jaarverslag en jaarrekening 2013
1
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
Voorwoord - Onze resultaten Het afgelopen jaar hebben we uitgeroepen tot het jaar van de duurzaamheid. Hoewel we al langer nadenken over duurzame toepassingen en oplossingen, hebben we afgelopen jaar ook goed geïnventariseerd hoe ver we daarmee kunnen en willen gaan. We willen bewust geen voorloper zijn als het gaat om nieuwe technieken, we kiezen liever voor bewezen technologie waar de kinderziektes al uit zijn. We richten ons op met name op energiebesparende maatregelen. Het voordeel voor onze huurder is meer comfort en lagere woonlasten, zelfs als we voor sommige ingrepen een geringe huurverhoging vragen. Inmiddels heeft zo’n zestig procent van onze woningen een groen energielabel, ons streven voor 2016 is zeventig procent.
Eind 2013 hebben we de energiecoach geïntroduceerd. De energiecoach adviseert onze bewoners hoe zij kunnen besparen op de energiekosten. Vorig jaar heeft zij al een aantal gesprekken met huurders gevoerd om te polsen aan welke informatie behoefte is. Zeker gezien de stijging van de kosten de afgelopen jaren merken we dat er behoefte is bij huurders om op andere uitgaven te besparen.
Op 1 juli hebben we gebruik gemaakt van de inkomensafhankelijke huurverhoging. De gemiddelde huurverhoging was met 4,54 procent hoger dan voorgaande jaren. Deze opbrengsten hebben we nodig om te voldoen aan de door de overheid opgelegde heffingen, maar ook om te kunnen blijven investeren in het onderhoud van onze woningen.
We zijn trots op de betrokkenheid van onze huurders bij Patrimonium, hun buurt en buurtgenoten. Daarom hebben we trouwe huurders en vrijwilligers ook afgelopen jaar in het zonnetje gezet. En de Betere Buurtprijs ging in 2013 naar een duurzaam initiatief van de mannenclub in de Centrumpost.
Marja van Leeuwen directeur-bestuurder Patrimonium Barendrecht
2
Inhoudsopgave
Jaarverslag Samenvatting ................................................................................................................................................. 4 Missie, motto en kernwaarden ..................................................................................................................... 6 1. Focus op betaalbare en duurzame woningen ......................................................................................... 7 2. Focus op vergrijzing ............................................................................................................................... 19 3. Focus op sociaal kwetsbaren ................................................................................................................. 20 4. Focus op leefbare buurten ..................................................................................................................... 22 5. Focus op heldere veranderopgave ........................................................................................................ 30 6. Dienstverlening ........................................................................................................................................ 33 7. Organisatie ............................................................................................................................................... 36 8. Governance .............................................................................................................................................. 43 9. Ambities en financiën in evenwicht ....................................................................................................... 52
Jaarrekening Balans ........................................................................................................................................................... 67 Winst en verliesrekening ............................................................................................................................ 68 Kasstroomoverzicht .................................................................................................................................... 69 Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening ............................................................ 70 Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva ................................................................... 72 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat ..................................................................................... 79 Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht ................................................................ 82 Toelichting op de balans ............................................................................................................................ 83 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen ...................................................................... 105 Toelichting op de winst- en verliesrekening ........................................................................................... 110 Overige toelichtingen ................................................................................................................................ 122 Verklaringen van bestuur en raad van commissarissen ....................................................................... 123
Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum ............................................................................................................. 125 Controleverklaring ..................................................................................................................................... 126
Overige bijlagen BBSH Aanhangsel E .................................................................................................................................. 129 Organisatiegegevens ................................................................................................................................ 130
3
Samenvatting Focus op betaalbare en duurzame woningen Van de 2.500 woningen die we verhuren valt 79 procent in de categorie goedkoop en betaalbaar. Van de 115 vrijgekomen woningen is 99 procent toegewezen aan mensen met een inkomen van maximaal 34.229. Veertig procent van de nieuwe huurders komt uit Barendrecht. In 2013 reageerden 160 woningzoekenden niet op woningaanbiedingen (no-shows). Een flinke daling vergeleken met het voorgaande jaar (706 in 2012) door invoering van de interessemail en de no-showregeling. Patrimonium heeft gebruik gemaakt van de inkomensafhankelijke huurverhoging. In totaal kregen 793 huurders een huurverhoging van 4,5 procent of hoger. De gemiddelde huurprijs is ongeveer 68,6 procent van het huurniveau dat wettelijk is toegestaan. Ook dit jaar hebben we cv-ketels vervangen en hangt in 72 procent van de woningen een hoogrendementsketel. Daarnaast bestaat 96 procent van de beglazing uit geïsoleerd glas. Inmiddels hebben onze woningen gemiddeld een C-label.
Focus op vergrijzing Aan de Notenhof worden 44 levensloopbestendige appartementen gebouwd. Daarnaast zijn de galerijen in het appartementencomplex aan de Bizetstraat opgehoogd om de toegankelijkheid voor ouderen te verbeteren. Het experiment Woonambassadeur hebben we in 2013, na een pilot van twee jaar, succesvol afgerond. We hebben 26 huishoudens in de leeftijd van 65 jaar en ouder geholpen met het vinden van passende woonruimte naar wens. Hiermee hebben we ons doel bereikt: de doorstroming bevorderen door 25 verhuizingen gedurende de periode van het experiment.
Focus op sociaal kwetsbaren In 2013 hebben we zestien statushouders gehuisvest in tien woningen en zeven urgent woningzoekenden. Ook hebben we een woning verhuurd aan Stichting IJsselmonde-Oost. De huurachterstanden zijn 0,98 procent van de totale huur. Er zijn 156 betaalafspraken gemaakt en zestien huurders zijn opgenomen in het traject schuldhulpverlening. Van de twaalf ontruimingsvonnissen die zijn uitgesproken zijn vier ook daadwerkelijk uitgevoerd.
Focus op leefbare buurten Het afgelopen jaar lag de nadruk vooral op bomen- en tuinonderhoud. Bewoners worden nu vaker aangesproken door de wijkbeheerder op het onderhoud van bomen en tuin. Ook bij vertrekkende en nieuwe huurders wordt extra aandacht voor de tuin gevraagd. Om de toenemende woonfraude aan te pakken tekenden we in 2013 het convenant met de gemeente, collega-corporaties Havenster en Vestia en de politie; in vier gebieden mogen we voorafgaand aan verhuur antecedentenonderzoek uitvoeren. Daarnaast ondertekenden we samen met de gemeente en woningcorporaties Havensteder en Vestia Zuid-Nederland het convenant Gegevensuitwisseling bestrijden woonoverlast zittende bewoners.
4
We participeren in Wijkregie, Buurtbemiddeling, Buurtpreventie en Buurt Bestuurt. De samenstelling van de Bewonersraad is gewijzigd door het vertrek van bestuurslid Arie Nootenboom. De prestatieafspraken 2013 zijn grotendeels gerealiseerd, een aantal afspraken loopt in 2014 door.
Focus op heldere veranderopgave In 2013 zijn zeven woningen en een garage verkocht. We hebben besloten om onze woningen en braakliggende percelen aan de Talmaweg als uitpondbezit te bestempelen. Op 3 oktober is de eerste paal geslagen voor de nieuwbouw van 44 levensloopbestendige appartementen aan de Notenhof. Voor de Centrumontwikkeling hebben we voor deelgebied 8-9 een visie ontwikkeld waar we in 2014 een projectontwikkelaar voor zoeken. Zodra de samenwerkingsovereenkomst is ondertekend starten we de aanbesteding. Ook voor de ontwikkeling van deelgebied 3-5, waar de gemeente verantwoordelijk voor is, hopen we in 2014 een samenwerkingsovereenkomst te tekenen. Voor dit deelgebied maken 46 woningen van Patrimonium plaats voor onder meer levensloopbestendige woningen.
Dienstverlening Onze huurders waarderen onze dienstverlening met een gemiddelde score van 7,8 (KWH). Huurders krijgen maximale vrijheid om hun woning naar wens aan te passen. In 2013 zijn 69 aanvragen om zelf veranderingen aan te brengen ingediend en goedgekeurd. Het afgelopen jaar zijn twee dossiers naar de huurcommissie gestuurd: een bezwaarprocedure tegen de huurverhoging en een klacht over onderhoudsgebreken en vochtproblemen. Het bezwaar is afgedaan met een voorzittersuitspraak, waarbij beide partijen in het gelijk zijn gesteld. De huurder met de klacht over onderhoudsgebreken is in het ongelijk gesteld.
Organisatie In 2013 zijn we gestart met een kwaliteitsmanagementtraject om de doelstellingen van het ondernemingsplan ook intern te realiseren. Denk daarbij aan het optimaliseren van processen en het ervoor zorgen dat de klant ervaart dat we duidelijk zijn, goed luisteren en meedenken. We zijn het afgelopen jaar begonnen met de voorbereiding om de communicatie naar woningzoekenden en huurders te automatiseren en digitaliseren.
Ambities en financiën in evenwicht Het jaarresultaat na belastingen is uitgekomen op € 2,2 miljoen positief. Onze solvabiliteit is gestegen van 46 naar bijna 50 procent. Ten opzichte van voorgaande jaren zijn de opbrengsten toegenomen, en de bedrijfslasten (zonder rijksheffingen) verminderd. Dit past in onze ambitie om efficiënter en doelgerichter te opereren.
5
Missie, motto en kernwaarden Missie Mensen een thuis bieden in Barendrecht. We leveren meer dan alleen een betaalbare en veilige woning, we vinden ook een leefbare woonomgeving erg belangrijk. Hieraan werken we intensief samen met klanten, medewerkers en partners.
Motto Vertrouwd dichtbij: een woonvereniging die belanghebbenden verbindt en naar klanten luistert; die wordt ervaren als een deskundige en betrouwbare partner met oog voor ontwikkeling, en die iedere medewerker en iedere klant perspectief biedt.
Kernwaarden Lokaal betrokken Wij zijn stevig verankerd in de Barendrechtse samenleving en wij zijn betrokken bij onze klanten, samenwerkingspartners en collega’s. Wij zijn een natuurlijke partner voor inwoners van Barendrecht en maatschappelijke partijen.
Samen In Barendrecht en de regio leggen wij verbindingen tussen klant en samenwerkingspartner en tussen partijen onderling, wij zijn transparant en betrouwbaar in wat we doen zowel buiten als binnen onze organisatie. Onze uitgangspunten in samenwerken zijn onderling vertrouwen, gedeelde verantwoordelijkheid en iedereen neemt ook zijn verantwoordelijkheid.
Sociaal Wij staan midden in de samenleving en zijn open en toegankelijk; we nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, klanten en partners nemen gemakkelijk contact op en we houden als collega’s rekening met elkaar.
6
1. Focus op betaalbare en duurzame woningen Met 2.500 woningen biedt Patrimonium haar huurders een kwalitatief goede woning tegen een redelijke prijs in een aantrekkelijke woonomgeving vlakbij een grote stad. We streven ernaar deze woningen zo goed mogelijk bij de juiste mensen terecht te laten komen en de doorstroming te bevorderen. Ook investeren we in duurzaamheid en veiligheid.
Woningbezit Eind 2013 was ons woningbezit van 2.500 woningen onderverdeeld in de volgende huurprijsklassen. Tabel 1. Woningbezit naar huurprijsklasse
Type
Grens
Goedkoop
≤ € 374,44
Betaalbaar
2013 Percentage
2012
Percentage
264
10,6
355
13,9
> € 374,44 - ≤ € 574,35
1.715
68,6
1.751
68,7
Bereikbaar
> € 574,35 - ≤ € 681,02
493
19,7
433
17,0
Vrije sector
> € 681,02
28
1,1
10
0,4
2.500
100%
2.549
100%
Totaal
Door het aanpassen van de streefhuur bij nieuwe verhuringen nam het aantal woningen in de groep goedkoop af met 91 woningen (3,3 procent). Ook de 42 gesloopte woningen aan de Notenhof maken hier deel van uit. De groep betaalbaar is afgenomen met 39 woningen (0,1 procent). Van ons bezit valt 79 procent in de categorie goedkoop en betaalbaar.
Beschikbaar gekomen woningen Er zijn 115 woningen beschikbaar gekomen en opnieuw verhuurd. Hiervan vonden acht verhuringen buiten het regionale woonruimte verdeelsysteem (WMS) plaats. De mutatiegraad kwam in 2013 uit op 4,5 procent. Dit is een stuk lager dan 2012 toen de mutatiegraad 7 procent bedroeg. De mutatiegraad is bepaald conform de interpretatie van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Hierbij wordt het aantal nieuwe verhuringen van bestaande woningen als percentage van het totaal aantal woningen uitgedrukt, exclusief de in het verslagjaar nieuw gebouwde of aangekochte woningen. Daarnaast zijn 29 woningen tijdelijk verhuurd aan jongeren op basis van de Leegstandwet of in bruikleen gegeven. Het gaat hier om 29 van de 42 woningen aan de Notenhof die in 2013 zijn gesloopt.
Woningtoewijzing De toewijzingsregels zijn met de invoering van de Europese staatssteunregeling aangescherpt sinds 1 januari 2011: minimaal negentig procent van onze sociale huurwoningen moet worden toegewezen aan mensen met een inkomen van maximaal € 34.229. De toewijzing monitoren we maandelijks zodat we op tijd
7
kunnen bijsturen als de negentig procent niet wordt gehaald. In 2013 is 99 procent van het vrijgekomen aanbod toegewezen aan deze doelgroep. Tabel 2. Verhuringen 2013 via WMS
Aug.
Sept.
Okt.
Nov.
Dec.
Totaal verhuurd
Juli
Kleinstedelijk
Juni
Vrije sector
Mei
Directe bemiddeling Volkshuisvestelijk labelen Lokaal maatwerk
April
(< € 34.000)
2013 2012 percentage
Maar t
Staatssteun
2013 Totaal
Febr.
(bron WMS)
Jan .
Verhuringen
1
0
2
0
0
0
1
0
3
0
0
0
7
6
9,4
3
2
3
2
3
1
2
0
3
0
5
2
26
23
20,6
5
0
1
3
0
4
2
2
0
2
1
3
23
20
32,5
0
1
2
4
1
1
3
4
0
4
1
2
23
20
13,8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
1
0
5
0
2
3
3
3
4
2
2
4
3
4
35
30
23,8
14
3
10
12
7
9
12
8
8
11
10
11
115
100
100
Het streefpercentage voor voorwaardenvrije verhuur (de staatssteuntoewijzingen) van veertig procent is dit jaar gehaald in combinatie met de kleinstedelijke afspraken die in Barendrecht gelden. Er zijn 35 woningen toegewezen met het label kleinstedelijk, waarbij inkomens- en passendheidseisen zijn gesteld aan de verhuur van woningen met een huurprijs tot € 535,91 (prijspeil 2013). Ook deze woningen vallen binnen de criteria die gelden voor voorwaardenvrij/staatssteun, maar hebben als extra eis een huishoudgrootte-eis bij een vier- of vijfkamerwoning. In totaal is 42 procent op deze wijze toegewezen.
Aantal aanbiedingen per woning De gemiddelde aanbiedingsgraad is ten opzichte van 2012 hetzelfde gebleven; ruim 17. In tabel 3 is opgenomen hoeveel keer een woning is aangeboden. Tabel 3. Aantal aanbiedingen per woning
Aantal aanbiedingen
Bij aantal woningen
Percentage
Woning 1x aangeboden
27
23%
Woning 2x aangeboden
2
2%
Woning 3x aangeboden
7
6%
Woning 4x aangeboden
5
4%
74
64%
115
100%
Woning 5x of meer aangeboden Totaal aantal verhuringen
Het aantal woningzoekenden dat niet reageert op woningaanbiedingen (no-shows) is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dit geeft extra leegstandsderving en onnodige druk op de werkorganisatie. Voor een
8
groot deel wordt dit veroorzaakt door het niet komen opdagen bij een uitnodiging voor een groepsbezichtiging. Sinds februari 2013 ontvangen woningzoekenden die hoog op de lijst staan voor de meeste woningen een interessemail. Hier kunnen zij aangeven of ze wel of geen interesse meer hebben in de woning. Daarnaast heeft Patrimonium in Maaskoepelverband gepleit voor sancties tegen de no-shows. Op 30 september 2013 is de no-showregeling ingegaan. Deze regeling legt sancties op aan woningzoekenden die zich consequent niet afmelden voor een afspraak. Dit heeft het laatste kwartaal al tot een afname geleid van het aantal no-shows. In 2012 waren er 706 no-shows. In 2013 waren het aanzienlijk minder, in totaal 160. Figuur 1. No-show
No show
No show intake
40 33 30
22 5
0
jan… fe…
10
11 12 10
22 14
9
43 52 3 0
april mei juni juli au… se… ok… no… de…
20
Leegstandsdagen Bij een woningmutatie staat een woning gemiddeld elf dagen leeg om technische redenen (in 2012 negen) en gemiddeld zeven dagen (in 2012 veertien) om verhuurtechnische redenen. De technische leegstand lag dit jaar hoger omdat een aantal woningen is vrijgekomen vanuit het experiment Woonambassadeur. Deze woningen brengen extra mutatiewerkzaamheden met zich mee. Van de 115 verhuurde woningen zijn er 39 (34 procent) in een keer of aansluitend verhuurd. Tabel 4. Leegstandsderving
Reden Techniek Verhuur Ontruiming Verkoop Projecten Totaal
Aantal dagen
Percentage
Huurderving
1.352
34,8%
19.256
765
19,7%
11.250
79
2,0%
1.276
1.347
34,8%
13.041
333
8,6%
5.363
3.876
100%
€ 50.186
9
Herkomst nieuwe huurders Van de nieuwe huurders komt veertig procent uit Barendrecht (was 46 procent), 30 procent uit Rotterdam (was 29 procent) en 30 procent uit overige gemeenten binnen en buiten de stadsregio (was 25 procent).
Huishoudensgrootte Een- en tweepersoonshuishoudens betrokken tachtig procent van de vrijgekomen woningen, in 2012 was dit 75 procent.
Starters en jonge doorstromers Vijftien woningen (dertien procent) zijn verhuurd aan starters jonger dan 28 jaar. Daarnaast zijn veertien woningen (twaalf procent) verhuurd aan doorstromers jonger dan 28 jaar. Tabel 5. Woningtoewijzing starter en doorstromer
2013
2012
Aantal woningen Percentage
Aantal woningen Percentage
Starter
< 28 jaar
15
13%
14
9%
Doorstromer
< 28 jaar
22
19%
20
13%
Starter
≥ 28 jaar
14
12%
17
11%
Doorstromer
≥ 28 jaar
64
56%
109
68%
115
100%
160
100%
Totaal
Inschrijfduur De gemiddelde inschrijfduur voor een woning voor jongeren tot 23 jaar was in 2013 gemiddeld 28 maanden (2,3 jaar). De gemiddelde inschrijfduur voor een woning voor jongeren van 23 tot 28 jaar bedroeg gemiddeld 57 maanden (4,8 jaar). De gemiddelde inschrijfduur voor 55-plussers bedroeg 61 maanden. Het overzicht van de gemiddelde inschrijfduur naar leeftijdsklasse staat in tabel 6. Tabel 6. Inschrijfduur nieuwe huurders naar leeftijdsklasse
Leeftijdsklasse
Duur in
Duur in
Duur in
maanden
jaren
2012
Jongeren tot 23 jaar
28
2,3
1,5
Jongeren van 23 tot 28 jaar
57
4,8
4,3
Middengroep van 28 jaar tot 54 jaar
76
6,3
5,8
Ouderen van 55 jaar en ouder
61
5,1
4,5
10
Passendheid toewijzingen Van de woningzoekenden heeft 29 procent qua inkomen voor een niet-passende woning gekozen. Hiervan bezette 26 procent een te dure woning en drie procent een te goedkope woning. Tabel 7. Passendheid toewijzingen
Passendheid
1p
2p
Scheefwonen te goedkoop
3p en >
Totaal
Percentage
4
0
0
4
3%
Scheefwonen te duur
11
11
10
32
26%
Passend
52
15
28
85
71%
121
100%
Totaal
Afwijkende contracten Het postkantoor is opgesplitst in drie delen, die Patrimonium alle drie in bruikleen heeft gegeven. In 2007 heeft de Bewonersraad een ruimte beschikbaar gesteld gekregen. Daarnaast is een deel van het voormalig postkantoorgebouw in bruikleen bij de Stichting Galerie en Kunstuitleen in Barendrecht. Een ander deel hebben we sinds 1 januari 2010 tijdelijk in gebruik gegeven aan de Stichting KijkopWelzijn. De bruikleenovereenkomst met stichting KijkopWelzijn wordt jaarlijks per 1 januari verlengd met 1 jaar.
Leegstandwet/Bruikleenovereenkomsten Patrimonium heeft de woningen die vrijkwamen in het sloopcomplex aan de Notenhof tijdelijk verhuurd op basis van de Leegstandwet en in bruikleen gegeven. Met ingang van 1 februari 2013 zijn deze overeenkomsten opgezegd en in het voorjaar is het complex Notenhof gesloopt.
Garages en bedrijfsruimten Dit jaar zijn elf garages opnieuw verhuurd (tegen achttien in 2012). Er is één bedrijfsruimte aan het Muziekplein vrijgekomen en opnieuw verhuurd. Daarnaast is Patrimonium in 2012 gestart met de verkoop van niet strategisch gelegen garages via Q makelaars in Barendrecht. In 2013 is er een garage verkocht (acht garages in 2012).
Huurverhoging In 2013 is de huur met gemiddeld 4,54 procent verhoogd. De maximale jaarlijkse huurverhoging was in de jaren 2007-2012 gelijk aan de inflatie. Met ingang van 1 juli 2013 zijn de maximale percentages voor de huurverhoging hoger dan de inflatie en inkomensafhankelijk. Patrimonium heeft gebruik gemaakt van een inkomensafhankelijke huurverhoging.
Dit betekent een huurverhoging van:
4 procent voor huishoudinkomens tot € 33.614 (prijspeil 2013);
4,5 procent voor middeninkomens (€ 33.614 tot en met € 43.000);
11
6,5 procent voor hogere inkomens (hoger dan € 43.000)
In totaal hebben 793 huurders een inkomensafhankelijke huurverhoging gekregen van 4,5 procent of 6,5 procent. De gemiddelde huurprijs is ongeveer 68,6 procent van het huurniveau dat wettelijk is toegestaan. De jaarlijkse huurverhoging per 1 juli is, zoals voorgeschreven, vóór 1 mei schriftelijk gecommuniceerd naar de bewoners. Helaas was er bij de verzending en bezorging van de aanzeggingen iets mis gegaan waardoor niet alle huurders de huurverhogingsbrief op tijd ontvangen hebben. In weekblad De Schakel en op onze internetsite zijn artikelen gepubliceerd over de huurverhoging, woonlasten en wat bewoners kunnen doen als het betalen van de huur een probleem wordt. De invoering van de inkomensafhankelijke huurverhoging en de problemen bij de verzending leidde tot 113 bezwaarschriften tegen de voorgestelde huurverhoging. In figuur 2 staan de redenen van de ontvangen bezwaren. Figuur 2. Redenen bezwaar huurverhoging
60 50 40 30 20 10 0
59 34
7
4
4
3
1
1
Het merendeel van de bezwaarschriften (63) had betrekking op een inkomensdaling in 2012 of 2013. Van deze bezwaren zijn 51 toegekend. Daarnaast is in 39 zaken reden voor het bezwaar de te late ontvangst van de huurverhoging.
12
Afhandeling bezwaarschriften Figuur 3. Verdeling afhandeling bezwaarschriften
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
44
25
21 7
5
4
4
2
1
Op grond van een inkomensachteruitgang zijn 51 bezwaarschriften toegekend; 44 door een inkomensachteruitgang in 2012 en de overige zeven vanwege een inkomensachteruitgang in 2013. Vanzelfsprekend zijn de 34 te late aanzeggingen opnieuw aangezegd of is er een akkoord bereikt over een latere ingangsdatum. In 21 gevallen is het bezwaar ingetrokken door de bezwaarmaker zelf, omdat toch niet was voldaan aan de voorwaarden. Vier bezwaarschriften zijn afgewezen; drie op basis van inkomensachteruitgang en een vanwege beroep op Wmo aanpassing). Een dossier hebben wij doorgezonden naar de huurcommissie. Dit is een bezwaar tegen de huurverhoging op basis van inkomen. Helaas ontvingen wij geen nieuwe IB verklaring van deze huurder en waren wij genoodzaakt deze zaak in behandeling te geven bij de huurcommissie.
13
Energiemaatregelen Patrimonium heeft als doel dat in 2016 zeventig procent van onze door te exploiteren woningen een groen label heeft (label C of beter). Om dit te realiseren investeren wij in onze woningen. In 2013 hebben we dat gedaan door:
Vervanging van traditionele cv-ketels door cv-ketels met hoog rendement (HR) 123 cv-ketels zijn vervangen door hoogrendementsketels, waarmee het totaal aantal woningen met een hoogrendementsketel komt op 71,6 procent van onze woningen met een cv-installatie.
Vervanging van enkelglas en dubbelglas door HR++ beglazing In een aantal complexen is het enkele glas vervangen door HR++ glas. Hierdoor bestaat 95,9 procent van de beglazing van ons bezit uit geïsoleerde beglazing.
De energiezuinigheid van een woning wordt uitgedrukt in een energie index. Deze index bepaalt het label van de woning (A t/m G). Per 1 januari 2009 geldt de wettelijke verplichting om een energielabel te verstrekken bij nieuwe verhuringen of verkoop van woningen ouder dan tien jaar. Door ingrepen in ons bezit is er de volgende verdeling van energielabels ontstaan. De gemiddelde energie index over het bezit van Patrimonium in 2013 is 1,56. Dit betekent dat we in 2013 van gemiddeld een D label naar een C label zijn gestegen. Tabel 8. Energielabels Patrimonium in percentages
SHAERE1
Patrimonium 2013
2012
2013
2012
A
4,5
3
4,5
3,7
B
11,4
6,5
16,3
14,5
C
45,3
40,5
32,5
32,1
D
30,6
38,9
24
25
E
8
9,7
12,7
13,7
F
0,1
0,7
7
7,8
G
0
0,8
2,8
3,1
Energiecoach Het energieverbruik en de energielasten zijn te verbeteren door energetische maatregelen waardoor de energieprestatie van woningen verbetert. Maar Patrimonium is van mening dat ook veel besparing mogelijk is door verandering van gedrag. 1
SHAERE is de landelijke monitoringsdatabase van Aedes waarmee de vorderingen van de landelijke ambities richting de overheid worden verklaard.
14
Om dit gedrag van huurders op het gebied van energieverbruik te verbeteren, heeft Patrimonium eind 2013 de energiecoach geïntroduceerd. De energiecoach adviseert onze bewoners hoe zij kunnen besparen op de energiekosten. Vorig jaar heeft zij al een aantal gesprekken met huurders gevoerd om te polsen aan welke informatie behoefte is. Zeker gezien de stijging van de kosten de afgelopen jaren merken we dat er behoefte is bij huurders om op andere uitgaven te besparen. Volgend jaar wordt de energiecoach betrokken bij de afrekening van de stookkosten en duurzaamheidsprojecten. Zo integreren we de energiecoach in onze bedrijfsvoering.
Veiligheid Asbestbeleid Na de asbest inventarisatie in 2012 is in 2013 ons asbestbeleid definitief opgesteld en vastgesteld, met dit beleid streeft Patrimonium naar een asbest veilige woningvoorraad. Doel van het beleid is om gezamenlijk met partners gestroomlijnde en duidelijk omkaderde procedures te hebben voor de reguliere asbest werkzaamheden.
Rookmelderproject Het rookmeldersproject is op 14 mei 2012 van start gegaan. Patrimonium startte samen met Brandweer en Servicebureau Humanitas Inclusief dit veiligheidsproject. Medewerkers van het Servicebureau Humanitas Inclusief, een begeleidend uitzendbureau voor mensen met een beperking, plaatsen rookmelders kosteloos bij bewoners thuis. Medewerkers van de Brandweer lopen met bewoner(s) de woning door (woningcheck) en geven informatie, voorlichting en tips op het gebied van brandveiligheid en brandpreventie. Tot en met eind 2013 heeft het team van Humanitas 1077 rookmelders in 537 woningen geplaatst. De Brandweer heeft in 2013 een capaciteitsprobleem gehad, waardoor de woningchecks een tijdje stil hebben gelegen. Tot en met 2013 zijn circa 500 woningchecks uitgevoerd.
Veiligheidskeuringen Vanaf 2009 voeren we veiligheidskeuringen uit op gas-, water- en elektrische installaties. In 2013 zijn 183 keuringen uitgevoerd. Dit brengt het totaal aantal veiligheidskeuringen tot en met 2013 op 1.094 woningen. De bewoners van al deze woningen hebben een veiligheidscertificaat ontvangen.
Politiekeurmerk Veilig Wonen Tijdens planmatig onderhoud bieden wij onze huurders de mogelijkheid om hun woning te laten certificeren conform Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW). In totaal hebben 302 huurders hier gebruik van gemaakt. Inclusief 141 nieuwbouwwoningen voldoen in totaal 443 woningen (17,5 procent) in ons bezit aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen.
15
Onderhoud woningen Het onderhoud voeren we efficiënt, klantgestuurd en milieubewust uit.
Ons onderhoudsbeleid is er op gericht om de woningen, en overige ruimten, in een goede woon- en bouwtechnische conditie te houden. Dit doen we door dagelijks-, planmatig- en grootonderhoud uit te laten voeren. Met de Bewonersraad is het onderhoudsbeleid voorbereid en besproken. Per complex bespreken we onze onderhoudsplannen met de bewoners(commissies).
We hebben een meerjarenonderhoudsplanning en -begroting en beheren de voorraad door conditiemetingen en het plannen van het onderhoud in cycli van zeven jaar. Elk complex wordt tussen twee onderhoudsintervallen twee keer geïnspecteerd: drie jaar na de laatste onderhoudswerkzaamheden en een jaar voor het geplande onderhoud.
Onderhoudskosten en vergelijk met andere corporaties In tabel 9 is inzicht gegeven in onze onderhoudsuitgaven. Deze onderhoudsuitgaven zijn aanzienlijk lager dan in 2013. Deels wordt dit veroorzaakt doordat niet al het planmatig onderhoud in 2013 is afgerond. Maar ook beleidsmatig heeft Patrimonium aanpassingen doorgevoerd. Bundeling van werkzaamheden en kritisch kijken naar de dagelijkse onderhoudslasten leiden tot een structurele verlaging van de onderhoudslasten. De realisatie in 2013 ligt meer in lijn met de VEX norm die ligt rond € 835. De VEX norm wordt gebruikt door commerciële vastgoedverhuurders. Tabel 9. Onderhoud in € per gewogen* verhuureenheid
Soort onderhoud
Patrimonium (2013)
Patrimonium (2012)
Referentie gemiddelde (2012) **
Klachtonderhoud
231
244
301
Mutatieonderhoud
80
81
162
Planmatig onderhoud
486
787
865
Woningverbetering
105
117
Totaal onderhoud
903
1.229
* Garages zijn voor twintig procent meegewogen. ** Bron: Corporatie in Perspectief 2013
Planmatig en grootonderhoud De meerjarenonderhoudsbegroting voorziet in het in stand houden van de oorspronkelijke kwaliteit van casco, installaties en interieur van het bezit. Daarbij spelen preventieve technische maatregelen op grond van functionaliteit en levensduur van bouwdelen, materialen, installaties en afwerkingen een belangrijke rol. Het planmatig onderhoud is nagenoeg geheel gerealiseerd. Alleen het vervangen van de cv-ketels van de Oude Haven en het grootonderhoud aan de Klipper en Boeier is doorgeschoven naar 2014.
16
1.327
Conditiemetingen In 2011 is Patrimonium gestart met het sturen van het onderhoud door conditiemetingen conform NEN 2767. In 2011 is van elk complex een conditierapportage opgesteld en verwerkt in het meerjarenbegrotingsprogramma. In 2013 is een derde van het woningbezit geschouwd. De bevindingen en resultaten zijn verwerkt in de meerjarenonderhoudscyclus.
Aanbesteding Aanbesteding van het planmatig onderhoud gebeurt volgens de procuratieregeling en de inkoop- en aanbestedingsprocedure.
Overzicht planmatig onderhoud
Vlietweg (22 woningen) Buitenschilderwerk van houten kozijnen, ramen en deuren en overige houten onderdelen.
Aak, Hoeker, Kogge, Schokker en Schouw (52 woningen) Buitenschilderwerk van houten kozijnen, ramen en deuren en overige houten onderdelen en aanpak vochtproblemen.
Cantatelaan en Sonatelaan (27 woningen) Buitenschilderwerk van houten kozijnen, ramen en deuren en overige houten onderdelen
Vervanging van 95 cv-ketels die in 2013 een levensduur van 20 jaar bereikten door nieuwe HR -ketels
Bizetstraat Portiekafsluiting van het appartementencomplex en ophogen van de bestaande galerijvloeren op de eerste en tweede verdieping.
Wagenmakerij, Botter, Kempenaar, Tjalk, Bark (192 woningen) Veiligheidskeuringen van de gas-, water- en elektrische installatie.
Rietgors, Kievit, Distelvink, Kwikstaart en Zwaluw Schilderwerk in 15 trappenhuizen
17
Van Riedevliet, Van Brakelvliet, Arent Maertensvliet, Van den Boetzelaervliet, 2 e Barendrechtseweg, Stadsmolen, Standerdmolen, Mozartstraat, Wagnerstraat, Bizetstraat en Puccinistraat (299 woningen) Onderhoud mechanische ventilaties
Gouwe, Stationsweg en Korianderhof (49 garages) Onderhoud buitenschilderwerk van houten en stalen onderdelen van de garages
Oude Haven Voorbereiding vervanging van de collectieve verwarmingsinstallatie. De vervanging is vanwege de langere voorbereidingstijd door onderzoek naar aanvullende duurzaamheidsmaatregelen uitgesteld naar 2014
Planmatige werkzaamheden Klipper Boeier die meegenomen worden bij groot onderhoudsproject De schilderwerkzaamheden, het aanbrengen van voorzieningen voor PKVW en het uitvoeren van veiligheidskeuringen aan de 76 woningen in de Klipper Boeier worden tegelijkertijd met het groot onderhoud uitgevoerd. Op deze manier kan dit efficiënter, maar ook met minder overlast voor de huurder uitgevoerd worden. Het groot onderhoudsproject heeft echter te maken met enige vertraging. Dit zorgt ervoor dat de planmatige werkzaamheden ook doorgeschoven zijn naar 2014.
Overzicht grootonderhoud In 2013 zijn we gestart met een grootonderhoudsproject waarbij we bewoners betrokken hebben bij de voorbereidingen en uitvoering van het grootonderhoud. Eerst hebben we via een woonbelevingsonderzoek de beleving en aandachtspunten van de wijk en woning in kaart gebracht. Daarna hebben we huurders (bewonerscommissie) bereid gevonden om te participeren in het onderhoudsproject aan hun complex aan de Klipper en de Boeier. Samen met de bewonerscommissie hebben we de problemen van het complex laten onderzoeken en een aannemer geselecteerd die het beste verbeterplan had uitgewerkt voor hun complex en woningen. Voor de energetische maatregelen, waar we een huurverhoging voor vragen, hebben we met Aedes en de Woonbond een woonlastenwaarborg ontwikkeld. Deze woonlastenwaarborg garandeert huurders dat woonlasten ondanks huurverhoging door energiebesparende maatregelen gemiddeld voor het hele complex dalen. We wilden betrokkenheid en draagvlak creëren en dat is gelukt. Ook voor de energetische maatregelen waar 79 procent van de huurders mee ingestemd heeft. De werkzaamheden zijn eind februari 2014 gestart.
18
2. Focus op vergrijzing Ouder wordende Barendrechters moeten in Barendrecht kunnen blijven wonen. We zien vooral een kwalitatieve opgave en een beperkte nieuwbouwopgave: woningen levensloopbestendig maken waardoor ze toegankelijker worden voor ouderen en mindervaliden, maar ook geschikt (blijven) voor andere doelgroepen. Ook richten we ons op het op gang brengen van de doorstroming op de woningmarkt.
Kwalitatieve opgave voor ouderen Aan de Notenhof worden 44 levensloopbestendige appartementen gebouwd. Daarnaast zijn de galerijen in het appartementencomplex aan de Bizetstraat opgehoogd om de toegankelijkheid voor ouderen te verbeteren.
Woonambassadeur Patrimonium wilde de doorstroming actief stimuleren met inzet van de woonambassadeur; door te luisteren naar de woonwensen van ouderen en hen klantgerichter te bemiddelen. Het beoogde resultaat van minimaal 25 verhuizingen is bereikt. De kosten van het project zijn ruim binnen het begrote budget gebleven. De extra mutatiekosten leggen wel een extra beslag op het budget van het mutatieonderhoud. Het experiment woonambassadeur liep van september 2011 tot en met september 2013. De woonambassadeur heeft gedurende het experiment in totaal 59 huishoudens bezocht en 26 huishoudens geholpen met het vinden van nieuwe woonruimte. Hiervan zijn 22 huishoudens verhuisd door directe bemiddeling en hulp van de woonambassadeur. Vier huishoudens hebben zelf een andere woning gevonden: een via een particuliere verhuurder en drie doordat de woonambassadeur hen heeft geattendeerd op een advertentie via Woonnet-Rijnmond. Op dit moment hebben nog 26 huishoudens de wens om te verhuizen, maar voor hen is nog geen gewenste en passende woning vrijgekomen. De resterende zeven huishoudens willen voorlopig nog niet verhuizen. De verhuisgeneigdheid van de bezochte groep wordt vooral bepaald door medische en praktische redenen. Vooral het traplopen en het onderhoud van de tuin spelen hierbij een rol.
19
3. Focus op sociaal kwetsbaren Patrimonium wil de woningvoorraad toegankelijk houden voor woningzoekenden met een laag inkomen en de prijs-kwaliteitverhouding gelijktrekken. We zetten ons in voor
de huisvesting van kwetsbare doelgroepen, zoals urgenten en statushouders,
een goed functionerend lokaal zorgnetwerk,
Daarnaast biedt Patrimonium huisvestingsprojecten voor bijzondere doelgroepen van Humanitas DMH, Stichting ArosA en Stichting IJsselmonde-Oost.
Bijzondere doelgroepen Statushouders In samenwerking met de gemeente huisvesten we statushouders conform de taakstelling. Er zijn in Barendrecht ongeveer 3.800 sociale huurwoningen waarvan 2.500 van Patrimonium. De taakstelling wordt naar rato van het aantal sociale huurwoningen verdeeld onder de woningcorporaties werkzaam in Barendrecht. Patrimonium realiseert 67 procent van de taakstelling. In 2013 heeft Patrimonium 16 personen gehuisvest in tien woningen. De taakstelling voor 2013 bedroeg 25 personen.
Urgenten In 2013 heeft Patrimonium zeven urgent woningzoekenden gehuisvest. Hiervan heeft één woningzoekende via directe bemiddeling van Patrimonium een woning gevonden en zes door zelf te reageren op ons woningaanbod.
Andere kwetsbare doelgroepen Met drie organisaties hebben we (samenwerkings)afspraken gemaakt: Stichting ArosA, Stichting IJsselmonde-Oost en Humanitas DMH. In 2013 hebben we geen nieuwe woningen aan Humanitas DMH verhuurd. Humanitas DMH huurt 29 woningen van Patrimonium. We hebben één woning verhuurd aan Stichting IJsselmonde-Oost. Het totaal komt hiermee op acht. Stichting ArosA huurt zeven woningen van Patrimonium.
Budgetbegeleiding en huurincasso Onze medewerkers doen er alles aan om huurachterstanden te voorkomen: zij verwijzen huurders door naar hulpverleners die hen er weer bovenop kunnen helpen. Het gaat onder meer om schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, Centrum voor Jeugd en Gezin en Bureau Sociale Raadslieden.
20
Eind 2013 waren zestien huurders van Patrimonium opgenomen in het traject van schuldhulpverlening. Dit zijn huurders van wie we weten dat ze schuldhulp of begeleiding krijgen en die een huurachterstand hebben. Het aantal huurders dat zich uit eigen beweging heeft aangemeld of is doorverwezen is bij ons niet exact bekend.
Om huurders te stimuleren via automatische incasso te betalen, beloonde Patrimonium ieder kwartaal drie huurders die minimaal een jaar gebruikmaken van automatische incasso en waarvan afschrijvingen niet een keer zijn mislukt, met een waardebon. Eind 2013 betaalde 69 procent van onze huurders via automatische incasso.
Lokaal zorgnetwerk Patrimonium heeft op 12 december 2012 met de gemeente Barendrecht en andere partners een convenant voor sluitende aanpak voor volwassenen met meervoudige problemen ondertekend. Het convenant maakt het mogelijk om gegevens uit te wisselen bij een integrale aanpak van huurders met meervoudige problemen. In 2013 zijn totaal 80 zaken besproken tijdens het overleg. Hiervan heeft Patrimonium zelf 22 zaken ingebracht. Van de overige zaken hadden 26 ook betrekking op huurders van Patrimonium.
Huurachterstand De huurachterstanden zijn 0,98 procent van de totale huur. Er zijn 156 betaalafspraken gemaakt.
Ontruimingen In 2013 zijn twaalf ontruimingsvonnissen uitgesproken en vier ontruimingen uitgevoerd: drie vanwege huurachterstand en één op grond van overlast. Eén woning is leeg opgeleverd voorafgaand aan de ontruimingsdatum. Patrimonium streeft ernaar om huisuitzettingen te voorkomen door veel tijd en energie te steken in vroegtijdige signalering en preventie. Zelfs als blijkt dat de gang naar de rechter onvermijdelijk is en we een ontruimingsvonnis hebben gekregen. Het is ons gelukt zeven ontruimingen te voorkomen doordat de betrokken huurders alsnog de volledige achterstand voldeden of omdat is gekozen voor een intensief laatste-kans-traject. We geven vorderingen niet uit handen voordat we persoonlijk met de huurder over de huurachterstand hebben gesproken.
Regionaal vangnet Woningcorporaties in de regio Rotterdam maken gebruik van een regionaal systeem waarin alle ontruimingsvonnissen zijn geregistreerd. Een huurder die bij de ene corporatie is ontruimd vanwege overlast of huurachterstand kan bij een andere corporatie onder aanvullende voorwaarden toch nog een laatste kans krijgen. In 2013 zijn vier ontruimingen geregistreerd en er zijn geen woningen verhuurd op basis van de gemaakte regionaal-vangnetafspraken.
21
4. Focus op leefbare buurten Patrimonium ondersteunt actieve huurders, samen met de gemeente en andere maatschappelijke partners. Zo kunnen bewoners veilig wonen in een prettige omgeving waar buurtgenoten elkaar (her)kennen en respecteren. We bieden bewoners de gelegenheid om elkaar te ontmoeten, zich te verenigen in bewonerscommissies en mee te praten en mee te doen door hen te betrekken bij activiteiten op het gebied van leefbaarheid en onderhouds- en nieuwbouwprojecten. En we stimuleren bewoners om zelf hun verantwoordelijkheid te nemen voor hun directe woonomgeving.
Wijkbeheer Samen met bewoners en maatschappelijke partners werken we aan een goede woonsituatie, leefbare wijken en een leefbare gemeente. Hierbij gaan we uit van gedeelde verantwoordelijkheid.
Taken van de wijkbeheerder
Kwaliteitscontroles bij schoonmaak- en tuinonderhoudswerkzaamheden
Controleren meterstanden bij centrale voorzieningen
Lichte technische werkzaamheden, zoals het vervangen van lampen
Bezoeken nieuwe en zittende huurders De wijkbeheerder bezoekt nieuwe huurders, acht weken nadat ze het contract hebben ondertekend:
om zich voor te stellen en extra informatie te geven over de woning en de buurt,
om na te gaan of de oplevering van de woning naar wens is gegaan en erop toe te zien dat mogelijke opleverpunten alsnog in orde worden gemaakt.
Ook bezoekt hij regelmatig huurders, bijvoorbeeld op verzoek van de huurder zelf of omdat er klachten zijn over het gebruik van de woning, tuin of berging. In 2013 heeft de wijkbeheerder 96 nieuwe huurders bezocht. Ook heeft hij 22 tuinen geïnspecteerd.
Groen- en tuinonderhoud Het groen- en tuinonderhoud kreeg in 2013 in toenemende mate de aandacht van Patrimonium. Op basis van het bomen- en tuinbeleid worden bewoners door de wijkbeheerder aangesproken op de situering van bomen en de hoogte van de bomen in hun tuin. Bij een huuropzegging letten de opzichters beter op hoe een tuin achtergelaten wordt en bij een nieuwe verhuur wordt extra aandacht voor de tuin gevraagd. Ieder jaar organiseren we de wedstrijd Het schoonste achterpad. De bewoners aan het achterpad tussen de Burrie en de Lamoen hebben de prijs gewonnen. Zij werden op een high tea getrakteerd bij werk en activiteitencentrum Aksent van Humanitas DMH.
Woonfraude De laatste jaren neemt woonfraude toe. Patrimonium zet zich in voor de bestrijding van woonfraude door samen te werken met netwerkpartners. Met de gemeente, collega-corporaties Havensteder en Vestia en de
22
politie ondertekenden we in 2013 een convenant om voorafgaand aan verhuur in vier aangewezen gebieden een antecedentenonderzoek te doen. Zo kunnen we al aan de voorkant de hoeveelheid probleemgevallen beperken. Meldingen van mogelijke woonfraude nemen we zeer serieus. Er zijn in 2013 vijf meldingen van woonfraude gedaan. Bij een melding was sprake van een hennepplantage, bij de overige vier meldingen is geen woonfraude vastgesteld.
Overlast In 2013 ondertekende Patrimonium samen met de gemeente Barendrecht en woningcorporaties Havensteder en Vestia Zuid-Nederland het convenant Gegevensuitwisseling bestrijden woonoverlast
zittende bewoners. Dit jaar hebben we 310 overlastmeldingen ontvangen, 84 minder dan in 2012. Top drie overlastmeldingen 1.
tuinonderhoud
2.
sociaal georiënteerde klachten, zoals klachten van psychische aard, burenruzies en relatieproblemen
3.
geluidsoverlast
Trouw huurderschap We hebben ook in 2013 onze trouwe huurders beloond, via:
Deelname automatische incasso Patrimonium beloont ieder kwartaal drie huurders die minimaal een jaar gebruikmaken van automatische incasso en waarvan afschrijvingen niet een keer zijn mislukt. In 2013 hebben we twaalf huurders beloond voor deelname aan automatische incasso.
Eerder opzeggen Huurders die de huur eerder opzeggen dan de wettelijke termijn van een maand belonen we met € 12,50 voor iedere week dat zij eerder opzeggen, met een maximum van € 100. De beloning verwerken we in de eindafrekening. Elf vertrokken huurders hebben hiervan gebruik gemaakt.
Coulanceregeling bij de oplevering (korting op herstelkosten) Trouwe huurders krijgen korting op eventuele herstelkosten bij huurbeëindiging. De korting gaat in vanaf twintig jaar huurderschap en bedraagt dertig procent voor de eerste twintig jaar dat de huurder de woning heeft gehuurd. De korting loopt vanaf twintig jaar op met twee procent per jaar. Huurders die vijftig jaar of langer onafgebroken in de woning hebben gewoond worden volledig vrijgesteld van mutatieherstelkosten met een maximum van € 750. Deze korting verrekenen we in de eindafrekening
Mijlpalen in huurderschap Huurders die dertig, veertig, vijftig jaar of langer huren zijn in november uitgenodigd voor een jubileumbijeenkomst in werk en activiteitencentrum Aksent van Humanitas DMH. De jubilarissen werden in het zonnetje gezet met een cadeaubon en een bos bloemen.
23
Beloning van inzet actieve huurders (vrijwilligers) In februari organiseerden we een winterfeest voor bewoners die zich actief inzetten voor de leefbaarheid in onze complexen.
Wijkregie Wijkregie is een samenwerkingsverband van maatschappelijke partners, zoals scholen, zorginstellingen, woningcorporaties, politie, welzijnsorganisaties, gemeente en bewoners om de leefbaarheid en bewonersparticipatie te verbeteren. Wijkregie introduceerde in 2013 een nieuwe werkwijze: het zuivere regiemodel. De wijkregisseurs zorgen in deze nieuwe werkwijze vooral voor de verbinding tussen partijen die een bepaald initiatief kunnen oppakken. Patrimonium nam in 2013 actief deel aan Wijkregie bij de acties Barendrecht Schoon! (en Buitenoord Schoon!), Buurtbemiddeling, Buurtpreventie en Buurt Bestuurt.
Buurtbemiddeling In 2011 is Buurtbemiddeling Barendrecht en JOLO jongerenbuurtbemiddeling van start gegaan. Conflicten tussen buren moeten door bewoners zelf worden gemeld bij buurtbemiddeling. In 2013 zijn 32 zaken door Buurtbemiddeling in behandeling genomen. Hiervan zijn elf zaken door Patrimonium aangemeld en zes zijn door huurders van Patrimonium zelf aangemeld. Overige aanmeldingen komen via bewoners, politie, andere corporaties of gemeente. Van de 32 aanmeldingen waren er vijf voor JOLO (jongerenbuurtbemiddeling). De meeste conflicten betreffen geluidsoverlast, bedreiging of ruzie, overlast van jongeren of kinderen, rommel en stank en overlast van huisdieren. In 2013 waren minder aanmeldingen dan in 2012. Ook het oplossingspercentage is wat lager; tien zaken zijn opgelost, elf zaken niet opgelost, negen zaken zijn nog in bemiddeling en twee zaken zijn gestopt na intake omdat het conflict zich daarmee oploste. Buurtbemiddeling is in veel gevallen succesvol en daarom de moeite waard om mee door te gaan. Omdat er minder aanmeldingen waren hebben we het contract met Cocon voor 2014 aangepast waardoor de kosten voor buurtbemiddeling met ongeveer de helft omlaag gaan.
Buurtpreventie In 2012 is een pilotproject buurtpreventie gestart in gebied 6 (Riederhoek, Smitshoek). Sinds 2013 is ook een buurtpreventieteam actief in gebied 1 (Binnenland, Noord). Een team van vrijwilligers (buurtbewoners) zet zich in voor verhoging van het veiligheidsgevoel en voor verbetering van het leefklimaat in de wijk. Patrimonium reageert op meldingen en signaleringen die ons via dit team bereiken.
Buurt Bestuurt In de wijk Noord (gebied 1) is in 2012 gestart met het project Buurt Bestuurt. Een bewonerswerkgroep krijgt de gelegenheid om voor honderd uur direct opdracht te geven aan de politie om bepaalde zaken in de wijk aan te pakken. Ook organisaties als de gemeente en Patrimonium faciliteren en ondersteunen de wensen
24
van de bewoners als het gaat over de inzet van middelen. Evenals in 2012 is de actie Barendrecht Schoon! in Noord ook in 2013 actief ondersteund met menskracht en middelen.
Leefbaarheidsactiviteiten in 2013 Betere Buurtprijs Jaarlijks daagt Patrimonium huurders uit om goede en realiseerbare ideeën op te sturen voor de leefbaarheid in de buurt. De prijs voor het beste idee, de Betere Buurtprijs, wordt gekozen door Patrimonium en de Bewonersraad en bestaat uit een geldbedrag en het samen realiseren van het idee. In 2013 is de Betere Buurtprijs gegaan naar de Mannenclub die actief is in Centrumpost. De mannenclub repareert huishoudelijke apparatuur, klokken enz. De prijs was een verrijdbare gereedschapskist met inhoud. Ook is in 2013 de inrichting van het parkje achter de Vlietweg afgerond (Betere Buurtprijs 2012).
Centrumpost Vanwege de Centrumontwikkeling heeft Patrimonium het voormalige postkantoor gekocht. Sinds 2010 stelt Patrimonium het pand ter beschikking voor maatschappelijke activiteiten voor (en door) jong en oud in Barendrecht. Door bezuinigingen heeft stichting KijkopWelzijn eind 2013 haar beheerfunctie van het pand neergelegd. De gebruikersgroepen van het pand hebben onderling een nieuwe stichting opgericht om het pand zelf te kunnen beheren. De nieuwe beheerder vanaf 1 januari 2014 is de Stichting Centrumpost Barendrecht.
Koffiehuusje Patrimonium heeft in 2008 een woning aan de Meester Lohmanstraat 37 beschikbaar gesteld voor gebruik door verschillende groepen die in de kleine Driehoek actief zijn. Twee ochtenden per week gebruiken buurtbewoners de woning, met begeleiding van de Unie van Vrijwilligers, om gezellig koffie te drinken en een praatje te maken. Maar ook Buurtbemiddeling, de Bewonersraad en Humanitas DMH gebruiken het Koffiehuusje. Het beheer van het Koffiehuusje is per 1 januari 2014 in handen van Humanitas DMH.
Opvrolijken portiek Binnenland Eén van de portieken aan de Kievit is op verzoek van de bewoners opgevrolijkt met twee illustraties van Helena Bootsman. Tijdens een gezellige bijeenkomst op een mooie septembermiddag zijn de doeken onthuld. Een mooie afsluiting van de schilderbeurt die in deze portieken is uitgevoerd.
Buitenoord Schoon! In de wijk Buitenoord is op initiatief van bewoners in oktober de actie Buitenoord Schoon! gehouden. Vier groepen kinderen, ouders en buurtbewoners hebben ieder een deel van de wijk Buitenoord schoongemaakt. Dit jaar hebben ook kinderen van OBS de Tweemaster meegedaan. Zij willen graag dat hun school in 2014 ook meedoet.
25
Antennebudget Vioolhof Uit de huuropbrengsten van de T-Mobile-antenne op het appartementencomplex aan de Vioolhof kunnen op verzoek van bewoners maatregelen uitgevoerd worden die het gebouw ten goede komen. In 2013 zijn de entree en hal van het gebouw opgeknapt. Op verzoek van bewoners worden ook ieder jaar de plantenbakken op de galerij voorzien van vrolijke bloemen.
Aanpak overlast Bizetstraat In het eerste half jaar hebben we voor de bewoners van de appartementen in de Bizetstraat een afsluitbaar portiek gerealiseerd. De bewoners kunnen via de videofoon zien wie er voor de deur staat. Patrimonium en de bewoners hebben de kosten van deze portiekaanpassing gedeeld. Het gebouw is hierdoor een stukje veiliger geworden.
Bewonersparticipatie We hechten veel waarde aan betrokken bewoners. Het participatiebeleid van Patrimonium is gebaseerd op de wettelijke eisen uit de BBSH (Besluit Beheer Sociale Huursector) en de Wet op het overleg huurders verhuurder. De Bewonersraad en de bewonerscommissies spelen hierin een belangrijke rol. In de Wet op het overleg huurders verhuurder is beschreven hoe organisaties van huurders zoals de Bewonersraad en de bewonerscommissies een formele positie innemen in het overleg met Patrimonium. Aan deze positie ontlenen deze organisaties bepaalde rechten. In de praktijk zijn vele manieren waarop bewoners kunnen samenwerken met Patrimonium. Goede ideeën voor de buurt faciliteren en ondersteunen we. Via beantwoording van tevredenheidsonderzoeken kunnen bewoners ons laten weten wat we goed doen en wat we minder goed doen. Bij grootonderhoudsprojecten wordt vanaf de eerste fase nauw samengewerkt met een bewonersvertegenwoordiging. Het komend jaar gaat Patrimonium het gebruik van social media intensiveren en ander vormen van participatie onderzoeken.
Bewonerscommissies In 2013 waren vier bewonerscommissies actief. Met deze commissies voeren we één of meerdere keren per jaar overleg over beheer en leefbaarheid in en rond hun wooncomplexen. De bewonerscommissies hebben de volgende activiteiten georganiseerd:
bewonerscommissie Weide Poort De bewonerscommissie heeft een nieuwjaarsborrel en een zomerfeest georganiseerd. Het Dalton Lyceum heeft hiervoor ruimte beschikbaar gesteld. In 2013 is met Patrimonium diverse malen overleg geweest over de servicekosten.
bewonerscommissie Smitshoek De focus van de bewonerscommissie ligt ook in 2013 op de leefbaarheid in de wijk, met name het woongedrag. De bewonerscommissie is betrokken bij de opzet van buurtpreventie in Smitshoek. Het overleg had als thema de woonruimteverdeling in Smitshoek.
26
bewonerscommissie Rondom de Ark Deze bewonerscommissie vertegenwoordigt de bewoners aan de Klipper en de Boeier en richt zich vooral op het grootonderhoud van het complex. Zij adviseren Patrimonium over het grootonderhoud en de wijze waarop dit uitgevoerd wordt. In 2013 is intensief samengewerkt met deze bewonerscommissie om het grootonderhoudproject op de juiste wijze te laten aansluiten op de wensen van de bewoners.
bewonerscommissie de Boeg Veel veranderingen voor deze bewonerscommissie in 2013. Er is een nieuw bestuur door de Algemene Vergadering van Eigenaars (ALV) benoemd en een technische commissie zodat technische zaken in het gebouw sneller opgepakt kunnen worden. Vijf bewoners hebben zich hiervoor opgegeven. Ook de bewonerscommissie is in de technische commissie vertegenwoordigd. De bijeenkomsten van de bewonerscommissie zijn hiermee wat minder frequent geworden. Naast Patrimonium zijn ook de individuele eigenaren vertegenwoordigd in het bestuur van VvE de Boeg. Het bestuur heeft eind 2013 afscheid genomen van de voormalige VvE beheerder, Winter VvE Beheer vanwege de stroef verlopende samenwerking en het falend toezicht op de slecht uitgevoerde gevelrenovatie door VTO Service & Onderhoud (dochtermaatschappij Winter VvE Beheer). Zowel de beheerder als VTO weigerden om de renovatie volgens de afgesproken kwaliteit af te ronden. De ALV van 27 november besloot om Winter VvE Beheer en VTO aansprakelijk te stellen en heeft het bestuur gemachtigd om beide bedrijven, desnoods met juridische maatregelen, te dwingen de gevelrenovatie zonder extra kosten voor VvE de Boeg af te ronden. Eind 2013 is het VvE beheer door het bestuur van Vve de Boeg aanbesteed. VT2000 uit Wateringen heeft deze aanbesteding gewonnen. Met dit bedrijf is eind 2013 een nieuwe beheerovereenkomst getekend.
Bewonersraad De spelregels voor het overleg met de Bewonersraad zijn vastgelegd in de meerjarensamenwerkingsovereenkomst. Patrimonium stelt samen met de Bewonersraad ieder jaar prestatieafspraken op. De prestatieafspraken voor 2013 zijn grotendeels volgens planning gerealiseerd. Enkele afspraken hebben een meerjarig karakter en lopen door in 2014.
Tabel 10. Samenstelling Bewonersraad
Voorzitter
Henri Struik
benoemd in 2010
Penningmeester
Adrie Gouweloos
benoemd in 2012
Secretaris
Bets van Roon
benoemd in 2010
Algemeen lid
Jan Zijlmans
herbenoemd in 2010
Algemeen lid
Arie Nootenboom
benoemd in 2010
27
Eind 2013 heeft de heer Nootenboom aangekondigd zijn bestuurslidmaatschap per 1 januari 2014 te beëindigen. De heer Nootenboom bekleedt vanaf die datum de functie van wijkvertegenwoordiger.
Faciliteiten De Bewonersraad beschikt over een eigen ruimte in de Centrumpost en maakt gebruik van de faciliteiten van het Koffiehuusje. Patrimonium stelt deze ruimte kosteloos beschikbaar, evenals een jaarbudget van € 17.500 in 2013 voor activiteiten zoals opleiding en ondersteuning van de Bewonersraad en communicatie met de achterban.
Prestatieafspraken 2013 Patrimonium stelt aan het begin van ieder jaar samen met de Bewonersraad prestatieafspraken op. De bepalingen van de Wet op het overleg huurders verhuurder zijn onverkort van toepassing op deze afspraken. De voortgang bespreken Patrimonium en de Bewonersraad tijdens het kwartaaloverleg. De prestatieafspraken van 2013:
Participatieonderwerpen o
Evaluatie en verlenging samenwerkingsovereenkomst tussen Patrimonium en de Bewonersraad
o
Draagvlakontwikkeling/communicatie- en uitvoeringsplan duurzaamheid en de uitwerking hiervan in het grootonderhoudproject Klipper/Boeier.
o
Evaluatie beleid Trouw huurderschap
o
Prestatieafspraken 2014
De Bewonersraad was actief betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van deze (beleids)projecten.
Adviesonderwerpen De Bewonersraad bracht gekwalificeerd advies uit op de volgende onderwerpen
o
Asbestbeleid
o
Huurprijsbeleid
Informatieonderwerpen Patrimonium informeerde de Bewonersraad over:
28
o
Jaarplan en begroting Patrimonium 2013
o
Convenant Lokaal Zorgnetwerk
o
Pilot aanpak no-shows
o
Visie op leefbaarheid
o
Uitvoeringsafspraken 2013, onderdeel van de prestatieafspraken met de gemeente
o
Jaarlijkse huurverhoging per 1 juli 2013
o
Jaarverslag en jaarrekening Patrimonium 2012
o
Planning en conceptbegroting planmatig en grootonderhoud 2013
o
Resultaten van KWH-metingen 2012 - 2013
o
Voortgang projecten Woonambassadeur en Rookmelders
o
Conceptbegroting planmatig en grootonderhoud 2014
Communicatie en overleg Namens Patrimonium voert de manager Wonen het overleg met de Bewonersraad. De directeur-bestuurder schuift op verzoek aan. In 2013 is elke kwartaal overlegd met het bestuur van de Bewonersraad. De volgende onderwerpen kwamen aan bod:
De onderwerpen uit de prestatieafspraken
Checklist voor woningoplevering bij huureinde
De meerjarenonderhoudsplanning
Kwaliteit van de dienstverlening
Samenwerking tussen Patrimonium en Bewonersraad
Leefbaarheid en de kwaliteit van het wonen in Barendrecht
Eén keer per jaar is er een themaoverleg tussen de Bewonersraad en de directeur-bestuurder. In 2013 stond dit overleg in het teken van het huurbeleid en de jaarlijkse huurverhoging en in het bijzonder de inkomensafhankelijke huurverhoging.
Overleg met de raad van commissarissen Op 11 maart en 16 oktober hebben de huurdersvertegenwoordigers van de raad van commissarissen overlegd met de Bewonersraad over de samenwerking met Patrimonium en de prestatieafspraken met de Bewonersraad. Op 26 september heeft de RvC met de Bewonersraad gesproken over de rol en verantwoordelijkheden van de RvC als toezichthouder en de procedure en het profiel voor de werving van een huurderscommissaris in 2014. Op 18 november heeft de remuneratiecommissie gesproken met de Bewonersraad en in overleg is er invulling gegeven aan de procedure rondom het aftreden en de werving van een huurderscommissaris in 2014.
29
5. Focus op heldere veranderopgave Patrimonium zet zich bij (sloop/)nieuwbouw in voor levensloopbestendige woningen.
Barendrecht kent een aantal verouderde wijken en buurten. Gecombineerd met de vergrijzing en ontgroening ligt er een aantal uitdagingen voor het wonen in Barendrecht. Deze uitdagingen moeten vertaald worden in een kwantitatieve en kwalitatieve opgave door Patrimonium, de gemeente, collegacorporaties en private partijen. In overleg en in samenwerking met de gemeente en andere relevante partijen ontwikkelen wij een visie op Barendrecht en stellen wij een heldere veranderopgave vast.
Wij hebben door- en toegankelijkheidsmaatregelen begroot in onze complexen aan de Bizetstraat (2013), Vioolhof (2014) en de Mahlerstraat (2016). In 2013 hebben wij geïnvesteerd in het toegankelijk maken van de woningen aan de Bizetstraat. Met de portiekafsluiting en de galerijophoging zijn deze woningen ook geschikt als seniorenwoningen.
Strategisch voorraadbeleid In 2012 hebben we ons strategisch voorraadbeleid herijkt. Het nieuwe beleid sluit aan bij onze doelstellingen uit het ondernemingsplan en zorgt dat onze woningvoorraad in lijn blijft met wat Barendrecht nodig heeft. Het voorraadbeleid is bestuurlijk vastgesteld en dient als basis voor onze toekomstige investeringen. De gegevens uit het strategisch voorraadbeleid hebben we geïntegreerd in onze bedrijfsautomatisering. Dit stelt ons in staat om bij onze dagelijkse werkzaamheden ook besluiten te nemen waarin de belangen van het strategisch voorraadbeleid goed meegewogen worden.
Verkoopbeleid In 2013 zijn tien vrijgekomen woningen en drie garages via een makelaar te koop aangeboden. Zes woningen, een garage en de boerderij aan de Singel zijn verkocht en geleverd, twee woningen staan nog te koop. De verkoop van één woning liep zeer moeizaam. Hiervan is de prijs verlaagd maar ook deze prijsverlaging heeft niet tot verkoop geleid. Deze woning is, conform het verkoopbeleid, inmiddels weer als vrije sectorwoning verhuurd. Eind 2013 zijn 183 woningen en 120 garages opgenomen in de verkoopvijver.
30
Nieuwbouwprojecten
Centrumontwikkeling (centrum) Patrimonium participeert in de Centrumontwikkeling, dat zich nu in de laatste fase van planvoorbereiding bevindt. Het gaat om de ontwikkeling van deelgebieden 3-5 en deelgebieden 8-9.
Voor deelgebied 8-9 hebben we een visie ontwikkeld waar we in 2014 een projectontwikkelaar voor zoeken. Op de plaats van het oude postkantoor en de oude brandweerkazerne, vier woningen aan het Druivenpad en de woningen van de gemeente aan de Maasstraat realiseren we levensloopbestendige appartementen. Zodra de samenwerkingsovereenkomst met de gemeente is getekend, start de aanbestedingsfase.
De gemeente is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van deelgebieden 3-5. Zoals het er nu naar uitziet maken 46 woningen van Patrimonium plaats voor onder meer levensloopbestendige appartementen. Onze voorwaarden en belangen leggen we vast in een samenwerkingsovereenkomst met de gemeente. Daarna kunnen we starten.
Herontwikkeling Notenhof (42 appartementen) In 2011 zijn de bewoners aan de Notenhof geïnformeerd over de sloopplannen van hun woning. Samen met een aantal bewoners en de Bewonersraad hebben we een sociaal plan opgesteld. Het uitverhuisproces startte op 1 juli 2011 en eind 2012 hebben alle oorspronkelijke huurders aan de Notenhof een nieuwe (tijdelijke) woning gevonden.
In 2013 is de realisatie van de nieuwbouw aanbesteed en is een aannemer geselecteerd. Na de bouwvakantie startte de bouw van 44 levensloopbestendige appartementen. De verwachte oplevering van het gebouw is medio 2014.
Nieuwbouw Talmaweg Patrimonium richt zich met nieuwbouw op levensloopbestendige appartementen. De nieuwbouwlocatie aan de zuidzijde van de Talmaweg leent zich daarvoor niet. Eind 2011 hebben we de gemeente Barendrecht gevraagd haar visie op de ontwikkelmogelijkheden te geven met als doel om deze locatie als bouwkavels uit te geven. De locatie aan de Talmaweg is bestemd als uitpondlocatie, in 2012 is er studie gedaan naar mogelijke scenario’s. Patrimonium heeft in 2013 besloten om het gehele bezit aan de Talmaweg als uitpond bezit te bestempelen. De vijf kleine woningen aan de Talmaweg Noord worden bij oplevering na einde huurcontract niet meer verhuurd, maar te koop aangeboden. De braakliggende percelen aan de Zuidzijde van de Talmaweg verkopen we als bouwkavels. Beide locaties brengen we in 2014 op de markt.
31
Voorwaarden bij nieuwbouwprojecten Voor investeringen in nieuwbouw geldt dat we de goedkeuring van de raad van commissarissen, Waarborgfonds Sociale Woningbouw en Centraal Fonds Volkshuisvesting als ontbindende of opschortende voorwaarde stellen.
Patrimonium heeft in 2013 geen woningen in eigendom verkregen en geen grondposities verworven.
32
6. Dienstverlening Wonen is meer dan alleen een dak boven het hoofd. Omdat het niet alleen gaat om de stenen, maar ook om de mensen, zet Patrimonium zich in voor een goede dienstverlening aan haar huurders.
Zekerheid in kwaliteit Patrimonium stelt haar klanten centraal en doet er alles aan om haar huurders zo goed mogelijk van dienst te zijn. Huurders van Patrimonium Barendrecht zijn verzekerd van een prima dienstverlening. Dit blijkt uit de jaarlijkse meting van het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH), die in 2013 is uitgevoerd. Het KWH-Huurlabel hebben we in 2013 weten te behouden met een gemiddeld cijfer van 7,8. Het landelijk gemiddelde lag in 2013 op 7,6. Tabel 11. Resultaten KWH-meting 2013
KWH-meting
Patrimonium
Landelijk
Bereikbaarheid
8,0
7,3
Communicatie & informatie
7,3
7,3
Woning zoeken
7,8
7,7
Nieuwe woning
8,0
7,8
Huur opzeggen
8,3
8,2
Reparaties
7,8
7,9
Onderhoud
8,2
7,6
Klachten behandelen
6,9
6,5
Tabel 12. Score en positie KWH prestatie-index
KWH prestatie-index 2013
gemiddelde
Positie op de KWH-index
score
Patrimonium
7,8
Landelijk
7,6
28ste plaats (van de 144)
Onze regio
7,5
13de plaats (van de 61)
Onze grootteklasse
7,6
7de plaats (van de 37)
Meer informatie over het KWH-Huurlabel en hoe we scoren op verschillende onderdelen kunt u vinden op de www.kwh.nl en www.ikwilzorgelooshuren.nl.
33
Keuzevrijheid bewoners bij woningverbetering Patrimonium biedt huurders ruimte voor individuele woningverbetering. Woningverbetering gebeurt op verzoek van bewoners, maar ook bij onderhoudsprojecten. Daarnaast hebben huurders bij vervanging van sanitair, keuken en tegelwerk een aantal keuzemogelijkheden. Ook nieuwe huurders krijgen keuzes voor de inrichting en afwerking van hun woning.
Zelf veranderingen aanbrengen Huurders krijgen maximale vrijheid om hun woning naar eigen smaak aan te passen. Wel zijn spelregels vastgesteld op het gebied van onderhoud, veiligheid en wet- en regelgeving. Huurders die met toestemming van Patrimonium veranderingen aanbrengen, hoeven bij verhuizing de woning niet in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Ze mogen de veranderingen voor overname aanbieden aan de volgende huurder. Veranderingen die kwaliteit aan de woning toevoegen, komen in aanmerking voor een vergoeding door Patrimonium. In 2013 hebben we 69 aanvragen ontvangen en alle aanvragen zijn goedgekeurd. De meeste verzoeken hadden betrekking op veranderingen aan de binnenzijde van de woning. Tabel 13. Aanvragen zelf veranderingen aanbrengen
2013 Onderwerp aanvragen Interieur algemeen
2012
Aantal Percentage Aantal Percentage 30
50%
67
61%
2
4%
11
10%
Buitenkant van de woning
14
20%
10
9%
Buitenruimte
10
11%
5
5%
Verbetering op gebied van veiligheid, gezondheid of milieu
4
6%
9
8%
Overig
9
9%
8
7%
Totaal
69
100%
110
100%
Vloerafwerking
ServicePlus-abonnement Patrimonium biedt huurders een ServicePlus-abonnement aan voor het uitvoeren van kleine reparaties (huurdersonderhoud zoals vastgelegd in het Besluit kleine Herstellingen) die voor rekening van de huurders komen. Voor een maandelijks bedrag van € 5,99 voert Patrimonium een groot deel van dit huurdersonderhoud uit. Eind 2013 maakten 869 (35 procent) huurders gebruik van het ServicePlusabonnement.
34
Klachten over de dienstverlening Geschillenadviescommissie Patrimonium is aangesloten bij de regionale Geschillenadviescommissie (GAC). In 2013 zijn er geen klachten over Patrimonium in behandeling genomen. Huurcommissie In 2013 is één dossier van de bezwaarprocedure tegen de jaarlijkse huurverhoging doorgezonden naar de huurcommissie. Dit betrof een bezwaar tegen de huurverhoging op basis van inkomen. Helaas hebben wij van de betrokken huurder geen nieuwe IB verklaring mogen ontvangen en waren wij genoodzaakt deze zaak in behandeling te geven bij de huurcommissie. Deze zaak is met een voorzittersuitspraak afgedaan: de huurder heeft alsnog de benodigde papieren overhandigd. Ook is in 2013 een dossier naar de huurcommissie gegaan over onderhoudsgebreken en vochtproblemen. Daarbij is de huurder in het ongelijk gesteld.
35
7. Organisatie Maatschappelijk ondernemen staat tegenwoordig bij vrijwel alle corporaties hoog op de agenda, zo ook bij Patrimonium. In 2012 hebben we ons ondernemingsplan 2012-2016 gepresenteerd; Focus op Barendrecht. De organisatiespeerpunten voor de jaren 2012 – 2016 zijn focus op vergrijzing, focus op sociaal kwetsbaren, focus op leefbare buurten, focus op duurzame en betaalbare woningen en focus op een heldere veranderopgave voor Barendrecht.
Organisatiestructuur De organisatiestructuur ziet er per 31 december 2013 als volgt uit.
Figuur 4. Organogram
Personeel Patrimonium richt zich op het ontwikkelen en motiveren van medewerkers en het bevorderen van de gewenste organisatiecultuur. De personeelscompetenties zijn ook in 2013 gericht op kostenbewustheid en dienstverlening.
In 2013 was de vaste personele samenstelling begroot op 27 fte’s. We hebben geen medewerker(s) aangetrokken en er is één medewerker vertrokken. Er is voor 0,22 fte aan ouderschapsverlof opgenomen en één medewerker is voor 0,22 fte gedetacheerd bij een andere corporatie. Eind 2013 kwam de vaste personeelsbezetting hiermee op 25,89 fte’s. Op interim-basis is eind 2013 1,5 fte ingehuurd. Aan het eind
36
van 2013 waren 27,39 fte’s werkzaam. De kosten van inhuur bedragen € 94.400. Hiervan is € 7.544 het gevolg van vervanging bij ziekte. Tabel 14. Samenstelling personeelsbestand
2013
2012
2011
2010
Aantal medewerkers
30
31
33
35
-
Man
11
11
12
14
-
Vrouw
19
20
21
21
3
2
2
1
Gemiddelde leeftijd
45
42
43
43
Gemiddelde diensttijd (in jaren)
8,8
7,6
6,6
5,2
Ziekteverzuim (in procenten)
5,8
3,6
2,7
5,8
In- en uitstroom medewerkers (in aantallen)
1
2
4
8
Aantal medewerkers met (deeltijd)pensioen
0
0
0
0
WAO’ers (in aantallen)
0
0
0
0
Stagiaires (in aantallen)
4
3
5
2
Personeel op interimbasis
Organisatieaanpassing In 2012 vond een organisatieaanpassing plaats. Op 1 september 2012 is de toekomstige formatie vastgesteld op 24 fte’s. Deze nieuwe formatie wil Patrimonium uiterlijk per 1 september 2014 realiseren. Dat betekent een overgangstermijn van twee jaar waarin met (gedeeltelijk) boventalligen maatwerkafspraken gemaakt zijn. Deze maatwerkafspraken bestaan uit outplacement, aanvaarding andere functie, natuurlijk verloop (vervroegd pensioen), externe detachering of vertrekregeling met vergoeding. Eind 2013 is met ruim 90 procent van de (gedeeltelijk) boventalligen een maatwerkafspraak gemaakt.
Kwaliteitsmanagementtraject We werken aan een professionele, klantgerichte en financieel gezonde organisatie. Dat betekent eenduidige kaders, goedlopende processen en heldere communicatie. In 2013 zijn we gestart met de voorbereidingen en uitvoering van een kwaliteitsmanagementtraject, waarbij we het INK managementmodel hanteren. Doel van dit traject is zakelijker met elkaar omgaan door duidelijke processen, duidelijke regels, (eigen) verantwoordelijkheid nemen en verwachtingen naar elkaar uitspreken. Zo zorgen we ervoor dat klanten ervaren dat we duidelijk zijn, goed luisteren en meedenken. Dit traject is uitgesplitst in Focus op leiderschap (afgerond begin 2014) en Focus op management van processen (start in 2014). Gedurende de ondernemingsplanperiode blijven we energie steken in het kwaliteitsmanagementtraject.
37
Stages Patrimonium gaat actief om met stages en heeft als uitgangspunt dat minimaal één stagiair per stagesoort per stagejaar (september t/m mei) wenselijk is. Het gaat dan om werkstages (beroepsvoorbereidende stages en eind- of afstudeerstages) en maatschappelijke stages (snuffelstages). Ook doen we mee aan de Prokkelstages van Humanitas. Een Prokkel is een prikkelende ontmoeting tussen mensen met én zonder verstandelijke beperking.
In 2013 hebben vier studenten stage gelopen bij Patrimonium: MBO:
drie stagiairs Bouwkunde
HBO:
een stagiair Sociaal Juridische Dienstverlening
Opleiding De opleidingsregeling is ongewijzigd gebleven. Patrimonium investeert geld en de medewerker investeert tijd. Voor elke functie is het competentie- en opleidingsniveau bepaald en aanvullende opleidingen worden door medewerkers en leidinggevende geïnitieerd. Iedere medewerker krijgt de mogelijkheid om een opleiding of training te volgen die aansluit bij de huidige functie, of voor het vervullen van een andere functie bij Patrimonium of een andere werkgever.
Persoonlijk ontwikkelingsplan In 2013 volgden drie medewerkers een persoonlijk ontwikkelingsprogramma op hbo-niveau. Twee van deze medewerkers hebben het persoonlijk ontwikkelingsprogramma in 2013 afgerond.
(Collectief) opleidingsplan In 2013 heeft geen collectieve opleiding plaatsgevonden.
Veiligheid en preventie De organisatie voor bedrijfshulpverlening (BHV) bestond aan het eind van het jaar uit vier medewerkers en een hoofd BHV. Het BHV-team heeft in 2013 eenmaal overlegd. Patrimonium beschikt over een AED, die door verschillende medewerkers bediend kan worden. Enkele BHV-ers hebben een brandoefening door de lokale Brandweer bijgewoond in het complex de Notenhof vlak voordat dit gebouw gesloopt werd. Er hebben zich geen ongevallen voorgedaan in het kantoor van Patrimonium.
Ziekteverzuim In 2013 is het verzuimpercentage met 2,2 procentpunt gestegen ten opzichte van 2012. De stijging werd met name veroorzaakt door langdurig zieken en veel kortdurend verzuim. Om meer inzicht te krijgen in de oorzaken van het kortdurend verzuim én het terugdringen van het ziekteverzuim in het algemeen wordt hiernaar in 2014 onderzoek gedaan en een adviesrapport opgesteld.
38
Communicatie Elk jaar organiseren we twee evenementen voor onze leden, relaties en medewerkers: in het voorjaar de Lenteborrel en in het najaar de Herfstlezing. Daarnaast nodigen we jaarlijks in september de raad van commissarissen en de bewonersraad een dag uit voor een bezoek aan de projecten van Patrimonium.
Elf keer per jaar plaatsen we een paginagrote advertorial in het Barendrechtse weekblad De Schakel. Hiermee informeren we onze huurders (en alle inwoners van Barendrecht) over onze werkzaamheden, de ontwikkelingen bij Patrimonium maar ook in de corporatiebranche, en onze visie op samen wonen en leven in Barendrecht. In de week van de Lenteborrel publiceren we ook ons jaar over- en vooruitzicht, onze maatschappelijke verantwoording naar onze huurders en belanghebbenden.
We bereiden ons voor om in de toekomst steeds meer digitaal met onze verschillende doelgroepen te communiceren: van correspondentie tot voorlichtingsmateriaal. Bij het herzien van folders en brochures kiezen we er nu al voor om geen drukwerk meer te versturen. Ook onderzoeken we de mogelijkheden van een huurdersportaal, zodat onze huurders vanuit huis hun dossiers kunnen inzien en wijzigingen kunnen doorgeven, op een tijdstip dat hen het best uitkomt.
Sponsoring Patrimonium heeft in 2013
Voedselbank Barendrecht gesponsord met een bedrag van € 750. Medewerkers van Patrimonium hadden met de veiling van de kerst- en relatiegeschenken geld opgehaald. Patrimonium heeft dit bedrag verdubbeld.
Stichting Present gesteund met een bedrag van € 220 tijdens het vijfjarig jubileum.
39
Medezeggenschap De ondernemingsraad (OR) bestond eind 2013 uit:
Raoul Hey (voorzitter)
Erika Heemskerk
Erik Dubbeldam
De OR heeft in 2013 verkiezingen gehouden, nadat twee leden zich hadden terugtrokken. Omdat twee medewerkers zich kandidaat hadden gesteld, was er geen stemming nodig.
De OR heeft in 2013 de volgende onderwerpen behandeld
Informatieonderwerpen
Personeelsbeleid Op advies van de arbodienst heeft Patrimonium de aanwezigheid van arbeidsgehandicapten, personen met beperkingen en oudere werklozen in kaart gebracht, vanwege het verkrijgen van een no-riskpolis en de aanvraag van eventuele premiekorting.
Bespreekonderwerpen
Stand van zaken organisatieaanpassing De OR en de directeur-bestuurder hebben teruggeblikt op de organisatieaanpassing, de stand van zaken een jaar na organisatieaanpassing. Een plan van aanpak voor de evaluatie van de organisatieaanpassing in september 2013 is besproken.
Kwaliteitsmanagementtraject In 2013 is een kwaliteitsmanagementtraject ingezet. De nadruk lag hierbij op leiderschap. Het traject en de bevindingen zijn besproken met de OR.
Overzicht verstrekkingen medewerkers Bij het opstellen van de begroting 2014 is gekeken naar alle begrotingsposten. De OR heeft een overzicht gekregen van de kostenposten van de verstrekkingen aan medewerkers.
Nieuw lid raad van commissarissen (RvC) Voor één RvC-lid was in 2013 de wettelijke zittingstermijn verlopen. Uit de selectiegesprekken zijn twee kandidaten overgebleven. De OR heeft met beide kandidaten gesproken en heeft advies gegeven over voorgenomen benoeming. Voor twee vertrekkende RvC-leden in 2014 is met de OR gesproken over de profielen van de toekomstige RvC-leden.
Instemmingsonderwerpen
40
Verzuimprotocol
Vanaf 1 januari 2013 is Patrimonium aangesloten bij een nieuwe arbodienst, de CareGroup. De CareGroup hanteert een andere werkwijze dan de vorige arbodienstverlener waardoor het verzuimprotocol gewijzigd moest worden. De OR heeft met deze wijzigingen ingestemd.
Privacyreglement Sinds de invoering van de inkomensafhankelijke huurverhoging per 1 juli 2013 kan de verhuurder inkomensindicaties van haar huurders opvragen bij de Belastingdienst. Het gaat hierbij om vertrouwelijke informatie. Afspraken hierover zijn vastgesteld in een privacyreglement. De OR heeft haar input gegeven en ingestemd met het privacyreglement.
Beoordelingssysteem In 2013 heeft een projectgroep advies gegeven voor aanpassing van het huidige beoordelingsreglement. Dit resulteerde in een gewijzigd beoordelingsreglement. Dit reglement is voorgelegd ter instemming aan de OR. De OR heeft niet ingestemd met het voorstel. Met de directeur-bestuurder is afgesproken dat in 2014 het beoordelingssysteem opnieuw bekeken wordt. Een van gestelde kaders is dat er gezamenlijk draagvlak is (MTB en medewerkers).
Overig De OR heeft een brainstormsessie gehouden met medewerkers. Op basis hiervan bepaalt de OR de speerpunten voor 2014.
41
Verbindingen Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Patrimonium heeft eind 2008 een bv opgericht voor de afwikkeling van de VSO1. Tot op heden is de bv niet voor andere doeleinden gebruikt. De bv heeft in 2013 geen activiteiten ontplooid. Ook zijn er geen medewerkers in dienst of lopende verplichtingen. Gezien de geringe omvang van de activa en passiva is ervoor gekozen geen consolidatie toe te passen.
Tabel 15. Balans Energie & Vastgoed B.V. Bedragen x € 1
Per 31 december Vaste activa
2013
2012
0
0
2013 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Overige reserves
Vlottende activa Bank
Nog te ontvangen bedragen Vordering op Patrimonium
Resultaat boekjaar 14.932 15.048
11
0
9.184
9.184
Barendrecht
42
18.000 18.000 6.218
6.458
-176
-240
24.042 24.218
Kortlopende schulden Nog te betalen kosten aan
0
0
85
13
Patrimonium Nog te betalen kosten
Totaal activa
2012
24.127 24.232
Totaal passiva
24.127 24.232
8. Governance Woonvereniging Patrimonium Barendrecht wil als maatschappelijke onderneming op de juiste wijze verantwoording afleggen en transparant handelen. De Governancecode Woningcorporaties wordt door Patrimonium onderschreven en vrijwel geheel gevolgd. De afwijkingen op enkele punten worden toegelicht in het document Patrimonium en de governancecode op de website van Patrimonium Barendrecht. De pastoe-of-leg uit gedragslijn is hierbij gevolgd.
Corporate Governance De bestuurlijke organisatie heeft haar basis in de statuten en is verder vastgelegd in het reglement van de raad van commissarissen, reglement auditcommissie, reglement remuneratiecommissie, de procuratieregeling en het treasurystatuut. Patrimonium heeft een integriteitcode en klokkenluidersregeling. Alle genoemde documenten zijn openbaar en geplaatst op de website.
Bestuur Mevrouw drs. M.B. van Leeuwen, directeur-bestuurder, is 55 jaar en heeft in 2013 de volgende nevenfuncties gehad:
bestuurslid Stichting Lentefonds, Barendrecht (tot 30 september 2013)
bestuurslid Stichting Stalpaert van der Wiele, Delft
bestuurslid Maaskoepel, Rotterdam
bestuurslid Duurzaamheidskring Barendrecht
bestuurslid stichting Matchroom Barendrecht (geen activiteiten in 2013)
De nevenfuncties zijn voor aangaan gemeld en toegelicht aan de raad van commissarissen. De raad heeft vastgesteld dat er geen onverenigbaarheden bleken met de functie van directeur-bestuurder.
Remuneratie bestuur Patrimonium heeft in 2013 geen functionarissen in dienst gehad die boven de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) beloond zijn. Op het moment dat de directeurbestuurder in dienst trad (1 augustus 2010), is zij ingeschaald op basis van de adviesregeling Arbeidsvoorwaarden Statutair Bestuurder Woningcorporaties (Commissie-Izeboud). Voor de aanpassing van de beloning van de bestuurder hanteren we de WNT en houden we rekening met de richtlijnen van de VTW (Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) en de NVBW (Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties). Met de directeur-bestuurder zijn geen afspraken gemaakt over een variabele bezoldiging op basis van bepaalde prestatiecriteria. Bij aanstelling in 2010 is in de arbeidsovereenkomst vastgelegd dat de directeur-bestuurder bij voldoende ontwikkeling in de voor haar nieuwe rol van bestuurder, op rij drie salarisverhogingen van 1,75 procent zou krijgen. In 2013 is besloten om per 1 juli 2013 en 1 januari 2014 twee van deze verhogingen voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst toe te kennen, dit op advies van de remuneratiecommissie die een voortgangs- en beoordelingsgesprek
43
gevoerd heeft met de directeur-bestuurder. Vanwege mogelijke strijdigheid met de Wet Normering Topinkomens zijn deze verhogingen voorafgaand aan de besluiten getoetst door een gerenommeerd advocatenkantoor. Dit kantoor heeft geconcludeerd dat de verhoging niet strijdig was met de WNT.
Tabel 16. Beloning directeur-bestuurder over 2013 in euro’s
Periode
Periodiek betaalde beloningen
2013
Pensioenen en soortgelijke vergoedingen
101.230
Uitkeringen bij beëindiging dienstverband
22.609
Bonusbetalingen -
Totaal -
123.839
Leningen (en voorschotten en garanties) voor de directeur-bestuurder Patrimonium heeft geen leningen verstrekt aan haar directeur-bestuurder.
Bestuursbesluiten In 2013 zijn twintig bestuursvergaderingen geweest. De onderwerpen van de belangrijkste besluiten die de directeur-bestuurder in 2013 heeft genomen, staan in onderstaand overzicht:
Belangrijkste besluiten bestuurder
44
Kwaliteitsmanagementtraject
Verkoop Singel 31,33 en 35
Begroting 2013
Huurverhoging 2013
Jaarverslag en jaarrekening 2012
Treasury jaarplan
Grootonderhoud Klipper en Boeier
Realisatienotitie Notenhof
Voortgang Centrumontwikkeling
Huurprijsbeleid
Afgeven volmacht WSW
Raad van commissarissen De raad van commissarissen (RvC) van Patrimonium Barendrecht is belast met het toezicht op de algemene gang van zaken binnen Patrimonium, in het bijzonder op het algemene beleid van de directeurbestuurder, voor wie de raad ook een adviserende rol en een klankbordfunctie vervult.
De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad zijn in artikel 35 van de statuten van Patrimonium omschreven. Dit is verder uitgewerkt in het Reglement voor de raad van commissarissen. Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen heeft de raad van commissarissen zich regelmatig mondeling en schriftelijk door de directeur-bestuurder laten informeren over de volkshuisvestelijke en financiële resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en over de wensen en behoeften van belanghebbenden.
Toezichtkader Als kader voor het uitoefenen van zijn taken hanteert de raad van commissarissen het BBSH, de beleidsbrieven van de ministers van het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, de door de raad van commissarissen goedgekeurde missie, ondernemingsplan, jaarplan en begroting en de afspraken met externe belanghebbenden, in het bijzonder de afspraken met de gemeente Barendrecht en de Bewonersraad. De raad van commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar het volgende ondernomen om zich op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in het speelveld van Patrimonium:
kennisnemen van alle relevante beleidsnota's van Patrimonium zelf en van de gemeente Barendrecht
kennisnemen van relevante publicaties van het ministerie van BZK en het CFV
kennisnemen van relevante artikelen in De Schakel, het regionale weekblad
kennisnemen van informatie en deelname aan activiteiten van de VTW
overleg met belanghebbenden, onder meer met de Bewonersraad
overleg met de ondernemingsraad van Patrimonium.
Deskundigheid en samenstelling raad van commissarissen Een profielschets van de meest gewenste deskundigheden en achtergronden van de leden van de raad van commissarissen fungeerde als selectiebasis. De volledige profielschets staat op de internetsite van Patrimonium Barendrecht. De raad van commissarissen van Patrimonium bestaat statutair uit ten minste vijf en ten hoogste zeven leden. De benoemingsperiode is maximaal vier jaar, waarna het lid nog eenmaal voor een periode van maximaal vier jaar kan worden herbenoemd. De maximale zittingsperiode is acht jaar. Twee leden van de raad zijn voorgedragen door de huurdersorganisatie, de Bewonersraad.
45
Tabel 17. Samenstelling raad van commissarissen per 31 december 2013
Naam RvC-lid
de heer
mevrouw
De heer drs. M.P.A.
de heer
de heer
dr. ir. H.M. Koolma
drs. G.M. Welleman
Vriens
C.J. van der Graaf
E.P. Hvalsbraten
Leeftijd
53
62
39
54
50
Functie
Voorzitter
Vice-voorzitter
Lid
Lid
Lid
(Her)benoe-
Benoemd 14 april 2009 Benoemd 14 april 2009 Benoemd op 1 juli
Benoemd op 1 juli
Benoemd op 1 juli
ming
voor 3 jaar.
voor 3 jaar.
2013 voor 4 jaar.
2006. Herbenoemd 1
2006. Herbenoemd
Herbenoemd per 26
Herbenoemd per 26
Herbenoembaar voor1
juli 2010.
1 juli 2010.
juni 2012.
juni 2012.
termijn van 4 jaar.
Aftredend per
26 juni 2016
26 juni 2016
30 juni 2017
30 juni 2014
30 juni 2014
Commissie
Remuneratie
Remuneratie
Audit
Audit
Audit
Deskundigheid
Volkshuisvesting,
Volkshuisvesting,
Financiën,
Ontwikkeling vastgoed, Bedrijfsvoering,
ruimtelijke ordening,
sociale zaken en
Bedrijfsvoering en
overheid
financiën.
bestuur en organisatie
welzijn
risicomanagement
Verwerver provincie
Financieel directeur
en governance Beroep
Eigenaar adviesbureau Programmamanager Rik Koolma
WWI-aanpak in
Vastgoedstrategie &
Rotterdam
Directeur IQ@work
Zuid-Holland
Prestatiesturing Nevenfuncties
Research Fellow
Voorzitter Stichting
Extern deskundige
Bestuurswetenschap-
Vrienden van de
EURAC / Erasmus
pen VU.
Molenwei Centrum
Universiteit
Docent School of
voor Natuur- en
Rotterdam.
Accountancy and
milieueducatie in
Commissaris Timro
Controlling
Rotterdam-Charlois
Group, Roosendaal.
NyenrodeBusiness
Penningmeester vv
University.
Hillegersberg R’dam
Benoeming/herbenoeming In 2013 is de heer Pijlman aan het einde van zijn benoemingstermijn afgetreden als voorzitter en lid van de raad van commissarissen. De heer Koolma heeft de taak als voorzitter van de raad van commissarissen overgenomen. De heer Vriens is per 1 juli 2013 aangetreden als lid van de raad van commissarissen. De heer Vriens heeft een financiële achtergrond.
Commissies De raad van commissarissen heeft uit zijn midden een auditcommissie en een remuneratiecommissie ingesteld.
46
Auditcommissie De auditcommissie bestaat in 2013 uit drie leden en is onder meer belast met het toezicht op de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen, de financiële informatieverschaffing door Patrimonium, de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van de externe accountant en de relatie met de externe accountant. In 2013 werd de auditcommissie gevormd door de heren Hvalsbraten, Van der Graaf en vanaf 1 juli 2013 is de heer Vriens toegetreden. De auditcommissie heeft vier keer vergaderd.
Onderwerpen waren onder meer treasury (jaarplan), jaarrekening en jaarverslag 2012, begroting 2014, management letter 2013, kwartaalrapportages, Centrumontwikkeling, Volmacht WSW en toezichtsbrief 2013.
Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie is belast met de selectie en advisering over de benoeming van de leden van de raad van commissarissen en het bestuur. Tevens heeft de remuneratiecommissie de werkgeversrol van de directeur-bestuurder en verantwoordelijk voor de beloning en arbeidsvoorwaarden van de directeurbestuurder. Daarnaast onderhoudt de commissie de relatie met de ondernemingsraad. Voorzitter van de commissie is de heer Koolma. Mevrouw Welleman is lid van de remuneratiecommissie.
Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen is getoetst aan bepaling III.2.2 van de Governancecode Woningcorporaties. Alle leden voldoen aan deze bepalingen en zijn onafhankelijk. In 2013 is binnen Patrimonium geen gebruik gemaakt van de Regeling Melding Onregelmatigheden.
Werkzaamheden raad van commissarissen De raad is in 2013 vier keer bijeengekomen in een reguliere vergadering waarbij ook de directeurbestuurder aanwezig was. De raad heeft op 9 maart 2013 een zelfevaluatie gehouden. Op 2 november 2013 heeft er een evaluatie plaatsgevonden van de samenwerking tussen de raad en de directeurbestuurder. Bij beide bijeenkomsten heeft de heer Gerrichhauzen, eerst werkzaam bij adviesbureau Gerrichhauzen en Partners en daarna bij Gerrichhauzen, Strategie en Governance, als onafhankelijke externe ondersteuning geboden.
Toezichtfunctie In 2013 heeft de raad van commissarissen de volgende statutaire werkzaamheden verricht, zoals vastgelegd in artikel 35 van de statuten en in het reglement van de raad van commissarissen. Goedkeuring is verleend aan:
Treasury statuut
Herziene meerjarenbegroting
Treasury jaarplan
47
Jaarrekening en jaarplan 2012
Ontwikkelnotitie Klipper/Boeier
Realisatienotitie Notenhof
Verstrekken volmacht WSW
Jaarplan en begroting 2014
Duurzaamheidbeleid
Verkoopbeleid
Kennisgenomen en behandeling van:
stand van zaken lopende projecten
financiële kwartaaloverzichten
mededelingen directeur-bestuurder
managementletter en de daaruit voortvloeiende verbeteringsmogelijkheden.
Adviserende functie De raad besprak de volgende strategische en beleidsmatige onderwerpen met de directeur-bestuurder:
Corporate Governance
(Vastgoed) portefeuillestrategie
Ontwikkelingen in de sector
Integriteit
Overige onderwerpen Verder heeft de raad van commissarissen gesproken over en zich beziggehouden met de volgende onderwerpen:
Kader beoordeling directeur
Werving commissaris
Wet normering topinkomens
Overleg met de directeur-bestuurder De relatie tussen de raad van commissarissen en de directeur-bestuurder is goed. De voorzitter van de raad van commissarissen heeft periodiek overleg met de directeur-bestuurder over:
de algemene gang van zaken
maatschappelijke ontwikkelingen
ontwikkelingen in de corporatiesector
voorbereiding agenda raad van commissarissen
toezicht- en toetsingskader.
48
Overleg RvC en OR De voorzitter en vice-voorzitter van de raad van commissarissen hebben op 24 september 2013 een regulier overleg gehad met de OR.
Overleg RvC en Bewonersraad Op 11 maart en 16 oktober 2013 hebben de huurdersvertegenwoordigers van de raad van commissarissen, mevrouw Welleman en de heer Van der Graaf, overlegd met de Bewonersraad over de samenwerking met Patrimonium en de prestatieafspraken met de Bewonersraad. Op 26 september 2013 heeft de RvC met de Bewonersraad gesproken over de rol en verantwoordelijkheden van de RvC als toezichthouder en de procedure en het profiel voor de werving van een huurderscommissaris in 2014. Op 18 november heeft de remuneratiecommissie gesproken met de Bewonersraad en in overleg is invulling gegeven aan de procedure rondom het aftreden en de werving van een huurderscommissaris in 2014.
Projectbezoek RvC, Bewonersraad en MTB Op 4 september 2013 in de middag hebben de raad van commissarissen, Bewonersraad, directeurbestuurder en het managementteam een bezoek afgelegd aan verschillende projecten van Patrimonium in Barendrecht. Hierbij zijn ze begeleid door de projectleiders van de verschillende projecten. Op verschillende locaties hebben bewoners hun ervaringen gedeeld over de projecten van Patrimonium. Vanuit het kantoor van de Bewonersraad aan de Mr. Lohmanstraat 37 is de fietstocht gestart langs de volgende locaties en projecten: Lekstraat, Notenhof, Donge, Kogge, Klipper en Boeier, Bizetstraat, Vioolhof en Vlietweg.
Relatie met accountant In 2013 is er vanuit Deloitte een nieuwe accountant aangesteld voor Patrimonium, de heer F. van Kuijck. De bevindingen van de accountant bij de jaarstukken over 2012 zijn op 21 mei 2013 in de auditcommissie besproken en op 6 juni 2013 met de gehele raad van commissarissen besproken. Er is buiten de controlewerkzaamheden geen sprake geweest van een aparte opdrachtverlening. Het werk van de accountant is in het verslagjaar niet formeel geëvalueerd. Uiteraard was er wel een informele afstemming.
Tegenstrijdige belangen Er hebben zich in 2013 binnen de raad van commissarissen geen potentieel tegenstrijdige belangen voorgedaan.
Beoordeling organisatie De raad van commissarissen heeft zich gedurende het jaar regelmatig op de hoogte gesteld van de vorderingen en inspanningen van de medewerkers om de ingezette vernieuwing en verbetering te verdiepen. De raad heeft opnieuw met veel waardering kennisgenomen van de bereidheid van de medewerkers van Patrimonium om zich individueel en op afdelingsniveau verder te ontwikkelen en te professionaliseren. De raad is de medewerkers dan ook dank verschuldigd voor hun inzet in 2013.
49
Lidmaatschap VTW De raad van commissarissen is sinds 2007 collectief lid van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Patrimonium betaalt het lidmaatschap. Leden van de raad hebben vergaderingen, workshops en cursussen van de VTW bijgewoond of gevolgd. De heer Koolma is lid en voorzitter van het VTW-voorzittersforum Toezichthouders om de Tafel voor de provincies Utrecht en ZuidHolland.
Remuneratie: honorering van de leden van de raad De honorering van de raad van commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de raad en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van Patrimonium.
Tabel 18. Honorering raad van commissarissen 2013
Naam RvC-lid
Functie
Brutovergoeding (inclusief bijdrage ZVW)
de heer C.W.P. Pijlman
voorzitter tot 30-6-2013
€ 3.434
vice-voorzitter tot 30-6-2013 de heer H.M. Koolma
voorzitter vanaf 1-7-2013
€ 5.724
de heer C.J. van der Graaf
lid
€ 4.579
de heer E.P. Hvalsbraten
lid
€ 4.579
lid tot 30-6-2013 mevrouw G.M. Welleman
vice-voorzitter vanaf 1-7-2013
€ 4.579
De heer M. Vriens
lid vanaf 1-7-2013
€ 2.290
De honorering is per 1 januari 2013 verlaagd om in lijn te zijn met de WNT staffel 2013 van de minister voor Wonen en Rijksdienst. De rechter heeft op 30 oktober 2013 deze WNT staffel met terugwerkende kracht buiten werking gesteld. Hierdoor werd de sectorbrede beloningscode weer van toepassing. De honorering van de leden van de raad voldeed in 2013 aan deze code. De commissarissen ontvangen verder geen individuele (kosten)vergoedingen.
Leningen (alsmede voorschotten en garanties) voor de commissarissen Patrimonium heeft geen leningen, voorschotten en/of garanties verstrekt aan haar commissarissen of zich garant gesteld voor leningen door derden aan haar commissarissen.
Algemene Vergadering De Algemene Vergadering heeft op 26 juni 2013 de jaarstukken unaniem goedgekeurd en op voorspraak van de voorzitter van de raad van commissarissen aan het bestuur decharge verleend. Het bestuur heeft daarna de jaarstukken vastgesteld. De heer Pijlman heeft afscheid genomen als voorzitter en lid van de raad van commissarissen door het beëindigen van zijn benoemingstermijnen. De Algemene Vergadering heeft de heer Vriens benoemd als commissaris voor een periode van vier jaar. Er waren 24 leden aanwezig
50
in de zaal De Ontmoeting in Barendrecht. Het verslag van de vergadering is binnen een maand aan alle leden, ook de niet-aanwezige leden, toegezonden. Het aantal leden van de vereniging is in 2013 afgenomen van 264 naar 249.
51
9. Ambities en financiën in evenwicht Patrimonium wil presteren naar vermogen; Patrimonium wil een financieel gezonde organisatie zijn en het beschikbare geld maximaal inzetten voor haar doelgroep.
Jaarresultaat 2013 Het jaarresultaat 2013 na belastingen is uitgekomen op € 2,2 miljoen positief. Vorig jaar bedroeg dit nog € 0,8 miljoen. Het resultaat voor belastingen en voor waardeveranderingen van de vaste activa bedroeg ongeveer € 3,7 miljoen positief (2012: € 2,4 miljoen). Dit jaarresultaat is niet gelijk aan de stijging van ons eigen vermogen. Als gevolg van de stelselwijziging vorig boekjaar worden mutaties van de bedrijfswaarde direct in het eigen vermogen verwerkt. In het jaar 2013 betrof dit een aanpassing van 5,9 miljoen euro positief. In totaal is het eigen vermogen in 2013 toegenomen van € 67,5 miljoen naar € 75,7 miljoen. De solvabiliteit is hiermee gestegen van 46,3 procent naar 49,6 procent.
Tabel 19 geeft voor enkele posten de realisatie van de begroting weer met een korte toelichting. Ook is inzicht gegeven in de vergelijkende cijfers van 2012. Tabel 19. Alle bedragen x € 1.000 Begroting Werkelijk Bedrijfsopbrengsten A Huren
2013
Realisatie
2013 Percentage
Werkelijk 2013
Werkelijk
Verschil
2012 Percentage
14.724
14.824
101%
14.824
14.299
B Opbrengsten servicecontracten
680
637
94%
637
621
4% 3%
C Netto verkoopresultaat vastgoedport.
529
613
116%
613
736
-17%
D Overige opbrengsten
182
372
204%
372
220
69%
2.870
2.725
95%
2.725
2.719
0%
285
597
209%
597
771
-23%
Bedrijfslasten E Afschrijving F Overige w aardeveranderingen G Lonen en salarissen
1.557
1.447
93%
1.447
1.583
-9%
G Sociale lasten
200
193
96%
193
204
-5%
G Pensioenlasten
274
268
98%
268
271
-1%
3.814
2.346
61%
2.346
3.212
-27%
128
84
66%
84
94
-10%
614
563
92%
563
585
-4%
2.502
2.276
91%
2.276
1.884
21%
2.782
2.816
101%
2.816
2.917
-3%
253%
850
H Onderhoudslasten I
Leefbaarheid
J Lasten servicecontracten K Overige bedrijfslasten Financieringslasten L Netto financieringslasten Overig M Resultaat deelneming
-
N Vennootschapsbelasting
336
52
0 850
0
0 791
8%
Toelichting A – Huren Voor Patrimonium is de huuropbrengst de voornaamste inkomstenbron. In 2013 is 101 procent van de begrote huuropbrengst gerealiseerd. Ten opzichte van 2012 nam de huuropbrengst toe met vier procent. Dit is nagenoeg gelijk aan de toename van de huuropbrengst tussen 2012 en 2011. De prognose voor het deel aan huurverhoging dat via de inkomensafhankelijke huurverhoging kon worden gerealiseerd bleek nagenoeg gelijk aan de realisatie. Wel is in sommige gevallen de 4 procent huurverhoging niet volledig doorgevoerd. Dit voornamelijk vanwege contractuele afspraken met de Gemeente Barendrecht over de huurprijsstelling van woningen. De derving is in mindering gebracht op de huurinkomsten. Net als voorgaande jaren is de derving nog relatief beperkt. Met het oog op de toekomst en de moeilijke positie waarin een deel van onze huurders zitten blijft de focus op beperken van huurderving een belangrijk punt voor ons. Niet alleen vanwege het verlies van inkomsten, maar ook om te zorgen dat huurders niet in onoverkomelijke financiële problemen komen.
Patrimonium heeft in 2013 gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot extra huurverhoging boven de inflatie en de inkomensafhankelijke huurverhoging. Bij mutaties zijn de huren opgetrokken naar de, in 2013 verhoogde, streefhuren. B – Opbrengsten servicecontracten De opbrengsten van de servicecontracten zijn lager dan begroot. Deze post bestaat echter voornamelijk uit servicecontracten die uiteindelijk met de huurder worden afgerekend op basis van werkelijke kosten. Dit betekent dat deze onder-realisatie van de begroting niet leidt tot een boekhoudkundig verlies voor Patrimonium. C – Netto verkoopresultaat verkoopportefeuille Vanaf 2011 verkoopt Patrimonium delen van haar bezit. Het gaat hier om verhuureenheden vrij van huurder. In 2013 zijn zes woningen verkocht, één garage en de Boerderij. Het verkoopresultaat is hoger dan begroot. In de jaarrekening is hier een dieper inzicht in gegeven.
Aan het eind van 2013 zijn nog 184 woningen in de verkoopvijver opgenomen. Ook zijn er nog 120 garages aangemerkt om te verkopen. De te verkopen objecten zijn voor Patrimonium niet meer van strategisch belang. Daarom geldt voor deze objecten winstmaximalisatie wat er in de praktijk op neerkomt dat de objecten verkocht worden. D – Overige opbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten zijn aanmerkelijk hoger dan vorig jaar en dan begroot. In 2013 zijn projectsubsidies ontvangen vanuit de Gemeente Barendrecht en de Stadsregio. Hier was in de begroting geen rekening mee gehouden. Ditzelfde geldt voor het aandeel van Patrimonium in de reserve van VvE de
53
Boeg. Tot 2012 was dit aandeel niet in de balans opgenomen. Met ingang van 2013 hebben we ervoor gekozen om dit wel op te nemen. Dit leidt tot een eenmalige positieve aanpassing van bijna € 82.000. De geactiveerde productie voor het eigen bedrijf (toerekening kosten van de afdeling vastgoed aan projecten) is slechts eenderde van het bedrag vorig jaar. Projecten vinden steeds minder plaats. Mede hierdoor heeft Patrimonium in 2012 een aanpassing gedaan op de afdeling vastgoed. E – Afschrijvingen Conform de nieuwe RJ645 is het verplicht om lineair af te schrijven op de bedrijfswaarde van het sociale vastgoed. De afschrijving is redelijk in lijn met de begroting. De afschrijving heeft geen relatie met de daadwerkelijke (markt)waarde van het vastgoed. F – Overige waardeveranderingen Dit betreft afwaarderingen van materiële vaste activa in ontwikkeling. Er is afgewaardeerd op het complex Notenhof en het grootonderhoudproject Klipper en Boeier. Er is een terugname gedaan bij het nieuwbouwobject Notenhof. Als gevolg van een gunstige aanbesteding is € 0,8 miljoen als reeds gedane afwaardering in 2011 teruggenomen. Voor de berekening van de bedrijfswaarde worden dezelfde uitgangspunten gehanteerd als voor het vastgoed in exploitatie. G – Lonen, salarissen, pensioenlasten en sociale lasten Deze kostenpost is zeven procent lager dan begroot en negen procent lager dan vorig jaar. Dit is in lijn met de doelstellingen die geformuleerd zijn bij de organisatieaanpassing. De komende jaren neemt deze post nog iets af doordat een deel van de daling in aantallen fte nog niet gerealiseerd is. H – Onderhoudslasten De onderhoudslasten zijn lager uitgevallen dan vorig jaar en ook dan de begroting 2013. Zowel het dagelijks als het planmatig onderhoud heeft lagere kosten dan vorig jaar. Bij het planmatig onderhoud komt dit deels door het doorschuiven van twee grote posten naar 2014. Ook hebben het lage btw-tarief en de marktomstandigheden in veel gevallen geleid tot positieve aanbestedingsresultaten. I – Leefbaarheid Net als vorig jaar is ook dit jaar minder uitgegeven aan leefbaarheid dan was begroot. Uitgaven moeten daadwerkelijk bijdragen aan de leefbaarheid. Als het begrote bedrag niet nodig is valt het vrij. In het meerjarenperspectief is de component leefbaarheid (qua externe uitgaven) dan ook naar beneden bijgesteld. De praktijk leert dat een bedrag rond de € 90.000 voldoende is om de leefbaarheidstaakvelden naar behoren uit te voeren. In de personele lasten is nog wel een aanzienlijke component aan leefbaarheid opgenomen. Zo heeft Patrimonium onder andere een sociaal projectleider, een wijkbeheerder en twee woonconsulenten die als één van de taakvelden overlast en soortgelijke problematiek behandelen.
54
J – Lasten servicecontracten Deze kosten zijn lager dan begroot, net als de voorschotten. Deze kosten worden verrekend met de door de huurders betaalde voorschotten. Per saldo leiden de meeste verschillen niet tot een resultaat voor Patrimonium. Dit is wel het geval bij de glasverzekering en het ServicePlus abonnement. K – Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten bestaan uit onze organisatielasten en de directe overige exploitatielasten. Deze kostenpost is hoger dan in 2012. Dit wordt volledig veroorzaakt door extra heffingen (saneringssteun, verhuurdersheffing). Deze heffingen zijn in 2013 zes ton hoger dan in 2012 (stijging van 76 procent). Wanneer alleen naar de organisatielasten wordt gekeken, dan wordt wel duidelijk dat Patrimonium hier actief op stuurt en goede resultaten in behaald. Deze lasten zijn 20 procent lager dan vorig jaar en ook lager dan begroot. L – Netto financieringslasten Het financieringsresultaat is met 101 procent in lijn met de begroting en drie procent lager dan vorig jaar. Een groot gedeelte van onze financiering is geborgd door het WSW. Dit drukt de financieringslast. M – Resultaat deelneming Patrimonium heeft een honderd procent-belang in Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Deze deelneming had geen activiteiten in 2013. De bv heeft jaarlijkse kosten voor de Kamer van Koophandel (KvK) en de bank. Dit is al vele jaren het geval. Vanwege de geringe kosten en het feit dat het oprichten van een bv veel moeite kost wordt de bv niet geliquideerd. N – Vennootschapsbelasting (vpb) De fiscale last over 2013 bedraagt € 850.000. De acute vpb last 2013 bedraagt € 1,5 miljoen. De effectieve belastingdruk (op basis van de acute vpb) komt uit op vijftig procent. Dit komt doordat een groot aantal vennootschappelijke kostenposten in fiscaal opzicht niet als last mogen worden meegenomen.
In de jaarrekening is een gedetailleerd overzicht opgenomen hoe de vpb last in 2013 is opgebouwd. Vorig jaar is ingespeeld op een mogelijkheid om de belastingdruk te verlagen. Dit vanwege een fikse waardemutatie van (te slopen) vastgoed. Deze verwachting is in deze jaarrekening ingerekend.
55
Treasury Corporaties zijn kapitaalintensieve ondernemingen. Het realiseren van de organisatiedoelstellingen gaat gepaard met een grote behoefte aan externe financiering. Vanwege de structuur van corporaties betekent dit een behoefte aan vreemd vermogen in de vorm van geldleningen. RvC
Treasury organisatie De organisatiestructuur van Patrimonium is, voor zover van belang voor de treasury, op hoofdlijnen in het volgende schema weergegeven. De groene omkadering geeft de samenstelling van de treasurycommissie weer.
Directeurbestuurder
Treasuryproces Het door Patrimonium gehanteerde proces is in onderstaand schema inzichtelijk gemaakt.
Treasury statuut
Manager financien
Extern adviseur
Het statuut is het kader waarbinnen alle treasury activiteiten plaatsvinden.
Figuur 5. Treasury-organisatie Het jaarplan wordt getoetst aan het statuut.
Treasury rapportage (forecast benodigde financiering)
Op basis van de meest actuele liquiditeitsprognose wordt een treasury jaarplan opgesteld.
Opstellen treasury jaarplan De transactievoorstellen worden getoetst aan het jaarplan. Goedkeuring RvC
Per kwartaal detail treasury rapportage
Op basis van de meest actuele liquiditeitsprognose wordt in de treasury commissie bekeken of er actie ondernomen dient te worden. Hieruit volgen eventueel transactievoorstellen.
Figuur 6. Treasuryproces
56
Transactievoorstel
Goedkeuring D.B.
Via kwartaalrapportages en het jaarverslag wordt verantwoording afgelegd aan de RvC.
De uitvoering wordt getoetst aan het goedgekeurde transactievoorstel.
Uitvoering transactievoorstel
Kwartaalrapportage / jaarverslag
In onderstaande tabel zijn de verantwoordelijkheden weergegeven. De informatievoorziening gebeurt zowel vooraf als achteraf. Tabel 20. Verantwoordelijkheden treasurybeleid
Taak
Uitvoering
Autorisatie
Advisering
Omschrijving
Opstellen
manager Financiën
RvC
Treasurycommissie
Meerjarige
treasurystatuut
en bestuurder
Opstellen treasury-
manager Financiën
RvC
Treasurycommissie
jaarplan
en directeur-
treasury-
bestuurder
activiteiten
doelstellingen Vooruitblik
komende begrotingsjaar Treasury
manager Financiën
kwartaalrapportages Treasuryparagraaf
manager Financiën
jaarverslag
en directeur-
directeur-
manager Financiën
liquiditeitsprognose Korte
Uitwerking beleid voor komend jaar
RvC
Rapportage van treasury-
bestuurder Lange
Treasurycommissie
bestuurder
activiteiten directeurbestuurder
manager Financiën
liquiditeitsbegroting
directeurbestuurder
Leningenportefeuille De omvang van de leningenportefeuille bedraagt per 31 december 2013 ongeveer € 70,2 miljoen (2012: € 70,9 miljoen). Alle leningen zijn verstrekt door de Bank Nederlandse Gemeenten (58 procent) en de Nederlandse Waterschapsbank (42 procent). Dertien procent van de leningen heeft een variabel tarief op basis van Euribor al dan niet met een op- of afslag. De aflossingsverplichting voor 2014 komt uit op bijna € 1,5 miljoen (2013: € 5,7 miljoen).
Derivatenportefeuille Derivaten zijn producten die kunnen worden gebruikt om risico’s te verkleinen. Denk bijvoorbeeld aan verzekeringen om je in te dekken tegen stijgende (of dalende) rentes. Of het vastzetten van rentetarieven voor langere perioden. Dit zijn eigenschappen van derivaten. De derivaten die Patrimonium heeft zijn afgesloten in 2009. Sinds die tijd heeft Patrimonium geen nieuwe derivaten afgesloten. De regelgeving voor deze producten is, mede als gevolg van de ontstane problemen met derivaten en de negatieve beeldvorming, strenger geworden. Dit zorgt ervoor dat Patrimonium deze producten niet effectief en efficiënt kan inzetten.
Patrimonium heeft een payer swap in haar bezit om het renterisico op een roll-over lening af te dekken. Deze swap is verstrekt door de Rabobank en heeft per 31 december 2013 een negatieve marktwaarde van
57
€ 505.000. Dit is € 160.000 positiever dan vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt doordat de restant looptijd afneemt. Ook daalt de rentecurve beperkt, vanwege de lage huidige rentestand. Een dalende rente heeft een negatief effect op de marktwaarde. Dit is verderop inzichtelijk gemaakt. In de overeenkomst met de Rabobank zijn geen afspraken gemaakt over marktwaardeverrekening. Ook is geen breakclausule opgenomen. Hieruit vloeien dus geen risico’s voor Patrimonium voort. De swap heeft een looptijd tot 1 februari 2016.
Tevens heeft Patrimonium in 2009 een CAP afgesloten bij de Rabobank met een strike van vier procent. Dit betekent dat Patrimonium op het moment dat de variabele rente boven de vier procent komt het verschil krijgt vergoed. Door de lage rentestand van de laatste jaren heeft de CAP nimmer geleid tot een vergoeding. De CAP heeft een looptijd tot 1 april 2014. Beide derivaten worden effectief ingezet door koppeling aan variabele leningen. Hierdoor blijft het renterisico binnen de, in het treasurystatuut genoemde, bandbreedte. Tabel 21. Waarde en rente swap
Marktwaarde SWAP IRS0000502
Daling rentecurve 1% -/- 504.685
Daling rentecurve 2%
-/- 546.010
-/- 654.961
Verantwoording derivaten Derivaten(transacties) liggen de laatste jaren onder een vergrootglas. Er is veel mis gegaan, met als grootste verliespost voor de sector het Vestia-echec. Mede hierdoor wordt periodiek informatie opgevraagd door de toezichthouders. In 2013 heeft Patrimonium de volgende verantwoordingsinformatie verstrekt:
Centraal Fonds Volkshuisvesting Datum
Betreft
Uitkomst
01-09-2013
Bestuursverklaring toezichtsbelemmerende
Geen belemmerende bepalingen
bepalingen derivatencontracten 05-02-2013
Bestuursverklaring stresstest 2012
Liquiditeitsbuffer en overige zekerheden zijn voldoende.
Waarborgfonds Sociale Woningbouw2 Datum
Betreft
02-01-2013
Bestuursverklaring opvraag derivaten jaar 2012-Q4
08-04-2013
Bestuursverklaring opvraag derivaten jaar 2013-Q1
08-04-2013
Bestuursverklaring opvraag derivaten jaar 2013-Q2
2
Een verklaring over 2013-Q3 hoefde niet verzonden te worden omdat er geen wijzigingen in de portefeuille hebben plaatsgevonden.
58
Treasury-acties 2013 Jaarlijks wordt een treasury-jaarplan opgesteld. In dit plan worden de voorgenomen treasury-acties voor 2013 benoemd. Tabel 22. Acties 2013
Actie
Status ultimo 2013
Optimaal benutten van de kort geld kredietfaciliteiten voor de
Is zoveel mogelijk gehanteerd. Vanwege het in stand
financieringsbehoefte in 2013.
houden van de hedge tussen derivaten en variabele leningen is in bepaalde gevallen gekozen om tijdelijke overtollige middelen op een bankrekening te stallen.
Voorwaarts fixeren van een opslagherziening op een bestaande
28 november 2013 gefixeerd.
lening (€ 5 miljoen) en daarmee het renterisico verlagen (datum: februari 2014). Of indien dit gunstiger is de lening aflossen. Het eigen middelen beleid van het WSW in kaart brengen voor
Dit is in kaart gebracht.
Patrimonium en kijken waar dit Patrimonium kan ondersteunen bij onder andere de Centrumlocatie.
De gemiddelde rente van de leningenportefeuille is uitgekomen op 4,28 procent (2012: 4,28 procent). Dit gemiddelde blijft, zonder het effect van nog aan te trekken leningen, de komende vijf jaar nagenoeg gelijk.
Rentemanagement In het treasurystatuut zijn grenzen gesteld aan het maximum renterisico dat Patrimonium mag lopen. Dit is gelijkgesteld aan het maximum dat het WSW hanteert, namelijk vijftien procent van de leningenportefeuille. Behalve voor het huidige jaar wordt periodiek ook getoetst of het wenselijk is renterisico’s in de toekomst te verminderen. Tot en met 2016 is het renterisico voldoende afgedekt. De geprognosticeerde overschrijdingen in 2017 en 2018 zijn bewust nog niet afgedekt. De investeringen die deze overschrijding veroorzaken zijn niet hard. Overliquiditeit- en hoge forward premies worden hierdoor vermeden. De nieuwe regels van het WSW maken het ook steeds lastiger om toekomstige overschrijdingen ruim van tevoren af te dekken. Door meer ingaande kasstromen te genereren (meer verkopen) en te besparen op de operationele lasten proberen we minder afhankelijk te zijn van extern kapitaal. Dit beperkt het renterisico.
59
Figuur 7. Renterisico bedrijfseconomisch
Risicoparagraaf Patrimonium heeft ultimo 2013 een solvabiliteit van bijna 50 procent. Dit ligt ruim boven de norm die het Centraal Fonds voor ons hanteert. Maar deze buffer betekent niet dat Patrimonium geen risico loopt in haar bedrijfsvoering. Een belangrijke pijler onder de solvabiliteit is de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde is gebaseerd op aannames. Uiteraard is getracht met deze aannames de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. Maar niet alle parameters zijn voor ons te beheersen. Sommige invloeden van buitenaf kunnen risico’s vormen. In dit hoofdstuk wordt inzicht gegeven in de risico’s van Patrimonium en hoe hier mee omgegaan is en wordt.
Betaalbaarheid wonen Patrimonium heeft kwalitatief goed bezit met een relatief hoge potentiele huur. Dit biedt voor ons een kans om, uiteraard binnen onze volkshuisvestelijke uitgangspunten, de huren te verhogen. De overheid steunt dit beleid door de mogelijkheid te bieden de huren boven inflatoir aan te passen. Onze doelgroep wordt echter wel ingekaderd. De meeste woningen moeten worden toegewezen aan huurders met een inkomen van € 34.000. Bij een huurprijs van € 600 en een terugtrekkende overheid op het gebied van huurtoeslag kan dat de betaalbaarheid van het wonen onder druk zetten. En dit kan leiden
60
tot gederfde huurinkomsten. In de bedrijfswaarde zou dit kunnen leiden tot herziening van de streefhuur en het toepassen van een hoger percentage huurderving. Wij proberen hierop te sturen door een koppeling te maken met de overige woonlasten. Een lagere energierekening zorgt dat er meer geld beschikbaar blijft voor het betalen van de huur.
Waardedaling vastgoed Al enkele jaren daalt de waarde van vastgoed en ook grondlocaties worden minder waard. Het ontwikkelen van vastgoed is opeens een minder lucratieve business geworden. Om de voorraad kwalitatief en kwantitatief op peil te houden is het echter nodig om de portefeuille van tijd tot tijd te verversen. Dit kan door aankoop, verkoop, groot onderhoud en herontwikkeling. In het meerjarenperspectief heeft Patrimonium een verkoopprogramma ingerekend. Voor een deel omdat dit bezit betreft dat strategisch minder van belang is. Maar ook om extra kasstromen te genereren en zodoende minder afhankelijk te zijn van de kapitaalmarkt.
Vanwege steeds strengere bouwvoorschriften dalen de kosten van herontwikkeling over het algemeen niet. Op het moment dat de verkoopopbrengsten dalen neemt onze afhankelijkheid van de kapitaalmarkt toe. In het licht van dalende prijzen en risico’s bij grondexploitatie is Patrimonium voorzichtig met het ontwikkelen van vastgoed. Patrimonium heeft geen gronden verworven. Locaties in portefeuille worden waar mogelijk afgestoten om het ontwikkelrisico te minimaliseren.
Verhuurdersheffing Patrimonium heeft de verhuurdersheffing tot einde levensduur van de vastgoedeenheden ingerekend. Dit vanwege het structurele karakter van de heffing. Om de heffing (op basis van de op dit moment bekende parameters) te kunnen opbrengen hebben we in voorgaande jaren al stappen gezet. Zo hebben we het huurprijsbeleid herijkt. Dit genereert extra huurinkomsten. Ook hebben we het onderhoudsbeleid herijkt en wordt geprobeerd zoveel mogelijk onderhoudswerkzaamheden te bundelen om daarmee efficiënter te werken. Vaak wordt aangesloten bij de schildercyclus van zeven jaar.
De bedrijfslasten zijn al enkele jaren een focusgebied van Patrimonium. In 2013 zijn deze verder naar beneden gebracht, samen met de personele lasten. Dit laatste volgt uit de organisatieaanpassing van 2012.
Bijzonderheden bij de bedrijfswaarde Wanneer de bedrijfswaarde dieper wordt geanalyseerd vallen er enkele bijzonderheden op. In veel gevallen komt dit omdat ons ingerekende beleid afwijkt van hoe andere corporaties hier mee omgaan.
Patrimonium heeft een levensduur ingerekend van zestig jaar voor woningen in plaats vijftig jaar. Tot op heden blijkt dat de meeste eenheden van ons deze levensduur ook behalen.
61
Patrimonium is in 2011 haar verkoopprogramma gestart. Deze verkoopopbrengsten zijn echter niet ingerekend in de bedrijfswaarde. Reden hiervan is dat op voorhand niet te zeggen is welke woning wanneer verkocht wordt en of de geprognotiseerde aantallen gehaald worden. Ons track-record is beperkt.
Patrimonium heeft er niet voor gekozen om de extra huurverhoging boven inflatie (1,5 procent) over dezelfde periode te rekenen als de ingerekende verhuurdersheffing. De extra verhoging is ingerekend tot en met 2017. Reden is de onzekerheid over de betaalbaarheid en politiek draagvlak.
Patrimonium heeft relatief lage onderhoudslasten ingerekend, vooral wanneer dit vergeleken wordt met overige corporaties. Er is bewust gekozen om het onderhoud conform de meerjarenbegroting in te rekenen.
Een aantal van bovenstaande punten heeft positieve risico’s, andere negatieve. Per saldo zijn wij van mening dat Patrimonium op algeheel niveau aan de voorzichtige kant zit.
Saneringssteun De sector is onderling verbonden en staat garant voor elkaar. Via het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) wordt nu bijvoorbeeld een aantal corporaties gesaneerd. Het fonds heeft, ondanks de bijdragen die voldaan zijn in 2012 en 2013 door corporaties (voor Patrimonium ruim zes ton), nog steeds een negatief eigen vermogen. De verwachting is dan ook dat er nog meer saneringsheffing wordt gevraagd aan corporaties. In ons meerjarenperspectief hebben we over de periode 2014 tot en met 2018 € 1,4 miljoen ingerekend. Dit is niet opgenomen in de bedrijfswaarde.
Wet en regelgeving Corporaties moeten voldoen aan steeds meer regelgeving. De achterliggende reden hiervan is duidelijk, maar er komt een moment waarop het voor een organisatie van onze omvang niet meer mogelijk is om zelfstandig aan deze eisen te voldoen. Enerzijds omdat het specialistisch personeel lastig te vinden is, maar ook vanwege de kostenverhoging. De extra verantwoording die van ons gevraagd wordt staat haaks op de wens van de overheid (maar ook van ons) om de bedrijfslasten te laten dalen.
Politieke discussie over woningcorporaties en de sector De taakvelden van corporaties worden steeds meer ingekaderd. Realisatie van niet-daeb woningen worden geacht door de markt opgepakt te worden. Bij hoge uitzondering kunnen corporaties deze realiseren. In principe heeft Patrimonium als beleid: niet daeb, niet doen. Dus eigenlijk heeft de strengere inkadering geen gevolgen voor Patrimonium. Dit verandert echter als de overheid iets rigoureuzer te werk gaat en veronderstelt dat alle woningen die eventueel boven de liberalisatiegrens zouden uitstijgen verkocht moeten worden aan de markt. Voor Patrimonium behelst dit 1.400 woningen, ongeveer 56 procent. Zonder deze woningen kunnen wij onze volkshuisvestelijke taken niet meer naar behoren vervullen.
62
De landelijke politiek is niet door Patrimonium als individu te beïnvloeden. Via koepelorganisatie Aedes kan dit wel geprobeerd worden.
Financiële gevolgen voor Patrimonium Bovenstaande risico’s (behalve de laatste) worden door Patrimonium gemonitord en waar mogelijk meegenomen in een scenario-analyse bij de begrotingscyclus. Tot op heden blijkt dat de continuïteit van Patrimonium gewaarborgd is.
Patrimonium heeft wel in haar ambities en meerjarenperspectief opgenomen om de huidige portefeuille deels te transformeren van verouderde eengezinswoningen naar moderne levensloopbestendige appartementen. Dit door middel van transformatie van een groot aantal woningen dat op dit moment vijftig jaar of ouder is. Belangrijk hierin is dat deze intenties wel zijn opgenomen in ons meerjarenperspectief, maar nog geen concrete plannen zijn waarvoor verplichtingen zijn aangegaan. Het gaat om plannen in de periode 2017 tot en met 2023.
Wanneer alle geprognosticeerde intenties daadwerkelijk omgezet gaan worden in concrete plannen leidt dit tot een aanzienlijke ontwikkelopgave. De daarbij behorende uitvloeiende kasstromen bieden dan weinig manoeuvreerruimte om eerder genoemde risico’s op te vangen. Reden te meer voor Patrimonium om geen grote verplichtingen aan te gaan zolang het nog niet nodig is.
Oordelen WSW en CFV Faciliteringsvolume Waarborgfonds Sociale Woningbouw Om zo goedkoop mogelijk geld te lenen is het van belang dat de leningen worden afgesloten onder de garantiestelling van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Aan de hand van onder andere de ingevulde verantwoordingscijfers beoordeelt het WSW de kredietwaardigheid van corporaties. Net als voorgaande jaren luidt het oordeel van het WSW dat Patrimonium onveranderd kredietwaardig is. Per ultimo 2013 is een faciliteringsvolume van 13,2 miljoen euro beschikbaar voor de periode 2013 tot en met 2015.
Continuïteitsoordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting In oktober 2013 heeft Patrimonium de toezichtsbrief van het CFV ontvangen. In deze brief is vermeld dat het CFV geen aanleiding heeft tot opmerkingen of nader onderzoek. De ontwikkeling van het volkshuisvestelijk vermogen blijft ruim binnen de norm.
63
Waardeontwikkeling Het kapitaal van Patrimonium is gealloceerd in haar vastgoedportefeuille. Deze vastgoedportefeuille is ook het onderpand voor onze leningen. Nog steeds zit er een dalende lijn in de waarderingen van het vastgoed. We verwachten dat deze daling in 2014 ook nog doorzet. Omdat de waardering van ons vastgoed aanzienlijk hoger ligt dan van onze leningenportefeuille blijft de loan to value op peil. De WOZ-waarde is ten opzichte van vorig jaar sterk gedaald van € 447 miljoen naar € 413 miljoen. Dit is in lijn met de marktaanpassing. De daling zien wij ook terug bij de verkoopopbrengsten. De oude WOZwaarde lag in de meeste gevallen boven de waardering van de externe taxateur.
De bedrijfswaarde van het vastgoed in exploitatie gestegen met 2,8 procent. In de jaarrekening is een verschillenanalyse opgenomen. De bedrijfswaarde is conform ons meerjarenperspectief en sluit aan bij het ondernemingsplan en onze volkshuisvestelijke doelstellingen.
De marktwaarde van het bezit wordt jaarlijks in kaart gebracht in het kader van de IPD index. De waardering van ons vastgoed is ultimo 2013 op marktwaarde € 253 miljoen (2012: € 269 miljoen). Deze laatste waarde is de netto open marktwaarde. Deze marktwaarde is conform de uitgangspunten van ROZIPD.
In onderstaande tabel is de waardering per type vastgoed uiteengezet. Tabel 23. Waarderingen vastgoed Bedragen x € 1.000
2013
Historische kostprijs 89.940
2012
91.742
139.694
269.471
-/- 2,0%
+ 2,8%
-/- 6,0%
Verschil
64
Bedrijfswaarde 60 jaar Netto open marktwaarde 143.596 253.312
Efficiënte bedrijfsvoering De woonlasten van huurders stijgen fors en de afdrachten van corporaties aan het Rijk ook. Efficiënt omgaan met ons vermogen is daarom een absolute must. In onderstaande tabel zijn (onder andere) financiële cijfers opgenomen. De realisatie 2013 conform de jaarrekening is afgezet tegen de gegevens uit de rapportage Analyse CFV 2013, Corporatie in Perspectief. Via deze benchmark kan Patrimonium zich verantwoorden naar haar belanghebbenden. Tabel 24. Kengetallen
Patrim onium 2013
Patrim onium Referentie
Landelijk
CFV 2012
CFV 2012
CFV 2012
Verhuurgegevens Mutatiegraad
4,5%
7
7,1
7,9
Huurachterstand
0,9
0,7
1
1,3
Huurderving a.g.v. marktomstandigheden
0,4
0,5
0,9
1,3
0,05
0,1
0,6
0,8
Huurderving a.g.v. projectomstandigheden Gemiddelde huurprijs w oningen
477
464
458
447
Huur % van max. redelijk DAEB
68,5
69,8
65,2
67,2
Huur % van max. redelijk niet DAEB
88,8
95,8
81,5
84,9
Bedrijfslasten Personeelslasten lonen en salarissen
698
705
729
742
Overige bedrijfslasten
909
1.056
1.110
1.225
Onderhoudslasten
903
1.240
1.274
1.233
Variabele lasten AF: onderhoudslasten (incl. personeel) Bruto bedrijfslasten AF: opbrengsten Netto bedrijfslasten AF: leefbaarheidsuitgaven Netto bedrijfslasten excl. leefbaarheid Personeelskosten per fte Aantal verhuureenheden per fte
2.510
3.001
3.113
3.200
-903
-1.241
-1.329
-1.306
1.607
1.760
1.784
1.894
-388
-325
-424
-497
1.219
1.435
1.359
1.396
-93
-98
-78
-100
1.125
1.338
1.281
1.296
67.163
65.214
69.246
66.128
96
93
95
89
Onze kengetallen laten een positieve lijn zien. De kengetallen zijn bedragen per gewogen vastgoedeenheid. In 2012 was er eenmalig een stijging vanwege het 100-jarig bestaan. In 2013 is de lijn weer doorgetrokken om de opbrengsten te verhogen en de lasten te verminderen. Onze netto bedrijfslasten liggen 16 procent onder de lasten van vorig jaar. Voor de toekomstige jaren is de verwachting dat de lasten verder afnemen.
65
Jaarrekening
66
Balans
Balans
Bedragen x € 1,-Na resultaatbestem m ing
Activa
Toelichting
31-12-2013 ##
31-12-2012
139.299.276 1.760.642 2.314.613 143.374.531 ##
135.692.337 2.249.733 2.402.611 140.344.681
Passiva
Toelichting
31-12-2013 ##
31-12-2012
Eigen verm ogen Overige reserves
B15
75.674.746 75.674.746 ##
67.527.796 67.527.796
Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen Voorziening persoonlijk loopbaanbudget
B16 B17
1.077.816 31.957 1.109.773 ##
2.440.674 36.200 2.476.874
Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Verplichting verkopen onder voorw aarden
B18 B19
68.668.495 1.329.441 69.997.936 ##
65.204.191 1.368.045 66.572.236
146.782.454 ##
136.576.906
1.535.696 1.036.894 9.184 942.284 0 333 27.569 2.215.634 5.767.595 ##
5.684.032 637.188 9.184 436.665 0 76.920 28.247 2.315.757 9.187.993
5.767.595 ##
9.187.993
152.550.050 ##
145.764.899
Vaste activa Materiele activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontw . bestemd voor eigen exploitatie Onroerende- en roerende zaken tdv de exploitatie
B1 B2 B3
Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorw aarden
B4 B5
2.566.693 1.247.674 3.814.367 ##
2.654.668 1.350.619 4.005.287
Financiele vaste activa Deelnemingen Latente belastingvordering
B6 B7
24.042 122.468 146.510 ##
24.219 161.044 185.263
147.335.408 ##
144.535.231
Som der vaste activa
Som lang verm ogen
Vlottende activa Voorraaden Voorraad onderhanden w erk
B8
0 0
0
0 0
Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa
B9 B10 B11 B12 B13
152.223 12.852 0 94.123 276.181 535.379 ##
146.876 272 100.177 1.963 60.752 310.040
Liquide m iddelen
B14
4.679.263 4.679.263 ##
919.628 919.628
5.214.642 ##
1.229.668
152.550.050 ##
145.764.899
Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Onderhanden w erk projecten Aangegane verplichting onderhoud Overige kortlopende schulden Overlopende passiva
Som kort verm ogen
Som der vlottende activa
TOTAAL ACTIVA Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
TOTAAL PASSIVA
B20 B21 B22 B23 B24 B25 B26 B27
Winst en verliesrekening Bedragen x € 1,-Toelichting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten
R1
14.823.677
14.299.460
Opbrengsten servicecontracten
R2
636.896
621.280
Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille
R3
613.230
736.212
Geactiveerde productie eigen bedrijf
R4
51.764
155.936
Overige bedrijfsopbrengsten
R5
319.738
64.462
16.445.305
15.877.350
2.718.723
Som der bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen materiele vaste activa en vastgoedportefeuille
R6
2.724.573
Overige w aardeverandering van MVA en vastgoedportefeuille
R7
596.669
770.509
Lonen en salarissen
R8
1.447.065
1.583.087
Sociale lasten
R9
193.165
203.752
Pensioenlasten
R10
267.560
271.483
Onderhoudslasten
R11
2.345.546
3.212.123
Leefbaarheid
R12
84.264
93.837
Lasten servicecontracten
R13
563.326
584.569
Overige bedrijfslasten
R14
Som der bedrijfslasten
2.276.485
1.883.971
10.498.652
11.322.052
5.946.653
4.555.297
-664.563 Bedrijfsresultaat
-2.563
Niet gerealiseerde w aardeveranderingen vastgoedportefeuille
R15
102.945
27.881
Waardeveranderingen van FVA, effecten en verplichtingen
R16
-38.604
-10.455
Rentelasten en soorgelijke kosten
R17
2.816.143
2.917.177
Resultaat deelnemingen
R18
176
240
2.880.660
2.934.843
3.065.993
1.620.454
850.049
790.713
850.049
790.713
2.215.945
829.741
Resultaat voor belastingen Vennootschapsbelasting
Resultaat na belastingen
Winst en verliesrekening
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
R19
Kasstroomoverzicht (directe methode) Bedragen x € 1.000
Verslagjaar
Vorig verslagjaar
Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren
14.808
14.212
Vergoedingen
638
621
Overheidsontvangsten
116
0
Overige bedrijfsontvangsten
108
154
Renteontvangsten Saldo ingaande kasstromen
8
15
15.677
15.002
Uitgaven: Lonen en salarissen
1.353-
1.350-
Sociale lasten
204-
204-
Pensioenlasten
268-
272-
Onderhoudsuitgaven
2.745-
4.120-
Overige bedrijfsuitgaven
2.296-
2.745-
Renteuitgaven
2.866-
3.011-
564-
50-
Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat Verhuurdersheffing
59-
0
Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden
33-
32-
Vennootschapsbelasting Saldo uitgaande kasstromen Kasstroom uit operationele activiteiten
327-
156-
10.715-
11.941-
4.963
3.061
(Des)investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom Verkoopontvangsten bestaande huur, w oon- en niet w oongelegenheden
1.562
907
Verkoopontvangsten nieuw bouw , w oon- en niet w oongelegenheden
0
295
Verkoopontvangsten overig
0
0
1.510-
4.741-
419-
0
MVA uitgaande kasstroom Nieuw bouw huur, w oon- en niet w oongelegenheden Woningverbetering w oon- en niet w oongelegenheden Aankopen
1-
0
Nieuw bouw koopw oningen
0
186-
Leefbaarheid externe uitgaven projectgebonden
58-
62-
Externe kosten bij verkoop
27-
28-
Overige investeringen
66-
0
520-
3.815-
Ontvangsten
0
0
Uitgaven
0
0
Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA
0
0
Kasstroom uit (des)investeringen
520-
Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA FVA
3.815-
Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuw e te borgen leningen Nieuw e ongeborgde leningen
5.000
4.500
0
0
Uitgaand Aflossing geborgde leningen Aflossing ongeborgde leningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten
Mutatie geldmiddelen conform kasstromen
825-
838-
4.859-
2.566-
684-
1.096
3.759
343
920
577
Mutatie geldm iddelen Liquide middelen 01 januari Rekening courant bank per 01 januari Totaal Liquide middelen 31 december Rekening courant bank per 31 december Totaal
K Mutatie geldmiddelen conform balans
0
0
920
577
4.679
920
0
0
4.679
920
3.759
343
69
Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De enkelvoudige jaarrekening van Patrimonium Barendrecht is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh). In dit besluit wordt voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten, behoudens het sociaal vastgoed dat op bedrijfswaarde wordt gewaardeerd. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. In de toelichting op de verscheiden posten van de balans wordt de reële waarde van het betreffende instrument toegelicht als deze afwijkt van de boekwaarde. Indien het financiële instrument niet in de balans is opgenomen, wordt de informatie over de reële waarde gegeven in de toelichting op de ‘Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen’. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten waarbij de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is, worden tegen kostprijs opgenomen. Indien per balansdatum de reële waarde lager is dan de kostprijs, dan wel negatief is, wordt het derivaat ten laste van de winst-en-verliesrekening afgewaardeerd naar de lagere reële waarde, tenzij kostprijshedge-accounting wordt toegepast. Bij de bepaling van de lagere reële waarde wordt rekening gehouden met het effect van de lopende rente. De winst of het verlies uit de herwaardering naar reële waarde per balansdatum wordt onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Indien financiële derivaten echter voor hedge-accounting in aanmerking komen en hedge-accounting wordt toegepast, is de verwerking van deze winst of dit verlies afhankelijk van de aard van de afdekking.
70
Patrimonium Barendrecht documenteert de wijze waarop de hedge-relaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedge-strategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge. Patrimonium Barendrecht past kostprijs hedge-accounting toe: Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd. Voor het ineffectieve deel wordt het verschil tussen de kostprijs en de lagere reële waarde in de winst-en-verliesrekening verwerkt.
71
Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Grondslag sociaal vastgoed in exploitatie geclassificeerd als bedrijfsmiddel: Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2013 bedraagt deze grens € 681,02 (2012: € 664,66). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Patrimonium Barendrecht kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien Patrimonium Barendrecht een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Grondslag waardering als bedrijfsmiddel en waardering tegen actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde: Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen van de kasstroomgenererende eenheid uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op complexniveau. Patrimonium Barendrecht kiest voor deze indeling van de kasstroomgenererende eenheden aangezien deze aansluit bij haar interne bedrijfsvoering en hierbij de basis vormt voor haar vastgoedsturing. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2013 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar, behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud, erfpacht en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting
72
onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief, worden geactiveerd. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen, waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan, worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit. Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. De lasten van onderhoud, niet zijnde periodiek groot onderhoud, waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. De lasten van dergelijk onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. Afschrijvingen worden berekend over de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde is gesplitst naar de componenten grond, opstal en overige componenten. Over het aandeel van de grond wordt niet afgeschreven. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur per component en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. De initiële herwaardering van het sociaal vastgoed in exploitatie naar actuele waarde is rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt in een herwaarderingsreserve. De hierop volgende jaarlijkse waardeveranderingen worden als volgt in de jaarrekening verwerkt:
Een waardevermeerdering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel direct ten gunste van de herwaarderingsreserve gebracht. Uitzondering betreft het geval wanneer voor een complex in het verleden een afwaardering ten laste van het resultaat is gebracht. In die situatie worden waardevermeerderingen van ditzelfde complex als positief resultaat in de winst-en-verliesrekening verwerkt, voor zover dit een terugname betreft van deze eerdere waardevermindering. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de terugneming nooit hoger is dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het complex zou zijn verantwoord.
Een waardevermindering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel ten laste van het resultaat gebracht. Indien echter een herwaarderingsreserve voor dit complex gevormd is, wordt de waardevermindering direct ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de herwaarderingsreserve is opgenomen.
73
Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Onderhoud Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen.
74
Vastgoedbeleggingen Een vastgoedbelegging is een onroerend goed (of een deel daarvan) dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Grondslag classificatie als vastgoedbelegging en waardering tegen historische kostprijs: Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Onderhoud Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden die zijn gekwalificeerd als een financieringstransactie worden gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs.
75
Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van Patrimonium Barendrecht. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer Patrimonium Barendrecht geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, respectievelijk de feitelijke verplichting heeft de deelneming (voor haar aandeel) tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening gevormd. Bij het bepalen van de omvang van deze voorziening wordt rekening gehouden met reeds op vorderingen op de deelneming in mindering gebrachte voorzieningen voor oninbaarheid.
Latente belastingvorderingen Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen nominale/contante waarde waarbij discontering plaatsvindt tegen de nettorente en hebben overwegend een langlopend karakter. De netto-rente bestaat uit de voor Patrimonium Barendrecht geldende rente voor langlopende leningen (4,28 procent) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25 procent). De actieve belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering en op de aanwezige compensabele verliezen. De opgenomen latentie heeft betrekking op waarderingsverschillen van de leningenportefeuille.
Overige vorderingen De overige financiële vaste activa worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Overige voorraden De overige voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De waardering van de overige voorraden komt tot stand op basis van fifo/lifo/gewogen gemiddelde prijzen.
76
Vorderingen Vorderingen dienen na eerste verwerking te worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er geen sprake is van agio of disagio en transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder de kortlopende schulden. De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden. Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de woningcorporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de woningcorporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de verplichting heeft plaatsgevonden. Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen en herstructureringen worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde of actuele waarde. Overige voorzieningen Tenzij anders vermeld, worden de overige voorzieningen gewaardeerd tegen de nominale/contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de betreffende verplichtingen af te wikkelen. Langlopende schulden De langlopende leningen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de
77
geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt. De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden. Patrimonium Barendrecht heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden, is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Patrimonium Barendrecht maakt gebruik van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Patrimonium Barendrecht met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijshedge-accounting toe.
Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is dan de verkrijgings-/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk kan zijn aan de nominale waarde.
78
Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2013 bedroeg dit maximumpercentage 4,0 procent (exclusief inkomensafhankelijke huurverhoging). De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Opbrengsten servicecontracten Opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen bijdragen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van de goederen en diensten. De bijdragen zijn voor de dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. Verrekening op basis van daadwerkelijke bestedingen vindt jaarlijks plaats. Gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille De post nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) dan wel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Opbrengsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Mogelijke verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in de winsten-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord. Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder worden onder andere de inschrijfgelden van woningzoekenden, de opbrengsten van overige dienstverlening en incidentele opbrengsten verantwoord. Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgingsof vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De afschrijvingen op sociaal vastgoed in exploitatie worden gebaseerd op de bedrijfswaarde. Binnen de afschrijving op het sociaal vastgoed in exploitatie worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan tien procent uitmaakt van de
79
waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan tien procent afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend. Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. Lonen, salarissen en sociale lasten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden door de werknemers. Onderhoudslasten Onder onderhoudslasten worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen. Leefbaarheid Leefbaarheid omvat gemaakte kosten voor fysieke ingrepen die de leefbaarheid in buurten en wijken bevorderen. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicecontracten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedbeleggingen in het verslagjaar. Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.
80
Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-enverliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief.
Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Patrimonium Barendrecht heeft de VSO 1 en VSO 2 getekend. Patrimonium Barendrecht heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2013 en het fiscale resultaat 2013 bepaald. Doordat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor woningcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting. Resultaat deelnemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de woningcorporatie toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij Patrimonium Barendrecht geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt plaats onder de financiële baten en lasten.
81
Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelastingen, ontvangen interest, betaalde interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.
82
Toelichting op de balans
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
ACTIVA
Oude RJ
V ASTE ACTIV A
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
139.299.276
135.692.337
Materiële vaste activa B1
Sociaal vastgoed in exploitatie (bedrijfsw aarde)
Voor het onroerend goed is een opstalverzekering afgesloten. Deze dekt minimaal de herbouw w aarde en overeengekomen bijkomende kosten. De WOZ-w aarde (met peildatum 1 januari 2013) is circa € 413 miljoen (2012: € 447 miljoen). De marktw aarde op basis van netto open marktw aarde conform ROZIPD uitgangspunten bedraagt € 253 miljoen (2012: € 263 miljoen). Hiervan is € 5,7 miljoen toe te rekenen aan het commercieel vastgoed. De WOZ w aarde van het kantoorpand bedraagt € 1.287.000 (peildatum 01-01-2013).
B1
B2
B3
Sociaal vastgoed in exploitatie
Vastgoed in ontw ikkeling bestem d voor eigen expl.
Onroerende zaken ten dienste van de exploitatie
Totaal
110.778.029
5.193.788
3.536.720
119.508.537
46.027.484
0
0
46.027.484
Cumulatieve w aardeveranderingen en afschrijvingen
-21.113.176
-2.944.055
-1.134.110
-25.191.340
Boekw aarde per 1 januari op basis van bedrijfsw aarde
135.692.337
2.249.733
2.402.611
140.344.681
Per 1 januari Aanschafw aarde Cumulatieve herw aarderingen
Mutaties in het boekjaar: Investeringen
0
646.535
20.624
667.159
-356.313
-425.000
-36.181
-817.494
-5.343.570
0
-108.621
-5.452.190
8.863.298
0
0
8.863.298
638.200
-709.161
0
-70.961
-194.676
-1.465
36.181
-159.960
3.606.939
-489.092
-87.997
3.029.850
113.087.521
2.491.147
3.521.163
119.099.830
51.926.178
0
0
51.926.178
Cumulatieve w aardeveranderingen en afschrijvingen (hiko)
-25.714.424
-730.505
-1.206.550
-27.651.478
Boekw aarde per 31 decem ber op basis van bedrijfsw aarde
139.299.276
1.760.642
2.314.613
143.374.531
Desinvesteringen (bedrijfsw aarde) Afschrijvingen bruto (bedrijfsw aarde) Herw aarderingen Overige voorraadmutaties Overige w aardeverminderingen en terugnemingen daarvan Saldo mutaties in het boekjaar Per 31 december Aanschafw aarde (zonder afschrijvingen en afw aarderingen) Cumulatieve herw aarderingen
84
122.789.335
Bedrijfsw aarde vastgoed in exploitatie 2013 Het verloopoverzicht 2013 betreft alleen het sociaal vastgoed. Bedrijfsw aarde per 31 december
135.692.337
b) tijdseffect Vrijval kasstromen Effect een jaar opschuiven Subtotaal tijdseffect
-6.752.173 7.174.465 422.292
c) capaciteitseffect: voorraadmutaties Nieuw bouw
0
Verkoop
-356.313
Herclassificatie
-124.095
Overige voorraadmutaties
762.295
Subtotaal capaciteitseffect
281.887
d) beleidseffect, aanpassen parameters en beleidsuitgangspunten Indexaties Mutatiegraad Huurbeleid
3.793.572 -191.798 10.045.104
Overige baten
1.327.760
Onderhoud
3.981.714
Overige exploitatielasten
1.324.159
Sectorspecifieke heffing
-25.453.473
Overige bedrijfslasten
8.075.724
Subtotaal beleidseffect
2.902.762
Bedrijfsw aarde per 31 december
139.299.276
85
Bedrijfsw aarde sociaal vastgoed
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
259.690.537
252.882.258
De bedrijfsw aarde van de verhuureenheden in exploitatie ultimo boekjaar bedraagt (bedragen x € 1.000):
Contante w aarde huren Overige inkomsten Onderhoud Leefbaarheid
656.210 -48.167.459
-1.119.426
-1.869.889
Personeelskosten
-31.908.363
-38.955.071
Algemene bedrijfskosten
-12.568.440
-16.143.833
Directe exploitatielasten
-12.367.618
-12.379.915
Sectorheffingen
-30.125.204
-5.423.064
6.059.377
5.093.099
139.299.276
135.692.336
Waarde van de grond
Gecorrigeerde bedrijfsw aarde
Aantal gew ogen eenheden: Gemiddelde restant levensduur:
86
1.974.800 -40.336.387
2.513
2.521
24,9 jaar
25,7 jaar
De uitgangspunten voor de bedrijfsw aardeberekening zijn als volgt: Bedrijfsw aardeberekening ultimo
Levensduur (w on/bog/garages)
Jaar 2013
Jaar 2012
60 jaar / 30 jaar / 50 jaar
60 jaar / 30 jaar / 50 jaar
Disconteringsvoet
5,25%
5,25%
Huurderving
1,00%
1,00%
Bedrijfsw aarde 2013
2014
2015
2016
2017
2018
na 2018
4,50%
3,00%
4,00%
4,00%
2,00%
2,00%
Overige lasten
actueel prijspeil
1,95%
2,27%
2,49%
3,00%
3,00%
Onderhoud
actueel prijspeil
1,95%
2,27%
2,49%
3,00%
3,00%
Huurstijging (excl. harmonisatie)
Bedrijfsw aarde 2012
2013
2014
2015
2016
2017
na 2017
Huurstijging (excl. harmonisatie)
3,95%
3,93%
2,94%
2,74%
2,61%
2,00%
Overige lasten
2,00%
3,00%
3,00%
3,00%
3,00%
3,00%
Onderhoud
2,00%
3,00%
3,00%
3,00%
3,00%
3,00%
Toelichting parameters De gehanteerde parameters sluiten aan bij de sectorparameters van het WSW en de begroting 2014. Het planmatig onderhoud is ingerekend conform de meerjarenonderhoudsplanning. De opgenomen percentages voor de huurstijging zijn de te realiseren huren. Hierbij is rekening gehouden met de individuele streefhuren van het bezit conform het huurprijsbeleid.
Afschrijvingsterm ijnen Casco Installaties en inrichting Renovaties
60 jaar (garages 50 jaar, bedrijfsruimten 30 jaar) 25
jaar
tot einde verw achte levensduur
Op grond w ordt niet afgeschreven. De activa ten dienste van de exploitatie w orden lineair afgeschreven. De afschrijvingstermijnen zijn als volgt: Kantoorgebouw
40
jaar
Inventaris
5
jaar
Vervoermiddelen
5
jaar
Automatiseringsapparatuur
5
jaar
De w aardeveranderingen betreffen de nadelige verschillen tussen de berekende bedrijfsw aarden en de op basis van de historische vervaardigingsprijzen berekende boekw aarde materiële vaste activa.
87
B1 Sociaal Vastgoed in exploitatie
Nadere toelichting verschillenanalyse Capaciteitsmutaties Patrimonium heeft vijf woningen verkocht die ultimo 2012 nog opgenomen waren in het sociaal vastgoed in exploitatie. Twee woningen zijn bij het aangaan van het contract in 2013 geliberaliseerd. Deze verschuiven daarom naar het commercieel vastgoed (en vallen daarmee buiten deze bedrijfswaardeberekening). De grootonderhoudsprojecten Talmaweg en De Donge zijn afgerond. Voor beide projecten leidt dit tot een hogere bedrijfswaarde als gevolg van een langere restant levensduur en een hogere streefhuur.
Beleidsuitgangspunten In de jaarrekening 2012 is voor het eerst de verhuurdersheffing ingerekend in de bedrijfswaarde. Omdat er onzekerheid was over de wettelijke basis hiervan is deze vorig jaar voor een periode van vijf jaar ingerekend. In de huidige bedrijfswaardeberekening is de verhuurdersheffing ingerekend tot einde levensduur van ons bezit. Dit leidt tot een extra last van ongeveer € 25 miljoen. Patrimonium heeft hier in een eerder stadium al op geanticipeerd en heeft haar beleid aangepast. Om de extra ingerekende heffing te kunnen bekostigen is getracht extra inkomsten te genereren en uitgaven te beperken. Hiervoor zijn onder andere de volgende acties genomen.
Huurbeleid In 2013 is nieuw huurbeleid vastgesteld. De streefhuren van ons bezit zijn verhoogd van € 534 (77 procent maximaal redelijk) naar € 571 (82 procent maximaal redelijk). Ook maakt Patrimonium (maximaal) gebruik van de mogelijkheden die de overheid ons biedt qua huurverhoging. Zo is in 2013 de inkomensafhankelijke huurverhoging toegepast alsmede de extra 1,5 procent boven inflatie. Deze extra mogelijkheden zijn tot en met 2017 opgenomen in de meerjarenbegroting en daarom ook meegenomen in de bedrijfswaardeberekening.
Personele lasten In 2012 heeft Patrimonium haar organisatie aangepast. Dit leidt tot minder fte. De organisatieaanpassing loopt conform planning en is daarom ingerekend in de bedrijfswaarde. Dit drukt de lasten met 7 miljoen euro.
Overige bedrijfslasten Behalve op personele lasten wordt ook besparing gerealiseerd op de overige bedrijfslasten. Denk aan advieskosten, kantoorkosten, communicatie en dergelijke. Deze aanpassing levert € 3,5 miljoen op.
88
Leefbaarheid Leefbaarheid is een belangrijk speerpunt voor Patrimonium om te zorgen dat het leefklimaat in Barendrecht goed blijft. Wel hebben we keuzes gemaakt over aan welke zaken wij allemaal als organisatie mee willen betalen. Patrimonium focust zich voornamelijk op het faciliteren dat zaken opgepakt worden. Het is niet meer vanzelfsprekend dat Patrimonium ook altijd de partij is die de leefbaarheid financiert. Ook van huurders en andere maatschappelijke instellingen wordt een bijdrage verwacht. De ingerekende besparing op leefbaarheid is een half miljoen euro.
Onderhoudslasten Patrimonium kiest ervoor om meer onderhoud planmatig uit te voeren en minder kosten in het dagelijks onderhoud te maken. Ook wordt strakker gelet of het zinvol is om bepaalde woningen tot op een hoog niveau op te knappen. In veel gevallen kan met minder investeringen worden volstaan zonder dat dit de verhuurbaarheid of technische kwaliteit van de woning zwaar beïnvloedt. De besparing op dagelijks onderhoud komt neer op ongeveer € 4 miljoen.
Niet ingerekend: Verkoop Ondanks dat Patrimonium een fors aantal woningen heeft aangewezen als potentieel verkoopobject, is deze verkoopopbrengst niet ingerekend. Onzekerheid over de daadwerkelijke realisatie (mede omdat Patrimonium passief verkoopt bij mutatie) is de reden dat we deze opbrengst niet inrekenen in de bedrijfswaarde
Extra huurstijging na 2017 Patrimonium heeft de verhuurdersheffing ingerekend tot einde levensduur. De mogelijkheden tot extra huurverhoging hebben we echter niet langer ingerekend dan tot en met 2017. Onzekerheid over de uiteindelijke keuzes van de overheid en de toekomstige betaalbaarheid van de woningen zijn reden voor deze voorzichtigheid.
89
B2
De boekw aarde van de onroerende zaken in ontw ikkeling betreft:
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve herw aarderingen Cumulatieve w aardeveranderingen en afschrijvingen Boekw aarde per 01 januari Investeringen Deinvesteringen Afw aarderingen Overboeking Overige w aardeveranderingen en terugnemingen daarvan Totaal mutaties: Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve herw aarderingen Cumulatieve w aardeveranderingen en afschrijvingen Boekw aarde per 31 december
5.193.788
7.227.164
0
0
4.523.766
-2.944.055
-3.521.826
-2.371.042
2.249.733
3.705.338
2.152.724
646.535
3.559.291
7.462.127
-425.000
0
-
0
0
-1.150.783
-709.161
-4.244.387
-4.758.729
-1.465
-770.509
-489.092
-1.455.605
1.552.615
2.491.147
5.193.788
7.227.164
0
0
0
-730.505
-2.944.055
-3.521.826
1.760.642
2.249.733
3.705.339
Aan bovengenoemde projecten is in 2013 geen geactiveerde rente opgenomen.
B2 Vastgoed in ontwikkeling, bestemd voor eigen exploitatie Onder deze post valt de ontwikkellocatie Postkantoor, de grondlocatie aan de Talmaweg en de herontwikkeling van de Notenhof. Patrimonium is voornemens de locatie Postkantoor in te brengen in de ontwikkeling van de deelgebieden 8 en 9 binnen het Centrumplan. Bij de waardering van het object is gekeken naar de meest actuele inzichten over deze deelgebieden en de afspraken die wij hebben met de Gemeente Barendrecht. Aan de Talmaweg heeft Patrimonium in het verleden woningen gesloopt. In het verleden zijn plannen opgesteld om hier mogelijk zelf nieuwe woningen te gaan realiseren. In 2013 is echter het besluit genomen om hier geen herontwikkeling voor eigen rekening en risico te realiseren. Patrimonium streeft er naar deze locatie te verkopen. De voorziening voor het project Notenhof is volledig onttrokken. Dit heeft geresulteerd in een opname van het project onder de MVA in ontwikkeling.
90
B3
Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Kantoor-
Inventa-
Vervoer-
Auto-
Werkelijk
Werkelijk
pand
rissen
m iddelen
m atisering
31-12-2013
31-12-2012
Per 1 januari Aanschafw aarde
3.319.792
93.172
45.203
78.553
3.536.720
3.536.720
Cumulatieve afschrijvingen
-975.304
-57.594
-33.292
-67.919
-1.134.110
1.024.416-
Boekw aarde per 1 januari
2.344.489
35.578
11.911
10.633
2.402.611
2.512.304
Mutaties in het boekjaar: Investeringen
0
6.958
0
13.666
20.624
0
Desinvesteringen oorspronkelijke w aarde
0
-3.383
-18.045
-14.753
-36.181
0
Teruggenomen afschrijving en correcties
0
3.383
18.045
14.753
36.181
0
Afschrijvingen
-88.376
-5.632
-3.403
-11.210
-108.621
109.693-
Saldo mutaties in het boekjaar
-88.376
1.326
-3.403
2.456
-87.997
-109.693
Per 31 december Aanschafw aarde Cumulatieve afschrijvingen Boekw aarde per 31 december
3.319.792
96.747
27.158
77.466
3.521.163
3.536.720
-1.063.680
-59.843
-18.650
-64.376
-1.206.550
1.134.110-
2.256.112
36.904
8.508
13.089
2.314.613
2.402.611
B3 Onroerende en roerende zaken ten dienst van de exploitatie Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
91
B4
Vastgoedbeleggingen
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
Commercieel vastgoed in exploitatie
Woningen, Bedrijfsruim ten / w oongebouw en garages in in exploitatie exploitatie
Overige zaken
TOTAAL
Per 1 januari Aanschafw aarde
571.153
3.114.513
484
3.686.150
3.711.963
0
Cumulatieve afschrijvingen
-51.809
-965.576
-97
-1.017.482
-952.417
0
Cumulatieve w aardeveranderingen
-14.000
0
0
-14.000
-14.245
0
Boekw aarde per 1 januari
505.344
2.148.937
387
2.654.668
2.745.301
0
0
0
0
0
0
0
50.117
-1.050
0
49.067
0
Mutaties in het boekjaar: Investeringen Herclassificatie Desinvesteringen oorspronkelijke w aarde
-66.737
-4.441
0
-71.178
-25.814
0
Afschrijvingen
-11.592
-67.339
-48
-78.980
-78.705
0
11.092
1.801
0
12.893
13.640
0
221
0
0
221
246
0
-16.899
-71.029
-48
-87.977
-90.633
0
Teruggenomen afschrijving en correcties Overige w aardeveranderingen (bijschrijving) Saldo mutaties in het boekjaar Per 31 december Aanschafw aarde
578.210
3.108.307
484
3.687.000
3.686.150
0
Cumulatieve afschrijvingen
-75.986
-1.030.398
-145
-1.106.529
-1.017.482
0
Waardeverandering
-13.779
0
0
-13.779
-14.000
Boekw aarde per 31 december
488.445
2.077.909
339
2.566.693
2.654.668
De bedrijfsw aarde van het commercieel bezit bedraagt per ultimo 2013 € 4.296.815. De marktw aarde van het commerciele bezit bedraagt conform eerder genoemde ROZ-IPD uitgangspunten € 5.686.115.
92
0
B4 Commercieel vastgoed in exploitatie Een deel van onze vastgoedportefeuille is geclassificeerd als commercieel vastgoed. Het betreft 8 (2012: 7) woningen, 164 (2012: 161) garages en 17 (2012: 17) eenheden bedrijfsmatig onroerend goed. In 2013 zijn er twee woningen verhuurd met een geliberaliseerde huurprijs. Deze zijn overgegaan van het sociaal vastgoed naar commercieel vastgoed. Een woning is verkocht. Onze commerciële portefeuille is beperkt qua omvang in vergelijking met de portefeuille sociaal vastgoed. Patrimonium heeft ook niet de intentie om meer woningen als commercieel vastgoed te labellen. Wel kan het in sommige gevallen voorkomen dat woningen die opgenomen zijn in de verkoopvijver bij tegenvallende verkoopopbrengsten, tijdelijk in het geliberaliseerde segment verhuurd worden.
B5
Onroerende zaken verkocht onder voorw aarden Boekw aarde per 1 januari
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
1.350.619
1.378.500
0
1.378.500
Mutaties Toename als gevolg van verkoop Waardevermindering Saldo mutaties Boekw aarde per 31 december
0
0
102.945
27.881
0
-102.945
-27.881
1.378.500
1.247.674
1.350.619
1.378.500
Patrimonium heeft een achttal w oningen verkocht via het koopgarantprincipe. De gehanteerde korting op de vrij op naam prijs bedraagt 25 procent. Patrimonium heeft het recht deze w oningen terug te kopen met een gelijk kortingsbedrag. Gezien dit recht is de verw erking gedaan conform de regels behorend bij verkopen onder voorw aarden met terugkoopplicht. Enerzijds een activum op basis van de contractprijs en evengroot passivum onder kortlopende schulden.
B5 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Patrimonium heeft in 2011 acht woningen verkocht via het koopgarantprincipe. De gehanteerde korting op de vrij op naam prijs bedraagt 25 procent. Patrimonium heeft het recht deze woningen terug te kopen met een gelijk kortingsbedrag. Gezien dit recht is de verwerking gedaan conform de regels behorend bij verkopen onder voorwaarden met terugkoopplicht. Enerzijds een activum op basis van de contractprijs en anderzijds een passivum onder de kortlopende schulden. Deze bedragen zijn niet gelijk aan elkaar. Dit wordt veroorzaakt doordat de winst of het verlies niet gelijk wordt verdeeld tussen koper en verkoper. Zie hiervoor ook de punten R15 en R16. Patrimonium heeft geen intentie meer woningen onder dit principe te verkopen. Dit mede vanwege het risico dat Patrimonium kan lopen op het moment dat deze woningen aangeboden worden en Patrimonium deze (al dan niet vanwege economische omstandigheden) verplicht moet afnemen.
93
Financiële vaste activa B6
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
Deelnem ingen
Oude RJ
Het verloop van de vordering is als volgt: Saldo per 1 januari
24.218
24.458
24.715
Storting aandelenkapitaal
0
0
Extra kapitaalstorting
0
0
Resultaat deelneming
-176
-240
-256
24.042
24.218
24.459
Mutaties in het boekjaar:
Saldo per 31 december
De deelneming betreft het 100% belang in Patrimonium Energie & Vastgoed BV gevestigd te Barendrecht. Deze BV heeft per balansdatum geen bedrijfsactiviteiten meer en is opgericht voor de afw ikkeling van de VSO 1. Eventuele toekomstige w insten van de BV dienen volledig uitgekeerd te w orden aan de w oonvereniging. De deelneming is gew aardeerd volgens de vermogensmutatiemethode.
B6 Deelnemingen De deelneming betreft het 100 procent belang in Patrimonium Energie & Vastgoed BV gevestigd in Barendrecht. Deze BV heeft per balansdatum geen bedrijfsactiviteiten meer en is opgericht voor de afwikkeling van de VSO 1. Eventuele toekomstige winsten van de BV dienen volledig uitgekeerd te worden aan de woonvereniging. De deelneming is gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
B7
94
Belastinglatentie leningportefeuille
122.468
161.044
204.119
B7 Latente belastingvordering De belastinglatentie langlopende schulden is gewaardeerd tegen de contante waarde. Hierbij is als disconteringsvoet 4,28 procent (2012: 4,28 procent). Dit is het percentage gemiddeld betaalde rente voor Patrimonium over 2013. Een latentie voor materiële vaste activa is niet gevormd. De waarde hiervan is als het gevolg van de bestemming van het vastgoed op nihil gesteld. Van deze voorziening is vermoedelijk een bedrag van € 32.143 binnen een jaar verrekenbaar.
VLOTTENDE ACTIVA
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
B8
Voorraad onderhanden w erk Stand per 01 januari
0
99.715
0
Investering koopw oningen Vrouw enpolder
0
186.438
114.160
AF: Gedeclareerde termijnen
0
-294.836
0
BIJ: Gerealiseerde w inst
0
8.684
0
AF: Voorziening verlies
0
0
-14.445
Boekw aarde per 31 december
0
0
99.715
B8 Voorraden onderhanden werk Er zijn geen boekingen op deze post in 2013.
95
B9
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2012
31-12-2011
Huurdebiteuren Huurdebiteuren Vorderingen in WSNP Overige vorderingen op huurders Af: voorziening debiteuren huurders Voorziening WSNP Totaal
96
Werkelijk 31-12-2013
Oude RJ 157.642
144.576
126.778
6.350
210
893
29.821
34.441
33.841
193.813
179.227
161.512
41.590
32.351
29.966
0
0
0
152.223
146.876
131.546
Hieronder treft u een verdeling aan van de vorderingen op huurders verdeeld naar ouderdom:
Aantal huurders
Bedrag huurvorderingen
2013
2012
2013
2012
123
133
36.316
33.176
> 1 t/m 2 maanden
31
33
28.675
26.212
> 2 t/m 3 maanden
6
15
10.644
22.846
> 3 t/m 4 maanden
3
8
11.156
12.212
12
17
66.208
46.076
t/m 1 maand
> 4 maanden In schuldsanering
0
0
4.643
4.054
157.642
144.576
1,02%
0,97%
Saldo op 1 januari
32.351
29.966
Toegevoegd
41.590
32.351
Afgeboekte vorderingen in het boekjaar
-7.366
-11.934
-24.985
-18.031
41.590
32.351
TWK-verschil Totaal huurdebiteuren
175
206
De huurachterstand, uitgedrukt in een percentage van het totaal van de huren en vergoedingen: Het verloop van de voorziening huurdebiteuren is als volgt:
Vrijval voorziening oude jaren Saldo op 31 december
B9 Huurdebiteuren De huurdebiteuren zijn licht toegenomen ten opzichte van vorig jaar, maar liggen dicht bij een procent van de jaarhuur. Gezien de economische malaise die alweer enkele jaren woedt in Nederland en de sterk stijgende huren is dit percentage beperkt te noemen. Patrimonium blijft actief (persoonlijk) in contact met huurders om de achterstanden en derving te beperken. Deze werkwijze heeft de laatste jaren haar succes bewezen. De voorziening debiteuren huurders is dynamisch bepaald en statisch getoetst. Bij de dynamische bepaling zijn afhankelijk van de duur van de achterstand (aantal maanden achterstand) afboekingspercentages gehanteerd tussen nul en honderd procent.
97
B10
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
Gem eente
Oude RJ
Overige vorderingen
12.852
272
47.434
Totaal
12.852
272
47.434
B10 Gemeenten Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B11
Belastingen, sociale lasten en pensioenprem ie
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Vennootschapsbelasting
0
0
488.894
BTW
0
100.177
0
Pensioenpremie
0
0
0
Totaal
0
100.177
488.894
B11 Belastingen en premies sociale verzekeringen Geen toelichting.
B12
98
Overige vorderingen
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Te ontvangen bedragen
3.565
0
1.997
Diverse vorderingen
8.599
1.963
1.271
Aandeel reserve VvE De Boeg
81.959
0
Totaal
94.123
1.963
3.267
B12 Overige vorderingen Onder deze noemer is ons aandeel in een Vereniging van Eigenaren opgenomen.
B13
Overlopende activa
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Nog te ontvangen bedragen
119.294
24.913
74.998
Vooruitbetaalde kosten
153.583
19.611
177.067
3.304
16.228
20.640
276.181
60.752
272.705
Te verrekenen stook- en servicekosten Totaal
B13 Overlopende activa De overlopende activa zijn aanzienlijk hoger dan in 2012. Voor een deel is dit veroorzaakt door vooruitbetaalde kosten. Vooral verzekeringen en automatiseringscontracten zijn vooruit betaald. Het betreft solide partijen waarbij we het risico op niet leveren van diensten laag inschatten.
B14
Liquide m iddelen
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Direct opvraagbaar: Kas
910
5.652
1.459
ING
0
16.076
46.013
BNG Rabobank Kruisposten Totaal
574.785
840.387
423.820
4.103.568
57.514
105.970
0
0
0
4.679.263
919.628
577.263
B14 Liquide middelen Ultimo 2013 heeft Patrimonium ruim € 4,6 miljoen uitgezet bij de BNG en de Rabobank. Dit betreft een tijdelijke overliquiditeit. Deze is veroorzaakt door een in 2013 gestorte lening van € 5 miljoen. Deze was is 2011 aangetrokken om het renterisico in 2013 te beperken. In voorgaande jaren werden tijdelijke overschotten opgevangen door aanpassing van de variabele roll-over leningen. Deze zijn echter gehedged aan derivaten. Om deze hedge
99
volledig in stand te houden is ervoor gekozen om geen geld terug te plaatsen op deze leningen. De liquide middelen zijn, conform het treasurystatuut, ondergebracht bij een solide partij met AA-rating. Om het risico te beperken zijn deze middelen door ons direct opeisbaar. De verwachting is dat deze overliquiditeit in augustus 2014 is opgeheven als gevolg van investeringen.
100
P ASSIVA
EI G EN V ERM O G EN B15
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
Overige reserves
Saldo per 1 januari
Oude RJ
67.527.796
47.164.178
Herw aardering bedrijfsw aarde sociaal vastgoed
5.931.005
19.533.877
Resultaat boekjaar (*)
2.215.945
829.741
75.674.746
67.527.796
44.428.528
Mutaties in het boekjaar:
Saldo per 31 december Verloop herw aarderingsreserve sociaal vastgoed in exploitatie Ongerealiseerde herw aardering per 1 januari
46.027.484
Realisatie door afschrijving
-2.806.303
Realisatie uit hoofde van verkoop (verschil tussen hiko en bedrijfsw aarde) Realisatie uit hoofde van sloop Toename uit hoofde van stijging van de bedrijfsw aarde Afname uit hoofde van daling van de bedrijfsw aarde Herclassificaties/herkw alificaties Overige mutaties Ongerealiseerde herw aardering per 31 december
-209.898 0 9.071.301 0 -124.095 0 51.958.489
(*) Er is gekozen om het resultaat van 2013 voorlopig te presenteren onder de overige reserves. Bij het vaststellen van de jaarrekening 2013 zal w orden voorgesteld om het resultaat van het boekjaar 2013 toe te voegen aan de overige reserve.
B15 Overige reserves Het eigen vermogen is toegenomen met € 8 miljoen tot € 75,5 miljoen. Het overgrote deel van deze toename is het gevolg van de herwaardering van ons sociaal vastgoed. Het ongerealiseerde deel van ons eigen vermogen is € 52 miljoen. Dit betekent dat, ondanks dat onze solvabiliteit bijna 50 procent is, dit nog niet gerealiseerd is. Pas als de ingerekende kasstromen in de bedrijfswaarde daadwerkelijk gerealiseerd worden valt dit vermogen vrij. Op basis van het gerealiseerde vermogen ligt de solvabiliteit met 15 procent aanzienlijk lager.
101
Voorzieningen
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
B16
Voorzieningen onrendabele investeringen en herstructureringen Het verloop van de voorziening is als volgt: Boekw aarde per 1 januari
2.440.674
3.843.108
614.402
Bij: Dotaties
1.216.635
0
4.022.019
-1.763.386
-1.402.434
-793.313
-816.107
0
0
1.077.816
2.440.674
3.843.108
Af: Onttrekkingen Af: Vrijval Boekw aarde per 31 december Specificatie de voorziening onrendabele investeringen 2013: Project Notenhof
Boekw aarde per 1 januari 2013 Bij: Dotaties Af: Onttrekkingen Af: Vrijval Boekw aarde per 31 december 2013
Project Klipper Asbest Boeier verw ijdering
Totaal
2.394.810
0
45.864
2.440.674
0
1.216.635
0
1.216.635
1.578.703
180.086
4.596
1.763.386
816.107
0
0
816.107
0
1.036.549
41.268
1.077.816
In 2014 w ordt de restantvoorziening asbestsanering volledig onttrokken.
B16 Voorziening onrendabele investeringen De voorziening Notenhof heeft per ultimo 2013 een boekwaarde van 0 euro. Het restant voor de Klipper Boeier is ruim € 1,0 miljoen. Deze wordt volledig onttrokken in 2014 evenals het restant in de voorziening asbest.
102
B17
Voorziening persoonlijk loopbaanbudget
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
36.200
21.994
33.925
2.835
19.645
5.216
-7.079
-5.439
-17.147
Het verloop van de voorziening is als volgt: Boekw aarde per 1 januari Bij: Dotaties Af: Onttrekkingen Af: Vrijval Boekw aarde per 31 december
0
0
0
31.957
36.200
21.994
B17 Voorziening persoonlijk loopbaanbudget Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B18
Leningen kredietinstellingen
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
Deze post is als volgt samengesteld: Saldo per 1 januari
65.204.191
66.388.223
61.791.754
5.000.000
2.500.000
5.000.000
0
2.000.000
3.000.000
-1.535.696
-5.684.032
-3.403.531
3.464.304
-1.184.032
4.596.469
Saldo per 31 december
68.668.495
65.204.191
66.388.223
Leningen met een looptijd tot 5 jaar
24.173.307
4.376.472
9.212.410
Leningen met een looptijd vanaf 5 jaar
44.495.188
60.827.719
57.175.813
4,28%
4,28%
4,49%
Mutaties in het boekjaar: Nieuw e lening Mutatie roll-overleningen Aflossing in volgend boekjaar Saldo mutaties
De gemiddelde betaalde rente is: Van de totale leningportefeuille is 54,2 miljoen euro geborgd door het WSW.
103
B18 Leningen kredietinstellingen De leningenportefeuille is qua omvang nagenoeg gelijk gebleven aan 2012. Wanneer de liquide middelen van € 4 miljoen worden meegeteld wordt duidelijk dat Patrimonium de laatste jaren beperkt heeft geïnvesteerd. Dit resulteert in een daling van de leningenportefeuille. Dit wordt deels ook veroorzaakt door het verkoopprogramma waar in 2011 mee gestart is. Patrimonium is hierdoor in de toekomst minder afhankelijk van externe financiering. Het rentepercentage is ongewijzigd ten opzichte van 2012. Wat opvalt is het deel leningen dat binnen een periode van 5 jaar afloopt. Dit bedraagt, samen met de aflossingsverplichting van B20, € 25,5 miljoen (35 procent van de portefeuille). Het treasurybeleid is er op gericht om te zorgen dat er niet in enig jaar een te grote (relatief en absoluut) aflossingsverplichting ontstaat. In de treasuryoverleggen die ieder kwartaal worden gevoerd wordt dit meegenomen. Door strengere regelgeving is het echter lastig om het risico dat we zien richting de toekomst op dit moment al af te dekken. Wel is het zo dat Patrimonium ieder jaar voldoet aan de eisen van het WSW en daarmee faciliteringsvolume heeft om, indien nodig, financiering aan te trekken.
B19
Verplichting verkopen onder voorw aarden
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011 Oude RJ
De samenstelling en het verloop is als volgt: 1 januari Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht Vermeerderingen/ verminderingen Boekw aarde per 1 januari
1.378.500
1.378.500
0
-10.455
0
0
1.368.045
1.378.500
0
1.378.500
Mutaties Toename als gevolg van verkoop Afw aarderingen Saldo mutaties
0
0
-38.604
-10.455
0
38.604
10.455
1.378.500
1.378.500
1.378.500
31 december Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht Vermeerderingen/ verminderingen Boekw aarde per 31 december
B19 Verplichting verkopen onder voorwaarden Zie B5
104
-49.059
-10.455
1.329.441
1.368.045
1.378.500
B20
Schulden aan kredietinstellingen Aflossingen ineens volgend boekjaar Reguliere aflossingen volgend boekjaar Rekening Courant bank (*) Totaal schulden aan kredietinstellingen
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2011
31-12-2013
31-12-2012
Oude RJ
0
4.213.213
1.772.430
1.535.696
1.470.819
1.631.101
0
0
1.535.696
5.684.032
3.403.531
(*) Er is ultimo 2013 een kredietfaciliteit aanw ezig van € 3.750.000. Hiervoor zijn geen zekerheden gesteld.
B20 Kortlopende schulden De kortlopende schulden zijn met € 6 miljoen aanzienlijk lager dan vorig jaar toen dit nog ruim € 9 miljoen was. Van dit verschil is € 4 miljoen te verklaren doordat de aflossingsverplichting in het eerstvolgende jaar is afgenomen. De crediteurenpositie is echter met een half miljoen euro toegenomen. Dit is het gevolg van de investeringen aan de Notenhof waarbij de factuur in december is ontvangen en pas in januari 2014 is betaald. Ook is er een hogere schuld aan de belastingdienst, voornamelijk veroorzaakt door de berekende vennootschapsbelasting in 2012 en 2013. Voor beide jaren is echter nog geen aangifte ingediend.
B21
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
1.036.894
637.188
Schulden aan leveranciers Crediteuren
1.272.631
B21 Schulden aan leveranciers De verhoging van het saldo crediteuren is het gevolg van ontvangen facturen van werkzaamheden aan het nieuwbouwproject Notenhof die op 31 december 2013 nog niet zijn betaald. De afloop van dit saldo vindt plaats in januari 2014.
B22
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
9.184
9.184
Schulden aan groepsmaatschappijen Nog te storten kapitaal deelneming Energie & Vastgoed BV
9.184
105
B22 Schulden aan groepsmaatschappijen Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B23
Belastingen en prem ies sociale verzekering
Werkelijk
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
279.871
255.317
664.010
Loonbelasting en sociale lasten
45.376
48.912
50.506
Pensioenpremie
29.822
29.939
72
Vennootschapsbelasting
587.215
102.497
0
Saldo per 31 december
942.284
436.665
714.588
Oude RJ Omzetbelasting
B23 Belastingen en premies sociale verzekering Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B24
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Stand per 01 januari
0
192.361
-322.331
BIJ: Investering
0
-107.541
-1.750.227
AF: gedeclareerde termijnen
0
0
2.938.181
BIJ: Gerealiseerde w inst
0
-84.820
-673.262
Boekw aarde per 31 december
0
0
192.361
Onderhanden projecten
B24 Onderhanden projecten Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B25
Aangegane verplichtingen onderhoud Dit betreft w erkzaamheden die hebben plaatsgevonden in 2013 maar nog niet zijn gefactureerd in 2013.
106
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
333
76.920
1.809
B25 Aangegane verplichtingen onderhoud Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
B26
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
Waarborgsommen
16.526
16.526
16.526
Zendmast Vioolhof
11.043
11.721
21.069
0
0
56.705
27.569
28.247
94.300
Overige kortlopende schulden
Overige kortlopende schulden Totaal
B26 Overige kortlopende schulden Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post. B27
Overlopende passiva
Werkelijk
Werkelijk
31-12-2013
31-12-2012
1.895.505
1.927.889
2.007.315
211.194
165.351
182.459
Vooruitontvangen huurtoeslag
2.517
57.118
53.696
Te verrekenen servicekosten
40.006
79.015
112.163
Nog te betalen kosten
43.304
62.363
63.225
Reservering verlof
23.109
24.022
21.972
2.215.634
2.315.757
2.440.831
Niet vervallen rente Vooruitontvangen huren
Totaal
B27 Overlopende passiva Er hebben geen bijzonderheden plaatsgevonden bij deze post.
107
Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Obligo WSW Uit hoofde van de door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw geborgde leningen dient een obligo te worden aangehouden voor eventuele vermogensverliezen bij dit fonds. Tot op heden heeft Patrimonium geen verzoek ontvangen van het WSW tot storting. Daarom is het obligo niet opgenomen in de balans. Het obligo ultimo 2013 bedraagt € 1.970.469 (2012: € 2.002.270). Het bedrag van € 1,97 miljoen is het maximale bedrag dat het WSW kan opvragen.
Voorziening voor pensioenen Een overschot of tekort in het bedrijfstakpensioenfonds SPW kan invloed hebben op te betalen premies. Het fonds heeft per balansdatum een dekkingsgraad van 114 procent (ultimo 2012: 106 procent). Als gevolg van de verbetering van de dekkingsgraad de afgelopen jaren is het korte termijn dekkingsplan (conform afspraken met DNB) beëindigd.
Fiscale eenheid De woonvereniging vormt voor de vennootschapsbelasting een fiscale eenheid met Patrimonium Energie en Vastgoed BV gevestigd te Barendrecht (kvk nummer 24449047). De woonvereniging is aansprakelijk voor schulden/verplichtingen van de BV. De schulden/verplichtingen van de BV zijn nagenoeg nihil.
Derivaten Patrimonium heeft in voorgaande jaren twee derivaten afgesloten. Deze hedge-instrumenten zijn niet in de balans opgenomen. Op iedere datum dat Patrimonium financiële cijfers op basis van Dutch GAAP naar buiten brengt, worden de hedge relaties op hun ineffectiviteit getest. Voor het effectieve deel en in overeenstemming met de regels voor kostprijshedge-accounting van Richtlijn 290 worden deze pas verantwoord in de winst- en verliesrekening op het moment dat de afgedekte positie in de winst- en verliesrekening wordt verwerkt. Het ineffectieve deel wordt in overeenstemming met de regels voor kostprijshedge-accounting van Richtlijn 290, indien hedge-instrument een grotere omvang heeft dan de afgedekte positie, verwerkt in de winst- en verliesrekening.
Patrimonium heeft ultimo 2013 een tweetal derivaten in portefeuille met onderstaande modaliteiten:
Strike / vaste rente
Start
Einde
CAP
4,00%
01-04-2009
01-04-2014
0
0
0
Interest Rate Swap
3,79%
01-02-2016
01-02-2016
-/- 504.685
-/- 546.010
-/- 654.961
Omschrijving
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
Marktwaarde
Bij daling -1%
Bij daling -2%
Beide contracten hebben als tegenpartij de Rabobank. Met de Rabobank heeft Patrimonium een overeenkomst financiële derivaten gesloten. Er is geen tegenpartij risico indien de negatieve waarde van de derivaten onder het afgesproken bedrag blijft van € 840.000. Dit is voldoende voor de huidige marktwaarde. Mocht de marktwaarde de dekking overschrijden dan is afgesproken dat beide partijen gezamenlijk in overleg treden met als doel het afgesproken bedrag aan te laten sluiten bij de nieuwe situatie.
Strategie Patrimonium Patrimonium conformeert zich op het gebied van derivaten aan de meest actuele beleidsregels van het CFV. Er wordt slechts gebruik gemaakt van rente-instrumenten wanneer het renterisico om bedrijfseconomische redenen niet wenselijk is om afgedekt te worden door het aantrekken van financiering. Patrimonium gaat behouden om met derivaten. Na 2009 hebben geen transacties meer plaatsgevonden. De lopende derivaten zijn aangeschaft met als doel om het renterisico op variabele leningen af te dekken.
Aangetrokken geldleningen Patrimonium heeft geen nieuwe leningen aangetrokken met uitgestelde storting.
109
Toelichting op de winst- en verliesrekening Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
14.462.172
13.950.070
461.359
445.187
Af: huurderving w egens leegstand
66.860
77.223
Af: huurderving w egens oninbaarheid
32.993
18.574
14.724.000
14.823.677
14.299.460
0,80%
0,67%
0,67%
Bedrijfsopbrengsten
R1
Huuropbrengsten Huuropbrengsten Woningen en w oongebouw en Onroerende zaken niet zijnde w oningen
Totaal huuropbrengsten
Huurderving in % van de te ontvangen huur
R1 Huuropbrengsten De huuropbrengsten zijn 3,7 procent toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Deze toename is onder andere het gevolg van het benutten van de extra ruimte die de overheid biedt. Patrimonium heeft de maximale inkomensafhankelijke huurverhoging toegepast bij huurders met een inkomen boven de € 33.614. Dit heeft geleid tot een extra stijging van 0,5 procentpunt op 1 juli. Bij mutatie worden de huren opgetrokken naar de streefhuur. De hogere huren hebben niet geleid tot meer leegstand of extra huurderving. Patrimonium heeft een kwalitatief goed bezit dat goed in de markt ligt. De laatste jaren is extra ingezet op het terugdringen en beperkt houden van de huurachterstanden. Dit beleid lijkt er toe te leiden dat de huurachterstand van 1 procent van de jaarhuur nog steeds laag is ten opzichte van collega verhuurders.
R2
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
Leveringen en diensten
680.000
666.448
622.656
Derving door leegstand
0
978
1.376
Opbrengsten servicecontracten Dit betreft de bedragen die de huurders boven de (netto)huurprijs betalen voor de levering gas, elektra, schoonmaakdiensten, premie voor de glasverzekering et cetera. De vergoeding voor levering en diensten is gebaseerd op de begrote kosten en w ordt jaarlijks afgerekend. Te ontvangen vergoedingen:
Derving door oninbaar
0
Totaal derving
0
1.099
1.376
Te verrekenen servicekosten
0
28.452
0
680.000
636.896
621.280
Saldo vergoedingen leveringen en diensten De derving is als last voor Patrimonium direct opgenomen in de directe exploitatielasten.
110
121
R2 Opbrengsten servicecontracten Dit betreft de vergoedingen voor leveringen en diensten (schoonmaak, gemeenschappelijke verlichting, liftkosten en dergelijke), maar ook de opbrengsten van het serviceplus onderhoudspakket. De leveringen en diensten worden afgerekend met de huurder en leveren per saldo dus geen positief- of negatief resultaat op voor Patrimonium, behoudens de leegstand die Patrimonium voor haar rekening neemt. Voor de glasverzekering is ons streven om dit kostenneutraal aan te bieden. De huidige vergoeding is lager dan de kosten. Dit zorgt er voor dat in 2014 het voorschot naar boven wordt bijgesteld. Dit geldt ook voor het ontstoppingsfonds.
R3
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
845.500
763.250
Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het resultaat/de opbrengsten uit verkopen van bestaand bezit sociaal en commercieel vastgoed aan derden en de opbrengst uit verkochte nieuw bouw w oningen. De specificatie is als volgt: Sociaal vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit
19.302
25.053
Af: boekw aarde
263.112
221.837
Verkoopresultaat bestaand bezit
563.086
516.360
Af: direct toerekenbare kosten
Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorw aarden Totaal verkoopresultaat bestaand sociaal vastgoed in exploitatie
0
0
563.086
516.360
542.585
143.312
Commercieel vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekw aarde Verkoopresultaat bestaand bezit
0
Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorw aarden Totaal verkoopresultaat com m ercieel sociaal vastgoed in exploitatie
9.156
2.698
483.285
14.266
50.144
126.348
0
0
50.144
126.348
Verkoopopbrengsten vanuit projecten Projectopbrengsten
0
387.482
AF: projectkosten
0
293.979
0
0
93.504
529.000
613.230
Netto opbrengsten verkoopproject Vrouw enpolder Totaal nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille
736.212
R3 Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Patrimonium heeft verkoopopbrengsten nodig om haar ambities waar te maken. De verkopen hebben ook tot doel de portefeuille te transformeren. Het streven is om meer in te zetten op levensloopbestendige appartementen. Een deel van de eengezinswoningen is daarom in een verkooppool opgenomen. Deze pool betreft ongeveer 175 woningen. In 2013 zijn 6 woningen verkocht, 1 garage en de locatie aan de Singel. De bruto opbrengstwaarde hiervan was € 1,4 miljoen. (begroot: € 1,25 miljoen.) In onderstaande tabel is meer inzicht gegeven in de realisatie ten opzichte van de begroting.
111
Alle bedragen x € 1.000 Type Woningen Garages Overig Totaal
Aantal Werkelijk 6 1 1 8
Begroot 5 4 1 10
Brutoprijs Werkelijk 1.019 19 350 1.388
Begroot 793 64 400 1.257
Kosten + Boekwaarde Werkelijk Begroot 341 3 430 774 717
Netto opbrengst Werkelijk Begroot 678 16 - 80 614 540
Patrimonium verstrekt bij het verkopen van haar verhuureenheden geen korting. Wel zetten wij objecten scherp in de markt om zodoende de doorlooptijd van het verkooptraject te bespoedigen. De gemiddelde doorlooptijd bij de woningen was 5,5 maanden.
R4
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Geactiveerde productie ten behoeve van eigen bedrijf Doorberekende uren vastgoed
115.000
51.764
155.936
Totaal geactiveerde productie eigen bedrijf
115.000
51.764
155.936
R4 Geactiveerde productie ten behoeve van eigen bedrijf Personeelskosten die direct aan projectontwikkeling toe te rekenen zijn worden als dusdanig ook aan het project toegerekend. Omdat de kosten ook onder de personeelskosten zijn verantwoord, leidt dit tot een opbrengstenpost onder dit hoofdstuk. Het betreft integrale uurtarieven zonder winstopslag. De te activeren productie is aanzienlijk lager dan de begroting en voorgaande jaren. Dit is het gevolg van een beperkte en vertraagde ontwikkelportefeuille en aanzienlijke inkrimping van de afdeling Vastgoed.
R5
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Overige bedrijfsopbrengsten Administratie beheeractiviteiten Administratiekosten
0
642
7.013
17.800
22.955
25.367 949
Contributie vereniging
1.000
860
Ontvangen subsidies
25.000
116.000
0
Diverse opbrengsten
23.200
79.557
31.133
Aandeel reserve VvE de Boeg
81.959
0
Opbrengst inzet personeel bij derden
17.765
0
319.738
64.462
Totaal overige bedrijfsopbrengsten
67.000
R5 Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten zijn aanzienlijk hoger dan vorig jaar en dan de begroting 2013. De helft van dit verschil is veroorzaakt door ontvangen projectsubsidies voor uitgevoerde verbeterwerkzaamheden aan ons bezit. Dit zijn werkzaamheden zoals portiekafsluitingen en werkzaamheden om woningen te laten voldoen aan het politiekeurmerk Veilig Wonen. Ook zijn extra inkomsten gegenereerd door het (tijdelijk) detacheren van medewerkers bij collega corporaties. Deze detachering is een resultante van de organisatieaanpassing die in 2012 is doorgevoerd.
112
Nieuw opgenomen is ons aandeel in de algemene reserve van een VvE waarvan Patrimonium onderdeel uitmaakt. Patrimonium heeft een belang van ongeveer 75 procent in deze VvE. Deze administratieve verwerking leidt tot een (eenmalig) positief resultaat van ongeveer 80.000 euro. Bedrijfslasten
R6
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
Afschrijvingen m ateriele vaste activa en vastgoedportefeuille
Sociaal vastgoed in exploitatie Afschrijvingen (bedrijfsw aarde) Gerealiseerde herw aardering door afschrijvingen Afschrijvingsresultaat
5.343.570
4.225.880
-2.806.303
-1.695.556
2.537.267
2.530.324
108.621
109.693
78.685
78.705
2.724.573
2.718.723
Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Commercieel vastgoed in exploitatie Afschrijvingen (historische kostprijs)
Totaal afschrijvingen op materiele vaste activa en vastgoedportefeuille
2.870.000
R6 Afschrijving MVA en vastgoedportefeuille Patrimonium kiest ervoor om in de jaarrekening de afschrijving te presenteren op basis van historische kostprijs. Om deze reden is bij de afschrijving van het sociaal vastgoed in exploitatie een correctiepost gerealiseerde herwaardering door afschrijvingen opgenomen. Deze post geeft het verschil aan tussen afschrijving op basis van bedrijfswaarde en historische kostprijs. De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie en het commercieel vastgoed wordt afgeschreven op historische kostprijs. De afschrijvingslast is in 2013 nagenoeg gelijk aan 2012.
113
R7
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Overige w aardeveranderingen m ateriële vaste activa en vastgoedportefeuille Materiële vaste activa in exploitatie Materiële vaste activa in ontw ikkeling
0
194.676
0
285.000
401.993
770.509
285.000
596.669
770.509
0
194.676
0
0
194.676
0
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
0
-196.894
1.465
53.382
Vastgoedbeleggingen Totaal w aardeveranderingen Waardeverandering materiele vaste activa in exploitatie - Notenhof sloop
Waardeverandering materiele vaste activa in ontw ikkeling
- Bark - Centrumlocatie - Klipper Boeier - De Donge - Talmaw eg - Notenhof (terugname)
1.216.635
0
0
495.798
0
418.223
-816.107
0
401.993
770.509
R7 Overige waardeverandering MVA en vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen van de projecten in ontwikkeling zijn gebaseerd op het verwachte verschil tussen de toename van de bedrijfswaarde op basis van de meest actuele parameters en de verwachten investeringsuitgaven. Project Notenhof (42 gestapelde woningen uit 1963) is in 2013 gesloopt. De boekwaarde op dat moment bedroeg € 195.000. Deze is afgewaardeerd naar nihil. Bij de projecten in ontwikkeling hebben drie mutaties plaatsgevonden in 2013. De gemaakte kosten voor het centrumplan zijn, net als in alle voorgaande jaren, afgewaardeerd naar nihil. Cumulatief bedraagt dit tot eind 2013 € 770.000. Voor het grootonderhoudproject Klipper Boeier (76 woningen uit 1978) is een voorziening gevormd. Deze woningen worden in 2013/2014 grootschalig aangepakt waarbij zowel de buitenschil als de binnenkant aangepast wordt naar de eisen van heden ten dage. De levensduur van het bezit wordt verlengd en door de aanzienlijke verbetering van de energieprestatie van de woningen gaan we er vanuit dat deze woningen in ieder geval tot na 2050 nog onze doelgroep kunnen bedienen. De investering van ongeveer € 3 miljoen is niet volledig terug te verdienen. Om deze reden is een voorziening genomen van € 1,2 miljoen. In 2011 is het besluit genomen om de Notenhof te herontwikkelen. In dat jaar is ook een voorziening gevormd voor het onrendabele deel van de investering. De aanbesteding van het werk heeft een aanzienlijk positief resultaat
114
opgeleverd. Ook bestaat het uiteindelijke plan uit 44 nieuwe levensloopbestendige woningen in plaats van 42). Het werk is inmiddels dusdanig ver gevorderd (zonder noemenswaardige financiële afwijkingen) dat met grote zekerheid kan worden gesteld dat een deel van de eerder genomen onrendabele top kan worden teruggenomen. Dit leidt tot een positief resultaat van € 0,8 miljoen.
R8
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
1.365.889
1.352.664
1.384.423
191.448
94.401
232.130
0
0
-33.466
1.557.337
1.447.065
1.583.087
Lonen en salarissen De lonen en salarissen betreffen: Salarissen Inhuur personeel Ontvangen ziekengelden Totaal lonen en salarissen
R8 Lonen en salarissen In 2012 heeft Patrimonium haar organisatie aangepast. Dit traject loopt nog. Wel heeft het al grote invloed gehad op de personele lasten. Als gevolg van de daling van het aantal fte nemen de lasten af ten opzichte van voorgaande jaren. De kosten zijn zeven procent lager dan begroot en ruim acht procent lager dan vorig jaar. Alle vaste formatie wordt vervuld door vaste krachten. Dit leidt tot aanzienlijk lagere kosten voor inhuur. De organisatieaanpassing loopt conform planning en de verwachting is dat alle ingerekende besparingen ook worden gerealiseerd.
R9
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Premie WAO/WIA
43.976
60.390
Premie WW
58.217
62.490
Premie Zorgverzekeringen
90.972
80.872
193.165
203.752
Sociale lasten De sociale lasten betreffen:
Totaal sociale lasten
200.233
R9 Sociale lasten De kosten hiervan liggen in lijn met de begroting. De beperkte afwijking van drie procent ten opzichte van de begroting is het gevolg van een lagere loonsom dan begroot.
115
R10
Pensioenlasten
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
De pensioenlasten betreffen: Premie ouderdoms-, vroeg-, en arbeidsongeschiktheidspensioen
273.647
267.560
271.483
Totaal pensioenlasten
273.647
267.560
271.483
Het aantal formatieplaatsen ultimo 2013 bedraagt 26,33 FTE (2012: 27,67 FTE) en zijn verdeeld over de volgende afdelingen: fte 2013 Bestuur en AZ Wonen
fte 2012
4,78
4,67
10,11
9,89
Vastgoed
5,00
6,67
Financiën
6,44
6,44
26,33
27,67
Totaal
Het salaris en bijbehorende w erkgeverslasten van de directeur-bestuurder bedraagt op jaarbasis:
123.839
129.765
R10 Pensioenlasten De kosten hiervan liggen in lijn met de begroting. De beperkte afwijking van 3 procent ten opzichte van de begroting is het gevolg van een lagere loonsom dan begroot. Het pensioenfonds heeft voldoende dekkingsgraad ultimo 2013. R11
Onderhoudslasten
Totaal onderhoudslasten
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
4.042.000
2.345.546
3.212.123
De onderhoudslasten voor het sociaal vastgoed in exploitatie zijn te verdelen in: 1.262.705
2.054.788
Mutatieonderhoud
209.132
211.744
Klachtenonderhoud
600.468
639.644
Individuele w oningverbeteringen
273.240
305.947
2.345.546
3.212.123
Planmatig onderhoud
Totaal onderhoudslasten
R11 Onderhoudslasten De onderhoudsuitgaven zijn dit jaar lager dan begroot. Dit is voornamelijk veroorzaakt door besparingen op dagelijks onderhoud. Hier zijn efficiencyslagen doorgevoerd. Ook het instellen van het serviceplus abonnement waarbij huurders onderhoud kunnen afkopen voor een vast bedrag per maand lijkt effect te hebben. Intern wordt vooral bij mutatie goed bezien welk onderhoud noodzakelijk is om een woning aan te kunnen bieden met een goede prijs/kwaliteitsverhouding. Van de dertien planmatige onderhoudsprojecten zijn er twaalf afgerond. Een project is doorgeschoven naar 2014. Dit betreft de ketelvervanging aan de Oude Haven. De verwachting is dat de daling van de dagelijks onderhoudslasten van structurele aard is. Tot op heden hebben wij geen signalen ontvangen dat deze besparing gevolgen heeft voor de kwaliteit of verhuurbaarheid van ons bezit.
116
R12
Leefbaarheid
Totaal leefbaarheid
128.000
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
84.264
93.837
R12 Leefbaarheid De leefbaarheidskosten zijn iets lager dan vorig jaar en ook fors lager dan begroot. Dit wordt deels veroorzaakt door de beleidskeuzes die Patrimonium heeft gemaakt door bepaalde activiteiten wel te faciliteren, maar niet per definitie ook hier geld voor beschikbaar te stellen. Van huurders en andere maatschappelijke instellingen wordt ook verwacht dat zij verantwoordelijkheid nemen.
R13
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Lasten servicecontracten Overige goederen, leveringen en diensten
613.713
563.326
584.569
Totaal servicecontracten
613.713
563.326
584.569
R13 Lasten servicecontracten Onder deze post zijn de kosten van geleverde diensten opgenomen. Dit zijn de kosten voor gemeenschappelijke verlichting en –schoonmaak en de liftinstallatie. Maar ook de betaalde kosten voor gemeenschappelijke warmtevoorzieningen (blokverwarming en/of warmte koudeopslag) zijn hierin opgenomen. Deze kosten worden doorbelast aan de huurder.
117
R14
Overige bedrijfslasten
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Beheerskosten Algemene organisatiekosten
574.015
330.438
487.877
Automatiseringskosten
212.749
221.703
205.979
Toezichtskosten
50.200
50.794
39.261
Huisvestingskosten
87.999
77.754
78.774
131.044
84.908
137.001
1.056.007
765.596
948.891
655.000
665.583
657.680
40.000
65.325
59.700
563.850
50.415
Overige personeelskosten Subtotaal beheerskosten Heffingen Belastingen Verzekeringen Bijdrageheffing bijzondere projectsteun Verhuurdersheffing
662.000
59.198
0
Subtotaal heffingen
1.357.000
1.353.956
767.795
Overige bedrijfslasten Bijdrage bew onersraad
20.000
15.451
19.882
Overige directe exploitatielasten
26.500
112.076
138.202
Kosten projectontw ikkeling
40.000
3.131
9.201
VVE De Boeg
26.276
0
86.500
156.933
167.285
2.499.507
2.276.485
1.883.971
Subtotaal overige bedrijfslasten
Totaal overige bedrijfskosten
In de algemene organisatiekosten zijn de kosten opgenomen voor de externe controle. Deze controle is uitgevoerd door Deloitte. Totaal € 44.280 (in 2012: € 42.955) Specificatie honorarium externe accountant en de accountantsorganisatie Controle van de jaarrekening: € 44.280 (in 2012: € 42.955) Andere controle/opdrachten: € 0 (in 2012: € 0) Fiscale adviesdiensten: € 0 (in 2012: € 0) Andere niet-controlediensten: € 1.059 (in 2012: € 0)
R14 Overige bedrijfslasten Beheerskosten Om de continuïteit van de organisatie te waarborgen wordt al enkele jaren getracht de organisatielasten te laten dalen. In 2013 liggen de overige bedrijfslasten dan ook lager dan begroot en aanzienlijk lager dan in 2012. In 2012 lieten de kosten een eenmalige stijging zien door het 100-jarig bestaan van Patrimonium. Grootste verschillen met vorig jaar zitten in de algemene organisatiekosten (communicatie, portikosten, telefonie en dergelijke) en de overige personeelskosten. Heffingen De betaalde heffingen zijn bijna twee keer zo hoog als in 2012. De ozb en waterschapslasten zijn nagenoeg op hetzelfde niveau gebleven. Enerzijds zijn wel de tarieven verhoogd, maar Patrimonium heeft bezwaar gemaakt tegen ongeveer 550 WOZ-waarderingen met een verschil van vijf procent of meer met onze taxatie. Bijna 400 bezwaarschriften zijn gehonoreerd. De WOZ-waardering is hiermee € 4 miljoen naar beneden bijgesteld. Voor de aanslagen ozb en waterschap leidt dit tot een besparing van ongeveer € 6.000.
118
Belangrijker is echter het cumulatieve effect van deze aanpassing, ook in combinatie met de verhuurdersheffing die de WOZ-waardering als grondslag heeft. Het cumulatieve effect van deze aanpassing over de komende tien jaar is ruim twee ton In 2013 heeft Patrimonium voor het eerst een aanslag ontvangen voor de verhuurdersheffing. Deze bedraagt in het eerste jaar ongeveer € 60.000. De komende jaren wordt het tarief aanzienlijk opgeschroefd. Voor 2014 wordt een heffing verwacht van €1,5 miljoen, oplopend naar € 2,0 miljoen in 2017. In het kader van de saneringssteun is een bedrag van € 563.000 door het CFV geïncasseerd. Ook voor 2014 wordt nog een extra saneringsheffing verwacht omdat het CFV nog steeds een negatief eigen vermogen heeft. Overige bedrijfslasten Hieronder vallen de direct aan het bezit in exploitatie toe te kennen kosten. De kosten zijn iets lager dan vorig jaar. R15
Niet gerealiseerde w aardeverandering vastgoedportefeuille
Begroting
Werkelijk
Werkelijk
2013
2013
2012
Waardevermeerdering commercieel vastgoed in exploitatie
0
0
Waardevermindering commercieel vastgoed in exploitatie
0
0
Waardevermeerdering onroerende zaken VOV
0
0
0
Waardevermindering onroerende zaken VOV
0
102.945
27.881
841.000
102.945
27.881
Totaal niet-gerealiseerde w aardeverandering vastgoed portefeuille
R15 Niet gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille Patrimonium heeft in 2011 acht nieuwbouwwoningen verkocht met het koopgarant principe. Deze woningen zijn verkocht met een korting van 25%. De toekomstige waardeverandering van de woningen worden verdeeld op basis van de fair value verhouding 1:1,5. Dit leidt er toe dat 67,5 procent van de waardeverandering voor rekening van Patrimonium komt. Hierdoor is er een verschil tussen de aanpassing van de niet realiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille en de aanpassing van de waardering van de terugkoopverplichting. Het afgelopen jaar is de waarde van de acht woningen tezamen met ruim € 100.000 afgenomen. Hiervan komt per saldo 67,5% voor de rekening van Patrimonium. Dit is per saldo gelijk aan de posten R15 en R16.
R16
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Waardeveranderingen van terugkoopverplichtingen
0
-38.604
-10.455
Totaal w aardeveranderingen FVA, effecten en verplichtingen
0
-38.604
-10.455
R16 Waardeverandering terugkoopverplichting Zie R15.
119
R17
R17
Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
Rente inzake vorderingen / uitgezette middelen
6.000
17.677
14.726
Totaal
6.000
17.677
14.726
2.821.115
2.915.718
12.706
16.185
2.833.820
2.931.903
Rentelasten en soortgelijke kosten Rente langlopende leningen Overige te betalen rente en financieringskosten Totaal
2.788.000
R17 Rentelasten en rentebaten Het financieringsresultaat is iets gunstiger dan vorig jaar (€ 2,8 miljoen tegen € 2,9 miljoen). De leningenportefeuille is licht afgenomen ten opzichte van vorig jaar. Het deel van de portefeuille dat gekoppeld is aan een variabel rentetarief van 3- en 6-maands Euribor (€ 9 miljoen) zorgt voor lagere rentelasten.
R18
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
176
240
Resultaat deelnemingen Resultaat Patrimonium Barendrecht Energie & Vastgoed B.V.
0
R18 Resultaat deelnemingen Net als in voorgaande jaren vinden er geen activiteiten plaats in de deelneming. Het negatieve resultaat wordt veroorzaakt door de te maken bankkosten. Gezien de beperkte jaarlijkse lasten heeft Patrimonium besloten deze entiteit niet te ontbinden. Dit met het oog op mogelijke toekomstige ontwikkelingen, waarvoor het benodigd kan zijn dat bepaald vastgoed in een aparte entiteit wordt ondergebracht.
R19
Vennootschapsbelasting
336.000
Werkelijk
Werkelijk
2013
2012
850.049
790.713
R19 Vennootschapsbelasting In de jaarrekening is een vpb last opgenomen van € 850.000. De acute vpb last over 2013 is ruim 1,5 miljoen euro. Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat een aantal posten vennootschappelijk wel als last wordt gezien, maar fiscaal geen last is. Zo mag bijvoorbeeld de bijdrageheffing niet als fiscale last worden verantwoord. Op de volgende pagina zijn alle mutaties tussen het vennootschappelijke resultaat en het fiscale resultaat inzichtelijk gemaakt. Het in 2012 genomen sloopbesluit van de Notenhof heeft geleid tot een aanzienlijk lagere WOZ-waardering van dit object. Doordat deze WOZ- waardering aanzienlijk lager is dan de fiscale boekwaarde leidt dit tot een extra fiscale last over het jaar 2012. Over 2012 is nog geen definitieve aangifte opgelegd. Om deze reden is de vpb last over 2012 met € 0,7 miljoen gecorrigeerd. Per saldo leidt dit tot de eerder genoemde € 850.000 als vpb last in de jaarrekening 2013.
120
Berekening VPB 2013
€
3.065.993
€
4.291.274
Subtotaal AF
€
1.191.344-
Fiscaal resultaat
€
6.165.923
Resultaat bedrijfseconomisch na rente, voor belasting
Correcties t.o.v. resultaat BIJ +
Afschrijvingslasten
€
2.724.573
+
Planmatig onderhoud (verbetering)
€
346.327
+
Woningverbetering bij mutatie
€
54.648
+
Overige w aardeveranderingen
€
596.669
+
Bijdrageheffing
€
563.850
+
Niet aftrekbare gemengde kosten
€
5.207
Subtotaal BIJ AF -/-
Fiscale afschrijving
€
62.790-
-/-
Renovaties
€
154.052-
-/-
Verschil vennootschappelijke en fiscale w aardering verkoop bezit
€
799.456-
€
175.046-
Fiscale vrijval disagio 2013 € Fiscale vrijval agio 2013 € -/-
175.046-
Saldo fiscale vrijval
Acute vennootschapsbelasting 2013 Tarieven € 0 - € 200.000
20,00% €
40.000
> € 200.000
25,00% €
1.491.481
€
1.531.481
Belastingdruk: vpb ten opzichte van fiscaal resultaat:
24,84%
Belastingdruk: vpb ten opzichte van commercieel resultaat:
49,95%
[A]
Belastinglatenties
Actieve latentie agio/disagio leningen ultimo 2013
€
122.468
Actieve latentie agio/disagio leningen ultimo 2012
€
161.044-
Mutatie actieve latentie 2013 u.h.v. fiscaal waarderingsverschil leningenportefeuille
€
38.576- €
38.576
[B]
Correctie jaarlaag 2012 in verband met afw aardering Notenhof
€
720.008- [C]
Per saldo belastinglast 2013
€
850.049
Effectieve belastingdruk
[D] = [A]+[B]+[C]
27,73%
121
Overige toelichtingen In onderstaande tabel is inzicht gegeven in de beloningen binnen Patrimonium voor functionarissen die onder de Wet Normering Topinkomens vallen. M.B. van Leeuw en
H.M. Koolma G.M. Welleman C.J. van der E.P. -Neve Graaf Hvalsbraaten
M.P.A. C.W.P. Pijlman Vriens
Naam Beloning Belastbare vaste of variabele kostenvergoedingen Voorziening tbv beloningen betaalbaar op termijn
€ 101.229,53
5.312,00
4.250,00
4.250,00
4.250,00
2.125,00
3.188,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 22.609,44
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
Totaal bezoldiging
€ 123.838,97
5.312,00
4.250,00
4.250,00
4.250,00
2.125,00
3.188,00
voorzitter RvC
lid RvC
lid RvC
lid RvC
Functie Duur van het dienstverband Omvang van het dienstverband In het boekjaar uitgekeerd w egens beeindiging Jaar van beeindiging dienstverband
122
directeur-bestuurder 01-08-2010
14-04-2009
14-04-2009 01-07-2006
lid RvC voorzitter RvC
01-07-2006 01-07-2013
01-07-2013
fulltime € 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00 2013
Verklaringen van bestuur en raad van commissarissen Verklaring bestuurder over besteding van middelen Het bestuur verklaart hierbij dat gedurende het jaar waarover dit volkshuisvestingsverslag zich uitstrekt, alle middelen uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting zoals beschreven in het Besluit Beheer Sociale Huursector.
Barendrecht, 5 juni 2014
Was getekend: drs. M.B. van Leeuwen, directeur-bestuurder
Verklaring raad van commissarissen De raad van commissarissen verklaart zich te kunnen verenigen met de jaarstukken over het verslagjaar 2013. De in de stukken verantwoorde werkzaamheden en activiteiten passen binnen de in het Besluit Beheer Sociale Huursector vermelde prestatievelden en zijn een goede weergave van de door de vereniging gedane inspanningen om haar doelstellingen te verwezenlijken.
Barendrecht, 5 juni 2014
Was getekend: dr. ir. H.M. Koolma, voorzitter
drs. G.M. Welleman, vice-voorzitter
E.P. Hvalsbraten, lid
C.J. van der Graaf, lid
drs. M.P.A. Vriens, lid
123
Overige gegevens
124
Gebeurtenissen na balansdatum Nieuwe politieke situatie in Barendrecht In mei is door de partijen EVB, VVD en D’66 een nieuw coalitieakkoord gesloten. De volkshuisvesting en met name de Centrumontwikkeling in Barendrecht heeft hier ook een plaats in gekregen. De huidige coalitie heeft een andere kijk op de Centrumontwikkeling in Barendrecht. Op dit moment is het nog onduidelijk welke gevolgen dit voor Patrimonium heeft. Patrimonium heeft immers een belang in de centrumlocatie en de toekomstige ontwikkelingen in de deelgebieden 3-5 en 8-9.
Aangepaste regelgeving Waarborgfonds Sociale Woningbouw Begin mei heeft het Waarborgfonds nieuwe regels afgekondigd met betrekking tot het aantrekken van geld in de toekomst. Het is niet meer toegestaan geld aan te trekken met een uitgestelde storting verder dan zes maanden in de toekomst. Dit, in combinatie met de strenge regelgeving aangaande derivaten, maakt dat het voor Patrimonium lastiger wordt om het renterisico in de toekomst af te dekken. Dit kan er toe leiden dat ons renterisico in enig jaar boven de door het WSW (en in ons treasurystatuut) opgenomen 15 procent kan komen. Tweede wijziging die aangekondigd is, is de introductie van een schuldenplafond. Het maximeren van de totale schuld van een corporatie, in combinatie met het niet kunnen aantrekken van financiering in de toekomst, kan leiden tot financieringsproblemen bij grootschalige projecten met een relatief lange doorlooptijd.
125
BBSH Aanhangsel E Aantallen 1 persoonshuishoudens 1e kw artaal Leeftijd 1 jan t/m 31 mrt
Aantallen 2 persoonshuishoudens
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
1e kw artaal Leeftijd 1 jan t/m 31 mrt
Totaal
Aantallen 3 persoonshuishoudens
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Totaal
1e kw artaal Leeftijd 1 jan t/m 31 mrt
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 574,35 574,35
Totaal
tot 65
tot
21.025
2
4
2
8
tot 65
tot
28.550
0
1
2
3
tot 65
tot
28.550
0
6
1
7
tot 65
Boven
21.025
0
2
2
4
tot 65
Boven
28.550
0
0
0
0
tot 65
Boven
28.550
0
0
2
2
boven 65
tot
21.100
0
1
0
1
boven 65
tot
28.725
0
0
1
1
boven 65
tot
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
21.100
0
0
1
1
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
2
7
5
14
0
1
3
4
0
6
3
9
Aantal 2e kw artaal Leeftijd 1 apr t/m 30 jun
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Aantal 2e kw artaal Leeftijd 1 apr t/m 30 jun
Totaal
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Totaal
Aantal 2e kw artaal Leeftijd 1 apr t/m 30 jun
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 574,35 574,35
Totaal
tot 65
tot
21.025
0
3
3
6
tot 65
tot
28.550
0
2
3
5
tot 65
tot
28.550
0
3
1
4
tot 65
Boven
21.025
1
5
1
7
tot 65
Boven
28.550
0
0
1
1
tot 65
Boven
28.550
0
0
0
0
boven 65
tot
21.100
0
4
0
4
boven 65
tot
28.725
0
2
0
2
boven 65
tot
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
21.100
0
0
0
0
boven 65
Boven
28.725
0
1
0
1
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
1
12
4
17
0
5
4
9
0
3
1
4
Aantal 3e kw artaal Leeftijd 1 jul t/m 30 sept
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Aantal 3e kw artaal Leeftijd 1 jul t/m 30 sept
Totaal
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Totaal
Aantal 3e kw artaal Leeftijd 1 jul t/m 30 sept
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 574,35 574,35
Totaal
tot 65
tot
21.025
1
6
2
9
tot 65
tot
28.550
0
2
3
5
tot 65
tot
28.550
0
4
4
8
tot 65
Boven
21.025
0
4
0
4
tot 65
Boven
28.550
0
0
1
1
tot 65
Boven
28.550
0
0
1
1
boven 65
tot
21.100
0
1
2
3
boven 65
tot
28.725
0
1
0
1
boven 65
tot
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
21.100
0
0
0
0
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
1
11
4
16
0
3
4
7
0
4
5
9
Aantal 4e kw artaal Leeftijd 1 okt t/m 31 dec
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Aantal 4e kw artaal Leeftijd 1 okt t/m 31 dec
Totaal
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 535,91 535,91
Totaal
Aantal 4e kw artaal Leeftijd 1 okt t/m 31 dec
Inkomen in euro's
Huurgrens in euro's tot 374,44 van 374,44 boven tot 574,35 574,35
Totaal
tot 65
tot
21.025
2
5
2
9
tot 65
tot
28.550
0
1
2
3
tot 65
tot
28.550
0
1
4
5
tot 65
Boven
21.025
3
6
0
9
tot 65
Boven
28.550
0
1
1
2
tot 65
Boven
28.550
0
1
0
1
boven 65
tot
21.100
0
1
0
1
boven 65
tot
28.725
0
0
0
0
boven 65
tot
28.725
0
0
0
0
boven 65
Boven
21.100
0
0
1
1
boven 65
Boven
28.725
0
1
0
1
boven 65
Boven
28.725
0
0
0
0
5
12
3
20
0
3
3
6
0
2
4
6
9
42
16
67
0
12
14
26
0
15
13
28
Aantal Jaartotalen
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
Aantal
Aantal
Organisatiegegevens Naam van de toegelaten instelling
Woningbouwvereniging Patrimonium Barendrecht
Werkgebied (statutair)
Barendrecht/Albrandswaard
Adres
Londen 14-16 2993 LA BARENDRECHT
Datum oprichting
24 mei 1912
Datum Koninklijk Besluit, waarbij de instelling ten eerste maal is toegelaten
21 september 1912
Nummer van inschrijving in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam
24108167
Nummer van inschrijving in het Verenigingsregister bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam
V 342477
Laatste wijziging van statuten
30 juni 2006
L-nummer
L0248
NRV-nummer
00671
Resultaatbestemming
Er zijn geen statutaire bepalingen omtrent de resultaatbestemming. Het voorstel voor het resultaat 2013 is opgenomen in de toelichting op de balans op pagina 101.
Verbindingen Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Datum oprichting
22-12-2008
Nummer van inschrijving in het handelsregister bij de
24449047
Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam
Versie: 1.1, d.d. 26 mei 2014 Patrimonium Barendrecht
