Jaarverslag 2014 Openbare Bibliotheek Raalte
Jaarverslag 2014
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek Een terugblik op 2014 Taalvaardigheid en mediawijsheid zijn onmisbare vaardigheden. Als je niet goed kunt lezen en schrijven of als je niet mee kunt in alle ontwikkelingen op digitaal gebied, is het nauwelijks te doen om succesvol en zelfstandig te participeren in deze kennissamenleving. De Bibliotheek zet daarom in de lopende beleidsperiode (2012-2015) in op het verbreden van onze taken. Waar voorheen de prioriteit lag bij het aanbieden van een goede collectie, richten we ons nu voornamelijk op de ontwikkeling van programma’s ter stimulering van taalontwikkeling en mediawijsheid. Onze doelstellingen op educatief en maatschappelijk gebied hebben we dit jaar behaald. De Bibliotheek op school werd zoals plan geïmplementeerd op vijf basisscholen. Op twee basisscholen zijn we nog bezig. We hebben de dienstverlening binnen het peuterwerk uitgebreid. Met de VoorleesExpress hebben we elf gezinnen kennis laten maken met het voorleesritueel.
Bijzonder trots zijn we op het Taalpunt. Een initiatief waarbij we samen met verschillende partijen in de gemeente de laaggeletterdheid bestrijden. Deze partijen hebben allen ergens raakvlak met de doelgroep. Zo kunnen we het probleem beter opsporen en effectiever bestrijden. Vele vrijwilligers zijn hier druk mee. Met als resultaat: een taalvaardiger Raalte. De eerste resultaten zijn zeer bemoedigend. Wat betreft onze traditionele functie; die blijft onze aandacht krijgen. In Broekland en Nieuw Heeten openden we in 2014 een servicepunt, waarbij de Bibliotheek veel ondersteuning krijgt van de lokale bevolking. Een derde servicepunt – in Heeten – laat nog even op zich wachten. Met deze ontwikkelingen leggen we het fundament voor een toekomstbestendige bibliotheek: behoud van sterke fysieke voorzieningen, uitbouw van ons digitale component én hard werken aan mooie programma’s ten behoeve van de zelfredzaamheid van onze inwoners. Frederique Westera Directeur Stichting Openbare Bibliotheek Raalte
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal Meer dan 3.000 bezoekers per week Het Kulturhus in Raalte verwelkomde in 2014 in totaal 159.489 mensen, meer dan 3.000 bezoekers per week! De leestafel was constant bezet, waar kranten en tijdschriften werden gelezen en besproken. Daarnaast zagen we een toenemend aantal bezoekers aan het werk met hun eigen laptop. Daarvoor zijn in 2014 zes extra werkplekken ingericht. Wel wordt er in Nederland steeds minder gelezen. Dat merken we ook in Raalte, hoewel de ontlezing hier minder merkbaar is dan landelijk. Was er in 2013 nog sprake van een stijging, in 2014 daalde het aantal uitleningen met ongeveer 6%. Ook het aantal bibliotheekleden nam in 2014 af. Maar nog altijd is meer dan 27% van de inwoners van de gemeente Raalte lid van de bibliotheek. Opening van servicepunten In Luttenberg en Mariënheem is met Plaatselijk Belang gesproken over de meest geschikte locatie van het servicepunt. Het servicepunt in Broekland is vanaf november gevestigd in de Huuskamer. In Nieuw Heeten is het servicepunt vanaf oktober te vinden in de nieuwe MFA De Belte.
wil de inwoners graag tegemoet komen. Daarom is in afstemming met de gemeente besloten om burgerinitiatieven te ondersteunen. Twee jaar lang stelt de Bibliotheek Raalte een bescheiden bedrag om dergelijke initiatieven te faciliteren. In Nieuw Heeten is met hulp van bibliotheekboeken de kast Zwerfboeken Nieuw Heeten ingericht. Het beschikbaar gestelde bedrag wordt onder andere besteed aan materialen voor een leestafel. Ook Lierderholthuis en Laag Zuthem hebben gekozen voor een burgerbibliotheek voor jong en oud, met voorzieningen voor een leestafel. In de Huuskamer in Broekland zal naast het servicepunt ook een leestafel worden ingericht met een zwerfbibliotheek. E-books van de Bibliotheek Sinds januari 2014 hebben Bibliotheekleden beschikking over duizenden e-books. Het aanbod is inmiddels gegroeid naar bijna 10.000 stuks: literaire romans, thrillers, kinderboeken, non-fictie, poëzie en reisboeken. Via bibliotheek.nl/ebooks maken leden van Bibliotheek Raalte gebruik van het landelijke aanbod. Hoewel het platform in de eerste maanden last had van de nodige kinderziektes, hebben onze leden in 2014 1.740 e-books geleend: een bemoedigende start. Inmiddels is het platform sterk verbeterd en gaan wij in 2015 met enthousiasme verder om digitaal lezen aan te bieden.
In Luttenberg en Mariënheem zijn met Plaatselijk Belang bijeenkomsten georganiseerd over de meest geschikte locatie van het servicepunt. In 2015 zullen in deze plaatsen de Infopleinen sluiten en servicepunten worden geopend. Voor de Bibliotheek Heeten was de planning om eind 2014 te sluiten en als servicepunt over te gaan naar het Kulturhus Trefpunt, maar de verbouwing van het Kulturhus heeft vertraging opgelopen.
De digitale Bibliotheek Jaarlijks groeit het gebruik van de digitale Bibliotheek. Onze website werd maar liefst 90.000 keer geraadpleegd. Met de website of de handige Bibliotheek Wise-app is verlengen, zoeken in de catalogus en reserveren zeer gemakkelijk. Men kan eventuele kosten door te laat inleveren van materialen of het verlengen van een abonnement betalen met iDeal.
Ondersteuning van burgerinitiatieven Het verdwijnen van de bestaande dienstverlening heeft in de diverse dorpen om uiteenlopende redenen tot teleurgestelde reacties geleid. De Bibliotheek
Ook de landelijke apps worden veel gebruikt. Hiermee kunnen zowel leden als niet-leden bijvoorbeeld gratis luisterboeken, e-books en poëzie downloaden, naar muziek luisteren of digitaal leesadvies krijgen.
Jaarverslag 2014 1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
Jaarverslag 2014
3. Educatie en cultuur voor jeugd BoekStart Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met voorlezen. Baby’s en dreumesen komen zo al op hele jonge leeftijd met boeken en leesplezier in aanraking. Volgens onderzoek heeft dit een positieve invloed op de latere prestaties op gebied van taal en leren. In 2013 is er begonnen met BoekStart in Raalte. Ouders worden door het consultatiebureau geattendeerd op de voordelen van (voor)lezen en het gratis lidmaatschap voor hun baby. In 2014 werden 139 baby’s lid. Zij kregen een BoekStart-koffertje mee, met informatie en hun eerste voorleesboekjes! Iedere maand worden er vrij toegankelijke voorleesuurtjes in de Bibliotheek georganiseerd. Deze bijeenkomsten zijn zo goed bezocht dat we in 2015 verder willen met een wekelijks voorleesuurtje. Drie keer is er een speciale gast uitgenodigd: • Februari: logopediste Dorothe Groen over spraak-taalontwikkeling van het jonge kind. • Juni: Wapperkids met een interactieve voorstelling ‘Voorlezen met gebaren’. • Oktober: muziekdocent Daniëlla Snijders over het belang van muziek bij kinderen. Met BoekStart in de Kinderopvang, een ander onderdeel van dit project, willen we een mooie collectie boeken en voorlezen dichtbij het kind brengen. Niet alleen thuis, maar ook in de kinderopvang. De pedagogisch medewerkers van de locaties zijn getraind in het interactief voorlezen. Iedere locatie heeft daarnaast een aantrekkelijke collectie van de Bibliotheek tot zijn beschikking. In 2014 werkten we samen met Woelwater-de Wichterties (KOOS) in Heeten, Jottem! (KOOS) in Raalte, ‘t Schanebroekkie in Luttenberg en ’t Schoapie in Mariënheem.
De Bibliotheek op school Onderzoek laat zien dat kinderen die veel lezen hoger scoren op hun Cito-toets en een grotere woordenschat hebben. Kinderen met ouders die zelf lezen en met hun kind over boeken praten komen een stuk verder in het onderwijs. Om dit bij meer kinderen te bereiken werken onderwijs, gemeente en de Bibliotheek structureel samen in het programma de Bibliotheek op school. Het kernwoord hierbij is leesplezier. We plaatsen een boekencollectie op de school, trainen leerkrachten om kinderen het plezier in lezen bij te brengen en stellen samen met de school leesdoelen op. Ook de betrokkenheid van ouders speelt een belangrijke rol. In 2014 draait de Bibliotheek op school op acht basisscholen: • De Linderte in Raalte • De Gerardus Majella in Broekland • De Springplank in Heino • De St. Bernadette in Heeten • De St. Jozef in Nieuw Heeten • De St. Nicolaas in Lierderholthuis • De Linde in Laag Zuthem • Esmoreit in Luttenberg
op school
Met Brede school Kwintijn en de Horizon in Raalte is in 2014 een samenwerkingsovereenkomst getekend en zijn we reeds gestart met de implementatie.
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
De VoorleesExpress Eén op de vier kinderen gaat naar de basisschool met een taalachterstand. Een goede manier om al op jonge manier bezig te zijn met taal, is voorlezen. Toch gebeurt dat niet in ieder gezin. De VoorleesExpress richt zich op gezinnen met jonge kinderen met een taalachterstand. Deze gezinnen leren we kennen via het peuterwerk en het primair onderwijs. Na de aanmelding komt er een voorleesvrijwilliger bij hen thuis, die twintig weken achtereenvolgens komt voorlezen. Kinderen behalen merkbaar betere prestaties op school en beginnen lezen en boeken leuk te vinden. Ouders nemen het voorlezen na twintig weken zelf over. Elk half jaar start een nieuw voorleesseizoen in Raalte. In 2014 hebben de getrainde vrijwilligers bij elf gezinnen voorgelezen. De Nationale Voorleesdagen 2014 De Nationale Voorleesdagen: een jaarlijks terugkerend hoogtepunt in het programma van de Bibliotheek. In het kader van deze feestelijke periode zijn de peuters van de kinderdagverblijven in de gemeente uitgenodigd voor een bezoek aan de Bibliotheek. Zo’n 90 kleintjes werden in de Bibliotheek getrakteerd op een voorstelling van Poppentheater Kletskous. In samenwerking met vijftien leerlingen van Landstede waren we ook op vijf peuterspeelgroepen te vinden. Nationale Voorleeswedstrijd Op 19 februari vond de Voorleeswedstrijd tussen dertien Raalter basisscholen plaats. De jury had het moeilijk, want alle schoolkampioenen deden hun uiterste best om het publiek mee te nemen in hun verhaal. Twee kandidaten staken er bovenuit en mochten door naar de regionale ronde. Het lukte Veerle Jansen zelfs de provinciale ronde te halen.
Leesvirus Tussen Voorjaarsvakantie en meivakantie zijn 120 leerlingen uit groep 6 van verschillende basisscholen in Raalte besmet geraakt met het Leesvirus. Bij dit leesbevorderingsprogramma lezen de leerlingen tien mooie boeken en gaan hierover met elkaar in gesprek. Kinderboekenweek Het was feest in de Bibliotheek, want in 2014 bestond de Kinderboekenweek 80 jaar! De Kinderboekenweek is bij uitstek het moment om kinderen te stimuleren meer te lezen. Om ook de minder fanatieke lezers te prikkelen bood de Bibliotheek het digitale spel ‘Codewoord’ aan aan leerlingen van groep 5 t/m 8, waarmee zij spelenderwijs met taal bezig gingen. De Kinderboekenweek werd opgeleukt verschillende activiteiten, volledig in het feestelijke thema. In totaal verwelkomden we bij deze activiteiten 140 kinderen. Leerlingen van Landstede en de PopRockFactory leverden ook een bijdrage. Decemberfestiviteiten met Landstede en Muziekschool Een vruchtbare samenwerking met leerlingen van Landstede en Muziekschool Salland: zij organiseerden respectievelijk een Pietenmiddagen en een sfeervol kerstmiddagconcert. Voor hen een mooie en leerzame ervaring, voor ons een goede manier om onze decembermaand meer kleur te geven!
Jaarverslag 2014 1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
Jaarverslag 2014
4. Educatie en cultuur voor volwassenen
t
l taa
Opening Taalpunt: voor ieder met een taalvraag Anderhalf miljoen Nederlanders boven de 16 jaar hebben grote moeite met lezen en schrijven. Ze zijn laaggeletterd en functiop unt neren daardoor moeizaam in onze samenleving. De stichting Lezen en Schrijven heeft het programma Taal voor het Leven in het leven geroepen. Het doel van het programma is het opzetten van een lokale infrastructuur met diverse andere lokale partners. Zo bereiken we meer laaggeletterden met een beter resultaat. Het Taalpunt is een belangrijke bouwsteen in het verhaal. Hier komt taalvraag en taalaanbod bij elkaar. Een plek voor zowel anderstaligen als laaggeletterden. Vele vrijwilligers dragen een steentje bij door samen met de taalvrager op zoek te gaan naar een passend aanbod. Kernpartners in Raalte zijn de Bibliotheek, Landstede en de gemeente. Daarnaast werken we samen met vele andere partners die op enige manier iets met laaggeletterden te maken hebben. In september is het Taalpunt geopend door wethouder Loevezijn. In 2014 zijn 15 vrijwilligers geschoold om laaggeletterden en anderstaligen te ondersteunen bij hun taaltraject. Eind 2014 had het Taalpunt al 50 deelnemers, waarvan 15 NT1 (Nederlands als 1e taal) en 35 NT2 (Nederlands als 2e taal).
Iedereen, mediawijs! Volwassenen kunnen onverminderd bij ons terecht om beter te worden met computers, tablets en andere media. Twee keer per maand houden we een inloopspreekuur met computerhulp, dat we samen met vrijwilligersorganisatie HCC organiseren. Eens per maand is er bovendien een interessante lezing of workshop voor volwassenen op het gebied van mediawijsheid. Vrienden stoppen met culturele activiteiten In 2013 zijn de Vrienden van de Bieb gestart met het organiseren van culturele en informatieve activiteiten onder de vlag van de bibliotheek. Eind november hebben de Vrienden van de Bieb besloten hier mee te stoppen. Er zijn voldoende vrijwilligers die bij bijeenkomsten willen assisteren, maar de werkgroep kan onvoldoende vrijwilligers vinden die ook de organisatie op zich willen nemen. Daarnaast lukt het niet om de opkomst te vergroten. De Bibliotheek heeft daarop besloten zich vooralsnog alleen te richten op culturele activiteiten die aansluiten bij landelijke campagnes, zoals de Maand van het Spannende Boek of de Boekenweek. De Vertelkring blijft daarnaast maandelijks een activiteit organiseren.
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
Jaarverslag 2014
5. Organisatie Vrijwilligersbeleid Onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen wordt het takenpakket van de Bibliotheek steeds breder. Denk aan de programma’s in het kader van het tegengaan of bestrijden van laaggeletterdheid. Ook geven de technologische ontwikkelingen ons de kans de Bibliotheek in haar digitale vorm verder uit te bouwen. Tegelijkertijd staat het bibliotheekbudget onder druk door bezuinigingen, hogere kosten en een afnemend aantal betalende leden. Per saldo betekent dit dat er steeds meer werk door minder mensen gedaan moet worden en de werkdruk blijft toenemen. Daar zitten uiteraard grenzen aan en ook risico’s. Bibliotheek Raalte heeft daarom besloten tot een bredere inzet van vrijwilligers. Het gaat dan om meer inzet, maar ook om een andere inzet. Met de inzet van vrijwilligers is het mogelijk om de huidige dienstverlening te handhaven, nieuwe diensten aan te bieden en de werkdruk te verlagen. Deze ontwikkeling past geheel bij de tijdsgeest van de civil society. We noemen dit expliciet bredere inzet van vrijwilligers, want ook voor deze keuze werd er al veel vrijwillig gewerkt in de Bibliotheek. De Bibliotheek wil transparant zijn voor (potentiële) vrijwilligers, medewerkers en andere stakeholders. Daarom is het vrijwilligersbeleid terug te vinden op onze website, met onder meer de uitgangspunten en een gedetailleerde uitwerking. Medewerkers worden geschoold in de begeleiding van en het samenwerken met vrijwilligers.
Transparant in beleid De Governance Code Cultuur is een instrument voor goed bestuur en toezicht in de culturele sector. Eén van de aandachtsgebieden in de code is transparantie. Gesubsidieerde instellingen moeten transparanter worden in hun werk. Het bestuur van de Bibliotheek Raalte onderschrijft deze code. Met ingang van 2014 zijn daarom het bestuursmodel en de kernwaarden van de stichting op de website terug te vinden, net als het jaarverslag en het meerjarenbeleidsplan.
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
Jaarverslag 2014
6. Vooruitblik 2015 is het laatste jaar van de lopende beleidsperiode. Het jaar staat in het teken van het afronden van het plan en het ontwikkelen van een nieuw meerjarenplan. In de huidige beleidsperiode hebben we ons gericht op verbreden van de bibliotheekfunctie. Waar voorheen de focus lag op het toegankelijk maken van informatie, is deze steeds meer verschoven naar het ondersteunen van mensen bij het aanleren van vaardigheden die nodig zijn om zelfstandig te participeren in de samenleving. Denk aan lezen, schrijven, leren en het begrijpen en verwerken van informatie. We hebben ons daarbij vooral gericht op de jeugd. Huidige ontwikkelingen, zoals een terugtrekkende overheid en het daarmee samenhangende groter beroep dat gedaan wordt op de zelfredzaamheid van mensen, bekrachtigen de keuze van deze transformatie, maar vragen ook om meer aandacht voor volwassen en met name kwetsbare volwassenen.
Behalve het consolideren en innoveren van de bestaande dienstverlening en de dienstverlening die we in de huidige beleidsperiode hebben opgezet, zullen we ons dus richten op de ontwikkeling van volwassenen. We onderzoeken in 2015 of we meer kunnen samenwerken met omliggende Bibliotheken, zodat we meer slagkracht hebben en mogelijk kosten kunnen reduceren. Zo proberen we alle kansen te benutten om als Bibliotheek te innoveren en beter aan de vraag van de huidige tijd te voldoen. In 2015 vindt de vierjaarlijkse audit plaats, waarin getoetst wordt of de Bibliotheek Raalte voldoet aan de afspraken die met de branche en de overheid zijn overeengekomen. Wij hebben er het volste vertrouwen in dat we voldoen aan de certificeringseisen.
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
Jaarverslag 2014
7. Cijfers Leden Leeftijd
inwoners
2011
2012
2013
2014
% in 2014
% in 2015*
<4
1.029
254
226
355
557
54%
50%
4-12
4.401
3.382
3.906
4.068
3644
83%
100%
13-17
2.407
1.703
1.901
2.063
1535
64%
71%
18-64
22.016
3.503
3.206
2.997
2796
13%
15%
6.634
848
877
908
916
14%
15%
>64
1. Fundament voor een toekomstbestendige Bibliotheek 2. De Bibliotheek: fysiek en digitaal 3. Educatie en cultuur voor jeugd 4. Educatie en cultuur voor volwassenen 5. Organisatie 6. Vooruitblik 7. Cijfers
*ambitie in meerjarenplan
Overige data
Het aantal jeugdleden is gedaald, doordat de langdurig inactieve leden uit het systeem zijn verwijderd. Dit gebeurt eens in de vijf jaar.
Medewerkers: 8,6 fte (15 medewerkers)
Uitleningen 2012
2013
2014
Raalte
246.423
236.482
248.263
251.562
Heino
125.676
118.224
112.624
101.810
Heeten
57.151
51.288
45.807
40.196
Luttenberg
22.259
20.484
19.052
15.713
Nieuw Heeten
12.774
12.037
9.721
5.530
Broekland
12.967
10.855
10.296
2.773
8.108
7.283
6.687
4.708
485.358
456.653
452.450
422.292
Totaal
Maatschappelijke stagiaires: 5 2011
Mariënheem
Vrijwilligers: 103 (+ 15 taalcoaches)
In 2014 zijn de infopleinen in Broekland en Nieuw Heeten gesloten. De uitleningen via de servicepunten worden geregistreerd onder Raalte.
Bezoekers vestiging Raalte: 159.489 Bezoekers website: 99.294 Uitleningen e-books: 1.740 Deelnemers Taalpunt: 50 (15 NT1, 35 NT2) Deelnemers Voorleesexpress: 11 gezinnen Deelnemers Boekstart in de Kinderopvang: 228 kinderen Deelnemers de Bibliotheek op School: 1.651 leerlingen
