Rivierenland
Jaarverslag Bibliotheek Rivierenland Dit jaarverslag geeft u een overzicht van de dienstverlening en activiteiten van Bibliotheek Rivierenland gedurende het jaar 2014.
2014
Bibliotheek Rivierenland Kloosterstraat 3 | 4001 NC Tiel bibliotheekrivierenland.nl
[email protected] 0344 639 940 Volg ons ook op Facebook Twitter | @OBRivierenland
4
Onze basis : samen sterk Stichting Openbare Bibliotheek Rivierenland is op 18 oktober 2005 opgericht ten behoeve van het leveren van bibliothecaire dienstverlening aan inwoners en samenwerkingspartners uit de gemeenten Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel. Genoemde gemeenten hebben hiertoe destijds een Samenwerkingsovereenkomst afgesloten en een Subsidieverordening Bibliotheekwerk vastgesteld. In 2012 is het eerste Convenant tussen gemeente en de bibliotheek in werking getreden voor de periode 2012 tot en met 2015. De gemeente Buren zegde per 2012 de samenwerking op en nam niet meer deel aan dit Convenant. In het Convenant 2012 tot en met 2015 zijn uitvoeringsafspraken gemaakt over de inhoud van de basisdienstverlening van de bibliotheek, de hoogte van de subsidiebijdragen van de gemeenten daarvoor, en over het aanbod van extra producten en diensten. In 2014 is een nieuw Convenant voorbereid en ondertekend door genoemde tien gemeenten en Bibliotheek Rivierenland voor de periode 2015 tot en met 2018.
Missie Bibliotheek Rivierenland levert een bijdrage aan:
de persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing van de individuele inwoners van ons werkgebied
de maatschappelijke participatie van inwoners en dus de sociale cohesie in onze steden en dorpen
Korter gezegd: wij werken aan en scheppen randvoorwaarden voor gelijke kansen en mee (blijven) doen voor iedereen in Rivierenland. Ongeacht leeftijd of achtergrond. Met deze missie kiest de bibliotheek nadrukkelijk voor een brede maatschappelijke rol, en zet de deuren (letterlijk!) open voor samenwerking met allerlei burgers en partijen in het cultureel-maatschappelijke domein. We gaven in 2014 invulling met behulp van de volgende vijf functies (zowel fysiek als digitaal) invulling aan deze missie: 1 2 3 4 5
Laagdrempelige, openbare schatkamer voor informatie, kennis, lectuur en literatuur Educatiepartner en studieplaats/open leercentrum Knooppunt van informatie, conversatie en co-creatie Met activiteiten gericht op maatschappelijke effecten Een waardevrije en dus waardevolle ontmoetingsplek
De schatkamer functie vormde in 2014 het zogeheten basispakket bibliotheekwerk, waarvoor alle gemeenten een basisbijdrage per inwoner betalen. De overige functies
5
worden programmatisch of projectmatig gefinancierd en zijn kostendekkend door programma- en projectsubsidies en bijdragen van derden.
Facts & figures Bibliotheek Rivierenland heeft: 51.000 leden (23% van de inwoners is lid; 2/3 jeugd)
1,2 miljoen uitleningen op jaarbasis 630.000 bezoekers over de vloer 19 vestigingen, 10 zelfservicepunten en 10 leespunten Jaarlijks 250 activiteiten op vestigingen 8 lees-/mediacoaches werkzaam op ruim 100 basisscholen (dBos) 40 fte: 60 medewerkers 250 vrijwilligers Begroting van ca. € 5.000.000,Basispakket bibliotheekwerk à € 11,29 per inwoner (excl. huisvesting, prijspeil 2015)
6
Inhoud I
VOORWOORD .............................................................................................. 8
II
ONZE DIENSTVERLENING ............................................................................12
III
DE MENSEN ...............................................................................................18
IV
FINANCIEN ................................................................................................21
V
HOOGTEPUNTEN PER GEMEENTE ..................................................................24
VI
ONZE KLANTEN IN 2014 ..............................................................................28
VII
UITLENINGEN 2014 ....................................................................................34
VIII
VOORUITBLIK 2015 ....................................................................................36
7
I
VOORWOORD
De vrolijke boetevrije bieb! In 2014 stond bij Bibliotheek Rivierenland de verbetering van de dienstverlening aan de klanten centraal. Dat was mogelijk, aangezien in 2013 de bedrijfsvoering o porde was gebracht. Wij willen een vrolijke bibliotheek zijn waar iedereen zo vaak mogelijk terecht kan. En liefst nog een tikkeltje vrolijker en wijzer de (fysieke of digitale) deur weer uit gaat. Om vervolgens weer snel terug te komen. Want bij ons is altijd wat te doen. Ik ben enorm trots op alle substantiele verbeteringen die we vanaf begin 2014 hebben doorgevoerd (en waarbij we het omver werpen van wat heilige huisjes niet hebben geschuwd):
langer lenen zonder boetes en extra leengelden (een primeur in Nederland! Boetes waren overigens de grootste bron van ergernis van onze leden) de mogelijkheid van het maandlidmaatschap bijna een verdubbeling van de openingstijden van al onze 17 (inmiddels 19) vestigingen dankzij 250 zeer betrokken vrijwilligers (maatschappelijke participatie!) de introductie van duizenden te lenen e-books en digitafels met ‘oefen hardware’ op de meeste vestigingen, en: de programmering van zo’n 250 activiteiten op het gebied van kunst, cultuur, literatuur, mediawijsheid en gezondheid op de vestigingen (activiteiten van ons zelf, van lokale en regionale samenwerkingspartners en initiatieven van burgers)
Dit leidde in 2014 tot een trendbreuk: in het totaal 30% meer nieuwe, betalende leden dan het jaar ervoor, en flink stijgende bezoekersaantallen (tussen de 10-15%). Plus een gemiddelde waardering van 8,3 voor al onze activiteiten. De totale ledenaantallen liepen wat terug; dit heeft met name te maken met het opschonen van ons ledenbestand en het opzeggen door 18-jarigen. Daarnaast geven leden die opzeggen regelmatig de hoogte van de abonnementskosten als reden aan. De crisis is nog niet voor iedereen voorbij.
Imagocampagne ‘Bieb jij al?’ Het was- met alle vernieuwingen - in 2014 dus ook de hoogste tijd om het verouderde beeld van ‘de bibliotheek’ te gaan bijstellen (saai, stoffig, streng, boetes, alleen papier, vrijwel nooit open). Mooie vestigingen – ons visitekaartje – helpen daar natuurlijk enorm bij. Vorig jaar gingen een gloednieuwe vestiging in het multifunctionele centrum in Haaften en de prachtige vernieuwde vestiging in het zo mooi opgeknapte Elisabeth Weeshuis Culemborg open. Bieb jij al? is de centrale, activerende vraag van de imagocampagne die wij in 2014 luid en duidelijk zichtbaar in heel Rivierenland startten. Vanaf buitenborden, op lijnbussen en via krantenadvertenties sprak een aantal van onze eigen leden iedereen vrolijk toe. De campagne en bijhorende kortingsacties hebben
8
duidelijk bijgedragen aan de zichtbaarheid van de bibliotheek en de forse groei van nieuwe leden. Daarnaast maakten we in 2014 voor het eerst gebruik van Biebpanel, een online klantenpanel waaraan bijna 600 bibliotheekleden uit Rivierenland meedoen. Vier keer per jaar worden zij benaderd voor klantonderzoek. In 2014 gingen de onderzoeken over tarieven en leenvoorwaarden, de presentatie op onze vestigingen, de digitale dienstverlening van de bibliotheek en leesbevorderingscampagnes zoals de Kinderboekenweek en Nederland leest! We kregen feedback waar we wat mee kunnen, en gaan ook in 2015 door met het Biebpanel. Een belangrijke bevinding uit het onderzoek was dat onze leden tevreden zijn over onze revolutionaire leenvoorwaarden en over het nieuwe, gestegen tarief voor een abonnement (€ 45,- per jaar bij automatische incasso). Deze uitkomst was doorslaggevend voor onze beslissing om dit tarief in ieder geval in 2015 te handhaven.
Investeren in taal- en informatievaardigheid Bibliotheek Rivierenland ontwikkelt zich meer en meer tot een partner van overheid en bedrijfsleven bij de realisatie van een aantal gedeelde maatschappelijke doelstellingen. Zoals bijvoorbeeld het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid. Zolang laaggeletterdheid of - breder geformuleerd - het ontbreken van basisvaardigheden een structureel probleem is in Nederland en Rivierenland (ca. 10% van de volwassenen in Nederland heeft er last van, in Rivierenland gaat het om 13%), blijft onze bijdrage aan preventie en bestrijding onverminderd relevant. Waarbij voorkomen voordeliger is dan genezen... Daarom expandeerden we ons meerjarige programma De bibliotheek op school voor basisschoolleerlingen in 2014 (dankzij een subsidie uit het regiocontract) naar ruim 100 basisscholen in Rivierenland. Onze acht zogenaamde lees-/mediacoaches werken op al die scholen structureel samen met het docententeam aan leesplezier en mediawijsheid bij de leerlingen, maar ook aan deskundigheidsbevordering van het team zelf op dit gebied en aan goede voorlichting aan de ouders. We bereikten in 2014 ruim 16.500 basisschoolleerlingen met onze aanpak, waarvoor inmiddels ook landelijk belangstelling is. Het onderwijs waardeerde De bibliotheek op school met een gemiddeld cijfer 8. Voor preventie van taalachterstanden geldt: je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen! Vandaar dat in 2014 gelukkig ook al onze gemeenten het programma voor 0-4 jarigen De bibliotheek voor ukkies afnamen. In 40% van de gezinnen in ons land wordt niet voorgelezen aan kleine kinderen. Deze kinderen komen al met een taalachterstand op de basisschool, en halen die meestal niet meer in. Vandaar dit speciale programma voor ukkies, gericht op het bevorderen door onze lees-/mediacoaches van structureel voorlezen door ouders thuis en op peuterspeelzalen en kinderopvang instellingen. We waren in 2014 op 79% van alle instellingen voor de allerjongsten actief; een heel mooi bereik. We namen ook, samen met ROC Rivor en de landelijke Stichting Lezen & Schrijven, het initiatief voor een expertmeeting over laaggeletterdheid bij volwassenen. Want het
9
bewustzijn over deze problematiek, en wat er aan te doen is, moet omhoog en het taboe bij betrokkenen moet weg. Veel maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en gemeenten waren bij de expertmeeting aanwezig. Dit als opmaat voor een gezamenlijk programma ter bestrijding van laaggeletterdheid bij volwassenen, waar we in 2015 mee van start gaan.
Zakelijk werken met Productenboek Hoewel de belangrijkste veranderingen in onze bedrijfsvoering in 2013 plaatsvonden, introduceerden we in 2014 nog wel een belangrijk instrument ter bevordering van een duidelijke opdrachtgevers - opdrachtnemersrelatie met onze gemeenten: het Productenboek. Hierin staat ons gedifferentieerde aanbod van diensten, aansluitend op de wensen en doelen van onze opdrachtgevers, compact beschreven. We onderscheiden in het Productenboek (conform Convenant) een basispakket en daar bovenop te subsidieren speciale doelgroepgerichte programma’s. Per ‘product’ wordt tevens aangegeven wat de kosten, doelstellingen en maatschappelijke effecten zijn. Zakelijkheid en transparantie kenmerken onze bedrijfsvoering. We haalden in het najaar van 2013 aan de hand van het Productenboek 2014 voor het eerst ‘de vraag’ bij al onze gemeenten op. Deze werkwijze beviel en wordt gecontinueerd.
Nieuw Convenant: meer voor minder geld We bereidden begin 2014 samen met bibliotheekambtenaren van Tiel, Geldermalsen, Neder Betuwe en West Maas en Waal een nieuw Convenant Bibliotheekwerk voor. Hoewel het vigerende Convenant nog tot en met 2015 doorliep, was er aanleiding om ook deze regionale basisafspraken wat eerder te gaan vernieuwen. Er lag in Den Haag een nieuwe bibliotheek wet voor, onze dienstverlening was inmiddels behoorlijk veranderd, en wij waren efficienter en dus goedkoper gaan werken. Medio 2014 was het concept Convenant 2015 t/m 2018 gereed. Met daarin opnieuw een flinke kostenreductie op ons basispakket. Met deze nieuwe scherpe prijsstelling kan Bibliotheek Rivierenland de concurrentie met andere openbare bibliotheken en met commerciele aanbieders met opgeheven hoofd aan. We vinden het belangrijk dat onze bijdrage aan belangrijke maatschappelijke effecten ook in tijden van gemeentelijke bezuinigingen door kan gaan. Uiteindelijk is dat in al onze tien Rivierenland gemeenten gelukt. Maar niet overal zonder slag of stoot. De gemeente Druten – die eind 2012 de samenwerking opzegde - stapte na uitgebreide benchmarking weer in. In Maasdriel ontstond stevig maatschappelijk protest over plannen de samenwerking met Bibliotheek Rivierenland op te zeggen; dit leidde tot uitstel van de plannen. Ook Lingewaal wilde bezuinigen; hier besloot de gemeenteraad in december 2014 het nieuwe Convenant toch te ondertekenen. In beide gemeenten zijn ondanks de kostenreductie die het nieuwe Convenant biedt - de bezuinigingsvoorstellen nog niet van tafel.
10
Kortom: we kregen het niet cadeau. Maar op 19 en 23 december 2014 werd het nieuwe Convenant door alle betrokken wethouders feestelijk ondertekend. We kunnen gezamenlijk voorlopig weer vooruit! En juist die regionale samenwerking biedt substantiële kosten –en kwaliteitsvoordelen.
Financien in control Het is een hele prestatie dat we ook in 2014, met alle doorgevoerde veranderingen en uitbreidingen in onze dienstverlening, financieel opnieuw conform begroting hebben gedraaid. Het wegvallen van de inkomsten uit boetes en extra leengelden, de verhoging van het abonnementstarief (wat gaan onze leden doen?), de verdubbelde inzet en extra formatiecapaciteit die nodig was voor het Bibliotheek op school programma, al onze nieuwe activiteiten en marketingacties... Maar ook het scherp blijven letten op de apparaatskosten, een nieuwe reductie op onze managementformatie, het meer zelf doen en minder inhuren van externen... Dit alles maakt dat we financieel scherp aan de wind zeilen, maar binnen begroting blijven. Het eigen vermogen is positief en voldoende voor een organisatie van onze omvang. Het werven van aanvullende structurele en incidentele middelen voor noodzakelijke vernieuwing zal de komende jaren een uitdaging blijven.
Tot slot Ik schreef het al eerder: ik ben enorm trots op alles wat we in 2014 hebben bereikt. We hebben ons nek uitgestoken, lef getoond, en klinkende resultaten geboekt – inhoudelijk en financieel. Resultaten die ook landelijk als zeer innovatief worden ervaren en met veel belangstelling worden gevolgd. En wat mij betreft: hopelijk snel weerklank vinden. Ik dank alle collega’, vrijwilligers en de Raad van Toezicht van Bibliotheek Rivierenland voor hun grote inzet en betrokkenheid. En vooral ook voor het kritische meedenken en onvermoeibaar ambassadeur van de bieb zijn! Zonder jullie allen was het nooit gelukt alle verbeteringen zo snel door te voeren. Ik dank al onze leden, bezoekers, samenwerkingspartners en gemeenten voor hun vertrouwen, feedback en steun. Gelijke kansen voor iedereen in Rivierenland en mee (blijven) doen: dat blijft meer dan de moeite waard om de komende jaren samen aan verder te werken!
Gaby Lafeber Directeur/bestuurder Openbare Bibliotheek Rivierenland 23 maart 2015
11
II
ONZE DIENSTVERLENING
Hieronder wordt de door ons gerealiseerde dienstverlening in 2014 op hoofdlijnen beschreven, conform de indeling van het Productenboek 2014. Zie voor een volledig overzicht van onze activiteiten per gemeente de bijlagen bij dit jaarverslag.
Basispakket bibliotheekwerk: de openbare schatkamer Collectie: e-books! Nieuw in 2014 was het e-bookplatform van de Bibliotheek (een landelijk door de branche ingezette ontwikkeling), dat eind januari gelanceerd werd. Met e-readers, tablets en via streaming kan er sinds 2014 door leden ook een digitale collectie geleend worden. Na wat technische aanloopproblemen is er vanaf september 2014 landelijk reclame gemaakt voor het lenen van e-books bij de bieb. Het aantal te lenen e-books groeide van 2.500 totels bij aanvang tot 7.000 titels in december 2014. In Rivierenland maakten 1.624 leners een e-books webaccount aan. Zij leenden samen 11.329 e-books. In heel Nederland hebben in totaal 119.163 bibliotheekleden een account aagemaakt en 814.072 e-books geleend. We investeerden in 2014 ook in de fyieke collectie, die nog steeds verreweg het meest wordt gebruikt. We schaften meer zogeheten toptitels of bestsellers aan, die sneller beschikbaar kwamen dan voorheen. Zij vonden gretig aftrek bij onze klanten. Ruim 700 leden maakten in 2014 gebruik van de app De bibliotheek. Met behulp van deze app kunnen zij via hun smartphone boeken zoeken en reserveren. De app waarschuwt ook als het tijd is om je boeken in te leveren. Er kunnen meerdere accounts worden aangemaakt, dus het leengedrag van het hele gezin (welke boeken zijn er in huis en wanneer moeten ze terug?) is te overzien.
Ruim toegang tot de collectie, ook in kleine kernen We realiseerden in 2014 met behulp van zo’n 250 vrijwilligers bijna een verdubbeling van de openingstijden van onze 17 (inmiddels 19) vestigingen. Het aantal openingsuren van onze vestigingen ging van 308,5 naar 562,5 per week. Dit was bewust beleid: te beperkte openingstijden zijn niet meer van deze tijd (we leven in een 24-uurs maatschappij) en leidden tot veel klachten van klanten die voor een gesloten deur stonden. Daar waar voldoende vrijwilligers zijn en dus lokaal draagvlak voor de bieb, gaan we direct ruimer open. Hiermee bieden we burgers tevens de mogelijkheid maatschappelijk te participeren. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Om onze vrijwilligers niet lastig te vallen met telefoontjes op de vestigingen, centraliseerden we de klantenservice begin 2014. Uit de stijgende bezoekersaantallen (van 10 tot 15%) en de spreiding over de dag blijkt dat onze klanten de ruimere openingstijden bijzonder waarderen. We zien met veel
12
plezier een toenemend aantal bezoekers dat op onze vestigingen komt om huiswerk te maken, te studeren of te werken. Onze website werd in 2014 door 164.234 unieke bezoekers 390.658 keer bezocht. De meeste leden gebruiken de website voor het reserveren van boeken. Eind 2014 lanceerden we een vernieuwde versie van onze website, waarbij we de feedback van het Biebpanel over onze site hebben verwerkt. Ook in 2014 toverde Bibliotheek Rivierenland weer een aantal vestigingen om conform de retail-inrichting (het thematisch presenteren van de collectie). Het aantal retailvestigingen steeg in 2014 daardoor tot 11. Uit het Biebpanel onderzoek naar vindbaarheid en presentatie van de collectie bleek dat tweederde van de bibliotheekleden vindt dat de materialen in de bibliotheek aantrekkelijk worden gepresenteerd. Zes op de tien mensen wordt door de manier waarop de materialen zijn gepresenteerd zelfs op nieuwe ideen gebracht. Wanneer bibliotheekleden gericht op zoek zijn, kunnen zes op de tien snel vinden wat ze zoeken. Omdat we in ons uitgestrekte werkgebied zo dicht mogelijk bij onze klanten willen zitten, en de sociale cohesie in de kleine kernen willen bevorderen, openden we in 2014 negen zogenaamde leespunten. Leespunten bevinden zich meestal in dorpshuizen en bestaan uit een abonnement op een krant, een tijdschriftenabonnement, een computer (om in onze catalogus te kunnen en boeken mee te reserveren) en BoekSpot (waarbij burgers eigen boeken uitlenen). Eind 2014 bouwden we het leespunt in Boven Leeuwen als eerste uit tot een Zelfservice Bibliotheekpunt. Dit zijn volledig geautomatiseerde inname- en uitleenpunten waar bibliotheekleden hun boeken zelf kunnen ophalen, scannen en weer terugbrengen. De boeken zullen wekelijks door Bibliotheek Rivierenland worden gebracht en opgehaald. Op het Zelfservice Bibliotheekpunt wordt ook een kleine collectie actuele bestsellers neergezet. Begin 2015 volgen nog negen van deze haal- en brengpunten. Het gaat hier om een experiment van drie jaar; de aanschaf van de service zuilen is mogelijk gemaakt met een subsidie van de Provincie Gelderland.
Activiteiten ter bevordering van bibliotheekgebruik In 2014 brachten 1700 kinderen uit groep drie van in het totaal 64 basisscholen uit Rivierenland met hun klas een zogenaamd groepsbezoek aan de bibliotheekvestiging bij hen in de buurt. Onze medewerkers vertelden hoe de bieb werkt en waar de leuke boeken staan. Bibliotheek Rivierenland nam in 2014 met een veelheid aan activiteiten deel aan:
De De De De De De De
Nationale Voorleesdagen Maand van de Spiritualiteit Poezieweek Boekenweek Maand van het Spannende Boek Maand van de Geschiedenis campagne ‘Nederland leest’
13
Uit het laatste Biebpanelonderzoek van december 2014 blijkt dat ruim 80% van de ondervraagden het erg belangrijk vindt dat de bibliotheek een bijdrage levert aan boekof leesgerelateerde campagnes. Gedurende een aantal van deze campagnes (Nationale Voorleesdagen en Maand van het Spannende Boek) zijn specifieke ledenwervings- en beloningsacties gehouden. In 2014 startten we met de nieuwe imagocampagne Bieb jij al? Doelstelling van deze meerjarige campagne is om het beeld van de bibliotheek anno 2014 bij te stellen, onze vernieuwingen duidelijk te communiceren (onder meer: boetevrij, ruimer open, e-books) en onze zichtbaarheid te vergroten. We deden dat via twee outdoorcampagnes met eigen leden in de hoofdrol in het voor- en najaar, en via maandelijkse advertenties in de regionale en lokale bladen over ons activiteitenprogramma. Gekoppeld aan de imagocampagne hielden we in voor- en najaar ook twee kortingsacties voor nieuwe leden. Beide acties leverden 45% meer nieuwe betalende leden op dan in dezelfde periodes het jaar ervoor en ruim 350 nieuwe betalende leden. In december 2014 deden we mee aan een Gelderse actie in het kader van ledenbehoud. We verdeelden 200 mooie vilten bibliotheektassen onder onze meest lenende leden. Deze actie loopt nog door in 2015. We startten met online klantenonderzoek via Biebpanel, waar aan 600 van onze leden meedoen. In 2014 gingen de onderzoeken over tarieven en leenvoorwaarden, de presentatie op onze vestigingen, de digitale dienstverlening van de bibliotheek en leesbevorderingscampagnes.
ICT technologie in de bieb (Applestore) We plaatsten in twaalf van onze vestigingen zogenaamde digitafels. Een digitafel bevat drie apparaten die als demonstratriemodel getoond worden: een iPad, een Samsung tablet en een e-reader. Op de digitafel ligt een korte beschrijving over hoe het werkt, die door bezoekers meegenomen kan worden. ROC stagiaires gaven demonstraties met 3D-printers bij verschillende openbare manifestaties, op basisscholen in ons werkgebied en in bibliotheek Tiel. Dit project wordt voortgezet.
Educatieprogramma’s De bibliotheek voor ukkies (0-4 jarigen) Het educatieprogramma De bibliotheek voor ukkies is gericht op het zo vroeg mogelijk voorkomen van taalachterstanden. Dus: bij baby’s, peuters en kleuters. Dit doen we onder meer door het bevorderen van interactief voorlezen, het professionaliseren van begeleiders op kinderopvang en peuterspeelzalen op dit gebied, het plaatsen van speciale collecties en door het betrekken van en geven van voorlichting aan ouders over het belang van voorlezen.
14
In 2014 namen alle gemeenten De bibliotheek voor ukkies af. We bereikten 79% van alle kinderopvanginstellingen en peuterspeelzalen in ons werkgebied; zij namen diverse diensten af. Het gratis Boekstartkoffertje voor ouders van pasgeboren babies (waarin voorleestips en babyboekjes zitten) werd door 31% van de ouders op de bibliotheek afgehaald. In de gemeenten Tiel en voor het eerst ook in Culemborg werd door speciaal getrainde vrijwilligers 20 weken lang voorgelezen bij 86 gezinnen thuis. Dit zogenaamde Voorleescorso is een intensieve maar heel effectieve manier om voorlezen te bevorderen in gezinnen waar geen voorleestraditie is (en het risico op vroege taalachterstanden dus zeer groot is).
De bibliotheek op school (4-12 jarigen) Het driejarige educatieprogramma De bibliotheek op school is gericht op het voorkomen van laaggeletterdheid en digitale ongeletterdheid bij basischoolkinderen. Dit gebeurt door het bevorderen van leesplezier, informatievaardigheden en mediawijsheid door onze acht lees-/mediacoaches onder schooltijd . Een beperkte collectie actuele en leuke (!) jeugdboeken op alle scholen helpt daarbij. Ook deskundigheidsbevordering van docenten en ouders maken deel uit. Alle gemeenten (inclusief de gemeente Buren) deden in 2014 mee aan dit programma; eind van het jaar meldde ook de eerste school uit Lingewaal zich aan. We breidden De bibliotheek op school in 2014 conform planning (en dankzij een royale bijdrage uit het regiocontract) uit naar ruim 100 basisscholen in Rivierenland. Met al deze scholen hebben we een driejarig contract; de scholen betalen voor een deel mee aan de ingezette collectie boeken. We bereikten derhalve 65% van alle basisscholen in Rivierenland met dit programma, en ruim 16.500 leerlingen. In het totaal hebben we nu een speciale De bibliotheek op school-collectie in omloop van ruim 32.000 boeken. De gemiddelde waardering van het onderwijs voor dit programma was een 8.
The social bieb(12-18 jarigen) In het kader van de doorgaande leerlijn zette Bibliotheek Rivierenland in 2014 de eerste stap op weg naar een volwaardig educatieprogramma voor middelbare scholieren. The social bieb is opnieuw gericht op het voorkomen van taalachterstanden en digitale ongeletterdheid. Maar ook de juiste omgang met social media is voor jongeren een belangrijk onderwerp. De gemeente Neder Betuwe nam dit programma als eerste af. Op de Pantarijn in Kesteren werden actuele boeken voor jongeren en ureninzet door een lees-/mediacoach geleverd. Deze inzet wordt na het schooljaar2014-2015 geëvalueerd.
De bibliotheek als Open Leercentrum (doelgroep 18+) Dit programma was gericht op het bevorderen van basisvaardigheden als lezen en schrijven bij volwassen laaggeletterden, en op het bevorderen van digitale en informatievaardigheden bij volwassenen in Rivierenland. Het programma mikte dus op een nogal brede doelgroep en wij vermoeden dat het daarom in 2014 door geen enkele gemeente is afgenomen. Vanaf 2015 beperken we het tot een speciaal programma voor bestrijding van laaggeletterdheid bij volwassenen, en gaan we door met het aanbieden
15
van de andere activiteiten (iPad en tabletcafés, workshop e-books etc.) op onze vestigingen. Ondanks het feit dat dit programma niet is afgenomen hebben we in 2014 wel degelijk ‘open leercentrum’ activiteiten uitgevoerd. Op vier bibliotheekvestigingen (Tiel, Culemborg, Kerkdriel en Zaltbommel) vonden er cursussen lezen, schrijven en computervaardigheden plaats in samenwerking met ROC Rivor en het Koning Willem I College. Dankzij deze samenwerking konden wij een speciale collectie boeken voor laaggeletterden aanschaffen ter waarde van € 7.500,-. In 2015 volgt uitbreiding naar een vijfde vestiging. Ook hebben we diverse groepen van zogenaamde Taalpunten ontvangen op de bieb. En we hielden een startbijeenkomst om in Rivierenland een zogenaamd Bondgenootschap Geletterdheid van de grond te krijgen. Inmiddels hebben we diverse partijen bereid gevonden mee te doen aan de gezamenlijke bestrijding van laaggeletterdheid bij volwassenen; in 2015 zullen dit programma en het Open Leercentrum voor laaggeletterden verder vorm krijgen.
Informatieprogramma G!DS De meeste gemeenten namen in 2014 ons informatieprogramma De bibliotheek als lokale gids af. G!DS is een generieke, leveranciersonafhankelijke database van de bibliotheeksector voor gegevensopslag op het gebied van o.m. zorg, welzijn, onderwijs, werk, sport, erfgoed, toerisme en cultuur. G!DS bevat up-to-date beschrijvingen van organisaties en hun producten en diensten aanbod. Onze medewerkers verwerken en controleren alle lokale gegevens, zodat deze informatie up-to-date blijft. G!DS voedt in het totaal 18 lokale websites in Rivierenland, zoals de WMO en CJG websites van de deelnemende gemeentes. In 2014 startten we het project Verbinden & Ontsluiten (gesubsidieerd vanuit het Cultuur-Erfgoedpact van de Provincie Gelderland). In dit project wordt met een aantal partijen gekeken hoe informatie op het gebied van cultuur en erfgoed in Rivierenland het beste ontsloten kan worden. G!DS gaat hier als database ook een rol in spelen.
Activiteiten We hadden in het Productenboek voor 2014 maar liefst drie programma’s in de aanbieding onder de noemer Activiteiten. We mikten op: het programmeren van veel activiteiten op onder andere het gebied van cultuur en literatuur, het organiseren van bijeenkomsten voor speciale, kwetsbare doelgroepen, en we boden onze deskundigheid en capaciteit aan als activiteitenregisseur in het multifunctionele centrum. We wonen inmiddels immers bijna overal samen! Onze opdrachtgevers keken de kat uit de boom en wilden deze werkzaamheden in 2014 niet apart subsidieren. Dit laat onverlet dat wij in 2014 op al onze vestigingen een geweldig, kostendekkend activiteitenprogramma hebben gedraaid. Want: als je ruimer open gaat, moet er wel wat te doen zijn. We zijn immers huiskamer van stad en dorp! We programmeerden activiteiten van onszelf (meestal op het gebied van cultuur, literatuur en nieuwe media),
16
maar boden ook ruimte voor het lezingen- en cursusaanbod van de Volksuniversiteit, waar we eind 2014 een formele samenwerking mee aan gingen. Daarnaast faciliteerden we lokaal allerlei initiatieven van burgers: zo ontstonden scrabblecafés, en haak- en breicafe’s. Goed voor de sociale cohesie, maar bijvoorbeeld ook ter voorkoming van eenzaamheid. We programmeerden in het totaal in 2014 246 openbaar toegankelijke activiteiten, waar bijna 3000 deelnemers aan deelnamen. De activiteiten werden gemiddeld beoordeeld met een 8,3. Voorbeelden van activiteiten die we hebben georganiseerd zijn:
Nieuwe media: iPad/tabletcafé’s, workshops e-books, inloopspreekuur mediaopvoeding, workshops digidreumesen en 3D-printen Cultuur & ontspanning: tal van lezingen ism de Volksuniversiteit Zorg & welzijn: lezingen en workshops over gezondheid, spiritualiteit ism diverse lokale partijen Literatuur: bekende en onbekende (lokale) schrijvers
We gaan er in 2015 zeker mee door!
17
III
DE MENSEN
Klanten Bibliotheek Rivierenland heeft 50.907 leden, die in 2014 samen 1.215.599 boeken, ebooks, dvd’s, tijdschriften en cd’s leenden. 600 leden doen inmiddels mee aan ons online Biebpanel en geven vier keer per jaar feedback over allerlei aspecten van onze dienstverlening. Klachten beschouwen we als waardevolle adviezen. We ontvingen in 2014 26 officiële klachten. Het grootste deel van de klachten (9) had te maken met de gewijzigde openingstijden. Door de inzet van vrijwilligers werden de openingstijden verruimd maar ook gewijzigd. In de aanloopperiode leidde dit soms tot verwarring. We verwezen naar onze website, waar dagelijks de actuele openingstijden staan vermeld. Een ander punt waarover klachten (5) binnenkwamen was de ervaring van onrust in de bibliotheek. Enkele leden hebben moeite met de verbreding van de functie van de bibliotheek van leeszaal naar studieplaats en activiteitenruimte, waardoor jongeren de bieb steeds beter weten te vinden. In alle gevallen vroegen we begrip voor de nieuwe visie. Ook namen we diverse maatregelen om de overlast te beperken. Er kwamen ook klachten (4) binnen over de kosten van het bibliotheekabonnement. In alle gevallen verwezen we vooral naar de sterk verbeterde dienstverlening: het afschaffen van de boetes, langer open, geen leengeld meer, meer bestsellers, gratis reserveren, uitleentermijn verdubbeld, etc. De overige klachten (8) gingen over het bibliotheek uitleensysteem, de website, het nieuwe beleid omtrent vrijwilligers, de overzichtelijkheid van de collectie, of de communicatie met medewerkers.
Opdrachtgevers Bibliotheek Rivierenland werkt in opdracht van de gemeenten Tiel,Culemborg, Zaltbommel, Geldermalsen, Druten, West Maas en Waal, Neder Betuwe, Maasdriel, Neerijnen en Lingewaal. Over de inhoud en financiering van het bibliotheekwerk hebben deze gemeenten met de bibliotheek afspraken gemaakt in een Convenant voor de periode 2012 tot en met 2015. De gemeente Buren heeft dit Convenant niet meer ondertekend; haar subsidiebijdrage eindigt in 2015. Bibliotheek Rivierenland biedt, conform afspraak, tot medio 2015 aangepaste dienstverlening (De bibliotheek op school). Als gevolg van de nieuwe bibliotheekwet die per 1 januari 2015 is ingegaan en de veranderende dienstverlening van Bibliotheek Rivierenland, is eind 2014 door alle tien gemeenten een nieuw Convenant Bibliotheekwerk ondertekend voor de periode 2015 tot en met 2018. Hierin zit opnieuw een reductie op de kosten voor het basispakket van gemiddeld € 1,- per inwoner.
18
Partners Onze kracht is onze goede lokale verankering en ons brede relatienetwerk. Bibliotheek Rivierenland woonde in 2014 op vrijwel al haar vestigingen samen met andere partijen in multifunctionele accommodaties. Wij werkten samen met tal van peuterspeelzalen, kinderopvanginstellingen, basisscholen, voortgezet onderwijs en ROC, met diverse zorgen welzijnsinstellingen, en met culturele partners als theaters, musea, filmhuizen, muziekschool en Volksuniversiteit.
Gelderse collega’s Daar waar het efficiënt en effectief is zoeken wij samenwerking met collega-bibliotheken in Gelderland. Zo werd er ook in 2014 gezamenlijk gecollectioneerd via een Gelders collectieteam, en regelden we het beheer van het bibliotheek automatiseringssyteem gezamenlijk.
Medewerkers In 2014 had Bibliotheek Rivierenland gemiddeld 39,2 fte (2013: 41,1 fte) verdeeld over 57,5 medewerkers (in 2013 61,5). Van de medewerkers is 29,5% 55 jaar of ouder. Door het geringe aantal vacatures is de instroom van jongeren gering. Gedurende 2014 hebben we gebruik gemaakt van twaalf flex- en uitzendkrachten voor de front office en twee gedetacheerde medewerkers voor de back-office. Zes MBOstagiaires draaiden mee op de unit facilitaire zaken. Als gevolg van een organisatie aanpassing eind 2013 namen in 2014 zes front office medewerkers vrijwillig afscheid van de organisatie. Eind 2014 voerden we – als gevolg van personele wisselingen op managementniveau – een organisatie ontwikkeling door. Het aantal managers werd gereduceerd tot twee (met ingang van 2015 is er één manager dienstverlening en één manager bedrijfsvoering). Het aantal teamleiders dat over de vestigingen gaat werd met ingang van 2015 ook teruggebracht van drie naar twee. De inrichting van een centrale klantenservice in de back office leidde tot een halvering van de telefonische wachttijden voor klanten. Het verzuimpercentage over 2014 bedroeg 3,33%, (4,01% inclusief zwangerschapsverlof), waarbij het bij 2,16% om langdurige ziekte ging. In vergelijking met de cijfers van 2013 (6,67 %) zien we dus een flinke daling van het verzuim. Het aantal langdurig zieken is nagenoeg gelijk gebleven, het percentage kort verzuim laat een lichte daling zien ten opzichte van 2013.
Vrijwilligers In 2014 waren er ca. 250 mensen als vrijwilliger structureel betrokken bij onze bibliotheek. Dit getuigt van een groot maatschappelijk draagvlak voor de bieb! Meer dan de helft van de vrijwilligers vervult de rol van gastheer of –vrouw op een vestiging, en draagt daarmee bij aan de verruimde openingstijden van de bieb. Er waren daarnaast vrijwilligers werkzaam voor projecten zoals het voorleescorso, voorlezen, of assistent bij
19
activiteiten. Ook brengen vrijwilligers boeken thuis bij leners die niet mobiel zijn (Bibliotheek aan Huis).
Bestuur & Raad van Toezicht Gaby Lafeber is sinds 1 juli 2012 directeur/bestuurder van Bibliotheek Rivierenland. De Raad van Toezicht Van Bibliotheek Rivierenland werd in 2014 gevormd door dhr. C. Barské (voorzitter), dhr. P.G.M.M. Dijkman, dhr. J. van Dinteren, dhr. J. Dikken, dhr. T. van Gessel, en mevr G. Niemeijer. In oktober 2014 legde de heer Barské conform het rooster van aftreden zijn functie neer. Mevrouw Niemeijer werd unaniem benoemd tot nieuwe voorzitter. In december 2014 werd de heer J. van Dinteren aangesteld als nieuw lid van de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht bestaat op 31 december 2014 uit vijf leden.
20
IV
FINANCIEN
In control Bibliotheek Rivierenland heeft de positieve lijn van 2013 in 2014 voortgezet. De subsidiebeschikkingen zijn kritisch gecontroleerd, er is een productbegroting per gemeente opgesteld, de projectenadministratie en projectorganisatie werken en de budgetverantwoordelijkheden zijn belegd. Alle planning- en control instrumenten (begroting, jaarrekening, ed.) zijn volledig op orde en er zitten geen verrassingen in.
Resultaat en Eigen Vermogen We sluiten 2014 af met een positief resultaat van € 671. Dit resultaat wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Het Eigen Vermogen is positief en voldoende voor een organisatie van onze omvang; het blijft binnen de daarvoor door subsidiegevers gestelde kaders (10% van het totale subsidiebedrag).
Solvabiliteit & liquiditeit De solvabiliteit (verhouding eigen vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen) is ten opzichte van 31 december 2013 licht minder geworden (van 144 % naar 132,5%) en kan nog steeds als zeer goed worden bestempeld. Ten opzichte van 31 december 2013 zijn de liquide middelen gedaald tot een bedrag van € 804.686. De quick – ratio en current – ratio (verhouding vlottende activa ten opzichte van vreemd vermogen op korte termijn, we hebben geen voorraden) zijn met 1,345 voldoende tot ruim voldoende.
21
Balans 31-12-2014 __________
31-12-2013 __________
1.202.087
956.231
Vorderingen en overlopende activa
195.819
306.834
Liquide middelen
804.686
1.118.322
__________
__________
2.202.592
2.381.387
========
========
67.158
66.486
Bestemmingsreserve
208.401
208.401
Bestemmingsfonds
979.622
1.128.914
Langlopende schulden
203.267
215.520
Kortlopende schulden
744.144
762.066
__________
__________
2.202.592
2.381.387
========
========
Activa Vaste activa Materiële vaste activa
Vlottende activa
Passiva Eigen vermogen Algemene reserve
Vreemd vermogen
22
Staat van baten en lasten over 2014 Exploitatie 2014 __________
Exploitatie 2013 __________
Begroting 2014 __________
4.283.278
3.933.191
4.218.750
726.481
744.547
746.000
46.662
74.231
39.200
470.865
199.759
120.800
__________
150.000 __________
__________
5.527.295
5.101.728
5.124.750
2.567.231
2.481.242
2.510.000
Huisvestingskosten
809.692
629.267
727.000
Collectie en media
989.542
849.227
880.000
Specifieke kosten
560.547
345.225
311.000
Automatiseringskosten
290.406
298.167
300.000
98.014
103.996
140.000
155.575
86.185
165.000
41.253
37.863
40.000
14.365 __________
55.800 __________
46.000 __________
5.526.624
4.886.972
5.119.000
__________
__________
__________
671
214.756
5.750
__________
- 150.000 __________
__________
671 ========
64.756 ========
5.750 ========
Baten Subsidies Inkomsten bibliotheek Specifieke dienstverlening Overige baten Vrijval voorzieningen / dekking reserve Totaal der baten Lasten Personeelskosten
Administratiekosten Bestuurskosten Transportkosten Overige kosten Totaal der lasten
Resultaat boekjaar Mutaties reserves / bestemmingsreserve
23
V
HOOGTEPUNTEN PER GEMEENTE
Culemborg Hoogtepunt in Culemborg in 2014 was zonder meer de feestelijke heropening van het geheel opgeknapte Elisabeth Weeshuis. Wij richtten daar een prachtig state-of-the-art retail bibliotheek in, die vanaf de officieuze opening in april direct nieuwe leden (701 in het totaal) en bezoekers trok. Met het oog op het nieuwe aanbod van e-books in onze collectie, organiseerden we regelmatig een gratis workshop e-books lenen. Ook vonden er iedere eerste vrijdagavond van de maand zangsessies plaats in het Weescafé. De voorbereidingen voor een maandelijks politiek café in 2015 begonnen. Bibliotheek en Volksuniversiteit ondertekenden in december een Convenant waarin de samenwerking op het gebied van cursussen en activiteiten verder vorm kreeg. We vertrokken dus weer uit Terwijde, maar voerden daar nog wel een pilotproject uit gericht op de jeugd. In het kader hiervan werd een Kinderpersbureau opgericht. We draaiden het programma De bibliotheek op school op acht basisscholen. Voorleescorso vrijwilligers lazen in 40 gezinnen 20 weken lang voor; een nieuw project voor Culemborg waarin we samenwerken met Elk Welzijn.
Druten De gemeente Druten koos - na een uitgebreid onderzoek van het aanbod van andere, ook commerciële aanbieders - voor het voortzetten van de samenwerking met Bibliotheek Rivierenland en ondertekende het nieuwe Convenant 2015 tot en met 2018. Onze prijs - kwaliteit verhouding bleek het best. We spraken af dat we in de loop van 2015 onze vestiging in Druten gaan herinrichten, waardoor er ruimte vrijkomt. We openden een Leespunt in Dorpshuis de Horst in Horssen. We zetten de eerste stappen gezet om hier begin 2015 een Zelfservice Bibliotheekpunt van te maken, waarvan er in 2015 ook nog één komt in Dorpshuis ’t Trefpunt in Deest. Op donderdag 22 mei hield de bekende auteur Renate Dorrestein een goed bezochte lezing in de bibliotheek Druten.
Geldermalsen In Geldermalsen waren we druk met de voorbereidingen van de inrichting van onze prachtige nieuwe ruimte in de multifunctionele accommodatie De Pluk. We verkochten ons huidige pand. Met het oog op een goede spreiding van onze voorzieningen bereidden we de realisatie van een Zelfservice Bibliotheekpunt in Deil (begin 2015) voor. We organiseerden veel activiteiten op onze vestigingen, zoals bijvoorbeeld workshops over mediaopvoeding voor ouders van kinderen van 0-6 jaar. We voerden het programma De bibliotheek op school uit op acht basisscholen. De nieuwe gemeenteraad werd op een speciale informatieavond uitgebreid geïnformeerd over de visie van Bibliotheek Rivierenland op haar dienstverlening en haar bijdrage aan gewenste lokale maatschappelijke effecten.
24
Lingewaal Het nieuwe college van B&W van Lingewaal kwam in het voorjaar van 2014 helaas met een drastisch bezuinigingsvoorstel op bibliotheekwerk. De kosten van het basispakket bibliotheekwerk zouden daardoor vanaf 2015 (ondanks een forse kostenreductie als gevolg van het nieuwe Convenant) niet meer kunnen worden betaald. De gemeenteraad besloot uiteindelijk op 11 december 2014 toch door te gaan met de samenwerking met Bibliotheek Rivierenland. Wij zetten alles op alles om in een heel korte tijd (de bibliobus zou per 1 januari 2015 zou stoppen) alternatieve voorzieningen voor onze leden van de grond te krijgen. Dat lukte wonderwel; met ingang van februari 2015 (de bus konden we gelukkig nog een maand langer inzetten) openden we twee dorpsbibliotheken in Heukelum en Herwijnen. Twee Zelfservice Bibliotheekpunten in Asperen en Vuren volgden een maand later. De eerste basisschool uit Lingewaal meldde zich eind 2014 aan voor het programma De bibliotheek op school.
Maasdriel Ook in Maasdriel, waar we in 2013 nog een nieuwe vestiging openden in brede school De Schakel in Ammerzoden openden, kwam het nieuwe college van B&W met een fors bezuinigingsvoorstel. Dit leidde in het najaar van 2014 tot groot maatschappelijk protest, zowel van individuele burgers en bibliotheekleden, als van peuterspeelzalen en kinderopvang, het basis- en voortgezet onderwijs en van de dorpsraden. In twee weken tijd werden door verontruste burgers zo’n 5000 handtekeningen opgehaald. Leerlingen van De Schakel namen een speciale lipdub op. Een en ander leidde uiteindelijk tot een jaar uitstel van de voorgenomen bezuiniging. Ook de gemeente Maasdriel ondertekende dus in december het nieuwe Convenant. Ter bevordering van de sociale cohesie in de kleine kernen openden we in 2014 Leespunten in Rossum, Heerewarden en Well. Het programma De bibliotheek op school werd op vijf basisscholen uitgevoerd. Het ROC gaf les aan laaggeletterden in de bieb van Kerkdriel, en we organiseerden onder meer een spreekuur solliciteren voor werkzoekenden. In bibliotheek Ammerzoden startten burgers een scrabble café. Dit zou later worden gevolgd door een haak- en breicafé in Kerkdriel.
Neder Betuwe Een dramatisch hoogtepunt in Neder Betuwe was natuurlijk was de enorme lekkage in bibliotheek Opheusden na een nachtelijke zomerse stortbui medio juli. De hele inventaris (boeken en kasten) van deze nieuwe bibliotheek ‘verdronk’ en was niet meer te redden. Dankzij krachtdadig optreden van onze medewerkers kon heel snel een bibliobus worden ingezet ter vervanging van de vestiging. In oktober werd (met dank aan de verzekering) een compleet nieuw ingerichte vestiging onder grote belangstelling heropend. We voerden De bibliotheek op school uit op 11 basisscholen, met een klanttevredenheids cijfer van 8,8. We startten als eerste in Neder Betuwe een pilot met het programma The social bieb in het voortgezet onderwijs (Het Pantarijn in Kesteren). We organiseerden veel activiteiten op de vier vestigingen, onder meer de regiobeurs ‘Iedereen kan lezen’ in Opheusden.
25
Neerijnen In Neerijnen werd een mooie, flexibel ingerichte bibliotheekvestiging geopend in de nieuwe multifunctionele accommodatie in Haaften. Zodra zich in Haaften vrijwillige gastvrouwen- en heren melden, kunnen we ook hier ruimer open. We bespraken we met de gemeente een pilot voor intensivering van het Bibliotheek op school-programma (dat op negen scholen draaide) per medio 2015. Een en ander zal in samenwerking met peuterspeelzalen, kinderopvang en basisonderwijs worden uitgewerkt. Dit om nog meer resultaten te boeken op het gebied van de bestrijding van taalachterstanden bij de jeugd; voorkomen is beter dan bestrijden! Van de vestigingen in Ophemert en Haaften wordt goed gebruik gemaakt.
Tiel In Tiel stegen de bezoekersaantallen van de bibliotheek aanzienlijk, dankzij de zeer ruime openingstijden. Onze vestiging wordt steeds vaker gebruikt als werk- en studieplaats door jong en oud. We waren druk met de plannen voor de inrichting van onze nieuwe vestiging in West Luidense Poort. Daar willen we een compleet nieuw bibliotheek concept uitrollen. We bereidden de inrichting van een Zelfservice Bibliotheekpunt in RKBS De Bataaf in Passewaaij voor. We organiseerden talloze activiteiten, van workshops e-books lenen, het tweewekelijkse iPad/tablet café, tot inloopochtenden voor mamma’s en hun kleintjes (over het belang van voorlezen) en demonstraties van 3D-printen. In oktober hielden we weer een Ukkiefestijn, inclusief informatiemarkt en interactieve voorstellingen. De lezing van Isa Hoes in de week van de geestelijke gezondheid. (een activiteit van de GGD) was meteen uitverkocht en leidde tot een overvolle bibliotheek. Gedurende de verbouwing van De Agnietenhof huisvestten we een aantal maanden hun service- en ticketbalie in de bieb. Elke maandagochtend geeft het ROC les in onze vestiging op het gebied van ‘basisvaardigheden’ als de Nederlandse taal, rekenen en computervaardigheden. Het Bibliotheek op school programma draaide op 22 basisscholen, en Voorleescorso vrijwilligers lazen in 46 gezinnen 20 weken lang voor.
West Maas en Waal In West Maas en Waal nam het aantal jeugdleden (na de terugloop een jaar eerder) in 2014 gelukkig weer royaal toe. Wellicht is de stimulering van lezen via het De bibliotheek op school programma, dat op acht basisscholen door onze lees-/mediacoaches wordt uitgevoerd, hier behulpzaam bij geweest. In de bibliotheken in Beneden Leeuwen en Dreumel werden digitafels geplaatst, met demonstratiemodellen van verschillende ereaders en tablets. We startten met de voorbereidingen voor het ombouwen van twee van de vier leespunten (die in Boven Leeuwen en Maasbommel) tot volwaardige Zelfservice Bibliotheekpunten. Op deze punten, die met name bedoeld zijn voor de kleine kernen, kunnen bibliotheekleden zelf hun gereserveerde boeken halen, scannen en weer terugbrengen. We werkten verder aan het ontwerp voor onze nieuwe vestiging in De Rosmolen in Beneden Leeuwen, waar we in de tweede helft van 2015 intrekken.
26
Zaltbommel Ook in Zaltbommel en Aalst gingen de bibliotheken met behulp van vrijwilligers ruimer open. We realiseerden een leespunt in Inloophuis De Gasthof in Bruchem, en troffen voorbereidingen voor twee Zelfservice Bibliotheekpunten in een supermarkt in Brakel en het dorpshuis in Nederhemert. We organiseerden veel activiteiten, waar onder het spreekuur solliciteren in de bibliotheek, in samenwerking met een uitzendbureau. Een bijzonder evenement was ook het ‘haken voor couveusekindjes’ ‘dat we, in samenwerking met Stichting Earlybirds Fotografie in vestiging Zaltbommel organiseerden. Tientallen bezoekers haakten zogenaamde ‘earlybirds’, speciale vogeltjes voor ouders van te vroeg geboren kindjes. We haalden er de lokale krant mee.
Buren In de gemeente Buren draaiden we – in het kader van de afbouw afspraken – ook in 2014 het programma De bibliotheek op school. Het basisonderwijs waardeerde onze inzet met een 8,3. Medio 2015 stopt onze dienstverlening in Buren, aangezien deze gemeente de bibliotheek niet langer subsidieert.
27
VI
ONZE KLANTEN IN 2014
Aantal bibliotheekleden per deelnemende gemeente Het totaal aantal leden van Bibliotheek Rivierenland daalt in 2014. De daling wordt voornamelijk veroorzaakt door het uitstappen van de groep 18-jarigen. Het percentage nieuwe volwassen leden steeg t.o.v. 2013. Het aantal jeugdleden, senioren en instellingen laat een stijging zien. 2014
2013
Gemeente
jeugd volwassen senioren instellingen
Totaal
jeugd volwassen senioren instellingen
Totaal
Culemborg
4.522
2.028
629
117
7.296
4.422
2.390
609
102
7.523
Druten
2.888
822
241
23
3.974
2.987
1.124
260
37
4.408
Geldermalsen
4.508
1.825
614
60
7.007
4.329
2.257
619
51
7.256
Lingewaal
746
96
41
7
890
614
180
49
7
850
Maasdriel
3.550
1.153
330
50
5.083
3.403
1.451
342
54
5.250
Neder-Betuwe
2.727
965
211
15
3.918
2.505
1.181
208
22
3.916
Neerijnen
1.847
675
173
9
2.704
1.768
825
184
12
2.789
Tiel
6.741
2.462
726
168
10.097
6.336
3.262
764
175
10.537
West Maas en Waal
3.130
1.146
314
43
4.633
2.843
1.395
302
59
4.599
Zaltbommel
3.379
1.433
469
24
5.305
3.204
1.712
479
31
5.426
Totaal Rivierenland 34.038
12.605
3.748
516 50.907 32.411
15.777
3.816
550 52.554
Het aantal leden in de gemeente Buren is nagenoeg gelijk gebleven als in 2013: 1.058 (vorig jaar 1.060). Het aantal jeugdleden is 657 (vorig jaar 650), het aantal instellingen is 9 (vorig jaar 16), het aantal volwassen leden is net als vorig jaar 281, het aantal senioren is 111 (vorig jaar 113).
28
Percentage inwoners van de gemeente dat in 2014 lid is van OBR
volwassenen en instellingen
jeugd Gemeente
Inwoners Lid OBR
senioren
% Inw. Lid OBR % Inw. Lid OBR % Inw.
Totaal Lid OBR % Inw
Culemborg
27.605
4.522
16,4%
2.145
7,8%
629
2,3%
7.296
26,4%
Druten
18.210
2.888
15,9%
845
4,6%
241
1,3%
3.974
21,8%
Geldermalsen
26.298
4.508
17,1%
1.885
7,2%
614
2,3%
7.007
26,6%
Lingewaal
11.007
746
6,8%
103
0,9%
41
0,4%
890
8,1%
Maasdriel
24.164
3.550
14,7%
1.203
5,0%
330
1,4%
5.083
21,0%
Neder-Betuwe
22.617
2.727
12,1%
980
4,3%
211
0,9%
3.918
17,3%
Neerijnen
12.010
1.847
15,4%
684
5,7%
173
1,4%
2.704
22,5%
Tiel West Maas en Waal
41.611
6.741
16,2%
2.630
6,3%
726
1,7%
10.097
24,3%
18.410
3.130
17,0%
1.189
6,5%
314
1,7%
4.633
25,2%
Zaltbommel
27.188
3.379
12,4%
1.457
5,4%
469
1,7%
5.305
19,5%
34.038 143,9%
13.121
53,7%
3.748
15,2%
50.907
21,3%
Totaal Rivierenland
229.120
Het totaal aantal leden van Buren is 1.058 (vorig jaar 1.060). Dat is net als vorig jaar 4,1% van de 26.123 inwoners.
29
Ledenaantallen over de afgelopen vijf jaar
Gemeente
2010
2011
2012
2013
2014
Culemborg
7.706
7.136
7.364
7.523
7.296
Druten
4.255
4.195
4.460
4.408
3.974
Geldermalsen
7.858
6.912
7.336
7.256
7.007
Lingewaal
847
930
967
850
890
Maasdriel
4.895
4.959
5.252
5.250
5.083
Neder-Betuwe
3.278
3.473
3.666
3.916
3.918
Neerijnen
1.371
2.609
2.769
2.789
2.704
11.185
10.177
10.513
10.537
10.097
West Maas en Waal
4.046
4.467
4.693
4.599
4.633
Zaltbommel
5.163
5.126
5.499
5.426
5.305
Eindtotaal
50.604
49.984
52.519
52.554
50.907
Tiel
30
Bezoekers van de bibliotheek Gemeente
Kern
Culemborg
bibliotheek Culemborg
Druten Geldermalsen Maasdriel Neder-Betuwe
2014
2013
133.185
72.362
bibliotheek Druten
53.489
56.257
bibliotheek Geldermalsen
85.457
80.323
bibliotheek Beesd
23.971
20.763
bibliotheek Kerkdriel
26.411
28.474
bibliotheek Ammerzoden
31.821
24.635
bibliotheek Kesteren
17.078
15.657
1
19.100
14.279
9.724
129.839
117.601
40.230
45.316
1
16.395
bibliotheek Zaltbommel
52.892
49.432
bibliotheek Aalst
13.004
11.169
633.690
567.208
bibliotheek Dodewaard
19.100
bibliotheek Opheusden2 bibliotheekpunt Ochten2 Neerijnen
bibliotheek Haaften bibliotheek Ophemert2
Tiel
bibliotheek Tiel
West Maas en Waal
bibliotheek Beneden-Leeuwen bibliotheek Dreumel
Zaltbommel Eindtotaal
16.395
1
Op onze vestigingen in Dreumel en Dodewaard hebben we als gevolg van technische problemen het exacte aantal bezoekers in 2014 niet kunnen tellen. Wij houden (ondanks ruimere openingstijden) daarom dezelfde aantallen aan als in 2013.
2
In Opheusden, Ochten en Ophemert zijn geen bezoekerstellers geïnstalleerd. 31
Activiteiten op de vestigingen, de bezoekers en hun waardering
Maand
Aantal activiteiten totaal
Aantal bezoekers totaal
Aantal bezoekers gemiddeld
Waardering gemiddeld
januari
10
125
13
8
februari
17
171
10
8,1
maart
19
275
14
8,3
april
18
169
9
8,2
mei
22
220
10
8,3
juni
19
148
8
8,6
juli
11
84
8
8,4
6
53
9
september
20
197
10
8,4
oktober
41
941
23
8,3
november
38
447
12
8,2
december
25
163
7
8,8
246
2993
11
8,3
augustus
Totaal
32
De bibliotheek voor Ukkies Er zijn 121 instellingen voor 0-4 jarigen (peuterspeelzalen en kinderopvang) actief in Rivierenland. Daarvan maken er 95 gebruik van de diensten van de bibliotheek. Het programma De bibliotheek voor Ukkies bereikt dus 79% van de instellingen voor 0-4 jarigen. Het project Boekstart wordt door acht gemeenten afgenomen: Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen en Tiel. 31% van de jonge ouders komt het Boekstartkoffertje in de bibliotheek ophalen. Dit percentage is iets hoger dan het landelijke percentage. Dat ligt namelijk op 30.
De bibliotheek op school 65,9% van de scholen in Rivierenland maakt gebruik van het programma dBos. Daarmee worden 16.515 leerlingen bereikt. Dit betekent dat 65% van de leerlingen in aanraking komt met het leesbevorderend programma voor basisscholieren. Het aantal boeken dat bij de 105 scholen in omloop is, bedraagt 32.206.
33
VII
UITLENINGEN 2014
Het aantal uitleningen is het afgelopen jaar afgenomen. Reden hiervoor is dat leden hun boeken niet meer hoeven te verlengen, als gevolg van de nieuwe leenvoorwaarden van Bibliotheek Rivierenland. Verlengingen telden voorheen mee als nieuwe uitlening. 2014
2013
Items voor Gemeente
Items voor
jeugd volwassen jeugd/volw.
Totaal
jeugd
volwassen jeugd/volw.
Totaal
Culemborg
83.601
81.119
16.513
181.233
106.147
95.261
17.793
219.201
Druten
40.181
34.052
9.726
83.959
51.462
41.545
9.010
102.017
101.232
102.234
23.013
226.479
127.186
123.850
20.252
271.288
16.248*
13.709
7.855
1.488
23.052
Geldermalsen Lingewaal Maasdriel
43.759
42.810
11.842
98.411
63.295
56.568
11.831
131.694
Neder-Betuwe
57.240
50.453
16.179
123.872
75.032
61.616
10.722
147.370
Neerijnen
14.141
12.439
3.113
29.693
24.782
16.518
3.892
45.192
Tiel
87.265
96.594
20.203
204.062
118.708
124.496
19.335
262.539
West Maas en Waal
41.550
41.653
10.114
93.317
60.781
55.405
10.463
126.650
Zaltbommel
61.141
66.443
19.412
146.996
77.111
80.605
18.455
176.170
11.329**
11.329
157.692 1.215.599 718.214
663.719
e-books Rivierenland Eindtotaal
530.110
527.797
123.241 1.505.174
*In Lingewaal is geen splitsing gemaakt tussen soort media, maar is het totaal van 16.248 weergegeven. **In 2014 konden er voor het eerst e-books worden geleend. Het lenen van e-books wordt door de bibliotheeksector landelijk georganiseerd. Data zijn vooralsnog alleen op organisatie-niveau te verkrijgen. Het aantal uitgeleende e-books in Rivierenland bedraagt 11.329. In het totaal werden er in Nederland in 2014 814.072 e-books geleend.
34
Uitleningen over de afgelopen vijf jaar Het aantal uitleningen is het afgelopen jaar afgenomen. Reden hiervoor is dat leden hun boeken niet meer hoeven te verlengen, als gevolg van de nieuwe leenvoorwaarden van Bibliotheek Rivierenland. Verlengingen telden voorheen mee als nieuwe uitlening.
Gemeente
2010
2011
2012
2013
2014
Culemborg
232.017
209.350
219.884
219.201
181.233
Druten
117.510
109.522
113.476
102.017
83.959
Geldermalsen
300.576
271.463
283.502
271.288
226.479
Lingewaal
24.544
25.989
23.791
23.052
16.248
Maasdriel
144.689
138.095
145.290
131.694
98.411
Neder-Betuwe
163.863
148.873
139.905
147.370
123.872
51.705
51.790
54.606
45.192
29.693
Tiel
308.010
279.797
287.475
262.539
204.062
West Maas en Waal
135.730
130.460
125.830
126.650
93.317
Zaltbommel
168.314
160.088
147.870
176.170
146.996
Neerijnen
e-books Rivierenland Eindtotaal
11.329* 1.646.958
1.525.427
1.541.629
1.505.174
*In 2014 konden er voor het eerst e-books worden geleend.
35
1.215.599
VIII
VOORUITBLIK 2015
In 2015 blijven wij werken aan gelijke kansen en mee (blijven) doen voor iedereen in Rivierenland. Ongeacht leeftijd of achtergrond. We geven hier invulling aan door: • • • •
Een Een Een Een
vrolijke bibliotheek betrouwbare gids deskundige educatiepartner en efficiënte en ondernemende organisatie
te zijn. Dit is de essentie van de aangescherpte visie die we in 2015 met onze opdrachtgevers gaan bespreken. We zetten onder meer in op: • • •
• • •
Meer bezoekers van onze vestigingen (huiskamer, studieplaats en activiteiten) en hogere relevantie in het dagelijks leven van onze klanten Een fijnmazig netwerk van voorzieningen voor inwoners van de kleinste kernen Verrijking en ontsluiting van de informatie in onze database G!DS (sociaal domein, cultuur, gezondheid) via content curatie en toevoeging van lokaal relevante informatie Doorgaande leerlijnen in het programmatische educatie aanbod gericht op preventie van laaggeletterdheid en digitale ongeletterdheid (van 0-18 jaar) Convenant Geletterdheid met tenminste 20 actieve partijen inclusief driejarig uitvoeringsprogramma gericht op bestrijding laaggeletterdheid bij volwassenen Een nieuwe efficiencyslag op de processen rond de uitleenfunctie en duurzame verbindingen met het bedrijfsleven in Rivierenland
LIBRARIES CHANGE LIVES!
36
