jaarverslag en jaarrekening 2012

jaarverslag en jaarrekening 2012

1

Versie: 7 juni 2013 Patrimonium Barendrecht

Voorwoord - Onze resultaten Het afgelopen jaar was er één met veel bijzondere wendingen. Zo vierden we ons 100-jarig bestaan en waren we blij verrast door de grote betrokkenheid van onze medewerkers, leden, huurders en samenwerkingspartners. 2012 kreeg een koninklijk tintje door het bezoek van kroonprins Willem Alexander aan onder meer de Centrumpost. Organisaties en vrijwilligers lieten vol trots zien wat de Centrumpost betekent voor Barendrecht. Als cadeau boden Patrimonium en Stichting KijkopWelzijn de kroonprins, als beschermheer van het Oranjefonds, het plan van de Centrumpost aan waarvan we hopen dat dit andere organisaties inspireert die eenzelfde initiatief willen ontplooien.

In 2012 presenteerden we ons ondernemingsplan Focus op Barendrecht. We hebben rekening gehouden met de verkiezingen waarvan de uitslag de woningmarkt behoorlijk op haar grondvesten deed schudden. Desondanks geloven we dat onze plannen voor de komende vier jaar realistisch zijn, ondanks de financiële consequenties die Rutte II met zich meebrengt. Denk bijvoorbeeld aan de verhuurdersheffing. Voor het jaarverslag hebben we gekozen voor een indeling op de focusgebieden, zoals we dat beschreven hebben in ons ondernemingsplan. Zo kunnen we nu al inzichtelijk maken wat we het afgelopen jaar gedaan hebben. Patrimonium is al ruim 100 jaar stevig geworteld in de Barendrechtse grond, en we zijn van plan dat nog lang te blijven. Financieel kunnen we ons hoofd nog goed boven water houden maar de verhuurdersheffing en de bijdrage die we (moeten) leveren om collega-corporaties die in financiële nood verkeren er weer bovenop te helpen, trekt een zware wissel op ons. Daarom hebben we ook goed gekeken hoe en waarop we kunnen bezuinigen. We zijn in de zomer van 2012 gestart met een organisatieaanpassing. En we kijken continue hoe we onze kerntaak zo goed mogelijk kunnen uitvoeren op een sobere en doelmatige manier. 2013 is ons jaar van de duurzaamheid. We onderzoeken de mogelijkheden hoe we samen met huurders kunnen investeren in het energiezuinig maken van de woningen; een groen energielabel voor zeventig procent van onze huurwoningen. Maar ook hoe we de woonlasten van onze huurders kunnen verlagen door hen bewust te maken van hun eigen invloed op het energieverbruik en hen hierover te informeren.

Ik bedank iedereen met wie we de afgelopen (100) jaar hebben samengewerkt. Met name de Bewonersraad; vorig jaar hebben we opnieuw de samenwerkingsovereenkomst ondertekend en, zoals ieder jaar, hebben we ook dit jaar samen de prestatieafspraken opgesteld en de afspraken van 2012 grotendeels gerealiseerd. Ik wens u veel leesplezier! Marja van Leeuwen directeur-bestuurder Patrimonium Barendrecht

2

Inhoudsopgave

Jaarverslag Samenvatting ................................................................................................................................................. 4 Missie, motto en kernwaarden ..................................................................................................................... 7 1. Focus op betaalbare en duurzame woningen ......................................................................................... 8 2. Focus op vergrijzing ............................................................................................................................... 19 3. Focus op sociaal kwetsbaren ................................................................................................................. 20 4. Focus op leefbare buurten ..................................................................................................................... 22 5. Focus op heldere veranderopgave ........................................................................................................ 29 6. Dienstverlening ........................................................................................................................................ 31 7. Organisatie ............................................................................................................................................... 33 8. Governance .............................................................................................................................................. 40 9. Ambities en financiën in evenwicht ....................................................................................................... 48

Jaarrekening Balans ........................................................................................................................................................... 62 Winst en verliesrekening ............................................................................................................................ 63 Kasstroomoverzicht .................................................................................................................................... 64 Waarderingsgrondslagen ........................................................................................................................... 65 Toelichting op de balans ............................................................................................................................ 79 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen ........................................................................ 85 Toelichting op de winst- en verliesrekening ............................................................................................. 87 Verklaringen van bestuur en raad van commissarissen ......................................................................... 92

Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum ............................................................................................................... 94 Controleverklaring ....................................................................................................................................... 96

Overige bijlagen BBSH Aanhangsel E .................................................................................................................................... 99 Organisatiegegevens ................................................................................................................................ 100

3

Samenvatting Focus op betaalbare en duurzame woningen Van de 2.549 woningen in ons bezit is 83 procent goedkoop en betaalbaar. Van het vrijgekomen aanbod woningen (177) is 94 procent toegewezen aan mensen met een inkomen van maximaal € 34.085. De woningen zijn gemiddeld elf keer aangeboden. Bijna 64 procent van de woningzoekenden reageerden niet op een woningaanbieding (no-show). Dit zorgde ook voor leegstandsdagen (gemiddeld veertien dagen). Patrimonium werkt in Maaskoepelverband aan maatregelen om no-show terug te dringen. Het afgelopen jaar is de huur verhoogd met 2,3 procent. De gemiddelde huurprijs blijft ongeveer 70 procent van het huurniveau dat wettelijk is toegestaan. Patrimonium investeerde in energiebesparende maatregelen, zoals het vervangen van traditionele cv-ketels door hoogrendementketels en enkel- en dubbelglas door HR++-glas. Ook zijn alle woningen voorzien van een energieprestatielabel. De asbestinventarisatie heeft geleid tot 133 asbestsaneringen. Het ging hier om een asbestbesmetting op zolder van een in het verleden verwijderde asbesthoudende plaat. De 272 veiligheidskeuringen op gas-, water- en elektrische installaties brengt het totaal op 928 woningen waarvan de bewoners een veiligheidscertificaat hebben ontvangen. Patrimonium is gestart met het gratis aanbieden en plaatsen van rookmelders in samenwerking met cliënten van Servicebureau Humanitas Inclusief en het uitvoeren van een woningcheck (brandveiligheid en brandpreventie) door vrijwilligers van de brandweer. Focus op vergrijzing We bevorderen de doorstroming door inzet van de woonambassadeur. Zij heeft 39 gesprekken gevoerd met 65-plussers die in een eengezinswoning wonen. Dit heeft geleid tot tien verhuizingen sinds de start van het pilotproject in 2011. Dit jaar krijgt het project een vervolg en benadert de woonambassadeur 75plussers. Patrimonium is in overleg met de gemeente en collega-corporaties in Barendrecht over een antwoord op de toenemende vraag naar scootmobielstallingen. Er zijn nog geen afspraken gemaakt over de mogelijkheid van scootmobielstalling in bestaand bezit met inzet van WMO-middelen en het stimuleringsfonds voor de volkshuisvesting. Aan de Kerkweg en Vlietweg zijn 21 levensloopbestendige nieuwbouwwoningen opgeleverd aan 55plussers. Focus op sociaal kwetsbaren In 2012 heeft Patrimonium tien statushouders gehuisvest in zes woningen en twintig urgent woningzoekenden, waaronder stadsvernieuwingsurgenten van het sloopcomplex aan de Notenhof. Daarnaast hebben we een woning aan Humanitas DMH en aan Stichting IJsselmonde-Oost verhuurd. De huurachterstanden bedragen 0,93 procent van de totale huur. Dit percentage ligt onder het landelijk gemiddelde door de persoonlijke benadering van onze medewerkers die er alles aan doen om

4

huurachterstanden te voorkomen. Eind 2012 waren achttien huurders opgenomen in een schuldhulpverleningstraject. Vier van de elf ontruimingsvonnissen die zijn uitgesproken zijn uitgevoerd. In december heeft Patrimonium met de gemeente en andere partners een convenant ondertekend voor het lokaal zorgnetwerk. Dit convenant maakt het mogelijk gegevens uit te wisselen voor een integrale aanpak van huurders met meervoudige problemen. Focus op leefbare buurten In 2012 is het participatiebeleid en beleid leefbaarheid en wijkbeheer vastgesteld. We besteden veel aandacht aan positieve leefbaarheidsacties onder huurders zoals wedstrijden op het gebied van groen en tuin, schoonmaakacties, beloning voor het beste idee voor de buurt en belonen van trouwe huurders. Samen met de gemeente participeren we ook in Buurtbemiddeling, Buurtpreventie en Buurt Bestuurt. De overlastmeldingen die we ontvangen gaan voornamelijk over sociaal georiënteerde klachten geluidsoverlast en tuinonderhoud. Er zijn ook bij twee wooncomplexen portiekafsluitingen gerealiseerd op verzoek van bewoners vanwege overlast. We verwelkomden een nieuwe (vijfde) bewonerscommissie. En een nieuw bestuurslid heeft de Bewonersraad versterkt. Met de Bewonersraad is een nieuw meerjaren samenwerkingsovereenkomst ondertekend en de prestatieafspraken zijn grotendeels volgens planning gerealiseerd. Focus op heldere veranderopgave Het afgelopen jaar zijn vijf van de acht in de verkoop staande woningen verkocht via een makelaar. Ook zijn we gestart met de verkoop van niet-strategisch gelegen garageboxen. Inmiddels zijn negen garages verkocht. De voorbereidingen voor de Centrumontwikkeling zetten we voort maar we maken een pas op de plaats als het gaat om investeringsafspraken omdat onze financiële mogelijkheden afhankelijk zijn van het regeringsbeleid. Doordat het WSW borgingen heeft beperkt kunnen we nu nog geen langlopende financiële verplichtingen aangaan. Wel hebben we ons strategisch voorraadbeleid herijkt en vastgesteld in 2012. De herontwikkeling van het appartementencomplex aan de Notenhof is in volle gang. Alle bewoners hebben een (tijdelijke) nieuwe woning gevonden en in 2013 vindt de sloop en nieuwbouw plaats. De 29 nieuwbouwwoningen aan de Kerkweg zijn opgeleverd en voor de nieuwbouwlocatie aan de Talmaweg is een studie verricht naar mogelijke scenario’s. In 2013 neemt Patrimonium een definitief besluit. Dienstverlening Huurders hebben de dienstverlening via KWH beoordeeld met een 7,9. In 2011 lag ons gemiddelde iets lager (7,8). Patrimonium heeft in 2012 meegedaan met een pilotmeting van KWH waarbij de klanttevredenheid over de woning en buurt is gemeten. Van de tien deelnemende corporaties is Patrimonium in de top 3 geëindigd. Onze huurders waarderen hun woning met een 7,2 en hun buurt met een 7,3. Klachten over de dienstverlening hebben we niet ontvangen, wel twee huurverlagingsverzoeken die door de huurcommissie zijn behandeld en afgewezen.

5

Onze huurders krijgen maximale vrijheid om hun woning zelf aan te passen. In 2012 zijn 110 aanvragen verwerkt voor het zelf aanbrengen van veranderingen. Hiervan zijn 102 aanvragen goedgekeurd. Bij onderhoudsprojecten en mutatie krijgen (nieuwe) huurders keuzemogelijkheden voor inrichting en afwerking van de woning. Organisatie Het ondernemingsplan Focus op Barendrecht is gepresenteerd tijdens ons honderdjarig jubileum en geïmplementeerd. We hebben focus aangebracht, en dit jaarverslag staat in het teken van deze focusgebieden. Daarnaast heeft een organisatieaanpassing plaatsgevonden waarbij de organisatiestructuur is gewijzigd en de formatieomvang naar beneden is bijgesteld met een overgangstermijn van twee jaar. Daarnaast heeft Patrimonium gekozen voor een nieuwe arbodienstverlener per 1 januari 2013. Ambities en financiën in evenwicht Het jaarresultaat 2012 na belastingen is uitgekomen op € 0,8 miljoen positief. Het resultaat voor belastingen en voor waardeveranderingen van de activa bedroeg ongeveer € 2,4 miljoen positief. Net als vorig jaar voldoet Patrimonium volgens het WSW aan de eisen van kredietwaardigheid, conform het reglement van deelneming van het WSW. In 2012 heeft het CFV Patrimonium ingedeeld in de categorie A1.

6

Missie, motto en kernwaarden Missie Mensen een thuis bieden in Barendrecht. We leveren meer dan alleen een betaalbare en veilige woning, we vinden ook een leefbare woonomgeving erg belangrijk. Hieraan werken we intensief samen met klanten, medewerkers en partners. Motto Vertrouwd dichtbij: een woonvereniging die belanghebbenden verbindt en naar klanten luistert; die wordt ervaren als een deskundige en betrouwbare partner met oog voor ontwikkeling, en die iedere medewerker en iedere klant perspectief biedt. Kernwaarden Lokaal betrokken Wij zijn stevig verankerd in de Barendrechtse samenleving en wij zijn betrokken bij onze klanten, samenwerkingspartners en collega’s. Wij zijn een natuurlijke partner voor inwoners van Barendrecht en maatschappelijke partijen. Samen In Barendrecht en de regio leggen wij verbindingen tussen klant en samenwerkingspartner en tussen partijen onderling, wij zijn transparant en betrouwbaar in wat we doen zowel buiten als binnen onze organisatie. Onze uitgangspunten in samenwerken zijn onderling vertrouwen, gedeelde verantwoordelijkheid en iedereen neemt ook zijn verantwoordelijkheid. Sociaal Wij staan midden in de samenleving en zijn open en toegankelijk; we nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, klanten en partners nemen gemakkelijk contact op en we houden als collega’s rekening met elkaar.

7

1. Focus op betaalbare en duurzame woningen Met 2.549 woningen biedt Patrimonium haar huurders een kwalitatief goede woning tegen een redelijke prijs in een aantrekkelijke woonomgeving vlakbij een grote stad. We streven ernaar deze woningen zo goed mogelijk bij de juiste mensen terecht te laten komen en de doorstroming te bevorderen. Ook investeren we in duurzaamheid en veiligheid.

Woningbezit Eind 2012 was ons woningbezit van 2.549 woningen onderverdeeld in de volgende huurprijsklassen. Tabel 1. Woningbezit naar huurprijsklasse Type

Grens

Goedkoop

≤ € 366,37

Betaalbaar

2012 Percentage

2011

Percentage

355

13,9

384

15,2

> € 366,37 - ≤ € 561,98

1.751

68,7

1.790

70,9

Duur ≤ huurtoeslaggrens

> € 561,98 - ≤ € 664,66

433

17,0

339

13,4

Duur > huurtoeslaggrens

> € 664,66

10

0,4

11

0,4

2.549

100%

2.524

100%

Totaal

Door het aanpassen van de streefhuur bij mutatie nam het aantal woningen in de groep goedkoop af met 29 woningen (7,5 procent). De groep betaalbaar is afgenomen met 39 woningen (2,2 procent). Hiermee blijft 83 procent van ons bezit goedkoop en betaalbaar. Beschikbaar gekomen woningen Er zijn 177 woningen beschikbaar gekomen en 160 woningen via Woonnet Rijnmond verhuurd. Er hebben 17 verhuringen buiten het WMS plaatsgevonden. Dit bracht de mutatiegraad op 7 procent; een lichte stijging ten opzichte van 2011 toen de mutatiegraad op 5,9 procent lag. De mutatiegraad is bepaald conform de interpretatie van het CFV. Hierbij wordt het aantal nieuwe verhuringen van bestaande woongelegenheden als percentage van het totaal aantal woongelegenheden uitgedrukt, exclusief de in het verslagjaar nieuw gebouwde of aangekochte woongelegenheden. Patrimonium heeft 29 nieuwbouwhuurwoningen opgeleverd aan de Kerkweg/Vlietweg met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens van € 664,66.

Woonruimtebemiddeling De toewijzingsregels zijn met de invoering van de Europese staatssteunregeling aangescherpt sinds 1 januari 2011: minimaal negentig procent van onze sociale huurwoningen moet worden toegewezen aan mensen met een inkomen van maximaal € 34.085. De toewijzing monitoren we maandelijks zodat we op tijd

8

kunnen bijsturen als de negentig procent niet wordt gehaald. In 2012 is 94 procent van het vrijgekomen aanbod toegewezen aan deze doelgroep. Tabel 2. Verhuringen 2012 via WMS

Juli

Aug.

Sept.

Okt.

Nov.

Dec.

Totaal verhuurd

Juni

Kleinstedelijk

Mei

Directe bemiddeling Volkshuisvestelijk labelen Lokaal maatwerk

April

(< € 34.000)

2012 2011 percentage

Maar t

Staatssteun

2012 Totaal

Febr.

(bron WMS)

Jan .

Verhuringen

2

0

4

2

2

2

3

0

0

0

0

0

15

9,4

27

0

2

5

7

2

2

3

2

5

3

0

2

33

20,6

13

2

3

1

9

19

4

3

3

1

0

4

3

52

32,5

13

0

0

0

3

2

2

5

1

3

3

1

2

22

13,8

17

1

5

6

3

3

1

8

3

3

1

2

2

38

23,8

30

5

10

16

24

28

11

22

9

12

7

7

9

160

100

100

Het streefpercentage voor voorwaardenvrije verhuur (inclusief de staatssteuntoewijzingen) van veertig procent is niet haalbaar in combinatie met de kleinstedelijke afspraken die in Barendrecht gelden. Er zijn 38 woningen toegewezen met het label kleinstedelijk, waarbij inkomens- en passendheidseisen zijn gesteld aan de verhuur van woningen met een huurprijs tot € 524.37 (prijspeil 2012). Deze woningen vallen binnen de criteria die gelden voor voorwaardenvrij/staatssteun, maar hebben als extra eis een huishoudgrootte-eis bij een vier- of vijfkamerwoning. Aantal aanbiedingen per woning De gemiddelde aanbiedingsgraad bedroeg elf, net als in 2011. In tabel 3 is opgenomen hoeveel keer een woning is aangeboden. Tabel 3. Aantal aanbiedingen per woning Aantal aanbiedingen

Bij aantal woningen

Percentage

Woning 1x aangeboden

72

45%

Woning 2x aangeboden

6

4%

Woning 3x aangeboden

7

4%

Woning 4x aangeboden

5

3%

70

44%

160

100%

Woning 5x of meer aangeboden Totaal aantal verhuringen

Het aantal woningzoekenden dat niet reageert op woningaanbiedingen (no-shows) is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dit geeft extra leegstandsderving en onnodige druk op de werkorganisatie. In 2012 reageerde 63,7 procent niet op een woningaanbieding. Voor een groot deel wordt dit percentage

9

veroorzaakt door het niet komen opdagen bij een uitnodiging voor een groepsbezichtiging. Patrimonium pleit in Maaskoepelverband voor sancties tegen de no-shows. Een voorstel hiervoor ligt bij de leden van de Maaskoepel. Tabel 4. Redenen weigeren van woning

Reden

Aantal

Percentage

Geen reactie op woningaanbieding

706

64 %

Gaat niet in op de aanbieding

159

14 %

Woning te klein

64

6%

Niet conform inkomensnorm

24

2%

Persoonlijke omstandigheden

38

3%

117

11 %

1.108

100%

Overige redenen* Totaal aantal weigeringen in 2012

* De groep overige redenen omvat onder meer woningzoekenden die: •

financiële problemen hebben en de woonlasten niet kunnen dragen

•

op een of meerdere punten niet voldoen aan de toewijzingscriteria hebben aangegeven dat de woning en/of woonomgeving op een of meerdere punten niet voldoet aan hun verwachtingen

•

en wensen.

Leegstandsdagen Bij een woningmutatie staat een woning gemiddeld negen dagen leeg om technische redenen en gemiddeld veertien dagen om een verhuurtechnische reden. Van de 160 verhuurde woningen zijn er 72 (45 procent) in een keer of aansluitend verhuurd. Patrimonium werkt in Maaskoepelverband aan maatregelen om het aantal no-shows, en daarmee de leegstand, verder terug te dringen. Tabel 5. Leegstandsderving

Reden

Aantal dagen

Percentage

Huurderving

Techniek

1.373

15,9%

17.779

Verhuur

2.172

25,1%

35.538

Projecten

5.104

59,0%

31.866

Totaal

8.649

100%

€ 85.183

Herkomst nieuwe huurders Van de nieuwe huurders komt 46 procent uit Barendrecht (was 44 procent), 29 procent uit Rotterdam (was 41 procent) en 25 procent uit overige gemeenten binnen en buiten de stadsregio (was 16 procent).

10

Tabel 6. Herkomst nieuwe huurders 2012

2011

Aantal

Aantal

huurders

Percentage

huurders

Percentage

Barendrecht

73

46%

77

44%

Rotterdam

46

29%

71

41%

Ridderkerk

0

0%

1

1%

Overige gemeenten in de stadsregio

31

19%

7

4%

Overige gemeenten buiten de stadsregio

10

6%

19

11%

160

100%

175

100%

Totaal

Huishoudensgrootte Een- en tweepersoonshuishoudens betrokken 75 procent van de vrijgekomen woningen, evenals in 2011. Starters en jongeren Veertien woningen (negen procent) zijn verhuurd aan starters jonger dan 28 jaar. Daarnaast zijn twintig woningen (dertien procent) verhuurd aan doorstromers jonger dan 28 jaar. Tabel 7. Woningtoewijzing starter en doorstromer

2012

2011

Aantal woningen Percentage

Aantal woningen Percentage

Starter

< 28 jaar

14

9%

28

16%

Doorstromer

< 28 jaar

20

13%

15

9%

Starter

≥ 28 jaar

17

11%

27

15%

Doorstromer

≥ 28 jaar

109

68%

105

60%

160

100%

175

100%

Totaal Inschrijfduur

De gemiddelde inschrijfduur voor een woning voor jongeren tot 23 jaar was in 2012 gemiddeld achttien maanden (1,5 jaar). De gemiddelde inschrijfduur voor een woning voor jongeren van 23 tot 28 jaar bedroeg gemiddeld 51 maanden (4,3 jaar). De gemiddelde inschrijfduur naar leeftijdsklasse staat in tabel 8.

11

Tabel 8. Inschrijfduur nieuwe huurders naar leeftijdsklasse

Leeftijdsklasse

Duur in

Duur in

maanden

jaren

Jongeren tot 23 jaar

18

1,5

Jongeren van 23 tot 28 jaar

51

4,3

Middengroep van 28 jaar tot 54 jaar

70

5,8

Ouderen van 55 jaar en ouder

54

4,5

55-plussers De gemiddelde inschrijfduur voor 55-plussers bedroeg 54 maanden. Passendheid toewijzingen Van de woningzoekenden heeft 33 procent qua inkomen voor een niet-passende woning gekozen. Hiervan bezette 30 procent een te dure woning en drie procent een te goedkope woning. Tabel 9. Passendheid toewijzingen Passendheid

1p

2p

Scheefwonen te goedkoop

3p en >

Totaal

Percentage

4

0

1

5

3%

Scheefwonen te duur

12

16

25

53

30%

Overig

74

26

19

119

67%

177

100%

Totaal Afwijkende contracten

Het postkantoor is opgesplitst in drie delen, die Patrimonium alle drie in bruikleen heeft gegeven. In 2007 heeft de Bewonersraad een ruimte beschikbaar gesteld gekregen. Daarnaast is een deel van het voormalig postkantoorgebouw in bruikleen bij de Stichting Galerie en Kunstuitleen in Barendrecht. Een ander deel hebben we sinds 1 januari 2010 tijdelijk in gebruik gegeven aan de Stichting KijkopWelzijn. Leegstandwet/Bruikleenovereenkomsten Patrimonium heeft de woningen die vrijkwamen in het sloopcomplex aan de Notenhof tijdelijk verhuurd op basis van de Leegstandwet. Daarnaast beheerde Patrimonium woningen in het centrum van Barendrecht die eigendom zijn van de gemeente. In het najaar van 2012 zijn de bruikleenovereenkomsten opgezegd; de gemeente heeft besloten de woningen te verkopen. Op dit moment is één woning van de gemeente in bruikleen gegeven. Daarnaast zijn in 2012 afspraken gemaakt met Ad Hoc. Zij hebben voor Patrimonium de sloopwoningen aan de Notenhof gedurende enkele maanden in bruikleen gegeven.

12

Garages en bedrijfsruimten Achttien garages zijn opnieuw verhuurd (tegen veertien in 2011). Er is één bedrijfsruimte aan het Muziekplein vrijgekomen en opnieuw verhuurd. Daarnaast is Patrimonium gestart met de verkoop van niet strategisch gelegen garages via Q makelaars in Barendrecht. In 2012 zijn negen garages verkocht.

Huurverhoging In 2012 is de huur met 2,3 procent verhoogd. Het huurbeleid is conform het rijksbeleid inflatievolgend. De gemiddelde huurprijs die Patrimonium vraagt is ongeveer zeventig procent van het huurniveau dat wettelijk is toegestaan. De jaarlijkse huurverhoging per 1 juli is, zoals voorgeschreven, vóór 1 mei schriftelijk gecommuniceerd naar de bewoners. Ook ontvingen ze het woningwaarderingspuntenoverzicht van de woning. In weekblad De Schakel en op onze internetsite zijn artikelen gepubliceerd over de huurverhoging, woonlasten en wat bewoners kunnen doen als het betalen van de huur een probleem wordt.

Energiemaatregelen Energiebesparing Over de vermindering van het energieverbruik in de komende jaren zijn landelijk afspraken gemaakt tussen de Woonbond, Aedes (vereniging van woningcorporatie s) en de rijksoverheid. Voor de bestaande voorraad werken we tot en met 2020 toe naar een vermindering van het gasverbruik met twintig procent.

In 2012 heeft Patrimonium geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen: •

Vervanging van traditionele cv-ketels door cv-ketels met hoog rendement (HR) 141 cv-ketels zijn vervangen door hoogrendementsketels, waarmee het totaal aantal woningen met een hoogrendementsketel komt op 59 procent van onze woningen met een cv-installatie.

•

Vervanging van enkelglas en dubbelglas door HR++ beglazing In een aantal complexen is in totaal 169 m² glas vervangen door HR++ glas.

Energielabel Per 1 januari 2009 geldt de wettelijke verplichting om een energielabel te verstrekken bij mutatie of verkoop van woningen ouder dan tien jaar. In 2012 hebben we alle woningen voorzien van een energieprestatielabel. Tabel 10. Energielabels Energielabel

A

B

C

D

E

F

G

Aantal woningen

5,3%

8,1%

43,9%

33,6%

8,4%

0,6%

0,2%

13

Veiligheid Asbestinventarisatie en asbestsanering In 2012 is ons bezit met bouwjaar van voor 1995 geïnventariseerd op de aanwezigheid van asbest. Bij driehonderd verhuureenheden is een type A inspectie uitgevoerd (visuele inspectie). Er zijn 53 complexrapportages opgesteld. In 2013 worden de gegevens uit deze rapportages verder vertaald naar onze bedrijfsautomatisering en naar brochures voor onder meer huurders en medewerkers. Tijdens de asbestinventarisatie is een asbestbesmetting ontdekt op zolders van diverse woningen. De bron van deze besmetting is een in het verleden verwijderde asbesthoudende brandwerende plaat tussen de cvketel en de houten zoldervloer. In totaal stond in 849 woningen een cv-ketel op een houten zoldervloer. Er zijn vervolgens 89 steekproeven uitgevoerd waarna 359 woningen zijn onderzocht. Dit leidde tot 133 saneringen. Rookmelderproject

Op 14 mei startte Patrimonium samen met Brandweer en Servicebureau Humanitas Inclusief het rookmelderproject Medewerkers van het Servicebureau Humanitas Inclusief, een begeleidend uitzendbureau voor mensen met een beperking, plaatsen rookmelders kosteloos bij bewoners thuis. Medewerkers van de Brandweer lopen met bewoner(s) de woning door (woningcheck) en geven informatie, voorlichting en tips op het gebied van brandveiligheid en brandpreventie In 2012 heeft het team van Humanitas 620 rookmelders geplaatst in 350 woningen. Twee vrijwilligers van de Brandweer hebben

ruim 600 woningchecks uitgevoerd. Veiligheidskeuringen Vanaf 2009 voeren we veiligheidskeuringen uit op gas-, water- en elektrische installaties. In 2012 zijn 272 keuringen uitgevoerd. Tot en met 2012 zijn in totaal 928 woningen op veiligheid gekeurd. De bewoners van al deze woningen hebben een veiligheidscertificaat ontvangen. Politiekeurmerk Veilig Wonen Aan 481 huurders is het Politiekeurmerk Veilig Wonen aangeboden tegen een geringe huurverhoging. In totaal hebben 85 huurders (18 procent) hiervoor gekozen en het certificaat Veilige Woning ontvangen.

14

Onderhoud woningen Het onderhoud voeren we efficiënt, klantgestuurd en milieubewust uit. Ons onderhoudsbeleid is er op gericht om de woningen, en overige ruimten, in een goede woon- en bouwtechnische conditie te houden. Dit doen we door dagelijks-, planmatig- en grootonderhoud uit te laten voeren. Met de Bewonersraad is het onderhoudsbeleid voorbereid en besproken. Per complex bespreken we onze onderhoudsplannen met de bewoners(commissies). We hebben hiervoor een meerjarenonderhoudsplanning en -begroting en beheren de voorraad door conditiemetingen en het plannen van het onderhoud in cycli van zeven jaar. Elk complex wordt tussen twee onderhoudsintervallen twee keer geïnspecteerd: drie jaar na de laatste onderhoudswerkzaamheden en een jaar voor het geplande onderhoud.

Dagelijks onderhoud Het dagelijks onderhoud bestaat uit serviceonderhoud (reparatieverzoeken en contractonderhoud) en mutatieonderhoud (onderhoud bij leegkomende woningen). In 2012 zijn 3.487 reparatieverzoeken geregistreerd. (3.423 voor woningen, 64 voor de overige verhuureenheden). Dit zijn 1.538 meldingen minder dan in 2011. Uitgedrukt in kosten per gewogen verhuureenheid bedroegen in 2012 de kosten voor reparaties € 225 (in 2011: € 273) en voor mutatieonderhoud € 75 (in 2011: € 115). Gemiddelde onderhoudsuitgaven In vergelijking met andere corporaties1 zitten we met onze gemiddelde onderhoudskosten lager dan de referentiegroep (cijfers CFV). In 2012 hebben we € 1.229 per gewogen verhuureenheid aan onderhoud uitgegeven. Het landelijk gemiddelde lag op € 1.399 per verhuureenheid. Tabel 11. Onderhoud in € per gewogen* verhuureenheid Soort onderhoud

Patrimonium (2012)

Patrimonium (2011)

Referentie gemiddelde (2011)

Klachtonderhoud

244

273

298

Mutatieonderhoud

81

115

165

Planmatig onderhoud

787

993

936

Woningverbetering

117

217

Totaal onderhoud

1.229

1.596

1.399

* Garages zijn voor 20 procent meegewogen.

1

rapportage Analyse Centraal Fonds Volkshuisvesting 2012, Corporatie in perspectief.

15

Planmatig en grootonderhoud De meerjarenonderhoudsbegroting voorziet in het in stand houden van de oorspronkelijke kwaliteit van casco, installaties en interieur van het bezit. Daarbij spelen preventieve technische maatregelen op grond van functionaliteit en levensduur van bouwdelen, materialen, installaties en afwerkingen een belangrijke rol. Het planmatig onderhoud is nagenoeg geheel gerealiseerd. Conditiemetingen In 2011 is Patrimonium gestart met het sturen van het onderhoud door conditiemetingen conform NEN 2767. In 2011 is van elk complex een conditierapportage opgesteld en verwerkt in het meerjarenbegrotingsprogramma. In 2012 is een derde van het woningbezit geschouwd. De bevindingen en resultaten zijn verwerkt in de meerjarenonderhoudscyclus. Aanbesteding Aanbesteding van het planmatig onderhoud gebeurt volgens de procuratieregeling en de inkoop- en aanbestedingsprocedure.

Overzicht planmatig onderhoud •

Lekstraat, Waalstraat en Merwedestraat (122 woningen) De gevelkozijnen van de maisonnettewoningen aan de Lekstraat zijn opnieuw geschilderd. Ook zijn houtrotherstelwerkzaamheden uitgevoerd, is een nieuwe borstweringbetimmering aangebracht en vond onderhoud plaats aan de hekwerken van de galerij. Bij de eengezinswoningen zijn alle houten betimmeringen opnieuw geschilderd en de balkonvloertjes voorzien van een nieuwe coating. De schoorstenen van woningen aan de Lek- en Merwedestraat zijn voorzien van een stalen overzetkap.

•

Klaver en 2e Barendrechtseweg (60 woningen) De gevelkozijnen en houten betimmeringen zijn opnieuw geschilderd. Zeven bewoners hebben tegen een kleine huurverhoging gekozen voor het certificeren van de woning volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Zes bewoners hebben gekozen om tegen huurverhoging enkele beglazing te laten vervangen door isolerend HR++ beglazing. Bij de woningen aan de 2e Barendrechtseweg zijn de asbesthoudende borstweringspanelen vervangen door nieuwe asbestvrije borstweringen.

•

Gentiaan, Hoefslag, Klaproos, Paddeweg, Ranonkel, Ratelaar, Riet, Valeriaan, Distel, Ereprijs (133 woningen) Alle houten gevelkozijnen en betimmering zijn opnieuw geschilderd. 23 bewoners hebben tegen een kleine huurverhoging gekozen voor het certificeren van de woning volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

16

•

Bakkersdijk, Rongen, Burrie, Lamoen, Ponder, Wagenmakerij, Zwing (125 woningen) De gevelkozijnen en betimmeringen zijn opnieuw geschilderd. Negen bewoners hebben tegen een kleine huurverhoging gekozen voor het certificeren van de woning volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

•

J.G. Oemvliet (45 woningen) Bij de drie portieken zijn houten entreepuien geplaatst om de portieken af te sluiten. De bewoners zijn akkoord gegaan met de hiermee gepaard gaande huurverhoging.

•

Van Riedevliet, van Brakelvliet, van Leidenvliet, A. Maertensvliet, v.d. Boetzelaervliet (114 woningen) De gevelkozijnen en houten betimmeringen zijn opnieuw geschilderd. 34 bewoners hebben tegen een kleine huurverhoging gekozen voor het certificeren van de woning volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Daarnaast hebben 36 bewoners de enkele beglazing laten vervangen door HR++ beglazing tegen een kleine huurverhoging. 52 bewoners van eengezinswoningen hebben ervoor gekozen om kosteloos werkzaamheden te laten uitvoeren om vochtproblemen in de woning te voorkomen, zoals het verbeteren van de ventilatie in de badkamer en het kruipluik vervangen door een nieuw isolerend kruipluik. Bij vervanging van de bestaande kruipluiken bleek dat deze asbesthoudend waren. Patrimonium heeft alle vloerluiken in deze wijk laten vervangen door nieuwe geïsoleerde asbestvrije vloerluiken.

•

Mozart- en Wagnerstraat (14 woningen) Door spanning in de dakbedekking zijn scheuren ontstaan in de bovenste zes lagen metselwerk, dit is verholpen. Een nieuwe laag bitumineuze dakbedekking is aangebracht over de bestaande dakbedekking. Bij enkele woningen is de isolatie vervangen, omdat deze was aangevreten door ongedierte en insecten.

•

Mandolinehof, Kolk- en Schipleede (48 woningen) De gevelkozijnen en betimmeringen zijn geschilderd. Tien bewoners hebben tegen een kleine huurverhoging gekozen voor het certificeren van de woning volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

•

Garages aan de Lek-, Waal-, Merwedestraat, De Kolk, De Zeeg, Appel- en Perentuin De stalen garagedeuren, de betonnen omkanten en de lateien van 74 garages zijn geschilderd.

Overzicht grootonderhoud •

Talmaweg (15 gezinswoningen) Aan de buitenzijde zijn complete puien aan de voor- en achterzijde geplaatst met HR++ beglazing en een geïsoleerde voordeur. Het dak is geïsoleerd, er zijn nieuwe dakpannen gelegd en de kopgevels zijn voorzien van nieuwe isolatie. Aan de binnenzijde zijn keukens, badkamers en toiletten die ouder

17

zijn dan vijftien jaar vervangen, is mechanische ventilatie aangebracht, de elektra is nagekeken en de groepenkasten zijn vervangen. De begane grondvloer is onderzocht op houtrot en waar nodig vervangen. In de slaapkamers en op de overloop zijn zachtboardplafonds vervangen voor gipsplaten plafonds.

•

Donge (24 woningen) Deze woningen verdeeld over twee woonblokken zijn zowel aan de buitenzijde als aan de binnenzijde opgeknapt. In 2012 zijn 20 van de 24 woningen opgeleverd. Het dak is geïsoleerd en voorzien van nieuwe dakpannen. De buitengevel is gereinigd en geïmpregneerd. In de bestaande kozijnen is HR++ beglazing geplaatst. Alle kozijnen, buitendeuren en hekwerken zijn geschilderd. Aan de binnenzijde zijn keukens en badkamers die ouder waren dan vijftien jaar geheel of gedeeltelijk vervangen. Er zijn gipsplaten plafonds aangebracht. De elektra is nagekeken en wandcontactdozen, schakelmateriaal en groepenkasten zijn vervangen. De asbest borstweringen zijn vervangen en de asbestleidingen op de zolders zijn gecoat conform de veiligheidsvoorschriften.

18

2. Focus op vergrijzing Ouder wordende Barendrechters moeten in Barendrecht kunnen blijven wonen. We zien vooral een kwalitatieve opgave en een beperkte nieuwbouwopgave: woningen levensloopbestendig maken waardoor ze toegankelijker worden voor ouderen en mindervaliden, maar ook geschikt (blijven) voor andere doelgroepen. Ook richten we ons op het op gang brengen van de doorstroming op de woningmarkt.

Woonambassadeur We bevorderen de doorstroming door goed te luisteren naar de woonwensen van onze huurders. Met de inzet van een woonambassadeur informeren we hen en helpen hen aan een passende woning. De woonambassadeur richtte zich in het pilotjaar (2011-2012) vooral op 65-plussers die in een eengezinswoning wonen en willen verhuizen naar een gelijkvloerse woning. De woning die vrijkomt is geschikt voor gezinnen, die op hun beurt weer een (starters)appartement achterlaten voor een nieuwe startende huurder.

De woonambassadeur heeft in het eerste jaar 39 huurders gesproken. In totaal zijn tien huishoudens daadwerkelijk verhuisd. Het beoogde resultaat van tien verhuizingen is hiermee bereikt. Ook de kosten zijn ruim binnen het budget gebleven. In september is het project voortgezet en heeft de woonambassadeur bewoners van 75 jaar en ouder benaderd. De verhuisgeneigdheid wordt vooral bepaald door medische en praktische redenen. Ook is er interesse voor de geplande nieuwbouw van levensloopbestendige appartementen aan de Notenhof. Tijdens het eerste pilotjaar heeft de woonambassadeur zichzelf duidelijk op de kaart gezet. De doelgroep ervaart de persoonlijke benadering en de persoonlijke begeleiding bij de verhuizing als erg prettig. Seniorenwoningen (nieuwbouw) Aan de Kerkweg en Vlietweg zijn 29 nieuwbouwwoningen opgeleverd, van deze 29 woningen zijn 21 woningen gelabeld als levensloopbestendige woningen en 8 als eengezinswoningen. De levensloopbestendige woningen zijn allemaal aan bewoners boven de 55 jaar verhuurd. Seniorenfaciliteiten Het aantal gebruikers van scootmobielen neemt toe evenals de vraag naar stallingsruimten voor de scootmobielen. Patrimonium heeft in 2012 met de gemeente en woningcorporaties Vestia en Havensteder overlegd over het plaatsen van scootmobielstallingen in bestaand bezit met inzet van WMO-middelen en het stimuleringsfonds voor de volkshuisvesting. Het overleg heeft nog niet geleid tot een concrete werkafspraak.

19

3. Focus op sociaal kwetsbaren Patrimonium wil de woningvoorraad toegankelijk houden voor woningzoekenden met een laag inkomen, en de prijs-kwaliteitverhouding gelijktrekken. We zetten ons in voor •

de huisvesting van kwetsbare doelgroepen, zoals urgenten en statushouders,

•

een lokaal zorgnetwerk

•

Daarnaast biedt Patrimonium huisvestingsprojecten voor bijzondere doelgroepen van Humanitas DMH, Stichting Arosa en Stichting IJsselmonde-Oost.

Bijzondere doelgroepen Statushouders In samenwerking met de gemeente huisvesten we statushouders conform de taakstelling. Er zijn in Barendrecht ongeveer 3.800 sociale huurwoningen waarvan 2.549 van Patrimonium. De taakstelling wordt naar rato van het aantal sociale huurwoningen verdeeld onder de woningcorporaties werkzaam in Barendrecht. Patrimonium realiseert 67 procent van de taakstelling. In 2012 heeft Patrimonium tien personen gehuisvest in zes woningen. Er zijn afspraken gemaakt met de gemeente en woningcorporaties Vestia en Havensteder over het wegwerken van de achterstand in de huisvesting van statushouders; in 2011 drie personen. De taakstelling voor 2012 bedroeg vijftien personen, in totaal achttien personen. De achterstand in 2012 is twee personen. Urgenten In 2012 heeft Patrimonium twintig urgent woningzoekende huishoudens gehuisvest, waaronder stadsvernieuwingsurgenten van het sloopcomplex aan de Notenhof. Dit aantal beslaat 12,5 procent van het vrijgekomen aanbod. Hiervan hebben tien huishoudens via directe bemiddeling van Patrimonium een woning gevonden en tien door zelf te reageren op ons woningaanbod. Andere kwetsbare doelgroepen Met drie organisaties hebben we (samenwerkings)afspraken gemaakt: Stichting ArosA, Stichting IJsselmonde-Oost en Humanitas DMH. In 2012 hebben we een woning aan Humanitas DMH verhuurd. Humanitas DMH huurt hiermee in totaal 29 woningen van Patrimonium. Ook hebben we een woning verhuurd aan Stichting IJsselmonde-Oost. Het totaal komt hiermee op zeven. Stichting ArosA huurt zeven woningen van Patrimonium.

20

Budgetbegeleiding en huurincasso Onze medewerkers doen er alles aan om huurachterstanden te voorkomen en te regelen: zij wijzen huurders door naar hulpverleners die hen er weer bovenop kunnen helpen. Het gaat onder meer om schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, Centrum voor Jeugd en Gezin en Bureau Sociale Raadslieden. Eind 2012 waren achttien huurders van Patrimonium opgenomen in het traject van schuldhulpverlening. Dit zijn huurders van wie we weten dat ze schuldhulp of begeleiding krijgen en die een huurachterstand hebben. Het aantal huurders die zich uit eigen beweging hebben aangemeld of zijn doorverwezen is bij ons niet exact bekend.

Om huurders te stimuleren via automatische incasso te betalen, beloont Patrimonium ieder kwartaal drie huurders die minimaal een jaar gebruikmaken van automatische incasso en waarvan afschrijvingen niet een keer zijn mislukt, met een waardebon. Eind 2012 betaalde 70,4 procent van onze huurders via automatische incasso. Lokaal zorgnetwerk Patrimonium heeft op 12 december met de gemeente Barendrecht en andere partners een convenant voor sluitende aanpak voor volwassenen met meervoudige problematiek ondertekend. Het convenant maakt het mogelijk om gegevens uit te wisselen bij een integrale aanpak van huurders met meervoudige problemen.

Huurachterstand De huurachterstanden zijn 0,93 procent van de totale huur. Dit is onder het landelijk gemiddelde van 1,1procent. Er zijn 110 betaalafspraken gemaakt. Eind december waren nog 68 lopende betaalafspraken. Ontruimingen In 2012 zijn elf ontruimingsvonnissen uitgesproken. Drie woningen zijn ontruimd vanwege huurachterstand en een op grond van overlast. Patrimonium streeft ernaar om huisuitzettingen te voorkomen door veel tijd en energie te steken in vroegtijdige signalering en preventie. Zelfs als blijkt dat de gang naar de rechter onvermijdelijk is en we een ontruimingsvonnis hebben gekregen. Het is ons gelukt zeven ontruimingen te voorkomen doordat de betrokken huurders alsnog de volledige achterstand voldeden of omdat is gekozen voor een intensief laatste-kans-traject. We geven vorderingen niet uit handen voordat we persoonlijk met de huurder over de huurachterstand hebben gesproken. Regionaal vangnet Woningcorporaties in de regio Rotterdam maken gebruik van een regionaal systeem waarin alle ontruimingsvonnissen zijn geregistreerd. Een huurder die bij de ene corporatie is ontruimd vanwege overlast of huurachterstand kan bij een andere corporatie onder aanvullende voorwaarden toch nog een laatste kans krijgen. In 2012 zijn vier ontruimingen geregistreerd en er zijn geen woningen verhuurd op basis van de gemaakte regionaal-vangnetafspraken.

21

4. Focus op leefbare buurten Patrimonium ondersteunt actieve huurders, samen met de gemeente en andere maatschappelijke partners. Zo kunnen bewoners veilig wonen in een prettige omgeving waar buurtgenoten elkaar (her)kennen en respecteren. We bieden bewoners de gelegenheid om elkaar te ontmoeten, zich te verenigen in bewonerscommissies en mee te praten en mee te doen door hen te betrekken bij activiteiten op het gebied van leefbaarheid en onderhouds- en nieuwbouwprojecten. En we stimuleren bewoners om zelf hun verantwoordelijkheid te nemen voor hun directe woonomgeving.

Wijkbeheer In 2012 is bij Patrimonium het participatiebeleid en het beleid op het gebied van leefbaarheid en wijkbeheer vastgesteld. Taken van de wijkbeheerder •

Kwaliteitscontroles bij schoonmaak- en tuinonderhoudswerkzaamheden

•

Bezoeken nieuwe- en zittende huurders De wijkbeheerder bezoekt nieuwe huurders, acht weken nadat ze het contract hebben ondertekend: •

om zich voor te stellen en extra informatie te geven over de woning en de buurt,

•

om na te gaan of de oplevering van de woning naar wens is gegaan en erop toe te zien dat mogelijke opleverpunten alsnog in orde worden gemaakt.

Ook bezoekt hij regelmatig huurders, bijvoorbeeld op verzoek van de huurder zelf of omdat er klachten zijn over het gebruik van de woning, tuin of berging. Groen- en tuinonderhoud In het jubileumjaar is een speciale wedstrijd Mooiste tuin, mooiste balkon georganiseerd met Rob Verlinden, bekend van tuinprogramma’s. Er waren ruim honderd deelnemers. De prijsuitreiking vond plaats tijdens het huurdersfeest in het Kruispunt op 1 juni 2012. Evenals in 2011 zijn in 2012 alle achterpaden van Patrimonium bekeken. Gecontroleerd is op zwerfvuil, overhangend groen en onkruid. Woonfraude De laatste jaren neemt woonfraude toe. Patrimonium zet zich in voor de bestrijding van woonfraude door samen te werken met netwerkpartners.

22

Trouw huurderschap We hebben ook in 2012 onze trouwe huurders beloond, via •

Deelname automatische incasso Om huurders te stimuleren via automatische incasso te betalen, beloont Patrimonium ieder kwartaal drie huurders die minimaal een jaar gebruikmaken van automatische incasso en waarvan afschrijvingen niet een keer zijn mislukt. In 2012 hebben we € 540 aan cadeaubonnen en bloemen uitgegeven.

•

Eerder opzeggen Huurders die de huur opzeggen met een opzegtermijn van langer dan de wettelijke termijn van een maand worden beloond met € 12,50 voor iedere week dat zij eerder opzeggen, met een maximum van € 100. De beloning wordt verwerkt in de eindafrekening. Vijf vertrokken huurders hebben hiervan gebruik gemaakt, wat totaal € 112,50 heeft gekost.

•

Coulanceregeling bij de oplevering (korting op mutatieherstelkosten) Trouwe huurders krijgen korting op eventuele mutatieherstelkosten bij huurbeëindiging. De korting gaat in vanaf twintig jaar huurderschap en bedraagt dertig procent voor de eerste twintig jaar dat de huurder de woning heeft gehuurd. De korting loopt vanaf twintig jaar op met twee procent per jaar. Huurders die vijftig jaar of langer onafgebroken in de woning hebben gewoond worden volledig vrijgesteld van mutatieherstelkosten met een maximum van € 750. Deze korting wordt meegenomen en vastgelegd in de eindafrekening. In totaal is in 2012 € 16.115 aan de coulanceregeling uitgegeven.

•

Mijlpalen in huurderschap Huurders die 30, 40, 50 jaar of langer huren worden voor een bijeenkomst met hapje en drankje uitgenodigd. Zij krijgen een bedankbrief, cadeaubon en een bos bloemen.

•

Beloning van inzet actieve huurders (vrijwilligers) We organiseren een vrijwilligersfeest voor bewoners die zich actief inzetten voor de leefbaarheid in onze complexen. In totaal hebben we voor de mijlpalen in huurderschap en het vrijwilligersfeestje € 5.055 uitgegeven.

Overlast Patrimonium heeft 394 meldingen van overlast ontvangen. Top drie overlastmeldingen: 1.

sociaal georiënteerde klachten

2.

geluidsoverlast

3.

tuinonderhoud

23

Wijkregie Wijkregie is een samenwerkingsverband van maatschappelijke partners, zoals scholen, zorginstellingen, woningcorporaties, politie, welzijnsorganisaties, gemeente en bewoners om de leefbaarheid en bewonersparticipatie te verbeteren. Patrimonium nam in 2012 actief deel aan Wijkregie bij de acties Barendrecht Schoon! (en Buitenoord Schoon!), Buurtbemiddeling, Buurtpreventie en Buurt Bestuurt. Buurtbemiddeling In 2011 is Buurtbemiddeling Barendrecht en JOLO jongerenbuurtbemiddeling van start gegaan. Conflicten tussen buren worden door Patrimonium in eerste instantie doorverwezen naar buurtbemiddeling. In 2012 zijn er in totaal 58 zaken door Buurtbemiddeling in behandeling genomen. Hiervan is 21 procent direct door Patrimonium aangemeld en 38 procent door bewoners zelf. Bijvoorbeeld na doorverwijzing door politie (21 procent), corporatie of gemeente. Vestia en Havensteder hebben respectievelijk 5 procent en 3 procent aangemeld. Van de resterende 3 procent is de herkomst niet bekend. Van deze 58 aanmeldingen waren er 10 voor JOLO. De meeste conflicten betreffen geluidsoverlast (35 procent), vervolgens overlast jongeren (17 procent) en dreigen/lastig vallen/ruzie (14 procent). Evaluatie toont aan dat Buurtbemiddeling succesvol is. In totaal is 83 procent van de zaken opgelost. Patrimonium heeft besloten ook in 2013 door te gaan met buurtbemiddeling. Buurtpreventie In 2010 is de gemeente een onderzoek gestart binnen Wijkregie naar de mogelijkheden om een buurtpreventieteam op te zetten. In 2012 is een pilotproject buurtpreventie gestart. Een team van vrijwilligers (buurtbewoners) zetten samen in voor verhoging van het veiligheidsgevoel en voor verbetering van het leefklimaat in de wijk. In Smitshoek/Riederhoek is sinds november 2012 een buurtpreventieteam actief. Buurt Bestuurt In de wijk Noord (gebied 1) is in 2012 gestart met het project Buurt Bestuurt. Een bewonerswerkgroep krijgt de gelegenheid om voor honderd uur direct opdracht te geven aan de politie om bepaalde zaken in de wijk aan te pakken. Ook organisaties als de gemeente en Patrimonium faciliteren en ondersteunen de wensen van de bewoners als het gaat over de inzet van middelen. Zo heeft Patrimonium een schriklamp laten aanbrengen bij de berging van de Lavendelhof en de actie Barendrecht Schoon! in Noord actief ondersteund met menskracht en middelen.

24

Leefbaarheidsactiviteiten in 2012 Betere buurt prijs De beste ideeën van huurders voor leefbaarheid hebben ondersteuning gekregen van Patrimonium. Het winnende idee voor het inrichten van het achter terrein bij de Vlietweg is in 2012 deels uitgevoerd en krijgt een vervolg in 2013. Een ander idee voor het starten van een kinderknutselclub, voor kinderen die het wat moeilijker hebben in onze samenleving, wordt in 2013 gerealiseerd. Centrumpost Vanwege de Centrumontwikkeling heeft Patrimonium het voormalige postkantoor gekocht. Tot de sloop stelt Patrimonium de ruimte ter beschikking aan Stichting KijkopWelzijn voor maatschappelijke activiteiten voor (en door) jong en oud in Barendrecht. Eind maart heeft kroonprins Willem Alexander , als beschermheer van het Oranjefonds, de Centrumpost bezocht en gesproken met de organisaties en vrijwilligers die hier gebruik van maken. Koffiehuusje Patrimonium heeft een woning aan de Lohmanstraat 37 ter beschikking gesteld voor gebruik door verschillende groepen die in de kleine Driehoek actief zijn. Twee ochtenden per week gebruiken buurtbewoners de woning, met begeleiding van de Unie voor Vrijwilligers, om gezellig koffie te drinken en een praatje te maken. Maar ook Buurtbemiddeling en Humanitas gebruiken het Koffiehuusje.

Buitenoord Schoon! In de wijk Buitenoord is op initiatief van bewoners een actiemaand Buitenoord Schoon! gehouden: een kleurwedstrijd voor de kinderen, een wedstrijd Schoonste trappenhuis, publiciteit en voorlichting over correct gebruik van de ondergrondse vuilcontainers en afvalscheiding en een actiemiddag om de wijk op te ruimen. De actiemaand heeft geleid tot schone portieken en een schonere wijk. Aanpak overlast J.G. Oemvliet Op verzoek van bewoners aan de J.G. Oemvliet zijn drie portieken afgesloten. Patrimonium en de bewoners hebben de kosten voor deze aanpassing gedeeld. Hiermee is het wonen aan de J.G. Oemvliet weer een stukje veiliger geworden. En het gebouw ziet er bovendien mooier uit.

Aanpak overlast Bizetstraat De bewoners van de appartementen aan de Bizetstraat wilden hun portiek af laten sluiten. In 2012 is de uitvoering voorbereid en begin 2013 zijn de werkzaamheden gestart.

25

Bewonersparticipatie We hechten veel waarde aan betrokken bewoners. De Bewonersraad en de bewonerscommissies spelen hierin een belangrijke rol. In 2012 is het participatiebeleid van Patrimonium vastgesteld waarbij we uitgaan van gedeelde verantwoordelijkheid van Patrimonium en bewoners om te werken aan een goede woonsituatie, leefbare wijken en een leefbare gemeente. Dit beleid is een richtlijn voor bewonersbetrokkenheid op diverse niveaus. Het participatiebeleid is gebaseerd op de wettelijke eisen uit de BBSH (Besluit Beheer Sociale Huursector), de Overlegwet en de afspraken uit de Samenwerkingsovereenkomst tussen Patrimonium en de Bewonersraad. Bewonerscommissies In 2012 waren vijf bewonerscommissies actief. Met deze commissies voeren we meerdere keren per jaar overleg over beheer en leefbaarheid in en rond hun wooncomplexen. In 2012 is één nieuwe bewonerscommissie opgericht. Activiteiten van de verschillende bewonerscommissies: •

bewonerscommissie Vioolhof De bewonerscommissie Vioolhof zette zich in 2012 in voor het opknappen van de hal van het gebouw. De opbrengsten van een tele2 zendmast maakte het mogelijk iets extra’s te doen zoals nieuwe vloerbedekking in de hal, extra belichting in het trappenhuis, verruiming van de entree en een metamorfose van de lift. De gewenste veranderingen aan het Muziekplein zijn kenbaar gemaakt bij de gemeente, maar daar is tot nu toe nog geen antwoord op gekomen.

•

bewonerscommissie Weide Poort De bewonerscommissie heeft twee bijeenkomsten georganiseerd. Een nieuwjaarsborrel en een zomerfeest. Het Dalton Lyceum heeft hiervoor ruimte beschikbaar gesteld. De bewonerscommissie neemt deel aan het burenoverleg en het samenwerkingsverband van bewoners in Lagewei, dat zich bezighoudt met de ontwikkeling van de campus rondom het Dalton Lyceum.

•

bewonerscommissie Smitshoek De focus van de bewonerscommissie ligt ook in 2012 op de leefbaarheid in de wijk, met name het woongedrag. De bewonerscommissie is betrokken bij de opzet van buurtpreventie in Smitshoek.

•

bewonerscommissie Rondom de Ark De nieuwe bewonerscommissie vertegenwoordigt de bewoners aan de Klipper en de Boeier en richt zich vooral op het grootonderhoud van het complex. Zij adviseren Patrimonium over het grootonderhoud en de wijze waarop dit uitgevoerd wordt.

•

bewonerscommissie de Boeg Bewonerscommissie De Boeg houdt zich bezig met hoe de Vereniging van Eigenaren met de bewoners omgaat en het gebouw beheert, de vernieuwing binnen het gebouw dat gedeeltelijk is gerealiseerd en het groot onderhoud van het dak en de gevels.

26

Bewonersraad De spelregels voor het overleg met de Bewonersraad zijn vastgelegd in de meerjaren samenwerkingsovereenkomst. Deze overeenkomst liep begin 2012 af. Op 6 januari 2012 is een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de Bewonersraad getekend. Ook stelt Patrimonium, samen met de Bewonersraad, ieder jaar prestatieafspraken op. De prestatieafspraken voor 2012 zijn grotendeels volgens planning gerealiseerd. Enkele afspraken hebben een meerjarig karakter en lopen door in 2013. Samenstelling Bewonersraad In 2012 heeft de Algemene Vergadering van de Bewonersraad Adrie Gouweloos als bestuurslid benoemd. De heer Gouweloos bekleedt de functie van penningmeester. De samenstelling van het bestuur van de Bewonersraad is hierdoor gewijzigd. Tabel 12 Samenstelling Bewonersraad Voorzitter

Henri Struik

benoemd in 2010

Penningmeester

Adrie Gouweloos

benoemd in 2012

Secretaris

Bets van Roon

benoemd in 2010

Algemeen lid

Jan Zijlmans

herbenoemd in 2010

Algemeen lid

Arie Nootenboom

benoemd in 2010

Faciliteiten De Bewonersraad beschikt over een eigen ruimte in het centrum van Barendrecht. Patrimonium stelt deze ruimte kosteloos beschikbaar, evenals een jaarbudget van € 20.000 in 2012 voor activiteiten zoals opleiding en ondersteuning van de Bewonersraad en communicatie met de achterban. Prestatieafspraken 2012 Patrimonium stelt aan het begin van ieder jaar samen met de Bewonersraad prestatieafspraken op. De bepalingen van de Wet op het overleg huurders verhuurder zijn onverkort van toepassing op deze afspraken. De voortgang wordt tijdens het maandelijks overleg tussen Patrimonium en de Bewonersraad besproken. De prestatieafspraken van 2012: •

Participatieonderwerpen o

Evaluatie en verlenging samenwerkingsovereenkomst tussen Patrimonium en de Bewonersraad

o

Participatiebeleid

o

Beleid Zelf aangebrachte voorzieningen

De Bewonersraad was actief betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van deze afgeronde (beleids)projecten •

Adviesonderwerpen De Bewonersraad bracht gekwalificeerd advies uit op de volgende onderwerpen o

Duurzaamheidbeleid

27

•

o

Strategisch Voorraadbeleid

o

Huurprijsbeleid (loopt door in 2013)

Informatieonderwerpen Patrimonium informeerde de Bewonersraad over: o

Jaarplan en begroting Patrimonium 2012

o

Uitvoeringsafspraken 2012, onderdeel van de prestatieafspraken met de gemeente

o

Jaarlijkse huurverhoging per 1 juli 2012

o

Jaarverslag en jaarrekening Patrimonium 2011

o

Planning planmatig – en grootonderhoud 2012

o

Ondernemingsplan

o

Conceptbegroting 2013 planmatig- en grootonderhoud

o

Resultaten van KWH-metingen 2012 (loopt door in 2013)

o

Voortgang projecten Woonambassadeur , Asbestplan en Rookmelders (loopt door in 2013)

Communicatie en overleg Namens Patrimonium voert de manager Wonen het overleg met de Bewonersraad. De directeur-bestuurder schuift op verzoek aan. In 2012 is elke maand overlegd met het bestuur van de Bewonersraad. De volgende onderwerpen kwamen aan bod: •

Introductie van het ServicePlus-abonnement per 1 augustus 2012

•

Het asbest- en rookmeldersproject

•

De Woonambassadeur

•

Het strategisch voorraadbeleid

•

De meerjarenonderhoudsplanning

•

prestatieafspraken tussen Patrimonium en Bewonersraad

•

huurbeleid en de jaarlijkse huurverhoging

•

kwaliteit van de dienstverlening

•

prestatieafspraken tussen Patrimonium en gemeente

•

samenwerking tussen Patrimonium en Bewonersraad

•

jaarverslag en activiteitenplan van Patrimonium

•

begroting en activiteiten van de Bewonersraad

•

leefbaarheid en de kwaliteit van het wonen in Barendrecht.

Een keer per jaar is er een themaoverleg tussen de Bewonersraad en de directeur-bestuurder. In 2012 stond dit overleg in het teken van de kwaliteit van de dienstverlening en het strategisch voorraadbeleid Overleg met de raad van commissarissen Op 29 februari en 24 oktober 2012 hebben de huurdersvertegenwoordigers van de raad van commissarissen overlegd met de Bewonersraad.

28

5. Focus op heldere veranderopgave Patrimonium zet zich bij (sloop/)nieuwbouw in voor levensloopbestendige woningen. Barendrecht kent een aantal verouderde wijken en buurten. Gecombineerd met de vergrijzing en ontgroening liggen er een aantal uitdagingen voor het wonen in Barendrecht. Deze uitdagingen moeten vertaald worden in een kwantitatieve en kwalitatieve opgave door Patrimonium, de gemeente, collegacorporaties en private partijen. In overleg en in samenwerking met de gemeente en andere relevante partijen ontwikkelen wij een visie op Barendrecht en stellen wij een heldere veranderopgave vast. Ontwikkelingen Borging Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) Het WSW heeft de borging van financiering van alle woningcorporaties beperkt tot en met 2013. Ook is de mogelijkheid om niet-DAEB activiteiten, zoals de verwerving van gronden en opstallen voor gemengde bouwprogramma’s, te financieren uit opbrengsten van woningverkoop vervallen. Deze nieuwe standpunten van het WSW zijn ingegeven door de verwachte effecten van het voorgenomen regeringsbeleid. Corporaties kunnen daardoor wellicht hun lopende verplichtingen niet meer uit hun reguliere kasstromen dekken. Hoewel deze maatregelen niet op de feitelijke financiële positie van Patrimonium Barendrecht gebaseerd zijn, hebben ze ongetwijfeld effect op onze financiële positie en op de mogelijkheden om financiering aan te trekken. Daardoor kan Patrimonium op dit moment geen financiering aantrekken. Dit heeft uiteraard gevolgen voor het aangaan van grote verplichtingen. Strategisch voorraadbeleid In 2012 hebben we ons strategisch voorraadbeleid herijkt. Het nieuwe beleid sluit aan bij onze doelstellingen uit het ondernemingsplan en zorgt dat onze woningvoorraad in lijn blijft met wat Barendrecht nodig heeft. Het voorraadbeleid is bestuurlijk vastgesteld en dient als basis voor onze toekomstige investeringen. Verkoopbeleid In 2012 zijn acht vrijgekomen woningen via een makelaar te koop aangeboden. Vijf woningen zijn verkocht, waarvan de laatste in 2013 geleverd is. Drie woningen staan nog te koop. Eén daarvan is de boerderij aan de Singel. Deze woning staat sinds december 2011 te koop. De verkoop loopt zeer moeizaam. Inmiddels is de prijs verlaagd en hebben we een andere makelaar in de arm genomen om de verkoop te regelen. Eind 2012 zijn er 191 woningen opgenomen in de verkoopvijver. Garages In 2012 is gestart met de verkoop van de niet-strategisch gelegen garageboxen. Deze garages worden, bij leegkomst, verkocht. De verkoop is uit handen gegeven aan een makelaar in Barendrecht. In 2012 zijn negen garages verkocht. Ultimo 2012 zijn er 40 garages opgenomen in de verkoopvijver.

29

Nieuwbouwprojecten •

Centrumontwikkeling (centrum) Patrimonium blijft zich inzetten voor herstructurering van het centrumgebied in Barendrecht zodat levensloopbestendige appartementen en maatschappelijke voorzieningen ontwikkeld kunnen worden voor senioren. Door de politieke en financiële ontwikkelingen is Patrimonium Barendrecht gedwongen om een pas op de plaats te maken. We zijn afhankelijk van de politieke discussies op landelijk niveau en de resultaten daarvan in concreet regeringsbeleid en wachten dit af. Wij hebben de intentie om de huurwoningen van de Driehoek in te brengen en de nieuwe huurappartementen uit te nemen, uiteraard onder voorbehoud van de financiële mogelijkheden van Patrimonium. Gedurende de afgelopen periode hebben wij onderhandeld over de zakelijke randvoorwaarden voor de herontwikkeling van deelgebieden 3-5 en 8-9. De onderhandelingen over de samenwerkingsovereenkomst zijn grotendeels afgerond en de afspraken in een overeenkomst vastgelegd. Op dit moment wordt gewerkt aan het preciseren van de stedenbouwkundige randvoorwaarden voor deelgebieden 8-9. Patrimonium blijft zoeken naar alternatieven, zoals het gefaseerd ontwikkelen van de deelgebieden 8 en 9.

•

Herontwikkeling Notenhof (42 appartementen) In 2011 zijn de bewoners aan de Notenhof geïnformeerd over de sloopplannen van hun woning. Samen met een aantal bewoners en de Bewonersraad hebben we een sociaal plan opgesteld. Het uitverhuisproces startte op 1 juli 2011 en eind 2012 hebben alle oorspronkelijke huurders aan de Notenhof een nieuwe (tijdelijke) woning gevonden. Het afgelopen jaar is een architect geselecteerd, is het conceptontwerp uitgewerkt tot een definitief ontwerp en vonden informatiebijeenkomsten plaats over de nieuwbouw.

•

Nieuwbouw Kerkweg: 29 woningen Dit jaar zijn 29 nieuwbouwwoningen aan de Kerkweg opgeleverd. Hiervan zijn 21 woningen levensloopbestendig. In deze woningen zijn op de begane grond voorzieningen opgenomen om er in de toekomst een badkamer en slaapkamer te maken. De 8 overige woningen zijn eengezinswoningen.

•

Nieuwbouw Talmaweg Patrimonium richt zich met nieuwbouw op levensloopbestendige appartementen. De nieuwbouwlocatie aan de zuidzijde van de Talmaweg leent zich daarvoor niet. Eind 2011 hebben we de gemeente Barendrecht gevraagd haar visie op de ontwikkelmogelijkheden te geven met als doel om deze locatie als bouwkavels uit te geven. De locatie aan de Talmaweg is bestemd als uitpond locatie, in 2012 is er studie gedaan naar mogelijke scenario’s. Patrimonium neemt in 2013 een definitief besluit over de wijze waarop de locatie uitgepond wordt.

Patrimonium heeft in 2012 geen woningen in eigendom verkregen en geen grondposities verworven.

30

6. Dienstverlening Wonen is meer dan alleen een dak boven het hoofd. Omdat het niet alleen gaat om de stenen, maar ook om de mensen, zet Patrimonium zich in voor een goede dienstverlening aan haar huurders. Zekerheid in kwaliteit Patrimonium stelt haar klanten centraal en doet er alles aan om haar huurders van dienst te zijn. Huurders van Patrimonium Barendrecht zijn verzekerd van een prima dienstverlening. Dit blijkt uit de jaarlijkse meting van het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH), die in 2012 is uitgevoerd. Het KWHHuurlabel hebben we in 2012 weten te behouden met een gemiddeld cijfer van 7,9. Het landelijk gemiddelde lag in 2012 op 7,8. Patrimonium heeft in 2012 meegedaan met een pilotmeting van KWH waarbij de klanttevredenheid over de woning en buurt is gemeten. Van de tien deelnemende corporaties is Patrimonium in de top 3 geëindigd. Onze huurders waarderen hun woning met een 7,2 en hun buurt met een 7,3. Meer informatie over het KWH-Huurlabel en hoe we scoren op verschillende onderdelen kunt u vinden op de www.kwh.nl en www.ikwilzorgelooshuren.nl. Continumeting klanttevredenheid bij onderhoudswerkzaamheden Patrimonium voert naast de KWH-meting een eigen continue klanttevredenheidsmeting onder haar huurders uit over het proces van reparatieverzoeken en het planmatig onderhoud via telefonische interviews. De tevredenheid over onze dienstverlening wordt sterk bepaald door het contact tussen onze medewerkers (en medewerkers van onze aannemers) en onze huurders.

•

Klanttevredenheid bij reparatieverzoeken Er zijn in totaal 204 enquêtes afgenomen voor de afhandeling van reparatieverzoeken. Patrimonium scoort een 7,7. Het landelijk gemiddelde is 7,2.

•

Klanttevredenheid bij planmatig onderhoud Er zijn in 2012 in totaal 211 enquêtes afgenomen over de uitvoering van het planmatig onderhoud. Ook over het planmatig onderhoud zijn onze huurders tevreden en waarderen dit met een 7,4 (landelijk gemiddelde 7,2).

Keuzevrijheid bewoners bij woningverbetering Patrimonium biedt huurders ruimte voor individuele woningverbetering. Woningverbetering gebeurt op verzoek van bewoners, maar ook bij onderhoudsprojecten door Patrimonium. Daarnaast hebben huurders bij vervanging van sanitair, keuken en tegelwerk een aantal keuzemogelijkheden. Ook nieuwe huurders krijgen keuzes voor de inrichting en afwerking van hun woning.

31

Zelf veranderingen aanbrengen Huurders krijgen maximale vrijheid om hun woning naar eigen smaak aan te passen. Wel zijn spelregels vastgesteld op het gebied van onderhoud, veiligheid en wet- en regelgeving. Huurders die met toestemming van Patrimonium veranderingen aanbrengen, hoeven bij verhuizing de woning niet in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Ze mogen de veranderingen voor overname aanbieden aan de volgende huurder. Veranderingen die kwaliteit aan de woning toevoegen, komen in aanmerking voor een vergoeding door Patrimonium. In 2012 hebben we 102 aanvragen goedgekeurd. Ruim de helft van de verzoeken waren aanvragen voor veranderingen aan de binnenzijde van de woning. Tabel 13. Aanvragen zelf veranderingen aanbrengen 2012 Onderwerp aanvragen

2011

Aantal Percentage Aantal Percentage

Interieur algemeen

67

61%

26

46%

Vloerafwerking

11

10%

2

4%

Buitenkant van de woning

10

9%

18

31%

Buitenruimte

5

5%

3

5%

Verbetering op gebied van veiligheid, gezondheid of milieu

9

8%

5

9%

Overig

8

7%

3

5%

Totaal

110

100%

57

100%

ServicePlus-abonnement Patrimonium heeft de afgelopen jaren kleine reparaties (huurdersonderhoud zoals vastgelegd in het Besluit kleine Herstellingen) kosteloos uitgevoerd. Vanaf 1 augustus 2012 heeft Patrimonium het ServicePlusabonnement geïntroduceerd. Huurders hebben de mogelijkheid om een ServicePlus-abonnement af te sluiten voor het uitvoeren van het onderhoud waar de huurder zelf verantwoordelijk voor is. Voor een maandelijks bedrag van € 5,99 voert Patrimonium een groot deel van het huurdersonderhoud voor de huurders uit. Eind 2012 maakten ruim vijfhonderd huurders gebruik van het ServicePlus-abonnement.

Klachten over de dienstverlening Geschillenadviescommissie Patrimonium is aangesloten bij de regionale Geschillenadviescommissie (GAC). In 2012 zijn er geen klachten over Patrimonium in behandeling genomen. Huurcommissie In 2012 zijn twee huurverlagingsverzoeken door de huurcommissie behandeld en in beide gevallen het verzoek tot huurverlaging afgewezen.

32

7. Organisatie Maatschappelijk ondernemen staat tegenwoordig bij vrijwel alle corporaties hoog op de agenda, zo ook bij Patrimonium. In 2012 hebben we ons ondernemingsplan 2012-2016 gepresenteerd; Focus op Barendrecht. Focus op Barendrecht, Ondernemingsplan 2012-2016 Wat we goed doen blijven we doen, dat wat beter kan, daar gaan we mee aan de slag! In 2011 hebben we samen met onze partners en belanghebbenden de Marktvisie 2025 opgesteld en zij hebben mede het maatschappelijk presteren van Patrimonium beoordeeld via de visitatie. Beide documenten liggen ten grondslag aan ons ondernemingsplan, evenals de inbreng van onze medewerkers en raad van commissarissen. In het ondernemingsplan hebben we focus aangebracht op vergrijzing, sociaal kwetsbaren, leefbare buurten, duurzame en betaalbare woningen en een heldere veranderopgave voor Barendrecht. De eerste twee jaar ligt de focus met name op de uitvoering van energiemaatregelen, het mede realiseren van een lokaal zorgnetwerk en zorgen dat zaken die onze huurders raken, maar niet tot onze kerntaak horen, opgepakt worden door hen zelf of door onze netwerkpartners.

Organisatiestructuur De organisatiestructuur ziet er per 31 december 2012 als volgt uit.

Figuur 1. Organogram

33

Personeel Patrimonium richt zich op het ontwikkelen en motiveren van medewerkers en het bevorderen van de gewenste organisatiecultuur. De organisatiespeerpunten voor de komende vijf jaar (2012 – 2016) zijn focus op vergrijzing, focus op sociaal kwetsbaren, focus op leefbare buurten, focus op duurzame en betaalbare woningen en focus op een heldere veranderopgave voor Barendrecht. De personeelscompetenties zijn gericht op kostenbewustheid en dienstverlening. In 2012 was de vaste personele samenstelling begroot op 29,8 fte’s. Eind 2012 was de vaste personeelsbezetting 27,7 fte’s. We hebben geen medewerker(s) aangetrokken en er zijn twee medewerkers vertrokken. Op interim-basis is eind 2012 0,4 fte ingehuurd. Aan het eind van 2012 waren 28,1 fte’s werkzaam. De kosten van inhuur bedraagt € 232.000. Hiervan is € 40.000 het gevolg van vervanging bij zwangerschap. Voor projectontwikkeling is € 66.000 aan kosten gemaakt. Deze zijn volledig toegerekend aan de projecten. Tabel 14. Samenstelling personeelsbestand 2012

2011

2010

Aantal medewerkers

31

33

35

-

Man

11

12

14

-

Vrouw

20

21

21

2

2

1

Gemiddelde leeftijd

42

42,9

42,7

Gemiddelde diensttijd (in jaren)

7,6

6,6

5,2

Ziekteverzuim (in procenten)

3,6

2,7

5,8

In- en uitstroom medewerkers (in aantallen)

2

4

8

Aantal medewerkers met (deeltijd)pensioen

0

0

0

WAO’ers (in aantallen)

0

0

0

Stagiaires (in aantallen)

3

5

2

Personeel op interimbasis

Organisatieaanpassing In 2012 vond een organisatieaanpassing plaats. De organisatiestructuur is aangepast. Daarnaast staat de financiële positie van corporaties sterk onder druk door alle overheidsmaatregelen, dit geldt ook voor Patrimonium. Efficiënte bedrijfsvoering wordt steeds belangrijker. Onze beheerskosten, waaronder de personeelskosten, zijn ruim hoger dan de landelijke benchmark, terwijl de opgaven voor de komende jaren in lijn zijn met de benchmarks. De toekomstige formatieomvang per 1 september 2012 is vastgesteld op 24 fte’s. Een aantal medewerkers was (deels) boventallig. In een met de vakbonden (FNV, CNV en De Unie) opgesteld sociaal plan zijn

34

hierover afspraken gemaakt. De nieuwe formatie wil Patrimonium uiterlijk per 1 september 2014 realiseren. Dat betekent een overgangstermijn van twee jaar waarin met (gedeeltelijk) boventalligen maatwerkafspraken gemaakt zijn. Deze maatwerkafspraken bestaan uit outplacement, aanvaarding andere functie, natuurlijk verloop (vervroegd pensioen), externe detachering of vertrekregeling met vergoeding. Stages Patrimonium gaat actief om met stages en heeft als uitgangspunt dat minimaal één stagiair per stagesoort per stagejaar (september t/m mei) wenselijk is. Het gaat dan om werkstages (beroepsvoorbereidende stages en eind- of afstudeerstages) en maatschappelijke stages (snuffelstages). Ook doen we mee aan de Prokkeldagen/Prokkelstages van Humanitas. Een Prokkel is een prikkelende ontmoeting tussen mensen met én zonder verstandelijke beperking. Opleiding De opleidingsregeling is ongewijzigd gebleven. Patrimonium investeert geld en de medewerker investeert tijd. Voor elke functie is het competentie- en opleidingsniveau bepaald en aanvullende opleidingen worden door medewerkers en leidinggevende geïnitieerd. Iedere medewerker krijgt de mogelijkheid om een opleiding of training te volgen die aansluit bij de huidige functie, of voor het vervullen van een andere functie bij Patrimonium of een andere werkgever. Persoonlijk ontwikkelingsplan In 2012 hebben drie medewerkers een persoonlijk ontwikkelingsprogramma op hbo-niveau doorlopen en heeft één van deze medewerkers de hbo-opleiding afgerond. Eén medewerker doorloopt een persoonlijk ontwikkelingsprogramma voor zijn promotie. (Collectief) opleidingsplan De collectieve opleiding voor 2012 was Feedback geven en samenwerken. Veiligheid en preventie De organisatie voor bedrijfshulpverlening (BHV) bestond aan het eind van het jaar uit vier medewerkers en een hoofd BHV. Het BHV-team heeft in 2012 tweemaal overlegd. Er is in het najaar een demonstratie van de verschillende alarmsituaties in het kantoor geweest. Een ontruimingsoefening vond niet plaats. Patrimonium beschikt over een AED, die door verschillende medewerkers bediend kan worden. Werkkostenregeling In 2012 heeft het managementteam besloten het project werkkostenregeling met een jaar op te schorten vanwege de hoge prioriteit van andere grote projecten zoals het ondernemingsplan en de organisatieaanpassing.

35

Ziekteverzuim In 2011 is extra aandacht besteed aan verzuim en gezondheid, om het verzuim terug te dringen en het verzuimpercentage omlaag te krijgen. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. Het verzuimpercentage is in 2011 aanzienlijk verlaagd. 2012 geeft ten opzichte van 2011 wel een lichte stijging weer, maar het verzuimpercentage is nog steeds onder de 4 procent. De lichte stijging werd veroorzaakt door een langdurig zieke en veel kortdurend verzuim. Medewerkers hebben, net als in 2011, de mogelijkheid om eens per maand gebruik te maken van stoelmassage. Ook zijn, naar aanleiding van het in 2011 uitgevoerde werkplekonderzoek, diverse Arbo voorzieningen verstrekt zoals muismatten en documenthouders. Wijziging arbodienst In 2012 is besloten het contract met de huidige arbodienstverlener op te zeggen. De belangrijkste redenen hiervoor waren het eenzijdig wijzigen van de contractvoorwaarden door de arbodienstverlener en de gebrekkige dienstverlening. Per 1 januari 2013 is de CareGroup de nieuwe arbodienstverlener voor Patrimonium en haar medewerkers. De CareGroup past goed bij Patrimonium omdat zij op verrichtingenbasis declareren, specialisten in kunnen zetten wanneer wij dat willen en redelijke tarieven hanteren.

Communicatie Elk jaar organiseren we twee evenementen voor onze leden, relaties en medewerkers: in het voorjaar de Lenteborrel en in het najaar de Herfstlezing. 2012 stond in het teken van het honderdjarig bestaan van Patrimonium. Feestelijke jubileumactiviteiten zijn geïntegreerd in de bestaande onderhouds- en leefbaarheidsactiviteiten. Op 24 mei is een feest georganiseerd voor relaties, belanghebbenden en medewerkers. Op 1 juni vond het huurdersfeest plaats. Elke maand plaatsen we een paginagrote advertorial in het Barendrechtse weekblad De Schakel. Hiermee informeren we onze huurders (en alle inwoners van Barendrecht) over onze werkzaamheden, de ontwikkelingen bij Patrimonium maar ook in de corporatiebranche, en onze visie op samen wonen en leven in Barendrecht. In april publiceerden we het overzicht van de Resultaten en ambities 2011.

In 2012 is de vernieuwde internetsite gelanceerd. We gebruiken social media ter ondersteuning van de traditionele en digitale media. Sponsoring Patrimonium heeft in 2012 •

Speeltuinvereniging De Oranjetuin gesponsord met een bedrag van € 875. Medewerkers van Patrimonium hadden met de veiling van de kerst- en relatiegeschenken geld opgehaald. Patrimonium heeft dit bedrag verdubbeld.

36

•

Samen met Peter Terlouw Tweewielers twee fietsen gesponsord voor vrijwilligers van de brandweer. De vrijwilligers van de brandweer voeren de komende jaren woningchecks uit bij huurders van Patrimonium.

37

Medezeggenschap De OR bestond eind 2012 uit Raoul Hey (voorzitter) , Ria Bakker (secretaris) en Carola van Es (vicevoorzitter)

De OR heeft in 2012 de volgende onderwerpen besproken (informatie) •

Medewerkersonderzoek; voortgang projectgroepen Medewerkers zijn in het afgelopen jaar in drie projectgroepen aan de slag gegaan met de uitkomsten van het in 2011 gehouden medewerkersonderzoek: Samenwerken, Organisatie van het werk en Beoordelen. De projectgroep Beoordelen heeft een advies gegeven op het huidige beoordelingssysteem. Dit advies is gedeeltelijk overgenomen. In 2013 worden de aanpassingen in het beoordelingssysteem verder uitgewerkt.

•

Procedure pensioenopbouw bij onbetaald verlof In 2012 is de procedure voor pensioenopbouw bij onbetaald verlof op papier gezet.

•

Ondernemingsplan In 2011 is begonnen met het opstellen van het ondernemingsplan. In 2012 is het ondernemingsplan 2012-2016, Focus op Barendrecht afgerond en geïmplementeerd.

•

Cultuurtraject Een startnotitie voor een cultuurveranderingstraject is goedgekeurd. In 2013 gaat een projectgroep hiermee aan de slag.

•

Collectieve cursus feedback en samenwerken In 2012 hebben alle medewerkers deelgenomen aan de training Feedback geven en samenwerken. De cursus is gegeven naar aanleiding van de uitkomsten van het medewerkersonderzoek.

•

Begroting/jaarplanning OR 2013 De begroting voor het nieuwe jaar is opgesteld en goedgekeurd.

De OR heeft in 2012 advies gegeven op het volgende onderwerp Organisatieaanpassing Een projectgroep is samengesteld om zich te buigen over de organisatieaanpassing. De OR is om advies gevraagd over de nota organisatieaanpassing. De vakbonden hebben, in nauw overleg met de OR, onderhandeld over het sociaal plan. De OR heeft in 2012 ingestemd met het vervaardigen en/of wijzigen van de volgende onderwerpen •

Integriteitscode De integriteitscode is aangepast op het onderdeel Scheiding werk en privé. Medewerkers moeten,

38

als zij een opdracht laten uitvoeren door een opdrachtnemer van Patrimonium, dit melden als het bedrag van de factuur boven de € 5.000 uitkomt. •

Klokkenluidersregeling Vanwege de nieuwe Governancecode is de klokkenluidersregeling herzien (leesbaarder gemaakt).

•

Arbodienst Het contract met 365 Arboned is opgezegd. Deze arbodienstverlener voldeed niet meer aan de verwachtingen en eisen van Patrimonium.

•

Collectief vrije dagen 2013 Instemming met de door het managementteam voorgestelde collectief vrije dagen voor 2013.

Verbindingen Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Patrimonium heeft eind 2008 een bv opgericht voor de afwikkeling van de VSO1. Tot op heden is de bv niet voor andere doeleinden gebruikt. De bv heeft in 2012 geen activiteiten ontplooid. Ook zijn er geen medewerkers in dienst of lopende verplichtingen. Gezien de geringe omvang van de activa en passiva is ervoor gekozen geen consolidatie toe te passen.

Tabel 15. Balans Energie & Vastgoed B.V. Bedragen x € 1,--

Per 31 december Vaste activa

2012

2011

0

0

2012 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Overige reserves

Vlottende activa Bank Nog te ontvangen bedragen Vordering op Patrimonium

Resultaat boekjaar 15.048 15.288 0

0

9.148

9.184

Barendrecht

18.000 18.000 6.458

6.715

-240

-256

24.218 24.459 Kortlopende schulden Nog te betalen kosten aan

0

0

13

14

Patrimonium Nog te betalen kosten

Totaal activa

2011

24.232 24.472

Totaal passiva

24.232 24.472

39

8. Governance Woonvereniging Patrimonium Barendrecht wil als maatschappelijke onderneming op de juiste wijze verantwoording afleggen en transparant handelen. De Governancecode Woningcorporaties wordt door Patrimonium onderschreven en vrijwel geheel gevolgd.

Corporate Governance De bestuurlijke organisatie heeft haar basis in de statuten en is verder vastgelegd in het reglement van de raad van commissarissen, reglement auditcommissie, reglement remuneratiecommissie, procuratieregeling en het treasurystatuut. Patrimonium heeft een integriteitcode en klokkenluidersregeling.

Bestuur Mevrouw drs. M.B. van Leeuwen, directeur-bestuurder, is 54 jaar en heeft de volgende nevenfuncties: •

bestuurslid Stichting Lentefonds, Barendrecht

•

bestuurslid Stichting Matchroom Barendrecht

•

bestuurslid Stichting Stalpaert van der Wiele, Delft

•

bestuurslid Maaskoepel, Rotterdam

Patrimonium heeft in 2012 geen functionarissen in dienst gehad waarvoor conform de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt) melding van het inkomen moet worden gemaakt. Gezien de Governancecode kiest Patrimonium er wel voor het inkomen van de directeur-bestuurder te publiceren. Op het moment dat de bestuurder in dienst trad (1 augustus 2010), is zij ingeschaald op basis van de adviesregeling Arbeidsvoorwaarden Statutair Bestuurder Woningcorporaties (Commissie-Izeboud). Voor de aanpassing van de beloning van de bestuurder hanteren we het advies van de VTW (Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) en de NVBW (Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties). Met de bestuurder zijn geen afspraken gemaakt over een variabele bezoldiging op basis van bepaalde prestatiecriteria.

Tabel 16. Beloning directeur-bestuurder over 2012 in euro’s

Periode

Periodiek betaalde beloningen

Pensioenen en soortgelijke vergoedingen

Uitkeringen bij beëindiging dienstverband

Bonusbetalingen

Totaal

2012

€ 98.350

€ 31.414

0

0

€ 129.764

2011

€ 99.829

€ 35.727

0

0

€ 135.556

Leningen (en voorschotten en garanties) voor de bestuurder Patrimonium heeft geen leningen verstrekt aan haar bestuurder.

40

Bestuursbesluiten In 2012 zijn er 22 bestuursvergaderingen geweest. De onderwerpen van de belangrijkste besluiten die de directeur-bestuurder in 2012 heeft genomen, zijn: •

ondernemingsplan 2012-2016

•

grootonderhoud de Donge en Talmaweg

•

strategisch voorraadbeleid

•

beleid zelf veranderingen aanbrengen

•

organisatieaanpassing Patrimonium

•

onderhouds-ABC en ServicePlus-

•

nieuwe website Patrimonium

•

vernieuwde klokkenluidersregeling

•

duurzaamheidbeleid

•

investeringsstatuut

•

participatiebeleid

•

wijziging arbodienst

•

flora- en faunabeleid

•

begroting 2013

•

visie op leefbaarheid

•

herontwikkeling Notenhof

•

raamovereenkomst dagelijks onderhoud

abonnement

Op 23 augustus heeft het managementteam een dagdeel de strategische thema’s voor 2013 besproken.

Raad van commissarissen De raad van commissarissen (RvC) van Patrimonium Barendrecht is belast met het toezicht op de algemene gang van zaken binnen Patrimonium, in het bijzonder op het algemene beleid van de directeurbestuurder, voor wie de raad ook een adviserende rol, een werkgeversrol en een klankbordfunctie vervult. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad zijn in artikel 35 van de statuten van Patrimonium omschreven. Dit is verder uitgewerkt in het reglement voor de raad van commissarissen. Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen heeft de raad van commissarissen zich regelmatig mondeling en schriftelijk door de directeur-bestuurder laten informeren over de volkshuisvestelijke en financiële resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en over de wensen en behoeften van belanghebbenden. Toezichtkader Als kader voor het uitoefenen van zijn taken hanteert de raad van commissarissen het BBSH, de beleidsbrieven van de ministers van het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), de door de raad van commissarissen goedgekeurde missie, jaarplan en begroting en de afspraken met belanghebbenden, in het bijzonder de afspraken met de gemeente Barendrecht en de Bewonersraad. De raad van commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar het volgende ondernomen om zich op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in het speelveld van Patrimonium: •

kennisnemen van alle relevante beleidsnota's van Patrimonium en van de gemeente Barendrecht, relevante publicaties van het ministerie van BZK en het CFV, relevante artikelen in De Schakel (het regionale weekblad) en informatie en deelname aan activiteiten van de VTW

41

•

overleg met belanghebbenden, onder meer de Bewonersraad, en de ondernemingsraad van Patrimonium.

Deskundigheid en samenstelling raad van commissarissen Een profielschets van de meest gewenste deskundigheden en achtergronden van de leden van de raad van commissarissen fungeerde als selectiebasis. De profielschets is in 2012 herijkt om aan te sluiten bij de specifieke kenmerken van de corporatie en bij de toekomstplannen. De volledige profielschets staat op de internetsite van Patrimonium Barendrecht. De raad van commissarissen van Patrimonium bestaat statutair uit ten minste vijf en ten hoogste zeven leden. De benoemingsperiode is maximaal vier jaar, waarna het lid nog eenmaal voor een periode van maximaal vier jaar kan worden herbenoemd. De maximale zittingsperiode is acht jaar. Twee leden van de raad zijn voorgedragen door de huurdersorganisatie, de Bewonersraad.

Tabel 17. Samenstelling raad van commissarissen per 31 december 2012 Naam RvC-lid

de heer

de heer

de heer

de heer

mevrouw

ir. C.W.P. Pijlman

dr. ir. H.M. Koolma

C.J. van der Graaf

E.P. Hvalsbraten

drs. G.M. Welleman

Leeftijd

68

52

53

49

61

Functie

Voorzitter

Vicevoorzitter

Lid

Lid

Lid

(Her)

Benoemd op 1 juli

Benoemd 14 april 2009 Benoemd op 1 juli

Benoemd op 1 juli

Benoemd 14 april

benoeming

2006. Herbenoemd 1

voor 3 jaar.

2006. Herbenoemd 1

2006. Herbenoemd 1

2009 voor 3 jaar.

juli 2009 voor vier jaar.

Herbenoemd per 26

juli 2010.

juli 2010.

Herbenoemd per 26

30 juni 2016

30 juni 2014

30 juni 2014

30 juni 2016

Remuneratie

Audit, Visitatie

Audit, Visitatie

Remuneratie

Volkshuisvesting,

Volkshuisvesting,

Ontwikkeling vastgoed, Bedrijfsvoering,

Volkshuisvesting,

bestuurlijke

ruimtelijke ordening,

overheid

sociale zaken en

verhoudingen

bestuur en organisatie

Gepensioneerd

Eigenaar adviesbureau Verwerver provincie

bestuurder corporatie.

Rik Koolma

juni 2012. Aftredend per

30 juni 2013

Commissie Deskundigheid

Beroep

juni 2012.

financiën

welzijn Financieel directeur

Zuid-Holland

Programmamanager WWI-aanpak in

Vastgoedstrategie &

Rotterdam

Prestatiesturing Nevenfuncties

Bestuurslid Volkskracht Research Fellow

Extern deskundige

Voorzitter Stichting

Historische

Bestuurswetenschap-

EURAC / Erasmus

Vrienden van de

Monumenten.

pen VU.

Universiteit Rotterdam.

Molenwei Centrum

Bestuurslid

Docent School of

Commissaris Timro

voor Natuur- en

Rotterdamsch

Accountancy and

Group, Roosendaal.

milieueducatie in

Volksuniversiteits-

Controlling Nyenrode

Penningmeester vv

Rotterdam-Charlois

fonds.

Business University.

Hillegersberg R’dam

Voorzitter Bestuur FWRR Lid RvC Laurentius

42

Benoeming/herbenoeming In 2012 zijn de heer Koolma en mevrouw Welleman herbenoemd tijdens de algemene vergadering op 26 juni 2012 voor een periode van vier jaar. Commissies De raad van commissarissen heeft uit zijn midden een auditcommissie en een remuneratiecommissie ingesteld. Auditcommissie De auditcommissie bestaat uit twee leden en is onder meer belast met het toezicht op de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen, de financiële informatieverschaffing door Patrimonium, de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van de externe accountant en de relatie met de externe accountant. In 2012 werd de auditcommissie gevormd door de heren Hvalsbraten en Van der Graaf. De auditcommissie heeft drie keer vergaderd. Onderwerpen waren onder meer treasury jaarplan, reglement auditcommissie, impact RJ645 op jaarrekening, jaarrekening en jaarverslag 2011, begroting 2013, management letter 2012, investeringsstatuut en treasury statuut. Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie is belast met de selectie en advisering over de benoeming van de leden van de raad van commissarissen en het bestuur. De RvC treedt op als werkgever van de directeur-bestuurder, waarvoor de remuneratiecommissie een voorstel doet over beloning en arbeidsvoorwaarden. Daarnaast onderhoudt de commissie de relatie met de ondernemingsraad. De commissie bestaat uit de heer Koolma en mevrouw Welleman. De remuneratiecommissie heeft in 2012 een voortgangsgesprek en beoordelingsgesprek gevoerd met de directeur-bestuurder. Aan de RvC heeft de commissie een advies uitgebracht met betrekking tot de beloning van de directeur-bestuurder. Ook heeft de remuneratiecommissie zich gebogen over de consequenties van de Wet normering topinkomens voor de beloning van het bestuur en de toezichthouders van Patrimonium. Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen is getoetst aan bepaling III.2.2 van de Governancecode Woningcorporaties. Alle leden voldoen aan deze bepalingen en zijn onafhankelijk. In 2012 is binnen Patrimonium geen gebruik gemaakt van de Regeling Melding Onregelmatigheden. Werkzaamheden raad van commissarissen De raad is in 2012 vier keer bijeengekomen in een reguliere vergadering waarbij ook de directeurbestuurder aanwezig was. De raad heeft in 2012 geen zelfevaluatie gehouden. Deze is gehouden in het eerste kwartaal van 2013.

43

Toezichtfunctie In 2012 heeft de raad van commissarissen de volgende statutaire werkzaamheden verricht, zoals vastgelegd in artikel 35 van de statuten en in het reglement van de raad van commissarissen. Goedkeuring is verleend aan: •

Integriteitscode

•

Ontwikkelingen in project Centrumontwikkeling

•

Treasury-jaarplan 2012

•

Jaarverslag en jaarrekening 2011

•

Realisatievoorstel Talmaweg

•

Klokkenluidersregeling

•

Verkoopstrategie de boerderij

•

Grootonderhoudsproject de Donge

•

Strategisch voorraadbeleid

•

Meerjarenonderhoudsplanning

•

Investeringsstatuut

•

Treasurystatuut

Kennisgenomen en behandeling van: •

stand van zaken lopende projecten

•

financiële kwartaaloverzichten

•

mededelingen directeur-bestuurder

•

managementletter en de daaruit voortvloeiende verbeteringsmogelijkheden.

Er zijn twee voordrachten voor herbenoeming van leden van de RvC gedaan in 2012. Adviserende functie De raad besprak de volgende strategische en beleidsmatige onderwerpen met de directeur-bestuurder: •

Organisatieaanpassing

•

Ondernemingsplan 2012-2016

•

Corporate Governance

•

(vastgoed) portefeuillestrategie

•

Ontwikkelingen in de sector

Overige onderwerpen Verder heeft de raad van commissarissen gesproken over en zich beziggehouden met de volgende onderwerpen: •

44

Kader beoordeling directeur

•

Herbenoeming commissarissen

•

Werving en profiel nieuwe commissaris

•

Reglementen raad van commissarissen, auditcommissie, remuneratiecommissie

•

Aanscherping btw-regeling commissarissen

•

Wet normering topinkomens

Overleg met de directeur-bestuurder De relatie tussen de raad van commissarissen en de directeur-bestuurder is vruchtbaar en goed. De voorzitter en de vicevoorzitter van de raad van commissarissen hebben frequent overleg gehad met de directeur-bestuurder over: •

de algemene gang van zaken

•

maatschappelijke ontwikkelingen

•

ontwikkelingen in de corporatiesector

•

lokale samenwerking

•

personele zaken

•

voorbereiding agenda raad van commissarissen

•

toezicht- en toetsingskader.

Overleg RvC en OR Een delegatie van de raad van commissarissen heeft op 6 juni een regulier overleg gehad met de OR. Op 13 december 2012 hebben zij een extra overleg gehad om de ervaringen van de OR rondom de organisatieaanpassing te bespreken. Overleg RvC en Bewonersraad Op 29 februari en 24 oktober 2012 hebben de huurderscommissarissen overleg gehad met de Bewonersraad over de samenwerking met Patrimonium en de prestatieafspraken met de Bewonersraad. Op 5 september 2012 hebben de raad van commissarissen, Bewonersraad, directeur-bestuurder en het managementteam een projectbezoek afgelegd aan verschillende projecten van Patrimonium in Barendrecht. Hierbij zijn ze begeleid door de projectleiders van de verschillende projecten. De bijeenkomst startte in het kantoor van de Bewonersraad met een presentatie over de projecten Notenhof en Centrumontwikkeling. Daarna zijn de volgende projecten bezocht: Kerkweg, Talmaweg, J.G. Oemvliet, Donge, Kolkleede en Schipleede Relatie met accountant De bevindingen van de accountant bij de jaarstukken over 2011 zijn op 19 april 2012 in de auditcommissie en op 10 mei 2012 met de gehele raad van commissarissen besproken. Er is buiten de controlewerkzaamheden geen aanleiding geweest voor een aparte opdrachtverlening. Het werk van de accountant is in het verslagjaar niet formeel geëvalueerd. Uiteraard was er wel een informele afstemming.

45

Tegenstrijdige belangen Er hebben zich in 2012 binnen de raad van commissarissen geen gevallen van potentieel tegenstrijdige belangen voorgedaan. Aanpassing organisatie De raad van commissarissen heeft zich gedurende het jaar regelmatig op de hoogte gesteld van de vorderingen en inspanningen om de organisatie aan te passen. De raad heeft met veel waardering kennisgenomen van de bereidheid van de medewerkers van Patrimonium om medewerking te verlenen aan de beoogde inkrimping en herordening van de organisatie. Lidmaatschap VTW De raad van commissarissen is sinds 2007 collectief lid van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Patrimonium betaalt het lidmaatschap. Leden van de raad hebben vergaderingen, workshops en cursussen van de VTW bijgewoond of gevolgd. Honorering De honorering van de raad van commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de raad en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van Patrimonium.

Tabel 18. Honorering raad van commissarissen 2012 Naam RvC-lid

Brutovergoeding (inclusief bijdrage ZVW)

Functie

de heer C.W.P. Pijlman

voorzitter

€ 8.032

vicevoorzitter

€ 5.890

de heer C.J. van der Graaf

lid

€ 5.355

de heer E.P. Hvalsbraten

lid

€ 5.355

mevrouw G.M. Welleman

lid

€ 5.355

de heer H.M. Koolma

De honorering is gebaseerd op het door de VTW geadviseerde niveau. De commissarissen ontvangen verder geen individuele (kosten)vergoedingen.

46

Leningen (alsmede voorschotten en garanties) voor de commissarissen Patrimonium heeft geen leningen, voorschotten en/of garanties verstrekt aan haar commissarissen of zich garant gesteld voor leningen door derden aan haar commissarissen.

Algemene Vergadering De Algemene Vergadering heeft op 26 juni 2012 de jaarstukken unaniem goedgekeurd en op voorspraak van de voorzitter van de raad van commissarissen aan het bestuur decharge verleend. Het bestuur heeft daarna de jaarstukken vastgesteld. De algemene vergadering heeft de heer Koolma en mevrouw Welleman herbenoemd als commissarissen voor een periode van vier jaar. Er waren 34 stemgerechtigde leden aanwezig in de zaal van De Ontmoeting. Het verslag van de vergadering is binnen een maand aan alle leden, ook de niet-aanwezige leden, toegezonden.

47

9. Ambities en financiën in evenwicht Patrimonium wil presteren naar vermogen; Patrimonium wil een financieel gezonde organisatie zijn en het beschikbare geld maximaal inzetten voor haar doelgroep.

Stelselwijziging Patrimonium Barendrecht past vanaf verslagjaar 2012 de herziene Richtlijn voor de jaarverslaggeving, 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (2011) toe. In deze herziene richtlijn is een aantal belangrijke wijzigingen opgenomen. Zo heeft Patrimonium haar vastgoed in exploitatie geclassificeerd naar de categorieën sociaal vastgoed en commercieel vastgoed, waarbij het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel wordt aangemerkt. Als waarderingsgrondslag is gekozen voor de actuele waarde – bedrijfswaarde. Concreet betekent dit dat het sociale vastgoed gewaardeerd wordt tegen actuele waarde – bedrijfswaarde en het commerciële vastgoed tegen historische kostprijs. Het toepassen van de nieuwe RJ 645 kwalificeert als een stelselwijziging. Conform de verslaggevingsvereisten heeft Patrimonium Barendrecht de vergelijkende cijfers over het boekjaar 2011 herrekend naar de nieuwe waarderingsgrondslagen en als zodanig verwerkt in de jaarrekening. De effecten van de stelstelwijziging zijn retrospectief verwerkt in het beginvermogen.

Jaarresultaat 2012 Het jaarresultaat 2012 na belastingen is uitgekomen op € 0,8 miljoen positief. Het resultaat voor belastingen en voor waardeveranderingen van de vaste activa bedroeg ongeveer € 2,4 miljoen positief (2011:€ 0,2 miljoen op basis van herziene vergelijkende cijfers). Tabel 19 geeft voor enkele posten de realisatie van de begroting weer met een korte toelichting.

48

Tabel 19. Realisatie begroting 2012 * Begroting Werkelijk Bedrijfsopbrengsten A Huren B Opbrengsten servicecontracten C Netto verkoopresultaat vastgoedport.

2012

Realisatie

2012 Percentage

Werkelijk 2012

Werkelijk

Verschil

2011 Percentage

14.189

14.299

101%

14.299

13.646

5%

591

621

105%

621

597

4%

2.049

736

36%

736

752

-2%

299

220

74%

220

495

-55%

E Afschrijving

2.725

2.719

100%

2.719

2.603

4%

F Overige w aardeveranderingen

4.845

771

16%

771

4.750

-84%

G Lonen en salarissen

1.586

1.583

100%

1.583

1.723

-8%

G Sociale lasten

226

204

90%

204

198

3%

G Pensioenlasten

291

271

93%

271

283

-4%

3.707

3.212

87%

3.212

4.981

-36%

267

94

35%

94

87

8%

591

585

99%

585

596

-2%

1.884

1.884

100%

1.884

1.896

-1%

2.942

2.917

99%

2.917

2.937

-1%

0

0

99%

791

894-

D Overige opbrengsten Bedrijfslasten

H Onderhoudslasten I

Leefbaarheid

J Lasten servicecontracten K Overige bedrijfslasten Financieringslasten L Netto financieringslasten Overig M Resultaat deelneming

-

N Vennootschapsbelasting

800

0 791

-188%

* De vergelijkende cijfers over 2011 zijn aangepast als gevolg van de stelselwijziging.

Toelichting A – Huren Voor Patrimonium is de huuropbrengst de voornaamste inkomstenbron. In 2012 is 101 procent van de begrote huuropbrengst gerealiseerd. Ten opzichte van 2011 nam de huuropbrengst toe met vijf procent. Patrimonium heeft de maximale huurverhoging die wettelijk is toegestaan (2,3 procent in 2012) toegepast. Bij mutaties worden woningen geharmoniseerd naar de streefhuur. B – Opbrengsten servicecontracten Hieronder vallen de voorschotten van de servicekosten. Hiertegenover staan kosten voor de geleverde diensten zoals schoonmaak, verlichting en warmte. Deze zijn opgenomen in de directe exploitatielasten. Teveel in rekening gebrachte voorschotten worden afgerekend met de huurders. Per saldo is deze post voor Patrimonium kostenneutraal. C – Netto verkoopresultaat verkoopportefeuille In 2011 heeft Patrimonium verkoopbeleid opgesteld. In het bestaande bezit zijn 87 woningen aangemerkt als te verkopen woningen. Onder zittende huurders van deze woningen is tot op heden weinig koopbereidheid (tegen marktwaarde). Dit betekent dat deze woningen pas bij mutatie kunnen worden verkocht. Er zijn in 2012 vier woningen uit het bestaand bezit verkocht. Ook zijn negen garages verkocht en

49

de laatste koopwoning uit het project Vrouwenpolder. Dit heeft geresulteerd in een boekwinst van € 736.000. De begroting voor 2012 was aanzienlijk hoger. Het is niet gelukt in 2012 om een lege kavel en een boerderij te verkopen. Deze opbrengsten waren wel begroot. Voor beide locaties wordt in 2013 extra inspanning verricht om verkoopopbrengsten te genereren. D – Overige opbrengsten De lagere opbrengsten dan begroot zijn voornamelijk veroorzaakt door minder toe te rekenen interne uren aan projecten. Dit door vertragingen in projecten. Ten opzichte van vorig jaar wordt een groot deel van het verschil verklaard doordat in 2012 projectsubsidies ontvangen zijn van de Gemeente Barendrecht. E – Afschrijvingen Conform de nieuwe RJ645 is het verplicht om lineair af te schrijven op de bedrijfswaarde van het sociale vastgoed. De afschrijving is conform de begroting. F – Overige waardeveranderingen Dit betreft afwaarderingen van materiële vaste activa in ontwikkeling. De investeringen in groot onderhoud aan de Talmaweg en De Donge zijn afgewaardeerd tot de stijging van de bedrijfswaarde. Voor de berekening van de bedrijfswaarde worden dezelfde uitgangspunten gehanteerd als voor het vastgoed in exploitatie. G – Lonen, salarissen, pensioenlasten en sociale lasten De lonen zijn conform de begroting en lager dan vorig jaar. Dit als gevolg van de daling van het aantal fte’s die vanaf 2008 is ingezet. Ten opzichte van de begroting is meer dan begroot uitgegeven aan inhuurkrachten. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat in de loop naar de reorganisatie geen vaste medewerkers zijn aangetrokken. Hierdoor is een managementfunctie langer dan begroot vervuld via inhuur. De uitgaven voor personeel in vaste dienstbetrekking is juist lager uitgekomen. Per saldo compenseren deze verschillen elkaar. H – Onderhoudslasten De onderhoudslasten zijn lager uitgevallen dan vorig jaar. Op individuele woningverbetering is aanzienlijk bespaard. Ook draagt het ServicePlus-abonnement bij aan het naar beneden dringen van de kleine herstellingen. Dit abonnement is het gevolg van de beleidswijziging van Patrimonium om de kleine onderhoudswerkzaamheden zoals opgenomen in het besluit kleine herstellingen niet meer gratis uit te voeren bij huurders. Zoals verwacht heeft deze wijziging weerstand opgeroepen bij de huurdersvertegenwoordiging. Patrimonium heeft echter inzichtelijk gemaakt dat deze stappen noodzakelijk zijn om ook in de toekomst de continuïteit te waarborgen. Planmatig is minder uitgegeven dan vorig jaar. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de voorziening die genomen is in 2011 voor de asbestsanering. In 2012 zijn deze werkzaamheden uitgevoerd. De kosten zijn echter al een jaar eerder verantwoord. De uitgaven voor planmatig onderhoud zijn voor het overgrote deel

50

uitgevoerd conform begroting. Een tweetal grote posten zijn doorgeschoven naar het jaar 2013. Dit betreft het onderzoeken naar, en verhelpen van vochtoverlast in een tweetal complexen. I – Leefbaarheid Er is aan leefbaarheid minder uitgegeven dan begroot. Dit betekent niet dat voor leefbaarheid weinig middelen beschikbaar zijn gesteld in 2012. De meeste kosten zijn verantwoord onder de personeelslasten. Wel geldt dat ook bij fysieke leefbaarheid een bijdrage van huurders wordt gevraagd. Zo wordt de portiekaanpassing in de J G Oemvliet voor 50 procent terugverdiend door middel van een huurverhoging. J – Lasten servicecontracten Deze kosten zijn conform de begroting. Deze kosten worden verrekend met de door de huurders betaalde voorschotten. K – Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten zijn conform begroting en gelijk aan vorig jaar. De overige bedrijfslasten van Patrimonium liggen al jaren boven de benchmark. De laatste jaren laat deze kostenpost, afwijkend ten opzichte van onze branchegenoten, een dalende trend zien. Wel is er nog een weg af te leggen om op of onder de benchmark uit te komen. De kosten voor het jaar 2012 zijn eenmalig hoger uitgevallen als gevolg van het honderdjarig bestaan van de vereniging. De extra kosten hiervoor bedroegen 49.000 euro. L – Netto financieringslasten Het financieringsresultaat is conform begroting en nagenoeg gelijk aan vorig jaar. Een groot gedeelte van onze financiering is geborgd door het WSW. Dit drukt de financieringslast. M – Resultaat deelneming Patrimonium heeft een honderd procent-belang in Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Deze deelneming had geen activiteiten in 2012. De bv heeft jaarlijkse kosten voor de Kamer van Koophandel (KvK) en de bank. N – Vennootschapsbelasting (vpb) De fiscale last over 2012 bedraagt 0,8 miljoen euro. De acute vpb last bedraagt 0,75 miljoen euro. Het restant is het gevolg van de afname van de belastinglatentie. Patrimonium heeft het fiscaal resultaat op soortgelijke wijze bepaald als voorgaande jaren. Vanaf 2012 is het echter niet meer mogelijk om een herbestedingsreserve te vormen. Deze wijziging in combinatie met het niet fiscaal aftrekbaar zijn van een aantal posten uit de commerciële jaarrekening, rest een positief fiscaal resultaat. De verwachting is dat in 2013 als gevolg van de herontwikkeling van een wooncomplex een negatief fiscaal resultaat ontstaat dat verrekend kan worden met het positieve saldo van 2012.

51

Treasury Corporaties zijn kapitaalintensieve ondernemingen. Het realiseren van de organisatiedoelstellingen gaat gepaard met een grote behoefte aan externe financiering. Vanwege de structuur van corporaties betekent dit een behoefte aan vreemd vermogen in de vorm van geldleningen. Treasury organisatie De organisatiestructuur van Patrimonium is, voor zover van belang voor de treasury, op hoofdlijnen in het volgende schema weergegeven. De groene omkadering geeft de samenstelling van de treasurycommissie weer. Treasuryproces Het door Patrimonium gehanteerde proces is in onderstaand schema inzichtelijk gemaakt.

Treasury statuut

Het statuut is het kader waarbinnen alle treasury activiteiten plaatsvinden.

Het jaarplan wordt getoetst aan het statuut.

Treasury rapportage (forecast benodigde financiering)

Op basis van de meest actuele liquiditeitsprognose wordt een treasury jaarplan opgesteld.

Opstellen treasury jaarplan De transactievoorstellen worden getoetst aan het jaarplan. Goedkeuring RvC

Per kwartaal detail treasury rapportage

Op basis van de meest actuele liquiditeitsprognose wordt in de treasury commissie bekeken of er actie ondernomen dient te worden. Hieruit volgen eventueel transactievoorstellen.

Figuur 3. Treasuryproces

52

Figuur 2. Treasury-organisatie

Transactievoorstel

Goedkeuring D.B.

Via kwartaalrapportages en het jaarverslag wordt verantwoording afgelegd aan de RvC.

De uitvoering wordt getoetst aan het goedgekeurde transactievoorstel.

Uitvoering transactievoorstel

Kwartaalrapportage / jaarverslag

In onderstaande tabel zijn de verantwoordelijkheden weergegeven. De informatievoorziening gebeurt zowel vooraf als achteraf. Tabel 20. Verantwoordelijkheden treasurybeleid Taak

Uitvoering

Autorisatie

Advisering

Omschrijving

Opstellen

manager Financiën

RvC

Treasury commissie

Meerjarige

treasurystatuut

en bestuurder

Opstellen treasury-

manager Financiën

jaarplan

en directeur-

treasury-

bestuurder

activiteiten

doelstellingen RvC

Treasury commissie

Vooruitblik

komende begrotingsjaar Treasury

manager Financiën

kwartaalrapportages Treasuryparagraaf

manager Financiën

jaarverslag

en directeur-

directeur-

Treasury commissie

voor komend jaar

RvC

Rapportage van treasury-

bestuurder Lange

manager Financiën

liquiditeitsprognose Korte

Uitwerking beleid

bestuurder

activiteiten directeurbestuurder

manager Financiën

liquiditeitsbegroting

directeurbestuurder

Leningenportefeuille De omvang van de leningenportefeuille bedraagt per 31 december 2012 ongeveer 70,9 (2011: 69,8) miljoen euro. Alle leningen zijn gefinancierd door de Bank Nederlandse Gemeenten (51 procent) en de Nederlandse Waterschapsbank (49 procent). 13 procent van de leningen heeft een variabel tarief op basis van Euribor al dan niet met een op- of afslag. De aflossingsverplichting voor 2013 komt uit op bijna 5,7 miljoen euro. Derivatenportefeuille Derivaten zijn producten die kunnen worden gebruikt om risico’s te verkleinen. Denk bijvoorbeeld aan verzekeringen om je in te dekken tegen stijgende (of dalende) rentes. Of het vastzetten van rentetarieven voor langere perioden. Dit zijn eigenschappen van derivaten.

Patrimonium heeft een payer swap in haar bezit om het renterisico op een roll-over lening af te dekken. Deze swap is verstrekt door de Rabobank en heeft per 31 december 2012 een negatieve marktwaarde van 666.000 euro. In de overeenkomst met de Rabobank zijn geen afspraken gemaakt over marktwaardeverrekening. Ook is geen breakclausule opgenomen. Hieruit vloeien dus geen risico’s voor Patrimonium. De swap heeft een looptijd tot 1 februari 2016.

53

Tevens heeft Patrimonium in 2009 een CAP afgesloten bij de Rabobank met een strike van vier procent. Dit betekent dat Patrimonium op het moment dat de variabele rente boven de vier procent komt het verschil krijgt vergoed. Door de lage rentestand van de laatste jaren heeft de CAP nimmer geleid tot een vergoeding. De CAP heeft een looptijd tot 1 april 2014. Beide derivaten worden effectief ingezet door koppeling aan variabele leningen. Hierdoor blijft het renterisico binnen de, in het treasurystatuut genoemde, bandbreedte.

Tabel 21. Waarde en rente swap Marktwaarde SWAP IRS0000502

Daling rentecurve 1% -/- 665.937

Daling rentecurve 2%

-/- 823.526

-/- 922.712

Treasury-acties 2012 Jaarlijks wordt een treasury-jaarplan opgesteld. In dit plan worden de voorgenomen treasury-acties voor 2012 benoemd. Tabel 22. Acties 2012 Actie

Huidige status

Optimaal benutten van de kort geld kredietfaciliteiten voor de

Is zoveel mogelijk gehanteerd.

financieringsbehoefte in 2012.

Het reduceren van de renterisico’s voor de jaren 2014 tot en met

Nog geen renterisico’s afgedekt. Geprognosticeerde

2015 door inzet van derivaten of het aantrekken van financiering

tekorten zijn nog niet hard genoeg.

met uitgestelde storting. Dit is mede afhankelijk van het voortschrijdend inzicht in de hardheid van de voorgenomen investeringen. Hierbij geldt: pas als behoefte hard is renterisico afdekken.

Herijken treasurystatuut (met name vanwege de EU-beschikking en

In december 2012 is een herzien statuut vastgesteld.

de kredietbeoordeling van financiële instellingen door rating agencies).

De gemiddelde rente van de leningenportefeuille is uitgekomen op 4,28 procent (2011: 4,49 procent). Dit gemiddelde zal, zonder het effect van nog aan te trekken leningen, de komende vijf jaar stabiliseren rond 4,3%. Rentemanagement In het treasurystatuut zijn grenzen gesteld aan het maximum renterisico dat Patrimonium mag lopen. Dit is gelijkgesteld aan het maximum dat het WSW hanteert, namelijk vijftien procent van de leningenportefeuille.

54

Behalve voor het huidige jaar wordt periodiek ook getoetst of het wenselijk is renterisico’s in de toekomst te verminderen. Tot en met 2016 is het renterisico voldoende afgedekt. De geprognosticeerde overschrijdingen in 2017 en 2018 zijn bewust nog niet afgedekt. De investeringen die deze overschrijding veroorzaken zijn niet hard. Overliquiditeit- en hoge forward premies worden hierdoor vermeden. Tevens hanteert het WSW over het algemeen een maximale voorwaartse fixatie van maximaal 36 maanden.

Figuur 4. Renterisico bedrijfseconomisch

Risicoparagraaf De wereld om ons heen verandert snel. De markt heeft geleerd dat structurele waardedalingen van vastgoed mogelijk zijn. Dit heeft uiteraard grote gevolgen voor corporaties. Het vermogen zit immers vast in stenen. Maar behalve de waardering van vastgoed blijven externe ontwikkelingen, vaak door de overheid opgelegde maatregelen, de corporaties teisteren. In dit hoofdstuk wordt inzicht gegeven in de risico’s van Patrimonium en hoe hier mee omgegaan is en wordt. Waardedaling vastgoed Patrimonium moet vastgoed verkopen om haar kasstromen op peil te houden. De dalende prijzen zetten deze kasstromen onder druk. Patrimonium streeft er naar haar vastgoed scherp in de markt te zetten met het oog op een vlot verkooptraject. Huurders van, uit verhuuroverwegingen niet-strategische complexen, zijn aangeschreven met de mogelijkheid om hun woning te kopen. Dit moet er toe leiden dat de verkopen

55

op peil blijven. Patrimonium verstrekt op dit moment geen kortingen bij verkoop. Wel houden we rekening met door de klant aangebrachte voorzieningen. In het licht van dalende prijzen en risico’s bij grondexploitatie is Patrimonium voorzichtig met het ontwikkelen van vastgoed. Patrimonium heeft geen gronden verworven. Locaties in portefeuille worden waar mogelijk afgestoten om het ontwikkelrisico te minimaliseren. Verhuurdersheffing In het regeerakkoord is opgenomen dat verhuurders (met name corporaties) via een heffing moeten bijdragen aan de structurele oplossing van het begrotingstekort van de overheid. Deze heffing heeft een grote impact op de verdiencapaciteit van Patrimonium. In de bedrijfswaarde is deze heffing opgenomen voor de komende vijf jaar. Dit is een kostenpost van ruim 5 miljoen euro. Wanneer de heffing wordt berekend over de restant levensduur van het vastgoed is de last ruim 26 miljoen euro. Dit is meer dan tien procent van de te verwachten huuropbrengsten over de resterende looptijd van ons bezit.

Patrimonium heeft hier op geanticipeerd door haar lasten waar mogelijk terug te dringen. Omdat de heffingen vanuit overheidswege niet als een verrassing zijn gekomen is de dalende lastentrend door Patrimonium al deels gerealiseerd. Maar lastenmindering alleen is niet voldoende. De lastenverlichting wordt op twee manieren gerealiseerd. Enerzijds wordt het onderhoud beperkt tot hetgeen noodzakelijk is. Op het gebied van organisatielasten is in 2012 een reorganisatie doorgevoerd. De verwachting is dat de reorganisatie eind 2014 volledig is afgewikkeld. Vanaf 2013 leidt deze reorganisatie tot lagere personeelslasten. Ook de inkomsten moeten omhoog. Concreet betekent dit dat Patrimonium waar mogelijk het maximale huurpotentieel benut. De mogelijkheid voor inkomensafhankelijke huurverhoging wordt doorgevoerd zolang deze mogelijkheid door de overheid geboden wordt. Ook wordt in 2013 het huurbeleid herzien waarbij meer aansluiting gezocht wordt bij de markthuur van het bezit. Uiteraard blijft Patrimonium ervoor zorgen dat voldoende woningen in het betaalbare segment blijven. Saneringssteun Behalve Vestia zijn er meer corporaties in financiële problemen gekomen. Corporaties in problemen ontvangen saneringssteun via het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). De pijn van deze problemen wordt gedeeld over de complete sector via een saneringsheffing. In het meerjarenperspectief is de volgende heffing opgenomen. Deze heffing is een percentage van de jaarlijkse huursom. Het totaal van deze heffing bedraagt voor Patrimonium € 2,1 miljoen.

56

Prognosejaar

Saneringsheffing

2013

4%

2014

3%

2015

3%

2016

2%

2017

1%

Het WSW heeft corporaties gevraagd een extra scenario te maken met daarin een aanzienlijk zwaardere saneringsheffing. In die variant komt de heffing in de eerste tien jaar uit op bijna € 4,4 miljoen. Daarmee worden de grenzen gezocht van hetgeen Patrimonium kan bekostigen. Financiële gevolgen voor Patrimonium De verminderde verkoopopbrengsten, verhuurdersheffing en saneringssteun zijn ingerekend in het meerjarenperspectief. Uit dit perspectief volgt dat de continuïteit van Patrimonium niet in het geding is. Wel wordt scherp aan de wind gezeild. Patrimonium moet zich blijven inspannen om de geprognosticeerde opbrengsten en kostenbesparingen daadwerkelijk te realiseren.

Oordelen WSW en CFV Faciliteringsvolume Waarborgfonds Sociale Woningbouw Om zo goedkoop mogelijk geld te lenen is het van belang dat de leningen worden afgesloten onder de garantiestelling van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Aan de hand van onder andere de ingevulde verantwoordingscijfers beoordeelt het WSW de kredietwaardigheid van corporaties. Net als voorgaande jaren luidt het oordeel van het WSW dat Patrimonium onveranderd kredietwaardig is. Per ultimo 2012 is echter geen faciliteringsvolume meer beschikbaar. Dit is voornamelijk veroorzaakt doordat Patrimonium reeds financiering heeft aangetrokken met uitgestelde storting.. Continuïteitsoordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting Jaarlijks geeft het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) een continuïteitsoordeel aan corporaties. Hierbij wordt gekeken naar het volkshuisvestelijk vermogen en de voor de corporatie geldende risiconorm. Het centraal fonds hanteert vier oordelen, te weten A1, A2, B1 en B2. Bij een A1-oordeel past het vermogen bij de ambities van de corporaties. Een A2- tot en met B2-oordeel geeft aan dat de voorgenomen activiteiten op (middellange) termijn leiden tot onvoldoende vermogenspositie. In 2012 heeft het CFV Patrimonium ingedeeld in de categorie A1. Daarmee is haar doelstelling te worden beoordeeld als een A1-corporatie behaald.

57

Solvabiliteitsoordeel Behalve continuïteit toetst het CFV ook op solvabiliteit. Op basis van de dVi heeft het fonds geconcludeerd dat het verschil tussen het volkshuisvestelijk vermogen op balansdatum 31 december 2011 groter is dan de voor Patrimonium vastgestelde risicobedrag plus vermogensbeklemming. Dit leidt tot het oordeel: voldoende solvabiliteit.

Figuur 5. Solvabiliteitsoordeel

Oordeel minister Ieder jaar stuurt de minister een oordeelsbrief. Hierin worden de volgende zaken beoordeeld: 1.

De financiële positie van Patrimonium “Uit het door het CFV in dit jaar uitgebrachte financieel oordeel over de vermogenspositie blijkt dat, uitgaande van voortgezette verhuur van het bezit, de solvabiliteit ultimo 2011 voldoende is. Dit betekent dat de corporatie aan haar verplichtingen kan voldoen.”

2.

De mate waarin wij wetten en andere relevante regels naleven “In zijn algemeenheid is over verslagjaar 2011 geconstateerd dat veel corporaties een onjuiste en/of onvolledige administratie hebben gevoerd op het gebied van toewijzing in het kader van de staatssteunregeling. Dit heeft geleid tot veel assurancerapporten met oordeelsonthouding of een afkeurend oordeel hierover van de accountants. Omdat er sprake is van een aanloopjaar acht ik onthouding van staatssteun in 2013 nog niet op zijn plaats. Uit uw verantwoordingsstukken over verslagjaar 2011 maak ik op dat de accountant de juistheid en volledigheid van uw opgave inzake de toewijzingsgegevens in onvoldoende mate heeft kunnen vaststellen (er is sprake van een assurancerapport met oordeelsonthouding). Voor de feiten die aan deze onthouding ten grondslag liggen verwijs ik u naar betreffend assurancerapport. Uit uw eigen opgave over de toewijzingen van woongelegenheden met een maandhuur tot € 652,52 over verslagjaar 2011 (dVi) blijkt dat zij volgens u voor 90% of meer zijn gedaan aan huishoudens met een inkomen beneden de inkomensgrens van € 33.614. Daarmee zou u wat betreft de toewijzing aan de regelgeving voldoen, maar dit kan niet worden

58

bevestigd door het assurancerapport van uw accountant. Hiermee voldoet u niet aan de staatssteunregeling. Gelet op bovengenoemde aanloopproblemen acht ik een sanctie nu nog niet op zijn plaats. Ik verwacht echter wel dat uw administratie rond de toewijzingen over verslagjaar 2012 op orde is, leidend tot een positieve beoordeling van de accountant. Anders zal hierdoor in 2013 mogelijk staatssteun moeten worden onthouden, ook al voldoet u volgens eigen opgave aan de toewijzingsnormen.”

Waardeontwikkeling Het kapitaal van Patrimonium is gealloceerd in haar vastgoedportefeuille. Deze vastgoedportefeuille is ook het onderpand voor haar leningen. Nog steeds zit er een dalende lijn in de waarderingen van het vastgoed. De WOZ-waarde is ten opzichte van vorig jaar iets afgenomen van 458 naar 447 miljoen. Rekening houdend met een toevoeging van nieuwbouw van € 6,7 miljoen en een verkoop van € 1 miljoen betekent dit een procentuele daling van het overige bezit van ongeveer 3,6 procent. De bedrijfswaarde van het vastgoed in exploitatie is € 139,7 miljoen voor. Dit is 21 miljoen hoger dan vorig jaar. De marktwaarde van het bezit wordt jaarlijks in kaart gebracht in het kader van de IPD index. De waardering van ons vastgoed is ultimo 2012 op marktwaarde 282 miljoen (2011: 288 miljoen). Deze laatste waarde is de bruto open marktwaarde. Deze marktwaarde is conform de uitgangspunten van ROZ-IPD. In onderstaande tabel is de waardering per type vastgoed uiteengezet. Tabel 23. Waarderingen vastgoed Bedragen x € 1.000

Woningen Parkeerplaatsen BOG

Historische kostprijs 89.558

Bedrijfswaarde 60 jaar 136.403

Netto open marktwaarde 262.218

118

352

2.628

2.066

2.939

4.625

59

Efficiënte bedrijfsvoering Patrimonium streeft ernaar deze middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten en zodoende maximaal rendement te behalen voor de volkshuisvesting in Barendrecht. In onderstaande tabel zijn (onder andere) financiële cijfers opgenomen. De realisatie 2012 conform de jaarrekening is afgezet tegen de gegevens uit de rapportage Analyse CFV 2012, Corporatie in Perspectief. Via deze benchmark kan Patrimonium zich verantwoorden naar haar belanghebbenden. Tabel 24. Kengetallen Patrimonium 2012

Patrimonium Referentie

Landelijk

CFV 2011

CFV 2011

CFV 2011

Verhuurgegevens Mutatiegraad

7,0%

5,9

7,4

7,9

Huurachterstand

0,9

0,6

1,1

1,3

Huurderving

0,7

0,6

1,1

1,5

Gemiddelde huurprijs woningen

458

436

449

434

68,6%

69,4

68,7

70,2

Huur % van max. redelijk Bedrijfslasten Personeelslasten lonen en salarissen

699

739

716

733

Overige bedrijfslasten

1.025

1.043

1.083

1.230

Onderhoudslasten

1.230

1.934

1.342

1.280

Variabele lasten AF: onderhoudslasten (incl. personeel) Bruto bedrijfslasten AF: opbrengsten Netto bedrijfslasten AF: leefbaarheidsuitgaven Netto bedrijfslasten excl. leefbaarheid Personeelskosten per vhe Aantal verhuureenheden per fte

60

2.953

3.716

3.141

3.243

-1.230

-1.934

-1.401

-1.355

1.724

1.782

1.740

1.888

-229

-422

-413

-496

1.495

1.360

1.327

1.392

-97

-34

-74

-94

1.399

1.326

1.253

1.298

64.644

64.094

66.414

64.267

92

87

93

88

Jaarrekening

61

Balans Bedragen x € 1,-Na resultaatbestemming

Activa

Toelichting

31-12-2012 ##

31-12-2011 ##

31-12-2011 ## Oude RJ RJ Oude

135.692.337 2.249.733 2.402.611 140.344.681 ##

114.734.394 3.705.338 2.512.304 120.952.036 ##

122.789.335 3.705.339 2.512.304 129.006.978 ##

Passiva

Toelichting

31-12-2012 ##

31-12-2011 ##

31-12-2011 Oude RJ

Eigen vermogen Overige reserves

B15

67.527.796 67.527.796 ##

47.164.178 47.164.178 ##

54.404.361 54.404.361

Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen Voorziening persoonlijk loopbaanbudget

B16 B17

2.440.674 36.200 2.476.874 ##

3.843.108 21.994 3.865.102 ##

3.843.108 21.994 3.865.102

Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Verplichting verkopen onder voorwaarden

B18 B19

65.204.191 1.368.045 66.572.236 ##

66.388.223 1.378.500 67.766.723 ##

66.388.223 1.378.500 67.766.723

136.576.906 ##

118.796.003 ##

126.036.186

5.684.032 637.188 9.184 436.665 0 76.920 28.247 2.315.757 9.187.993 ##

3.403.531 1.272.631 9.184 714.588 192.361 1.809 94.300 2.440.831 8.129.235 ##

3.403.531 1.272.631 9.184 714.588 192.361 1.809 94.300 2.440.831 8.129.235

9.187.993 ##

8.129.235 ##

8.129.235

145.764.899 ##

126.925.238 ##

134.165.422

Vaste activa Materiele activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontw. bestemd voor eigen exploitatie Onroerende- en roerende zaken tdv de exploitatie

B1 B2 B3

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

B4 B5

2.654.668 1.350.619 4.005.287 ##

2.745.301 1.378.500 4.123.801 ##

0 1.378.500 1.378.500 ##

Financiele vaste activa Deelnemingen Latente belastingvordering

B6 B7

24.219 161.044 185.263 ##

24.459 204.119 228.577 ##

24.459 204.119 228.578 ##

144.535.231 ##

125.304.414 ##

130.614.056 ##

Som der vaste activa

Som lang vermogen

Vlottende activa Voorraaden Voorraad onderhanden werk

B8

0 0

0

99.715 99.715 ##

99.715 99.715 ##

Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa

B9 B10 B11 B12 B13

146.876 272 100.177 1.963 60.752 310.040 ##

131.546 47.434 488.894 3.267 272.705 943.846 ##

131.546 47.434 488.894 3.267 272.705 943.846 ##

Liquide middelen

B14

919.628 919.628 ##

577.263 577.263 ##

577.263 577.263 ##

1.229.668 ##

1.620.824 ##

1.620.824 ##

145.764.899 ##

126.925.238 ##

132.234.879 ##

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Onderhanden werk projecten Aangegane verplichting onderhoud Overige kortlopende schulden Overlopende passiva

Som kort vermogen

Som der vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

TOTAAL PASSIVA

B20 B21 B22 B23 B24 B25 B26 B27

62

Winst en verliesrekening Bedragen x € 1,-Toelichting

Begroting Begroting

Werkelijk Werkelijk

Werkelijk Werkelijk

2012 ##

2012 ##

2011 40909

Werkelijk 2011 Oude RJ

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten

R1

14.189.000

14.299.460

13.645.575

Opbrengsten servicecontracten

R2

591.000

621.280

597.024

597.024

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille

R3

2.049.000

736.212

752.206

2.668.304

Geactiveerde productie eigen bedrijf

R4

243.000

155.936

248.286

248.286

Overige bedrijfsopbrengsten

R5

56.000

64.462

246.329

17.128.000 ##

15.877.350 ##

Som der bedrijfsopbrengsten

13.645.575

246.329

15.489.419 #####

17.405.517

Bedrijfslasten Afschrijvingen materiele vaste activa en vastgoedportefeuille

R6

2.725.000

2.718.723

2.602.686

109.427

Overige waardeverandering van MVA en vastgoedportefeuille

R7

4.845.000

770.509

4.750.124

4.750.124

Lonen en salarissen

R8

1.586.000

1.583.087

1.723.379

1.723.379

Sociale lasten

R9

226.000

203.752

198.273

198.273

Pensioenlasten

R10

291.000

271.483

283.109

283.109

Onderhoudslasten

R11

3.707.000

3.212.123

4.981.257

5.002.900

Leefbaarheid

R12

267.000

93.837

87.259

87.259

Lasten servicecontracten

R13

591.000

584.569

596.218

596.218

Overige bedrijfslasten

R14

Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat

1.884.000

1.883.971

1.895.624

1.859.536

16.122.000 ##

11.322.052 ##

17.117.929 #####

14.610.225

1.006.000 ##

4.555.297 ##

-1.628.511 #####

2.795.291

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

R15

0

27.881

0

Waardeveranderingen van FVA, effecten en verplichtingen

R16

0

-10.455

0

0

Rentelasten en soorgelijke kosten

R17

2.942.000

2.917.177

2.936.856

2.936.856

Resultaat deelnemingen

R18

Resultaat voor belastingen Vennootschapsbelasting

Resultaat na belastingen Mutatie actuele waarde Resultaat na belastingen na mutatie actuele waarde MVA

R19

0

240

0

256

256

2.942.000 ##

2.934.843 ##

2.937.112 #####

2.937.112

-1.936.000 ##

1.620.454 ##

-4.565.623 #####

-141.821

800.000

790.713

-893.938

-893.938

800.000 ##

790.713 ##

-893.938 #####

-893.938

-2.736.000 ##

829.741 ##

-3.671.685 #####

752.117

2.319.000 ## -417.000 ##

0

0

829.741 ##

0

0

9.223.716

-3.671.685 #####

9.975.833

63

Kasstroomoverzicht (directe methode) Bedragen x € 1.000

2012

2011

Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren Vergoedingen Overheidsontvangsten Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Saldo ingaande kasstromen

14.212

13.613

621

597

0

0

154

183

15

2

15.002

14.396

Uitgaven: Lonen en salarissen

1.350-

1.427-

Sociale lasten

204-

198-

Pensioenlasten

272-

280-

Onderhoudsuitgaven

4.120-

4.712-

Overige bedrijfsuitgaven

2.745-

2.306-

Renteuitgaven

3.011-

2.759-

Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat

50-

154-

Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden

94-

Vennootschapsbelasting Saldo uitgaande kasstromen Kasstroom uit operationele activiteiten

156-

87353

12.003-

11.571-

2.999

2.825

(Des)investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden

879

181

Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden

295

2.938

4.741-

6.043-

186-

2.158-

3.753-

5.082-

Verkoopontvangsten overig MVA uitgaande kasstroom Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden Nieuwbouw koopwoningen Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA FVA Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA Kasstroom uit (des)investeringen

0

0

3.753-

5.082-

Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe leningen

2.500

10.000

Uitgaand Aflossing leningen

1.404-

5.647-

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

1.096

4.353

343

2.097

Mutatie geldmiddelen conform kasstromen Mutatie geldmiddelen Liquide middelen 01 januari Rekening courant bank per 01 januari

577

372

0

1.892-

Totaal

577

1.520-

Liquide middelen 31 december

920

577

Rekening courant bank per 31 december Totaal

Mutatie geldmiddelen conform balans

0

0

920

577

343

2.097

64

Waarderingsgrondslagen Regelgeving De enkelvoudige jaarrekening van Patrimonium Barendrecht is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit beheer sociale-huursector (BBSH). In dit besluit wordt voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze enkelvoudige jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Deze richtlijn is in 2011 herzien. Patrimonium Barendrecht past deze herziene richtlijn vanaf het huidige verslagjaar toe. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Stelselwijziging Patrimonium Barendrecht past vanaf verslagjaar 2012 de herziene Richtlijn voor de jaarverslaggeving, 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (2011) toe. In deze herziene richtlijn is een aantal belangrijke wijzigingen opgenomen. Zo heeft Patrimonium Barendrecht haar vastgoed in exploitatie geclassificeerd naar de categorieën sociaal vastgoed en commercieel vastgoed, waarbij het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel wordt aangemerkt. Als waarderingsgrondslag kiest Patrimonium Barendrecht voor de actuele waarde – bedrijfswaarde. Concreet betekent dit dat het sociale vastgoed gewaardeerd wordt tegen actuele waarde – bedrijfswaarde en het commerciële vastgoed tegen historische kostprijs. Het toepassen van de nieuwe RJ 645 kwalificeert als een stelselwijziging. Conform de verslaggevingsvereisten heeft Patrimonium Barendrecht de vergelijkende cijfers over het boekjaar 2011 herrekend naar de nieuwe waarderingsgrondslagen en als zodanig verwerkt in de jaarrekening. De effecten van de stelstelwijziging zijn retrospectief verwerkt in het beginvermogen.

Het cumulatieve effect van de stelselwijziging op het beginvermogen 2012 bedraagt € 5.309.641 (negatief) en het effect op het resultaat 2011bedraagt € 11.716.464 (negatief) en is als volgt weer te geven:

65

Bedragen x € 1,--

Eigen vermogen

2012

2011

52.473.819

44.428.528

Invloed van stelselwijziging A (geen RWC inrekenen)

-/- 4.118.236

-/- 3.587.913

[A]

Invloed van stelselwijziging B (herclassificatie vastgoed)

-/- 1.191.405

-/- 703.243

[B]

47.164.178

40.137.372

Eigen vermogen 1 januari (conform JR 2011)

Herrekend vermogen Toelichting [A]

In de herziene RJ is het niet meer toegestaan om de rentabiliteitswaardecorrectie mee te nemen in de bedrijfswaarde.

RWC in bedrijfswaarde per 01-01-2011 voor stelselwijzing RWC in bedrijfswaarde per 01-01-2011 na stelselwijzing Verschil

RWC in bedrijfswaarde per 31-12-2011 voor stelselwijzing RWC in bedrijfswaarde per 01-01-2012 na stelselwijzing Verschil

3.587.913 0 -/- 3.587.913

4.118.236 0 -/- 4.118.236

[B] Als gevolg van de herclassificatie van het vastgoed wordt commercieel vastgoed niet meer gewaardeerd op bedrijfswaarde maar op historische kostprijs. MVA sociaal en commercieel per 01-01-2011 voor stelselwijzing

106.770.085

MVA sociaal per 01-01-2011 na stelselwijziging

103.228.175

MVA commercieel per 01-01-2011 na stelselwijziging Verschil

66

2.838.668 -/- 703.242

MVA commercieel per 31-12-2011 voor stelselwijzing

3.936.706

MVA commercieel per 01-01-2012 na stelselwijziging

2.745.301

Verschil

-/- 1.191.405

Bedragen x € 1,-Resultaat Resultaat boekjaar voor stelselwijziging

2011 8.045.802

Invloed van stelselwijziging A (geen mutatie actuele waarde)

-/- 9.223.716

[C]

Invloed van stelselwijziging B (herclassificatie vastgoed)

-/- 2.493.259

[D]

Resultaat boekjaar na stelselwijziging

-/- 3.671.172

Toelichting [C] Mutatie actuele waarde in 2011 voor stelselwijziging Mutatie actuele waarde in 2011 na stelselwijziging Verschil

9.223.716 0 9.223.716

[D] In de nieuwe RJ is het verplicht om lineair af te schrijven op het vastgoed. In voorgaand boekjaar is niet afgeschreven op het vastgoed. Patrimonium heeft ervoor gekozen om de netto afschrijving inzichtelijk te maken via de winst- en verliesrekening. Afschrijving op MVA in exploitatie in 2011 voor stelselwijziging

0

Afschrijving op MVA in exploitatie in 2011 na stelselwijziging

2.493.259

Verschil

2.493.259

67

Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. In de toelichting op de verscheiden posten van de balans wordt de reële waarde van het betreffende instrument toegelicht als deze afwijkt van de boekwaarde. Indien het financiële instrument niet in de balans is opgenomen, wordt de informatie over de reële waarde gegeven in de toelichting op de ‘Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen’. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten waarbij de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is, worden tegen kostprijs opgenomen. Indien per balansdatum de reële waarde lager is dan de kostprijs, dan wel negatief is, wordt het derivaat ten laste van de winst-en-verliesrekening afgewaardeerd naar de lagere reële waarde, tenzij kostprijshedge-accounting wordt toegepast. Bij de bepaling van de lagere reële waarde wordt rekening gehouden met het effect van de lopende rente. De winst of het verlies uit de herwaardering naar reële waarde per balansdatum wordt onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Indien financiële derivaten echter voor hedge-accounting in aanmerking komen en hedge-accounting wordt toegepast, is de verwerking van deze winst of dit verlies afhankelijk van de aard van de afdekking. Patrimonium Barendrecht past hedge-accounting toe op basis van generieke documentatie. Patrimonium Barendrecht documenteert de wijze waarop de hedge-relaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedge-strategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge.

Patrimonium Barendrecht past kostprijs hedge-accounting toe: Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd. Voor het ineffectieve deel wordt het verschil tussen de kostprijs en de lagere reële waarde in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Activa Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Grondslag sociaal vastgoed in exploitatie geclassificeerd als bedrijfsmiddel: Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen

68

huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2012 bedraagt deze grens € 664,66 (2011: € 652,52). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Patrimonium Barendrecht kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien Patrimonium Barendrecht een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Grondslag waardering als bedrijfsmiddel en waardering tegen actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde: Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen van de kasstroomgenererende eenheid uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op complexniveau. Patrimonium Barendrecht kiest voor deze indeling van de kasstroomgenererende eenheden aangezien deze aansluit bij haar interne bedrijfsvoering en hierbij de basis vormt voor haar vastgoedsturing. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2012 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar, behoudens de verwachte kosten van grootonderhouden overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief, worden geactiveerd. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen, waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan, worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit.

69

Periodiek grootonderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. De lasten van onderhoud, niet zijnde periodiek grootonderhoud, waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. De lasten van dergelijk onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen.

Afschrijvingen worden berekend over de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde is gesplitst naar de componenten grond, opstal en overige componenten. Over het aandeel van de grond wordt niet afgeschreven. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur per component en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. De initiële herwaardering van het sociaal vastgoed in exploitatie naar actuele waarde is rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt in een herwaarderingsreserve. De hierop volgende jaarlijkse waardeveranderingen worden als volgt in de jaarrekening verwerkt:

Een waardevermeerdering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel direct ten gunste van de herwaarderingsreserve gebracht. Uitzondering betreft het geval wanneer voor een complex in het verleden een afwaardering ten laste van het resultaat is gebracht. In die situatie worden waardevermeerderingen van ditzelfde complex als positief resultaat in de winst-en-verliesrekening verwerkt, voor zover dit een terugname betreft van deze eerdere waardevermindering. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de terugneming nooit hoger is dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het complex zou zijn verantwoord. Een waardevermindering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel ten laste van het resultaat gebracht. Indien echter een herwaarderingsreserve voor dit complex gevormd is, wordt de waardevermindering direct ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de herwaarderingsreserve is opgenomen. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten.

70

Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. Bij zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post voorraad onderhanden werk/ onderhanden werk projecten. Het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Onderhoud Periodiek grootonderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. Vastgoedbeleggingen Een vastgoedbelegging is een onroerend goed (of een deel daarvan) dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Grondslag classificatie als vastgoedbelegging en waardering tegen historische kostprijs: Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus de hoogste van de bedrijfswaarde en marktwaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa.

De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven.

71

Onderhoud Periodiek grootonderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden die zijn gekwalificeerd als een financieringstransactie worden gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen, ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden, worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs. Financiële vaste activa Deelnemingen De deelneming in Patrimonium Vastgoed & Energie is gewaardeerd op basis van de vermogensmutatiemethode. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van Patrimonium. Latente belasting De belastinglatentie langlopende schulden is gewaardeerd tegen de contante waarde. Hierbij is als disconteringsvoet 4,28 procent gehanteerd. Dit is het percentage gemiddeld betaalde rente voor Patrimonium over 2012. Een latentie voor materiële vaste activa in exploitatie is niet gevormd. De waarde hiervan is als door de bestemming van het vastgoed op nihil gesteld. Voorraden onderhanden werk Het onderhanden werk wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs betreft alle voorbereidingskosten en de bouwkosten. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. De voorziening wordt op individuele projectbasis bepaald. Vorderingen Waardering geschiedt tegen nominale waarde waarbij rekening is gehouden met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid van vorderingen. Deze voorziening is statisch bepaald.

72

Overige activa Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien noodzakelijk, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Als het saldo van de bankrekeningen (die samen compensabel zijn) negatief is, worden deze opgenomen onder de post Rekening Courant Bank. Passiva Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare en feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden ingeschat. Voorzieningen worden tegen nominale/contante waarde opgenomen. Verwerking verplichtingen: In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde. Voorziening persoonlijk loopbaanbudget In de CAO 2011-2012 is afgesproken dat medewerkers het recht hebben op een persoonlijk opleidingsbudget. Patrimonium heeft voor deze verplichting een voorziening gevormd. Uitgangspunt hierbij zijn het werkelijke budget en de geschatte benutting door de medewerker. Schulden aan kredietinstellingen Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden.

73

Verplichting verkopen onder voorwaarden Zie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden bij de grondslagen voor de activa. Schulden aan leveranciers Dit zijn nog te betalen facturen aan de diverse leveranciers, waarvan de prestaties in het lopende jaar zijn verricht. Onderhanden werk projecten Zie onderhanden werk bij de grondslagen voor de activa. Overige passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht.

74

Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn.

Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2012 bedroeg dit maximumpercentage 2,3 procent. De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Opbrengsten servicecontracten Opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen bijdragen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van de goederen en diensten. De bijdragen zijn voor de dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. Verrekening op basis van daadwerkelijke bestedingen vindt jaarlijks plaats. Gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille De post netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) dan wel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Opbrengsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Mogelijke verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in de winsten-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten voor onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord. Hierbij is uitgegaan van de werkelijke urenverantwoording gekoppeld aan de integrale afdelingskosten. Overige opbrengsten Hieronder worden de overige opbrengsten verantwoord die zijn gerealiseerd in het kader van de gewone bedrijfsvoering zoals administratiekosten.

75

Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgingsof vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De afschrijvingen op sociaal vastgoed in exploitatie worden gebaseerd op de bedrijfswaarde. Binnen de afschrijving op het sociaal vastgoed in exploitatie worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan 10 procent uitmaakt van de waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan 10 procent afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend. Overige waardeveranderingen (im)materiele vaste activa en vastgoedportefeuille De afwaardering voor projecten in ontwikkeling en bestaand bezit wordt bepaald op grond van de bedrijfswaarde per complex. Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Onderhoudslasten Onder onderhoudslasten worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen. Leefbaarheid Leefbaarheid omvat gemaakte kosten voor fysieke ingrepen die de leefbaarheid in buurten en wijken bevorderen. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicecontracten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

76

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedbeleggingen in het verslagjaar. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

Resultaat deelnemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de woningcorporatie toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij Patrimonium Barendrecht geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt plaats onder de financiële baten en lasten.

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-enverliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Patrimonium Barendrecht heeft de VSO 1 en VSO 2 getekend. Patrimonium Barendrecht heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2012 en het fiscale resultaat 2012 bepaald. Doordat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor woningcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting.

77

Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten. In het kasstroom worden alleen inkomsten meegenomen die hebben geleid tot ontvangsten en kosten die hebben geleid tot uitgaven.

78

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

ACTIVA VASTE ACTIVA Materiële vaste activa B1

Sociaal vastgoed in exploitatie (bedr. waarde)

135.692.337

114.734.394

122.789.335

Voor het onroerend goed is een opstalverzekering afgesloten. Deze dekt minimaal de herbouwwaarde en overeengekomen bijkomende kosten. De WOZ-waarde (met peildatum 1 januari 2012) is circa € 447 miljoen (2011: € 458 miljoen). De marktwaarde op basis van netto open marktwaarde conform ROZ-IPD uitgangspunten bedraagt € 263 miljoen. De WOZ waarde van het kantoorpand bedraagt € 1.391.000 (peildatum 01-01-2012).

B1

B2

B3

Sociaal vastgoed in exploitatie

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen expl.

Onroerende zaken ten dienste van de exploitatie

Totaal

106.775.623

7.227.164

3.536.720

117.539.507

26.757.727

0

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen

-18.798.956

-3.521.826

-1.024.416

-23.345.198

Boekwaarde per 1 januari op basis van bedrijfswaarde

114.734.394

3.705.338

2.512.304

120.952.036

3.559.291

Per 1 januari Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen

26.757.727

Mutaties in het boekjaar: Investeringen

0

3.559.291

0

-221.837

0

0

-221.837

Afschrijvingen bruto (bedrijfswaarde)

-4.225.880

0

-109.693

-4.335.574

Herwaarderingen

21.161.274

0

0

21.161.274

4.244.387

-4.244.387

0

0

0

-770.509

0

-770.509

Desinvesteringen (bedrijfswaarde)

Overboeking Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan

0 Saldo mutaties in het boekjaar

20.957.943

-1.455.605

-109.693

19.392.645

110.778.029

5.193.788

3.536.720

119.508.537

46.027.484

0

0

46.027.484

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen (hiko)

-21.113.176

-2.944.055

-1.134.110

-25.191.340

Boekwaarde per 31 december op basis van bedrijfswaarde

135.692.337

2.249.733

2.402.611

140.344.681

114.734.394

106.770.085

110.357.998

-6.358.097

-3.813.553

-3.813.553

5.838.032

5.387.901

5.387.901

-520.065

1.574.348

1.574.348

2.628.175

846.185

846.185

-267.713

192.003

192.003

Huurbeleid

943.081

706.625

706.625

Onderhoud

16.865.240

-601.087

-601.087

Per 31 december Aanschafwaarde (zonder afschrijvingen en zonder afwaarderingen) Cumulatieve herwaarderingen

Herwaardering

46.027.484

Boekwaarde op basis van historische kostprijs voor afwaardering

89.664.853

Bedrijfswaarde vastgoed in exploitatie 2012 (6.11) Het verloopoverzicht 2012 betreft alleen het sociaal vastgoed. b) tijdseffect Vrijval kasstromen Effect een jaar opschuiven Subtotaal tijdseffect c) beleidseffect, aanpassen parameters en beleidsuitgangspunten Indexaties Mutatiegraad

Overige exploitatielasten

1.353.078

0

0

Sectorspecifieke heffing

-5.423.064

107.163

107.163

Overige bedrijfslasten

1.598.704

5.868.156

5.868.156

Subtotaal beleidseffect

17.697.501

7.119.045

7.119.045

3.158.417

3.619.644

3.619.644

-221.837

-101.878

-101.878

Overige voorraadmutaties

843.927

-310.145

-310.145

Subtotaal capaciteitseffect

3.780.507

3.207.621

3.207.621

135.692.337

118.671.099

122.789.335

d) Capaciteitseffect: voorraadmutaties Nieuwbouw Verkoop

Bedrijfswaarde per 31 december

135.692.337

Nadere toelichting verschillenanalyse Huurbeleid Patrimonium heeft een inkomensafhankelijke huurverhoging ingerekend voor de komende 5 jaar. Deze is geschat op 0,65% van de totale huursom. Dit komt overeen met hetgeen in de huurverhoging 2013 is gerealiseerd. Tevens is voor de eerste vijf jaar een huurverhoging van 1,5% boven inflatieniveau ingerekend. Per saldo levert dit een stijging op van 2,15% bovenop de inflatie. Huurprijzen worden in de bedrijfswaarde afgetopt op de streefhuren zoals intern geformaliseerd in ons huurprijsbeleid. Door deze aftopping wordt het huurpotentieel als gevolg van de extra huurverhogingsmogelijkheden maar beperkt benut. Patrimonium is bezig met het herijken van het huurprijsbeleid. Als gevolg van de extra druk op onze kasstromen is het van belang om ook aan de inkomstenkant extra huuropbrengsten te genereren. Bij het opstellen van de jaarrekening is een exercitie gemaakt met daarin een aftopping op de maximaal redelijke huur (indien deze boven de sociale grens ligt is deze afgetopt op € 664,66). Dit levert extra verdiencapaciteit op van € 22,4 mln. Hierbij is over een termijn van 10 jaar gerekend met huurverhoging boven inflatie (jaar 1-5: 2,15%, jaar 5-10: 1,50%). Onderhoud In 2011 is Patrimonium gestart met het herijken van het onderhouds- en kwaliteitsbeleid. In 2012 heeft dit geleid tot een herzien meerjarenonderhoudsbegroting. Een aantal aspecten zijn meegenomen in deze begroting: 1. Conditieafhankelijk onderhoud: Patrimonium hanteert verschillende streefcondities afhankelijk van de fase in de levenscyclus waarbinnen het vastgoed zich bevindt. Dit levert vooral aan het einde van de levenscyclus besparingen op. 2. De schildercyclus is aangepast naar 7 jaar. De eerste ervaringen laten zien dat dit mogelijk is. 3. Het planmatig onderhoud is er op gericht het bestaande bezit in stand te houden. Gezien de huurprijsstelling van onze woningbezit is het niet reeël te streven naar de hoogste kwaliteit. 4. Tot halverwege 2012 werd het huurdersonderhoud zoals bedoeld in het besluit kleine herstellingen door Patrimonium kostenloos uitgevoerd. Dit beleid is stopgezet. Wel hebben huurders de mogelijkheid een service-abonnement af te sluiten bij Patrimonium. 5. Indien mogelijk worden ook bijdragen van huurders gevraagd. Denk aan verbeteringen die bijdragen aan het woongenot (het realiseren van portiekafsluitingen) en/of het verbeteren van de energetische prestaties en dus de woonlasten.

79

Sectorspecifieke heffing De heffing ingerekend op basis van de normen die ook gehanteerd zijn in de dPi. Basis is de 1,7 miljard die door de sector opgebracht moet worden. De heffing is ingerekend voor de eerste vijf prognosejaren. Wanneer de heffing tot en met einde levensduur van ons bezit wordt ingerekend dan heeft de heffing een extra negatief effect op de bedrijfswaarde van € 21,0 mln.

Bedrijfswaarde sociaal vastgoed

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

De bedrijfswaarde van de verhuureenheden in exploitatie ultimo boekjaar bedraagt (bedragen x € 1.000): Contante waarde huren

252.882

239.156

245.029

Variabele lasten

-74.116

-69.490

-70.624

Onderhoudslasten

-48.167

-60.936

-61.748

Subtotaal

130.599

108.730

112.658

5.093

6.005

6.013

135.692

114.734

118.671

0

0

4.118

135.692

114.734

122.789

Waarde van de grond

Ongecorrigeerde bedrijfswaarde Rentabiliteitswaardecorrectie

Gecorrigeerde bedrijfswaarde

De uitgangspunten voor de bedrijfswaardeberekening zijn als volgt: Bedrijfswaardeberekening ultimo

Levensduur (won/bog/garages)

Jaar 2012

Jaar 2011

60 jaar / 30 jaar / 50 jaar

60 jaar / 30 jaar / 50 jaar

Disconteringsvoet

5,25%

5,25%

Huurderving

1,00%

1,00%

Bedrijfswaarde 2012

2013

2014

2015

2016

2017

Huurstijging (excl. harmonisatie)

3,95%

3,93%

2,94%

2,74%

2,61%

2,00%

Overige lasten

2,00%

3,00%

3,00%

3,00%

3,00%

3,00%

Onderhoud

2,00%

3,00%

3,00%

3,00%

3,00%

3,00%

Bedrijfswaarde 2011

2012

2013

2014

2015

na 2015

Huurstijging

2,30%

2,00%

2,00%

2,00%

2,00%

Overige lasten

1,95%

2,27%

2,49%

2,64%

3,00%

Onderhoud

1,75%

2,17%

2,58%

3,00%

3,00%

na 2017

Toelichting parameters De gehanteerde parameters zijn conform de publicatie normen en bronnen beoordelingsmethodiek 2013 van het CFV en de begroting 2012. Het planmatig onderhoud is ingerekend conform de meerjarenonderhoudsplanning. De opgenomen percentages voor de huurstijging zijn de te realiseren huren. Hierbij is rekening gehouden met de individuele streefhuren van het bezit conform het huurprijsbeleid.

Afschrijvingstermijnen Casco Installaties en inrichting Renovaties

60 jaar (garages 50 jaar, bedrijfsruimten 30 jaar) 25

jaar

tot einde verwachte levensduur

Op grond wordt niet afgeschreven. De activa ten dienste van de exploitatie worden lineair afgeschreven. De afschrijvingstermijnen zijn als volgt: Kantoorgebouw

40

jaar

Inventaris

5

jaar

Vervoermiddelen

5

jaar

Automatiseringsapparatuur

5

jaar

De waardeveranderingen betreffen de nadelige verschillen tussen de berekende bedrijfswaarden en de op basis van de historische vervaardigingsprijzen berekende boekwaarde materiële vaste activa.

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

B4

Vastgoedbeleggingen

Commercieel vastgoed in exploitatie

Woningen, woongebouwen in exploitatie

Bedrijfsruimten / garages in exploitatie

Overige zaken

TOTAAL

Per 1 januari Aanschafwaarde

571.153

3.140.327

484

3.711.963

3.711.963

0

Cumulatieve afschrijvingen

-41.020

-911.300

-97

-952.417

-873.295

0

Cumulatieve waardeveranderingen

-14.245

0

0

-14.245

-14.245

0

Boekwaarde per 1 januari

515.887

2.229.027

387

2.745.301

2.838.668

0

Mutaties in het boekjaar: Investeringen

0

0

0

0

0

0

Desinvesteringen oorspronkelijke waarde

0

-25.814

0

-25.814

0

0

-10.789

-67.916

0

-78.705

-79.122

0

0

13.640

0

13.640

0

0

246

0

0

246

0

0

-10.543

-80.089

0

-90.633

-79.122

0

Aanschafwaarde

571.153

3.114.513 0

484

3.686.150

3.711.963

0

Cumulatieve afschrijvingen

-51.809

-965.576 0

-97

-1.017.482

-952.417

0

Waardeverandering

-14.000

0 0

0

-14.000

-14.245

Boekwaarde per 31 december

505.344

387

2.654.668

2.745.301

Afschrijvingen Teruggenomen afschrijving en correcties Overige waardeveranderingen (bijschrijving) Saldo mutaties in het boekjaar Per 31 december

2.148.937

0

De bedrijfswaarde van het commercieel bezit bedraagt per ultmo 2012 € 4.001.020. De marktwaarde van het commerciele bezit bedraagt conform eerder genoemde ROZ-IPD uitgangspunten € 6.174.000.

80

B5

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Boekwaarde per 1 januari

1.378.500

0

0

1.378.500

Mutaties Toename als gevolg van verkoop Waardevermindering Saldo mutaties Boekwaarde per 31 december

0

1.378.500

27.881

0

0

-27.881

1.378.500

1.378.500

1.350.619

1.378.500

1.378.500

Patrimonium heeft een achttal woningen verkocht via het koopgarantprincipe. De gehanteerde korting op de vrij op naam prijs bedraagt 25 procent. Patrimonium heeft het recht deze woningen terug te kopen met een gelijk kortingsbedrag. Gezien dit recht is de verwerking gedaan conform de regels behorend bij verkopen onder voorwaarden met terugkoopplicht. Enerzijds een activum op basis van de contractprijs en evengroot passivum onder kortlopende schulden.

Financiële vaste activa B6

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011

Deelnemingen

Oude RJ

Het verloop van de vordering is als volgt: Saldo per 1 januari

24.459

24.715

24.715

-240

-256

-256

24.219

24.459

24.459

Mutaties in het boekjaar: Storting aandelenkapitaal Extra kapitaalstorting Resultaat deelneming Saldo per 31 december

De deelneming betreft het 100% belang in Patrimonium Energie & Vastgoed BV gevestigd te Barendrecht. Deze BV heeft per balansdatum geen bedrijfsactiviteiten meer en is opgericht voor de afwikkeling van de VSO 1. Eventuele toekomstige winsten van de BV dienen volledig uitgekeerd te worden aan de woonvereniging. De deelneming is gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode.

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

B7

Belastinglatentie leningportefeuille

161.044

204.119

204.119

De belastinglatentie langlopende schulden is gewaardeerd tegen de contante waarde. Hierbij is als disconteringsvoet 4,28% gehanteerd. Dit is het percentage gemiddeld betaalde rente voor Patrimonium over 2012. Een latentie voor materiele vaste activa in exploitatie is niet gevormd. De waarde hiervan is als het gevolg van de bestemming van het vastgoed op nihil gesteld. Van deze voorziening is vermoedelijk een bedrag van € 38.587 binnen 1 jaar verrekenbaar.

VLOTTENDE ACTIVA

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

B8

Voorraad onderhanden werk Stand per 01 januari

99.715

0

0

186.438

114.160

114.160

-294.836

0

0

8.684

0

0

AF: Voorziening verlies

0

-14.445

-14.445

Boekwaarde per 31 december

0

99.715

99.715

Investering koopwoningen Vrouwenpolder AF: Gedeclareerde termijnen BIJ: Gerealiseerde winst

B9

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011

Huurdebiteuren Huurdebiteuren Vorderingen in WSNP Overige vorderingen op huurders Af: voorziening debiteuren huurders Voorziening WSNP Totaal

Oude RJ 144.576

126.778

210

893

126.778 893

34.441

33.841

33.841

179.227

161.512

161.512

32.351

29.966

29.966

0

0

0

146.876

131.546

131.546

De voorziening debiteuren huurders is dynamisch bepaald en statisch getoetst. Bij de dynamische bepaling zijn afhankelijk van de duur van de achterstand (aantal maandhuren achterstand) afboekingspercentages gehanteerd tussen 0% en 100%.

81

Hieronder treft u een verdeling aan van de vorderingen op huurders verdeeld naar ouderdom:

t/m 1 maand

Aantal huurders

Bedrag huurvorderingen

2012

2011

2012

2011

133

120

33.176

23.022

> 1 t/m 2 maanden

33

21

26.212

16.628

> 2 t/m 3 maanden

15

12

22.846

16.328

> 3 t/m 4 maanden

8

5

12.212

8.039

17

18

46.076

46.302

> 4 maanden In schuldsanering

0

893

4.054

16.458

144.576

127.671

140.522

110.320

4.054

17.351

144.576

127.671

0,97%

0,68%

Saldo op 1 januari

29.966

35.198

Toegevoegd

32.351

29.966

Afgeboekte vorderingen in het boekjaar

-11.934

-26.254

Vrijval voorziening oude jaren

-18.031

-8.945

32.351

29.966

TWK-verschil Totaal huurdebiteuren

206 0

176

waarvan huurders van: Patrimonium TWK-verschil Totaal huurdebiteuren De huurachterstand, uitgedrukt in een percentage van het totaal van de huren en vergoedingen: Het verloop van de voorziening huurdebiteuren is als volgt:

Saldo op 31 december

B10

B11

Werkelijk 31-12-2011 Oude RJ

Overige vorderingen

272

47.434

47.434

Totaal

272

47.434

47.434

Belastingen, sociale lasten en pensioenpremie

BTW Pensioenpremie Totaal

0

488.894

488.894

100.177

0

0

0

0

0

100.177

488.894

488.894

Overige vorderingen Te ontvangen bedragen

B13

Werkelijk 31-12-2011

Gemeente

Vennootschapsbelasting

B12

Werkelijk 31-12-2012

0

1.997

1.997

Diverse vorderingen

1.963

1.271

1.271

Totaal

1.963

3.267

3.267

Overlopende activa Nog te ontvangen bedragen

24.913

74.998

74.998

Vooruitbetaalde kosten

19.611

177.067

177.067

Te verrekenen stook- en servicekosten

16.228

20.640

20.640

Totaal

60.752

272.705

272.705

Liquide middelen B14

Direct opvraagbaar: Kas

5.652

1.459

1.459

ING

16.076

46.013

46.013

BNG

840.387

423.820

423.820

57.514

105.970

105.970

0

0

0

919.628

577.263

577.263

Rabobank Kruisposten Totaal

82

PASSIVA

EIGEN VERMOGEN B15

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011

Overige reserves (*)

Oude RJ

Saldo per 1 januari

47.164.178

40.137.372

44.428.528

19.533.877

10.698.491

0

829.741

-3.671.685

9.975.833

67.527.796

47.164.178

54.404.361

Mutaties in het boekjaar: Herwaardering bedrijfswaarde sociaal vastgoed Resultaat boekjaar Saldo per 31 december

Verloop herwaarderingsreserve sociaal vastgoed in exploitatie Ongerealiseerde herwaardering per 1 januari

26.535.153

Realisatie door afschrijving

-1.695.556

Realisatie uit hoofde van verkoop (verschil tussen hiko en bedrijfswaarde)

-63.068

Realisatie uit hoofde van sloop

0

Toename uit hoofde van stijging van de bedrijfswaarde

21.250.955

Afname uit hoofde van daling van de bedrijfswaarde

0

Herclassificaties/herkwalificaties

0

Overige mutaties

0

Ongerealiseerde herwaardering per 31 december (conform verloopoverzicht bij MVA)

46.027.484

Er is gekozen om het resultaat van 2012 voorlopig te presenteren onder de overige reserves. Bij het vaststellen van de jaarrekening 2012 zal worden voorgesteld om het resultaat van het boekjaar 2012 toe te voegen aan de overige reserve. Waardering van het het sociale bezit tegen bedrijfswaarde en het commerciele bezit tegen historische kostprijs heeft ook effect op winst- en verliesrekening. Om de vergelijkbaarheid met 2011 te behouden, zijn ook de cijfers in de winst- en verliesrekening per 1-1-2012 aangepast. Het effect van de stelselwijziging is deels in het eigen vermogen per 1-1-2012 verwerkt.

Voorzieningen

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

B16

Voorzieningen onrendabele investeringen nieuwbouw Het verloop van de voorziening is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Bij: Dotaties Af: Onttrekkingen Af: Vrijval Boekwaarde per 31 december

3.843.108

614.402

614.402

0

4.022.019

4.022.019

-1.402.434

-793.313

-793.313

0

0

0

2.440.674

3.843.108

3.843.108

Specificatie de voorziening onrendabele investeringen 2012: Project Notenhof Boekwaarde per 1 januari 2012 Bij: Dotaties Af: Onttrekkingen Af: Vrijval Boekwaarde per 31 december 2012

Asbestverwijdering

Totaal

2.989.362

853.746

0

0

3.843.108 0

594.552

807.882

1.402.434

0 2.394.810

0 45.864

0 2.440.674

In 2013 wordt de restantvoorziening asbestsanering volledig onttrokken. Van de project Notenhof wordt naar verwachting ongeveer 0,7 miljoen onttrokken als gevolg van investeringen in de sloop- / nieuwbouw.

B17

Voorziening persoonlijk loopbaanbudget

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

Het verloop van de voorziening is als volgt: Boekwaarde per 1 januari

21.994

33.925

Bij: Dotaties

19.645

5.216

5.216

Af: Onttrekkingen

-5.439

-17.147

-17.147

Af: Vrijval Boekwaarde per 31 december

33.925

0

0

0

36.200

21.994

21.994

83

B18

Leningen kredietinstellingen

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

Deze post is als volgt samengesteld: Saldo per 1 januari

66.388.223

61.791.754

61.791.754

Nieuwe lening

2.500.000

5.000.000

5.000.000

Mutatie roll-overleningen

2.000.000

3.000.000

3.000.000

Aflossing in volgend boekjaar

-5.684.032

-3.403.531

-3.403.531

Saldo mutaties

-1.184.032

4.596.469

4.596.469

Saldo per 31 december

65.204.191

66.388.223

66.388.223

Mutaties in het boekjaar:

Leningen met een looptijd tot 5 jaar Leningen met een looptijd vanaf 5 jaar De gemiddelde betaalde rente is

4.376.472

9.212.410

9.212.410

60.827.719

57.175.813

57.175.813

4,28%

4,49%

4,49%

Van de totale leningportefeuille is 54,2 miljoen euro geborgd door het WSW. B19

Verplichting verkopen onder voorwaarden

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

De samenstelling en het verloop is als volgt: 1 januari Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht Vermeerderingen/ verminderingen Boekwaarde per 1 januari

1.378.500

0

0

0

0

0

1.378.500

0

0

1.378.500

Mutaties Toename als gevolg van verkoop

0

1.378.500

Afwaarderingen

-10.455

0

0

Saldo mutaties

10.455

1.378.500

1.378.500

1.378.500

1.378.500

31 december Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht Vermeerderingen/ verminderingen Boekwaarde per 31 december

Kortlopende schulden B20

1.378.500 -10.455 1.368.045

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011

Schulden aan kredietinstellingen

Oude RJ

Aflossingen ineens volgend boekjaar

4.213.213

1.772.430

1.772.430

Reguliere aflossingen volgend boekjaar

1.470.819

1.631.101

1.631.101

0

0

5.684.032

3.403.531

3.403.531

637.188

1.272.631

1.272.631

9.184

9.184

9.184

Rekening Courant bank (*) Totaal schulden aan kredietinstellingen

-

(*) Er is ultimo 2012 een kredietfaciliteit aanwezig van € 5.000.000. Hiervoor zijn geen zekerheden gesteld. B21

Schulden aan leveranciers Crediteuren

B22

Schulden aan groepsmaatschappijen Nog te storten kapitaal deelneming Energie & Vastgoed BV

B23

Belastingen en premies sociale verzekering

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

31-12-2012

31-12-2011

31-12-2011 Oude RJ

Omzetbelasting

B24

255.317

664.010

664.010

Loonbelasting en sociale lasten

48.912

50.506

50.506

Pensioenpremie

29.939

72

72

Vennootschapsbelasting

102.497

0

0

Saldo per 31 december

436.665

714.588

714.588

Onderhanden projecten Stand per 01 januari

192.361

-322.331

-322.331

-107.541

-1.750.227

-1.750.227

0

2.938.181

2.938.181

-84.820

-673.262

-673.262

192.361

192.361

76.920

1.809

1.809

Waarborgsommen

16.526

16.526

16.526

Zendmast Vioolhof

11.721

21.069

21.069

0

56.705

56.705

28.247

94.300

94.300

1.927.889

2.007.315

2.007.315

165.351

182.459

182.459

Vooruitontvangen huurtoeslag

57.118

53.696

53.696

Te verrekenen servicekosten

79.015

112.163

112.163

Nog te betalen kosten

62.363

63.225

63.225

Reservering verlof

24.022

21.972

21.972

2.315.757

2.440.831

2.440.831

BIJ: Investering AF: gedeclareerde termijnen BIJ: Gerealiseerde winst Boekwaarde per 31 december

B25

Aangegane verplichtingen onderhoud

0

Dit betreft werkzaamheden die hebben plaatsgevonden in 2012 maar nog niet zijn gefactureerd in 2012. B26

Overige kortlopende schulden

Overige kortlopende schulden Totaal

B27

Overlopende passiva Niet vervallen rente Vooruitontvangen huren

Totaal

84

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Obligo WSW Uit hoofde van de door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw geborgde leningen dient een obligo te worden aangehouden voor eventuele vermogensverliezen bij dit fonds. Tot op heden heeft Patrimonium geen verzoek ontvangen van het WSW tot storting. Derhalve is het obligo niet opgenomen in de balans. Het obligo ultimo 2012 bedraagt € 2.002.270 (2011: € 1.938.206). De € 2,0 mln. is het maximale bedrag dat het WSW kan opvragen.

Voorziening voor pensioenen Een overschot of tekort in het bedrijfstakpensioenfonds SPW kan invloed hebben op te betalen premies. Het fonds heeft per balansdatum een dekkingsgraad van 106% (ultimo 2011: 101%). Voor deze lage dekkingsgraad is door het SPW een dekkingsherstelplan gemaakt. Het doel was 108% ultimo 2012, oplopend naar 117% in 2019. Volgens de berekeningen in het herstelplan zal SPW hierin slagen. Vooralsnog verwacht SPW hiervoor geen extra maatregelen nodig te hebben. Fiscale eenheid De woonvereniging vormt voor de vennootschapsbelasting een fiscale eenheid met Patrimonium Energie en Vastgoed BV gevestigd te Barendrecht (kvk nummer 24449047). De woonvereniging is aansprakelijk voor schulden/verplichtingen van de BV. De schulden/verplichtingen van de BV zijn nagenoeg nihil. Derivaten Patrimonium heeft in voorgaande jaren een tweetal derivaten afgesloten. Deze hedge-instrumenten zijn niet in de balans opgenomen. Op iedere datum dat Patrimonium financiële cijfers op basis van Dutch GAAP naar buiten brengt, worden de hedge relaties op hun ineffectiviteit getest. Voor het effectieve deel en in overeenstemming met de regels voor kostprijshedge-accounting van Richtlijn 290 worden deze pas verantwoord in de winst- en verliesrekening op het moment dat de afgedekte positie in de winst- en verliesrekening wordt verwerkt. Het ineffectieve deel wordt in overeenstemming met de regels voor kostprijshedge-accounting van Richtlijn 290, indien hedge-instrument een grotere omvang heeft dan de afgedekte positie, verwerkt in de winst- en verliesrekening. Patrimonium heeft ultimo 2012 een tweetal derivaten in portefeuille met onderstaande modaliteiten: Omschrijving

Strike / vaste rente

Start

Einde

Marktw aarde

Bij daling -1%

CAP

4,00%

01-04-2009

01-04-2014

34

0

Interest Rate Sw ap

3,79%

01-02-2011

01-02-2016

-665.937

-823.526

Bij daling -2%

-992.712

Beide contracten hebben als tegenpartij de Rabobank. Met de Rabobank heeft Patrimonium een overeenkomst financiële derivaten gesloten. Er is geen tegenpartij risico indien de negatieve waarde van de

85

derivaten onder het afgesproken bedrag blijft van € 840.000. Dit is voldoende voor de huidige marktwaarde. Mocht de marktwaarde de dekking overschrijden dan is afgesproken dat beide partijen gezamenlijk in overleg treden met als doel het afgesproken bedrag aan te laten sluiten bij de nieuwe situatie. Strategie Patrimonium Patrimonium conformeert zich op het gebied van derivaten aan de meest actuele beleidsregels van het CFV. Er wordt slechts gebruik gemaakt van rente-instrumenten wanneer het renterisico om bedrijfseconomische redenen niet wenselijk is om afgedekt te worden door het aantrekken van financiering. Patrimonium gaat behouden om met derivaten. Na 2009 hebben geen transacties meer plaatsgevonden. De lopende derivaten zijn aangeschaft met als doel om het renterisico op variabele leningen af te dekken. Aangetrokken geldleningen Patrimonium heeft nieuwe leningen aangetrokken ten bedragen van € 5.000.000. De lening wordt in augustus 2013 geeffectueerd.

86

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

Werkelijk 2011 Oude RJ

Bedrijfsopbrengsten

R1

Huuropbrengsten Huuropbrengsten sociaal vastgoed in exploitatie Woningen en woongebouwen

13.894.221

13.267.338

Onroerende zaken niet zijnde woningen

71.763

69.312

Af: huurderving wegens leegstand

72.156

82.754

Af: huurderving wegens oninbaarheid

16.358

20.889

13.877.470

13.233.007

Subtotaal huuropbrengsten sociaal vastgoed in exploitatie

Huuropbrengsten commercieel vastgoed in exploitatie Woningen en woongebouwen

55.849

54.715

373.424

358.461

Af: huurderving wegens leegstand

5.067

417

Af: huurderving wegens oninbaarheid

2.216

0

421.990

412.759

14.189.000

14.299.460

13.645.575

13.645.575

0,80%

0,67%

0,76%

0,76%

a. De algemene jaarlijkse huurverhoging per 1 juli, gemiddeld 2,3% ; (2011: 1,3%)

344.000

255.000

170.044

170.044

b. Huurharmonisatie

228.000

150.000

69.928

69.928

c. Verkoop van huurwoningen

-50.000

-14.000

0

0

d. Oplevering van nieuwe woningen

281.000

254.000

57.420

57.420

-145.000

0

0

0

21%

27%

27%

4%

4%

4%

- verhuurleegstand bestaand bezit

50%

34%

34%

- leegstand wegens sloop

15%

20%

20%

- verhuurleegstand verkoop

10%

2%

2%

- verhuurleegstand nieuw opgeleverd bezit

0%

6%

6%

- verhuurleegstand modelwoning

1%

7%

7%

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

2011

Onroerende zaken niet zijnde woningen

Subtotaal huuropbrengsten commercieel vastgoed in exploitatie Totaal huuropbrengsten

Huurderving in % van de te ontvangen huur De te ontvangen netto huur van eigen bezit is ten opzichte van 2011 gewijzigd als gevolg van:

e. Uit exploitatie nemen van woningen

(*) De huurderving is nagenoeg gelijk aan vorig jaar. Specificatie huurderving, leegstand als gevolg van: - technisch- / mutatieonderhoud - technisch / renovatie

R2

Opbrengsten servicecontracten Dit betreft de bedragen die de huurders boven de (netto)huurprijs betalen voor de levering gas, elektra, schoonmaakdiensten, premie voor de glasverzekering et cetera. De vergoeding voor levering en diensten is gebaseerd op de begrote kosten en wordt jaarlijks afgerekend.

Oude RJ

Te ontvangen vergoedingen: Leveringen en diensten

591.000

622.656

597.024

597.024

Derving door leegstand

0

1.376

0

0

Totaal derving

0

1.376

0

0

Te verrekenen servicekosten

0

0

0

0

591.000

621.280

597.024

597.024

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

Derving door oninbaar

Saldo vergoedingen leveringen en diensten De derving is als last voor Patrimonium direct opgenomen in de directe exploitatielasten.

2011 Oude RJ

R3

Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het resultaat/de opbrengsten uit verkopen van bestaand bezit sociaal en commercieel vastgoed aan derden en de opbrengst uit verkochte nieuwbouwwoningen. De specificatie is als volgt: Sociaal vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde 0

Verkoopresultaat bestaand bezit Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Totaal verkoopresultaat bestaand sociaal vastgoed in exploitatie

763.250

0

0

25.053

0

0

221.837 516.360

0

0

0

0

516.360

0

0

0

0

143.312

183.000

183.000

2.698

2.178

2.178

14.266 126.348

101.879

101.879

78.944

78.944

Commercieel vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde 0

Verkoopresultaat bestaand bezit Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden

-

Totaal verkoopresultaat commercieel sociaal vastgoed in exploitatie

126.348

87

0

0

78.944

78.944

Verkoopopbrengsten vanuit projecten Projectopbrengsten

387.482

2.589.360

0

AF: projectkosten

293.979

1.916.098

0

0

93.504

673.262

2.589.360

2.049.000

736.212

752.206

2.668.304

Netto opbrengsten verkoopproject Vrouwenpolder

Totaal nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille

R4

R5

Geactiveerde productie ten behoeve van eigen bedrijf Doorberekende uren vastgoed

243.000

155.936

248.286

248.286

Totaal geactiveerde productie eigen bedrijf

243.000

155.936

248.286

248.286

Overige bedrijfsopbrengsten Administratie beheeractiviteiten

6.000

7.013

20.063

20.063

25.000

25.367

20.948

20.948

Contributie vereniging

0

949

942

942

Pro rata BTW

0

0

45.720

45.720

Administratiekosten

Ontvangen projectsubsidies (*)

0

0

99.000

99.000

Diverse opbrengsten

25.000

31.133

59.656

59.656

Totaal overige bedrijfsopbrengsten

56.000

64.462

246.329

246.329

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

(*): De ontvangen projectsubsidie heeft betrekking op materiele vaste activa in exploitatie.

Bedrijfslasten

2011 Oude RJ

R6

Afschrijvingen materiele vaste activa en vastgoedportefeuille

Sociaal vastgoed in exploitatie Afschrijvingen (bedrijfswaarde) Gerealiseerde herwaardering door afschrijvingen Afschrijvingsresultaat Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

4.225.880

3.593.087

0

-1.695.556

-1.178.950

0

2.530.324

2.414.137

0

109.693

109.427

109.427

78.705

79.122

0

2.718.723

2.602.686

109.427

Commercieel vastgoed in exploitatie Afschrijvingen (historische kostprijs)

Totaal afschrijvingen op materiele vaste activa en vastgoedportefeuille

R7

2.725.000

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Materiële vaste activa in exploitatie

0

0

127.718

127.718

4.845.000

770.509

4.622.406

4.622.406

4.845.000

770.509

4.750.124

4.750.124

- Vrouwenpolder (2011)

0

0

127.718

127.718

- Kerkweg (2012)

0

0

0

0

0

0

127.718

127.718

Materiële vaste activa in ontwikkeling Vastgoedbeleggingen Totaal waardeveranderingen

Waardeverandering materiele vaste activa in exploitatie

88

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

Werkelijk 2011 Oude RJ

Waardeverandering materiele vaste activa in ontwikkeling - Kerkweg

1.307.000

0

0

0

- Bark

1.400.000

-196.894

586.544

586.544

- Centrumlocatie

0

53.382

267.260

267.260

- Postkantoor

0

0

448.331

448.331

- Singel

0

0

75.000

75.000

- Notenhof

289.000

0

3.168.273

3.168.273

- De Donge

876.000

495.798

41.287

41.287

- Talmaweg

973.000

418.223

35.711

35.711

4.845.000

770.509

4.622.406

4.622.406

1.452.000

1.384.423

1.441.977

1.441.977

134.000

232.130

294.051

294.051

0

-33.466

-12.648

-12.648

1.586.000

1.583.087

1.723.379

1.723.379

Premie WAO/WIA

84.000

60.390

58.766

58.766

Premie WW

59.000

62.490

60.810

60.810

Premie Zorgverzekeringen

83.000

80.872

78.698

78.698

226.000

203.752

198.273

198.273

Premie ouderdoms-, vroeg-, en arbeidsongeschiktheidspensioen

291.000

271.483

283.109

283.109

Totaal pensioenlasten

291.000

271.483

283.109

283.109

129.765

135.556

135.556

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

De waardeveranderingen van de projecten in ontwikkeling zijn gebaseerd op het verwachte verschil tussen de toename van de bedrijfswaarde op basis van de meest actuele parameters en de verwachte investeringsuitgaven.

R8

Lonen en salarissen De lonen en salarissen betreffen: Salarissen Inhuur personeel Ontvangen ziekengelden Totaal lonen en salarissen

R9

Sociale lasten De sociale lasten betreffen:

Totaal sociale lasten

R10

Pensioenlasten De pensioenlasten betreffen:

Het aantal formatieplaatsen ultimo 2012 bedraagt 27,67 FTE (2011: 29,83 FTE) en zijn verdeeld over de volgende afdelingen: fte 2012 Bestuur en AZ Wonen

4,67 9,89

Vastgoed

6,67

Financiën

6,44

Totaal 27,67 Het salaris en bijbehorende werkgeverslasten van de directeur-bestuurder bedraagt op jaarbasis:

R11

Onderhoudslasten

2011 Oude RJ

Onderhoudslasten Onderhoudslasten sociaal vastgoed in exploitatie

3.169.938

Onderhoudslasten commercieel vastgoed in exploitatie Totaal onderhoudslasten

3.707.000

4.096.688

42.186

30.823

3.212.123

5.002.900

De onderhoudslasten voor het sociaal vastgoed in exploitatie zijn te verdelen in: 2.031.716

2.560.051

Mutatieonderhoud

210.173

288.127

Klachtenonderhoud

622.539

688.824

Individuele woningverbeteringen

305.510

559.686

3.169.938

4.096.688

23.072

9.688

Planmatig onderhoud

Totaal onderhoudslasten

De onderhoudslasten voor het commercieel vastgoed in exploitatie zijn te verdelen in: Planmatig onderhoud Mutatieonderhoud Klachtenonderhoud Individuele woningverbeteringen Totaal onderhoudslasten

89

1.571

6.383

17.105

14.752

437

0

42.186

30.823

5.002.900

R12

Leefbaarheid

Leefbaarheid sociaal vastgoed in exploitatie

93.834

87.091

2

167

267.000

93.837

87.259

Overige goederen, leveringen en diensten

591.000

584.569

596.218

Totaal servicecontracten

591.000

584.569

596.218

Algemene organisatiekosten

555.000

487.877

420.724

Automatiseringskosten

209.000

205.979

218.444

Toezichtskosten

54.000

39.261

38.910

Huisvestingskosten

92.000

78.774

84.874

175.000

137.001

177.659

1.085.000

948.891

940.611

636.475

Leefbaarheid comercieel vastgoed in exploitatie Totaal leefbaarheid

R13

R14

87.259

Lasten servicecontracten

596.218

Overige bedrijfslasten Beheerskosten

Overige personeelskosten Subtotaal beheerskosten

940.611

Heffingen Belastingen

649.000

657.680

Verzekeringen

24.000

59.700

35.793

Bijdrageheffing bijzondere projectsteun

47.000

50.415

154.418

720.000

767.795

826.686

826.686

Subtotaal heffingen

Overige bedrijfslasten Bijdrage bewonersraad

20.000

19.882

20.069

20.069

Overige directe exploitatielasten

29.000

138.202

72.170

72.170

Kosten projectontwikkeling

30.000

9.201

21.643

Subtotaal overige bedrijfslasten

79.000

167.285

128.327

92.239

Totaal overige bedrijfskosten

1.884.000

1.883.971

1.895.624

1.859.536

Werkelijk

Waardeverandering vlottende activa

14.445

In de algemene organisatiekosten zijn de kosten opgenomen voor de externe controle. Deze controle is uitgevoerd door Deloitte. Totaal € 42.955 (in 2011: € 33.871) Specificatie honorarium externe accountant en de accountantsorganisatie Controle van de jaarrekening: € 42.955 (in 2011: € 33.871) Andere controle/opdrachten: € 0 (in 2011: € 0) Fiscale adviesdiensten: € 0 (in 2011: € 6.818) Andere niet-controlediensten: € 0 (in 2011: € 0)

R15

Niet gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille

Begroting

Werkelijk

Werkelijk

2012

2012

2011

Waardevermeerdering commercieel vastgoed in exploitatie

2011 Oude RJ

Waardevermindering commercieel vastgoed in exploitatie

R16

R17

R17

Waardevermeerdering onroerende zaken VOV

0

0

0

Waardevermindering onroerende zaken VOV

0

27.881

0

Totaal niet-gerealiseerde waardeverandering vastgoed portefeuille

0

27.881

0

Waardeveranderingen van terugkoopverplichtingen

0

-10.455

0

Totaal waardeveranderingen FVA, effecten en verplichtingen

0

-10.455

0

Rente inzake vorderingen / uitgezette middelen

13.000

14.726

17.673

17.673

Totaal

13.000

14.726

17.673

17.673

2.881.000

2.915.718

2.935.803

2.935.803

74.000

16.185

18.726

18.726

2.955.000

2.931.903

2.954.529

2.954.529

0

240

256

256

800.000

790.713

-893.938

-893.938

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

Rentelasten en soortgelijke kosten Rente langlopende leningen Overige te betalen rente en financieringskosten Totaal

R18

Resultaat deelnemingen Resultaat Patrimonium Barendrecht Energie & Vastgoed B.V.

R19

Vennootschapsbelasting

90

Berekening VPB 2012 Resultaat bedrijfseconomisch na rente, voor belasting, voor mutatie actuele waarde

€

1.620.454

€

3.606.472

Subtotaal AF

€

2.196.375-

Fiscaal resultaat

€

3.030.552

Correcties t.o.v. resultaat

BIJ +

Afschrijvingslasten

€

+

Planmatig onderhoud (verbetering)

€

-

+

Woningverbetering bij mutatie

€

61.189

2.718.723

+

Ontvangen projectsubsidie

€

+

Overige waardeveranderingen

€

770.509

-

50.415

+

Bijdrageheffing

€

+

Verschil vennootschappelijke en fiscale waardering verkoop bezit

€

-

+

Niet aftrekbare gemengde kosten

€

5.636

Subtotaal BIJ

AF -/-

Fiscale afschrijving

€

63.863-

-/-

Renovaties

€

1.193.348-

-/-

Verschil vennootschappelijke en fiscale waardering verkoop bezit

€

555.697-

202.952-

Fiscale vrijval disagio 2012 € Fiscale vrijval agio 2012 €

2.634 205.586-

-/-

Saldo fiscale vrijval

€

-/-

Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek

€

-/-

Toevoeging fiscale winst verkoop bezit aan herinvesteringsreserve

€

-

180.515-

Acute vennootschapsbelasting 2012 Tarieven € 0 - € 200.000

20,00% €

40.000

> € 200.000

25,00% €

707.638

€

747.638

Belastingdruk: vpb ten opzichte van fiscaal resultaat:

24,67%

Belastingdruk: vpb ten opzichte van commercieel resultaat:

46,14%

[A]

Belastinglatenties

Contante waarde waarderingsverschillen per 1-1-2012

€

816.474-

Contante waarde waarderingsverschillen per 31-12-2012

€

644.175-

Mutatie actieve latentie 2012 u.h.v. fiscaal waarderingsverschil leningenportefeuille

Totaal vennootschapsbelasting over 2012

€

43.075 €

43.075

€

790.713

[B]

[C] = [A] + [B]

91

Verklaringen van bestuur en raad van commissarissen Verklaring bestuurder over besteding van middelen Het bestuur verklaart hierbij dat gedurende het jaar waarover dit volkshuisvestingsverslag zich uitstrekt, alle middelen uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting zoals beschreven in het Besluit Beheer Sociale Huursector.

Barendrecht, 6 juni 2013 Was getekend: mevrouw drs. M.B. van Leeuwen, directeur-bestuurder

Verklaring raad van commissarissen De raad van commissarissen verklaart zich te kunnen verenigen met de jaarstukken over het verslagjaar 2012. De in de stukken verantwoorde werkzaamheden en activiteiten passen binnen de in het Besluit Beheer Sociale Huursector vermelde prestatievelden en zijn een goede weergave van de door de vereniging gedane inspanningen om haar doelstellingen te verwezenlijken. Barendrecht, 6 juni 2013

Was getekend: ir. C.W.P. Pijlman, voorzitter

dr. ir. H.M. Koolma, vicevoorzitter

E.P. Hvalsbraten, lid

C.J. van der Graaf, lid

drs. G.M. Welleman, lid

92

Overige gegevens

93

Gebeurtenissen na balansdatum Begin 2013 is door de overheid nadere invulling gegeven aan het regeerakkoord. Ondanks dat er in Den Haag grote onderlinge verschillen zijn tussen politieke partijen, worden er steeds meer contouren zichtbaar van maatregelen die op de sector afkomen. De verhuurdersheffing krijgt meer vorm. De overheid heeft een bedrag van € 1,7 miljard ingerekend. Als de maatregelen uit het woonakkoord goedgekeurd wordt door de eerste kamer, dan betekent dit voor Patrimonium een heffing van circa 1,2 miljoen in 2014 oplopend naar circa 1,9 miljoen in 2017. Dit lijkt een structurele bijdrage te moeten gaan leveren aan het verminderen van het overheidstekort. En behalve de verhuurdersheffing is dreigt ook de saneringsheffing een aanzienlijke kostenpost te gaan worden. Deze ontwikkelingen zijn niet uit opeens uit de lucht komen vallen. De sector zit al langer in de hoek waar de klappen vallen. Zo zijn corporaties vanaf 2006 vennootschapsbelastingplichtig. En ook de bedrijfslasten liggen al langer onder een vergrootglas. Patrimonium heeft hier enkele jaren geleden al de eerste maatregelen voor genomen. Beleid is op belangrijke punten aangepast of wordt naar verwachting aangepast. Op het gebied van de bedrijfslasten zijn al bezuinigingen doorgevoerd in de afgelopen jaren. In 2012 is een start gemaakt om de personeelskosten meer in lijn te brengen met collega corporaties. Dit heeft geleid tot een reorganisatie die een doorlooptijd heeft tot ongeveer eind 2014. Het aantal fte wordt teruggebracht van 29 naar 24 fte. Een tweede belangrijke pijler is het onderhoudsbeleid. In het meerjarenperspectief zijn hierop aanzienlijke besparingen ingerekend. Dit moet leiden tot een betere verhouding tussen de prijs en kwaliteit van onze woningen. We zijn realistisch…het is niet haalbaar om en een hoge kwaliteit te bieden en de huurprijs laag te houden. We zijn er van overtuigd dat ondanks deze besparing op onderhoud, we toch een degelijke kwaliteit kunnen bieden aan onze huurders. Wel levert aanpassing van beleid uiteraard spanningen op met huurdersorganisaties. Dit hebben we ondervonden bij het introduceren van het serviceplus abonnement. Met de invoering van dit abonnement is een einde gemaakt aan het kosteloos verhelpen van huurdersonderhoud. Maar ondanks dat dit een onplezierige boodschap is, is het beleid in 2012 doorgevoerd.

Behalve uitgaven verlagen is het ook zaak om de inkomsten te verhogen. De overheid biedt hier mogelijkheden voor door een huurverhoging boven inflatie en tevens de mogelijkheid tot extra huurverhoging op basis van inkomen. Patrimonium is voornemens om gebruik te maken van de mogelijkheden die geboden worden. Zo is ondanks een negatief advies van de bewonersraad de inkomensafhankelijke huurverhoging doorgevoerd in 2013. En ook het huurprijsbeleid wordt herijkt. Nu worden veel woningen aangeboden rond 70 à 80 procent van de maximaal redelijke huur. In het nieuwe huurprijsbeleid zal het gemiddelde percentage hoger moeten komen te liggen om voldoende inkomsten te genereren.

94

Lastiger te beïnvloeden maar wel inkomstenverhogend is het verkopen van bezit. In 2011 is het verkoopbeleid vastgesteld. Tot op heden heeft dit helaas nog niet geleid tot hoge verkoopopbrengsten. Dit is voor ons reden geweest om meer woningen in de verkoopvijver te plaatsen. Per ultimo 2012 zijn 191 woningen opgenomen in de verkoopvijver. Bestaande huurders worden actief aangeschreven. Overig vastgoed dat geen strategisch belang heeft is ook in de verkoopvijver geplaatst. Hieronder vallen onder andere 39 garages. Vanwege het slechte klimaat op de verkoopmarkt houden we in onze meerjarenprognoses rekening met beperkte verkopen. Bovenstaande besparingen en opbrengsten moeten ons in staat stellen om noodzakelijke investeringen in onze vastgoedportefeuille uit te voeren. Daarbij geldt wel als credo: sober en doelmatig. Wat nodig is pakken we aan. Zaken die niet (markt)technisch noodzakelijk zijn worden niet aangepakt. Doorrekening beleidskeuzes In het meerjarenperspectief is rekening gehouden met bovenstaande beleidswijzigingen. Ook is de verhuurdersheffing tot einde levensduur ingerekend en is saneringssteun ingerekend. Uit dit perspectief dat ook de basis is geweest voor de dPi 2012 volgt dat de continuïteit van Patrimonium niet in het geding is. Wel wordt scherp aan de wind gezeild. Patrimonium moet zich blijven inspannen om de geprognosticeerde opbrengsten en kostenbesparingen daadwerkelijk te realiseren.

95

BBSH-bijlage E

Aantallen 1 persoonshuishoudens 1e kwartaal

Leeftijd

Inkomen

Aantallen 2 persoonshuishoudens

in euro's

1 jan t/m 31 mrt

≤ 366,37 tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

22.025 22.025 20.675

boven 65 Boven

20.675

0

0

1

1

8

12

6

26

Leeftijd

Inkomen

in euro's

1 apr t/m 30 jun

2

4

6

6

14

14

34

Totaal 14 6 8

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot boven 65 Boven

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

22.025 22.025 20.675

boven 65 Boven

20.675

0

1

0

1

3

14

2

19

Leeftijd

Inkomen

Totaal

Leeftijd

Inkomen

28.225

0

0

0

0

boven 65 Boven

0

5

0

5

10 8 0

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot boven 65 Boven

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

0 1 0

4 5 1

boven 65 Boven

20.675

Leeftijd

Inkomen

0

1

0

1

0

10

1

11

17

50

23

90

4 0 0

5 0 0

28.225

1

0

0

1

1

1

4

6

Leeftijd

Inkomen

in euro's

29.900 29.900 28.225

1 3 8

4 3 8

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

29.900 29.900 28.225

28.225

0

0

4

4

boven 65 Boven

28.225

0

0

3

16

19

0

in euro's

≤ 366,37

Aantal 3e kwartaal

Huurgrens in euro's

Leeftijd

Inkomen

in euro's

1 jul t/m 30 sept

29.900 29.900 28.225

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 0 3 0 0 0 0

Totaal 2 2 2

5 2 2

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

28.225

0

0

1

1

boven 65 Boven

0

3

7

10

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

2 0 1

4 1 2

boven 65 Boven

28.225

Leeftijd

Inkomen

0

1

0

1

0

5

3

8

0

16

26

42

16 3 0

0

0

0

3

16

19

29.900 29.900 28.225

> 366,37 > 561,98 ≤ 561,98 0 8 0 0 0 0

5 1 1

13 1 1

28.225

0

0

0

0

0

8

7

15

Totaal

in euro's

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

2 0 0

4 1 0

boven 65 Boven

28.225 Aantal

Jaartotalen

13 3 0

Huurgrens in euro's ≤ 366,37 > 366,37 > 561,98 ≤ 561,98 29.900 0 2 29.900 0 1 28.225 0 0

1 okt t/m 31 dec

Totaal

Totaal

Huurgrens in euro's ≤ 366,37

Aantal 4e kwartaal

in euro's

Totaal

Huurgrens in euro's > 366,37 > 561,98 ≤ 561,98 0 3 0 0 0 0

Aantal Jaartotalen

29.900 29.900 28.225

> 366,37 > 561,98 ≤ 561,98 0 1 0 0 0 0

1 apr t/m 30 jun

Huurgrens in euro's ≤ 366,37 > 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 29.900 0 2 29.900 0 1 28.225 0 1

1 okt t/m 31 dec

Totaal

≤ 366,37

Aantal 2e kwartaal

Totaal

Huurgrens in euro's

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 0 3 0 0 0 0

Aantal 4e kwartaal

Huurgrens in euro's ≤ 366,37 > 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 22.025 0 4 22.025 0 4 20.675 0 1

Totaal

Huurgrens in euro's

≤ 366,37

1 1 0

in euro's

Aantal

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

1 jul t/m 30 sept

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 2 7 1 6 0 0

1 okt t/m 31 dec

4 1 0

in euro's

in euro's

1 jan t/m 31 mrt

0 0 0

Aantal 3e kwartaal

Inkomen

29.900 29.900 28.225

≤ 366,37

3 1 6

Huurgrens in euro's ≤ 366,37

Inkomen

Leeftijd

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 0 4 0 1 0 0

1 apr t/m 30 jun

0

in euro's

Leeftijd

1e kwartaal

Huurgrens in euro's

Aantal 2e kwartaal

20.675

Aantal

Jaartotalen

boven 65 Boven

boven 65 Boven

1 jul t/m 30 sept

4e kwartaal

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

22.025 22.025 20.675

Inkomen

Aantallen 3 persoonshuishoudens

in euro's

≤ 366,37

12 8 5

tot 65 tot tot 65 Boven boven 65 tot

Leeftijd

Inkomen

1 3 1

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 5 6 1 4 0 2

Aantal 3e kwartaal

Totaal

Huurgrens in euro's ≤ 366,37

Leeftijd

1 jan t/m 31 mrt

> 366,37 > 524,37 ≤ 524,37 6 5 2 3 0 4

Aantal 2e kwartaal

1e kwartaal

Huurgrens in euro's

Totaal

0

0

0

0

0

3

2

5

1

15

29

45

99

Organisatiegegevens Naam van de toegelaten instelling

Woningbouwvereniging Patrimonium Barendrecht

Werkgebied (statutair)

Barendrecht/Albrandswaard

Adres

Londen 14-16 2993 LA BARENDRECHT

Datum oprichting

24 mei 1912

Datum Koninklijk Besluit, waarbij de instelling ten eerste maal is toegelaten

21 september 1912

Nummer van inschrijving in het handelsregister bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam

24108167

Nummer van inschrijving in het Verenigingsregister bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam

V 342477

Laatste wijziging van statuten

30 juni 2006

L-nummer

L0248

NRV-nummer

00671

Resultaatbestemming

Er zijn geen statutaire bepalingen omtrent de resultaatbestemming. Het voorstel voor het resultaat 2012 is opgenomen in de toelichting op de balans op pagina 83

Verbindingen

Patrimonium Energie & Vastgoed B.V. Datum oprichting

22-12-2008

Nummer van inschrijving in het handelsregister bij de

24449047

Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam

100