Meerjarenprogramma Bibliotheek Raalte

1

Meerjarenprogramma Bibliotheek Raalte 2012-2015 Maatschappelijk rendement voorop

Datum: Auteur:

April 2012 Frederique Westera

MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

2

Inhoud 1.

MANAGEMENT SAMENVATTING ............................................................................................................................ 3

2.

INLEIDING ................................................................................................................................................................. 6

3.

TRENDS EN ONTWIKKELINGEN................................................................................................................................ 7 3.1 MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN.................................................................................................................................... 7 3.2 BEZUINIGINGEN OP HET OPENBAAR BIBLIOTHEEKWERK............................................................................................................... 8 3.3 CONCLUSIE TRENDS EN ONTWIKKELINGEN ................................................................................................................................ 8

4.

HOOFDLIJNEN LANDELIJK EN PROVINCIAAL BELEID ............................................................................................... 9 4.1 LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN ............................................................................................................................................... 9 4.1.1 De Agenda voor de Toekomst ................................................................................................................................ 9 4.1.2 BibliotheekCharter en actualisering bibliotheekwetgeving ................................................................................ 10 4.2 PROVINCIALE ONTWIKKELINGEN ...................................................................................................................................... 11 4.2.1 Overijssels bibliotheekwerk en gezamenlijke missie ........................................................................................... 11 4.2.2 Gezamenlijke strategie ........................................................................................................................................ 12 4.2.3 Inhoudelijke provinciale lijnen voor de periode 2012-2016 ............................................................................... 12 4.2.4 Provinciaal spreidingsonderzoek ......................................................................................................................... 12 4.3 CONCLUSIES LANDELIJKE EN PROVINCIALE ONTWIKKELINGEN .................................................................................................... 12

5.

LOKALE ONTWIKKELINGEN.................................................................................................................................... 13 5.1 HUIDIGE STAND VAN ZAKEN BIBLIOTHEEK RAALTE ................................................................................................................... 13 5.1.1 Organisatie ............................................................................................................................................................ 13 5.1.2 Dienstverlening ..................................................................................................................................................... 14 5.1.3 Wapenfeiten van de laatste jaren........................................................................................................................ 15 5.1.4 Cijfers en trends (zie Bijlage 2).............................................................................................................................. 16 5.2 SAMENWERKEN ................................................................................................................................................................. 16 5.3 GEMEENTEBELEID .............................................................................................................................................................. 17 5.4 CONCLUSIES LOKALE ONTWIKKELINGEN EN LOKAAL BELEID ........................................................................................................ 18

6.

STRATEGIE .............................................................................................................................................................. 19 6.1 MISSIE EN STRATEGISCHE LEIDRAAD ...................................................................................................................................... 19 6.2 STRATEGISCHE KEUZES ........................................................................................................................................................ 19 6.3 STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN........................................................................................................................................... 20 6.4 PROGRAMMALIJNEN .......................................................................................................................................................... 21 6.4.1 Programmalijn 1 | De Schatkamer ...................................................................................................................... 21 6.4.2 Programmalijn 2 | De werkplaats........................................................................................................................ 23 6.4.3 Programmalijn 3 | De Ontmoetingsplaats .......................................................................................................... 25 6.4.4 Programmalijn 4 | Flankerend beleid .................................................................................................................. 26

7.

BIJLAGE 1 | LAAGGELETTERDHEID......................................................................................................................... 28

8.

BIJLAGE 2 | CIJFERS EN TRENDS............................................................................................................................. 30 8.1 LEDEN .............................................................................................................................................................................. 30 8.2 LEDEN PER LEEFTIJDSCATEGORIE PER BUURTDORP ................................................................................................................... 30 8.3 AANTAL UITGELEENDE JEUGDMATERIALEN TEN OPZICHTE VAN MATERIALEN VOOR VOLWASSENEN ................................................ 311 8.4 VERLOOP VAN HET AANTAL UITLENINGEN............................................................................................................................... 31 8.5 SUBSIDIES BIBLIOTHEEK RAALTE ........................................................................................................................................... 31


3

1. Management samenvatting “ Achterstanden in lezen, leren en taalontwikkeling vormen een groot maatschappelijk probleem. De bibliotheek is dé specialist in leespromotie en mediawijsheid. Samen met de scholen willen wij de komende jaren actief en effectief werken aan het voorkomen en verminderen van achterstanden onder kinderen. Onze ambitie is alle toekomstige volwassen inwoners van Raalte dezelfde kansen te geven om mee te kunnen doen in de samenleving en daar een positieve bijdrage aan te leveren” Frederique Westera, Directeur Bibliotheek Raalte Bibliotheek Raalte kiest voor maatschappelijk rendement Om de dienstverlening in de toekomst zeker te stellen, moet de bibliotheek inspelen op allerlei maatschappelijke trends en ontwikkelingen. Dit is een uitdaging, omdat de bibliotheek ook moet bezuinigen en daarom niet op alle kansen die de trends en ontwikkelingen bieden kan inspelen. We moeten dus keuzes maken. Onze missie “het ondersteunen van de inwoners van Raalte bij het leren en kunnen participeren in de maatschappij” en het landelijk en provinciaal beleid vormen daarbij het uitgangspunt. Als leidraad bij het maken van de strategische keuzes hebben we gekozen voor de ambitie ons maatschappelijk rendement te vergroten. Daarom kiest Bibliotheek Raalte er voor haar schatkamer van informatieve en culturele bronnen voor iedereen beschikbaar te houden, want de vrije toegang tot informatie en cultuur is een basisvoorwaarde voor participatie en emancipatie. Daarnaast kiezen we ervoor onze werkplaats op het gebied van taal, lezen en mediawijsheid voornamelijk te richten op de jeugd, omdat we zo toekomstige achterstanden kunnen voorkomen. Dit impliceert ook dat we niet kiezen voor ontmoeten (al faciliteren we dat wel) en ook niet voor een werkplaats voor senioren. Deze keuzes hebben we vertaald naar vier programmalijnen (drie inhoudelijke en één ondersteunende): 1. De bibliotheek als schatkamer voor iedereen Een groot deel van de inwoners van de gemeente Raalte maakt met veel plezier gebruik van de bibliotheek voor het lenen van boeken en andere media. Vrije toegang tot betrouwbare en objectieve informatie beschouwen we bovendien als een groot goed en een belangrijke pijler van het bestaansrecht van de bibliotheek. We willen deze dienstverlening daarom behouden en innoveren waar mogelijk. Concreet gaan we: • •

samen met het provinciaal netwerk de dienstverlening rond het uitlenen (op basis van de Ideale Bibliotheekformule) verbeteren; het digitale aanbod vergroten en op een laagdrempelige en toegankelijke manier aan onze klanten aanbieden.

Spreiding bibliotheekwerk in de kernen De huidige spreiding van het bibliotheekwerk is niet langer financieel haalbaar. We zijn er bovendien van overtuigd dat het effectiever kan. Rekening houdend met maatschappelijk rendement, primaire doelgroepen, toekomstbestendigheid en mobiliteit van leden – kiezen we voor: •

een compacte, centrale vestiging in Raalte die goed bereikbaar en zichtbaar is en met ruime openingstijden;


4

 • •

• • •

het onderbrengen van jeugdcollecties op de primair onderwijs scholen, zodat we ook de kinderen bereiken die (nu nog) amper lezen; een servicepunt voor volwassenen in Heino; een inleveren afhaalpunt in elk buurtdorp waar leden bestelde media kunnen afhalen en inleveren. Deze dienstverlening wordt ondersteund via een vernieuwde website waar iedereen 24 uur per dag, zeven dagen per week eenvoudig materialen kan zoeken en reserveren; een digitale bibliotheek die altijd bereikbaar is; het bieden van ondersteunende diensten als gastlenerschap: leden kunnen zo in elke willekeurige bibliotheek in Overijssel media lenen en inleveren; het uitbreiden van de boek-aan-huisservice voor niet-mobiele senioren met de mogelijkheid telefonisch materialen te reserveren. 2. De bibliotheek als werkplaats voor de jeugd

Kunnen lezen en schrijven is een voorwaarde om volwaardig deel te kunnen nemen aan onze samenleving. We zien het dan ook als onze maatschappelijke plicht om een bijdrage te leveren aan het bestrijden van laaggeletterdheid. Dit doen we door binnen onze aantrekkelijke en toegankelijke schatkamer ook materialen aan te bieden voor mensen met een leesachterstand (in afstemming met Landstede en gemeente), maar vooral door programma’s aan te bieden. Deze programma’s richten zich voornamelijk op de jeugd omdat de bibliotheek in de preventie van laaggeletterheid het grootste rendement kan behalen. Het gaat enerzijds om programma’s die het leesplezier vergroten waardoor lezen en dus leesvaardigheid gestimuleerd wordt. Anderzijds gaat het om programma’s die de mediawijsheid vergroten, de online equivalent van leesvaardigheid. Kinderen zijn wel handig in het toepassen van allerlei media, maar weten informatie niet altijd even goed op waarde te schatten. Ook kunnen we hen helpen hoe ze het internet veilig kunnen gebruiken. Scholen vormen hierbij onze natuurlijke partners. Concreet betekent dit dat we aan de slag gaan met: De Bibliotheek op school: Onderzoek wijst uit dat (vrij) lezen direct bijdraagt aan een verbeterde woordenschat, spelling en grammatica en de taalvaardigheid van kinderen. De komende periode willen we de samenwerking met het primair onderwijs intensiveren met het programma De Bibliotheek op school. Doel hiervan is dat voor de basisschooljeugd het plezier in lezen toeneemt en hun taal-, lees- en informatievaardigheden meetbaar (CITO score) verbeteren. Het programma bestaat uit 4 onderdelen: een collectie in de school, leesbevorderingsactiviteiten, activiteiten rond mediawijsheid en een digitale schil die het geheel ondersteunt. Momenteel lopen er 2 (landelijke) pilots in Raalte met positieve resultaten. BoekStart Met (voor)lezen kun je niet vroeg genoeg beginnen. Kinderen die al op jonge leeftijd in aanraking komen met boeken, ontwikkelen een grote voorsprong waar ze hun leven lang profijt van hebben. Met het project BoekStart bieden we ouders een uitgelezen mogelijkheid om al vroeg na de geboorte van hun kind aan de slag te gaan met het voorlezen van boekjes. Kinderen komen zo in aanraking met een veel grotere woordenschat, ontwikkelen in het gesprek erover ook hun mondelinge taalvaardigheid en leren dat lezen leuk is. Kinderen krijgen een gratis bibliotheekpas en vinden in de bibliotheek een speciale collectie boekjes die geschikt is voor baby’s en peuters.


5

3.

De bibliotheek als ontmoetingsplaats

Hoewel het deze beleidsperiode geen direct speerpunt is, vinden inwoners van Raalte ook de komende periode in de bibliotheek een plek om andere mensen te ontmoeten en kennis en ervaring te delen. Dit doen we door het bieden van een fysieke (werk)plek waar mensen elkaar tegenkomen en toegang hebben tot kennisbronnen. Daarnaast brengen we onze culturele en informatieve activiteiten onder bij een aparte stichting. Deze stichting wordt gerund door vrijwilligers en werkt met eigen middelen, maar kan gebruik maken van faciliteiten van de bibliotheek. Zo kunnen deze activiteiten groeien vanuit lokale betrokkenheid. 4.

Flankerend beleid

• • •

Marketing en communicatie op een hoger plan (draagvlak ontwikkelen) Samenwerking binnen de branche versterken (innovatiekracht ontwikkelen) Bijscholen personeel


6

2. Inleiding Onze samenleving verandert in razend tempo. Vergrijzing, ontlezing, digitalisering en veranderend mediagebruik vragen om een grondige bijstelling van onze strategie en beleid. Dat zullen we de komende jaren als gevolg van gemeentelijke bezuinigingen bovendien met minder middelen moeten doen. Dat betekent echter geenszins dat we bij de pakken neer gaan zitten. Het motiveert ons juist om belangrijke keuzes te maken en met creatieve oplossingen te komen. Het onderhavige beleidsplan staat daarbij niet op zichzelf. Het is geschreven in het licht van het landelijke en provinciale bibliotheekbeleid, waarvan de contouren inmiddels voorzichtig zichtbaar worden. In het meerjarenbeleidsplan presenteren we een helder scenario waarmee we onze sterkte kanten benutten en inspelen op de kansen die er liggen. Bestuur en directie zijn ervan overtuigd dat we hiermee optimaal rendement behalen en toekomstbestendig zijn. Dit alles met als doel dat we ook in de toekomst in onze gemeente beschikken over een bibliotheek die mensen in staat stelt om actief deel te nemen aan de maatschappij en zich te ontplooien. Kortom, een plan dat weer tot optimisme stemt! Namens het bestuur van Bibliotheek Raalte, Frederique Westera, Directeur Bibliotheek Raalte


7

3. Trends en ontwikkelingen 3.1 Maatschappelijke ontwikkelingen Om Om onze maatschappelijke rol ook in de toekomst optimaal te kunnen spelen, moeten we als bibliotheek inspelen op verschillende trends en ontwikkelingen in onze samenleving. Verstedelijking en vergrijzing Steden hebben grote aantrekkingskracht, met name op de jeugd en jonge gezinnen. Dorpen raken leger, vergrijzen sneller en voorzieningen verdwijnen.  Behoefte aan het in stand houden en/of het vergroten van de leefbaarheid op het platteland  Behoefte aan een aanbod gericht op senioren Digitalisering en veranderend mediagebruik De opkomst van e-books, e-content, smartphones, tablets en sociale netwerken lijkt niet meer te stuiten. Informatie is 24 uur per dag overal beschikbaar. Dit zet de wijze waarop we informatie verwerken volledig op zijn kop. Er ontstaat een zap mindset, waarbij mensen steeds vluchtiger en continue informatie consumeren.  Behoefte aan content voor verschillende media, die aansluit bij de hedendaagse wijze van informatie verwerken User generated content Informatie is niet alleen altijd en overal beschikbaar, er komen ook steeds nieuwe bronnen bij. Consumenten van informatie produceren in toenemende mate ook zelf informatie. Dit beïnvloedt de hoeveelheid en de waarde van informatie.  Behoefte aan relevante informatie Kennissamenleving In onze kennissamenleving verwachten we van mensen dat ze zelfredzaam zijn en zich blijven ontwikkelen. De voortdurende (technologische) veranderingen zijn voor bepaalde groepen in de samenleving een stuk moeilijker om bij te benen, waardoor polarisatie optreedt.  Behoefte aan het aanleren van benodigde kennis en vaardigheden Het Nieuwe Werken Vaste banen voor het leven behoren langzamerhand tot het verleden. Werk wordt bij voorkeur projectmatig ingericht, waarbij de werkplek steeds vaker thuis of op locaties elders is. Steeds meer mensen werken bovendien voor zichzelf.  Behoefte aan het bijhouden/ontwikkelen van (nieuwe) kennis en vaardigheden  Behoefte aan netwerken/delen


8

Individualisering en socialisering We hebben een druk bestaan, leven in een multiculturele samenleving waarin traditionele verbanden wegvallen en individualisering toeneemt.  Behoefte aan verbinding  Behoefte aan het virtueel en fysiek delen van ervaringen Ontlezing en concurrentie In ons drukke bestaan, waarbij we al zappend informatie tot ons nemen, neemt het lezen van een boek als vrijetijdsbesteding af aan populariteit. Bovendien komen er steeds meer vormen van vrijetijdsbesteding bij. Denk aan de toename van het aantal tv-kanalen, en de duizelingwekkende hoeveelheid toepassingen op het internet.

3.2 Bezuinigingen op het openbaar bibliotheekwerk Extra landelijke gelden voor de digitale bibliotheek en Kunst van Lezen Naast bovenstaande trends vormen de bezuinigingen op het openbaar bibliotheekwerk een belangrijke ontwikkeling waarmee we rekening moeten houden. Eerst het goede nieuws. Op landelijke niveau ontspringt de bibliotheek vooralsnog de bezuinigingsdans. De digitale bibliotheek en het leesbevorderingsprogramma Kunst van Lezen kunnen zelfs op extra impulsen rekenen. Provincie en gemeente snijden in bibliotheekwerk Datzelfde gaat helaas niet op voor de provinciale en lokale steun aan het bibliotheekwerk. Op provinciaal niveau zullen we het de komende jaren met een stuk minder moeten doen nu er een einde is gekomen aan de extra innovatiegelden (1,2 miljoen euro per jaar) en ook in de reguliere subsidie wordt gesneden. En veel gemeentes waaronder ook Bibliotheek Raalte bezuinigen ook op het openbaar bibliotheekwerk. Beide ontwikkelingen versterken elkaar en hebben uiteraard gevolgen voor het gehele bibliotheekstelsel.

3.3 Conclusie trends en ontwikkelingen Vele kansen, maar beperkte middelen maken keuzes noodzakelijk Het inspelen op de behoeften die voortvloeien uit de geschetste trends biedt de bibliotheek goede kansen:   

De bibliotheek kan haar positie als dé informatieleverancier herpakken door relevante informatieve te bieden die geschikt is voor verschillende media. De bibliotheek kan haar educatieve functie verder versterken door het bieden van educatieve programma’s. Deze bibliotheek als werkplaats – letterlijk en figuurlijk - levert een wezenlijke bijdrage in een leven lang leren en het voorkomen van (leer)achterstanden. De bibliotheek kan haar ontmoetings- en debatfunctie beter benutten door het faciliteren van een laagdrempelige ontmoetingsplek en een gevarieerd aanbod van activiteiten. Hiermee maakt de bibliotheek het delen van ervaringen, van netwerken en verbinding mogelijk. Bezuinigingen zorgen er echter voor dat we op dit moment nog niet alle kansen kunnen benutten. We moeten kiezen. De kaders worden daarbij gevormd door het landelijk en provinciaal beleid (hoofdstuk 3). De uiteindelijke keuzes staan beschreven in de strategie (hoofdstuk 5).


9

4. Hoofdlijnen landelijk en provinciaal beleid 4.1 Landelijke ontwikkelingen 4.1.1 De Agenda voor de Toekomst Drie kernfuncties: informatie, educatie en lezen De huidige Agenda voor de Toekomst loopt tot en met 2012. De nieuwe branchestrategie en Agenda voor de Toekomst verschijnen medio 2012 en gaan volgend jaar in. De huidige Agenda focust op 3 kernfuncties: informatie, educatie en lezen. Hieronder gaan we in op de programma’s waar we nu en de komende jaren met behulp van landelijke subsidie op insteken. Landelijke digitale infrastructuur Op landelijke niveau bundelen de bibliotheken hun krachten op digitaal gebied. Met behulp van een structurele implementatiesubsidie van het Rijk krijgt de landelijke technische infrastructuur van de digitale bibliotheek vorm. Deze infrastructuur maakt een flink aantal digitale diensten mogelijk, zoals: 

De Nationale Bibliotheek Catalogus Een openbare catalogus met de volledige collectie van alle bibliotheken in Nederland.



Het Datawarehouse Een verzameling van bibliotheekgegevens die kwalitatieve managementinformatie oplevert waarmee we onze dienstverlening kunnen verbeteren.



White Label Website Infrastructuur Een infrastructuur die een gestandaardiseerde website (white label) mogelijk maakt voor alle bibliotheken. Omdat de techniek en functionaliteit overal hetzelfde is kunnen bibliotheken zo eenvoudig content met elkaar delen.


10

Kunst van Lezen Over het enorme belang van lezen bestaat geen discussie. Lezen is een onmisbare vaardigheid om volwaardig deel te kunnen nemen aan onze samenleving. In 2008 is het programma Kunst van Lezen van start gegaan. Stichting Lezen en het Sector Instituut Openbare Bibliotheken sturen het project aan. Uitgangspunt van het programma is dat leesbevordering het meest effectief is als het bibliotheekaanbod naadloos aansluit bij het taalonderwijs. Daartoe brengt men best practices uit Nederland samen binnen één concept: de Bibliotheek op school. Het in Overijssel (pilot in Raalte) ontwikkelde Biebsearch Junior vormt één van de pijlers.

4.1.2 BibliotheekCharter en actualisering bibliotheekwetgeving BibliotheekCharter 2010-2012: gemeente verantwoordelijk voor de kern van het bibliotheekbestel In het BibliotheekCharter 2010-2012 hebben gemeenten, provincies en het Rijk afspraken gemaakt over hun rolverdeling en de gezamenlijke doelen van bibliotheekinnovatie. Een van de afspraken is dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de kern van het bibliotheekstelsel: de openbare lokale / regionale basisbibliotheken. Op basis van de Wet op het specifiek cultuurbeleid moeten gemeenten bevorderen dat de door hen bekostigde bibliotheken kunnen deelnemen aan provinciale en landelijke bibliotheeknetwerken en het leenverkeer tussen bibliotheken. Staatssecretaris van OCW wil bibliotheekwetgeving aanpassen De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap , Halbe Zijlstra, heeft op 7 december 2011 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd over de actualisering van de bibliotheekwetgeving. Deze is in zijn ogen door de opkomst van de digitale bibliotheek niet meer actueel. Functies cultuur, ontmoeting en debat facultatief Hoewel de Staatssecretaris vindt dat de bibliotheek nog steeds een belangrijke publieke functie heeft, vindt hij alleen de kernfuncties lezen, leren en informeren essentieel. De culturele functie, alsmede de ontmoetings- en debatfunctie van de bibliotheek zijn in zijn ogen facultatief. Bibliotheek bestaat uit twee componenten: een fysieke (lokaal) en een digitale (landelijk) Volgens de Staatssecretaris bestaat de bibliotheek uit een fysieke component waarvoor de verantwoordelijkheid lokaal ligt en een digitale component op landelijke niveau. Het Rijk bekostigt de landelijke infrastructuur en de helft van de digitale content. De andere helft moet uit lokale bibliotheekbudgetten komen. Het Rijk onttrekt hiertoe een bedrag uit de gemeentemiddelen. De hoogte van dit bedrag is nog onderwerp van onderhandeling tussen de staatssecretaris en de VNG. Andere rol provinciale bibliotheeklaag De Raad voor Cultuur vindt dat er sprake is van bestuurlijke drukte en adviseert de provinciale laag er tussenuit te halen. De Staatssecretaris denkt echter dat dit nadelig kan zijn voor de innovatiekracht van bibliotheken en handhaaft daarom vooralsnog voor de fysieke bibliotheek de bestuurslagen provincie en gemeente en voor de digitale bibliotheek Rijk en gemeente. Per component is er dus sprake van twee lagen. Geen dwingende voorwaarden in de wet met betrekking tot lokaal beleid De Staatssecretaris onderkent dat lokale bezuinigingen een gevaar vormen voor de effectiviteit van het bibliotheekstelsel. Toch wil hij geen dwingende voorwaarden in de wet vastleggen ten aanzien van lokaal beleid en lokale financiering, maar sluit hij aan bij de afspraken uit het BibliotheekCharter. De lokale bezuinigingen op het bibliotheekwerk bedragen in 2014 ten opzicht van 2011 gemiddeld 9 %. De Staatssecretaris vindt dit acceptabel.


11

De beoogde datum van inwerkingtreding van de aangepaste wet is 2013; medio 2012 wordt deze wet bij de Tweede Kamer ingediend. Risico’s nieuwe bibliotheekwet Hoewel de brief goede elementen bevat (bibliotheekwerk is een publieke taak, digitale infrastructuur wordt landelijk ontwikkeld) zijn er volgens ons drie belangrijke risico’s: 





Een marginale rol voor Provinciale Service Organisaties (PSO’s) zou grote gevolgen kunnen hebben voor lokale bibliotheken. In Overijssel heeft de PSO in de vorm van de OBD een belangrijke rol als samenwerkingspartner van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken. Juist dankzij deze samenwerking heeft Overijssel in Nederland een voorloperpositie op het gebied van bibliotheekinnovatie. Niet voor niets kwamen de Beste Bibliotheek van Nederland, de beste Bibliothecaris van Nederland en de beste website (zowel de vak- als de publieksprijs) in 2011 uit Overijssel. De Staatssecretaris wil geen minimale subsidiëringsnormen voor de gemeenten in de wet vastleggen. Dit blijft zo een gentlemen’s agreement met alle risico’s van dien voor zowel de lokale bibliotheek als het gehele stelsel.goed bereikbare centrale vestiging in Raalte voor mobiele volwassenen en senioren met ruime openingstijden en een volwassen servicepunt in Heino volgens de laatste inzichten; Als het Rijk middelen uit het gemeentefonds onttrekt ten behoeve van digitale content, bestaat de kans dat gemeentes dit door vertalen naar het lokale budget voor openbaar bibliotheekwerk.

4.2

Provinciale ontwikkelingen

4.2.1 Overijssels bibliotheekwerk en gezamenlijke missie

Nooit het wiel twee keer uitvinden Het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken heeft het afgelopen decennium haar meerwaarde voor de individuele bibliotheken ruimschoots bewezen. Door de gebundelde krachten en gedeelde expertise hoeven we het wiel nooit twee keer uit te vinden en kunnen we snel inspelen op veranderingen in de samenleving. Met de gezamenlijk ontwikkelde concepten de Ideale Bibliotheekformule en Biebsearch heeft het netwerk de neerwaartse trend van leden en uitleningen weten te keren. En juist in de komende onzekere tjiden is deze provinciale bibliotheeklaag van essentieel belang. Missie Netwerk van Overijsselse Bibliotheken Het Directie Overleg Bibliotheken Overijssel (DOBO) heeft op 4 september 2006 haar missie voor het netwerk geformuleerd:


12

Het netwerk van Overijsselse Bibliotheken is de motor van innovatie, kwaliteit en inspiratie voor de individuele netwerkpartners en stimuleert daarmee de ontwikkeling van de rol van de bibliotheek in de samenleving.

4.2.2 Gezamenlijke strategie De Overijsselse Bibliotheken hebben ruime ervaring in het uitvoeren van gezamenlijk vernieuwingsbeleid. Voor 2012 is er een gezamenlijk jaarplan opgesteld . Dit jaar maken we bovendien een nieuw meerjarenprogramma voor de periode 2013-2016, gelijk aan de beleidsperiode van de provincie. De kernfuncties van de lokale bibliotheek – lezen, informatie, educatie, cultuur en ontmoeting vormen de basis van de strategie van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken. Onze gezamenlijke inspanningen hebben als doel deze kernfuncties naar een hoger plan te tillen.

4.2.3 Inhoudelijke provinciale lijnen voor de periode 2012-2016 Borgen succesformules en speciale aandacht voor de maatschappelijke en educatieve functie van de bibliotheek. In de komende jaren wil het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken voortborduren op de succesvolle weg van de vorige beleidsperiode. Dat betekent onder andere dat de formules (Ideale Bibliotheek en Biebsearch) verder worden ontwikkeld en geïmplementeerd in het netwerk. Daarnaast is er speciale aandacht voor de maatschappelijke en educatieve functie van de bibliotheek en het doorontwikkelen van de digitale bibliotheek. De bibliotheek als dé autoriteit voor toegang tot informatie, zelfredzaamheid en ontplooiing.

4.2.4 Provinciaal spreidingsonderzoek Zeer recentelijk (april 2012) is het eindrapport van het provinciaal spreidingsonderzoek verschenen. Dit onderzoek is door een VNG trainee in opdracht van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken uitgevoerd. In dit rapport worden de volgende aanbevelingen gedaan:  



In het kader van leesbevordering en taalontwikkeling zou er voor de jeugd 4-12 jaar in elk dorp een voorziening moeten zijn ongeacht het aantal inwoners of de afstand tot een bibliotheek; Ook voor niet-mobiele volwassenen is het aantal inwoners of de afstand tot een bibliotheekvestiging niet relevant en zou een vorm van dienstverlening gerealiseerd moeten worden; Voor een goede spreiding zou over de gemeentegrenzen heen gekeken moeten worden; Een dorp met minder dan 5.000 inwoners behoeft geen voorziening voor volwassenen mits er binnen een afstand van 7 kilometer wel een bibliotheekvoorziening is;

4.3 Conclusies landelijke en provinciale ontwikkelingen Lezen, leren en informeren De landelijke en provinciale ontwikkelingen en beleidskeuzes bepalen de richting voor de lokale bibliotheek. De komende beleidsperiode focussen we ons dan ook op de kernfuncties kennis & informatie, educatie & ontwikkeling en lezen. Kansen op het gebied van ontmoeting & debat pakken we vooralsnog niet op. De gekozen richting brengen we zowel fysiek als digitaal tot uitdrukking. MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

13

Enerzijds staat de komende periode in het teken van het borgen wat we de afgelopen jaren hebben bereikt. Anderzijds hebben we aandacht voor onze educatieve functie en het maatschappelijke rendement daarvan.

5. Lokale ontwikkelingen 5.1 Huidige stand van zaken Bibliotheek Raalte 5.1.1 Organisatie Dorpsbibliotheek Bibliotheek Raalte is wat men noemt een dorpsbibliotheek. De bibliotheek kent een goede spreiding met 1 hoofdvestiging, 2 nevenvestigingen, 4 infopleinen en 2 uitleenposten. Via deze vestigingen vindt de uitleen plaats. De backoffice is gesitueerd in de ho ofdvestiging van waaruit ook de dienstverlening aan de scholen en de organisatie van culturele en informatieve activiteiten plaats vindt. Organisatie Bibliotheek Raalte is een zelfstandige stichting. De dagelijks leiding ligt in handen van een (parttime) directeur die ook het beleid voorbereidt. De vaststelling en toetsing vindt plaats door het bestuur. Het personeelsbestand bestaat uit 16 personen, samen goed voor 8,4 fte. Daarnaast wordt de bibliotheek ondersteund door 77 vrijwilligers. De medewerkers zijn zeer betrokken, maar de capaciteit is te beperkt om alle kansen te benutten. Bovendien is de teamsamenstelling nogal eenzijdig (vrouw 40-60 jaar) en vormt daarmee geen afspiegeling van ons ledenbestand.


14

Categorie best scorende bibliotheken In 2011 vond de vierjaarlijkse audit plaats. Bibliotheek Raalte scoorde 95 % normconform (minimum om gecertificeerd te worden is 75 %) en behoort daarmee tot de 20 % best scorende bibliotheken van Nederland

5.1.2 Dienstverlening Toegangspoort tot culturele en informatieve bronnen (fysiek en digitaal) De bibliotheek staat het meest bekend om het uitlenen van materialen zoals boeken, cd-roms, dvds en tijdschriften. Het aantal uitleningen van deze materialen neemt nog jaarlijks toe, zie bijlage 2. Een belangrijke succesfactor daarbij is de goede spreiding van de bibliotheek die bestaat uit 1 hoofdvestiging, 2 nevenvestigingen, 4 infopleinen en 2 uitleenposten. Maar de bibliotheek biedt ook toegang tot databanken en talloze e-books. Deze materialen kunnen zowel vanuit de bibliotheek als vanuit huis benaderd worden. Het aanbod van digitale materialen neemt gestaag toe. Een belangrijke succesfactor daarbij is het tot stand komen van leenrecht op e-content. Daarnaast kan men in de bibliotheek zelf kranten en tijdschriften lezen. Leesbevordering via verschillende wegen Eén van de doelstellingen van de bibliotheek is het bevorderen van lezen om daarmee leesvaardigheid te stimuleren. Dit doet Bibliotheek Raalte op 3 fronten:  



Door het beschikbaar stellen en uitlenen van leesmaterialen Door het organiseren van leesbevorderingsactiviteiten voor volwassen en jeugd (denk aan de activiteiten in het kader van de (Kinder)Boekenweek, de campagne “Nederland leest”, de samenwerking met het Leescafé, de Voorleeswedstrijd, etc.) Door het aanbieden van leesbevorderingsproducten en -diensten voor het onderwijs (waaronder het VVE) zoals projectcollecties, leespromotiecursussen voor leerkrachten, doorlopende leeslijnen, etc. Bibliotheek Raalte werkt nauw samen met alle primair onderwijs en VVE instellingen binnen de gemeente Raalte. Op bescheidener schaal werken we samen met het VO en MBO. Mediawijsheid: goed gebruik van nieuwe media In de bibliotheek organiseren we verschillende cursussen, lezingen en workshops waarin volwassen op een veilige manier leren omgaan met nieuwe media. Daarnaast faciliteren we regelmatig inloopspreekuren waar mensen terecht kunnen met vragen over hard- en software. En alhoewel de jeugd goed met allerlei media overweg kan, weet men niet altijd even goed informatie te vinden en op waarde te schatten. Daarnaast zijn zij zich onvoldoende bewust van de risico’s van (onveilig) internetgebruik. Via het onderwijs biedt de bibliotheek verschillende programma’s aan om de jeugd echt mediawijs te maken. Informatief en cultureel programma In samenwerking met verschillende lokale instellingen en ondersteund door vrijwilligers bieden we een mooi informatief en cultureel programma voor uiteenlopende doelgroepen. De activiteiten zijn laagdrempelig en kleinschalig. Zij versterken enerzijds onze informatieve en culturele functie, maar dragen ook bij aan het ontmoeten en het verbinden van mensen. MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

15

5.1.3 Wapenfeiten van de laatste jaren De afgelopen jaren hebben in het teken gestaan van: Het verbeteren van de kwaliteit van de bestaande dienstverlening Ons aanbod is actueler en beter afgestemd op de behoefte van de leden. De boeken en andere materialen worden aantrekkelijker gepresenteerd in de kasten en op de displaytafels. De openingstijden zijn flink verruimd en de klantgerichtheid van de medewerkers is door trainingen sterk verbeterd. Leden hebben bovendien nu thuis toegang tot databanken en kunnen gastlenen in alle Overijsselse bibliotheken. In het klanttevredenheidsonderzoek dat in 2010 heeft plaats gevonden beoordeelden onze leden ons met een 8.0. Verbeteren bedrijfsvoering We hebben een nieuw administratiesysteem ingevoerd en werkprocessen geoptimaliseerd. Innovatie Bibliotheek Raalte heeft als één van de eerste bibliotheken de Ideale Bibliotheekformule van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken ingevoerd. Daarnaast hebben we de provinciale pilots Biebsearch Junior en het virtueel loket in Raalte uitgevoerd en hebben we de nieuwe provinciale website geïmplementeerd.

Samenwerking binnen het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken We hebben intensief samengewerkt binnen het provinciale bibliotheeknetwerk op het gebied van innovatie, backoffice en gezamenlijke inkoop.


16

Samenwerking met lokale partijen Met lokale partijen hebben we samengewerkt aan een structureel programma op cultureel en informatief gebied.

5.1.4 Cijfers en trends (zie bijlage 2) Meer leden en uitleningen Waar het aantal leden en uitleningen landelijk gezien daalt, is er in Raalte sinds de invoering van de Ideale Bibliotheekformule in 2009 sprake van een kentering. Zowel het aantal leden als uitleningen stijgen weer, ondanks een behoorlijke terugloop in de buurtdorpen met een infoplein. Drie op de tien inwoners van Raalte is lid van de bibliotheek Drie op de tien inwoners van de gemeente Raalte is lid van de bibliotheek. Dit aantal ligt 5 procent boven het landelijk gemiddelde. In Raalte en Heino bestaat de helft van het aantal leden uit volwassenen en is 20 % van de volwassen inwoners lid. Echter, in de buurtdorpen en Heeten is het aantal betalende leden (volwassenen) slechts een derde of minder en is gemiddeld minder dan 10 % van de volwassen inwoners lid. (Zie bijlage 2 (8.2)). Stuk minder uitleningen na overgang van servicepunt naar infopleinen In 2005 en 2007 heeft Bibliotheek Raalte te maken gehad met aanzienlijke bezuinigingen terwijl de kosten stegen (huisvesting Kulturhus Raalte, digitale bibliotheek, personele lasten). Deze bezuinigingen zijn deels opgevangen door vier servicepunten te vervangen door infopleinen. De infopleinen worden gerund door vrijwilligers. De collectie is vooral afgestemd op de jeugd en senioren. Sinds het vervangen van de servicepunten door infopleinen is het aantal volwassen leden afgenomen en zijn de uitleningen met 40 % afgenomen.

5.2 Samenwerken Lokaal samenwerken We hebben de laatste jaren veel samengewerkt met lokale instellingen op het gebied van welzijn, educatie en cultuur. Deze samenwerkingsverbanden hadden veelal een pragmatisch karakter met voordelen voor alle partijen en niet in de minste plaats de klant. Lokale bibliotheken steeds afhankelijker van netwerk van bibliotheken De afgelopen jaren is de focus in de bibliotheekbranche en verschillende overheden – waaronder de gemeente Raalte - vooral verschoven naar drie kernfuncties: • • •

kennis & informatie educatie & ontwikkeling lezen Bij de invulling hiervan zijn lokale bibliotheken steeds afhankelijker van het netwerk van bibliotheken. Zodoende is de aandacht verschoven van de samenwerking met lokale instellingen naar het netwerk van openbare bibliotheken om onze belangrijkste taken goed uit te kunnen MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

17

voeren. In Overijssel is onder andere de Vereniging van Overijsselse Bibliotheken en de Provinciale Backoffice opgericht. Kunst & cultuur en ontmoeting & debat uitsluitend mogelijk in samenwerking met lokale partners Dit betekent uiteraard niet dat we voor de overige kernfuncties kunst & cultuur en ontmoeting & debat niet langer samenwerken met lokale partners. Sterker nog, we kunnen deze zaken alleen nog vormgeven door met hen samen te werken.

5.3 Gemeentebeleid Deelnemen aan samenleving en persoonlijke groei Hoewel de gemeente Raalte in de visiedocumenten Samen vooruit; Raalte 2020 (mei, 2008) en Culturaalte op maat (januari, 2008) geen aparte aandacht besteedt aan de bibliotheek, sluit de inhoud naadloos aan op onze missie, visie en kernfuncties. Ook Bibliotheek Raalte hecht er waarde aan dat alle inwoners in staat zijn deel te nemen aan de Raalter samenleving en de kans krijgen zich persoonlijk te ontplooien. Inmiddels is in 2012 een nieuwe cultuurnota vastgesteld (actualisatie 2012-2016: samenspel). In deze nota wordt ook geen aparte aandacht aan de bibliotheek besteed, maar wordt wel de trend van regionalisering (opschaling) en de noodzaak tot samenwerking erkend.

Visie Raalte sluit aan bij keuzes Staatssecretaris In 2008 heeft de gemeente specifiek bibliotheekbeleid opgesteld (looptijd tot en met 2011) waarin de focus ligt op de kernfuncties kennis & informatie, ontwikkeling & informatie en lezen. Dit sluit aan bij de huidige keuze van de Staatssecretaris van OCW die lezen, leren en informeren als kerntaken ziet voor de bibliotheek. Doelgroepen gemeente nog steeds actueel De gemeente benoemt in haar bibliotheekbeleid bovendien jeugd tot twaalf jaar en digibeten als belangrijkste doelgroepen. Ook deze keuze lijkt nog steeds erg actueel wanneer je de term digibeten vertaalt naar mensen die onvoldoende mediawijs en mediavaardig zijn om volwaardig mee te kunnen komen. Niet de accommodatie maar de functie van de bibliotheek staat centraal In het bibliotheekbeleid stelde de gemeente nog dat in alle kernen van de gemeente een fysieke vorm van dienstverlening aanwezig moet zijn. Deze voorwaarde lijkt nu van tafel. In het bestuursakkoord 2010 – 2014 en de Perspectiefnota en Begroting 2010-2014 zet het college niet langer de accommodatie maar de functie van de bibliotheek centraal. Bezuinigingstaakstelling kan oplopen naar 25 procent met ingang van 2014 In diezelfde stukken laat het college weten de bibliotheek een taakstelling op te willen leggen die kan oplopen tot 25 % met ingang van 2014. Dit zou volgens het college voor het leeuwendeel gerealiseerd kunnen worden door te besparen op huisvestingslasten in de buurtdorpen. Wanneer dit niet realistisch is zal het bezuinigingsvoorstel worden bijgesteld, zo heeft men in het laatste overleg laten weten.


18

Het college heeft de bibliotheek bovendien de opdracht gegeven een toekomstvisie te ontwikkelen waarin we inspelen op de maatschappelijke ontwikkelingen.

5.4 Conclusies lokale ontwikkelingen en lokaal beleid Bibliotheek Raalte staat er goed voor bij start nieuwe beleidsperiode De wereld verandert en middenin een periode van bezuinigingen worden er nieuwe eisen gesteld aan het bibliotheekwerk. Tegelijkertijd willen we de dienstverlening waarover onze gebruikers zo tevreden zijn behouden. Het vertrekpunt is gelukkig goed. De bibliotheek doet het uitstekend met veel leden, stijgende uitleencijfers, tevreden klanten, een bedrijfsvoering die op orde is en innovatieve diensten. Daarbij sluiten de keuzes die de bibliotheek en gemeente in Raalte de afgelopen periode hebben gemaakt goed aan bij de richting die nu landelijke en provinciaal wordt ingeslagen. Tenslotte kunnen we juist bij het aantonen van ons maatschappelijk rendement bogen op sterke punten als onze expertise op het gebied van leesbevordering en informatie en onze goede relatie met het onderwijs. Echter, zoals gezegd kunnen we niet alles meer doen en zijn we genoodzaakt keuzes te maken.


19

6. Strategie 6.1 Missie en strategische leidraad Onze missie: Bibliotheek Raalte wil burgers ondersteunen bij het leren en kunnen participeren in de samenleving door het ontsluiten van een schatkamer aan bronnen, het bieden van een werkplaats op het gebied van taal, lezen en mediawijsheid en het faciliteren van een ontmoetingsplaats. Het eerste deel van de missie stamt nog uit het voorgaande meerjarenbeleidsplan (en vele daarvoor) maar is nog onverminderd van kracht. Het tweede deel van de missie is nieuw en geeft aan dat het speelveld van de bibliotheek zich ontwikkelt van een schatkamer naar een schatkamer plus werkplaats plus ontmoetingsplaats. Een werkplaats voor mensen die moeten leren (vanwege achterstand of simpelweg omdat ze leerplichtig zijn) en een ontmoetingsplaats voor mensen die zichzelf willen ontplooien. De Bibliotheek is de autoriteit voor toegang tot informatie, zelfredzaamheid en ontplooiing binnen handbereik Hieronder volgt een korte uitleg wat met de drie pijlers wordt bedoeld. Schatkamer aan bronnen De schatkamer aan bronnen is de basis van de bibliotheek. In het ontsluiten van die schatkamer voor iedereen schuilt de kracht en het bestaansrecht van de bibliotheek. Onder bronnen worden zowel fysieke als digitale bronnen verstaan en zowel fictie (verbeelding) als non-fictie (informatie) materiaal. Belangrijk is dat de content die we ontsluiten aansluit bij de verschillende consumptiestijlen en relevant is voor de gebruiker. Het bieden van een werkplaats op het gebied van taal, lezen en mediawijsheid Het gaat hier om zelfredzaamheid en om mensen die ‘moeten’. Moeten omdat ze bepaalde kennis/vaardigheden (leesvaardigheid en informatieve vaardigheden) missen om te participeren in de maatschappij. Maar ook moeten omdat ze nog op school zitten om te leren. Het gaat hier overigens niet per se om een fysieke werkplaats, maar vooral om de gelegenheid die we bieden. Dit kan zowel fysiek als digitaal zijn en zowel in de bibliotheek als thuis, op school of in een verzorgingshuis. De werkplaats is gekoppeld aan de schatkamer. Het faciliteren van een ontmoetingsplaats Het gaat hier om mensen die zelf willen. Om mensen die zich willen ontplooien. Het gaat om het delen van informatie, kennis en ervaring. En het gaat om verbinden. Ook in dit geval kan het om een fysieke, maar ook om een virtuele ontmoetingsplaats gaan. En ook deze dienst is gekoppeld aan de schatkamer. De bibliotheek is de gastheer die co-creatie helpt te faciliteren.

6.2 Strategische keuzes Vergroten maatschappelijk rendement is leidraad Zoals aangegeven kenmerkt deze beleidsperiode zich door het maken van keuzes. Leidraad daarbij is onze ambitie het maatschappelijk rendement van de bibliotheek te vergroten. Dit vertaalt zich in de volgende strategische keuzes:


20

Schatkamer voor iedereen Onze schatkamer aan informatieve en culturele bronnen is en blijft voor alle inwoners van de gemeente Raalte toegankelijk: iedereen heeft recht op vrije toegang tot informatie en cultuur. We stellen de schatkamer zowel fysiek als digitaal beschikbaar. De keuzes m.b.t. de fysieke spreiding zijn gebaseerd op financiële haalbaarheid, rendement, toekomstbestendigheid en de mobiliteit van de verschillende doelgroepen. Werkplaats voor de jeugd Laaggeletterdheid en het onvoldoende mediawijs (informatief vaardig) zijn, vormen een groot maatschappelijk probleem. Naast het bieden van speciale materialen voor mensen met een achterstand (in aansluiting op het aanbod van Landstede), zet Bibliotheek Raalte haar expertise op het gebied van leesbevordering en mediawijsheid vooral in ten behoeve van de jeugd: niet alleen om achterstanden weg te werken, maar vooral om achterstanden en dus toekomstige maatschappelijke kosten te voorkomen. We faciliteren ontmoeting, maar regisseren het niet We stoten het organiseren van ontmoeting af, maar stellen de faciliteiten van de bibliotheek wel ter beschikking. Afgeleide keuzes Bibliotheek Raalte zet haar financiële reserves in om ook de komende jaren te kunnen blijven innoveren, om een toekomstbestendige infrastructuur neer te zetten en haar rol op het gebied van preventie van laaggeletterdheid te bestendigen. Daarnaast breidt Bibliotheek Raalte de samenwerking binnen de branche verder uit om meer innovatiekracht en efficiency te bereiken. Aansluiting landelijke focus en provinciale keuzes Deze keuzes weerspiegelen ook de landelijke focus op lezen, leren en informeren en de provinciale keuzes om naast het borgen van de formules uit de voorgaande beleidsperiode zich vooral te richten op de maatschappelijke en educatieve functie van de bibliotheek. Programmalijnen Voor de komende beleidsperiode onderscheiden we 4 programmalijnen waarbinnen de strategische keuzes tot uitdrukking komen, zie paragraaf 6.4.

6.3 Strategische doelstellingen Aan het eind van deze beleidsperiode (eind 2015) willen we het volgende bereikt hebben:     

Gebruikscijfers Stijging aantal jeugdleden 0-4 jaar (van 17 % naar 50 %) Stijging aantal jeugdleden 4-12 jaar (van 92 % naar 100 %) Behoud van het aantal leden onder jongeren 12-18 jaar (71 %) Behoud van het huidig aantal volwassen leden (15 %) Stijging van het aantal uitleningen met 10 % (naar 525.000 exemplaren) Stijging van het aantal bezoekers van de centrale vestiging met 25 % (naar 215.000 bezoekers per jaar)


21

  

Overige doelstellingen Een bijdrage leveren aan het verlagen van het toekomstig aantal laaggeletterden binnen de gemeente Raalte (van 12 % naar 10 %) 98 % van de inwoners van het dorp Raalte weet de bibliotheek te vinden 50 % van alle inwoners van de gemeente Raalte kan zonder hulp naast het uitlenen van materialen nog een dienst of product van de bibliotheek benoemen We zijn er van overtuigd dat we deze doelstellingen kunnen behalen door het uitwerken en uitvoeren van de programmalijnen, zie de paragraaf hieronder.

6.4 Programmalijnen In deze beleidsperiode onderscheiden we drie inhoudelijke programmalijnen en één ondersteunende programmalijn. De inhoudelijke programmalijnen lopen synchroon met de pijlers uit onze missie.

6.4.1 Programmalijn 1 | De Schatkamer Optimaliseren dienstverlening Uit de groei van het aantal leden (10.700) en de gestegen uitleningen (475.000) blijkt dat het fysieke aanbod nog steeds populair is. Voor al deze leden die met plezier gebruik maken van de bibliotheek behouden we onze aantrekkelijke collectie en blijven we onze dienstverlening rond het uitlenen optimaliseren. Denk hierbij aan:   



Het doorontwikkelen van op klantwensen gebaseerde Ideale Bibliotheekformule van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken; Het ondersteunen van de fysieke uitleenfunctie met digitale dienstverlening; Nieuwe diensten zoals het landelijk gastlenerschap en het delen van leeservaringen; Het versterken van de Ideale Bibliotheekformule door het (in afstemming met het netwerk) ontwikkelen van een marketingmodule bij de formule. Digitale bibliotheek Onder invloed van de digitalisering van content, het veranderend mediagebruik, de opkomst van user generated content, maar ook onder invloed van klantwensen - die in het gebruik van bibliotheekdiensten niet meer belemmerd wil worden door beperkte openingstijden, een bibliotheekpand of de grenzen van een gemeente - wordt de digitale bibliotheek steeds belangrijker. Tegelijkertijd vergt het inspelen op deze trends investeringen en competenties die een lokale bibliotheek te boven gaan. De staatssecretaris onderkent dit en geeft aan dat er op landelijk niveau geïnvesteerd en ontwikkeld moet worden, maar dat deze ontwikkelingen lokaal geïmplmenteerd moeten worden. Op deze manier wordt de digitale bibliotheek voor iedereen toegankelijk. In 2010 hebben 4 bibliotheken per provincie (waaronder Raalte) en in 2011 alle bibliotheken subsidie ontvangen om aan te sluiten bij de landelijke infrastructuur. In Overijssel is deze subsidie doorgesluisd naar het netwerk waar de provinciale backoffice (PBO) deze aansluiting voor haar rekening MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

22

neem . Het gaat hierbij om 3 componenten:   

implementatie White Label Widgets Website aansluiten op de Nationale Bibliotheek Catalogus aansluiten van administratieve systemen bij Datawarehouse (CRM en managementinformatie) We zijn voor deze ontwikkelingen dus voor een groot deel afhankelijk van de innovatiekracht van de landelijke organisatie en de werkzaamheden van de PBO. Maar behalve de aanwijzingen van de PBO op te volgen, is het aan ons om de ontwikkelingen goed te blijven volgen, feedback te geven, maar ook om goed over deze dienstverlening te communiceren met onze doelgroepen. Spreidingsbeleid De huidige wijze van spreiding is financieel niet meer haalbaar. Bovendien leert de ervaring met de infopleinen dat verschraling tot magere resultaten leidt. We denken op een andere manier met minder middelen betere resultaten (oftewel meer maatschappelijke rendement) te kunnen behalen, te weten:  Alle primair onderwijsinstellingen een Bibliotheek op school We streven er naar om in iedere primair onderwijs instelling in de gemeente Raalte een Bibliotheek op school in te richten. Onze jeugdcollectie komt dus in de scholen te staan. Daarmee bereiken we alle kinderen, dus ook kinderen die nu (nog) niet van lezen houden. Bovendien kunnen we deze ‘schatkamer van verhalen’ in de scholen gebruiken voor onze educatieve programma’s (zie programmalijn 2 De Werkplaats). Hiervoor is commitment van de scholen nodig. De ervaring in den lande (maar ook in Raalte waar 2 scholen participeren in de provinciale pilot Bibliotheek op School) zijn positief. De scholen hebben veel te winnen: hun leerlingen presteren beter. Mochten de resultaten een school toch niet overtuigen, dan zoeken we naar een geschikt alternatief.  Een centrale vestiging in Raalte en een servicepunt in Heino Voor de klanten die willen grasduinen in de rijke fysieke collectie van de bibliotheek, handhaven we een centrale vestiging in Raalte en een servicepunt voor volwassenen in Heino en wel volgens de laatste inzichten van de Ideale Bibliotheekformule van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken. De bibliotheek in Raalte blijft gehuisvest in het Kulturhus dicht bij de winkels, met ruime openingstijden (winkeltijden), met voldoende parkeergelegenheid en een collectie gericht op alle doelgroepen. Wel verhuizen we naar de begane grond waardoor de bibliotheek compacter, maar ook toegankelijker en meer zichtbaar wordt. De bibliotheek in Heino zal waarschijnlijk elders worden ondergebracht, maar wel op een goed bereikbare plek. De omstandigheden van waar het servicepunt zal worden ondergebracht, zullen medebepalend worden voor de openingstijden. De collectie richt zich op volwassenen en peuters (de jeugd wordt bediend via de Bibliotheek op School).  Inlever- en afhaalpunten in de buurtdorpen In elk buurtdorp in de gemeente Raalte komt een inleveren afhaalpunt waar leden bestelde boeken kunnen afhalen en inleveren. Het hangt van de lokale omstandigheden af waar dit inleveren ophaalpunt wordt ondergebracht. Deze dienstverlening wordt ondersteund via een vernieuwde website waar iedereen 24 uur per dag, zeven dagen per week eenvoudig materialen kan zoeken en reserveren. Er is geen eigen collectie.  Thuisbezorgdienst voor niet-mobiele senioren We breiden de boek-aan-huis service voor niet-mobiele senioren uit door ook de mogelijkheid van telefonisch reserveren te bieden.


23

 Digitale bibliotheek Dankzij de digitale bibliotheek zijn de databanken en e-books ook vanuit huis bereikbaar. Dat is ook een vorm van spreiding al betreft het e-content. Deze spreiding sluit aan bij de richtlijnen uit het eindrapport van het provinciaal spreidingsonderzoek. (Elk dorp zou moeten voorzien in een voorziening voor de jeugd, een voorziening voor volwassenen wordt pas noodzakelijk geacht bij een inwoneraantal van > 5.000 of een fysieke afstand tot een bibliotheekvestiging van meer dan 7 kilometer). Doelstellingen schatkamer 2012       

Verhuizen van centrale vestiging naar begane grond Kulturhus Raalte Implementatie Ideale Bibliotheekformule vestiging Raalte Ontwikkelen marketing module bij Ideale Bibliotheekformule: o Optimaliseren klantprocessen o Activiteiten op het gebied van ledenbehoud en ledenwerving Ontwikkelen van een inleveren afhaaleenheid (in samenwerking met netwerk) Implementatie White Label Widget Website (subsidieverplichting) Aansluiting landelijke digitale infrastructuur (subsidieverplichting) Implementeren van provinciaal ontwikkelde dienstverlening op het gebied van de schatkamer

Doelstellingen spreiding in de beleidsperiode 2012-2015

Bibliotheek op School Inlever- en afhaalpunt Centrale vestiging Servicepunt Heino Uitbreiding Boek-aan-huis

2012 2 0 1 0 0

2013 6 2 1 ?* 1

2014 12 5 1 ?* 1

2015 18 8 1 1 1

*Hangt af van lokale mogelijkheden en het moment waarop er collecties bij de scholen in Heino ondergebracht kunnen worden.

6.4.2 Programmalijn 2 | De werkplaats “12% van de inwoners van de gemeente Raalte is laaggeletterd en 25% van de kinderen start het primair onderwijs met een taalachterstand”* Een werkplaats voor taal, lezen en mediawijsheid Kunnen lezen en schrijven is een voorwaarde om volwaardig deel te kunnen nemen aan onze samenleving. We zien het dan ook als onze maatschappelijke plicht om laaggeletterdheid te bestrijden. Dit doen we onder andere door lezen zo aantrekkelijk en toegankelijk mogelijk te maken, maar ook door het aanbieden van programma’s voor de jeugd op het gebied van lezen en mediawijsheid voor de jeugd. Scholen vormen hierbij onze natuurlijke partners. BoekStart Met (voor)lezen kun je niet vroeg genoeg beginnen. Kinderen die al op jonge leeftijd in aanraking komen met boeken, ontwikkelen een grote voorsprong waar ze hun leven lang profijt van hebben. Met het project BoekStart bieden we ouders een uitgelezen mogelijkheid om al vroeg na de geboorte van hun kind aan de slag te gaan met het voorlezen van boekjes. Kinderen komen zo in MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

24

aanraking met een grotere woordenschat, ontwikkelen hun mondelinge taalvaardigheid in het gesprek erover en leren dat lezen leuk is. Kinderen krijgen een gratis bibliotheekpas en vinden in de bibliotheek een speciale collectie boekjes die geschikt is voor baby’s peuters. Het eerste contact wordt gelegd via het consultatiebureau. Werkplaats op school Onderzoek wijst uit dat (vrij) lezen direct bijdraagt aan een verbeterde woordenschat, spelling en grammatica en de taalvaardigheid van kinderen. Als kennisinstituut op het gebied van lezen en taal kunnen wij als geen ander scholen ondersteunen de lees- en leerprestaties van leerlingen te verbeteren. Als informatiespecialist zijn we ook de aangewezen partij om scholen te ondersteunen bij het mediawijs maken van hun leerlingen. Veel kinderen kunnen weliswaar goed overweg met de nieuwe media, maar weten niet hoe informatie te beoordelen en hoe het internet veilig te gebruiken. De komende periode willen we de samenwerking met het primair onderwijs intensiveren met het programma De Bibliotheek op school. Doel hiervan is dat voor de basisschooljeugd het plezier in lezen toeneemt en hun taal-, lees- en informatievaardigheden meetbaar verbeteren. Het programma bestaat uit 4 onderdelen: de collectie, activiteiten op het gebied van leesbevordering en bevordering van mediawijsheid (gericht op leerlingen, ouders en leerkrachten) en een digitale schil die het geheel ondersteunt. In Raalte lopen momenteel twee (landelijke/provinciale) pilots, één bij de Linderte (Raalte) en één bij de Gerardus Majellaschool (Broekland). De resultaten zijn zeer positief. Het definitieve concept wordt eind 2012 opgeleverd en januari 2013 gepresenteerd tijdens de NOT (Nationale Onderwijs Tentoonstelling). Werkplaats in de bibliotheek De bibliotheek ondersteunt mensen in hun zelfredzaamheid en bij hun ontplooiing door laagdrempelig toegang te bieden tot bronnen van informatie en cultuur. Maar het is net zo belangrijk dat men in staat is deze bronnen te verwerken. De bibliotheek helpt ook daarbij. We bieden in de centrale vestiging letterlijk werkplaatsen waar men toegang heeft tot de benodigde bronnen en waar men aan de slag kan met het eigen maken van vaardigheden op het gebied van lezen en mediawijsheid en waar speciale materialen aanwezig zijn voor mensen met leesproblemen. Daarnaast bieden we in samenwerking met andere partijen een bescheiden activiteitenprogramma aan voor volwassenen op het gebied van mediawijsheid.

Doelstellingen werkplaats 2012


25

     

Implementeren BoekStart binnen de gemeente Raalte Transitie pilot Biebsearch Junior naar de Bibliotheek op School afronden (2 scholen) Alle scholen informeren over de Bibliotheek op School 1-2 scholen acquireren Minimaal 10 (wifi) werkplekken creëren binnen vestiging Raalte Aanbod op het gebied van mediawijsheid handhaven

6.4.3 Programmalijn 3 | De Ontmoetingsplaats Een ontmoetingsplaats faciliteren In onze kennismaatschappij groeit de behoefte van mensen om kennis, interesses en ervaringen met elkaar te delen en elkaar te ontmoeten. Leren en jezelf ontplooien gebeurt steeds vaker in ontmoeting met anderen. Ook op het professionele vlak geldt dat mensen steeds vaker zoeken naar een plek om te werken en de vakkennis verder te ontwikkelen. Ook zoeken zij mogelijkheden om anderen te ontmoeten om kennis te delen en te netwerken. Hoewel ontmoeten geen speerpunt van de bibliotheek is wil de bibliotheek een dergelijke ontmoetingsplek wel faciliteren. Daarom bieden we zowel fysiek als digitaal een plek waar gelijkgestemden elkaar vinden en informatie en ervaringen met elkaar kunnen uitwisselen.

Vrienden van de Bieb De regie over de culturele en informatieve activiteiten die de ontmoetingsfunctie van de bibliotheek ondersteunen, brengen we onder bij een aparte Stichting: Vrienden van de Bieb. Deze stichting wordt gerund door vrijwilligers. Zo kan het mooi groeien vanuit de betrokkenheid van mensen uit de lokale samenleving. De stichting werkt met eigen middelen maar kan gebruik maken van de faciliteiten van de Bibliotheek Raalte (ruimte, bronnen, marketingkanaal).


26

Doelstellingen ontmoetingsplaats 2012  Minimaal 10 (wifi) werkplekken binnen vestiging Raalte  Oprichten stichting Vrienden van de Bieb

6.4.4 Programmalijn 4 | Flankerend beleid Om deze inhoudelijke programmalijnen uit te voeren, is ook ondersteuning nodig. Marketing en communicatie op een hoger plan De bibliotheek is van oudsher een vrij bescheiden instituut. We zijn het niet gewend om van de daken te schreeuwen hoe waardevol we zijn voor onze inwoners. De laatste jaren is dat binnen de branche aan het veranderen. De ontwikkeling van een bibliotheekformule die voorziet in een eigentijdse inrichting en presentatie van ons aanbod is hier een mooi voorbeeld van. De komende jaren zullen we zelf en in samenwerking met de provinciale en landelijke partners meer marketing- en communicatieactiviteiten ontwikkelen. Concreet gaat het om:   

Het ontwikkelen van een klantrelatiemanagementsysteem in samenwerking met het netwerk. Dit systeem brengt de individuele klant in kaart zodat we ons aanbod hierop voortdurend kunnen aanpassen; Het werken aan een marketingprogramma voor de Ideale Bibliotheekformule (denk aan klantprocessen, ledenbehoud- en ledenwervingsactiviteiten en (instore) communicatie); Het verbeteren van onze communicatie met leden, belanghebbenden en bezoekers, onder andere door inzet van social media.

Samenwerking is noodzakelijk Het is in dit meerjarenprogramma al een aantal keer genoemd. Samenwerking binnen de branche en met andere instellingen is cruciaal om onze maatschappelijke waarde te vergroten en innovatiekracht te ontwikkelen. De komende jaren zullen we   

Het samenwerking binnen het bibliotheeknetwerk versterken door actief deel te nemen aan het landelijk en provinciaal netwerk en door schaalvergroting te bewerkstelligen door regionale samenwerking/fusie De samenwerking met het onderwijs intensiveren De samenwerking met lokale partijen uitbreiden (via de Vrienden van de Bieb)

Bij- en omscholen personeel De plannen hebben gevolgen voor de inhoud van het werk voor het personeel van Bibliotheek Raalte. Waar de behoefte aan mensen in de klanten- en inlichtingenservice afneemt, zullen we juist meer mankracht nodig hebben om scholen te ondersteunen bij het promoten van lezen en het actueel houden van de collectie. Dit vraagt kortom om andere competenties van onze personeel. We gaan hiervoor een scholingsprogramma opzetten met aandacht voor de volgende aspecten:    

Leespromotie en mediawijsheidcompetenties Marketing en PR Projectmatig werken De samenwerking met het onderwijs intensiveren Kennis en vaardigheden in het kader van de Ideale Bibliotheekformule


27

       

Doelstellingen flankerend beleid 2012 Ontwikkelen van een marketing module bij Ideale Bibliotheekformule: Lobby meerjarenbeleid (gemeente, schoolbesturen, scholen. plaatselijk belang, vrijwilligers, leden en andere belanghebbenden) Plan m.b.t. inzet van social media in de interactie met belanghebbenden Deelname aan vaste commissie “onderwijsdienstverlening”van de VNOB (Vereniging Netwerk van Overijsselse Bibliotheken) Deelname aan tijdelijke commisie “strategie” van de VNOB Doorlopen HR module Ideale Bibliotheekformule (organisatie- en scholingsplan) Scholen van de midoffice in projectmatig werken Volgen scholingsmodule bij de Bibliotheek op School door jeugdspecialist(en)


28

7. Bijlage 1 | Laaggeletterdheid De tien belangrijkste uitkomsten uit het ALL-onderzoek over laaggeletterdheid op een rij: 

De Nederlandse beroepsbevolking telde in 2008 ongeveer 1,1 miljoen laaggeletterden. Dat is zo’n 10% van de 16-65-jarigen. Ten opzichte van 1994 is het percentage laaggeletterden nauwelijks veranderd.



Internationaal gezien presteert Nederland relatief goed. Van de 11 landen die in 2008 meededen, heeft alleen Noorwegen minder laaggeletterden.



Ondanks het gestegen opleidingsniveau is het gemiddelde niveau van geletterdheid tussen 1994 en 2008 wel iets gedaald. Dit komt doordat het percentage hooggeletterden met zo’n 3% is afgenomen. Deze daling doet zich met name voor onder middelbaar en hoger opgeleide jongeren van 16- 34 jaar.



Bij ongewijzigd beleid zal het gemiddelde niveau van geletterdheid tot 2020 verder dalen en het percentage laaggeletterden niet afnemen. Om het gemiddelde niveau te verbeteren, is het van essentieel belang de negatieve trend onder jongeren te keren.



De groep laaggeletterden bestaat in vergelijking met de groep niet- laaggeletterden relatief vaak uit vrouwen, laaggeschoolden (lager onderwijs of vbo), ouderen, allochtonen uit de eerste generatie (met de kanttekening dat driekwart van de laaggeletterden autochtoon is) en mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt.



De helft van de laaggeletterden heeft werk. In de meerderheid van de gevallen (58%) zijn ze werkzaam in lagere of elementaire beroepen. Werkende laaggeletterden zijn vooral werkzaam in de zorgen welzijn sector (25%), industrie en energie (20%) en handel en horeca (17%).



Van de 1,1 miljoen laaggeletterden zijn er ruim 760.000 bereikbaar via werkgevers, scholen, consultatiebureaus of bibliotheken.



Van de laaggeletterden die bereikbaar zijn, zijn er 260.000 die minimaal over een vbo/mavo-diploma beschikken en nog relatief jong zijn (45 jaar of jonger). Dit zou de belangrijkste doelgroep voor het beleid kunnen zijn, omdat van deze groep het grootste rendement van extra alfabetisering verwacht mag worden. Binnen deze groep zijn er twee belangrijke subgroepen te onderscheiden: a) hoogopgeleide (mbo of hoger) werkende allochtonen (ruim 50.000 personen) en b) hoogopgeleide werkende autochtone vrouwen (bijna 30.000 personen).



Een struikelblok bij de bestrijding van laaggeletterdheid onder de potentiële doelgroep van 260.000 is dat slechts 4.000 van hen zelf aangeven over onvoldoende capaciteit te beschikken om goed te kunnen functioneren. Ruim een derde geeft aan alleen te lezen wanneer dit echt noodzakelijk is. Deze laatste groep zal moeilijk te


29

motiveren zijn. Ook voor de overigen geldt dat ze (met uitzondering van die 4.000) nog wel gemotiveerd moeten worden om aan hun laaggeletterdheid te werken. 

Laaggeletterden zijn geen digibeten. De meerderheid beschikt over een computer en heeft internet. Computers kunnen een krachtig hulpmiddel zijn bij het verhogen van geletterdheid.


30

8. Bijlage 2 | Cijfers en trends 8.1 Leden Leden

2008

2009

2010

2011

Jeugd (0-12)

3.747

4.223

3.972

4.262

Jeugd (13-17) Volwassenen (18-64) Senioren (65 en ouder) Instellingen

1.546

1.561

1.491

1.714

4.340

4.262

4.070

3.781

839

829

857

851

109

111

134

103

Totaal

10.581

10.986

10.524

10.711

Groei 9% 4% -4% 2% * De sterke daling van het aantal volwassenen en de sterke stijging van het aantal 13-17 jarige leden in 2011 is niet te verklaren; een mogelijke oorzaak is dat het systeem deze leden met de migratie van Bicat naar Wise verkeerd registreert (is in onderzoek).

8.2 Leden per leeftijdscategorie per buurtdorp In percentages Raalte Heino 0-3 jaar 4-12 jaar 13-17 jaar 18-64 jaar 65+ totaal

18% 94% 76% 18% 16% 29%

Heeten

19% 97% 86% 21% 18% 34%

Luttenb.

21% 92% 64% 13% 7% 26%

Mariënh.

15% 78% 44% 7% 8% 21%

5% 51% 37% 4% 2% 13%

Broekl.

N.Heeten

5% 137% 39% 8% 5% 28%

12% 84% 70% 5% 6% 22%

In aantallen Raalte 0-3 jaar 4-12 jaar 13-17 jr 18-64 jrr 65+ overige* totaal

152 1834 941 2136 518 243 5824

Heino 49 803 362 858 243 46 2361

Heeten 28 416 189 282 39 13 967

Luttenb.

Mariënh.

15 251 64 91 26 34 481

3 96 44 36 5 14 198

Broekl. 2 243 44 60 8 37 394

N.Heeten

Totaal

5 119 60 40 9 24 257

*Instellingsabonnementen en gratis abonnementen (personeel, vrijwilligers, overige) MEERJARENPROGRAMMA 2012-2015 | BIBLIOTHEEK RAALTE

254 3762 1704 3503 848 411 10482

31

In de tellingen zijn de leden meegenomen die bij de desbetreffende voorziening staan ingeschreven. Dit kunnen bijvoorbeeld ook kinderen zijn die in desbetreffend buurtdorp op school zitten, maar er niet wonen (denk aan kinderen uit Lierderholthuis en Laag Zuthem in Heino). In Broekland en Raalte zie je ook het resultaat van de deelname aan het project Biebsearch van de primair onderwijsinstellingen. De inwoners die een bijzonder abonnement hebben of die gebruik maken van de voorziening in Laag Zuthem of Lierderholthuis zijn niet meegenomen. Worden die wel meegenomen dan komen we uit op 10.711 leden (33 %).

8.3 Aantal uitgeleende jeugdmaterialen ten opzichte van materialen voor volwassenen Uitleningen Raalte Heino Heeten Luttenber Nieuw Broekland Marheem H. Volwassen Jeugd

54% 46%

49% 51%

37% 63%

30% 70%

30% 70%

24% 76%

18% 82%

8.4 Verloop van het aantal uitleningen Raalte

Heino

Heeten

Luttenb.

Broekl.

N.Heeten

Mariënh.

Totaal

2003

100

100

100

100

100

100

100

100

2004

100

99

100

97

92

96

68

98

2005

97

97

96

87

77

77

95

94

2006

94

95

94

73

63

59

66

89

2007

87

100

98

68

61

54

63

86

2008

85

98

99

63

61

51

58

84

2009

94

111

107

61

63

60

58

92

2010

100

116

113

63

60

61

54

97

2010/2003

0%

16%

13%

-37%

-40%

-39%

-46%

-3%

(2003 is op 100 gesteld, het absoluut aantal uitleningen bedraagt in 2010 475.000 exemplaren)

8.5 Subsidies Bibliotheek Raalte Subsidies Bibliotheek Raalte

2004

2005

2006

2007

2008

2009 *

2010 *

Werkelijke subsidie

810.100

766.208

802.000

742.000

757.000

797.000

813.000

Geïndexeerd vlgns nomin. accres gemeentef.

810.100

821.245

845.472

881.320

928.911

933.555

938.223

Verschil (tekort) werkelijke subsidie - accres

0

-55.037

-43.472

-139.320

-171.911

-136.555

-125.223

Verschil (tekort) werk. subsidie - accres in %

0%

-7%

-5%

-19%

-23%

-17%

-15%

*Inclusief 25.000 € bijdrage in de huisvestingslasten Kulturhus Raalte


Meerjarenprogramma Bibliotheek Raalte

Recommend Documents