Rivierenland
3
Jaarverslag Bibliotheek Rivierenland
Dit jaarverslag geeft u een overzicht van de dienstverlening en activiteiten van Bibliotheek Rivierenland in het jaar 2015.
2015
Samen sterk voor goed bibliotheekwerk Stichting Openbare Bibliotheek Rivierenland is op 18 oktober 2005 opgericht ten behoeve van het leveren van bibliothecaire dienstverlening aan inwoners en samenwerkingspartners uit de gemeenten Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel. Deze gemeenten ondertekenden hiertoe begin 2006 een Samenwerkingsovereenkomst en stelden een speciale Subsidieverordening Bibliotheekwerk vast. De gemeente Buren zegde per 2012 de samenwerking op. Sinds 2012 maken de gemeenten en de bibliotheek met behulp van een Convenant meerjarige uitvoeringsafspraken over de inhoud van de basisdienstverlening van de bibliotheek, de hoogte van de subsidiebijdragen van de gemeenten daarvoor, het aanbod van extra producten en diensten en over de verantwoording.
Missie Bibliotheek Rivierenland werkt aan gelijke kansen (toerusten) en mee (blijven) doen voor iedereen in Rivierenland. Een leven lang leren, ongeacht leeftijd of achtergrond. Met deze missie kiest de bibliotheek nadrukkelijk voor een brede maatschappelijke rol, en zet de deuren (letterlijk!) open voor samenwerking met allerlei burgers en partijen in het cultureel-maatschappelijke domein. Wij gaven in 2015 invulling met behulp van de volgende drie functies (zowel fysiek als digitaal) invulling aan deze missie: 1 2 3
Een vrolijke bibliotheek/schatkamer vol kennis, verhalen, activiteiten en ontmoeting Een deskundige educatiepartner voor onderwijs en individu Een betrouwbare gids en maatschappelijk informatieknooppunt
De schatkamer functie vormde in 2015 het zogeheten basispakket bibliotheekwerk, waarvoor alle gemeenten een basisbijdrage per inwoner betalen. De overige functies worden programmatisch of projectmatig gefinancierd en zijn kostendekkend door programma- en projectsubsidies en bijdragen van derden.
Facts & figures Bibliotheek Rivierenland heeft: § § § § § § § § § §
ruim 51.000 leden 1,2 miljoen uitleningen op jaarbasis ca. 650.000 bezoekers over de vloer 19 vestigingen, 10 Zelfservice Bibliotheekpunten en 6 leespunten verspreid over de regio jaarlijks ruim 500 voor iedereen toegankelijke activiteiten op vestigingen 8 lees-/mediacoaches werkzaam op ruim 100 basisscholen 4 lees-/mediacoaches werkzaam in peuterspeelzalen, kinderopvang en op consultatiebureaus 41 formatieplaatsen, 60 medewerkers en 250 vrijwilligers een begroting van ca. € 5.000.000,- een basispakket bibliotheekwerk à € 11,29 per inwoner (excl. huisvesting, prijspeil 2015)
4
5
Bibliotheek Rivierenland Kloosterstraat 3 | 4001 NC Tiel bibliotheekrivierenland.nl
[email protected] 0344 639 940 Volg ons ook op Facebook Twitter | @OBRivierenland
INHOUD I
VOORWOORD ........................................................................................................................................... 7
II
ONZE DIENSTVERLENING .......................................................................................................................... 8
III
DE MENSEN ............................................................................................................................................. 12
IV
FINANCIEN .............................................................................................................................................. 14
V
HOOGTEPUNTEN PER GEMEENTE .......................................................................................................... 16
VI
ONZE PRESTATIES IN CIJFERS .................................................................................................................. 21
VII
VOORUITBLIK 2016 ................................................................................................................................. 30
BIJLAGE ONZE SAMENWERKINGSPARTNERS ........................................................................................................ 31
6
I
VOORWOORD
Een nieuw Convenant met onze gemeentelijke opdrachtgevers, een nieuw Productenboek, vier mooie nieuwe vestigingen en één verbouwing, tien gloednieuwe Zelfservice Bibliotheekpunten in kleinere kernen, snellere levering van boeken met slappe kaften (paperbacks), veel extra inzet van onze professionele lees/mediacoaches in het (voorschoolse) onderwijs, meer dan 500 voor iedereen toegankelijke activiteiten, buitengewoon enthousiaste bezoekers van onze I-pad en tablet café’s, presentaties door ROC studenten van 3D-printers en smartwatches, een Bondgenootschap voor Geletterdheid met 40 maatschappelijke organisaties, een indrukwekkend optreden van topauteur Griet op de Beeck in de Boekenweek, een landelijke primeur met ons e-reader abonnement, en een unieke samenwerking met Ziekenhuis Rivierenland en GGD Gelderland-Zuid ten aanzien van het integraal aanbieden van positieve en begrijpelijke gezondheidsinformatie: we hebben niet stil gezeten in 2015. En daarbij ook nog eens financieel netjes hebben gepresteerd. Bibliotheek Rivierenland is een actieve bibliotheek. En als het nodig is ook een beetje activistisch. Want het gaat wel ergens over. Bibliotheekwerk draagt bij aan geletterde, gezonde en gelukkige mensen en dus aan een vitale samenleving. Mensen kunnen niet zonder. Of het nu gaat om taalbevordering, lekker lezen en jezelf blijven ontwikkelen, of het digisterker maken van burgers in tijden waarin zelfs de blauwe envelop van de Belastingdienst verdwijnt – bij de bibliotheek kan je hiervoor terecht. Bibliotheekmedewerkers zoeken altijd de verbinding en werken met talloze andere organisaties samen. Bibliotheken vormen een basisinfrastructuur voor kennis, verhalen, ontwikkeling, ontmoeting en debat in een snel veranderende de samenleving. Libaries change lives! Daar moet je in willen blijven investeren. Als individu, als gemeenschap en als overheid. Ik ben heel trots op alle verbeteringen en vernieuwingen die we in 2015 voor onze klanten en bezoekers hebben gerealiseerd. Ik dank alle collega’s en vrijwilligers voor hun enthousiasme, inzet en daadkracht, ik dank de leden van de Raad van Toezicht voor hun grote betrokkenheid. En vooral ook voor het kritische meedenken en onvermoeibaar ambassadeur van de bieb zijn! Ik dank al onze leden, bezoekers, samenwerkingspartners en gemeenten voor hun vertrouwen, feedback en steun. In 2016 bestaat Bibliotheek Rivierenland 10 jaar. Daar gaat u zeker meer over horen. Gaby Lafeber Directeur/bestuurder Openbare Bibliotheek Rivierenland 11 maart 2016
7
II
ONZE DIENSTVERLENING
Hieronder wordt de door ons gerealiseerde dienstverlening in 2015 op hoofdlijnen beschreven. In ons Productenboek 2015 staat de dienstverlening nader gespecificeerd. Zie voor een volledig overzicht van onze prestaties per gemeente het Bijlagenboek bij dit jaarverslag.
Een vrolijke bieb vol activiteiten
8
De bibliotheek is één van de grootse publiekstrekkers van Rivierenland . In 2015 bezochten ca. 650.000 mensen onze 19 vestigingen. Dat waren overigens lang niet alleen maar bibliotheekleden (we hebben er ruim 51.000!) die voor boeken, tijdschriften of dvd’s kwamen. De bibliotheek trekt de laatste jaren meer en meer bezoekers vanwege haar dienstverlening die voor alle inwoners toegankelijk is: de gratis wifi, werkplekken en computers (het gebruik hiervan groeit flink) , de activiteiten en cursussen (van de bieb of van andere organisaties), de ontmoetingsfunctie (koffie met krantje – er zijn hiervoor dagelijks vele vaste bezoekers, met name ook ouderen) en - niet te vergeten - de mogelijkheden voor maatschappelijke participatie als vrijwilliger bij de bibliotheek. Mensen (jong en oud!) willen hun bieb graag in de buurt hebben. Daarom hebben we in 2015 flink geïnvesteerd in onze vestigingen, die van groot belang zijn voor de lokale gemeenschap. We openden twee kleine vestigingen in de gemeente Lingewaal (Herwijnen en Heukelum), die al snel ruimer open konden dankzij veel betrokken vrijwilligers. We verbouwden onze vestiging in Druten, die er met minder ruimte aantrekkelijker uitziet. En we verhuisden naar twee prachtige gloednieuwe vestigingen in Beneden-Leeuwen en Geldermalsen. Daarmee heeft Bibliotheek Rivierenland nu 19 vestigingen, waarbij we overal (op vestiging Tiel na, die volgt in 2017 als WestLuidensePoort wordt opgeleverd ) samenwonen met andere maatschappelijke en/of culturele organisaties. En dat samenwonen loont, want als de ‘voordeurdelers’ elkaar leren kennen dan zijn er kansen voor interessante aanvullende programmering gericht op de specifieke lokale vraag. In het totaal vonden er in 2015 ruim 1400 activiteiten plaats in al onze vestigingen (van de bieb of in samenwerking met andere organisaties), waarvan er 528 voor iedereen toegankelijk waren. De ‘openbare’ activiteiten die de bibliotheek programmeert richten zich op lezen en literatuur, basisvaardigheden, mediawijsheid, cultuur en ontspanning, gezondheid en welzijn en ontmoeting en debat. Toppers waren de I-pad en tablet-café’s, het politiek café in bibliotheek Culemborg en de demonstraties door stagiaires van het ROC van 3D-printers en smartwatches. Maar ook de activiteiten over gezondheid en welzijn werden goed bezocht. De gemiddelde waardering voor de activiteiten is een 8,3. In het totaal trokken de openbare activiteiten 3619 bezoekers. En vanzelfsprekend bieden we ook (ruimte voor) activiteiten voor vluchtelingen, asielzoekers en statushouders. In de buurt zitten is voor de bieb in het uitgestrekte Rivierenland soms best een uitdaging. Vandaar dat we sommige van onze activiteiten (met name het digitaal vaardiger maken van inwoners) ook op locatie aanbieden. En speciaal voor onze leden richtten we daarom begin 2015 in kleinere kernen 10 zogenaamde Zelfservice Bibliotheekpunten in, waar boeken kunnen worden gebracht en opgehaald. Het gaat hier om een drie-jarige door de Provincie gesubsidieerde proef met deze service dicht bij huis. We gingen in juli 2015 samenwerken met een nieuwe boekenleverancier, die sneller en voordeliger levert. Vanaf dat moment kwamen er boeken met ‘slappe kaften’ (paperbacks) in onze vestigingen. Onze klanten
reageerden enthousiast op deze verbetering van de dienstverlening. En niet alleen onze klanten! De directeur van de Openbare Bibliotheek Amsterdam meldde in zijn blog na een bezoek aan onze vestiging in De Pluk in Geldermalsen: ‘Heel opvallend vond ik de zeer recente collectie. Boeken die een week of twee geleden zijn uitgekomen, stonden al pontificaal in de uitleen. Verder waren de boeken ook niet omgebouwd tot bibliotheekboek, maar alleen gekaft (ook de paperbacks). Je had het gevoel in de boekhandel te staan in plaats van de bibliotheek en zo voelde het lenen als een bijzonder voorrecht.’ Het digitale lezen is in Rivierenland begonnen aan een voorzichtige opmars. Het aantal mensen met een zogenaamd ‘digital only’- abonnement (mensen die alleen e-books willen lenen, waarvan er nu 10.000 beschikbaar zijn) verdubbelde in 2015 tot 3592. Verhoudingsgewijs vormen de uitleningen van e-books nu 2,5% van het totale aantal uitleningen. Bibliotheek Rivierenland had in 2015 een landelijke primeur met de introductie van het zogenaamde e-reader abonnement. Daarbij bieden we niet alleen e-books, maar ook een e-reader aan (met extra ondersteuning en garantie). Dit om het digitale lezen voor onze leden zo makkelijk mogelijk te maken. Er kwamen 202 mensen op af, van wie de helft een nieuw lid is. De totale ledenaantallen (en dus ook de uitleningen) van de bibliotheek liepen in 2015 wat terug, als gevolg van een daling van het aantal jeugdleden. Belangrijkste oorzaak hiervan zijn demografische factoren: het aantal kinderen in Rivierenland neemt af. Ook het feit dat de bibliotheek op de meeste basisscholen een weliswaar beperkte maar wel leuke collectie boeken heeft geplaatst en die actueel houdt, zodat kinderen ook op school leuke boeken kunnen lezen, kan - in mindere mate - een bijdrage hebben geleverd aan de afname van het aantal jeugdleden. Overall gesproken presteert Bibliotheek Rivierenland goed met haar nagenoeg gelijkblijvende aantallen volwassen leden.
Educatiepartner voor onderwijs Het werd hierboven al even genoemd: de bieb doet ook veel dat niet zichtbaar is op de bibliotheekvestigingen - maar wel op school! Onze lees-/mediacoaches zijn namelijk structureel aan het werk op peuterspeelzalen, kinderopvanginstellingen en de (basis-)scholen zelf. Inderdaad: zo dicht mogelijk bij de doelgroep in de buurt. Op deze manier bereikten wij in 2015 de peuters van 84% van alle instellingen voor 0-4 jarigen en de leerlingen van bijna 70% van alle basisscholen met programma’s gericht op het voorkomen van laaggeletterdheid en het bevorderen van digitale vaardigheden en mediawijsheid. Het gaat hierom zogenaamde ‘basisvaardigheden’ die lang niet elk kind vanzelfsprekend in zijn of haar leven meekrijgt. En die wel je toekomst bepalen. Anno 2015 is nog steeds 1 op de 9 volwassen Nederlanders laaggeletterd, en dat aantal neemt niet af. Hoe later je erbij bent, hoe lastiger en duurder het wordt om deze basis vaardigheden aan te leren. Dagelijks voorlezen en structureel zelf lezen voor je plezier - zo jong en zo vaak mogelijk- zijn hierbij sleutelactiviteiten. Het stimuleert de cognitieve ontwikkeling van het kind en vormt de basis van latere taal- en digitaal vaardigheid. Wat veel mensen zich niet realiseren: lezen is een vaardigheid die onderhouden moet worden, want anders verleer je het!
9
De samenwerking van de bieb met het (voorschoolse) onderwijs om alle kinderen uit Rivierenland gelijke kansen te geven heeft - met behulp van onze meerjarige educatieprogramma’s - structureel vorm gekregen. Met het De Bibliotheek op School programma bereikten we 17.170 basisschool leerlingen van de 111 basisscholen waarmee we samenwerken, met in het totaal ruim 34.000 boeken en ureninzet van onze lees/mediacoaches. De gemiddelde waardering van het basisonderwijs voor dit programma was in 2015 een 8. Dankzij de monitor die we erbij leveren kon worden geconstateerd dat op bijna alle deelnemende scholen bij de kinderen een betere leesattitude en meer mediawijsheid is bereikt. Nieuw in 2015 was de samenwerking met consultatiebureaus in de gemeente Tiel, die startte met de pilot BoekStart-coach in het consultatiebureau. STMR en Bibliotheek Rivierenland hebben een subsidieverzoek ingediend voor structurele aanwezigheid van de bibliotheek op het consultatiebureau. In september zijn de lees-/mediacoaches gestart met spreekuren, waarbij ze actief met jonge ouders in gesprek gaan over het belang van voorlezen en leuke boekjes voor de allerjongsten. De eerste ervaringen zijn positief. Dertien ouders zijn na interventie van de lees-/mediacoach naar de bibliotheek gekomen.
Bondgenoten voor geletterdheid In maart 2015 ondertekenden 40 maatschappelijke organisaties en gemeenten uit Rivierenland het Bondgenootschap voor Geletterdheid. Dit is een initiatief van Bibliotheek Rivierenland en ROC Rivor, dat ondersteund wordt door de landelijke Stichting Lezen & Schrijven en het ministerie OC&W (financiering vanuit het meerjarige Rijksprogramma ’Tel mee met taal’). Er werd onder leiding van een regisseur van de bibliotheek een ambitieus gezamenlijk actieplan gemaakt voor de periode 2015-2017. In Rivierenland zijn er 23.000 volwassen laaggeletterden (13% van de bevolking), en dat is meer dan het landelijk gemiddelde. Twee derde van deze laaggeletterden is autochtoon, zeker in Rivierenland, waar de bevolking uit relatief veel lager opgeleiden bestaat. Concrete doelstelling van het Bondgenootschap is om 10% van hen de komende drie jaar te bereiken met lees- en schrijfcursussen. De aanpak van het bondgenootschap is integraal: van het leren herkennen en toetsen van laaggeletterdheid (bv via de Taalmeter of Taalverkenner), het inventariseren van al het taalaanbod om goed te kunnen doorverwijzen (de Taalzoeker), het alle betrokken organisaties leren eenvoudig te communiceren , en het opleiden van taalvrijwilligers die laaggeletterden gaan begeleiden. Deze activiteiten werden onder meer uitgerold bij veel sociale wijkteams, gemeenten en het UWV Werkbedrijf Tiel. De bibliotheek richtte in zes van haar vestigingen zogenaamde Taalpunten in. Het gaat hier om fysieke punten in de bieb met speciale collecties, oefenmaterialen, een Start-krant en laptops met oefenprogramma’s voor laaggeletterden.
Betrouwbare gids en informatieknooppunt In onze informatiemaatschappij is vrije toegang tot actuele en betrouwbare maatschappelijke informatie voor burgers van groot belang. De bibliotheek vervult hierin als informatiespecialist een rol achter de schermen, die lang niet iedereen kent. Ook in 2015 namen de meeste gemeenten ons product G!DS af; dat is een database waarin de bibliotheek regionale en lokale maatschappelijke gegevens beheert en actueel houdt. Denk aan gegevensopslag op het gebied van zorg, welzijn, onderwijs, werk, sport, erfgoed, toerisme en cultuur. Met behulp van deze gegevens worden in
10
Rivierenland diverse websites gevoed. Via het samenwerkingsproject Verbinden & Ontsluiten werkte de bieb, samen met onder meer het Regionaal Bureau voor Toerisme, aan het goed ontsluiten van informatie over cultuur en erfgoed in de regio. Voor het nieuwe informatieproject Rivierenland Gezond, een samenwerking met het Ziekenhuis Rivierenland en GGD Gelderland-Zuid, werd eind 2015 een subsidiebijdrage van €100.000,- geworven vanuit het innovatiefonds van Rijnbrink (de provinciale ondersteuningsorganisatie voor Gelderse bibliotheken). Digitale ongeletterdheid, laaggeletterdheid en gebrek aan gezondheidsvaardigheden liggen in elkaars verlengde. Het komt vaak voor bij dezelfde groep mensen, en kan in de weg staan bij actief meedoen in de samenleving. Bovendien is ‘infobesitas’ (door de digitale bomen het bos niet meer zien) anno 2015 een nieuwe ziekte. Het project Rivierenland Gezond beoogt een integraal informatie aanbod van leesbare en begrijpelijke (beeld-) informatie over gezond leven te bieden, die mensen in staat stelt zelf regie te nemen. Onderdeel ervan is een website die gericht is op het informeren van Rivierenlanders over positieve gezondheid, en wat daaraan bij hen in de buurt te doen is. Het gaat hierbij om thema’s die relevant zijn in het dagelijkse leven van mensen, zoals bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Ook zal er op locatie gezondheidsinformatie via informatieschermen worden aangeboden, en wordt er samen met zorgpartners een activiteitenprogramma ontwikkeld. Het project wordt in de eerste helft van 2016 gerealiseerd.
Marketing: onderzoek en campagnes Bibliotheek Rivierenland doet structureel aan klantonderzoek. Daarvoor maken wij gebruik van BiebPanel, een online onderzoek platform dat speciaal ontwikkeld is voor de bibliotheekbranche. Het BiebPanel in Rivierenland telt 672 leden (78% vrouw en 22% man). In 2015 zijn er drie Biebpanel onderzoeken gedaan, waaronder één naar de maatschappelijke waarde van de bibliotheek. Leden van de Bibliotheek Rivierenland kennen de bibliotheek een grote maatschappelijke waarde toe. Ze zien die vooral op het gebied van ontspanning, inspiratie en economisch welzijn. Zo vindt meer dan 90% dat de bibliotheek mensen met minder geld ook toegang geeft tot kennis. Men geeft ook aan een laaggeletterde of digitaal niet vaardige buurman/buurvrouw door te zullen verwijzen naar cursussen of spreekuren van de bibliotheek. Voor zichzelf zien de panelleden vooral waarde op het gebied van kennis vergroten, genieten van kunst en literatuur en geld besparen. Ook de sociale functie van de bieb komt naar voren: panelleden in Rivierenland raken in gesprek met mensen die ze normaal niet spreken (18%) en geven aan zich door de bibliotheek minder eenzaam te voelen (8%). In mei en juni voerden we opnieuw onze Bieb jij al? Campagne op driehoeksborden, bussen, abri’s en ledzuilen in Tiel. Kernboodschappen waren: Bieb jij al? op je tablet, in de vakantie, na 6én en: zonder lid te zijn. We deden mee aan twee provinciale ledenwerfacties die 425 proefabonnementhouders opleverden. Daarvan was eind 2015 93,9% nog steeds lid. Een eigen ‘proef de bibliotheek’ campagne leverde nog eens 181 proefabonnementhouders op, van wie 90,6 % overging op een betaald abonnement. Kortom: ledenwerf acties renderen! Het aantal betalende volwassen leden bleef in 2015 stabiel, en dat was conform onze ambitie.
11
III
DE MENSEN
Klanten Bibliotheek Rivierenland heeft 51.545 leden die in 2015 samen 1.169.437 boeken, e-books, dvd’s en tijdschriften leenden. 672 leden doen mee aan ons online Biebpanel en geven vier keer per jaar feedback over aspecten van onze dienstverlening. Klachten beschouwen we als waardevolle adviezen. We ontvingen in 2015 vier officiële klachten. De klachten gingen over overlast van jongeren in Kesteren en Geldermalsen en problemen met het uitleensysteem. De klachten zijn intern besproken en met de klant naar tevredenheid afgehandeld.
Opdrachtgevers Bibliotheek Rivierenland werkt in opdracht van de gemeenten Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel. Zij legden in 2006 in een Samenwerkingsovereenkomst vast met elkaar een basispakket bibliotheekdienstverlening in stand te willen houden voor hun inwoners. Sinds 2012 maken de gemeenten en de bibliotheek met behulp van een convenant meerjarige uitvoeringsafspraken over de inhoud van de basisdienstverlening van de bibliotheek, de hoogte van de subsidiebijdragen van de gemeenten daarvoor, het aanbod van extra producten en diensten en over de verantwoording. Begin 2015 is een nieuw Convenant in werking getreden voor de periode 2015 tot en met 2018, met daarin (opnieuw) een reductie op de kosten voor het basispakket.
Partners Onze kracht is onze goede lokale verankering en ons brede relatienetwerk. Wij gingen in 2015 ook in de gemeenten Lingewaal, Geldermalsen en West Maas- en Waal ‘samenwonen’ in nieuwe vestigingen in multifunctionele accommodaties. Wij werkten samen met tal van peuterspeelzalen, kinderopvanginstellingen, consultatiebureaus, voortgezet onderwijs en ROC, zorg- en welzijnsinstellingen en met culturele partners al theaters, musea, filmhuizen, muziekschool en Volksuniversiteit. Bibliotheek Rivierenland heeft meerjarige samenwerkingsafspraken met 111 basisscholen over het Bibliotheek op School programma, waaraan de scholen ook mee betalen. Zie de bijlage voor een overzicht van onze partners.
Gelderse collega’s Daar waar het efficiënt en effectief is zoeken wij samenwerking met collega bibliotheken in Gelderland. We regelden het beheer van het bibliotheek automatiseringssysteem gezamenlijk met 12 Gelderse bibliotheken. We stapten per 1 juli uit het gezamenlijke collectioneren, omdat we niet tevreden waren over de prijs-kwaliteit verhouding. We begonnen een proef met een nieuwe boekenleverancier, die - tot tevredenheid van onze leden en onszelf- sneller en dankzij ‘slappe kaften’ (paperbacks) goedkoper kan leveren. We ontvingen uit het Innovatiefonds van de provinciale ondersteuner voor bibliotheekwerk Rijnbrink een bijdrage van € 100.000 voor het project Rivierenland Gezond, dat we in 2016 samen met ziekenhuis en GGD gaan uitvoeren. We dachten mee over het nieuwe Cultuur programma van de provincie, en spraken in Arnhem in over het belang van goed bibliotheekwerk voor de leefbaarheid in het landelijk gebied.
12
Medewerkers We startten 2015 met een compact MT (directeur, manager dienstverlening en manager bedrijfsvoering) en dat werkte prima. Korte lijnen, gedecentraliseerde verantwoordelijkheden en veel daadkracht kenmerken onze bedrijfscultuur. De gemiddelde formatie bestond uit 41,2 plaatsen verdeeld over 58 medewerkers (11 werken fulltime en 47 parttime). Als gevolg van de afspraken gemaakt bij de reorganisatie in 2013 heeft Bibliotheek Rivierenland in 2015 afscheid genomen van twee bibliotheek medewerkers; twee andere collega’s bereikten de pensioengerechtigde leeftijd. We hebben tien flex- en uitzendkrachten ingezet en zeven medewerkers gedetacheerd naar andere functies. 39,5% van onze vaste medewerkers is 55 jaar of ouder. Het ziekteverzuimpercentage daalde opnieuw: van 3,3% in 2014 naar 1,77% in 2015. Helaas werden drie collega’s langdurig ziek (niet arbeid gerelateerd). De instroom van jongeren blijft laag door het geringe aantal vacatures; het werk van de vertrokken collega’s is grotendeels intern opgevangen. Wel hebben er 12 jonge MBO stagiaires meegedraaid bij facilitaire zaken. Zij gaven ook de demonstraties op de vestigingen met de nieuwste technologieën.
Vrijwilligers Het aantal vrijwilligers bleef stabiel op ca 250. Zij ondersteunen ons als gastvrouw/-heer op de vestigingen, of bij projecten als het Voorleescorso. Dit getuigt van een groot draagvlak voor de bieb; wij geven dagelijks vorm aan maatschappelijke participatie!
Bestuur en Raad van Toezicht Gaby Lafeber is sinds 1 juli 2012 directeur/bestuurder van Bibliotheek Rivierenland. De Raad van Toezicht Van Bibliotheek Rivierenland werd begin 2015 gevormd door Gerda Niemeijer (voorzitter), Paul Dijkman, Jurgen van Dinteren en Ton van Gessel. In september 2015 werd Peter Reijers benoemd tot nieuw lid van de Raad van Toezicht. In december 2015 nam de Raad afscheid van Paul Dijkman en traden Peter van Moort en Barend de Graaff toe. De Raad van Toezicht bestond op 31 december 2015 uit zes leden.
13
IV
FINANCIEN
In control Bibliotheek Rivierenland heeft de positieve lijn van 2014 in 2015 voortgezet. Dankzij het scherp letten op de kosten en het meer zelf doen en minder inhuren van externen hebben we boven verwachting gedraaid. De bibliotheek is bovendien in staat geweest om - naast de subsidie voor het basispakket bibliotheekwerk - veel extra subsidie binnen te halen voor haar aanvullende programma’s en projecten.
Resultaat en Eigen Vermogen We sluiten 2015 af met een positief resultaat van € 6.170. Dit resultaat wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Het Eigen Vermogen is positief en voldoende voor een organisatie van onze omvang; het blijft binnen de daarvoor door subsidiegevers gestelde kaders (10% van het totale subsidiebedrag).
Solvabiliteit & liquiditeit De solvabiliteit (verhouding eigen vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen) is ten opzichte van 31 december 2014 sterk verbeterd (van 132,5 % naar 220,3 %) en kan als zeer goed worden bestempeld. Dit komt met name doordat het pand in Geldermalsen is verkocht en hierdoor kon de hypothecaire geldlening in 2015 worden afgelost. Ten opzichte van 31 december 2014 zijn de liquide middelen toegenomen tot een bedrag van € 994.841. De quick – ratio en current – ratio (verhouding vlottende activa ten opzichte van vreemd vermogen op korte termijn, we hebben geen voorraden) zijn met 1,67 ruim voldoende.
14
Balans
ACTIVA
Vaste activa Materiële vaste activa Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen
31-12-2015 __________
31-12-2014 __________
1.070.144
1.202.087
179.532 994.841 _________ 2.244.517 =========
195.819 804.686 ________ 2.202.592 ========
73.328 208.401 1.262.022
67.158 208.401 979.622
0 700.766 _________ 2.244.517 =========
203.267 744.144 _________ 2.202.592 =========
PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve Bestemmingsfonds Vreemd vermogen Langlopende schulden Kortlopende schulden
15
Staat van baten en lasten over 2015
Exploitatie 2015 _____________
Exploitatie 2014 _____________
Begroting 2015 ____________
4.057.768 708.725 93.620 192.049 - __________ 5.052.162
4.283.278 726.481 46.662 470.865 - __________ 5.527.295
3.903.000 716.000 45.000 90.000 - __________ 4.754.000
2.570.964 949.450 828.775 138.130 318.690 69.421 117.200 49.355 4.007 __________ 5.045.992 __________ 6.170 - __________ 6.170 ==========
2.567.231 809.692 989.542 560.547 290.406 98.014 155.575 41.253 14.365 __________ 5.526.624 __________ 671 - __________ 671 ==========
2.436.000 770.000 832.000 118.000 300.000 100.000 116.000 40.000 40.000 __________ 4.752.000 __________ 2.000 - __________ 2.000 ==========
BATEN Subsidies Inkomsten bibliotheek Specifieke dienstverlening Overige baten Vrijval voorzieningen / dekking reserve Totaal der baten LASTEN Personeelskosten Huisvestingskosten Collectie en media Specifieke kosten Automatiseringskosten Administratiekosten Bestuurskosten Transportkosten Overige kosten Totaal der lasten Resultaat boekjaar Mutaties reserves / bestemmingsreserve
16
V
HOOGTEPUNTEN PER GEMEENTE
Culemborg Vier politieke café’s organiseerden we in het Weeshuis in Culemborg, waar veel mensen op af kwamen. In de Boekenweek ontvingen we auteur Ozcan Akyol. Ook richten we in onze bibliotheek en Taalpunt in, in het kader van het Bondgenootschap Geletterdheid, waar de gemeente Culemborg actief aan deelneemt. Op het Taalpunt zijn een speciale collectie, oefenmateriaal en oefenprogramma’s beschikbaar voor volwassen laaggeletterden. In Culemborg is bijna 25% van de inwoners lid van de bieb (daarmee is Culemborg runner up na Geldermalsen). We participeerden met een groot aanbod in het brede school programma (onder meer met het kinderpersbureau), en voerden vanzelfsprekend ook ons programma De Bibliotheek op School onder lestijd uit. Helaas hadden we vanaf het voorjaar veel last van grensoverschrijdend en agressief gedrag van jongeren op onze vestiging. De inzet van extra beveiliging was noodzakelijk om de veiligheid van medewerkers en bezoekers te kunnen waarborgen. Uiteindelijk kwam in de zomer een intensieve aanpak samen met gemeente en politie tot stand. In het najaar keerde de rust in het Weeshuis weer terug.
Druten Begin 2015 realiseerden we in de dorpshuizen in Horssen en Deest zogenaamde Zelfservice Bibliotheekpunten in. Bibliotheekleden kunnen daar hun gereserveerde boeken ophalen en ook weer terugbrengen. We verbouwden conform afspraak met de gemeente medio 2015 al onze vestiging in d’n Bogerd, die weliswaar wat kleiner is geworden maar er nu heel eigentijds uitziet. We begonnen daar in het najaar met een nieuwe activiteit: het Praathuis oefen je Nederlands. We ontvingen extra subsidie van de gemeente Druten voor het organiseren van voorlees- en inloopbezoeken met ouders op peuterspeelzalen en kinderopvanginstellingen. Het belang van structureel voorlezen door ouders aan kinderen (zo jong mogelijk!) is cruciaal voor de taalontwikkeling, en in 40% van de gezinnen gebeurt dit nog steeds niet. We voerden het programma De Bibliotheek op School (inclusief de inzet van onze lees-/mediacoaches) op twee scholen uit. Hopelijk komt er de komende jaren subsidie beschikbaar om dit succesvolle programma ook op de andere basisscholen volledig uit te rollen. Dan is de doorlopende leerlijn vanuit het peuteronderwijs gewaarborgd.
Geldermalsen De auteur Griet op de Beeck moesten we op 14 maart 2015 in het kader van de Boekenweek nog ontvangen in het Lingehuis, waar zij veel indruk maakte op de luisteraars. Maar in september werd het gloednieuwe multifunctionele centrum De Pluk onder grote belangstelling feestelijk geopend, met daarin een prachtig ingerichte nieuwe bibliotheekvestiging, die maar liefst 61 uur per week open is. Er meldden zich tientallen nieuwe leden uit de directe omgeving aan. We richtten er meteen een Taalpunt in, met een speciaal aanbod voor laaggeletterden; de gemeente werd deelnemer aan het Bondgenootschap Geletterdheid. Ook de vestiging in Beesd loopt goed; er kwamen in 2015 bijna 10% meer bezoekers dan in 2014. In de gemeente Geldermalsen is ruim 25% van de inwoners lid van de bibliotheek; dat maakt Geldermalsen tot de koploper van Rivierenland. Bibliotheek Rivierenland heeft op alle acht peuterspeelzalen in Geldermalsen prentenboeken collecties geleverd. De lees-/mediacoach voor kinderen van 0-6 jaar heeft er diverse programma’s uitgevoerd, waarbij de ouders zijn betrokken. Haar werk werd gewaardeerd met het cijfer 9! Maar liefst 63% van alle jonge ouders kwam naar de bibliotheek om het zogenaamde BoekStartkoffertje op te halen (met voorleestips voor ouders en boekjes voor baby’s); het landelijk gemiddelde ligt op 30%. Er deden negen basisscholen mee aan het Bibliotheek op School programma, dat na een proeffase in 2015 kon worden gecontinueerd. Alle scholen ontvingen een collectie actuele boeken en het aanbod van de lees-/mediacoach.
17
Lingewaal We openden in februari 2015 twee nieuwe vestigingen ‘(‘dorpsbibliotheken’) in Herwijnen en Heukelum in, en twee Zelfservice Bibliotheekpunten in Asperen en Vuren. Dit als alternatief voor de bibliobus, die we - in afwachting van de nieuwe vestigingen - een maand langer lieten rijden. De beide dorpsbibliotheken werden feestelijk geopend door gedeputeerde Meijers en wethouder Bel. Al snel kon de vestiging in Herwijnen vier dagen in de week open, dankzij dertien enthousiaste vrijwilligers. Het aantal bibliotheekleden nam in de gemeente Lingewaal toe met ruim 10%, wat geheel toe te schrijven is aan de aanwas van jeugdleden. Het aantal uitleningen halveerde, maar dat komt omdat de uitleenvoorwaarden van de vestigingen ruimer zijn dan die van de bibliobus waren. Bij de bus moest men na 3 weken verlengen, en telde elke verlenging als een nieuwe uitlening. Op de vestigingen kan iedereen de boeken 8 weken en wordt er niet meer verlengd. Eind 2015 werd op de vestiging in Herwijnen ook een Taalpunt ingericht, met speciale boeken en oefenmateriaal voor laaggeletterde volwassenen. Er doen inmiddels drie basisscholen mee aan het Bibliotheek op School programma, gericht op preventie van laaggeletterdheid en bevordering van mediawijs gedrag van de kinderen. De gemeente sloot zich aan bij het Bondgenootschap voor Geletterdheid onder volwassenen.
Maasdriel De gemeenteraad van Maasdriel besloot in november 2015 de in 2014 aangekondigde forse bezuinigingen op bibliotheekwerk de komende jaren terug te draaien. Dat was vanzelfsprekend een hele opluchting voor de 5000 inwoners die in 2014 hun handtekening hadden gezet voor behoud van de bieb. De thrillerauteurs Lieneke Dijkzeul en Marion Pauw werden op 9 maart in de Boekenweek door veel bezoekers ondervraagd op Kasteel Amersoyen, en Loes den Hollander was aanwezig in Ammerzoden voor de Maand van het Spannende Boek. De Open Avond in de brede school De Schakel in Ammerzoden (een evenement van de daar samenwonende partners) was een groot succes en leverde de bibliotheek 25 nieuwe leden op. Ook het tweewekelijkse scrabble-café op woensdag in de bieb in Ammerzoden (georganiseerd door en voor inwoners) is een blijvend succes, met gemiddeld zo’n 10 bezoekers. Het programma De Bibliotheek op School draaide op vijf basisscholen in de gemeente Maasdriel, en resulteerde volgens de monitor in een betere leesattitude en meer mediawijsheid bij de bereikte leerlingen.
Neder Betuwe In 2015 haalden in de gemeente Neder Betuwe 139 jonge ouders het zogenaamde BoekStartkoffertje op bij één van de bibliotheekvestigingen; dat is een respons van 43% (het landelijk gemiddelde is 30%). Een mooi resultaat in een gemeente waar relatief veel laaggeletterdheid voorkomt. In het BoekStartkoffertje zitten boekjes voor baby’s en voorleestips voor jonge ouders. Onze lees-/mediacoach voor de doelgroep 0-6 jaar werd ingezet op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven om ouders en medewerkers voor te lichten over het belang van (voor-)lezen. Ook de jeugdverpleegkundige kwam mee. Op 11 basisscholen voerden we het programma De Bibliotheek op School uit, dat door het onderwijs werd gewaardeerd met een 8. En we leverden een collectie aansprekende boeken aan Het Pantarijn te Kesteren, waar op school projecten als ‘De weddenschap’, ‘Read2Me’ en het ‘Jongerenpersbureau’ werden begeleid. Dit ter bevordering van het lezen en de mediawijsheid. De gemeente werd bondgenoot in de strijd tegen laaggeletterdheid bij volwassenen. Helaas nam de gemeenteraad van Neder Betuwe vlak voor de zomer een motie aan fors te bezuinigen op bibliotheekwerk en te stoppen met de samenwerking met de andere gemeenten en Bibliotheek Rivierenland. Dit leidde tot veel protesten (onder meer via facebook) en een door 1200 mensen ondertekend burgerinitiatief voor behoud van het huidige niveau van openbaar bibliotheekwerk. Eind november besloot de raad eerst gedegen onderzoek te doen naar de kosten voor bibliotheekwerk.
18
Neerijnen In Neerijnen is de bibliotheek, in opdracht van de gemeente en in samenwerking met het (voorschoolse) onderwijs, in 2015 gestart met een intensivering van de aanpak voor preventie van laaggeletterdheid in het voorschoolse en het basisonderwijs. In het kader van deze Pilot Taalstimulering, die drie jaar gaat lopen, is het programma BoekStart in de Kinderopvang voor alle betrokken instellingen uitgerold. Een speciale lees/mediacoach is in het kader van dit programma actief op de peuterspeelzalen en de groepen 1 en 2 van de basisscholen. Voor alle tien basisscholen in Neerijnen is in overleg een eigen maatwerkprogramma gemaakt, om de taalvaardigheden van de kinderen een extra impuls te geven. De gemeente Neerijnen sloot zich aan bij het Bondgenootschap voor Geletterdheid.
Tiel We plaatsten een Zelfservice Bibliotheekpunt in een school in de wijk Passsewaaij; er wordt veel gebruik van gemaakt, met name voor het inleveren van boeken. Het aantal bezoekers van de bibliotheek in Tiel steeg opnieuw. We zien dagelijks meer mensen in huis, waarbij de computers, het leescafé en de activiteiten (denk bijvoorbeeld aan het tweewekelijkse I-pad café) ook veel niet-leden trekken. In de Boekenweek trok het gesprek met ex-voetballer Wim Kieft, die een boek over zijn leven uitbracht, ook veel mannelijk publiek. De gemeente Tiel investeerde in 2015 in de allerjongsten: er kwam dankzij extra VVE-subsidie in september een pilot met een BoekStart-coach van de bieb in het consultatiebureau (een samenwerking met STMR), een landelijke primeur! De eerste ervaringen zijn positief. Ook leverden we op alle 11 peuterspeelzalen in de gemeente collecties met prentenboeken. 24 door de bibliotheek geschoolde voorleesvrijwilligers hebben in 50 gezinnen zonder voorleestraditie structureel voorgelezen (het zogenaamde ‘Voorleescorso’). We draaiden het De Bibliotheek op School programma op maar liefst 25 basisscholen. Vanzelfsprekend werd ook de gemeente Tiel bondgenoot in de strijd tegen laaggeletterdheid bij volwassenen. We plaatsten in de bibliotheek Tiel speciaal voor deze doelgroep een Taalpunt met een passende collectie, oefenmateriaal en oefenprogramma’s. In opdracht van de gemeente Tiel leverden we ook in 2015 menskracht ten behoeve van de toeristische informatiefunctie van De Zaak van de Stad.
West Maas en Waal In oktober openden we een gloednieuwe vestiging in het prachtig verbouwde multifunctionele centrum De Rosmolen in Beneden-Leeuwen; ook daar richtten we direct een Taalpunt voor laaggeletterden in. De gemeente nam zitting in de stuurgroep van het Bondgenootschap Geletterdheid, een initiatief van de bibliotheek en het ROC. En in het najaar startten we met een nieuwe activiteit op vestiging Beneden-leeuwen: het Praathuis oefen je Nederlands. De leespunten in Boven-Leeuwen en Maasbommel kregen een upgrade naar Zelfservice Bibliotheekpunt (waar gereserveerde boeken kunnen worden opgehaald en teruggebracht). We voerden het De Bibliotheek op School programma uit op acht basisscholen.
Zaltbommel In Brakel en Nederhemert openden we een Zelfservice Bibliotheekpunt. Met name dat in Brakel bleek in een behoefte te voorzien en loopt enorm goed. Op negen basisscholen in de gemeente Zaltbommel staan leuke collecties boeken en draaien onze lees-/mediacoaches uren voor de groepen, en geven ze voorlichting aan het docententeam en de ouders (bijvoorbeeld over mediawijsheid). De kinderen uit groep 3 van 11 scholen brachten een bezoek aan de bibliotheek, en er deden 10 scholen mee aan de voorleeswedstrijd. Onze bibliotheekvestiging in Zaltbommel fungeerde tijdelijk als werkplek voor gemeenteambtenaren die bezig waren met het regelen van noodopvang voor groepen vluchtelingen.
19
Buren De gemeente Buren bouwde eind 2015 haar subsidiebijdrage aan Bibliotheek Rivierenland af tot nul. Wij stopten - conform afspraak - per 1 januari 2016 met onze dienstverlening in Buren. Het Bibliotheek op School programma, waar 15 scholen aan meededen, werd gestaakt. Vanuit onze database G!DS worden per 2016 geen organisaties meer worden getoond op de websites van het CJG en WMO van de gemeente Buren. Wij lieten ons horen in de gemeenteraad van Buren naar aanleiding van de politieke discussie die daar in het najaar ontstond over de effectiviteit van het gekozen alternatief en over de preventie en bestrijding van laaggeletterdheid in de gemeente.
20
VI
ONZE PRESTATIES IN CIJFERS
Aantal bibliotheekleden per deelnemende gemeente 21
Het aantal volwassen bibliotheekleden blijft stabiel, het aantal jeugdleden daalt. Dit is het gevolg van demografische factoren (het aantal kinderen in Rivierenland neemt af).
2015
Gemeente
jeugd
volwassen
2014
senioren
instellingen
Totaal
jeugd
volwassen
senioren
instellingen
Totaal
Culemborg
4.320
1.770
640
113
6.843
4.522
2.028
629
117
7.296
Druten
2.652
683
217
23
3.575
2.888
822
241
23
3.974
Geldermalsen
4.387
1.610
583
60
6.640
4.508
1.825
614
60
7.007
Lingewaal
887
77
34
6
1.004
746
96
41
7
890
Maasdriel
3.271
930
308
45
4.554
3.550
1.153
330
50
5.083
Neder-Betuwe
2.660
826
196
12
3.694
2.727
965
211
15
3.918
Neerijnen
1.766
579
169
9
2.523
1.847
675
173
9
2.704
Tiel
6.354
2.098
687
140
9.279
6.741
2.462
726
168
10.097
West Maas en Waal
2.857
959
315
38
4.169
3.130
1.146
314
43
4.633
Zaltbommel
3.126
1.208
448
23
4.805
3.379
1.433
469
24
5.305
1
eBooks leden
Totaal Rivierenland *landelijk georganiseerd
3.592 32.280
14.332
3.597
3.592 469
50.678
1.624 34.038
14.229
3.748
1.624 516
52.531
Het aantal leden van OBR dat in de gemeente Buren woont is 867 (vorig jaar 1.058). Dit zijn 526 jeugdleden (vorig jaar 657), 5 instellingen (vorig jaar 9), 237 volwassenen (vorig jaar 281), en 99 senioren (vorig jaar 111). 1 Landelijk geregistreerd
Percentage inwoners van de gemeente dat in 2015 lid is van OBR Cijfers zijn exclusief exclusief eBooks leden en exclusief inwoners van de gemeente Buren. Inwoners Gemeente
percentage
totaal
jeugd
volwassenen
jeugd
volwassenen
lid OBR
% inw.
Culemborg
27.589
4.320
2.523
15,66%
9,14%
6.843
24,80%
Druten
18.301
2.652
923
14,49%
5,04%
3.575
19,53%
Geldermalsen
26.345
4.387
2.253
16,65%
8,55%
6.640
25,20%
Lingewaal
11.089
887
117
8,00%
1,06%
1.004
9,05%
Maasdriel
24.200
3.271
1.283
13,52%
5,30%
4.554
18,82%
Neder-Betuwe
22.744
2.660
1.034
11,70%
4,55%
3.694
16,24%
Neerijnen
12.047
1.766
757
14,66%
6,28%
2.523
20,94%
Tiel
41.625
6.165
2.760
14,81%
6,63%
8.925
21,44%
West Maas en Waal
18.587
2.857
1.312
15,37%
7,06%
4.169
22,43%
Zaltbommel
27.383
3.126
1.679
11,42%
6,13%
4.805
17,55%
189 229.910 32.280
165 13,63%
5,97%
Buiten Rivierenland Eindtotaal
lid OBR
14.806
354 19,60%
22
Ledenaantallen over de afgelopen vijf jaar Gemeente
2011
2012
2013
2014
2015
Buren*
4.661
3.884
1.060
1.058
867
Culemborg
7.136
7.364
7.523
7.296
6.843
Druten
4.195
4.460
4.408
3.974
3.575
Geldermalsen
6.912
7.336
7.256
7.007
6.640
Lingewaal
930
967
850
890
1.004
Maasdriel
4.959
5.252
5.250
5.083
4.554
Neder-Betuwe
3.473
3.666
3.916
3.918
3.694
Neerijnen
2.609
2.769
2.789
2.704
2.523
10.177
10.513
10.537
10.097
9.279
West Maas en Waal
4.467
4.693
4.599
4.633
4.169
Zaltbommel
5.126
5.499
5.426
5.305
4.805
1.624
3.592
54.645
56.403
53.614
53.589
51.545
Tiel
2
eBooks leden Eindtotaal
*De leden uit de gemeente Buren betalen kostendekkende tarieven voor hun lidmaatschap, omdat de gemeente Buren Bibliotheek Rivierenland niet subsidieert.
2 Landelijk geregistreerd
23
Bezoekersaantallen Bibliotheek Rivierenland ontving in 2015 ca. 650.000 bezoekers op haar 19 vestigingen (van wie er ruim 600.000 zijn gemeten) en is daarmee één van de grootste publiekstrekkers van de regio. Gemeente
Bibliotheek
2015
2014
Culemborg
Culemborg
129.741
133.185
Druten
Druten
49.108
53.489
Geldermalsen
Geldermalsen
89.653
85.457
Beesd
25.805
23.971
Lingewaal
Herwijnen
Heukelum Maasdriel
Kerkdriel
22.478
26.411
Ammerzoden
30.206
31.821
Neder-Betuwe
Kesteren
18.006
17.078
Dodewaard
16.357
10.160
Opheusden
Ochten
Neerijnen
Haaften
Ophemert
Tiel
Tiel
West Maas en Waal
Beneden-Leeuwen
Dreumel
Zaltbommel
Zaltbommel
Aalst
Eindtotaal
14.279 132.489
129.839
44.800
40.230
4.702
1.874
53.694
52.892
7.855
13.004
630.190
633.690
In de nieuwe locatie van Beneden-Leeuwen is nog geen teller geplaatst; de bezoekersaantallen van de eerste 10 maanden op de oude locatie zijn geëxtrapoleerd. Op de zes vestigingen waar geen bezoekerscijfers vermeld staan, is geen bezoekersteller aanwezig.
24
Activiteiten op de vestigingen Openbaar toegankelijke activiteiten
Bezoekers
Gemiddelde waardering
Maand
2015
2014
2015
2014
2015
2014
januari
33
10
224
125
8,2
8
februari
45
17
420
171
8,3
8,1
maart
47
19
392
275
8,7
8,3
april
44
18
362
169
8,3
8,2
mei
49
22
188
220
7,8
8,3
juni
63
19
435
148
8,1
8,6
juli
21
11
95
84
8
8,4
augustus
18
6
96
53
8
8
september
36
20
305
197
8,5
8,4
oktober
70
41
503
941
8,2
8,3
november
66
38
423
447
8,7
8,2
december
36
25
176
163
8,2
8,8
528
246
3.619
2.993
8,3
8,3
Totaal
Naast de openbaar toegankelijke activiteiten zijn er in 2015 ook besloten activiteiten georganiseerd. Denk aan: studiekringen, leeskringen, besloten taalgroepen van het ROC. Daarnaast zijn er diverse activiteiten georganiseerd met open inloop waar de bezoekersaantallen niet gemeten zijn. In totaal heeft Bibliotheek Rivierenland ruim 1.400 activiteiten op de eigen vestigingen georganiseerd.
25
De Bibliotheek voor Ukkies Er zijn 118 instellingen voor 0-4 jarigen (peuterspeelzalen en kinderopvang) actief in Rivierenland. Daarvan maken er 99 gebruik van de diensten van de bibliotheek. Het programma De Bibliotheek voor Ukkies bereikt dus 84% van de instellingen voor 0-4 jarigen. Het project Boekstart (onderdeel van De Bibliotheek voor Ukkies) wordt door acht gemeenten afgenomen: Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen en Tiel. 37% van de jonge ouders komt het Boekstartkoffertje in de bibliotheek ophalen. Dit percentage is hoger dan het landelijke percentage. Dat ligt op 30 %. Gemeente
Instellingen totaal
OBR actief
Dekking OBR
Culemborg
19
19
100%
8
8
100%
14
14
100%
Lingewaal
7
3
43%
Maasdriel
15
14
93%
Neder-Betuwe
7
7
100%
Neerijnen
4
4
100%
Tiel
19
18
85%
West Maas en Waal
11
1
9%
Zaltbommel
13
11
85%
117
99
85%
Druten Geldermalsen
Totaal
26
De Bibliotheek op School In 2015 maakten 111 van de 156 scholen gebruik van het programma De Bibliotheek op School, dus ruim 70% van alle scholen in Rivierenland. We bereikten 17.170 leerlingen met dit programma. Er zijn meer dan 34.000 boeken bij de 111 scholen in omloop. Gemeente
Scholen
Leerlingen
Boeken
15
2.433
4.866
Culemborg
9
2.005
4.000
Druten
3
377
775
Geldermalsen
8
1.380
2.775
Lingewaal
3
325
650
Maasdriel
5
708
1.300
11
1.613
3.225
9
1.021
2.025
31
4.769
9.575
West Maas en Waal
8
773
1.325
Zaltbommel
9
1.766
3.500
111
17.170
34.016
Gemeente
Scholen
Activiteiten
Culemborg
2
9
Druten
1
1
Neder-Betuwe
1
6
Zaltbommel
1
1
Buren
Neder-Betuwe Neerijnen Tiel
Totaal
De bibliotheek op het VO
Leerlingen 1.000 80 260 50
27
Uitleningen Het totale aantal uitleningen is wat gedaald, als gevolg van minder jeugdleden (demografische krimp) en andere uitleenvoorwaarden in Lingewaal. Het aantal uitgeleende e-books zit in de lift en is bijna drie keer zo groot geworden.
2015
2014
Uitgeleend aan
Uitgeleend aan
Gemeente
jeugd
volwassen
jeugd/volw.
Totaal
jeugd
volwassen
jeugd/volw.
Totaal
Culemborg
81.026
76.642
18.043
175.711
83.601
81.119
16.513
181.233
Druten
35.171
31.988
9.581
76.740
40.181
34.052
9.726
83.959
105.133
101.468
22.698
229.299
101.232
102.234
23.013
226.479
5.685
2.330
386
8.401
16.248
16.248
42.810
11.842
98.411
Geldermalsen Lingewaal
39.692
41.048
11.306
92.046
Neder-Betuwe
58.036
48.957
11.008
118.001
57.240
50.453
16.179
123.872
Neerijnen
13.179
11.295
3.109
27.583
14.141
12.439
3.113
29.693
Tiel
79.217
89.715
19.094
188.026
87.265
96.594
20.203
204.062
West Maas en Waal
37.778
38.789
9.717
86.284
41.550
41.653
10.114
93.317
Zaltbommel
57.124
63.551
18.184
138.859
61.141
66.443
19.412
146.996
28.487
28.487
11.329
11.329
157.692
1.215.599
Eindtotaal
512.041
505.783
151.613
1.169.437
43.759
Maasdriel
e-books Rivierenland
530.110
527.797
28
Uitleningen over de afgelopen vijf jaar Gemeente
2011
2012
2013
2014
2015
Culemborg
209.350
219.884
219.201
181.233
175.711
Druten
109.522
113.476
102.017
83.959
76.740
Geldermalsen
271.463
283.502
271.288
226.479
229.299
Lingewaal
25.989
23.791
23.052
16.248
8.401
Maasdriel
138.095
145.290
131.694
98.411
92.046
Neder-Betuwe
148.873
139.905
147.370
123.872
118.001
51.790
54.606
45.192
29.693
27.583
Tiel
279.797
287.475
262.539
204.062
188.026
West Maas en Waal
130.460
125.830
126.650
93.317
86.284
Zaltbommel
160.088
147.870
176.170
146.996
138.859
x
x
x
11.329
28.487
1.525.427
1.541.629
1.505.174
1.215.599
Neerijnen
e-books Rivierenland Eindtotaal
3
1.169.437
3 de daling van het aantal uitleningen per 2014 is het gevolg van gewijzigde uitleenvoorwaarden (8 weken, verlengen hoeft niet meer, elke verlenging telde voorheen als een nieuwe uitlening).
29
VII
VOORUITBLIK 2016
Tien jaar geleden besloten 11 gemeenten uit Rivierenland hun krachten te bundelen ten aanzien van goed openbaar bibliotheekwerk. De lokale bibliotheken die veelal aan het begin van de twintigste eeuw waren opgericht, gingen in 2006 op in de nieuwe Openbare Bibliotheek Rivierenland. We zijn in 2016 dus pas 10 jaar jong, maar hebben oude wortels die we koesteren. Vroeger sprak men van verheffing. Nu hebben we het over gelijke startkansen voor iedereen, een leven lang leren en mee blijven doen in de (digitale) samenleving. e
De taal verandert, de uitdagingen blijven minstens zo groot. Ook in de eerste decennia van de 21 eeuw, met zijn economische crises, de verregaande digitalisering van de overheid, de stromen nieuwe inburgeraars, het structurele probleem van laaggeletterdheid en de dreigende tweedeling in onze maatschappij. Volop e bestaansrecht voor het brede bibliotheekwerk van de 21 eeuw, dat zich beweegt van (uitsluitend) boeken naar mensen en samenleving. De slogan Libraries change lives! Is actueler dan ooit.
In 2016 gaan we door met alles wat we de afgelopen jaren hebben opgebouwd. En dat is veel, zoals u in dit jaarverslag hebt kunnen lezen. Daarnaast zetten we specifiek in op: §
het digisterker maken van onze inwoners via een ruim cursusaanbod, inloopspreekuren en oefenprogramma’s op al onze vestigingen, en via samenwerking met Belastingdienst en UWV
§
het doortrekken van de lijn van De Bibliotheek op School voor basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs met nog steeds als doel: preventie van laaggeletterdheid en het bevorderen van informatievaardigheden
§
integrale ontsluiting van positieve informatie over gezond leven in Rivierenland, in samenwerking met partners als Ziekenhuis Rivierenland en GGD Gelderland-Zuid (geletterd, gezond en gelukkig!)
§
fondsenwerving bij het bedrijfsleven
En we gaan natuurlijk ons tienjarig bestaan met u vieren. Zoals u van ons gewend bent: vrolijk, ondernemend en een tikkeltje eigenzinnig. Wij kijken nu al uit naar uw komst.
30
BIJLAGE ONZE SAMENWERKINGSPARTNERS Onze samenwerkingspartners in 2015 waren onder meer: Arpe Business Matchmaker & Stichting Greenport Gelderland AVRI Basisonderwijs Bedrijven Consultatiebureau CPNB Crow Concepts (Maas & Waal Academie) De Koninklijke Bibliotheek Dynamiek Elk Welzijn Gelderse bibliotheken Gemeente Buren Gemeente Culemborg Gemeente Geldermalsen Gemeente Lingewaal Gemeente Nederbetuwe Gemeente Neerijnen Gemeente Tiel Gemeente West Maas en Waal GGD Gelderland Zuid Helicon MBO Geldermalsen Kinderopvang Kinderzwerfboek Koning Willem I College Koningin Wilhelmina College Leerwerkloket Rivierenland Lions Club Tiel locaties Zelfservice Bibliotheekpunten en leespunten Mozaïek Welzijnsdiensten NBD/Centraal Boekhuis O.R.S. Lek & Linge, Locatie Lingeborgh Participanten MFC/kulturhus Peuterspeelzalen PSO’s Regionaal Archief Rivierenland ROC Rivor Samen voor Rivierenland Sociale werkvoorziening Stichting ABC Stichting Kompas STMR Taalaanbieders
31
Toeleveranciers data UWV Werkbedrijf Rivierenland Vluchtelingenwerk Volksuniversiteit Westbetuwe Voordeel met je biebpas Voortgezet onderwijs Vrijwilligers Vrijwilligersorganisaties Waterschap Rivierenland Webbouwer Welzijn Buren Welzijnsorganisaties Werkzaak Rivierenland Zaak van de Stad Ziekenhuis Rivierenland Zorgbelang Gelderland
32
