • • • • • • • • •
Dr. E. Borst-Eilers Prof. dr. H. Wijffels Prof. dr. J.H. (Herre) Kingma Drs. J. van Breukelen R. M. Egeler, MD, PHD. MJ. Coppes, MD, PHD, MBA Jhr. mr. A. Albert Roëll Drs. D.M.J.J. Monissen Dr. M.J. Kaljouw
10
Initiatiefnemers, bestuurders, toezichthouders en medewerkers reageerden in februari 2014 geschokt op het bericht van het plotseling overlijden van Els Borst. Haar grote betrokkenheid bij en inzet voor het Prinses Máxima Centrum zullen node worden gemist.
Raad van bestuur De raad van bestuur functioneert middels ‘collegiaal bestuur’ gebaseerd op complementaire expertise en wederzijds respect.
Besluitvorming vindt plaats op basis van consensus en – indien nodig – bij meerderheid van stemmen. De raad van bestuur legt als geheel verantwoording af aan de raad van commissarissen en aan de algemene vergadering van aandeelhouders. Om optimaal te kunnen functioneren beschikt de raad van bestuur van het Prinses Máxima Centrum over inhoudelijke expertise op het gebied van zorg en research in combinatie met een sterke financiële beheersing en organisatieontwikkeling. Zeker in de startfase van dit nieuwe instituut is focus op het opbouwen van een goede bedrijfsvoering en beheersing van de projectrisico’s van groot belang. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opbouwen van een goede bij de ambitie passende bedrijfscultuur en organisatiestructuur. In het verslagjaar vormden Dr. J.G. (Hanneke) de Ridder-Sluiter - als voorzitter en bestuurder organisatieontwikkeling - en Ir. D. A.E. (Dennis) Christmas – als bestuurder bedrijfsvoering en Infrastructuur - tot 1 november 2013 het bestuur vanuit de eerste fase op weg naar realisatie van het Centrum. Op voordracht van de nieuwe raad van commissarissen heeft het coöperatiebestuur, als algemene vergadering van aandeelhouders van de bv, per 1 november 2013 benoemd tot raad van bestuur: • Drs. P.W.D. (Paul) Venhoeven RA – voorzitter (ceo), vanaf 1 oktober 2013 tevens Chief Financial Officer (cfo) en daarnaast verantwoordelijk voor de nieuwbouw. • Prof. dr. R. (Rob) Pieters – bestuurder, Chief Medical & Scientific Officer (cmso), verantwoordelijk voor zorg en research. • Dr. J.G. (Hanneke) de Ridder-Sluiter – bestuurder, plaatsvervangend voorzitter, Chief Organisational Officer (coo). (Zie ook bijlage 2) In de planvorming is in 2013 een drietal kinderoncologen als inhoudelijk projectdirecteur intensief betrokken geweest bij
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
11
de ontwikkeling van het Prinses Máxima Centrum. Zij waren verantwoordelijk voor de inhoudelijke input in de diverse projecten en ondersteunden het bestuur vanuit de medische en wetenschappelijke disciplines op diverse onderwerpen. Hiermee is een goede verbinding met de professionals uit de verschillende kinderoncologische centra in Nederland gewaarborgd. Naast Prof. dr. Rob Pieters, in het verslagjaar werkzaam als hoofd Kinderoncologie van het ErasmusMC Sophia Kinderziekenhuis, en vanaf 1 november 2013 als cmso bestuurlijk verantwoordelijk voor zorg en research, ging het om: • Prof. dr. Huib Caron, projectdirecteur Research (hoofd kinderoncologie amc) • Prof. dr. Gertjan Kaspers, projectdirecteur Onderwijs & Opleiding (hoofd kinderoncologie Vumc)
De organisatie Kreeg het Prinses Máxima Centrum in bestuurlijke zin vaste vorm, ook de organisatie was flink in beweging. In de loop van 2013 konden meerdere nieuwe medewerkers worden begroet waardoor het aantal personen dat op een of andere manier direct werkte voor het Prinses Máxima Centrum aan het eind van het verslagjaar op 23 uitkwam (zie schema 1). Deze geleidelijke groei zorgde ervoor dat het gebruik van één verdieping van de door umc Utrecht beschikbaar gestelde kantoorlocatie in De Bilt niet langer toereikend was. Aan het eind van het verslagjaar werd dan ook een tweede verdieping als kantoorruimte ingericht.
Datum
Prof. dr. Huib Caron heeft zijn werkzaamheden voor het Prinses Máxima Centrum op 20 december 2013 beëindigd. Wij zijn hem zeer dankbaar voor zijn onmisbare bijdrage aan de totstandkoming van het initiatief in de afgelopen jaren.
Totaal medewerkers en betrokkenen
Medewerkers in dienst
FTE in Betrokkenen dienst niet in dienst
01-01-2013
16
1
1
15
31-12-2013
23
7
6.3
16
01-01-2014
24
9
8.3
15
Schema 1 In de planvorming heeft Ir. D.A.E. (Dennis) Christmas een belangrijke bijdrage geleverd als bestuurder bedrijfsvoering en infrastructuur. In de realisatiefase zal hij als Stafdirecteur Programma’s verantwoordelijk zijn voor de planning, de voorbereiding van de besluitvorming en de voortgangsbewaking van specifieke en essentiële programma’s voor de totstandkoming van het centrum. Toekomstige medezeggenschap Vóór de start als actieve zorgverlener zal de raad van bestuur in 2014 zorgdragen voor de wettelijk geregelde instelling van een cliëntenraad en een ondernemingsraad voor het Prinses Máxima Centrum.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Belangrijk, zeker ook voor de voorbereidingen van de eerste klinische afdeling in 2014, was de uitbouw van de afdeling human resource. Tweede helft 2013 werd gestart met het formuleren van human resources- en organisatiebeleid passend bij de ambitieuze doelstellingen. Parallel daaraan werden de voorbereidingen gestart om in de komende jaren alle kinderoncologische professionals die belangstelling hebben om bij het Prinses Máxima Centrum te werken in de gelegenheid te stellen om de overstap te maken, te ontvangen en in te werken. Belangrijke onderwerpen van HR-beleid zijn het opstellen en ontwikkelen van de arbeidsvoorwaarden, het beschrijven van de arbeidsomstandigheden en veiligheid, cultuur en samenwerken en het komen tot een gedetailleerd wervings- en scholingsplan.
12
Aansturing twee typen organisaties Al in oktober 2014 is begonnen met behandelingen op beperkte schaal. Doel van deze startfase is de voordelen van concentratie van een eerste groep kinderen direct te realiseren. Daartoe is een eerste afdeling geopend, onder de naam Prinses Máxima Centrum, binnen de muren van het Wilhelmina kinderziekenhuis in Utrecht. Door ervaring op te doen in deze kleine startvestiging kan de transitie naar de nieuwbouw, over enkele jaren, optimaal worden voorbereid. Daarnaast gaat de ontwikkeling van het nieuwbouwproject met een zeer strakke bewaking van planning, begroting en risico’s uiteraard gewoon door. Bestuur en toezicht zijn in de realisatiefase ingesteld en ingericht op de aansturing van deze twee typen organisaties met een eigen dynamiek. Om in de realisatiefase de organisaties adequaat en samenhangend te besturen, bestaat de lijn onder de raad van bestuur uit vier hoofdaandachtsgebieden, die elk onder leiding van een ervaren vakdirecteur hun bijdragen leveren aan de doelstellingen op het terrein van respectievelijk Zorg, Research, Onderwijs & Opleiding en Bouw. In de drie eerstgenoemde gebieden wordt gewerkt aan een duurzame organisatie voor de lange termijn, de bouw-lijn functioneert als een projectorganisatie tot aan de oplevering van een optimaal ingericht en functionerend gebouw. Ter ondersteuning van de raad van bestuur en de vier hoofdlijnen zijn de nodige stafdiensten ingericht en bezetten programmamanagement en kwaliteitsbeleid een aparte positie. Eind 2013 werd de onderstaande organisatiestructuur formeel vastgesteld.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
13
De cliëntenraad zal worden ingesteld zodra het Prinses Máxima Centrum zorg gaat verlenen. Er is daarvoor in 2013 een instellingsbesluit voorbereid, wat begin 2014 door de raad van bestuur is vastgesteld. Verkiezingen voor de ondernemingsraad zullen worden georganiseerd, zodra er meer dan 50 medewerkers in dienst zijn bij het Prinses Máxima Centrum. Een voorlopig reglement voor de ondernemingsraad, wat die verkiezingen mogelijk maakt, is in 2013 voorbereid en begin 2014 door de raad van bestuur vastgesteld.
Cliëntenraad
Raad van Bestuur
Wetenschappelijke adviesraad
Stafdiensten:
Kwaliteitsbeleid
Programma’s
Zorg
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
OR
Research
(Bestuurs)secretariaat Financiën en administratie Fondsenwerving ICT HR Juridische zaken PR en voorlichting
Onderwijs en opleiding
Bouw
14
Belanghebbenden en samenwerking Het initiatief om te komen tot een nationaal kinderoncologisch centrum is afkomstig van drie partijen, de Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’ (vokk), Stichting Kinderoncologie Nederland (skion) en de odas Stichting, een onafhankelijke charitatieve stichting die zich in 2013 teruggetrokken heeft omdat haar doelstelling – het initiatief levensvatbaar van de grond krijgen – was bereikt. De samenwerking met de initiatiefnemers is tijdens het verslagjaar verder uitgebreid en geïntensiveerd.
umc Utrecht en nki/avl Veel samenwerking op meerdere terreinen was er in het verslagjaar met het umc Utrecht. Een intensieve samenwerking die voortkomt uit het gegeven dat het Prinses Máxima Centrum naast het umc Utrecht (Wilhelmina Kinderziekenhuis) zal worden gebouwd. Daartoe werd al in 2011 een intentieverklaring getekend waarna het umc Utrecht startte met de oprichting van een eigen projectorganisatie, zodat gezamenlijke projecten daadwerkelijk samen opgepakt en uitgewerkt kunnen worden. Met nki/AvL zijn in het verslagjaar gesprekken gevoerd over de invulling van de samenwerking, o.a. op research gebied. Voor wat het verslagjaar betreft is met name de start van StartMáxima binnen de muren van het Wilhelmina Kinderziekenhuis in 2014 van groot belang voor de verdere uitbouw van de samenwerking. Samenwerking en/of overleg was er onder meer op de terreinen van infrastructuur en ict, onderzoek en gezamenlijk gebruik van onderzoeksfaciliteiten en vooral het gezamenlijk gebruik maken van expertise en specialismen van het umc Utrecht/ Wilhelmina kinderziekenhuis. Dit betreft onder andere het
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
toekomstig gezamenlijk gebruik van ok-faciliteiten, kinderintensivecare, de radiotherapie en apotheek. Om dit alles aan te sturen is een programmaraad (pr) ingesteld die operationele sturing geeft aan de diverse projecten in het programma. Eens per maand wordt door de pr verantwoording over de voortgang en knelpunten afgelegd aan het bestuurlijk overleg (bo) Prinses Máxima Centrum /umc Utrecht. Vanwege de toekomstige samenwerking rond het thema oncologie in Utrecht, neemt aan dit bo ook nki/avl deel. Het bo is het afgelopen jaar 10 keer bijeen geweest. De pr vergadert wekelijks. Om de synergie tussen de organisaties te bevorderen is een Integratieoverleg opgestart waarin projectleiders uit beide organisaties die samen werken aan de realisatie van het Prinses Máxima Centrum elkaar informeren over de voortgang in hun programmaonderdelen, met als beoogd bijkomend effect dat mensen elkaar leren kennen en weten te vinden als er dwarsverbanden bestaan tussen projecten.
Verwijzers en shared care ziekenhuizen Het Prinses Máxima Centrum zal in de toekomst de regie voeren over de behandeling van kinderkanker in Nederland. Dat betekent onder andere dat de hoogcomplexe zorg voor kinderen met een oncologische aandoening wordt uitgevoerd in het centrale expertisecentrum dat het Prinses Máxima Centrum is. Minder complexe onderdelen van de behandeling zullen plaatsvinden in geselecteerde academische en algemene ziekenhuizen (shared care umc’s en geaffilieerde ziekenhuizen) gespreid over het land. Het Prinses Máxima Centrum zal op verzoek van de zorgverzekeraars de behandeling aansturen en de regie voeren over de in de shared care
15
umc’s en de geaffilieerde ziekenhuizen te verlenen zorg, inclusief de declaratie en vergoeding van deze zorg. In intentieverklaringen met de beoogde geaffilieerde ziekenhuizen zijn de uitgangspunten van de toekomstige samenwerking op een rij gezet. In lijn daarmee zullen er afspraken worden gemaakt over onder andere doorverwijzingen, hanteren van behandelrichtlijnen, opleidingstrajecten en waarborgen met betrekking tot kwaliteit en continuïteit. Deze afspraken zullen per ziekenhuis verder worden uitgewerkt en uiteindelijk geconcretiseerd, waarna de samenwerkingsovereenkomsten kunnen worden bekrachtigd. De gesprekken met de shared care umc’s over de beoogde samenwerking zijn nog niet afgerond.
Zorgverzekeraars Namens de zorgverzekeraars heeft Zorgverzekeraars Nederland (zn) op 26 juli 2013 een brief naar het Prinses Máxima Centrum gestuurd waarin ze haar steun opnieuw uitspreekt voor het initiatief. Deze steun wordt ingegeven doordat de zorgverzekeraars op inhoudelijke gronden de concentratie van kinderoncologische zorg in één centrum in Nederland wenselijk vinden. Omwille van de kwaliteit zal het Prinses Máxima Centrum de enige Nederlandse aanbieder zijn waar de verzekeraars kinderoncologische zorg inkopen. Bij de start in 2014, de opening van de eerste afdeling, zal dit gelden voor de daar te behandelen specifieke typen solide tumoren en de van het Wilhelmina Kinderziekenhuis over te nemen hemato-oncologie. Vanaf de opening van het complete Prinses Máxima Centrum geldt dit voor alle kinderoncologische zorg. In de brief bevestigden de zorgverzekeraars dat de zorginkoop, vanaf de opening van de eerste afdeling, ten minste de eerste drie tot vijf jaar non-concurrentieel zal plaatsvinden. In december werd de zogenoemde voorlegger ondertekend, waarmee Achmea en vgz mede namens alle andere zorgverzekeraars
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
bevestigen, dat zij met ingang van 1 juli 2014 tot 1 januari 2019 kinderoncologische zorg contracteren bij het Prinses Máxima Centrum. De positieve steun die door de zorgverzekeraars al gedurende lange tijd is uitgesproken voor de concentratie van de kinderoncologische zorg in het Prinses Máxima Centrum werd hiermee verder geconcretiseerd. Na het ondertekenen van het Memorandum of Understanding tussen nfu en de raad van commissarissen van het Prinses Máxima Centrum, hebben de zorgverzekeraars bevestigd dat daarmee contractering van de zorg per oktober 2014 wordt doorgezet. Inmiddels heeft dat ertoe geleid dat met alle Nederlandse zorgverzekeraars getekende zorgcontracten zijn overeengekomen.
Fondsenwerving en Fondsen In december 2012 is als onderdeel van de te realiseren financiering een plan gemaakt voor de fondsenwerving. Doel is om een aanzienlijk bedrag aan eigen vermogen bijeen te brengen. Ook in de toekomst zal fondsenwerving een belangrijk onderdeel blijven van de financiering van het Prinses Máxima Centrum, met name voor (de exploitatie van) voorzieningen, die niet door zorgverzekeraars of researchfondsen worden gedekt. Ten behoeve van deze fondsenwerving is de stichting Steun het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie opgericht. Deze stichting heeft de anbi (Algemeen Nut Beogende Instelling) status. Het bestuur van deze stichting bestond aan het eind van het verslagjaar uit prof. dr. Rob Pieters (voorzitter), drs. Paul Venhoeven (penningmeester) en mr. Albert Röell. In de loop van dit verslagjaar werden er meerdere fondsenwervende activiteiten opgezet in samenwerking met particulieren en diverse instanties als serviceclubs, scholen etc. De opbrengst van deze activiteiten bedroeg over het verslagjaar ruim 380.000 euro. De al bestaande samenwerking met de researchfondsen werd
16
dit jaar verder uitgebouwd. Zo werd met de Stichting Kinderen Kankervrij (kika) een samenwerkingsovereenkomst voorbereid, waarin afspraken worden vastgelegd over afstemming van de fondsenwerving en structurele financiële ondersteuning. kika heeft toegezegd onder andere de inrichting en apparatuur van het research instituut te gaan financieren. Ook met kwf kankerbestrijding werd een overeenkomst getekend voor een structurele programmafinanciering van het Prinses Máxima Centrum. Daarnaast werd tijdens het verslagjaar met Villa Joep een overeenkomst gesloten. Zie voor meer gedetailleerde informatie over fondsen en fondsenwerving het jaarverslag van de Stichting Steun het Prinses Máxima Centrum. Een exemplaar daarvan is op te vragen bij het secretariaat van de Stichting Steun het Prinses Máxima Centrum: Postbus 113, 3720 AC te Bilthoven.
Werving en opleiding Op basis van de geformuleerde toekomstige behoefte aan medewerkers in zorg en research is geconcludeerd dat er een grote behoefte zal zijn aan met name verpleegkundige medewerkers. Om hieraan tegemoet te komen is het Prinses Máxima centrum in overleg met de DG Discipline Groep verpleegkunde van skion, de Hogeschool Utrecht en het Wilhelmina Kinderziekenhuis. Ook is er hierover contact met de beroepsvereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland. In goede samenwerking en afstemming met deze partners wordt een plan gemaakt voor de werving en opleiding van de verpleegkundigen. Het streven is een deel van de opleiding in de loop van 2014 te laten starten.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Hogescholen en Universiteiten Met verschillende Hogescholen en Universiteiten werd nauw samengewerkt en werden projecten opgezet. Uitgebreide samenwerking was er met de Hoge School voor de Kunsten Utrecht. Meerdere projecten werden gezamenlijk uitgevoerd waaronder één die tot adviezen leidde over het interieur van het toekomstige Centrum. Onder de noemer ‘Creating Care’ werden door studenten van de faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving voorstellen gedaan voor de ontwikkeling en inrichting van bewegings- en ontmoetingsruimten voor kinderen en ouders in het toekomstige Prinses Máxima Centrum. Al vanaf het begin van het traject in 2012 is er samenwerking met de TU Delft. Dit leidde in het verslagjaar tot een uitgebreid project waarbij studenten van de TU in het kader vanuit het begrip ‘healing environment’ aan de slag gingen met een breed scala aan onderzoeksprojecten die tot voorstellen leidden, waaronder direct bruikbare prototypes, die op termijn toegepast kunnen worden in het Prinses Máxima Centrum.
17
Het verslagjaar 2013 in kort bestek In het verslagjaar zijn er stappen gezet op het gebied van de bouw, fondsenwerving, public relations en voorlichting en organisatie. Over de ontwikkelingen rond de governance en samenwerking las u in de vorige hoofdstukken. In dit deel van het jaarverslag staan wij kort stil bij vooral de meer praktische ontwikkelingen. Sommige in het oog springend, andere die zich vooral op de achtergrond afspeelden maar daarom zeker nog wel de moeite van vermelding waard zijn.
Voorbereidingen eerste afdeling Het streven was om in de loop van 2014 een eerste afdeling van het Prinses Máxima Centrum te openen binnen de muren van het Wilhelmina Kinderziekenhuis. Dit traject kreeg al snel de werknaam ‘StartMáxima’. Vele activiteiten stonden in het teken van de voorbereidingen van deze eerste afdeling. Een groot deel van de medewerkers van de organisatie is hierbij betrokken en werkt nauw samen met (project)medewerkers van het umc Utrecht. In de loop van het verslagjaar werden de activiteiten steeds concreter waardoor er planningen konden worden afgerond rondom de daadwerkelijke verbouwing van de eerste afdeling, een verbouwing die op tijd werd afgerond, waardoor we in oktober 2014 inderdaad onze eerste patiënten konden ontvangen.
Draag je steentje bij Het eerste kwartaal van dit verslagjaar was de aftrap van de landelijke kika actie draag je steentje bij. Een actie die niet alleen veel geld opleverde maar ook heel veel naamsbekendheid voor het Prinses Máxima Centrum. Op 15 maart vond de start plaats met Antoinette Hertsenberg, Frans Bauer, Erica Terpstra, André van Duin en Jurre (finalist The Voice Kids). De actie, waarbij symbolisch voor 5 euro een steentje voor de bouw van het Prinses Máxima Centrum kon worden gekocht, liep het hele jaar door. Naast de koop van steentjes kon via de supermarkten in Nederland ook statiegeld van ingeleverde flessen worden gedoneerd. Het hoogtepunt van de campagne was de live TV-uitzending ‘Samen tegen kinderkanker’ op woensdag 27 maart bij de TROS op Nederland 1. Landelijk bekende artiesten traden op, samen met kinderen waarvoor speciale acts waren ingestudeerd. Het publiek kon bellen met een bel-panel waarin bekende Nederlanders zitting hadden. Dat liep zo storm dat de centrale het een deel van de avond niet aankon. Uiteindelijk heeft de campagne tenminste 8,5 miljoen euro opgeleverd. In december werd symbolisch door Frans Bauer, het gezicht tijdens de campagne, 8,5 miljoen euro aan de raad van bestuur van het Prinses Máxima Centrum overhandigd.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
18
Ontwikkeling van de nieuwbouw De ontwikkelingen rondom de nieuwbouw vorderden gestaag. De bouw wordt vanwege de lange doorlooptijd, de omvang en mogelijke risico’s gezien als een cruciaal project. Vanuit het umc Utrecht is een bouwmanager gedetacheerd en eind van dit verslagjaar werd tevens een bouwdirecteur met de nodige specifieke ervaring in de zorg aangetrokken. Voor het definitieve ontwerp zijn de belangrijkste criteria vastgesteld: • Voldoen aan het programma van eisen, met een prominente plaats voor ontwikkelingsgerichte zorg en research van wereldklasse. • Schaalbaarheid, d.w.z. een pand dat mee kan groeien met de ontwikkeling van de organisatie. • Voldoen aan eisen van duurzaamheid bij het gebruik van materialen en exploitatie. • Passend binnen het beeld van de omgeving. • Een functionele, vriendelijke en toegankelijke uitstraling.
Voortgang was er ook op politiek-bestuurlijk terrein. Onder de titel ‘Utrecht regelt het’ stemde op 14 maart de gemeenteraad van Utrecht unaniem voor een motie waarin werd gepleit dat het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie alle medewerking krijgt om de bouwplannen op de Uithof in Utrecht uit te voeren. De gemeente werkt voortvarend aan het planproces, in nauw overleg met het Prinses Máxima Centrum en de belangrijkste stakeholders: de Universiteit Utrecht en umc Utrecht/Wilhelmina Kinderziekenhuis. Met de provincie wordt daarbij collegiaal samengewerkt. Via een zogeheten Raadsinformatieavond (ria) werd de gemeenteraad van Utrecht op 14 mei verder geïnformeerd over de plannen en stand van zaken van het Prinses Máxima Centrum. Op 5 december zijn leden van de gemeenteraad van Utrecht in het Wilhelmina Kinderziekenhuis bijgepraat en is de (toekomstige) bouwlocatie
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
bekeken. Inmiddels, najaar 2014, is sprake van een door alle belanghebbenden gedeelde visie op de bouwplannen, en werken alle partijen uitstekend samen om er een uniek gebouw in een mooie omgeving van te maken.
ict Binnen de ict-programmalijn is in 2013 in 5 projectgroepen gewerkt aan het (functioneel) ontwerp van de ict-ondersteuning van het Prinses Máxima Centrum binnen de ict-omgeving van het umc Utrecht. Binnen het zorgproces wordt voor het geheel van dossiervoering t/m zorgfacturatie cs-ezis.Net reeds zeer uitgebreid gebruikt. Voor het passend ondersteunen van de kinderoncologische zorg inclusief nieuwe tumorgroepen, is een uitbreiding van de dossierstructuur uitgewerkt. Veel aandacht is besteed aan het borgen van een goed onderscheid tussen zorgproductie namens het Prinses Máxima Centrum en namens het umc Utrecht. Aangezien het umc Utrecht feitelijk als onderaannemer zorgactiviteiten zal uitvoeren, is dat onderscheid van groot belang om facturatie naar de zorgverzekeraars juist te laten verlopen, en onderling passend de uitgevoerde activiteiten te kunnen verrekenen. Wezenlijk onderdeel van de kinderoncologische behandeling is de ict-ondersteuning van het protocollaire werken, waaronder het werken volgens het relevante skion-protocol, het voorschrijven van cytostatica, medebehandeling door andere specialismen en de supportive care. Een adequate integrale oplossing hiervoor is nog niet beschikbaar. Op dit complexe gebied is intensief en constructief samengewerkt, op basis waarvan een voorlopige werkwijze is ingericht en een gezamenlijk pad naar complete en innovatieve ictondersteuning is ingezet. Voor processen rond Inkoop & Logistiek en de Financiële Administratie is voor ondersteuning in sap een ontwerp uitgewerkt en vastgesteld, waarmee het Prinses Máxima Centrum uitstekend ondersteund kan worden.
19
De voorbereidingen in 2013 zijn in 2014 doorgezet in de realisatiefase, zodat het StartMáxima per oktober 2014 op verantwoorde wijze kon beginnen binnen de muren van het wkz.
Voorlichting en Public Relations Direct bij het begin van het nieuwe jaar kreeg het Prinses Máxima Centrum een volledig nieuwe huisstijl. Dit was noodzakelijk omdat enkele maanden eerder van het toen nog prinselijk paar persoonlijk toestemming was verkregen om de naam van Prinses Máxima te gaan voeren. De naam Nationaal Kinderoncologisch Centrum (nkoc) kwam daarmee te vervallen. Visuele identiteit doorontwikkeld In de tweede helft van het jaar werd de visuele identiteit verder ontwikkeld. De centrale boodschap in combinatie met de huidige vormgeving werd doorontwikkeld en aangescherpt. Tegelijk werd een begin gemaakt met de nieuwe fotografie. Doelstelling is om voor het ‘merk’ Prinses Máxima Centrum een eigen stijl te ontwikkelen. De nieuwe website die begin 2015 wordt gelanceerd is dan één van de eerste uitingen waarin deze stijl integraal te zien en te lezen zal zijn. Huidige website en social media Waren de eerste communicatiemiddelen al eind 2012 ontwikkeld, nadruk wat middelen betreft lag dit verslagjaar vooral op de sociale media en de doorontwikkeling van de website. Gestart werd in de tweede helft van het jaar met onder meer twitter, facebook en een linkedin pagina. Voor de website werd een traject ingezet om te komen met een geheel nieuwe website die het Prinses Máxima Centrum als nieuw gestart ziekenhuis presenteert. De huidige website trok vooral tijdens de kika actie Draag je steentje bij veel bezoekers. In de maand maart werd de website prinsesMáximacentrum.nl ruim 20.000 keer bezocht om daarna
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Een concept gouden smiley Belangrijk was dit verslagjaar ook het traject dat gelopen werd met Stichting Kind & Ziekenhuis. Na een visitatie en bestudering van de plannen kwam de Stichting Kind & Ziekenhuis tot de conclusie dat het Prinses Máxima Centrum een ‘concept’–smiley kon worden toegewezen. Een smiley wordt toegekend op basis van een groot aantal criteria en thema’s waaraan een ziekenhuis bij de zorg voor kinderen moet voldoen. Getoetst worden onder andere de informatieverstrekking naar ouders én kind, de samenwerking met de ouders, ruimte voor waardering, respect en privacy en het welbevinden van het kind, vooral ook bij pijn en angst. Tijdens een informele zomerbijeenkomst werd de gouden smiley aan het bestuur van het Prinses Máxima Centrum uitgereikt. terug te lopen naar rond de 2000 in de zomermaanden. Het laatste kwartaal van het verslagjaar liep het maandelijkse aantal bezoekers weer op naar rond de 5.000. Over het hele jaar heen was 70% van alle bezoekers een unieke, dus nieuwe, bezoeker. Lezingen en presentaties Bij de overhandigingen van cheques door vele verschillende soorten organisaties en tijdens een breed scala van uiteenlopende algemene en wetenschappelijke bijeenkomsten waaronder ook enkele in het buitenland, zijn medewerkers van het Prinses Máxima Centrum aanwezig geweest om korte of langere presentaties of lezingen te geven. Totaal ging dat tijdens dit verslag jaar om ruim dertig
20
bijeenkomsten waarbij het Prinses Máxima Centrum zich op een of andere wijze kon presenteren. Het Prinses Máxima Centrum in de media Vooral het eerste kwartaal was het Prinses Máxima Centrum veel in de media terug te vinden. Dit was grotendeels een gevolg van de kika actie ‘Draag je steentje bij’. In de media verschenen uitgebreide artikelen en interviews met leden van de raad van bestuur en kinderoncologen over doel en noodzaak van concentratie van de kinderoncologie in Nederland. Vanaf mei nam de belangstelling duidelijk af met uitzondering van allerlei soorten vakbladen. Deze bleven in de loop van het verslagjaar met enige regelmaat artikelen plaatsen met uiteenlopende thema’s. Van bouwbladen tot facilitybladen, nogal wat redacties zagen aanknopingspunten om het Prinses Máxima Centrum meer of minder uitgebreid in hun kolommen op te nemen. Een Mini Prinses Máxima Centrum Afsluitend van dit niet-financiële deel een voorbeeld van activiteiten die in eerste instantie ver van de doelstellingen af lijken te liggen maar voor de bekendheid wel belangrijk zijn. Studenten van de Hoge School voor de Kunsten in Utrecht bouwden het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie na met 20.000 steentjes. Een dag lang waren zij, met behulp van langslopend publiek, in Hoog Catharijne bezig met een ‘mini Prinses Máxima Centrum. rtv-Utrecht besteedde er een uitgebreid nieuwsitem aan en naast lokale kranten vonden ook landelijke als De Telegraaf en Algemeen Dagblad het project leuk genoeg voor een foto.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
21
Financiële verantwoording Voor het oprichten van zorg- en researchinstellingen bestaan geen financiële compensatieregelingen van overheidswege, en de continuïteit van het project is daarom afhankelijk van financiële steun van derden. Begin 2013 is een volledige projectbegroting opgesteld, waarvoor de middelen deels nog geworven moesten worden. In overleg met de Audit Commissie is daarom een prioriteringsbegroting vastgesteld, passend binnen de concreet beschikbare en toegezegde middelen voor 2013. Tijdens het verslagjaar bleek het tijdstip waarop toegezegde middelen daadwerkelijk beschikbaar kwamen geen vast gegeven. Het aangaan van nieuwe verplichtingen is hier doorlopend op aangepast in afstemming met de Audit Commissie, waardoor de werkelijke uitgaven ruim binnen de prioriteringsbegroting zijn uitgekomen.
Projectkosten In het boekjaar 2013 zijn in totaal voor € 2.692.266 kosten gemaakt. Van de totale kosten bestaat 16% (€ 419.097) uit personeelskosten, 81% (€ 2.190.982) uit overige bedrijfskosten, 3% (€ 80.108) uit financiële lasten en € 2.078 uit afschrijvingen. De personeelskosten betreffen de salariskosten van de medewerkers in loondienst. Ultimo 2013 bedroeg het aantal medewerkers 7 (ultimo 2012: 1). De post overige bedrijfskosten bestaat vrijwel geheel uit de voorbereidingskosten voor de start van het Prinses Máxima Centrum. Om in dit stadium het in vaste dienst nemen van medewerkers zoveel mogelijk te vermijden is – net als in 2012 - een significant deel van de werkzaamheden verricht door ingehuurde medewerkers en adviseurs. Binnen deze post zijn als in omvang
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
belangrijkste onderdelen te noemen: • • • • • • •
Realisatie Ondernemingsplan/Financieringstraject: € 485.000 Detacheringen uit umc’s: € 328.000 Kosten ict: € 234.000 Kosten Communicatie: € 227.000 Juridische kosten: € 204.000 Ondersteuning directie: € 162.000 Kosten Controlling/Financiën: € 162.000
De financiële baten/lasten bestaan uit de rentelasten van € 98.000 op bestaande achtergestelde leningen, en ontvangen rentebaten van € 18.000.
Opbrengsten De bedrijfsopbrengsten in 2013 bedragen in totaal € 2.242.560. Dit bedrag bestaat geheel uit schenkingen, te specificeren als volgt: Ontvanger
Geschonken door
Bedrag
Toelichting
BV
Go4Children
€ 100.000
Dekking detacheringskosten
BV
Tom Voûte Fonds
€ 142.560
Dekking detacheringskosten
BV
KiKa Draag Je Steentje Bij (DJSB)
€ 2.000.000
Nieuwbouw
Uit de actie ‘Draag Je Steentje Bij’ van kika is netto ca. € 6.900.000 beschikbaar voor de bouw van het Prinses Máxima Centrum. De netto-opbrengst dient aangewend te worden ter dekking van de bouwuitgaven, welke tot de opening van het nieuwe gebouw als onderhandenwerk binnen de materiële vaste activa worden
22
opgenomen. De ontvangen schenking is derhalve - als bestemming van het resultaat - toegevoegd aan het vermogen, en daar zichtbaar gemaakt als Bestemmingsfonds Nieuwbouw binnen het niet collectief gefinancierde vrije vermogen. Het per saldo nog te ontvangen bedrag ad € 4,9 miljoen is nog niet als bate verantwoord, maar bij de toelichting op de balans vermeld als niet uit de balans blijkend actief. Begin juni 2014 heeft kika een volgend gedeelte beschikbaar gesteld.
Bouwproject In 2013 is de post materiële vaste activa toegenomen met € 1.378.842 tot € 3.351.660. Dit bestaat bijna geheel uit onderhanden werk van het gebouw. Uit de ontvangen kikaschenking zijn in 2013 uitgaven gedaan voor € 885.043; het verschil met de toename materiële vaste activa is opgenomen onder de crediteuren. De prognose is dat de totale investeringskosten zullen uitkomen op een bedrag dat past binnen het daarvoor in het ondernemingsplan opgenomen bedrag.
Financiering De ontvangen DJSB-gelden zijn gestort op een specifieke spaarrekening, zodat te allen tijde volledige transparantie gegeven kan worden over de ontvangst en aanwending van deze gelden. In 2013 is in totaal voor € 2.200.000 aan nieuwe achtergestelde leningen ontvangen. Het betreft een rentevrije lening van het umc Utrecht met een looptijd tot 2023. Het verkrijgen van werkkapitaal heeft in 2013 voortdurend de aandacht gevraagd. Voor de exploitatiekosten zal dit naar verwachting ook in 2014 het geval zijn. Voor de bouwvoorbereiding is via de nog te ontvangen kika-schenking liquiditeit beschikbaar.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Vermogenspositie Over 2013 is een negatief resultaat gerealiseerd van € 449.706 negatief. De vermogenspositie ultimo 2013 bedraagt € 1.868.247 negatief. Het negatieve beginvermogen bedroeg € 1.418.541, en het negatieve bedrijfsresultaat is hier aan ‘toegevoegd’. Door het verwerken van de kika-schenking als bestemmingsfonds bouw, is de algemene reserve afgenomen tot € 3.886.247 negatief. Dit aanloopverlies zal gedekt moeten worden binnen de door de bv aan te trekken inkomsten.
Ondernemingsplan en opbouw vermogen Het in 2014 herrekende Ondernemingsplan maakt duidelijk dat de financiële huishouding van het Prinses Máxima Centrum positief kan worden beoordeeld. Op de zorgexploitatie is de besparingspotentie door concentratie van zorg zichtbaar gemaakt door vanaf 2018 de vermogensopbouw te begrenzen. Hierdoor ontstaat ruimte voor een gematigde ontwikkeling van de tarieven, om daarmee overmatige vermogensopbouw te voorkomen. Voor de researchexploitatie geldt dat de kosten per definitie begrensd worden door de geworven fondsen, zodat daar geen exploitatierisico te verwachten is. De infrastructurele kosten kunnen opgebracht worden uit het verwachte geschonken en achtergestelde vermogen. Inmiddels zijn van fondsengevers reeds toezeggingen ontvangen voor in totaal € 36,9 mln, waarvan € 19,9 mln. voor bouw (inclusief de djsbschenking van kika), en € 17,0 mln. voor researchapparatuur. Bij deze toezeggingen gelden veelal voorwaarden waaraan voldaan dient te worden. De toezeggingen voor de bouw zijn met name afkomstig van kika, het Innovatiefonds Zorgverzekeraars, Roparun, Adessium, Fonds Nuts Ohra en diverse particulieren. De toezegging voor apparatuur is afkomstig van kika. Naast deze toezeggingen rond investeringen, is voor in totaal
23
€ 0,8 miljoen aan toezeggingen ontvangen voor diverse projecten; deze zijn met name afkomstig van diverse particulieren en verschillende fondsen. Voor de jaarlijkse financiering van wetenschappelijk onderzoek na de concentratie, wordt door kika jaarlijks € 5 miljoen als basisfinanciering beschikbaar gesteld, en daarnaast € 2,5 miljoen voor researchprogramma’s, toe te kennen na beoordeling van een door het Prinses Máxima Centrum in te dienen aanvraag. Dat laatste geldt ook voor een toezegging ad € 4 miljoen per twee jaar door kwf. Andere belangrijke geldgevers hebben in totaal een bedrag van € 9,2 miljoen per jaar beschikbaar voor researchprogramma’s en -projecten, toe te kennen na beoordeling van een door het Prinses Máxima Centrum in te dienen aanvraag. Dit betreft onder andere het Tom Voute Fonds en Villa Joep.
Financiële vooruitzichten Op 5 juni 2014 heeft de raad van commissarissen het Memorandum of Understanding getekend met de Nederlandse Federatie van umc’s (nfu), waarin de afspraken zijn beschreven voortvloeiend uit het bestuurlijk overleg met nfu en Zorgverzekeraars Nederland zoals gevoerd vanaf december 2013. Hierin werd bevestigd dat StartMáxima volgens plan zal starten met zorgverlening in 2014. Inmiddels hebben we in 2014 een aantal cruciale verdere stappen kunnen zetten: • Per oktober 2014 zijn met alle Nederlandse zorgverzekeraars getekende zorgcontracten overeengekomen. Deze contracten behelzen selectieve contractering van het Prinses Máxima Centrum voor de kinderoncologische zorg voor de periode oktober 2014 tot januari 2019.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
• Voorts werd op 1 oktober een kredietovereenkomst getekend met een bankenconsortium bestaande uit Rabobank en Bank Nederlandse Gemeenten. Daarmee is de financiering van het voor de exploitatie benodigde werkkapitaal, en voor de nieuwbouw voldoende verzekerd. De formele verstrekkingsvoorwaarden, waaronder een samenwerkingsovereenkomst met umc Utrecht en een bouwvergunning, moeten nog ingevuld worden. Wij hebben er alle vertrouwen in dat deze tijdig afgerond en ingevuld worden. • Dankzij het realiseren van deze mijlpalen werd de daadwerkelijke start van onze zorg- en researchactiviteiten in oktober 2014 mogelijk. Dat betreft nu alleen nog de concentratie van de behandeling van de solide tumoren in borst en buik in een verbouwde vleugel van het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. Op basis hiervan kon een sluitende liquiditeitsplanning voor de nabije toekomst worden vastgesteld. In de eerste maanden na de opening in oktober 2014 worden aanloopkosten gemaakt die gedekt zullen worden met bestaande financieringsovereenkomsten. In 2015 zal de zorgverlening een positieve kasstroom genereren. De bron daarvan is uiteraard de vergoeding van zorgverlening door zorgverzekeraars. De investeringen in 2014 in het bouwproject worden gedekt uit de in tranches ontvangen kika-schenking. De investering in de daadwerkelijke bouw zal kunnen worden gefinancierd met de inmiddels afgesloten externe financieringsovereenkomsten. Continuïteit, risico’s en onzekerheden Ook het begrotingsjaar 2014 stond vanaf het begin in het teken van voortdurende onzekerheid over het onherroepelijk beschikbaar zijn van voldoende liquide middelen om de voorgenomen plannen tot uitvoering te kunnen brengen. Vooral bij het aangaan van nieuwe
24
verplichtingen, zoals dienstverbanden of inhuur van specifieke expertise, is doorlopend beoordeeld of de beschikbare nietbestemde cashpositie het aangaan verantwoord mogelijk maakte. Gericht op het voorbereiden van de opening van StartMáxima is telkens afgewogen hoe de inzet van de beperkt beschikbare middelen effect zou hebben op risico’s bij uitstel of aanpassing van de plannen. Risicomanagement is in brede zin, intensief en zowel impliciet als expliciet doorlopend bij alle beslissingen een factor geweest.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Met de besluitvorming in genoemd bestuurlijk overleg uitmondend in het ondertekenen van het Memorandum of Understanding, de gerealiseerde zorgcontractering, en de afgesloten financieringsovereenkomst is de continuïteit van de organisatie gegarandeerd, en kan de verdere opbouw van de StartMáximaorganisatie op verantwoorde wijze opgepakt worden. De ontwikkelingsfase van het Prinses Máxima Centrum die kenmerkend is voor het jaar 2014, geeft inherente risico’s en onzekerheden welke vanaf 2015 veel minder aan de orde zullen zijn. Deze risico’s en onzekerheden kregen en krijgen voortdurend aandacht van het bestuur en alle medewerkers, in afstemming met de raad van commissarissen en haar commissies.
25
Bijlage 1 Leden raad van commissarissen Op 31 december 2013 bestond de raad van commissarissen uit de volgende leden:
ir. W. (Wout) Dekker Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Financiën Functies • Voorzitter • Lid hr, Nominatie- en Remuneratiecommissie Nevenfuncties • Voorzitter raad van commissarissen Rabobank Nederland • Lid raad van commissarissen Macintosh Retail Group nv • Lid raad van commissarissen Randstad nv
Drs. H.H.J. (Herman) Bol Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Financiën • Zorg Functies • Lid • Lid Audit Commissie • Lid Bouwcommissie Nevenfuncties • Advisor to the Board umc Utrecht • Lid raad van toezicht Stichting Vrienden van het umc Utrecht • Voorzitter raad van toezicht Carante Groep • Voorzitter bestuur zin • Lid raad van commissarissen Marfo Food Group • Lid raad van toezicht Vivent • Lid raad van commissarissen woningcorporatie Mitros
Drs. J. (Jurgen) van Breukelen Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Financiën Functies • Vicevoorzitter • Voorzitter Audit Commissie • Voorzitter Bouwcommissie Nevenfuncties • Voorzitter raad van bestuur kpmg • Lid raad van toezicht Alzheimer Nederland
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
Prof. dr. M.J. (Max) Coppes Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Kwaliteit en veiligheid • Zorg • Wetenschap Functies • Lid • Lid Kwaliteitscommissie
26
Nevenfuncties • Board member BC Cancer Foundation, Vancouver, Canada • Voorzitter [Chair] Endpoint Review Committee, Astellas Pharma US Inc. • Section Editor Hem/Onc Today • Member Paediatric Expert Advisory Committee (peac), Health Products and Food Branch’s, Health Canada
Dr. M.J. (Marian) Kaljouw Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Kwaliteit en veiligheid • Zorg Functies • Lid ** • Lid Kwaliteitscommissie
** vooruitlopend op voordracht door Ondernemingsraad
Nevenfuncties • Voorzitter commissie innovatie Zorgberoepen en opleidingen van het zorginstituut Nederland • Lid commissie Kwaliteitsinstituut van het zorginstituut Nederland • Vicevoorzitter raad van toezicht Brentano Amstelveen • Lid raad van toezicht Cordaan • Co-promotor bij twee promotietrajecten (universiteit Nijmegen en universiteit Utrecht)
Prof. dr. J.H. (Herre) Kingma Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Kwaliteit en veiligheid
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
• Zorg • Wetenschap Functies • Lid • Lid HR, Nominatie- en Remuneratiecommissie • Lid Kwaliteitscommissie • Lid Bouwcommissie Nevenfuncties • Lid bestuur Petrus Camper Instituut • Lid commissie van toezicht Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (rivm) • Voorzitter Stichting Vrienden van Medisch Spectrum Twente • Voorzitter Stichting Gebroeders de Jong’s Leen (studiefonds voor leengerechtigden)
Drs. D.M.J.J. (Diana) Monissen Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Financiën • Zorg Functies • Lid • Lid hr, Nominatie- en Remuneratiecommissie Nevenfuncties • Voorzitter raad van bestuur De Friesland Zorgverzekeraar • Voorzitter “Special Arts”, kunst van mensen met een beperking • Lid van de raad van toezicht roc Midden Nederland • Voorzitter programmaraad Vilans, kenniscentrum langdurige zorg • Lid raad van toezicht jeugdzorg Flevoland • Lid raad van advies Goed Gebruik Geneesmiddelen, Ministerie van vws en ZonMw • Lid bestuur innovatiefonds Zorgverzekeraars
27
• Lid raad van advies mvo Nederland – gezondheidszorg • Lid Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik
Drs. ing. R. (Rob) Stricker Expertise en ervaring • Algemeen bestuurlijk • Financiën Functies • Lid** • Lid Auditcommissie • Lid Bouwcommissie
** vooruitlopend op voordracht door Cliëntenraad
Nevenfuncties • Management Consultant Stripes Consultancy bv
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
De voltallige raad van commissarissen is op 2 september 2013 benoemd. Eind 2014 zal de raad in een tussentijdse evaluatie stilstaan bij de meest gewenste en relevante zittingstermijnen van de individuele leden, rekening houdend met de prioriteiten in de komende jaren van realisatie van een volledig operationeel Centrum. De raad van commissarissen heeft bij haar aantreden unaniem besloten af te zien van bezoldiging voor het werk als toezichthouder van het Prinses Máxima Centrum. De heer Van Breukelen is op 22 mei 2014 teruggetreden als lid van de raad van commissarissen. Zijn taak als vicevoorzitter is overgenomen door mevrouw Monissen, het voorzitterschap van de Audit Commissie en de Bouwcommissie is vanaf genoemde datum waargenomen door de heer Bol.
28
Bijlage 2 Leden raad van bestuur Prinses Máxima Centrum en hun nevenfuncties per 31 december 2013 Drs. P. (Paul) Venhoeven ra Voorzitter en financieel bestuurder (ceoi en cfo)
Prof. Dr. R. (Rob) Pieters Chief Medical & Scientific Officer (cmso)
Hoofdfunctie: Voorzitter raad van bestuur van het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, sinds 1 november 2013.
Hoofdfunctie: Lid raad van bestuur van het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, sinds 1 november 2013.
Nevenfuncties: • Lid raad van toezicht en voorzitter Audit Commissie Stichting ggz In Geest • Lid raad van toezicht en lid Audit Commissie Stichting Leger des Heils Welzijns & Gezondheidszorg
Nevenfuncties: • Hoogleraar kinderoncologie Erasmusmc • Member Scientific Board Dutch Cancer Society (kwf) • Chairman Data Safety Monitoring Board Dana Farber Cancer Institute all trials, usa • Chairman Data Safety Monitoring Board gmall 08/2013hovon/ eortc-all 100 study, Europe • Chairman Data Safety Monitoring Board ukall 2011 Study, United Kingdom • Member Data Safety Monitoring Board coall Study 08-09, Germany • Member of Data Safety Monitoring Board gmall 08/2013, Germany • Editor European Journal of Cancer (section pediatric oncology) • Associate editor Pediatric Blood and Cancer
Dr.H. (Hanneke) de Ridder-Sluiter Chief Organisational Officer (coo), plaatsvervangend voorzitter Hoofdfunctie: Lid raad van bestuur van het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie en plaatsvervangend voorzitter, sinds 1 november 2013. Nevenfunctie: • Lid raad van bestuur Stichting Kinderoncologie Nederland (skion)
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarverslag 2013
29
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Jaarrekening 2013
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
30
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
31
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
-4-
www.prinsesmaximacentrum.nl
-5-
Jaarrekening 2013
32
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
-6-
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
-7-
33
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
-8-
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
-9-
34
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 10 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 11 -
Jaarrekening 2013
35
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 12 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 13 -
Jaarrekening 2013
36
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 14 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 15 -
Jaarrekening 2013
37
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b . v . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16 2013 www.prinsesmaximacentrum.nl Jaarrekening
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 17
38
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
b.v.
- 18 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 19 -
Jaarrekening 2013
39
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 20 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
40
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 21 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
41
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 22 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 23 -
Jaarrekening 2013
42
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 24 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 25 -
Jaarrekening 2013
43
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 26 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
44
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 27 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
45
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 28 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 29 -
Jaarrekening 2013
46
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
www.prinsesmaximacentrum.nl
- 30 -
- 31 -
Jaarrekening 2013
47
Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie b.v.
- 32 -
www.prinsesmaximacentrum.nl
Jaarrekening 2013
48
