Kerk-staatTOC.fm Page i Friday, November 8, 2002 3:35 PM
I
IN H O U D S T A FE L Ten geleide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv Dankwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xvii Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxi Lijst van gebruikte afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxv
HOOFDSTUK I JURIDISCHE
DUIDING VAN DE VERHOUDING
TUSSEN
KERK
EN
STAAT
Afdeling 1. Terminologische verduidelijkingen en situering in het recht . . . § 1. Verhouding Kerk-Staat – droit ecclésiastique civil – Staatskirchenrecht – diritto ecclesiastico – derecho eclesiastico . . . . . . . A. Staat: grondslag en legitimerende kenmerken van de Belgische staat en andere Westerse staten . . . . . . . . . . . . . . . B. Kerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Verhouding Kerk-Staat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Situering in het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 2 2 3 4 6
Afdeling 2. De doctrines inzake de verhouding Kerk en Staat . . . . . . . . . . . 7 § 1. Verschillende opvattingen en doctrines: algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 § 2. Evolutie – kort historisch overzicht van de opvattingen. . . . . . . . . . . . . 8 A. Edict van Milaan tot Concordaat van Worms . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 B. Hervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 C. Jurisdictionalisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 D. Liberalisme – Franse revolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 E. Scheiding tussen Kerk en Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 § 3. Systemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 A. Het beginsel van de eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 B. Het beginsel van de scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 C. Het beginsel van de samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Afdeling 3. Bronnen van reglementering inzake de verhouding Kerk-Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Afdeling 4. Verhouding tussen Kerk en Staat in België – beginselen. . . . . . § 1. Historische situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Typering van de verhouding Kerk – Staat in België . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Classificatie van de regelgeving in de Belgisch rechtsorde . . . . . . . . . . A. Formele bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kenbronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
larcier
23 26 33 36 36 38
Kerk-staatTOC.fm Page ii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
II
INHOUDSTAFEL
H O O F D S T U K II VRIJHEID
VAN GODSDIENST
Afdeling 1. Godsdienstvrijheid in de Belgische context . . . . . . . . . . . . . . . 40 § 1. Omschrijving – algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 A. Godsdienstvrijheid versus vrijheid van eredienst – vrijheid van geweten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 B. Drie componenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 § 2. Bepalingen in de Belgische Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 A. Vrijheid van godsdienst – vrijheid van eredienst – vrijheid van geweten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 B. Vrijheid om zijn geloof of geen geloof te belijden . . . . . . . . . . . . . . 64 C. Inrichting van een godsdienstige gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . 73 D. Bezoldiging van de bedienaren van de erkende erediensten. . . . . . . 83 § 3. Beperkingen aan de godsdienstvrijheid en de vrijheid van eredienst. . . 87 A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 B. Preventieve maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 C. Repressieve maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 D. Art. 21, tweede lid Gec. Gw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 E. Beperkingen in het personen- en familierecht, het arbeidsrecht en het sociaal zekerheidsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Afdeling 2. De vrijheid van godsdienst en de vrijheid van eredienst in de internationale context . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) . . . . . . § 2. Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) . . . . . . . . . § 3. Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten (BUPO-Verdrag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind (IVRK) . . . . . § 6. Verklaring Dignitatis Humanae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Andere internationale verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Andere Verklaringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 9. Verdere ontwikkeling in Europa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
POSITIE
VAN DE
H O O F D S T U K III ERKENDE EN NIET-ERKENDE
105 108 109 112 113 114 114 116 117 118
EREDIENSTEN
EN DE NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING
Afdeling 1. Erkende erediensten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 § 1. Erkende erediensten: omschrijving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 A. Uitgangspunt: gelijkheid van godsdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
larcier
Kerk-staatTOC.fm Page iii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
III
INHOUDSTAFEL
B. Praxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ratio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Criteria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. De zes erkende erediensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Positie van de erkende erediensten – gevolgen van de erkenning . . . . A. Wedden en pensioenen van (bepaalde) bedienaren van de erkende erediensten betaald door de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . B. Huisvesting van de gemeenten of de provincie . . . . . . . . . . . . . . . C. Rechtspersoonlijkheid van de openbare instellingen die belast zijn met het beheer van goederen die voor de eredienst bestemd zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De gemeenten en de provincies zijn verplicht tot aanzuivering van de negatieve saldo’s op de rekening van de kerkfabrieken en de bestuursraden van de erkende erediensten . . . . . . . . . . . . . . E. Tussenkomst bij de bouw of het herstel van de gebouwen bestemd voor de eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Gratis zendtijd op de openbare omroep (op radio en televisie) . . . G. Aanduiding van aalmoezeniers in gevangenissen en in het leger waarvan de wedden ten laste komen van de staat, wanneer hiertoe een aanvraag wordt gedaan . . . . . . . . . . . . . . . . H. Godsdienstonderricht in de scholen ingericht door openbare besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Controle op de rechtmatigheid van ambten . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Wettelijke erkenning van de kerkgemeenschappen en gebiedsomschrijvingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
128 128 129 138 144 145 153
159
164 167 175
185 192 195 195
Afdeling 2. De religieuze bewegingen en niet-erkende erediensten . . . . . . § 1. Religieuze bewegingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Niet-erkende erediensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
197 198 198 198 199
Afdeling 3. De niet-confessionele gemeenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Omschrijving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Historiek: geleidelijke weg naar een erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Representatief orgaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Gevolgen van de erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De betaling van de wedden en pensioenen van (bepaalde) afgevaardigden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Huisvesting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De rechtspersoonlijkheid van openbare instellingen . . . . . . . . . . . D. Aanzuivering van negatieve saldo’s van rekeningen van de instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiële tussenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Zendtijd op de openbare omroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Onderricht niet-confessionele moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
201 201 203 206 207
larcier
207 207 208 208 208 210 211
Kerk-staatTOC.fm Page iv Friday, November 8, 2002 3:35 PM
IV
INHOUDSTAFEL
H. De categoriale morele bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Controle op de rechtmatigheid van de ambten . . . . . . . . . . . . . . . J. Wettelijke erkenning van de gebiedsomschrijvingen . . . . . . . . . . . K. Fiscale vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
212 213 214 214
Afdeling 4. Sekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 § 1. Omschrijving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 § 2. Juridisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 Afdeling 5. Overzicht van de religieuze en filosofische overtuigingen in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
H O O F D S T U K IV ORGANISATIE
EN FINANCIERING VAN DE ERKENDE
EREDIENSTEN EN DE NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING IN
BELGIË
Afdeling 1. Vooraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Afdeling 2. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de Belgische staat – beknopt overzicht. . . . . § 1. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Federaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Regionaal: gemeenschappen en gewesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Financiering – Belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de erkende erediensten in België . . . . . . . § 1. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de rooms-katholieke eredienst in België . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de protestantse eredienst in België . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
larcier
227 227 228 228 228 229 230 230 232 235 235 236 247 261 262 264 264 267 270 273 274
Kerk-staatTOC.fm Page v Friday, November 8, 2002 3:35 PM
V
INHOUDSTAFEL
§ 3. Territoriale, bestuurlijke en financiële organisatie van de Israëlitische eredienst in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de anglicaanse eredienst in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de islamitische eredienst in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Territoriale, bestuurlijke, gerechtelijke organisatie en financiering van de orthodoxe eredienst in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 4. Territoriale en bestuurlijke organisatie en financiering van de niet-confessionele gemeenschappen (of de morele dienstverlening) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen – historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Federaal niveau: Centrale Vrijzinnige Raad . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gemeenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Centrale Raad der niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen van België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De UVV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De CAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Provinciale gemeenschappen en centra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Gerechtelijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Financiering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uitgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . larcier
275 275 276 278 279 279 281 281 281 283 286 286 288 288 291 292 293 293 294 294 294 297 300 300
304 304 305 305 305 306 306 307 307 308 309 309 309 309
Kerk-staatTOC.fm Page vi Friday, November 8, 2002 3:35 PM
VI
INHOUDSTAFEL
HOOFDSTUK V FYSIEKE PERSONEN IN (ERKENDE EN NIET-ERKENDE) EREDIENSTEN EN DE NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING
DE
Afdeling 1. Gemeenschappelijke notie voor de (erkende en niet-erkende) erediensten: ‘bedienaar van de eredienst’ . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Omschrijving in het Belgisch recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rechtsleer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Wie zijn de bedienaren van de erkende erediensten? . . . . . . . . . . . E. Samengevat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Civielrechtelijke positie – Uitzonderingsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . A. Juridisch statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Prerogatieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Strafrechtelijke bepalingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beschermende maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Repressieve maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Onverenigbaarheden en andere verbodsbepalingen . . . . . . . . . . . . . . § 5. Bepalingen in sociaal zekerheidsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wedden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Pensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ziekte en invaliditeit (gezondheidszorg en uitkeringen) . . . . . . . .
312 312 312 313 314 314 316 316 316 318 319 319 322 326 328 329 330 333
Afdeling 2. Fysieke personen in de rooms-katholieke eredienst . . . . . . . . § 1. Bedienaar van de rooms-katholieke eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Geestelijkheid: priesters en diakens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Parochie-assistenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Religieuzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving – algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rechtspositie – arbeidsrechtelijke situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Strafrechtelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Onverenigbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Bepalingen in het sociaal zekerheidsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Leken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
336 337 337 338 346 349 349 349 352 352 353 355
Afdeling 3. Fysieke personen in de protestantse eredienst . . . . . . . . . . . . § 1. Bedienaren van de protestantse eredienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Predikant (‘ambt van dienaar des Woords’) . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aalmoezenier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
356 356 356 357 358
Afdeling 4. Fysieke personen in de Israëlitische eredienst. . . . . . . . . . . . . 359 § 1. Bedienaren van de Israëlitische eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
larcier
Kerk-staatTOC.fm Page vii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
VII
INHOUDSTAFEL
A. Rabbijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aalmoezeniers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Andere bedienaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
359 361 361 361
Afdeling 5. Fysieke personen in de anglicaanse eredienst . . . . . . . . . . . . . § 1. Bedienaren van de anglicaanse eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Geestelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aalmoezeniers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
362 362 362 363 364
Afdeling 6. Fysieke personen in de islamitische eredienst . . . . . . . . . . . . . § 1. Bedienaren van de eredienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Imam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Islamconsulenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
365 365 365 366 367
Afdeling 7. Fysieke personen in de orthodoxe eredienst. . . . . . . . . . . . . . § 1. Bedienaren van de eredienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Priesters en diakens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aalmoezeniers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
368 368 368 369 370
Afdeling 8. Fysieke personen in de niet-confessionele gemeenschappen: moreel consulenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Moreel consulenten: algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rechtspositie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Strafrechtelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Onverenigbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Bepalingen in het sociaal zekerheidsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Moreel consulenten bij de krijgsmacht en de strafinrichtingen . . . . . .
371 371 371 371 371 372 372 373
H O O F D S T U K VI ONDERWIJS
IN DE VERHOUDING
KERK
EN
STAAT
Afdeling 1. Wettelijk kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Vanaf de onafhankelijkheid tot aan het Schoolpact: beknopte historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Schoolpact en schoolpactwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bestaan van officiële scholen en confessionele scholen . . . . . . . . . B. Bestaanszekerheid van de twee netten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Beperkte subsidiëring van het vrij onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . D. Godsdienstonderricht in officieel onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Wijzigingen aan de Schoolpactwet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
larcier
376 377 381 382 382 382 383 383
Kerk-staatTOC.fm Page viii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
VIII
INHOUDSTAFEL
§ 4. Verdere ontwikkelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Grondwettelijke regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Onderwijsniveaus in de Vlaamse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . C. Onderwijsniveaus in de Franse Gemeenschap. . . . . . . . . . . . . . . . D. Onderwijsniveaus in de Duitstalige Gemeenschap . . . . . . . . . . . . E. Autonomie voor het onderwijs van de gemeenschap. . . . . . . . . . .
385 385 387 388 388 388
Afdeling 2. Structuur van het onderwijs in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het (officieel) gemeenschapsonderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het gesubsidieerd officieel onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het gesubsidieerd vrij onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Het niet-gesubsidieerd onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Samengevat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Schematisch overzicht van het schoolwezen in België . . . . . . . . . . . .
390 390 392 392 393 393 394
Afdeling 3. Het gesubsidieerd vrij onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Katholiek onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Juridische structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Overige Confessies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Niet-confessioneel onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De pluralistische scholen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
395 396 396 398 398 399 401 401
Afdeling 4. Godsdienstonderricht en niet-confessioneel onderricht in het officieel en in het vrij onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Godsdienstonderwijs in het officieel onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Keuzeverplichting of vrijheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Actuele procedure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Studieresultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Leerkrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Inspectie en begeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Katholiek godsdienstonderwijs in het vrij en officieel onderwijs . . . . A. Godsdienstonderricht in de katholieke scholen en officieel gesubsidieerde scholen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Katholiek godsdienstonderwijs in het gemeenschapsonderwijs . . . § 3. Protestants godsdienstonderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Israëlitisch godsdienstonderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Anglicaans godsdienstonderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Islamitisch godsdienstonderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Orthodox godsdienstonderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Niet-confessionele zedenleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 9. Recente ontwikkelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
402 403 403 405 407 410 411 411 413 413 414 415 415 415 415 416 416 416
Afdeling 5. Statuut van het onderwijzend personeel in het vrij onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
larcier
Kerk-staatTOC.fm Page ix Friday, November 8, 2002 3:35 PM
IX
INHOUDSTAFEL
§ 1. Katholiek onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verdere evolutie in de Vlaamse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . C. Verdere evolutie in de Franse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Verdere evolutie in de Duitstalige Gemeenschap. . . . . . . . . . . . . . § 2. Andere erediensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
419 419 421 422 422 422
Afdeling 6. Statuut van de godsdienstleerkrachten en leerkrachten niet-confessionele zedenleer in het gesubsidieerd onderwijs . . § 1. Algemeen juridisch kader. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vlaamse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Franse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
423 424 425 429
Afdeling 7. Statuut van de godsdienstleerkrachten en leerkrachten niet-confessionele zedenleer in het gemeenschapsonderwijs . . § 1. Algemeen juridisch kader. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vlaamse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Franse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Duitstalige Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
430 430 430 433 434
Afdeling 8. Onderwijs aan vormingscentra voor bedienaren van de eredienst: de rooms-katholieke seminaries en analoge instituten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Rooms-katholieke seminaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Studies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Docenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Analoge instituten van de andere erkende erediensten . . . . . . . . . . . .
435 435 435 436 436
Afdeling 9. Theologisch/godsdienstonderwijs en onderwijs in de niet-confessionele moraal aan de universiteiten en aan andere instituten – vorming van godsdienstleerkrachten en leerkrachten niet-confessionele moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Theologisch en godsdienstonderwijs en onderwijs in religieuze wetenschappen aan katholieke universiteiten en andere instituten . . . A. Theologisch en godsdienstonderwijs aan katholieke universiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Opleidingen in de godsdienstwetenschappen aan universiteiten en aan andere instituten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Opleiding in niet-confessionele moraal aan universiteiten . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Niet-confessionele moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Opleidingscentra van de andere erkende erediensten . . . . . . . . . . . . . A. Protestantse Theologische Faculteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Opleidingen in Joodse studies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Islamitische opleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Vormingen orthodoxe eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
larcier
437 437 437 440 441 441 442 443 443 443 444 445
Kerk-staatTOC.fm Page x Friday, November 8, 2002 3:35 PM
X
INHOUDSTAFEL
DE
H O O F D S T U K VI I GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSINSTELLINGEN IN DE VERHOUDING KERK EN STAAT
Afdeling 1. De gezondheids- en welzijnsinstellingen in België . . . . . . . . . § 1. Historiek – algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vanaf de Franse Revolutie tot aan het ontstaan van België. . . . . . B. Vanaf de onafhankelijkheid tot aan de eerste staatshervorming . . C. Vanaf de eerste staatshervorming tot heden . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Structuur van de gezondheids- en welzijnsinstellingen in België . . . . . A. Verzorgingssector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Welzijnssector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Statuut van de gezondheids- en welzijnsinstellingen. . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Juridisch kader van de sectoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De katholieke gezondheids- en welzijnsinstellingen . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Garantie van de katholieke identiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
448 449 449 450 451 453 453 453 453 453 454 461 461 461 463
Afdeling 2. De gezondheids- en welzijnsinstellingen in verhouding tot de erkende erediensten en niet-confessionele levensbeschouwing – het categoriale pastoraat en de morele bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Geestelijke en morele bijstand in de sector van de algemene ziekenhuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geestelijke en morele bijstand in de sector van de geestelijke gezondheidszorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Geestelijke en morele bijstand in de sector van de bejaardenzorg . . . A. Rusthuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rust- en verzorgingstehuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Geestelijke en morele bijstand in de welzijnssector . . . . . . . . . . . . . . A. Gehandicaptenzorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bijzondere Jeugdbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Andere domeinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
467 468 468 469 470 470 470 471
Afdeling 3. Statuut van de aalmoezeniers en de moreel consulenten in de gezondheids- en welzijnsinstellingen . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Omschrijving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Rechtspositie – arbeidsrechtelijke verhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Wedden en vergoedingen – sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wedden en vergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Pensioenen – ziekte en invaliditeit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
472 472 473 474 475 475 476
larcier
464 465
Kerk-staatTOC.fm Page xi Friday, November 8, 2002 3:35 PM
XI
INHOUDSTAFEL
Afdeling 4. Categoriaal pastoraat en morele bijstand buiten de gezondheids- en welzijnsinstellingen. . . . . . . . . . . . § 1. Geestelijke en morele bijstand op de luchthavens . . . . . . . . . . . . . . . A. Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Actuele situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Geestelijke en morele bijstand aan migranten . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Geestelijke en morele bijstand aan kandidaat politieke vluchtelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. OCMW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
477 477 477 478 478 479 479
H O O F D S T U K VIII TIJDELIJKE
GOEDEREN VAN DE ERKENDE EREDIENSTEN EN
DE NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING IN
BELGIË
Afdeling 1. Terminologische verduidelijkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Tijdelijke goederen – patrimonium – kerkelijk en religieus erfgoed . . § 2. Onroerende versus roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Eigendom en bezit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Openbaar domein en privaat domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Beheer en beheerstructuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Beheerstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
482 483 484 485 486 488 488 489
Afdeling 2. Juridisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Onroerend cultureel erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Roerend cultureel erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Roerende goederen als integrerend deel van een beschermd monument (onroerend door incorporatie of door bestemming) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Roerende goederen uit hun aard behorende tot het cultuurpatrimonium in een beschermd of niet-beschermd gebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
490 491 492 492
Afdeling 3. Tijdelijke goederen van de rooms-katholieke eredienst . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kerken, annexen of kapellen erkend voor de openbare eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kerken, annexen of kapellen niet erkend voor de openbare eredienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bisschopshuizen en pastorieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Kapittel van kanunniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Seminaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Onroerend patrimonium van religieuze orden en congregaties . . .
499 503
larcier
492
494
503 515 516 521 522 524
Kerk-staatTOC.fm Page xii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
XII
INHOUDSTAFEL
G. Goederen van de godshuizen en de begijnhoven . . . . . . . . . . . . . . H. Kerkhoven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende kerkelijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
526 528 534 534 534 535
Afdeling 4. Tijdelijke goederen van de protestantse eredienst . . . . . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kerken en kapellen erkend voor de openbare eredienst . . . . . . . . B. Pastorieën. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende kerkelijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
538 538 538 540 540 540 540 541
Afdeling 5. Tijdelijke goederen van de Israëlitische eredienst. . . . . . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Synagogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Andere gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende overheid vanuit de cultus . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
542 542 542 544 544 544 544 544
Afdeling 6. Tijdelijke goederen van de anglicaanse eredienst . . . . . . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kerken en kapellen erkend voor de openbare eredienst . . . . . . . . B. Pastorieën. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende kerkelijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
545 545 545 547 547 547 548 548
Afdeling 7. Tijdelijke goederen van de islamitische eredienst . . . . . . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Moskeeën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Andere gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende overheid vanuit de cultus . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
549 549 549 551 552 552 552 552
Afdeling 8. Tijdelijke goederen van de orthodoxe eredienst. . . . . . . . . . . § 1. Onroerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kerken en kapellen erkend voor de openbare eredienst . . . . . . . . B. Pastorieën. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
553 553 553 555
larcier
Kerk-staatTOC.fm Page xiii Friday, November 8, 2002 3:35 PM
INHOUDSTAFEL
XIII
§ 2. Roerende tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toezichthoudende kerkelijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezichthoudende burgerlijke overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
555 555 555 556
Afdeling 9. Tijdelijke goederen van de niet-confessionele gemeenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Regeling inzake beheer van de tijdelijke goederen . . . . . . . . . . . . . . . A. Organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Samenstelling en werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Beheer van de goederen door de instelling voor morele dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
557 557 557 557 558 559 559
H O O F D S T U K IX CONCLUDERENDE
BEMERKINGEN
§ 1. Uiteengroeien van het ‘eredienstenrecht’ via regionalisering en communautarisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De ontbinding van de zuilen leidt eveneens tot een verschuiving in de Kerk-Staatverhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Ethische kwesties worden een inzet in de discussie inzake de verhouding Kerk-Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Naast de verhouding Kerk-Staat op zich worden ook vragen gesteld bij het systeem van de erkende erediensten. . . . . . . . . . . . . . . § 5. De niet-confessionele levensbeschouwing heeft een statuut verworven dat analoog is aan een erkende eredienst . . . . . . . . . . . . . § 6. De Europese context is eveneens een factor die de Kerk-Staatverhouding mee gestalte geeft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Bij wijze van besluit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
564 564 565 565 566 566 566
Trefwoordenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571
larcier
