Jaarverslag Bibliotheek s-hertogenbosch

Jaarverslag 2015

Bibliotheek ’s-Hertogenbosch

Inhoud

Voorwoord

5

Van de Raad van Toezicht

7

Kerncijfers 2015

9

Resultaten en ontwikkelingen

11

Bieb in de stad

17

Biebprogramma en activiteiten

21

Educatie

29

Digitale diensten

37

Marketing & conderzoek

39

Personeel en organisatie

42



Fotografie: Els Danen, Gerard Monté Redactie en vormgeving: Caroline Boogaard

4

De bibliotheek in den Bosch, 100 jaar jong! Het jaar 2015 was een jaar met veel ontwikkelingen, hoogtepunten en gemeenteraadsbesluiten die de toekomst van deze mooie stichting in belangrijke mate gaan bepalen. Maar 2015 was toch vooral het jaar waarin wij uitgebreid stilstonden bij onze honderdste verjaardag. Nadat in juli 1915 de stichting werd opgericht opende deze in november 1915 voor het eerst haar deuren. Vandaar dat wij in november 2015 onze gevel versierden, 100 uur feest vierden en ons trouwe publiek op vele leuke, verrassende, lekkere en leerzame activiteiten trakteerden. Verderop doen wij daar uitgebreid verslag van. En natuurlijk ook van vele andere belangwekkende gebeurtenissen. Dit jaar incorporeren we het inhoudelijke jaarverslag van onze afdeling Educatie in dit algemene jaarverslag; het markeert het volwassen zijn van deze niet meer weg te denken dienstverlening in ons werk. In deze inleiding zal ik me beperken tot de al genoemde besluiten van de gemeenteraad die onze (nabije) toekomst bepalen. Ik verwijs u verder graag naar de inhoud van dit jaarverslag.

• • •

Aanvang 2015 trad een nieuw college aan. Het bestuursakkoord dat de route van het college bepaalt maakte definitief duidelijk wat wij al in 2014 zagen aankomen: we zullen niet verhuizen naar nieuw te bouwen huisvesting op het GZG-terrein. Daarmee kwam een eind aan een traject sinds 1989 (!) en aan een ambitie waar wij vele jaren heel veel werk en tijd in hebben geïnvesteerd. Het zij zo, als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan, besloten we. Als uitvloeisel van dat Bestuursakkoord reserveerde het college een bedrag van 9,6 mln. als een ‘eerste globale’ raming van de kosten om het huidige gebouw aan te passen aan de eisen van de tijd. Met gepaste trots en instemming namen wij kennis van hetgeen in de notulen van de formatie van het nieuwe college werd opgenomen:

Inhoud (en niet het gebouw) staat voorop; Bibliotheek loopt nu erg goed. Insteek is om het maximale eruit te halen en een breder concept te ontwikkelen. Aanpak laaggeletterdheid loont. De laagdrempelige toegankelijkheid van de Hinthamerstraat speelt hierbij een belangrijke rol; Bibliotheekfunctie kan in huidig pand eventueel in combinatie met Muzerije gehuisvest worden. Wel zal er geïnvesteerd moeten worden om het pand aan functie aan te passen. Doel is een bibliotheek 3.0 achter de bestaande gevels;

• •

Scholen worden nu separaat bediend. Bezien of de bediening ook uitge breid kan worden naar bijvoorbeeld zorginstellingen; Bezien of het onderdeel kenniscentrum te combineren is met ideeën HAS en AVANS in het Paleiskwartier. Tevens is de insteek om de openbare ruimte bij de Hofvijver aantrekkelijker te maken voor publiek. Bij de voorjaarsnota 2015 werd dan ook door het college opgenomen: “We werken verder aan de samenwerking tussen bibliotheek en Muzerije”. Dit nu mede in het kader van geplande omvangrijke bezuinigingen in het budget voor Cultuur per 1 januari 2016.

• • • •

• • •

Bij de begrotingsbehandeling 2016 in november stelde het college:

Babel en Muzerije omvormen tot sterk educatiecluster in de bibliotheek; Verder terugbrengen functie Muzerije tot bemiddeling; Vorming nieuwe kunsteducatiecluster in Bibliotheek; Voorstel : de bibliotheek verhuist naar het pand van de Muzerije. Daar door aanmerkelijke besparing in investeringskosten en dus jaarlijkse lasten (175.000). De opbrengst van de verkoop van het pand van de bibliotheek (eigenaar) kan vertaald worden in een jaarlijkse besparing op de subsidie (200.000), daarnaast vervallen huisvestingslasten bibliotheek (220.000)” en “De bibliotheek kan verhuizen naar het pand van de Muzerije omdat de Muzerije krimpt en onderdeel wordt van de Biblio- theek. In het pand van de Muzerije zijn ruimtes die nieuwe functies van de bibliotheek uitstekend faciliteren (zalen, lesruimtes, vergaderruimtes, enz.). Het college meende voor een invulling van de omvangrijke bezuiniging een oplossing te moeten zoeken in de gebouwensfeer, maar stelde tevens die bezuiniging niet te zoeken in de inhoudelijke functies van de bibliotheek. De collegepartijen, tenslotte, kwamen vervolgens in die vergadering met een motie die door het college werd overgenomen. Die motie, terugkerend naar de uitgangspunten zoals opgenomen in genoemd verslag van de college-formatie stelt dat:

De inhoud leidend moet zijn bij het ontwikkelen van een nieuw concept en eventuele nieuwe locatie; Gezien de inhoudelijke raakvlakken tussen de drie organisaties een fusieproces in gang wordt gezet per 2017; De inhoudelijke functies van de organisaties zoveel mogelijk gewaarborgd dienen te blijven;

5

Dit alles, hoewel soms tegenstrijdig, is nu is sterk richtinggevend voor de toekomst van onze stichting. Ondanks een zeer omvangrijke bezuiniging die per 1 januari 2019 als onderdeel van deze operatie op het totaal moet worden gerealiseerd, zien wij hierin voldoende uitdaging en toekomst om de volledige bereidheid uit te spreken dit proces te gaan vormgeven. We zien veel meerwaarde in de clustering en denken ook inhoudelijk een meerwaarde te kunnen creëren die meer is dan de som der delen. Voor de geraamde bezuiniging lopen wij in deze context dan ook niet weg. Omdat ondergetekende in 2017 met pensioen zal gaan en wij stabiliteit en continuïteit in aansturing en bezetting van het proces van het allergrootste belang achten heeft de Raad van Toezicht, in goed, gelijkwaardig en open overleg met mij, besloten per augustus 2016 een nieuwe directeur te benoemen die het hele samensmeltingsproces, de implementatie en de huisvestingopgave in zijn geheel voor rekening kan nemen. Dit besluit ondersteun ik van ganser harte.

Dat betekent tevens wel dat dit mijn laatste voorwoord zal zijn van een jaarverslag van deze stichting. Ik ben veel dank verschuldigd aan alle medewerkers, de Raad van Toezicht, de vele vrijwilligers, alle partners, respectievelijke wethouders en ambtenaren. Hans Derks, directeur

6

Raad van Toezicht • •

De raad heeft zich in dit verslagjaar, naast de vaste onderdelen in de jaarcyclus, met twee bijzondere zaken beziggehouden:

De implicaties van het Bestuursakkoord van het nieuwe college en de overleggen voortvloeiend uit de voornemens van het college, neergelegd in de voorjaarsnota en uiteindelijk in de begrotingsbehandeling 2016 in november ten aanzien van de aangekondigde bezuinigingen en de vorming van een cultuureducatiecluster in de bibliotheek. De huisvestingsproblematiek van de vestiging aan de Hinthamerstraat De Raad was in januari van het verslagjaar uiterst teleurgesteld over de voornemens van het nieuwe college, vastgelegd in het Bestuursakkoord. Al jaren loopt dit probleem als een rode draad door de agenda’s van de Raad van Toezicht. Geconfronteerd met het besluit dat wij gehuisvest blijven aan de Hinthamerstraat hebben wij door een gespecialiseerd en ter zake kundig bureau onderzoek laten doen naar de mogelijkheden en de kosten van onze huidige huisvesting. Dit onderzoek heeft een rapport opgeleverd dat goed inzicht geeft in de materie. De resultaten van dit onderzoek en de verkenningen van het gebouw naast de bestaande bibliotheek zullen te zijner tijd in de gesprekken met de overige instellingen worden ingebracht Natuurlijk waren ook de dreigende bezuinigingen en de plannen van de gemeente ten aan zien van Bibliotheek, Muzerije en Bureau Babel veelvuldig onderwerp van gesprek. In het verslagjaar nam de Raad afscheid van haar vicevoorzitter, Jeroen Naaijkens, die meer dan 12 jaar lid is geweest. Jeroen is altijd met heel veel hart voor de zaak een betrokken lid van de Raad geweest en wist ons altijd te verrassen met originele oplossingen en kijk op zaken. Wij zijn hem veel dank verschuldigd. De Raad kwam in het verslagjaar zes maal bijeen en bezocht in een werkbezoek de bibliotheken van Spijkenisse, Schiedam en Gouda. Leden van de Raad werden op hun specifieke deskundigheid ingezet bij ondersteuning van de in de organisatie levende vragen. De Raad was ook in afvaardiging betrokken bij de jaarlijkse gesprekken die wij met de gemeenteraadsfracties voerden.

Er is in 2015 weer veel werk verricht, de Raad ziet met genoegen terug op de resultaten die in het verslagjaar zijn geboekt en constateert dat met alle veranderingen die er plaatsvinden, de bibliotheek nog steeds de instelling is in de stad die veruit de meeste inwoners en kinderen weet te bereiken. Dr. J.C. Dona, voorzitter, april 2016 Samenstelling Raad van Toezicht per 31 december 2014: Dhr. Dr. J.C. (Hans) Dona, voorzitter, Remuneratiecommissie, commissie Bouwzaken (Vacature), vicevoorzitter, Audit-commissie Mevr. Mr. H.E. (Hannelot) van Berckel-Dekker, lid, Juridische zaken Dhr. Ir. J.A. Couwenberg (Jan), lid, commissie Bouwzaken Dhr. Drs. B.J. (Bart) Meussen MSP, lid, voorzitter audit-commissie Dhr. R. (Roel) van der Poort, lid, Remuneratiecommissie, Personeel en Organisatie Contact: [email protected] 

7

Kerncijfers 2015

8







Ingeschreven leden Probeer-de-BiEB-leners Uitleningen E-books accounts E-book uitleningen Collectie-items Bezoekers Openingsuren Formatie in fte



Muziekwebluister Gebruikers Tracks beluisterd

9 Stadsbieb Centrum Rosmalen schoolBiEB / VO



Vakantiebieb App Nieuwe gebruikers

Facebook likes Twitter Pinterest Scoop-it views



BiEBprogramma Activiteiten volwassenen en jeugd Bezoekers (excl. inloopactiviteiten en activiteiten van derden, incl. taalcursisten)





Website Unieke bezoekers Bezoeken Tijd op de site in minuten

17.012 - 320.416 - - 111.845 - 53 -

3.253 46.677

450

130.871 272.845 8:27 917 1.906 145 394

349 14.368

8.719 17.588 / 2.798 - - 240.125 497.810 - - - - 42.638 111.105 - 31 - - -

Achtergrond- collectie

Totaal

- - - - - 34.021 - - -

46.053 ? 1.064.383 2.102 13.218 299.609 481.179 84 44,86

10

Resultaten en ontwikkelingen in 2015



Leden Uitleningen Bezit Bezoekers

2013

2014

2015

41.214 1.095.726 281.943 546.345

41.439 1.082.372 286.049 493.473

46.053 1.064.383 299.609 481.179

Overzicht 2015 was opnieuw een jaar waarin veel is gebeurd. De nieuwbouw is definitief afgeblazen, er komt een fusie met de Muzerije en Bureau Babel, de organisatie is heringericht om meer ruimte te scheppen voor programmering die naast de basistaken steeds belangrijker wordt. Het aantal deelnemers is dit jaar met bijna 50% gestegen. Maar het jaar stond vooral in het teken van ons jubileum ‘100 Jaar’ Bieb.

100-jarig bestaan ‘Vooruit naar vroeger’ vormde het motto voor ons 100-jarig jubileum. Vooruit naar vroeger verbindt heden en verleden. Het is afkomstig van Jan Rotmans en houdt in dat we verloren waarden weer hervinden en deze op innovatieve wijze verbinden met de behoeften van de hedendaagse mens. Daarmee schetst het ook onze richting voor de toekomst. In 1915 werd een droom gerealiseerd om Bosschenaren een plek te kunnen bieden waar ze konden lezen en toegang hadden tot boeken. 100 jaar later is er veel veranderd, toch staat de behoefte van mensen om zich te kunnen ontwikkelen, te lezen en schrijven en levenslang leren op een vrij toegankelijke en inspirerende plek nog steeds hoog op de agenda. We vierden dat we al 100 jaar een waardevolle bijdrage leveren aan de (kennis)samenleving en mensen via lezen ontspanning en inspiratie bieden. Het 100-jarig bestaan is feestelijk en tegelijk ingetogen gevierd met iedereen die betrokken is bij de bieb, van politiek en bestuurlijk tot personeel en vrijwilligers en natuurlijk onze bezoekers. De beide

Stadsbiebs legden de rode loper uit. Tussen woensdag 4 november tot en met zondag 8 november, in precies 100 uur, zijn er vele activiteiten die amusement, inspiratie en verwondering boden voor jong en oud, leden en niet-leden, Bosschenaren en andere geïnteresseerden. Omroep Brabant, Brabants Dagblad, de lokale pers besteedden veel aandacht aan het jubileum. Gastblogger Tjanne Hartman zorgde voor extra aandacht op Facebook. Een kleine opsomming: de Culturele Apotheek, Poëzie Escribano, literaire tatoeëerder en poëtische waarzegster, workshop Folded Book Art, lezingen, sneltekenaar, en diverse ludieke acts passeren de revue. De klokkenact trok veel aandacht op straat en bij de ingang. Ook de boekenprofessor zorgde voor een heel hartelijk welkom, mensen kwamen al lachend binnen. De beweegbare bank was een groot succes en zorgde voor hilarische momenten en bracht mensen met elkaar in contact. De cartoonist was zeer succesvol, er stonden telkens lange rijen van ouders met kinderen. Leners konden prijzen winnen met verstopte boekenleggers en boetevrij inleveren. Aan de schrijfwedstrijd kon jong en oud mee doen. De opdracht was om een anekdote te schrijven van maximaal 200 woorden waarin boeken centraal staan. Juryleden Lucas de Waard (voorzitter), Annemarie Bon en Tony van der Meulen beoordeelden de inzendingen en kozen de winnaar. Kinderen maakten samen met kunstenares Marianne van Heeswijk een kunstwerk van boeken, de kleinere bezochten speciale voorleesochtenden, het poppentheater of de meet & greet met Dikke Dik. Het waren sfeervolle en gezellige dagen die ruim 3.300 bezoekers trokken. Alle felicitaties en reacties die we kregen waren hartverwarmend.

Jubileumboek ‘100 jaar BiEB, Vooruit naar vroeger’

Denise da Costa is de auteur van ons jubileumboek ´100 jaar BiEB, vooruit naar vroeger’. Het werd gepresenteerd bij de officiële bijeenkomst voor genodigden op 2 november die de feestweek inluidde. Het boek beschrijft de geschiedenis aan de hand van vijf tijdperiodes: Van de oprichting van de Openbare Leeszaal en Boekerij der R.K. Leergangen op de Bossche Markt tot en met het grootste culturele centrum van de stad dat de Bieb vandaag de dag is. Het 125 pagina’s tellende boek bevat veel uniek beeldmateriaal, terugblikken, historische feitjes en bijzondere mijlpalen.

11

Publiciteit

Lezen blijft een basis voor het verwerven van kennis en stimuleert de verbeeldingskracht. Kennis verwerven we steeds vaker in netwerk- en communityverband. Door een inspirerende plek te bieden om te leren, te lezen en mensen te ontmoeten en door mensen uit te dagen hun horizon te verleggen, heeft de bibliotheek een essentiële bijdrage aan lokale gemeenschapsontwikkeling.

Out of the Bieb

De manier waarop we onze functies uitoefenen verandert. Het uitlenen van boeken is een van de dingen die we doen, het bieden van een breed programma om in de actuele behoeften van de mensen in de stad te voorzien wordt steeds belangrijker. Om te anticiperen op veranderingen heeft de bibliotheek enkele veranderingstrajecten ingezet. Zo is in 2015 de interne organisatie opnieuw ingericht, om meer ruimte te creëren voor programmering. Daarnaast is een start gemaakt voor een nieuw collectiebeleid, in samenhang met de digitalisering en de rol die de Koninklijke Bibliotheek hierin heeft gekregen met de nieuwe bibliotheekwet en de wens om de collectie in context te bieden.

Ter gelegenheid van het jubileum is een logo ontwikkeld door huisstijlontwerper FourPack, dat is gebruikt in alle marketing- en communicatie-uitingen, zoals website, facebook, flyer, programmaboekje voor de 100 uur activiteiten, uitnodigingen voor de verschillende bijeenkomsten, traktatie en aankleding van de bibliotheek.

Tegelijk met het jubileumfeest werden in de Bieb ook de uitkomsten gepresenteerd van Out of the Bieb in de vorm van een expositie en debat. In de zomer van 2015 gingen negen kunstenaars op zoek naar ideeën en voorbeelden die als inspiratie kunnen dienen voor ‘de bibliotheek van de toekomst’. Op diverse plaatsen in de wereld bezochten ze bibliotheken en andere organisaties of initiatieven die op een bijzondere wijze kennisdeling stimuleren. De visies van de kunstenaars en daarbij behorende inspiratiebeelden leveren een bijdrage aan het ontwerpen van de Bibliotheek van de Toekomst. De resultaten zijn bijeengebracht in een mobiele expositie die gedurende een maand te zien was in de stadsbieb en veel belangstelling trok. Out of the Bieb is gezamenlijk project van de Bibliotheken ’s-Hertogenbosch en Midden-Brabant, het BKKC en Cubiss en mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant.

Nieuwe bibliotheekwet en de bibliotheek van de toekomst Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) van kracht geworden. In deze wet zijn de vijf functies die een bibliotheek vervult en die bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling en verbetering van de maatschappelijke kansen van mensen vastgelegd. De wet geeft de Koninklijke bibliotheek een coördinerende rol in de ontwikkeling van de digitale bibliotheek en legt nadruk op samenwerking tussen bibliotheken. De bibliotheekwereld is sterk in ontwikkeling. In een tijd van ontlezing en dalende uitleencijfers blijft onze missie om mensen te inspireren zich te blijven ontwikkelen en te verwonderen, ook na 100 jaar, onveranderd staan. Naast onze taak om lezen als essentiële basisvaardigheid op de agenda te houden, richt de bibliotheek zich ook op andere maatschappelijke kwesties als laaggeletterdheid, integratie en arbeidsparticipatie.

Vernieuwing van de programmering De programmering wordt georganiseerd door de nieuwe teams, waarbij de verbinding met de collectie nadrukkelijker wordt gelegd. Ter voorbereiding voor het maken van een jaarplan, hebben de teams focusgroepen georganiseerd om in gesprek met betrokken Bosschenaren ideeën en wensen op te halen, is een analyse gemaakt van ons huidige programma, en zijn inspirerende voorbeelden van andere bibliotheken onderzocht. In 2016 zullen de plannen afgerond en uitgevoerd gaan worden.

Collectiebeleid Collectie is de basis, het vertrekpunt voor het bibliotheekwerk. Enerzijds gaat het om het selectieproces en alles wat daarbij hoort, anderzijds gaat het om de inhoud én hoe je die op een zinvolle manier onder de aandacht brengt. Beide veranderen met de tijd mee. Bij selectie gaat het steeds meer om co-creatie, digitale bronnen, samenwerking. Toegankelijkheid van de collectie schuift op naar presentatie, betekenis en context geven, met daarbij een veranderende rol voor de bibliothecaris.

12

Sinds de herformulering van het collectiebeleid in 2007 heeft de bibliotheek een aantal keuzes gemaakt op het gebied van doelgroepen en formules en de collectie, neergelegd in de Verandervisie. Er zijn vier vestigingen gesloten en 53 schoolbiebs geopend. Retail heeft zijn intrede gedaan om de collectie ook aantrekkelijk en inspirerend te kunnen presenteren. In 2015 is vanwege bezuinigingen het collectiebudget met 25% gekort, en houdt de bieb rekening met toekomstige bezuinigingen. Daarnaast zijn er landelijke trends en ontwikkelingen, zoals afnemend aantal uitleningen, de opkomst van nieuwe en digitale media en E-books, veranderend mediagebruik, de opkomst van marktgericht werken waarbij de bibliotheek wordt afgerekend op uitleencijfers en de nieuwe bibliotheekwet per 2015. Tijd voor een heroriëntatie op het collectiebeleid. Er is een projectgroep ingesteld om een nota voor het collectiebeleid op te stellen passend bij de nieuwe beleidsvoornemens van de bibliotheek en in samenhang met het provinciale en landelijke bibliotheek netwerk. Ten behoeve van het collectieonderzoek is deskresearch uitgevoerd rondom landelijke en lokale ontwikkelingen in het collectiebeleid, zijn er nieuwe en uitgebreide mogelijkheden onderzocht die Bicat kan bieden voor een beter overzicht en meer effiency in het selectieproces, zijn de mogelijkheden van Biblion onderzocht, gesprekken gevoerd met bibliotheek Oss en collectioneurs van OBA, en is er een uitgebreid tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder gebruikers van onze bibliotheek. De uitkomsten van deze bevindingen zijn in de zomer gepresenteerd en vormen de basis voor de volgende fase voor vorming van nieuw collectiebeleid.

Samenwerking met De Muzerije en Bureau Babel Gezien de inhoudelijke raakvlakken tussen de Bibliotheek, stichting Babel en de Muzerije vindt de gemeente dat intensieve samenwerking tussen deze organisaties voor de hand ligt en zal een fusieproces in gang gezet worden per 2017; De inhoud zal leidend zijn bij het ontwikkelen van een nieuw concept en eventuele nieuwe locatie. De inhoudelijke functies van de organisaties dienen zoveel mogelijk gewaarborgd dienen te blijven. De gemeente gaat actief regie voeren over het fusieproces.  

13

14

15



16

Bieb in de stad RUW De bibliotheek is meer dan een plek waar boeken worden uitgeleend. Informeren, toegankelijk maken, selecteren, vitaliseren en democratiseren van het publieke domein, dat zijn de motieven die achter de opdracht van de Bibliotheek schuilen. We zitten midden in een beweging waarin de samenleving verandert en kantelt. Burgers nemen steeds vaker zelf het initiatief met zoeken naar nieuwe oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken, de overheid verwacht participatie. Het debat in de samenleving blijft nog te vaak beperkt tot woorden en zou vaker tot actie mogen leiden. De behoefte aan vernieuwing is aan beide zijden groot. Het publieke debat heeft een stevige impuls nodig zodat we zelf vorm kunnen geven aan onze samenleving. In de zomer is besloten om met Groot Gasthuis een doorstart te maken in een nieuwe opzet toegespitst op de debatfunctie. Om dit te realiseren is een projectmedewerker aangesteld met als opdracht om een debatprogramma op te zetten in combinatie met de beweging van onderop. Dat gebeurt onder de noemer RUW. RUW, omdat de stad niet af is en mensen nog volop onderzoeken en experimenteren om de samenleving beter te maken. RUW is een podium voor discussie en praktische initiatieven rond kennis, maatschappelijke, sociale en culturele innovatie. RUW zal zelf maatschappelijk relevante thema’s agenderen en proberen de beweging die er al is rondom enkele thema’s te versterken. Daarbij zoekt RUW actief samenwerking op met relevante partijen. Op het gebied van onderwijsvernieuwing bijvoorbeeld bouwt RUW actief mee aan een geïnformeerd netwerk en zal RUW zorg dragen voor de organisatie van bijeenkomsten, lezingen en debatten rond onderwijsvernieuwing. Ook op andere thema’s gaan dergelijke initiatieven ontplooid worden. Samen zorgen we ervoor dat er een vanzelfsprekende connectie ontstaat tussen RUW en de bibliotheekprogrammering en ons reguliere aanbod. Diverse activiteiten zijn in het najaar opgestart, zoals Discutabele Films en een serie rond vernieuwing van onze democratie. Ook de VPRO Tegenlicht Meet Up Den Bosch is onderdeel van RUW. Iedere

maand agenderen de Meet Ups vernieuwende, maatschappelijke onderwerpen. De officiële start van RUW vindt naar verwachting plaats in januari 2016.

De vluchtelingencrisis: Stadsgesprek en initiatieven De vluchtelingencrisis en opvang houdt de gemoederen ook in Den Bosch bezig. Reden voor de bieb om een stadsgesprek te organiseren, met als doel te kijken of we door meer informatie samen tot een genuanceerd oordeel kunnen komen. Gast op deze avond was onder meer dr. Max Spotti (UvT), deskundige op het gebied van immigratie en integratie. Stadschroniqueur Eric Alink droeg een prachtige column voor en Max Joey van den Hout zorgde voor een kritisch intermezzo. Het was een levendige avond waarbij de confrontatie niet werd geschuwd maar ook vooral werd gezocht naar het gezamenlijke. Om vanuit onze maatschappelijke functie ook iets te kunnen doen voor vluchtelingen zijn boeken ingezameld voor de vluchtelingenopvang in Rosmalen. Groepen vluchtelingen zijn ook ontvangen in de bibliotheek en hebben een rondleiding gekregen. Er is een oproep gedaan voor mensen die als KennisMaker iets kunnen betekenen voor vluchtelingen. Diverse mensen vanuit heel verschillende achtergrond en expertise hebben zich gemeld en zijn in contact gebracht met het COA. Andere mogelijkheden worden onderzocht.

Taalhuis: informatie, ontmoeting en netwerk Per september 2015 is een coördinator voor 16 uur per week actief in het Taalhuis, dat gehuisvest is in Stadsbieb Centrum. Het Taalhuis fungeert als ontmoetingsplek voor cursisten en vrijwilligers van het Bossche Taalnetwerk, dat als doel heeft om geletterdheid onder alle Bosschenaren, zowel allochtonen als autochtonen, te bevorderen. In het netwerk participeren ABC leer mee, Vluchtelingenwerk, Divers, Gilde, KW1C, Pastoraal Buurtwerk, de gemeente en de Bieb. De coördinator brengt de mogelijkheden van het Taalhuis dichter onder de aandacht van laagtaalvaardigen zelf en hun omgeving. Daarbij gaat het ook om familie, buren, collega’s en vrienden en mensen die via hun werk, het onderwijs en het bedrijfsleven in contact komen met laagtaalvaardigen. Want het bereiken van laagtaalvaardigen verloopt vaak via een omweg en vereist samenwerking tussen alle partijen.

17

Om de zichtbaarheid van het Taalhuis te versterken heeft het ook een eigen plek gekregen op de website van de bibliotheek. Belangstellenden, deelnemers, vrijwilligers en partners van het Bossche Taalnetwerk vinden hier informatie die nodig is om een laagtaalvaardige op de juiste lesplek te krijgen. In het Taalhuis vinden sinds half november twee spreekuren per week plaats, waar iedereen met vragen over taal en taallessen terecht kan. In aanvang worden deze bemensd door o.a. de coördinator, de bedoeling is dat in 2016 vrijwilligers dit gaan overnemen. Taalvrijwilligers van het Bossche Taalnetwerk konden deelnemen aan een inspiratie- en scholingsbijeenkomst die in het Taalhuis werd georganiseerd in het kader van de Week van Alfabetisering en het Festival van het Leren. Vrijwilligers namen deel aan diverse workshops over gebruik van collectie en digitaal materiaal en over toekomstige ontwikkelingen, zoals het project ‘Taal voor het Leven’. Hoezeer het werk wordt gewaardeerd bleek uit een bijzonder cadeau dat de coördinator kreeg tijdens een bijeenkomst, vijf doeken met gedichten gemaakt door cursisten van Divers en ABC leer mee.

Taalles Rosmalen Nieuw is ook de gratis taalles in stadsBiEB Rosmalen die de stichting ABC leer mee biedt voor alle inwoners die hulp willen bij het leren van de Nederlandse taal. Van mensen uit het bedrijfsleven die moeite hebben met d’s en t’s, buitenlanders die Nederlands vanaf het begin willen leren, tot buitenlandse academici die in ons land een baan zoeken. Inmiddels zijn er vijf locaties in de stad waar zes professionele docenten en zo’n tachtig vrijwilligers wekelijks taallessen op verschillende niveaus verzorgen voor ruim 500 deelnemers (2014). Met deze vijfde locatie in Rosmalen worden ook inwoners van Vinkel en Nuland bereikt. De lessen zijn niet gericht op zelfredzaamheid, wel worden er regelmatig culturele activiteiten georganiseerd om mensen meer bij de stad te betrekken.

Bibliotheek voor Ondernemers: Bibliotheek ’s-Hertgoenbosch ontving dit jaar een bescheiden stimuleringsbijdrage van de Koninklijke Bibliotheek. Met dit geld zijn de mogelijkheden verkend om, volgens landelijke format, een Bibliotheek voor Ondernemers te starten in onze bibliotheek. De werkplekken in de bibliotheek worden al volop gebruikt door

onder meer zzp-ers, daarnaast bieden we vergaderruimte, gratis wifi en collectie. Om dit aanbod uit te kunnen breiden met structurele ondersteuning en kennisdeling, is eerst geïnvesteerd in het leren kennen van deze doelgroep en hun behoeften. Daarna zijn een aantal activiteiten georganiseerd, overigens met wisselend succes: • • •

Maandelijks spreekuur Stichting OndernemersKlankbord Wekelijks spreekuur Stichting Jureka (ook voor particulieren) Workshops content marketing, schrijven van een ondernemingsplan, creatieve communicatie en SEO-schrijven.



Op de bibliotheeksite is een apart deel ingericht met informatie voor ondernemers.

Walk&Talk Onder de naam Walk & Talk - de koffiepauze voor werkzoekenden! organiseert de Bieb iedere eerste maandag van de maand een gratis bijeenkomst in Stadsbieb Centrum waarbij werkzoekenden ervaringen en tips uit kunnen wisselen in een inspirerende omgeving. Twee medewerkers hebben een training gevolgd om deze middagen te leiden. Voor specifieke onderwerpen worden regelmatig gastsprekers uitgenodigd. Gemiddeld werden deze bijeenkomsten in 2015 door zo’n 40 mensen bezocht. Thema’s waren onder meer netwerken, social media, ontdek je competenties en carrière switch.

(Inloop)spreekuren Diverse organisaties hielden wekelijkse of maandelijkse spreekuren in de stadsbieb: Stichting Jureka bood juridisch spreekuur voor particulieren en ondernemers, architecten van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) gaven gratis advies over verbouwen en zelf bouwen, bij Pedagogische Adviesbureau Joyeux uit Rosmalen konden mensen terecht met opvoedingsvragen en het Ondernemersklankbord hield spreekuur voor ondernemersvragen.

PvdA Debat Maandelijks organiseert de lokale afdeling van de PvdA een debat op het biebplein over actuele lokale thema’s met gastsprekers en het publiek. Enkele onderwerpen in het afgelopen jaar waren schulden, cultuurbezuinigingen, passend onderwijs en vluchtelingen.

18

Kamerbreed op tournee- Live vanuit Bibliotheek van Den Bosch Kamerbreed, het politieke programma van NPO Radio1, zond op zaterdag 28 februari live uit vanuit de StadsBieb in Den Bosch. De uitzending vond plaats met het oog op de verkiezingen voor de Provinciale Staten. SP-voorzitter Jan Marijnissen en drie lijsttrekkers Anne-Marie Spierings (D66), Patricia Brunklaus (GroenLinks) en Marianne van der Sloot (CDA) waren te gast bij presentator Kees Boonman. Zij debatteerden samen over de politieke actualiteiten en over provinciale thema’s als het vergroten van de werkgelegenheid, megastallen en overlast door drugsproductie.

Biebpunten Dit jaar zijn de Biebpunten bezocht om te kijken of de formule nog voldoet en welke wensen er zijn. De Biebpunten zijn enkele jaren geleden ingericht om ouderen een voorziening te bieden waar boeken opgehaald konden worden na de sluiting van de wijkvestigingen. Inmiddels zijn er zes Biepunten verspreid over de stad. Het gebruik verschilt per locatie. Eerste conclusies betreffen onvoldoende bekendheid en uitstraling, de formule kan meer aangepast bij deze tijd.  

19

20

Biebprogramma en activiteiten - Literatuur, kennis en ontmoeting

In totaal werden 310 activiteiten voor volwassen door de bibliotheek geprogrammeerd. Hiervan zijn er 18 geannuleerd vanwege onvoldoende belangstelling. Dit gold voor enkele KennisMakers activiteiten en filosofische leesgroepen. 193 activiteiten zijn samen met of in opdracht van andere organisaties georganiseerd, zoals Lopend Vuur, Vrije Academie, Senia, Volksuniversiteit, CJG, Theater aan de Parade, Architectenwinkel.

Flinke groei Omdat lezen en boeken niet langer vanzelfsprekend zijn voor iedereen, zijn er dit jaar meer activiteiten geprogrammeerd om literatuur onder de aandacht te houden, namelijk 331 ten opzichte van 245 in 2014. Hiervoor werd het programmateam uitgebreid met een Junior Programmamanager. Deze functie van 20 uur kwam per oktober 2015 weer te vervallen bij de herinrichting van de teams. Naast de introductie van een aantal nieuwe activiteiten zoals het Jaarthema Tijd, werd een aantal succesvolle programmaonderdelen gecontinueerd waaronder het vertelpodium Lopende Vuur, de maandelijkse Maandagmiddag Matinee bijeenkomsten en samenwerkingsprojecten met onder meer de Volksuniversiteit, November Music en de organisatoren van het Groot Bosch Dictee. Het aantal bezoekers steeg in 2015 maar liefst met 49%, van 6.566 mensen naar 9.803 in 2015. Dit is exclusief de bezoekers van inloop activiteiten. Daarnaast zorgden de wekelijkse bijeenkomsten van het Bossche taalnetwerk nog eens voor 4.565 extra bezoekers in 2015 waarmee het totaal aantal bezoekers van activiteiten komt op 14.368. Per activiteit varieert het aantal bezoekers sterk, mede afhankelijk van de gekozen vorm. Zo trekken spreekuren op afspraak per keer 2 á 3 bezoekers en de Open Monumentendag wel 500 bezoekers. Sommige workshops zijn soecifiek bedoeld voor een kleiner publiek van maximaal 10 deelnemers. In het eerste half jaar werden naast het wekelijkse voorlezen voor diverse groepen peuters en kleuters (318 keer), nog 36 jeugdactiviteiten georganiseerd en drie activiteiten speciaal voor jongeren. Naast onze eigen programmering fungeerde de bibliotheek ook als een facilitaire partner voor activiteiten van derden of als samenwerkingspartner bij een lokale co-productie.

Aantal bezoekers van activiteiten per locatie

Stadsbieb Centrum 11.991 Stadsbieb Centrum (abc leer mee) 4.565 Stadsbieb Rosmalen 3.109 Kapel Groot Gasthuis 157 Taalhuis 119 Overige Locaties 1.019 Totaal 16.3395

Kennis delen en verdieping Nieuw: Jaarthema TIJD

De Bieb introduceerde dit jaar een nieuwe programmalijn rond een jaarthema, het fenomeen TIJD. Dit is een aansprekend en veelzijdig thema waar iedereen dagelijks mee te maken heeft. In zes studium generale belichtten populaire wetenschappers het thema. Vanuit een breed perspectief is gekeken naar de rol die tijd speelt in ons leven. Zo sprak Joke Hermsen over de waarde van de Kairotische tijd ten opzichte de kloktijd, bracht Jan Rotmans een kleine 200 man op de been voor een maatschappelijke kantelbeweging en ging Herman Pleij op zoek naar de identiteit van de Nederlander door de jaren heen. In het najaar stelde Bas Heijne de volmaakte mens ter discussie, belichtte Govert Schilling de kosmische tijd en sprak academisch trendwatcher Carl Rohde over toekomstontwikkelingen. In totaal bezochten bijna 600 mensen de Studium Generale, en via een livestream keken nog eens ruim 3.000 mensen mee. Gastbloggers deden verslag van de avonden. Hoogtepunt was de avond met Jan Rotmans, die ook veel jonge, nietbiebleden trok. Vanwege het grote aantal belangstellenden moesten we uitwijken naar De Muzerije.

21

Er werd een duidelijke verbinding gemaakt tussen collectie en programmering door wisselende inspiratiecollecties op het biebplein, in een speciaal door medewerkers ontworpen meubel. Deze collectie werd mede gekozen door de sprekers. Naast boeken werden er filmpjes gepresenteerd op tv schermen en iPads. Op de website was een aparte pagina ingericht met alle informatie rondom het thema.

Maand van de Spiritualiteit:

Deze landelijke campagne brengt altijd veel publiek naar de bibliotheek. Thema in 2015 was ‘het gelukkige lichaam’. Schrijfster van het essay, actrice Isa Hoes was te gast in Perron 3 op uitnodiging van Bieb en Boekhandel Bruna Rosmalen. Workshops en presentaties van KennisMakers trokken in deze maand ruim 200 bezoekers rond thema’s als levenskunst, Buteyko-ademhalingsmethode, kinesiologie en het werken met klankschalen.

KennisMakers

Deze populaire formule werd in 2015 voortgezet. Dit jaar kwamen bijna 30 Bosschenaren hun passie en kennis delen in de bibliotheek. Joyce van Os verzorgde wederom een aantal informatieve historische lezingen. Een avond over autisme door een ervaringsdeskundige trok erg veel belangstellenden. Bijzonder was ook de lezing en theeproeverij door historica Ingrid van Leeuwen. Ook Hans Dona, voorzitter van de Raad van Toezicht van de bibliotheek, sprak als KennisMaker voor een volle zaal over de Eerste Wereldoorlog. Vanuit de visie dat kennis niet alleen in boeken zit maar ook in mensen, is op de website een ‘databank’ ingericht van KennisMakers naar onderwerp, die door bezoekers geraadpleegd kan worden.

Schrijfcafé Den Bosch

In de Maand van het Schrijven is KennisMaker Nanneke van Drunen gestart met het Schrijfcafé Den Bosch. Iedere maand kunnen enthousiaste schrijvers, ervaren of niet, aan de slag met schrijfsuggesties die Nanneke hen biedt. Ze geeft deze workshop volgens een Amerikaanse methode ( Amherst Writers & Artists-methode)en is de enige Nederlandse gediplomeerde trainer.

Opvoeding

Tijdens de landelijke Week van de Opvoeding werd in samenwerking met het CJG het toneelstuk ‘Buurvrouw, voed je kind eens op’ geprogrammeerd. Aansluitend gingen 250 bezoekers met elkaar in gesprek en bezochten de informatiemarkt.

GroenBiEB

In het voorjaar is in Stadsbieb Centrum de Groenbieb geopend. De Groenbieb is een plek waar bloem-, groente- en kruidenzaden geruild kunnen worden, waar informatie en collectie rondom tuinieren en moestuinen te vinden is en waar groene activiteiten georganiseerd worden. De Groenbieb is een initiatief van de Stadse Boeren in samenwerking met de bibliotheek. Activiteiten worden georganiseerd samen met de Bossche Transfarmers en variëren van een spreekuur met groenboekenauteur Hans van Eekelen tot een wandeling met als thema “Natuur in de Stad” met stadsecoloog Johan Mees.

Open Monumenten Dag

Traditiegetrouw doet Stadsbieb Centrum mee aan deze landelijke dag die veel geïnteresseerden trekt van binnen en buiten de stad. Bij het jaarthema ‘Kunst en Ambacht’ organiseerde de bibliotheek demonstraties boekbinden en boekdrukkunst. De Groenbieb liet mensen zien hoe je groenten kan conserveren. Op het biebplein was een koffie- en theeproeverij, begeleid door historische informatie over deze dranken. Historica Denise de Costa verzorgde rondleidingen door het gebouw. De bezoekersteller registreerde die dag meer dan 500 mensen meer dan op een reguliere zaterdag.

Multitouchtafel

Vanaf media 2016 beschikt de Bieb over een multitouchtafel, een groot interactief computerscherm dat thematisch kan worden ingericht voor activiteiten. Foto’s, filmpjes en collectie rondom een thema kunnen op deze wijze voor het publiek beschikbaar gemaakt worden. Omdat de multitouchtafel mobiel is kan deze ook op locatie gebruikt worden. De software is gemaakt door DOKLAB, dat is gespecialiseerd in het ontwikkelen van storytellingtools die mens en techniek via verhalen op laagdrempelige wijze verbinden. Zo kunnen bezoekers met de Heritage Browser bijvoorbeeld zelf in digitale foto’s van Den Bosch grasduinen, wandelen door oude straten en elkaar laten zien waar ze vroeger woonden, werkten of winkelden. De multitouchtafel is ook gebruikt bij het 100-jarig jubileum.

22

Literatuur en schrijven Maand van het Schrijven.

Voor de vijfde keer organiseerden we in september de Maand van het Schrijven. Tijdens deze lustrumeditie gaf Aaf Brandt Corstius een masterclass Column schrijven. De workshop was volgeboekt! Ook Nico Dijkshoorn, Jaap Robben en Lucas de Waard kwamen over hun vak vertellen. De uitgeefster en vertaalster van de romans van Hillary Mantel gaven een sprankelende uiteenzetting over hun beroep. Mensen hun schrijfvaardigheden verbeteren in diverse praktische workshops. De 2-delige workshop Songteksten schrijven met Mathijs Leeuwis in samenwerking met de Muzerije trok veel enthousiaste jonge deelnemers.

Literaire manifestatie

In de Boekenweek lieten de bibliotheek, het Theater aan de Parade en Boekhandel Adr. Heinen een groot publiek weer kennismaken met een aantal grootheden uit de literaire wereld. Dit jaar was voor het eerst ook de schrijver van het Boekenweekgeschenk te gast; Dimitri Verhulst. Samen met auteurs Jan Brokken, Griet Op de Beeck en Peter Middendorp spraken zij met radiomaker en tv-presentator Frits Spits over hun werk en leven.

AvondEditie Boeken

In AvondEditie Boeken, een nieuwe literaire talkshow waarbij het publiek actief werd betrokken, werkten Boekhandel Adr. Heinen, Brabants Dagblad, Verkadefabriek en de bibliotheek samen. Een bekende auteur vergezeld van een beginnend en veelbelovende schrijver gingen in gesprek met presentator Theo van de Zande. Hoofdgasten waren Esther Gerritsen, Ronald Giphart en Tom Lanoye. Dit initiatief is na enkele edities door de Verkadefabriek beëindigd omdat de belangstelling achterbleef bij de verwachtingen.

23

Leesclubs

Een suggestie in de ideeënbus leidde tot de oprichting van een leesclub voor ‘jongere’ mensen in de leeftijd 25 tot 40 jaar. De interesse bleek zo groot dat er twee leesclubs van start zjn gegaan. Op initiatief van KennisMaker Margherita Merone is een Italiaanse Leesclub opgericht. Zo’n 14 mensen lezen en bespreken iedere 6 weken gezamenlijk een Italiaanse roman in de oorspronkelijke taal. De landelijke organisatie Senia heeft meerdere opstartbijeenkomsten gehouden in de Bieb. Dit jaar zijn twee leesgroepen Duits, een leesgroep Geschiedenis, drie leesgroepen Engels, twee leesgroepen filosofie en een museumgroep nieuw opgericht in Den Bosch.

Literaire colleges

De Culturele Apotheek presenteerde een vier-delige collegereeks over de ‘Heilzame werking van de Literatuur’, een cadeautje in het kader van het 100jarig bestaan van de bibliotheek.

Casanova

In het intiatief ‘Casanova was een bibliothecaris’ nodigt de bieb lezers uit om als Casanova andere lezers en bezoekers te inspireren door hun favoriet te delen en te verleiden tot lezen. CASANOVA is een kunstwerk in de bieb dat plek biedt voor acht mooiste, beste, meest interessante boeken, CD’s , films of luisterboeken en wordt steeds opnieuw ingericht. Het kunstwerk is ontwikkeld door Karin van Pinxteren in opdracht van Het Makershuis en Bibliotheek ’s-Hertogenbosch.

De Schrijfwerkplaats

Elke maandag komen Bossche schrijvers bijeen in de bieb om te schijven, en elkaar te inspireren en te helpen zich te verbeteren. De een schrijft gedichten, de ander korte verhalen en sommigen werken aan hun boek. Aan het einde lezen zij het geschreven werk voor en geven elkaar feedback. Eens per maand schuift een schrijfdocente aan om hen te ondersteunen.

Uitlokdag

Winnaar van de Dioraphte Literatuurprijs 2015 Gideon Samson vertelde op deze jaarlijkse cultuurdag van Bossche middelbare scholen voor 150 leerlingen over zijn carrière als schrijver van young-adult boeken

Bieb op locatie Effectfestival

Op het effectfestival verzorgde de bibliotheek het ‘literatuur’ gedeelte met voorlezen voor kinderen, verhalenvertellers voor jong en oud, poëzie, een debat op zondagochtend met Jesse Frederik, de Makersbuzz die allerlei nieuwe technische snufjes meebracht, de groenBiEB om groenten- en tuinliefhebbers te informeren, een dichter die persoonlijke gedichten maakte en literaire tatoeëerders die helemaal passen in de festivalstijl. Een succesvol avontuur waarin we veel bezoekers blij hebben gemaakt. Bij de invulling van het Effectfestival kreeg de Bieb ondersteuning van een Citytrainer Cultuur. Deze enthousiaste jongeling, afgestudeerd in Cultuurwetenschappen, heeft mede mee het programma opgezet, de aankleding van het terrein verzorgd, en tijdens het festival zelf ook meegedraaid.

‘Ochtend van de Poëzie’

Dit was een gezamenlijk initiatief van de bibliotheek en het nieuwe festival ‘Er hangt iets in de Lucht’. Op de langste dag van het jaar werd bij zonsopgang deze poëzie-ochtend ludiek geopend met optredens van bekende dichters als Ester Naomi Perquin, Vrouwkje Tuinman en Tsead Bruinja. Lokaal dichttalent werd vertegenwoordigd door Wout Waanders en Loren Brouwers

Pop-up bieb

De nieuwe pop-up bibliotheek is een kast vol aansprekende boeken en met name bedoeld om de bibliotheek ook op andere locaties zichtbaar te maken. De pop-up bieb is ingezet bij het Theater aan de Parade tijdens de première van Robin Hood in oktober en de musical van Nijntje eind december. Het bijzondere is dat de boeken in deze kast ter plekke geleend kunnen worden door middel van zelfservice. Voor de pop-up bieb kon gratis gebruik gemaakt worden van de faciliteiten van Cubiss. De Bieb zorgde voor een passende collectie en de promotie.

24

25

Jeugdbieb activiteiten Nationale Voorleesdagen

Voorlezen prikkelt niet alleen de fantasie maar bevordert ook het taalgevoel en de woordenschat van kinderen, en daarom krijgt het jaarlijks extra aandacht met de Nationale voorleesdagen. In zowel Jeugdbieb Centrum als Jeugdbieb Rosmalen zijn de voorleesdagen van start gegaan met een feestelijk ontbijt voor peuters en hun ouders. Kinderen die in deze periode lid werden van de bieb kregen een vingerpopje cadeau. Ter afsluiting van de Nationale Voorleesdagen stond in beide biebs een voorleesmarathon op het programma.

Voorlezen aan peuters en kleuters

De voorleeshalfuurtjes bleken ook dit jaar weer populair. In Jeugdbieb Centrum werd 5x per week voorgelezen, in Jeugdbieb Rosmalen 2x per week en is dit vanaf september uitgebreid naar 3 keer. In totaal trok het voorlezen in 2015 bijna 4.000 bezoekers, ruim 2.300 peuters en kleuters en 1.600 (groot)ouders. Het maandelijks voorlezen in het Spaans is dit jaar ook weer opgestart.

Activiteiten

Door het jaar heen worden er activiteiten speciaal voor kinderen georganiseerd. Ruim 20 activiteiten trokken zo’n 800 bezoekers. Daarnaast was het dit jaar extra feestelijk vanwege het 100-jarig bestaan. Samen met kunstenares Marianne van Heeswijk konden kinderen een kunstwerk bouwen van boeken, en deelnemen aan de workshop De Tijdmachine, waarbij kinderen een eigen game konden maken waarin ze zelf meespeelden. Ook de pratende bank was een succes, evenals de sneltekenaar. Voor de kleineren was er poppentheater, een meet & greet met Dikke Dik en extra voorleesochtenden met feestelijke verhalen, zoals het Neuzenfeest.

Raar maar Waar - Kinderboekenweek

Raar maar Waar was het motto van de Kinderboekenweek 2015. Een Kinderboekenweek vol boeken over natuur, wetenschap en techniek voor alle nieuwsgierige kinderen die graag willen weten hoe de wereld in elkaar zit. In de jeugdbiebs namen kinderen deel aan diverse workshops als gel en shampoo maken door TechXperience, bracht professor Weet ik veel een bezoek om haar uitvindingen te demonstreren en konden kinderen deelnemen aan een ‘lezing’ met workshop ‘Is de maan van kaas?’ door Van Niks en Van Alles.

Klassenbezoeken

Beide Jeugdbiebs hebben samen 45 groepen leerlingen ontvangen. In het kader van de Kinderboekenweek hebben nog eens 17 groepen de jeugdbieb bezocht.

Boeken op de Planken

In samenwerking met het Theater aan de Parade kregen biebleden ook dit jaar weer 5 euro korting op een aantal geselecteerde jeugdvoorstellingen gebaseerd op boeken in het Theater aan de Parade. In de Jeugdbiebs werden rond deze voorstellingen activiteiten georganiseerd, variërend van voorlezen tot een quiz. In totaal maakten 175 kinderen en volwassenen gebruik van de actie. Het aanbod gold voor de voorstellingen Minoes, Arthur en de strijd om Camelot , Woezel en Pip, Kleine Kapitein, Robin Hood en Nijntje.  

26

27

28

Educatie

voorleesplan waarin concrete en realistische aandachtspunten voor het komende jaar beschreven staan. In november 2015 zijn twee nieuwe rondes opleidingen tot voorleescoördinator gestart voor de niet-VVE locaties. Een van de medewerkers van Bibliotheek Den Bosch is gecertificeerd om de opleiding te geven. Vanuit de VVE-locaties hebben 18 cursisten van 14 locaties de training succesvol afgerond met een voorleesplan en een certificaat. In 2015 startten 20 cursisten van 12 locaties met de training.

Na vier projectjaren maakt Educatie een essentieel onderdeel uit van het bibliotheekwerk. Mede dankzij de goede samenwerking met de gemeente is de Schoolbieb zeer succesvol. Kinderen lezen meer en met meer plezier. Dankzij de uitbreiding van BoekStart kan dit leesplezier al op jongen leeftijd beginnen. Om dit te realiseren wordt er veel werk verzet aan de ‘achterkant’.

Na een jaar wordt het plan door de kinderopvang en de bibliotheek geëvalueerd en worden aandachtspunten voor het voorliggende jaar geformuleerd. Planvorming maakt zo deel uit van de plan-do-actcheck-cyclus en helpt om het voorlezen zichtbaar te maken en te borgen. Voor de evaluatie van boekstart op VVE-locaties is een structuur ontwikkeld. Centraal in het gesprek staat de vraag: Voldoet het aan de verwachtingen, halen we alles eruit wat erin zit, om het plezier in lezen en de bekendheid van boeken eruit te halen.

BoekStart in de kinderopvang Uitbreiding

In 2015 zijn er grote stappen gemaakt binnen BoekStart in de kinderopvang. BoekStart is in 2014 gestart op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven voor kinderen met een taalachterstand, de zogeheten VVE-locaties. Dit voorjaar heeft de gemeente subsidie verstrekt om BoekStart ook te starten op niet-VVE locaties met een al aanwezige schoolbieb. Daarmee is het aantal BoekStart locaties dit jaar gegroeid van 15 locaties tot 45, waarvan drie locaties voor kinderen met een verstandelijke beperking. Concreet houdt dit in dat de collectie is uitgebreid met boeken voor 0-4-jarigen, thema’s die aansluiten bij de leeftijdsgroep, dat er een leesconsulent van de Bieb is die gespecialiseerd is in deze leeftijdsgroep en dat er scholing plaatsvindt voor de pedagogisch medewerkers van de kinderopvang over leesbevordering en voorlezen. De leesconsulent is op deze niet-VVE locaties een half uur per groep per week aanwezig en bij de VVE-locaties een uur per groep per week, om het lezen en voorlezen te bevorderen. Dit kan op veel verschillende manieren, door de pedagogisch medewerkers te inspireren door zelf voor te lezen, tips te geven ten aanzien van (voor)lezen, door met groepjes kinderen bewust op zoek te gaan naar geschikte boekjes. De begeleiding is er dus zowel voor kinderen als de medewerkers van de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. Om voorlezen een vaste plek te geven in de dagindeling is structuur noodzakelijk. Vanuit elke locatie die deelneemt aan BoekStart worden dan ook een of twee personen benoemd die een training krijgen voor Voorleescoördinator. Deze training geeft inzicht in de taken die de voorleescoördinator voor de hele locatie heeft, koppelt voorlezen aan de doelen van de kinderopvang en sluit af met een

Trainingen door boekstartconsulenten: • • • •

‘Lezen met babies’ voor pedagogisch medewerkers Lezen met peuters’ voor pedagogisch medewerkers ‘Lezen met babies’ voor ouders en pedagogisch medewerkers van Kc De Vlindertuin ‘Lezen met peuters’ voor ouders en pedagogisch medewerkers van Kc De Vlindertuin De inhoud van de trainingen is afgestemd Compas Nul13 en de GGD. Het Stedelijk Netwerk Voorleescoördinatoren organiseerde een tweetal inspiratiebijeenkomsten, één in januari voorafgaand aan de Nationale Voorleesdagen, de tweede bij wijze van experiment tijdens de Kinderboekenmarkt: hier sloten voor het eerst ook enkele Voorleescoördinatoren aan.

Congres ‘BoekStart: begin vroeg met boeken’

Bibliotheek en gemeente ’s-Hertogenbosch verzorgden gezamenlijk een presentatie op het landelijke congres in februari over BoekStart in de Kinderopvang in de praktijk, ‘Schoolbieb 0-4 een onderdeel van het gemeentelijk jeugdbeleid’. Door de goede samenwerking en integratie met andere projecten, en inspanningen om het project zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen is het project zo succesvol.

29

Het landelijke congres werd georganiseerd door Stichting Lezen en de Koninklijke Bibliotheek in de Bibliotheek Den Haag. Promovenda Heleen van den Berg presenteerde de uitkomsten van het onderzoek ‘BoekStart maakt baby’s slimmer’: • • • • •

Onder invloed van BoekStart gaan meer ouders al vroeg voorlezen. Ouders die meedoen met BoekStart en hun baby al voorlezen voordat deze acht maanden oud is, hebben kinderen die hoger scoren op taal. De effecten zijn sterker op langere termijn (‘sneeuwbaleffect’). Vooral temperamentvolle baby’s profiteren ervan als hun ouders meedoen met BoekStart. BoekStartouders bezoeken vaker de Bibliotheek en zijn bekender met babyboekjes.

Samen werken aan leesbevordering Pilot Aangepast lezen 2015

In navolging van het succesvolle pilotproject ‘Aangepast lezen en MLP in de Bibliotheek op school’ is in 2015 een tweede pilot gestart. In Pilot I (2014) is onderzocht met welke materialen de schoolbiebs aangevuld konden worden om dyslectische kinderen en zwakke lezers te ondersteunen. Hiervoor kregen twee scholen de beschikking over speciale materialen als Yoleo, Superboek, Daisyspelers met DaisyRoms en Makkelijk Lezen Boeken. De tweede pilot is gericht op de werkwijze van scholen om materialen op een effectieve wijze te kunnen implementeren om bij te dragen aan het leesplezier van deze kinderen. Bekeken wordt welke personen hierin betrokken worden, wat hun specifieke taak is, welke materialen er voornamelijk ingezet worden en op welke momenten de materialen gebruikt worden in de klas of daarbuiten. Pilot II wordt uitgevoerd op zeven scholen, waarvan zes in de regio Den Bosch en één daarbuiten (i.s.m. Bibliotheek de Lage Beemden). De twee scholen die eerder deelnamen aan pilot I worden gevolgd in hun implementatieproces. Om implementatie vloeiend te laten verlopen is ervoor gekozen dat de projectleider de leescoördinator van de school traint in het gebruik van de pilotmaterialen, de leescoördinator draagt deze kennis over op de leerkrachten. Deze kunnen vervolgens zelf aan de slag en terugvallen op de leescoördinator indien nodig.

De leesconsulent van de bibliotheek heeft een actieve rol om kinderen te helpen bij het kiezen van een geschikt boek. Uit Pilot I bleek dat kinderen het erg moeilijk vinden om een boek te kiezen dat hen aanspreekt en hulp daarbij wenselijk is. In het voorjaar van 2016 worden de resultaten van pilot II verwacht.

Kik en Mik- het boek

‘Kik is op Mik’ is het eerste leesboek voor groep drie waarbij de focus ligt op de leesbeleving en kinderen in hun eigen tempo en niveau kunnen lezen. Het is een spannend en ontroerend boek en groeit mee van makkelijk naar moeilijk, van eenvoudige kijkplaat tot een volwaardig leesverhaal. De hoofdpersonen zijn gebaseerd zijn op figuren uit de schilderijen van Jeroen Bosch. Jheronimus Bosch 500 heeft medewerking hebben aangeboden om het boek te drukken en aan te bieden aan alle leerlingen in groep 3 in 2015 én in 2016! In september 2015 ontvingen alle leerlingen van groep 3 en leerkrachten in ’s-Hertogenbosch en Rosmalen het unieke boek Kik is op Mik. Een cadeautje van Bibliotheek ’s-Hertogenbosch, de gemeente ’s-Hertogenbosch, Jheronimus Bosch 500 en de makers Sarike van Wijgerden en Sietske Mol.

30

Het vervolg - De picknick van Kik en Mik

Het tweede deel, De picknick van Kik en Mik, zal niet in drukvorm verschijnen maar als App die veel mogelijkheden biedt. Ook hier zijn de schilderijen van Bosch opnieuw op een originele manier verwerkt en ligt de focus op leesbeleving. Met een kleine vertraging zal de app begin 2016 worden uitgebracht, rond de Jeroen Bosch tentoonstelling én de periode dat leerlingen in groep 3 beginnen aan de zogenaamde niet-klankzuivere periode.

Jeroen Bosch voor peuters en kleuters

Om een doorgaande leeslijn te krijgen is in samenwerking met Compas Nul13 gestart met de ontwikkeling van een verhaal voor peuters en kleuters. Er komt een eenvoudige variant voor peuters en een complete variant voor kleuters die meer uitgedaagd worden. Het verhaal zal in 2016 getest en ingezet worden.

Presentatie

In mei was presenteerde de Bieb producten voor het schooljaar 2015-2016, in Noord-Brabants museum. In het kader van Jeroen Bosch is hier het eerste boek van Kik en Mik gepresenteerd en ook een nieuw Rode Draadproject ‘La Bocca della Verità’.

Presentatie voor Pabostudenten

De Bieb heeft een drietal korte presentaties gegeven op de startdag van het project Ondernemend Onderwijs voor derdejaarsstudenten van de Pabo over het belang van lezen en de rol van leesplezier in het leesproces.

De Rode Draad

De Rode Draad is een langlopend leesbevorderingsproduct dat wordt aangeboden als onderdeel van de SchoolBiEB, alle scholen kunnen er dus gebruik van maken. Per leerjaar komt een ander aspect van lezen aan bod, afgestemd op het niveau van de kinderen en passend bij de kerndoelen van het basisonderwijs. Scholen werken graag met de Rode Draad omdat het hen in staat stelt via een andere invalshoek kinderen te stimuleren eens iets anders te lezen. Kinderen werken gemiddeld vijf tot zes weken met het project. Ook groepsbezoeken aan de bibliotheek vormen een onderdeel van Rode Draad. Tijdens deze bezoeken maken ze kennis met de bibliotheek en leren zij bijvoorbeeld hoe zij boeken kunnen zoeken die ze leuk vinden. Om de Rode Draad actueel te houden worden regelmatig nieuwe projecten toegevoegd. Nieuwe projecten in 2015 waren onder

andere : Keepvogel, Botje Bij en Kleine Ezel en Wereldleziger. • • • •

Kleine Ezel – hierbij wordt ook het voorlezen thuis op een inspirerende manier gestimuleerd. Keepvogel gaat van start met het bibliotheekbezoek, vervolgens kan er nog maximaal 5 weken worden doorgewerkt in de klas Botje Bij stelt het verband tussen ontluikend programmeren, ontluikend (gedichten) lezen en het stimuleren van de verbeelding centraal Wereldleziger.nl biedt een gevarieerd aanbod van (lees)opdrachten die verschillende zintuigen prikkelen. In 2015 hebben 197 groepen van 28 verschillende scholen primair onderwijs met een Rode Draad project gewerkt. Daarnaast zijn nog 8 groepen van twee scholen voor speciaal onderwijs met een Rode Draad project aan de slag geweest. Dat brengt de totale deelname op 205 groepen van 30 verschillende scholen.

College Den Bosch leest voor tijdens Nationale Voorleesdagen

Traditiegetrouw zijn de Nationale Voorleesdagen in heel Nederland van start gegaan met een voorleesontbijt waar bekende Nederlanders komen voorlezen. Ook in Den Bosch en omgeving deed het College weer mee. Terwijl burgemeester Rombouts naar basisschool Noorderlicht afreisde, gingen de (demissionaire wethouders Snijders, Van Olden, Weyers en Hoskam op bezoek bij BBS Haren, Donk en Reit, De Vlindertuin, De Springplank en ‘t Ven in Rosmalen. Allen lazen ze voor uit het Prentenboek van het Jaar, ‘Boer Boris gaat naar zee’, van Ted van Lieshout en illustrator Philip Hopman.

31

Voorleeswedstrijd

Lot van Roosmalen van De Driestroom werd in een feestelijke en spannende finale in Perron-3 verkozen tot Bossche Voorleeskampioen 2015. Dit jaar deden 34 Bossche scholen mee met de Voorleeswedstrijd. In drie voorrondes werden negen kandidaten gekozen voor de Bossche finale. Lot van Roosmalen won ook de provinciale halve finale waaraan 66 Brabantse leerlingen van de groepen 7 en 8 deelnamen.

Pabo-voorleeswedstrijd

Nabila, Melanie en Mina namen deel aan de voorrondes van de Pabo-voorleeswedstrijd op de Pabo Den Bosch Fontys Hogeschool Kind en Educatie. Eerstejaars studente Melanie las zo mooi voor uit ‘De keerzijde van de keizer’ van Agave Kruijssen, dat de jury, er kippenvel van kreeg. In april vertegenwoordigde ze Den Bosch in de provinciale finale.

John Flanagan

De succesvolle Australische auteur John Flanagan bracht in mei een bezoek aan Perron 3. Flanagan is bekend van de zeer populaire series Grijze Jager en Bloedbroeders, die ook bij bibliotheek Den Bosch veel geleend worden door jongens in de leeftijd van 10 tot 15 jaar. Aanleiding voor zijn komst was het verschijnen van zijn nieuwe boek half april. Leerlingen van groep 7/8 van het Noorderlicht, De Borch, KC Kameleon en brugklassers van het Rodenborch College mochten á la College Tour vragen stellen aan de auteur. Op school hadden de kinderen boektrailers voorbereid die tijdens de middag vertoond werden. Met een verloting van Flanagnas laatste boek De Schorpioenberg werd de middag feestelijk afgerond. De middag was een echt cadeautje van uitgeverij Bruna, Boekhandel Bruna in Rosmalen en Bibliotheek Den Bosch aan de scholen.

32

Kinderboekenmarkt 2015

Kinderboekenambassadeur Jan-Paul Schutten was te gast op de jaarlijkse Kinderboekenmarkt. De auteur draagt informatieboeken een warm hart toe, en het thema Raar maar Waar vormde een ideale invalshoek hiervoor. De inspiratiemarkt trok dit jaar ruim 80 bezoekers, waaronder leescoördinatoren van basisscholen. Voor het eerst kwamen ook enkele voorleescoördinatoren van VVE-locaties naar de markt.

Kinderboekenweek 2015: Raar maar Waar!

• • • • •

Het gaat bij al deze onderwerpen vooral om de rol van de leerkracht hierin. Voor de bieb zijn dit zeker geen onbekende of nieuwe onderwerpen. Dit zijn precies die onderwerpen die belangrijk zijn bij de inhoudelijke samenwerking tussen school en Schoolbieb. Er is een scholingsprogramma voor leesconsulenten samengesteld waarin deze onderwerpen inhoudelijk verdiept zijn. Doel hiervan is om de schoolteams tijdens dit SSPOH scholingstraject daadwerkelijk te kunnen scholen en vervolgens nog beter te kunnen ondersteunen, en om over voldoende informatie te beschikken om de workshops te kunnen samenstellen en te geven. Hiervoor werden zeven bijeenkomsten georganiseerd, variërend van een hele dag tot een dagdeel:

Techniek, wetenschap en uitvindingen stonden centraal tijdens de Kinderboekenweek 2015, wat volop kansen bood om de informatieve boeken uit te lichten. Er werden dan ook een groot aantal themapakketten aangeleverd en lestips. Veel scholen gingen zelfs verder dan informatieboeken alleen. Activiteiten varieerden van een gedichtenwedstrijd over het thema (Basisschool ’t Wikveld), een thematafel, proefjes en experimenten tot een boekenbingo (BS Merlijn) tot de opvoering van een verhaal (De Bron).

Gratis biebpas voor leerkrachten

Dit jaar hebben leerkrachten en pedagogisch medewerkers van Kindcentra in Den Bosch het aanbod gekregen om een gratis bieb abonnement aan te vragen. Dit werd door velen enthousiast ontvangen: ruim 460 mensen hebben hier gebruik van gemaakt. Met dit abonnement faciliteren we professionals in het werkveld om hun taak als ambassadeurs van het lezen te kunnen uitvoeren.

Flankerend beleid : extra scholing leesconsulenten

Kinderen die met plezier lezen, lezen meer en lezen beter. Daar hebben ze gedurende hun hele schoolloopbaan voordeel van. Ze worden taalvaardiger en behalen betere schoolresultaten. De Stichting Schoolbesturen Primair Onderwijs ’s-Hertogenbosch (SSPOH) is in 2014 gestart met een project om leerkrachten van het primair onderwijs te scholen op het gebied van leesbevordering. Voor de organisatie en de inhoudelijke invulling is onder andere samenwerking gezocht met de bibliotheek. Om het aanbod goed af te stemmen zijn alle directeuren persoonlijk benaderd. Na inventarisatie van deze inhoudelijke en inspirerende gesprekken kwam naar voren dat zij bijscholing wensten op de gebieden:

Collectiegebruik, hoe kan de collectie beter ingezet worden binnen het gehele onderwijs Kiezen van het juiste boek, hoe kiezen kinderen, hoe kunnen ze hierbij geholpen worden Vrij lezen, hoe maak en houd je voor alle kinderen het vrij lezen aantrek- kelijk en zinvol Praten over boeken, hoe reageer je met kinderen op datgene wat ze gelezen hebben Ouders, hoe betrek je ouders bij het lezen.

• • • • • •

In de eerste workshop op 13 juli gegeven door Eric Verouden stond het geven van een presentatie/workshop centraal. Het is door iedereen ervaren als een zeer inspirerende start van het scholingstraject. Op 20 oktober verzorgde Erna van Koeven een dag over collectiegebruik. Zij gaf veel informatie over de integratie van taalonderwijs, met name door gebruik te maken van teksten uit jeugdboeken, binnen zaakvakken. Ilse Meelker verzorgde in november een ochtend over Kiezen juiste boek. Met name de rol van de leerkracht, hoe leerlingen elkaar kunnen helpen en het tijdsaspect waren belangrijke onderdelen. In november kwam Martijn Hensgens een workshop geven over vrij lezen Een vervolgbijeenkomst op 19 november zette praten over boeken centraal, ook bekeken vanuit de veranderende inhoud van het onderwijs. David Kranenborg gaf een workshop over ouderbetrokkenheid., met als aandachtspunt ouders vooral te laten merken dat je samen met hen het beste wilt voor hun kind. Zij zijn niet alleen nodig op momenten dat het mis dreigt te gaan. Op 1 december en 10 december hebben leesconsulenten gewerkt aan de eerste invulling van de workshops, deels begeleid door Ilse Meelker.

33

Het SSPOH is bij de samenstelling van dit scholingsprogramma nauw betrokken geweest. Scholen zijn betrokken door twee extra netwerkbijeenkomsten voor leescoördinatoren met Flankerend Beleid als thema. De uitvoering start in het schooljaar 2016/2017.

Het valt op dat leerlingen in de middenbouw meer thuis zijn gaan lezen in vergelijking met vorig jaar en ook in vergelijking met landelijke gegevens lezen zij meer. In de bovenbouw lijkt dit juist minder te zijn geworden, zowel in Den Bosch als in vergelijking met landelijke cijfers. Leerlingen geven zelf aan dat ze naast het Schoolbiebbezoek ook vaker naar de Stadsbieb gaan.

Netwerkbijeenkomsten

Uit het oogpunt van kennisdeling, ontmoeten en leren van elkaar neemt de bieb actief deel aan de volgende netwerken:

• • • •

Taalambassadeurs in Den Bosch Netwerk cultuurcoördinatoren van Babel Provinciaal netwerkoverleg jeugdbibliotheken Provinciaal netwerk BoekStart in de Kinderopvang In het lokale netwerk van Taalambassadeurs werd gesignaleerd dat er een verdiepingsslag nodig is en een hernieuwde positiebepaling. Een presentatie voor de werkgroep Taaladviesraad door drie partners (KW1C, Pabo en Bibliotheek) stelde de vraag of de doelstellingen van 10 jaar geleden nog steeds actueel zijn. Er was behoefte aan een nieuwe stip op de horizon. Als resultaat is het idee overgenomen om een kartrekker te zoeken die bijdraagt aan het verbinden van alle instanties door het formuleren van een gedragen visie.

Evaluaties en monitor Met ingang van 2015 is de bespreking van de monitor gecombineerd met het jaarlijkse evaluatiegesprek. Dit heeft als voordeel dat de aandachtspunten gezamenlijk benoemd kunnen worden en er een duidelijk plan komt te liggen met actiepunten voor het komende jaar. Hier zijn dan zowel directeur, leescoördinator, leesconsulent en manager Educatie bij. Deze manier van werken vergroot de betrokkenheid van zowel school als bibliotheek. In 2015 hebben 35 scholen met de leesmonitor meegedaan. Gemeten worden onder meer het leesgedrag per groep, de leesmotivatie en de ouderbetrokkenheid.

Respons

2012

2013

2014

2015

Leerkrachten Leerlingen

322 1893

383 2949

348 3055

367 3129

Op 47 scholen zijn evaluatiegesprekken gevoerd nadat beide partijen een evaluatietool ingevuld hadden. Actiepunten zijn verzameld en daarna door leesconsulenten gepresenteerd in de teams. Uit de evaluatietool rolt ook een fasering; • • •

Fase 1: in deze fase staat het beheer van de Schoolbieb centraal (beheer en opbouw van de relatie) Fase 2: hierin staat de relatieopbouw centraal (school en bibliotheek leren elkaars kennis steeds beter waarderen. Fase 3: De Schoolbieb is volledig geaccepteerd en geïntegreerd binnen het onderwijs van de school, (vrij) lezen staat prominent op de agenda, iedereen gebruikt de bieb waar mogelijk en de leesconsulent wordt door het team bij alle leesbevorderingsactiviteiten betrokken. De vragenlijst is aangepast op basis van ervaringen uit het voorgaande jaar, zowel inhoudelijk als qua fasering. Sommige scholen scoren lager omdat de vragenlijst is aangepast aan de huidige situatie. We zijn vanuit de implementatiefase, waar de nadruk meer ligt op de randvoorwaarden, gegaan naar meer inhoudelijke diepgang. Niet iedere school is hier al even ver mee. Op dit moment scoren 28 scholen Fase 1 en 19 scholen Fase 2. Streven is om komend schooljaar meer scholen in Fase 2 te krijgen en hopelijk ook een aantal scholen in Fase 3. In 2015 is ook gestart met evaluatiegesprekken op de kinderdagverblijven en op de peuterarrangementen die met BoekStart in de Kinderopvang werken. Op 11 locaties is al een gesprek gevoerd, zoveel mogelijk in aanwezigheid van de locatiemanager, de voorleescoördinator, de leesconsulent en de manager Educatie van de bibliotheek. Ook uit dit gesprek komen actiepunten waar het komende jaar aan gewerkt wordt. Vanaf 2016 gaat Bibliotheek Den Bosch meedoen met de monitor voor BoekStart in de Kinderopvang.

34

Voortgezet onderwijs De samenwerking met scholen uit het Voortgezet Onderwijs kende een langzame start. Sinds september 2015 hebben is de eerste officiële Schoolbieb binnen het Voortgezet Onderwijs open op het Ds. Pierson College. Leerlingen van deze school kunnen hun boeken op school lenen en wat niet aanwezig is reserveren bij de Stadsbieb. Daarnaast is er wekelijks vier uur een leesconsulent aanwezig die probeert het lezen een flinke stimulans te geven en zowel leerlingen als docenten te adviseren over lezen en leesbevordering. Dit is een andere werkwijze als op het Jeroen Bosch College, waar geen fysieke bibliotheek of mediatheek meer aanwezig is maar gewerkt wordt met Biebsearch, een landelijk systeem waarbij boeken gereserveerd kunnen worden en op school opgehaald. Ook hier wordt gebruik gemaakt van expertise van een leesconsulent die structureel iedere week op de school aanwezig is.

Training medewerkers Afdeling Educatie • • • • • • • • • •

De lezer van nu : over aan- en afhakers . Inspirerend en informatief congres van de Stichting Lezen over trends en ontwikkelingen in het denken over de beleving van lezen en leesbevordering - 2 personen Workshop Culturele Ladenkast door Eric Verouden, georganiseerd door Bureau Babel, hoe het onderwijs vaardig gemaakt wordt voor een doorgaande lijn van cultuur (waaronder literatuureducatie) - 2 personen Masterclass ouderpartnerschap door Kunst van Lezen/BoekStart en PSO’s. Voor hbo-medewerkers die het vormgeven van het beleid op ouderpart- nerschap als taak hebben. Vervolgens wordt er gewerkt aan een eerste opzet voor een plan van aanpak. 1 persoon Workshop Eric Verouden in het kader van Flankerend - 15 personen Differentiatie en begeleiding tijdens vrij lezen – kenmerken van typen lezers en wat dat betekent voor vrij lezen en het ( juiste) leesaanbod door Fontys Fides, - 15 personen Praktisch leidinggeven - 1 persoon Boekstart inspiratiedag, 17 september in de Rai Amsterdam, over de vraag: alle ouders laten profiteren van BoekStart: hoe doe je dat? Door Kunst van Lezen, programmalijn BoekStart - 1 persoon Trainer Open Boek Train de trainer – opleiding om de training te kunnen geven, uitbreiding van bestaande kennis, door Kunst van Lezen, program malijn de Bibliotheek op school - 1 persoon Terugkomdag Trainers van de Training voor Voorleescoördinator, over interactievaardigheden, het beoordelen van de leesplannen en uitwisselen van best practices met elkaar. Door Kunst van Lezen, programmalijn BoekStart - 1 educatie Voorlezen met gebaren door Nienke Fluitman van Wapperkids, verdiepingstraining van leesconsulenten, tevens praktische voorbereiding op de Nationale Voorleesdagen in 2016 - 15 personen  

35

36

Digitale diensten Vakantiebiebapp: In de zomermaanden bood de gratis VakantieBieb app een selectie van populaire e-books waaronder thrillers, romans en kinderboeken. De boeken waren beschikbaar gedurende de hele vakantieperiode, voor zowel leden als niet-leden. In 2015 waren er 450 nieuwe gebruikers in Den Bosch, 75% daarvan is lid van de bibliotheek.

Verhalenbiebapp: De Verhalenbieb is in 2015 door de KB geïntroduceerd als pilot. Deze gratis app voor leden en niet-leden biedt 20 verhalen in de categorieën humor, spanning, drama en biografie. Iedere maand komt er een verhaal bij. Uit een evaluatie van de KB bleek de pilot minder succesvol dan verwacht. Het aantal geactiveerde accounts is landelijk op ruim 6.000 blijven steken. Omdat deze dienst ook goed binnen de bestaande apps aangeboden kan worden, is besloten de pilot op 31 december 2015 te beëindigen.

Press Reader App PressReader is de mobiele App van PressDisplay. PressReader bevat meer dan 4.200 kranten en tijdschriften uit 100 verschillende landen in 54 talen. Fulltext, actueel en met een archief tot 90 dagen. Met Pressreader is het mogelijk om de kranten die je in de bibliotheek downloadt elders te lezen op de eigen tablet of mobiel lezen: thuis, onderweg in de trein of in de bibliotheek. PressReader is onder meer interessant voor anderstaligen en studenten die onderzoek doen en veellezers van kranten. De kranten worden getoond zoals de gedrukte editie: in kleur en inclusief alle advertenties. Zoeken kan op titel, taal, land of trefwoord. Bij veel buitenlandse kranten bieden digitale tools extra opties. Zo kunnen artikelen vertaald, beluisterd of gedeeld worden en is bloggen mogelijk. Pressreader vervangt vanaf januari 2015 PressDisplay. Door middel van een promotiecampagne in januari is deze nieuwe dienst in de bibliotheek geïntroduceerd. Daarbij zijn de volgende middelen ingezet: posters/flyers, banier, website, nieuwsbrief, social media.

Website, Scoop-it en social media De website is de digitale etalage van de bibliotheek, met 24 uur per dag toegang tot diverse diensten. De website biedt inspiratie met lees- en kijktips, ondersteunt initiatieven en activiteiten en brengt ze onder de aandacht. Samen met Facebook, Twitter en Pinterest is het een belangrijk digitaal communicatiekanaal. Het aantal bezoeken aan de website is dit jaar gegroeid, evenals de tijd die mensen op de website doorbrengen. Nieuwe pagina’s die dit jaar aan de website zijn toegevoegd zijn: Vrienden van de bieb, Jaarthema TIJD, Kik en Mik, Kennismakers databank, Groenbieb, Casanova, Pressreader App, Taalhuis, Bibliotheek voor ondernemers, Walk & Talk, het Jubileumboek, de gastblogs rond het thema TIJD en bij de Maand van het Schrijven. Ook via Twitter en Facebook groeit het aantal volgers en de respons gestaag. Rond evenementen als Maand van het Schrijven en het 100-jarig jubileum hebben deze media met externe ondersteuning een extra impuls gegeven aan de activiteiten. Voor het jaarthema is voor het eerst gebruik gemaakt van Scoop-it, dat de mogelijkheid biedt om filmpjes, boeken en andere bronnen overzichtelijk te presenteren.

37

38

Marketing, onderzoek en pr In juni en december zijn er provinciale acties van VMJB gehouden en konden bibliotheekleden uit Brabant en Limburg meedoen met een ‘klik en winactie’. In juni maakten de deelnemers kans op hun favoriete Brabantse uitje. Tien deelnemers ontvingen vrijkaarten voor o.a. Noord-Brabants Museum, Beekse Bergen, lezing Nico Dijkshoorn en het Van Abbe museum. In juni deden in totaal 2.585 deelnemers mee, waarvan 867 (34%) uit Den Bosch. Wij mochten de hoofdprijs, een ballonvaart, uitreiken aan een Bosch Bieblid. Van de 1.916 deelnemers aan de winactie in december kwam 16% (304 deelnemers) uit Den Bosch. Per bibliotheek werd een winnaar gekozen, die een goed gevulde biebbox ontving.

Vrienden van de Bieb In maart is het nieuwe donateursprogramma ‘Vriend van De Bieb’ geïntroduceerd. Doel ervan is om mensen die de Bieb een warm hart toedragen te vragen om de Bieb te steunen voor 15 euro per jaar. De bijdrage is met name bedoeld voor projecten als BoekStart, Taalhuis en Bieb aan huis. Bij wijze van bedankje konden vrienden gratis een biebactiviteit naar keuze bij wonen en ontvingen ze aan het einde van het jaar een bedankkaart met een kort overzicht met resultaten van een aantal gerealiseerde projecten. Door middel van een uitgebreide campagne onder leden, bezoekers en afhakers is het concept gepromoot. Ook daarbij is weer een mix van communicatiemiddelen ingezet: posters/flyers bij de balie en alle verblijfplekken in de bieb, website, nieuwsbrief, social media, gerichte mailing naar afhakers. Helaas valt het aantal afgesloten ‘vriendschappen’ tot nu toe tegen: 36 in totaal.

Voordeelmetjebiebpas In samenwerking met het Theater aan de Parade konden Biebleden ook dit jaar weer 5 euro korting krijgen op een aantal geselecteerde jeugdvoorstellingen gebaseerd op boeken in het Theater aan de Parade. In de Bieb werden rond deze voorstellingen activiteiten georganiseerd, variërend van voorlezen tot een quiz. In totaal maakten 175 kinderen en volwassenen gebruik van de actie. Resultaten 2015: Verkochte kinderkaarten en biebpaskaarten voor volwassenen Minoes: 21 kind, 20 volw. Arthur en de strijd om Camelot: 38 kind, 35 volw. Woezel en Pip: 30 kind, 22 volw. Kleine Kapitein: 1 kind, 3 volw. Robin Hood: 4 kind, 1 volw. Nijntje: 37 biebpas kaarten verkocht en 46 kinderkaarten. Totaal: 94 kinderen, 81 volwassenen Ook voor volwassenen zijn bij een aantal theatervoorstellingen kortings- en/of winacties georganiseerd, waaronder Medea, As you like it, Parsifal, Koningin Lear, Baantjer Live, Eline Vere.

Andere voordeelacties zijn georganiseerd in samenwerking met het JBAC (met korting naar het Mozart Requiem), het Noord-Brabants Museum (25% korting op 2 tentoonstellingen), Theaterfestival Boulevard (korting op drie voorstellingen) en korting op boeken uit op de prentenboeken Top 10. Uiteraard kregen leden korting op alle activiteiten uit ons eigen Biebprogramma

Jubileumacties In november waren er ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan diverse acties voor leden en niet-leden: • • • • •

Ledenwerfactie nieuwe leden: 100 dagen gratis lenen. Deze actie leverde een totaal aantal van 179 nieuwe volwassen leden op; Speurtocht en kleurwedstrijd voor de jeugd in beide jeugdbiebs: winnaars kregen een boekenbon en een snoepzakje Actie Vind de Gouden Boekenleggers: zeven biebleden kregen een taart en een jaarabonnement cadeau 100 uur boetevrij inleveren aantal ingeleverde materialen Horeca acties zoals koffie/thee of glas ranja met iets lekkers voor 100 cent

Wanbetalers actie Leden die hun abonnement niet hadden verlengd zijn telefonisch benaderd met de vraag om hun lidmaatschap alsnog te verlengen. Dit was de tweede herinnering na het ontvangen van de acceptgiro eind november 2014. Eerder hadden de wanbetalers al een herinneringsmail gehad om hun contributie over te maken. Het resultaat van de actie is dat 123 leden telefonisch hun abonnement hebben verlengd en akkoord zijn gegaan met een automatische incasso.

39

Onderzoek naar rendement openingstijden De resultaten uit dit onderzoek hebben mede bijgedragen aan het besluit om de openingstijden per 1 feb 2016 te wijzigen.

Tevredenheidsonderzoek collectie Ten behoeve van het collectiebeleid is een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder leners over het huidige aanbod van beide Stadsbiebs, met name over de collectie voor volwassenen. Het onderzoek had ook tot doel lacunes in het aanbod in kaart brengen. Ruim 700 leden hebben vragenlijst ingevuld. Over het geheel zijn mensen vrij positief over zowel de roman- als de informatiecollectie. Wel mist men soms de actualiteit en mag het inspirerender. Een meerderheid meent dat ze in de Bieb altijd iets van hun wens vinden (86,1%) en ook dat de Bieb voldoende keus heeft (73,4%), qua actualiteit is slechts 43% is het (volledig) eens met de stelling dat je voor actuele titels in de Bieb moet zijn. Fysieke boeken en tijdschriften blijven populair onder leden als zij lezen voor ontspanning en plezier. Voor werk of studie worden zowel fysieke als digitale boeken regelmatig gelezen. Onderwerpen waar leden voornamelijk boeken in de Bieb raadplegen zijn: psychologie, vakantie & reizen, tuinieren & wonen, sport & beweging en lezen & literatuur. Onderwerpen waarbij digitale media hoger scoren zijn politiek, opvoeding, loopbaan & opleiding. Bij de romancollectie willen mensen graag meer: • • • • •

Engelstalige boeken Klassiekers en oudere titels Overige buitenlandse literatuur (Turks, Frans) Boeken voor jongeren Science Fiction boeken Enkele opmerkingen over de informatieve collectie:

• • • •

Collectie in Rosmalen is te beperkt ; Informatieve boeken zijn soms lastig te vinden (indeling onduidelijk) Fijn dat je boeken uit andere biebs kunt bestellen, maar kosten wel hoog Meer actuele titels

• • • • • • • • • •

Andere veelgemaakte opmerkingen betreffen:

Complimenten en tevredenheid over de bieb in het algemeen (51x) Tevredenheid over de medewerkers: vriendelijk en behulpzaam (21x) Opmerkingen over openingstijden: graag op maandag open en tevreden over de zondag (15x) Specifieke opmerkingen over de collectie, zoals meer buitenlandse boeken (frans en Italiaans, (muziek)tijdschriften, meer luisterboeken , fantasy, autobiografie (15x) Er worden leuke activiteiten georganiseerd (14x) Graag meer stilte/rust in de bibliotheek (10x) Aanbod en gebruiksvriendelijkheid e-books (9x) Opmerkingen over de dvd-collectie: o.a. meer series (9x) Opmerkingen over de cd-collectie: jammer dat je niet meer kunt grasduinen (8x) Meer nieuwe exemplaren van boeken (8x)  

40

41

Personeel & Organisatie

Integratie van teams/Teamontwikkelingstraject



2013 2014

2015

Formatie FTE Aantal medewerkers Gemiddeld in uren p/w

1.667 1.619 46,3 44,9 72 67 23 24

1.615 44,9 72 22

Personeelsformatie Op 31 december 2015 waren er 72 mensen in dienst van Bibliotheek ’s-Hertogenbosch. Met name bij de afdeling Educatie is het aantal medewerkers uitgebreid in de functies van managementassistent en leesconsulent. De bibliotheek is en blijft een vrouwenorganisatie, namelijk 58 vrouwen en 14 mannen. Acht mensen werken in voltijds dienstverband en 64 in deeltijd. Het gemiddeld aantal dienstjaren ligt op 14,40. Ruim 29% van het aantal medewerkers is korter dan vijf jaar in dienst, zoals de leesconsulenten, veel medewerkers hebben een dienstverband van meer dan 25 jaar. Ten opzichte van 2014 is de gemiddelde leeftijd gelijk gebleven, namelijk 47 jaar. Drie medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt vullen 2,17 FTE in, in ondersteunende functies. Vacatures in het kader van social return worden gemeld bij Weener XL.

Instroom, doorstroom en uitstroom Negen personen kwamen in 2015 in dienst in de functies van leesconsulent, managementassistent, projectmedewerker aangepast lezen, medewerker PR, coördinator Taalhuis, opruimkracht en programmamaker cq -ontwikkelaar. Van vier medewerkers namen wij afscheid waarvan er een vroegtijdig met pensioen ging.

Werving & Selectie In 2015 is geworven voor vier vacatures in de functies leesconsulent, medewerker PR, coördinator Taalhuis en opruimkracht. Twee vacatures konden intern worden ingevuld. Eind dit jaar startte ook de werving voor twee teamleiders.

Om te anticiperen op veranderingen heeft de bibliotheek enkele veranderingstrajecten ingezet. Om meer ruimte te creëren voor programmering is de organisatie opnieuw ingericht. In 2015 werd de samenvoeging tussen backoffice en frontoffice een feit. Uit deze samenvoeging zijn vervolgens drie nieuwe teams ontstaan: Jeugd, Volwassenen en Service & Logistiek. Hiervoor zijn gesprekken gevoerd met alle medewerkers van de afdelingen Publieksdiensten, Team Onderzoek & Ontwikkeling en Mediaverwerking. De medewerkers zijn zoveel mogelijk conform hun voorkeur, opleidingsniveau en competenties ingedeeld bij een van de teams. Enkele medewerkers is een specifieke training aangeboden. Door de bezetting tijdens openingsuren nauwer af te stemmen op de drukte kon ongeveer 3 FTE worden vrijgemaakt voor andere inzet, waarbij pieken worden opgevangen door het bijschakelen van medewerkers die aanwezig zijn maar backoffice taken uitvoeren op dat moment. Bij de bepaling de minimale bezetting is rekening gehouden met het aantal bezoekers op diverse tijden, publieksvragen, veiligheid en specifieke deskundigheid. Door de nieuwe bezettingsnorm zijn de roosters in overleg met medewerkers aangepast en daar waar noodzakelijk ook kleine contractwijzigingen doorgevoerd. Voor de fase van planontwikkeling is externe hulp ingeschakeld. Daarnaast bood de Bieb ondersteuning op het niveau van teamvorming en het niveau van de individuele medewerker. In opzet waren de teams zelfsturend. Gaandeweg het proces is de conclusie getrokken dat er te weinig leidinggevende capaciteit op teamniveau was om de drie teams te inspireren, praktisch te helpen en te sturen. Daarop is besloten voor elke team een teamleider te werven. De interne en externe wervingsprocedure werd eind 2015 ingezet.

Arbeid en Zorg Drie medewerkers maakten respectievelijk gebruik van zorgverlof, onbetaald verlof en ouderschapsverlof.

42

Arbo en ziekteverzuim Voor een langdurig zieke medewerker met klachten aan pols en hand is de software op haar PC aangepast. Het ziekteverzuim bedroeg in 2015 3,46 %. Dat is opnieuw een daling ten opzichte van 2014 met 1,51%. Het ziekteverzuim exclusief de langdurige zieken lag dit jaar op 1,68%. Er waren geen medewerkers langer dan twaalf maanden ziek.

Opleiding en loopbaanontwikkeling Medewerkers volgden trainingen, cursussen en bijscholingen: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Digitaal lezen - 12 medewerkers Educatie Train de trainer Walk & Talk – 2 medewerkers Stadsbibliotheken Duurzame flexibilisering - 1 medewerkerP&O De lezer van nu - 2 medewerkers Educatie Vriendenclubs in de culturele sector - 1 medewerker Stadsbibliotheken BHV - 4 medewerkers Educatie Pensioendag - 1 medewerker AFB Digitale jeugdcollectie - 1 medewerker Stadsbibliotheken Augmented reality bij voorlezen aan kinderen - 4 medewerkers Stadsbibliotheken Kickstart workshop voor de Kinderboekenweek - 2 medewerkers Stadsbibliotheken Masterclass Regie 3.03 - MT leden / 1 medewerker Taalhuis Speciale onderwijszorg- 15 medewerkers Educatie Storytelling in de praktijk - 1 medewerker M&C Praktisch leidinggeven - 1 medewerker Educatie Samen slimmer - 1 medewerker Stadsbibliotheken BoekStart inspiratiedag - 1 medewerker Educatie Medewerkers en Competenties en Beweging - 1 medewerker P&O Jeugdbibliotheekwerk en leesbevordering- 3 medewerkers Stadsbibliotheken Update WWZ - 1 medewerker P&O Landelijke dag basisvaardigheden - 1 medewerker Taalhuis Trainer Open Boek Train de trainer - 1 medewerker Educatie Update Financiële wet- en regelgeving - 1 medewerker AFB Jaarovergang 2015 – 2016 - 1 medewerker AFB Nationale Bibliotheekcongres - 2 MT-leden Voorlezen met gebaren - 15 medewerkers Educatie Totaal aantal BHV’ers:33

Stages en Halt Een student is door de bibliotheek begeleid bij haar afstudeeropdracht, het maken van een marketingplan voor de jeugdbibliotheek. Vier jongeren hebben werk verricht bij de Bieb in het kader van hun maatschappelijke stage. De Bieb bood een plek aan ruim 20 Halt jongeren.

43

44

45