Jaardocument 2013
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord en inleiding
1.
Uitgangspunten voor de verslaglegging
2. 2.1. 2.2. 2.3.
Profiel van de organisatie Algemene identificatiegegevens Structuur Accolade Zorggroep Kerngegevens
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6.
Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap Normen voor goed bestuur Raad van bestuur Raad van toezicht Bedrijfsvoering Cliëntenraad Ondernemingsraad
4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6.
Beleid en ontwikkeling - inspanningen en prestaties Beleid Ondernemingsplan Algemeen kwaliteitsbeleid Kwaliteit ten aanzien van cliënten Kwaliteit ten aanzien van medewerkers Financieel beleid
5.
Jaarrekening
2
Voorwoord Ria Borkent dichtte: Heer, blijf bij ons als tevoren, in uw licht zien wij elkaar En bezingen wij uw glorie als de sterren jaar na jaar Wijs ons wat wij niet aanschouwen en behoed ons voor de val Wij gaan verder in vertrouwen dat de Heer ons leiden zal. In dit couplet zit eigenlijk alles wat in een voorwoord van een jaarverslag van onze stichting zou moeten staan. We weten en wisten ons afhankelijk van Hem, we mochten samen werken ondanks al onze tekortkomingen en fouten omdat we elkaar in Zijn licht zagen en aanvaardden. We mogen Hem danken voor alles wat Hij gaf in het afgelopen jaar en we mogen Hem vragen om ons te wijzen op zaken die we niet zagen en fouten waaraan we voorbij gingen. Hij wil ons ook in 2014 leiden. Zo was 2013 een goed jaar waarin het werk mocht doorgaan en de ingezette strategische koers verder mocht worden uitgewerkt: Accolade Zorggroep zoekt haar cliënten op en geeft ze de zorg waar zij om vragen op een plek dicht bij huis! De vele onzekerheden vanwege allerlei, soms snel wisselende, overheidsplannen leidden er niet toe dat onze medewerkers in lethargie verzeild raakten in afwachting van de uitkomsten van het denkproces. Integendeel. Vol enthousiasme werden nieuwe plannen gesmeed en uitgewerkt. Daarvoor danken we allen die daaraan hebben bijgedragen: alle medewerkers en de bestuurder, de heer Oving, die dit jaar met zijn werkzaamheden binnen Accolade Zorggroep is gestart. Een apart woord van dank richten we tot alle vrijwilligers die zoveel betekenen in onze huizen. We hopen dat ons werk ook in 2014 heilzaam mag zijn voor allen die aan onze zorgen zijn of worden toevertrouwd. drs J.S. van Wijnen, secretaris raad van toezicht
Inleiding Seizoenen volgen elkaar op en lopen in elkaar over. Die beweging zien we ook in de wereld van de zorg. De zorgzame samenleving werd een verzorgingsstaat en nu zijn we weer op weg naar een participerende samenleving, waarin verantwoordelijkheid wordt teruggelegd bij de burgers zelf. We gaan (weer) voor elkaar zorgen! De professionele zorg wordt ondersteunend aan de informele zorg. Hoe bewegen we ons als zorggroep daarin? En wat betekent dat voor de zorg- en dienstverlening van Accolade Zorggroep. Het strategisch beleidsplan van Accolade Zorggroep 2012-2014 is op die beweging geënt. We gaan naar de cliënt toe, met als ambitie het behoud en zo mogelijk versterking van de christelijke zorg in Nederland. De speerpunten voor 2013 hadden daar alles mee te maken: identiteit, ondernemerschap en medewerkers. We kijken met dankbaarheid terug op 2013. De focus is het ondersteunen van onze cliënten en het bieden van een veilige en vertrouwde leefomgeving. Daarbij willen we als organisatie uiteraard voldoen aan kwaliteitsnormen. En ons daarover ook verantwoorden in dit jaardocument. Onze dankbaarheid geldt mensen en instanties die de zorg aan cliënten van Accolade Zorggroep mogelijk hebben gemaakt. Die dankbaarheid geldt bovenal onze Hemelse Vader die het werk heeft willen zegenen! drs W. Oving, bestuurder
3
Hoofdstuk 1 Uitgangspunten van de verslaggeving In dit jaardocument verantwoordt Accolade Zorggroep zich over de prestaties en bedrijfsvoering in 2013, die in dienst stonden van de zorg voor cliënten. Het gaat daarbij over de voortgang van het strategisch beleid, kwaliteit, goed bestuur, medewerkers, financiële prestaties en productie. Het jaardocument heeft twee functies. In de eerste plaats voldoen we hiermee aan de jaarlijkse verantwoordingsverplichtingen. Met ingang van het verslagjaar 2012 heeft het ministerie van VWS besloten het jaarplanformat, zoals dat sinds een aantal jaren verplicht was, te laten vervallen. Hiermee is het aantal onderwerpen waarover in het jaarverslag verantwoording moet worden afgelegd, sterk verminderd. Vanwege het belang dat Accolade Zorggroep hecht aan transparantie en maatschappelijke verantwoording, heeft de organisatie besloten niet te volstaan met de vereiste verslagonderwerpen. Het jaardocument bestaat uit een maatschappelijk verslag, de jaarrekening met accountantsverklaring en een overzicht met kwantitatieve gegevens rond productie, personeel en kwaliteit. Formele publicatie van het jaardocument gebeurt via www.jaarverslagenzorg.nl. Daarnaast wordt in het magazine van de organisatie, Zo Accolade, een publieksversie uitgegeven. De verslaglegging vindt in principe plaats op stichtingsniveau. Op een aantal onderdelen wordt nader ingezoomd op de afzonderlijke locaties van Accolade Zorggroep.
4
Hoofdstuk 2 Profiel van de organisatie 2.1
Algemene identificatiegegevens
Naam verslagleggende rechtspersoon Adres Postcode Plaats Telefoonnummer Identificatienummer Kamer van Koophandel E-mailadres Internetpagina
2.2.
Stichting Accolade Zorggroep Dennenweg 2 3735 MR Bosch en Duin 030-6973400 41180026
[email protected] www.accoladezorggroep.nl
Structuur Accolade Zorggroep
Juridische structuur Het doel van de stichting is: het bieden van verantwoorde zorg aan personen, waaronder begrepen maar niet beperkt tot: behandelen, verplegen, persoonlijk en huishoudelijk verzorgen, revalideren, vervoeren, (tijdelijk) huisvesten en ondersteunend alsmede activerend begeleiden van personen; het verrichten van andere diensten ten behoeve van personen behorende tot de hiervoor genoemde doelgroepen; het verrichten van alle handelingen welke met het vorenstaande verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn; het samenwerken met rechtspersonen met een soortgelijk of aanverwant doel; Bestuursstructuur: De stichting kent de volgende organen: de raad van bestuur, zijnde het bestuur in de zin van de wet. de raad van toezicht de ondernemingsraad de centrale cliëntenraad en cliëntenraden per organisatieonderdeel. Organisatorische structuur Accolade Zorggroep heeft vier locaties: Arendshorst, centrum voor wonen en zorg te Assen; d ’Amandelboom, centrum voor wonen en zorg te Bilthoven; De Wijngaard, centrum voor verpleging en reactivering te Bosch en Duin. De Kuip, woonvoorziening voor volwassenen met niet-aangeboren-hersenletsel (NAH) te Bosch en Duin. De organisatie is opgedeeld in acht resultaatverantwoordelijke eenheden (RVE). Deze RVE’s worden aangestuurd door een manager die rechtstreeks verantwoording aflegt aan de raad van bestuur. Medezeggenschapsstructuur Cliënten: binnen Accolade Zorggroep functioneren vijf cliëntenraden met als gesprekspartner de betreffende zorgmanager als integraal verantwoordelijke voor de zorg- en dienstverlening aan de cliënten: cliëntenraad Arendshorst, cliëntenraad d’Amandelboom, cliëntenraad Kuip, cliëntenraad psychogeriatrie Wijngaard en cliëntenraad somatiek&revalidatie Wijngaard. Afgevaardigden uit deze RVE-
5
cliëntenraden vormen de centrale cliëntenraad. Gesprekspartner van de centrale cliëntenraad is de raad van bestuur. Medewerkers: Accolade Zorggroep kent een ondernemingsraad (OR). Bij de samenstelling van de OR wordt gebruik gemaakt van kiesgroepen, op basis van de RVEindeling. De OR vergadert periodiek met de raad van bestuur in een overlegvergadering. Bij de bespreking van de algemene gang van zaken is daarbij een afgevaardigde van de raad van toezicht aanwezig.
2.3.
Kerngegevens
2.3.1. Kernactiviteiten Accolade Zorggroep kent als doelgroepen: ouderen die (niet) zelfstandig kunnen wonen ouderen met somatische en psychogeriatrische klachten volwassenen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). De instellingen van Accolade Zorggroep richten zich op de AWBZ-gefinancierde functies persoonlijke verzorging, verpleging, ondersteunende begeleiding, activerende begeleiding, behandeling en verblijf. Onderstaand overzicht maakt deel uit van de productenboeken van Accolade Zorggroep, zoals die ook op de website zijn gepubliceerd.
VV 1 VV 2 VV 3 VV 4 VV 5 VV 6 VV 7 VV 8 VV 9a VV 9b VV10 PGB LG 2 LG 3 LG 4 LG 5 LG 6 LG 7
d’ Amandelboom ja, als VPT ja, als VPT ja, als VPT ja, ook als VPT ja, ook als VPT ja, ook als VPT ja, ook als VPT ja, ook als VPT ja, als VV 8 VV 8 VV 4 VV 4 VV 4 VV 6 VV 7 VV 7 -
Arendshorst De Wijngaard ja, als VPT ja, als VPT ja, als VPT ja, ook als VPT ja ja ja, ook als VPT ja ja ja ja ja ja, als VV 6 of 8 ja VV 8 ja VV 4 VV 4 VV 4 VV 6 VV 7 VV 6 of 7 -
ja* ja* ja* ja ja
De Kuip ja ja** ja** ja** ja** ja**
VV = verpleging en verzorging LG = lichamelijk gehandicapten incl. VPT= volledig pakket thuis PGB=persoonsgebonden budget Voor deze ZZP heeft Accolade Zorggroep geen afspraak met het zorgkantoor. De zorg wordt geleverd via het genoemde ZZP. De omnummering gebeurt volgens de omnummeringstabel van het zorgkantoor. * Mits indicatie incl begeleiding groep ** Mits indicatie incl. dagbesteding
6
Private activiteiten In en bij Arendshorst en d’Amandelboom verhuurt de stichting serviceappartementen, aanleunwoningen en voormalige verzorgingshuisappartementen. De bewoners daarvan kunnen een serviceabonnement afsluiten en voor huishoudelijke verzorging en alarmering een beroep doen op de medewerkers van het verzorgingshuis. Tevens wordt hier door Accolade Zorggroep VPT (volledig pakket thuis) en extramurale zorg geleverd. Identiteit Accolade betekent omarming en verbinding, woorden die uitdrukken hoe wij met onze bewoners willen omgaan. De identiteit van Accolade Zorggroep is gebaseerd op de Bijbel als het Woord van God. Begin 2013 heeft via een werkconferentie van bestuur, leidinggevenden, geestelijk verzorgers, ondernemings- en cliëntenraad de identiteit een meer eigentijdse formulering gekregen: Gegrepen door de liefde van God, die alle mensen gemaakt heeft, geven wij liefdevolle, deskundige zorg op een betrokken, hartelijke manier aan mensen die zich thuis voelen in een christelijke cultuur als mensen die zich daarvoor van harte in willen zetten. In startbijeenkomsten met alle medewerkers is deze werkdefinitie getoetst en zijn medewerkers gestimuleerd om ook in rituelen en symbolen creatief en eigentijds te zijn. De identiteit wordt geborgd via de medewerkers, zowel door het aannamebeleid als door het jaarlijkse POP-/functioneringsgesprek. Dat laatste is in 2013 aangepast waardoor de vraag hoe en wat een medewerker bijdraagt aan het vormgeven van de identiteit een meer prominente plek gekregen. Wat de arbeidsmarkt betreft richt Accolade Zorggroep zich primair op de gereformeerde achterban. Wat cliënten betreft is iedereen die zich thuis voelt in een christelijke leefomgeving van harte welkom.
2.3.2. Cliënten, capaciteit, productie, personeel en opbrengsten Kerngegeven 2010 2011 2012 Patiënten/cliënten/ productie/capaciteit Intramurale cliënten in verslagjaar 509 467 480 Intramurale cliënten op 31-12 347 342 337 Extramurale cliënten excl. cliënten 6 7 6 dagactiviteiten op 31-12 Cliënten dagactiviteiten op 31-12 0 0 0 Uren extramurale productie in 739 759 968 verslagjaar 140 3016 3.298 Dagen VPT in verslagjaar 46.139 vzh 45.592 vzh 45.890 vzh Aantal dagen zorg met verblijf 81.626 vph 81.919 vph 80.727 vph Personeel Personeel in loondienst op 31-12 638 649 679 fte personeel in loondienst 31-12 317 325 345 Bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten in 25.114.371 25.012.322 27.098.341 verslagjaar Waarvan wettelijk budget voor 23.367.709 23.263.945 25.328.071 aanvaardbare kosten Waarvan overige 1.746.662 1.748.377 1.770.270 bedrijfsopbrengsten
2013
444 333 16 1 1988 4197 124.980 639 335 27.513.676 25.793.199 1.720.477
7
Hoofdstuk 3 Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap
3.1.
Normen voor goed bestuur
Door Accolade Zorggroep wordt de Zorgbrede Governancecode 2010 integraal gehanteerd en nageleefd. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn verder vastgelegd in reglementen voor de raad van toezicht en de raad van bestuur, Accoladeberaad en in het managementstatuut. 3.2.
Raad van bestuur
Naam Drs C. de Jong
functie Bestuurder tot 1-6-2013
Drs W. Oving
Bestuurder vanaf 1-6-2013
Nevenfuncties Lid stuurgroep Zorg voor Beter Lid programmacommissie Palliatieve Zorg Bestuurslid platform EMG Bestuurslid platform VG Voorzitter financiële adviescommissie Nationaal Fonds Gehandicapten Lid RvC woningbouwcorporatie l’Escaut Lid RvT stichting Juvent jeugdhulpverlening
De heer C. de Jong is per 1 juni 2013 met pensioen gegaan. In zijn plaats is benoemd de heer W. Oving. De taken en bevoegdheden van de bestuurder zijn vastgelegd in de statuten van de stichting, de governancecode en nader uitgewerkt in het reglement raad van bestuur en het managementstatuut. De managers van de resultaatverantwoordelijke eenheden vormen het Accoladeberaad, wat als doel heeft het adviseren van de bestuurder over stichtingsbrede aangelegenheden. Nadere afspraken tussen bestuur en raad van toezicht zijn vastgelegd in het Informatieprotocol, als uitwerking van artikel 3.1.4 van de governancecode. Het protocol regelt dat de bestuurder de raad van toezicht tijdig alle informatie verschaft die nodig is voor een goede uitoefening van de taak van de raad van toezicht. Op de vergaderingen van de raad van toezicht vindt een mondelinge en schriftelijke rapportage door de bestuurder plaats. Eenmaal per jaar houdt de raad van toezicht een functioneringsgesprek met de bestuurder. De raad van toezicht is van mening dat er in 2013 geen sprake is geweest van belangenverstrengeling door nevenactiviteiten van de bestuurder in relatie tot het belang van de stichting. Voor de bezoldiging van de bestuurder volgt de raad van toezicht de salarisindexering volgens de NVZD (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisdirecteuren). 3.3.
Raad van toezicht
3.3.1. Samenstelling De samenstelling van de raad van toezicht op 31 december 2013: - De heer drs B.W. Gort (tevens lid commissie financiën en vastgoed) - De heer ir J. Haan (tevens lid commissie financiën en vastgoed) - De heer drs J. Kamphorst (tevens lid renumeratiecommissie) - Mevrouw H.A. Nijburg (tevens lid commissie kwaliteit&veiligheid) - De heer drs A. Noordergraaf, voorzitter (tevens lid renumeratiecommissie) - De heer drs J.S. van Wijnen, vice-voorzitter/secretaris (tevens lid commissie kwaliteit&veiligheid) Mevrouw prof. dr. ir. M. Hendriks- de Jong is per 1 juni 2013 afgetreden als toezichthouder. 8
3.3.2. Functioneren De onafhankelijkheid van de leden van de raad van toezicht wordt getoetst aan de hand van de gedragscode nevenfuncties en een jaarlijks aan te leveren overzicht van nevenfuncties. Dit overzicht is opgenomen in het digideel van dit jaardocument. Voor de jaarlijkse zelfevaluatie van de raad van toezicht wordt de checklist NVTZ gebruikt. De raad van toezicht vergaderde in het verslagjaar zes keer: 11 februari (herbenoeming accountant, benoeming bestuurder) 4 maart (presentatie samenwerkingsonderzoek uitgevoerd door extern deskundige) 15 april (reglementen en instelling financiële commissie, renumeratiecommissie en commissie kwaliteit&veiligheid) 27 mei (informatieprotocol, jaardocument en managementletter) 9 september (goedkeuringsbesluit nieuwe Accolade-locatie in Amersfoort-Vathorst) 9 december (ondernemingsplan en meerjarenbegroting). 3.3.3. Informatie en verantwoording De toezichthouders worden geïnformeerd via een voortgangsrapportage, waarbij vijf maal per jaar de bestuurder rapporteert over het gevoerde beleid, de bedrijfsvoering, de realisering van jaarplandoelen en de voortgang van de uitvoering van het strategisch beleidsplan. Eenmaal per jaar vindt informeel overleg plaats tussen de raad van toezicht met resp. de centrale cliëntenraad, de ondernemingsraad en de RVE-managers. Verder wordt halfjaarlijks de managementletter van de accountant met het daaraan verbonden verbeterplan besproken. In de meivergadering gebeurt dit in aanwezigheid van de accountant. Bij de bespreking van jaarplan en begroting is verantwoording afgelegd over de realisatie van het voorgaande jaarplan. De jaarplannen zijn gebaseerd op een meerjarenbeleidsplan. In 2013 was dat het strategisch beleidsplan 2012-2014 ‘Op weg naar de cliënt”.
3.4.
Bedrijfsvoering
Interim-controle Ernst & Young heeft in het afgelopen jaar tijdens een interim-controle de opzet van de administratieve organisatie en de werking van de interne controlemaatregelen onderzocht, voor zover dit in het kader van de jaarrekeningcontrole noodzakelijk was. De interim-controle heeft plaatsgevonden in de week van 16 september 2013. De aandachtspunten met een hoge prioriteit zijn in een managementsamenvatting weergegeven. Als belangrijkste bevindingen en aanbevelingen met een hoge prioriteit worden genoemd: - Uitwerken van locatieplannen in een plan van aanpak om o.a. op het scheiden van wonen en zorg te anticiperen; - Strategisch huisvestingsplan aanpassen aan nieuwe inzichten als gevolg van interne en externe ontwikkelingen; - Bedrijfswaardeberekeningen verder verfijnen en aanpassen aan nieuwe inzichten. Deze zaken zijn constant in beweging door veranderende wet- en regelgeving en doordat Accolade daar met haar strategie ‘op weg naar de cliënt’ op inspeelt. Dit laatste resulteert, naast een actief beleid, in een voortdurend anticiperen op kansen en mogelijkheden die zich voordoen in een turbulente omgeving. De bedrijfsvoering wordt nader toegelicht, waarbij een aantal elementen uit de bevindingen en aanbevelingen uit de managementletter aan bod komen. De managementletter 2013 vermeldt over de opvolging van aanbevelingen uit de rapportage van het voorgaande jaar “dat de door EY aangedragen verbeterpunten uit de managementletter 2012 grotendeels zijn opgepakt en bovendien in belangrijke mate
9
succesvol zijn afgerond (zoals het aanscherpen van betalingsbevoegdheden en integraal controleren van de mutaties op crediteuren stamgegevens)“. Resultaatontwikkeling. Eén van de doelen van de reorganisatie, die in 2010 en 2011 is geïmplementeerd, was te komen tot een normale en structureel gezonde bedrijfsvoering, waarbij het eigen vermogen naar wens en noodzaak zou worden versterkt. Voor 2013 werd ingezet met een sluitende begroting inclusief een toevoeging van € 256.651 uit de AWBZ-opbrengsten aan het eigen vermogen. De werkelijkheid is dat 2013 werd afgesloten met een positief resultaat van € 1.205.260, waarvan € 607.385 uit AWBZ-opbrengsten exclusief resultaat op kapitaallasten kan worden toegevoegd aan het eigen vermogen. De doelstelling voor de versterking eigen vermogen is daarmee ruimschoots behaald. Daarnaast heeft het invoeren van de componentenbenadering en het overgaan tot afschrijving op economische levensduur van de activa in 2011, ook dit jaar als gevolg dat een resultaat op vastgoed of kapitaallasten werd bereikt en wel € 352.440. Het resultaat op vastgoed of kapitaallasten is het verschil tussen de budgettaire vergoeding voor de kapitaallasten ten gevolge van vastgoed op basis van vigerende regelgeving en de werkelijke kapitaalslasten met toepassing van de componentenbenadering en economische levensduur. Het resultaat uit vastgoed wordt toegevoegd aan de bestemmingsreserve voor toekomstige vastgoedinvesteringen. Deze bestemmingsreserve is onderdeel van het eigen vermogen. Met deze resultaten heeft Accolade Zorggroep de in 2011 ingezette lijn van een structureel gezonde bedrijfsvoering in 2013 voortgezet en is daarmee tevens verder gewerkt aan de noodzakelijke en gewenste versterking van het eigen vermogen. Planning&controlcyclus en integraal besturen Vanaf 2012 en daarmee ook in 2013 is de planning&controlcyclus doorontwikkeld. Verbetercommissies, interne en externe auditors en anderen leveren vanuit analyses, audits, benchmarks, na de verantwoordelijk RVE-manager(s) te hebben geïnformeerd, aanbevelingen aan bij de afdeling planning & control. Daarbij is ook aandacht voor de risico’s die verbonden zijn aan het niet opvolgen van de aanbevelingen. De aanbevelingen worden opgenomen in een verantwoordingsdocument. In dit document schrijft de RVE-manager zijn of haar verantwoording, waarna 5 x per jaar bespreking volgt met de bestuurder. Zo worden verbeteringen geborgd en heeft de bestuurder voldoende stuur- en beheersinstrumenten. In 2012 is deze planning&controlcyclus geaudit in het kader van HKZ. In het verslagjaar is ook de besturingsfilosofie integraal besturen doorontwikkeld. Begin 2013 is door middel van een aantal workshops de kennis van integraal besturen onder de managers verhoogd, zijn uitgangspunten geformuleerd en afspraken gemaakt. Voor de begroting 2014 is een kostenverdeelstaat opgesteld, waarin toedeling en interne verrekening van kosten is meegenomen. De ontwikkeling naar regiomanagers en cliënt in de regie versterkt de noodzaak tot doorontwikkeling van integraal besturen. Voor wat betreft de managementinformatie is begin 2014 overgegaan op een hernieuwd managementdashboard, de Cura Zorgmonitor. Deze managementinformatietool is gebruiksvriendelijker, beter afgestemd op de informatiebehoefte van managers en teamleiders, en past bij de actuele ontwikkelingen. Administratieve Organisatie en Interne Controle Voor Accolade is de regeling Administratieve Organisatie en Interne Controle AWBZaanbieders van kracht. De regeling heeft tot doel om, door het verhogen van de inzichtelijkheid en toegankelijkheid van de administratie van de zorgaanbieder, de betrouwbaarheid voor intern gebruik en van de door de zorgaanbieders aan de zorgkantoren te verstrekken (productie)gegevens te borgen, mede ten behoeve van de formele en materiële controles van zorgkantoren. Aan de hand van de opgestelde processen en een door de accountant goedgekeurd controleplan is ook in 2013 gevolg gegeven aan de uitvoering van deze regelgeving. Dit is gebeurd door periodieke controles uit te voeren. De assistent controller rapporteert daarover rechtstreeks aan de raad van bestuur en formuleert
10
aanbevelingen voor de managers. Over de nacalculeerbare productie, een werkblad binnen het nacalculatieformulier, heeft de accountant op 14 maart 2014 de vereiste verklaring afgegeven dat het totaalbedrag gedeclareerde productie en de daarin genoemde bedragen in alle van materieel belang zijnde aspecten juist en in overeenstemming zijn met de hiervoor relevante bepalingen van de Regeling Administratieve Organisatie en Interne Controle AWBZ-zorgaanbieders (CA/NR-300-020). Naar hun oordeel geeft het voorblad dat is opgenomen in de nacalculatieopgave zorgkantoor 2013 de “Financiële realisatie productie 2013 ten bedrage van € 22.522.913 in alle van materieel belang zijnde aspecten juist weer in overeenstemming met de geldende beleidsregels en andere regels van de NZa zoals toegelicht in paragraaf 3.3 (tabel 1) van het controleprotocol nacalculatie 2013 AWBZzorgaanbieders (versie 2, februari 2014)”. Vastgoed Per 1 januari 2012 wordt, met inachtneming van zes overgangsjaren, een nieuwe financieringswijze voor vastgoed ingevoerd. De invoering van de zogenaamde Normatieve Huisvestingscomponent (NHc) heeft Accolade Zorggroep er destijds toe gebracht om voor de activawaardering over te gaan op de componentenbenadering. Dit is met ingang van 1 januari 2011 geëffectueerd. Voorts zijn vanaf dat moment de afschrijvingstermijnen in overeenstemming gebracht met de economische levensduur. Het opnieuw waarderen van de activa en de invoering van de componentenbenadering in 2011 heeft invloed op de jaarlijkse financiële resultaten. De budgettaire vergoeding voor kapitaallasten (afschrijving + rente) ligt hoger dan de werkelijke kosten. Het verschil is onderdeel van het eigen vermogen, maar binnen dit eigen vermogen heeft Accolade Zorggroep deze gelden geoormerkt als bestemmingsreserve kapitaallasten om vermenging met de zorgexploitatie te voorkomen. Deze reserve is bestemd voor toekomstige investeringen in vastgoed en haar componenten. Ook kan Accolade Zorggroep deze reserve inzetten ter dekking van eventuele impairmentverliezen. Begroting 2014 en weerstandsvermogen Op de vergadering van de raad van toezicht van 9 december 2013 is het door de raad van bestuur vastgestelde jaarplan en begroting 2014 goedgekeurd. De op deze wijze vastgestelde en goedgekeurde begroting 2014 sluit met een positief saldo van € 878.139. Dit begrote resultaat is onder te verdelen in: - Resultaat AWBZ-exploitatie inclusief begrote toevoeging aan het eigen vermogen € 300.163 - Resultaat op kapitaallasten (naar bestemmingsreserve) € 405.691 - Resultaat aanleunwoningen en serviceappartementen € 172.285 Gelijktijdig met de begroting 2014 is een meerjarenbegroting 2014-2018 voor een tweetal scenario’s opgemaakt, om globaal inzicht te verkrijgen in de toekomstige ontwikkelingen. Deze meerjarenbegroting is benoemd als leidraad en dient tevens als basis richting het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ) daar Accolade Zorggroep het voornemen heeft deelname aan dit fonds aan te vragen. Ook kan deze meerjarenbegroting inzicht geven aan financiers van toekomstige bouwprojecten. Met de veranderende regelgeving rond kapitaallasten worden de ondernemingsrisico’s groter en is versterking van het eigen vermogen nodig. Financiers hebben de eisen voor het verstrekken van een lening aangescherpt. Accolade speelt hierop in en legt haar focus op kengetallen zoals solvabiliteit, debt service coverage ratio, resultaatontwikkeling en loan-to-value ratio. Elders in dit jaardocument wordt hierop nader ingegaan. Zorgzwaartebekostiging De invoering van de zorgzwaartebekostiging, financiering via zorgzwaartepakketten (ZZP’s) is voor de organisatie het instrument om de begroting op te baseren. De personele inzet in de begroting 2013 en ook 2014 is gebaseerd op deze ZZP-normering. Bij verandering van de productmix wordt er per woongroep bijgestuurd op de personele inzet.
11
Met behulp van cliëntagenda’s is in het voorjaar van 2011 een audit uitgevoerd voor wat betreft de personele inzet op een kleine verpleegafdeling. Daaruit kwam naar voren dat for the time being het gebruik van de ZZP-normering voor de opmaak van de begroting een correcte basis vormt. Om de zorg nog meer af te stemmen op wat de klant wenst is het toewerken naar productarrangementen een logische stap. In het kader van de toekomstige WLz waar de cliënt meer dan nu de regie heeft, ligt het voor de hand dat Accolade Zorggroep binnenkort een vorm van productarrangementen uitwerkt. Vanuit de (woon/zorg)visie is het dan mogelijk om binnen bepaalde randvoorwaarden met de klant of diens vertegenwoordiger te onderhandelen over de zorg die men wil ontvangen. Het is dan tevens te overwegen om de begrotingssystematiek daarop af te stemmen. Risico-inventarisatie Voor instellingen in de gezondheidszorg is het van essentieel belang inzicht te hebben in de strategische en bedrijfsvoeringsrisico’s, en de mate waarin zij deze risico’s beheersen. Daarnaast zullen bestuurders in toenemende mate hierover verantwoording moeten afleggen, ingegeven door onder andere de ontwikkelingen op het gebied van zorgbrede governance en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Accolade Zorggroep heeft in 2011 een begin gemaakt met het opzetten van een structuur en methodiek voor risicomanagement. Het resultaat is een risicoprofiel, waarin zowel de risico’s van Accolade Zorggroep beschreven zijn, alsmede de bestaande beheersmaatregelen. Risicomanagement dient in de visie van Accolade Zorggroep een onderdeel te zijn van integraal management en dus: - aan te sluiten op de doelstellingen van de stichting - onderdeel te zijn van goed ondernemerschap en dagelijkse bedrijfsvoering - gedragen te worden door het bestuur en de RVE-managers - een verantwoordelijkheid te zijn van het lijnmanagement - onderdeel te zijn van het strategisch beleidsplan, managementafspraken en de planning&controlcyclus. Tijdens een onderzoek, uitgevoerd door een extern bureau, zijn in totaal 53 risico’s geïnventariseerd. In 2012 en 2013 is uitvoering gegeven aan de opvolging van de aanbevelingen uit het onderzoek. Accolade Zorggroep streeft naar een periodieke evaluatie van het risicoprofiel op beleidsniveau. Voorts wordt op tactisch en operationeel niveau in diverse documenten aandacht besteed aan risicobewustzijn en risicomijdend gedrag. Wij verwijzen hiervoor naar het onderwerp kwaliteit elders in dit document. Fiscus Er zijn in 2013 geen controles uitgevoerd door de belastingdienst. Er zijn geen andere zaken te vermelden op fiscaal gebied. 3.5.
Cliëntenraad
De taken en bevoegdheden van de lokale cliëntenraden en de centrale cliëntenraad (CCR) zijn geregeld in het convenant centrale cliëntenraad, besluit tot instelling cliëntenraad, overeenkomst cliëntenraad en zorgaanbieder en het reglement voor de cliëntenraad. De tekst van deze documenten is gebaseerd op het LOC-model.
3.5.1. Centrale cliëntenraad Samenstelling op 31 december 2013: De heer J.H.P. Brinkman (secretaris), de heer J.L.C. Brouwer, de heer J.C.B. Jongeneel, de heer H. Koops, de heer A. Klein, mevrouw N. Kootstra, de heer R.M. Pol, de heer P.P. Steijn, mevrouw M. Wubs-Janssen en mevrouw H.G. van Berkum-Admiraal (onafhankelijk
12
voorzitter). In december 2013 zijn de heren Jongeneel en Pol afgetreden. De raad vergaderde in 2013 zes maal, tevens waren er zes overlegvergaderingen met de bestuurder. Leden van de CCR hebben geparticipeerd in de selectieadviescommissie voor een nieuwe bestuurder, werkconferentie identiteit, drie beleidsdagen over locatie- en ondernemingsplannen, intern auditteam en overleg met het zorgkantoor. Onder leiding van het LOC hebben cliëntenraadsleden, zorgmanagers en bestuurder een studiemiddag gehad over het managen van verwachten bij moment en wijze waarop de cliëntenraad door manager resp. bestuurder wordt geïnformeerd of om advies wordt gevraagd. Besproken onderwerpen: - ontwikkelingen en wijzigingen binnen de AWBZ - uitwerking besluit scheiden van wonen en zorg voor ZZP 1-3 - uitvoering strategisch huisvestingsplan Accolade Zorggroep - eindevaluatie reorganisatie 2010 obv medewerkers- en cliënttevredenheidsonderzoeken 2012 - resultaten interviewronde door cliëntfunctionaris - voortgangsrapportage bedrijfsvoering - versterken communicatie via Familienet - ondernemingsplan en organisatie-ontwerp Uitgebrachte adviezen: - benoeming bestuurder - wijziging klachtenreglement cliënten - nieuw woonzorginitiatief van Accolade in Amersfoort-Vathorst - reglement beheer persoonsgegevens - informatiemap nieuwe bewoners - differentiatie functie teamleider - onderwerpen interne audits 2014 3.5.2. Cliëntenraad d’Amandelboom Samenstelling op 31 december 2013: Mevrouw E.J. Hordijk-van Tilburg, de heer A. Klapwijk, mevrouw N. Kootstra (secretaris) en de heer J.H.P. Brinkman (voorzitter) Besproken onderwerpen: - voortgang verbeterpunten cliënttevredenheidsonderzoek. - omzetten verzorgingshuis naar scheiden van zorg en wonen - onderhoud terrein en binnentuin, schoonmaak gebouw - pastorale zorg en welzijn - toekomstontwikkeling d’Amandelboom (locatieplan) - (voortgang) jaarplan 2013 Uitgebrachte adviezen: - huisregels verpleegunit
3.5.3. Cliëntenraad Arendshorst Samenstelling op 31 december 2013: De heer H. Koops (voorzitter), mevrouw M. Wubs-Janssen (secretaris), mevrouw M. van der Beek, de heer J. Haaksema, mevrouw J. Vos Besproken onderwerpen: 13
-
nieuwe regelgeving rond ouderenmishandeling en vrijheidsbeperkende maatregelen veiligheid in en om huis, incidentmeldingen uitbreiding extramurale zorg start huurdersvereniging herbouw/renovatie gebouw
Uitgebracht advies: - starten van een brasserie - opbaren overleden bewoners op hun eigen kamer De cliëntenraad vergadert als regel eens per twee maanden en houdt op de eerste maandag van de maand spreekuur voor bewoners. 3.5.4. Cliëntenraad Wijngaard-psychogeriatrie Samenstelling op 31 december 2013: De heer A. Breunesse, mevrouw W. de Bruin, de heer J. van Eck, mevrouw A. Hulst, de heer J.C.B. Jongeneel (voorzitter), de heer M.J. Pol (secretaris), mevrouw J.H. Velema-van de Poppe, mevrouw M. Verburg. Besproken onderwerpen en uitgebrachte adviezen: - dagbesteding en welzijn. - inzet en kwalificatie van personeel - inzet van vrijwilligers en participatie van familie - plannen voor een vestiging in Amersfoort waardoor het aantal bewoners in De Wijngaard zal afnemen - randvoorwaarden voor interne verhuizingen in verband met start gerontopsychiatrische woongroep - mogelijkheid van ‘rooming in’ door familielid in de eerste fase na opname van een bewoner. - familieavonden, onder andere per woongroep Belangrijke aanleiding voor de bespreekpunten is de voortgang van het verbeterplan cliënttevredenheidsonderzoek 2012. Dit wordt besproken aan de hand van het verantwoordingsdocument dat door de zorgmanager een aantal malen per jaar geactualiseerd wordt. 3.5.5. Cliëntenraad Wijngaard-somatiek Samenstelling op 31 december 2013: De heer J.L.C. Brouwer (secretaris), mevrouw L. Gijsbers-Agema, mevrouw J. HanssenPattist, de heer Y.J. Krol en de heer P.P. Steijn (voorzitter) Besproken onderwerpen: - verbeterplan cliënttevredenheidsonderzoek - inloop- en andere bewonersactiviteiten - familieavond - veiligheid en hygiëne - personele bezetting woongroepen en leerafdeling - ontwikkelingen langdurige zorg 3.5.6. Cliëntenraad Kuip
14
Samenstelling op 31 december 2013: De heer A. Klein (voorzitter), mevrouw T. Kuipers, de heer H. van Laar, de heer W. van Laar en mevrouw J. Tolkamp (secretaris). Besproken onderwerpen: - invulling functie cliëntvertrouwenspersoon - nieuwbouw Amersfoort-Vathorst en het woonwensenonderzoek hiervoor bij bewoners - verbeterplan cliënttevredenheidsonderzoek 2012 en meetresultaten Normen Verantwoorde Zorg Daarnaast kwamen de ‘dagelijkse’ onderwerpen ter tafel. Hoe is de sfeer in de groepen. Is er voldoende uitdaging voor de bewoners. Wat zijn de activiteiten en hoe worden die geregeld. Kunnen medewerkers alles nog goed aan. 3.5.7. Faciliteiten en communicatie De reis-, vergader-, studie- en andere kosten die de cliëntenraden en de onderscheiden leden hebben gemaakt zijn op declaratiebasis vergoed. De centrale cliëntenraad heeft een eigen budget op basis van een jaarplan en een daarop afgestemde en met de bestuurder overeengekomen begroting . De cliëntenraden worden secretariëel ondersteund vanuit het bestuursbureau resp. het secretariaat van de zorgmanagers. Informatie en notulen van de overlegvergaderingen zijn via intranet beschikbaar. Communicatie met de achterban vindt plaats via de drie bewoners/medewerkersbladen Amandelbloesem, Klenckbord en Wijnpers en op een aantal woongroepen/afdelingen via de prikborden.
3.6.
Ondernemingsraad
Samenstelling ondernemingsraad op 31 december 2013: Job Unger (voorzitter), Beate van Stempvoort (plv. voorzitter), Dirk Hoiting Hettie Alkema, Gerrelt Bos, Willy Dijksterhuis, Ida Koppelaar, Lieke de Jong, Karin de Wit, Ben van Dam Chantal Oostrom. De zittingsduur is vier jaar. Om de twee jaar treedt de helft van de OR af volgens een vooraf vastgesteld rooster. Er zijn vijf vaste commissies aan de OR verbonden, waarvan ook medewerkers, die geen lid zijn van de OR, deel uitmaken. Instemming en advies De OR heeft ingestemd met - nieuwe/gewijzigde arbeidsvoorwaardelijke regelingen en een daarmee samenhangende nieuwe ondernemingsovereenkomst; - kadernotitie opleiden - wijziging verzuimbeleid - aangepaste klachtenregeling cliënten - aangepast roosterprotocol en verlofreglement - beleid psychosociale arbeidsbelasting en aanpak Risico Inventarisatie & Evaluatie - invoering Het Nieuwe Melden - verbreden van het aanstellingsbeleid met het vragen van Verklaring omtrent Gedrag - aanpassing van de cyclus inzake het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) De OR heeft advies uitgebracht ten aanzien van - opdracht tot een verkennend onderzoek samenwerking(spartners) - benoeming van een nieuwe bestuurder - invoeren van de structuuroptie om een teamleider wonen op 2 woongroepen te kunnen benoemen - project ‘Buitengewoon Zorgzaam’ te Amersfoort-Vathorst
15
Besproken onderwerpen: - jaardocument 2012, kaderbrief, (meerjaren)begroting en jaarplan - periodieke verantwoordingsdocumenten en voortgangsrapportages - samenwerking, ondernemingsplan en locatieplannen, organisatie-ontwerp - woonzorgconcept - identiteit Accolade Zorggroep - projectplan reorganisatie - aanpassing reglement OR aan wijziging Wet op de Ondernemingsraden. In het algemeen geldt dat de input van de ondernemingsraad regelmatig leidt tot aanpassingen van de voorgenomen regelingen/besluiten waarvan het de bedoeling is dat deze ten goede komen aan de medewerkers en/of cliënten van Accolade Zorggroep. De OR heeft in het verslagjaar 15 maal vergaderd. Er hebben 9 overlegvergaderingen met de bestuurder plaatsgevonden. De algemene gang van zaken is besproken in aanwezigheid van een afvaardiging van de raad van toezicht. Faciliteiten en communicatie De OR is gedurende het verslagjaar ondersteund door een ambtelijk secretaris en heeft zijn werkzaamheden verricht op basis van een vooraf ingediend jaarplan met bijbehorende begroting. In 2013 is de OR gezamenlijk op cursus geweest. Daarnaast hebben verschillende OR-leden individueel cursussen gevolgd en symposia bezocht. Reglement, jaarverslag, verslagen van de vergaderingen en de maandelijkse nieuwsbrieven (pORtaal) die per e-mail aan de achterban worden gestuurd worden gepubliceerd op intranet. De achterban wordt op de hoogte gehouden van de onderwerpen en in de gelegenheid gesteld inhoudelijk te reageren op voorstellen. 3.6.
Stakeholders
In de eerste week van het nieuwe jaar hebben alle stakeholders het Accolade-magazine Zo Accolade ontvangen. Een maand later gevolgd door de nieuwe corporate brochure. Het mooiste testimonial in de brochure komt van de echtgenoot van één van de bewoners: “Door haar ziekte kon ze niet meer thuis wonen. Er was maar één organisatie waar ze heen wilde: Accolade. Ik ben er nog steeds zo blij mee. Ik bezoek haar minstens vijf keer per week. En het is altijd moeilijk als ik naar huis ga. Maar ik weet dat er goed voor haar gezorgd wordt, dat geeft mij rust. Er is aandacht, een klopje op haar schouder. Er wordt gelachen, er worden grappen gemaakt. Wat je gelooft maakt mij niets uit. Wat telt is of het werkt. Het geloof wordt hier heel praktisch, en dat zie je terug in de zorg, de liefde, de betrokkenheid. Medewerkers lopen hier niet met bedrukte gezichten, ze maken er een feest van”. In dezelfde stijl als de brochure is ook de website vernieuwd en zijn de socialemedia-accounts opgemaakt: facebook, linkedin en twitter. In de loop van het jaar zijn op alle locaties de contacten met burgerlijke en kerkelijke gemeenten gelegd resp. vernieuwd. Accolade heeft zich gepresenteerd op diverse beurzen en evenementen, van de jaarlijkse marktdag in De Bilt tot het Opwekkingsweekend in Biddinghuizen. In april is voor de tweede keer een inspiratiecongres gehouden voor zorgwerkers, dit jaar met als thema ‘Kijk mij aan’. Eind 2013 is besloten om naast het onderhouden en registreren van de contacten met stakeholders, een actief stakeholdersmanagement op te zetten en dat te koppelen aan een marketingfunctie die voor 2014 is begroot.
16
Hoofdstuk 4 Beleid en ontwikkeling - inspanningen en prestaties 4.1. Beleid Het beleidsplan 2012-2014 had als motto ‘Op weg naar de cliënt”. De missie van Accolade Zorggroep is het bieden van goede, christelijke zorg. Hoewel de identiteit van een zorginstelling belangrijk blijft, is het steeds minder doorslaggevend bij de keuze voor een zorgaanbieder. Mensen blijven, mede gestimuleerd door de overheid, langer thuis wonen en willen vooral graag zorg aan huis en/of dicht bij huis. Op die manier blijft hun netwerk in stand en beschikbaar. Dit is vertaald in het strategisch huisvestingsplan van Accolade 20122014, als uitwerking van het strategisch beleidsplan op het gebied van huisvesting. De beweging naar de cliënt toe is niet alleen geografisch bedoeld maar betekent ook zo vroeg mogelijk aansluiten op het zorgpad van de cliënt. Dat is eind 2012 uitgewerkt in een nieuw woonzorgconcept. Begin 2014 start de implementatie hiervan.
4.2. Ondernemingsplan De in 2012 ingezette koers sluit aan bij de veranderingen in de langdurige zorg, zoals die in de loop van het verslagjaar steeds duidelijker werden. Kern van het huisvestingsplan is kleine woon/zorginitiatieven dichtbij de achterban. Kern van het woonzorgconcept: cliëntsysteem centraal (cliënt in regie), integratie van de zorg- en dienstverlening met mantelzorg en vrijwilligerswerk, vraaggerichte houding en werkwijze, integrale organisatie van de zorg- en dienstverlening, zelforganisatie/regelruimte van medewerker en/of team. In 2013 zijn huisvestingsplan en woonzorgconcept uitgewerkt in locatieplannen en een ondernemingsplan. De speerpunten per locatie: Arendshorst: - meerdere locaties in Noord-Nederland - nieuwe producten: scheiden wonen en zorg, thuiszorg, servicepakketten, dagverzorging/-behandeling, tijdelijke opname (respijt- en palliatieve zorg, kortdurende opname) - groepswonen voor intramurale zorgzwaartepakketten - versterken relatie met en verbreding van achterban; lokale profilering en positionering, wijkgericht werken d’Amandelboom: - scheiden wonen en zorg (huren, thuiszorg en servicepakketten) - groepswonen voor intramurale zorgzwaartepakketten - lokale profilering en positionering, wijkgericht werken De Wijngaard: Het voorkeursscenario is het verplaatsen van de capaciteit vanuit Bosch en Duin naar de achterban. In voorjaar 2013 bleek in het overleg met het zorgkantoor dat verplaatsing van capaciteit niet langer een vanzelfsprekende mogelijkheid is. Om die reden is een alternatief scenario ontwikkeld voor de Accolade-locatie in Bosch en Duin: - krimp intramurale capaciteit door veranderingen in de ABWZ (WLz) en door al ingezette verplaatsing van capaciteit naar een nieuwe locatie in Amersfoort-Vathorst - profileren en samenwerken in de regio, opzetten wijkfunctie met extramurale zorg, wonen met thuiszorg, dagopvang en servicepakketten. Buitengewoon Zorgzaam: Sinds 2010 is er in samenwerking met de gereformeerde kerk Amersfoort-Vathorst, gehandicaptenorganisatie Sprank en kinderbelevingscentrum Bzzzonder gewerkt aan een gezamenlijk concept en gebouw in Amersfoort-Vathorst. Voor Accolade gaat het om: - scheiden van wonen en zorg (27 huurappartementen: NAH, VG en ouderen)
17
-
intramurale woongroepen voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel (18 personen) en ouderen met psychogeriatrische aandoening (24 personen) - concept: ontmoeten (samen groeien, leven en geloven) - wijkfunctie en dagbesteding Op 10 december 2013 kon het voorbereidingstraject succesvol worden afgesloten met het tekenen van de contracten. Naar verwachting zal zomer 2014 met de bouw worden gestart en kan het multifunctionele gebouw 4e kwartaal 2015 in gebruik genomen worden. Buitengewoon Zorgzaam kent door de samenwerking synergievoordelen tussen de gebruikers: het delen van ruimten, personeel en diverse voorzieningen en diensten. Het project heeft een open karakter, waarin interactie met (de inwoners van) de wijk wordt gestimuleerd en de participatiesamenleving alle kansen krijgt.
4.3. Algemeen kwaliteitsbeleid Accolade Zorggroep heeft in 2013 haar kwaliteitsmanagementsysteem doorontwikkeld. Dit heeft erin geresulteerd dat, nadat in juni 2012 het kwaliteitscertificaat HKZ-2006 behaald werd, in oktober 2013 het kwaliteitscertificaat HKZ-2010 aan Accolade werd uitgereikt. In de normen die gesteld zijn om te voldoen aan het kwaliteitscertificaat 2010 wordt extra aandacht besteed aan prospectief en retrospectief analyseren. In 2013 zijn teamleiders en veiligheidscoaches (medewerkers die als aandachtsveld integrale veiligheid binnen hun team hebben) geschoold op het analyseren van incidenten volgens de methode van Het Nieuwe Melden. Ze hebben daarvoor een zogeheten Prisma-Lighttraining gevolgd. Voor het op deze manier registreren en opvolgen van incidentmeldingen van cliënten (MIC) en medewerkers (MIM) is in 2013 gestart met een pilot op twee locaties. Meldingen worden binnen de softwareapplicatie Triasweb gedaan. Daar kan naast registreren en behandelen tevens een verbetervoorstel aangemaakt worden. Met name de samenhang tussen MIC en MIM in dit systeem wordt als een meerwaarde gezien. Ook is in dit systeem de registratie en verantwoording van zogenoemde calculated risks mogelijk en geborgd. Vanaf januari 2014 zal Accolade volledig overstappen op Triasweb.
4.4.
Kwaliteit ten aanzien van cliënten
4.4.1. Kwaliteit van zorg De verschillende sectoren binnen de zorg werken aan het inzichtelijk maken van de kwaliteit van geleverde zorg. Cliënten, toezichthouders, zorgaanbieders, beroepsbeoefenaren, verzekeraars en VWS ontwikkelen gezamenlijk prestatie/kwaliteitsindicatoren om te beschikken over valide, betrouwbare, vergelijkbare en openbaar te publiceren informatie over de kwaliteit van zorg. Kwaliteitsinformatie op basis van klantenervaringen worden gemeten via de CQ-index, zorginhoudelijke uitkomstindicatoren over veiligheid, effectiviteit, tijdigheid van de zorg en de kwaliteit van leven wordt verantwoord via het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg. Deze kwaliteitsgegevens van Accolade zijn beschikbaar via www.kiesbeter.nl en het digideel van dit jaardocument. Palliatieve zorg Sinds juni 2013 kan men ook voor palliatieve zorg terecht in De Wijngaard. Het was het resultaat van een inspanning om te voldoen aan de voorwaarden die het zorgkantoor stelt om dit zorgzwaartepakket (ZZP 10) te leveren. Onderdeel van die inspanning is ook geweest een advies uitgebracht door de in 2012 binnen Accolade Zorggroep geïnstalleerde VAR (Verpleegkundige Advies Raad). Uiteraard wordt en werd er palliatieve en terminale zorg geleverd aan bewoners. De zorg aan het einde van het leven hier op aarde is een onderdeel
18
van de reguliere AWBZ-zorg. Maar in bijzondere gevallen is het mogelijk dat men een indicatie krijgt voor zorgzwaartepakket 10, namelijk wanneer iemand lijdt aan een ziekte of aandoening in het terminale stadium. Dat maakt dat er meer financiële ruimte is om mensen in die fase bij te staan. Verzorgingshuis Het wegvallen van de verblijfsindicatie voor lage ZZP’s betekent niet dat er geen vraag is aan betaalbare woonruimte voor mensen die behoefte hebben aan veiligheid, ontmoetingen en (zorg)voorzieningen dichtbij. Om die reden werden en worden in Arendshorst en d’Amandelboom verzorgingshuisappartementen omgezet naar huurappartementen (scheiden van wonen en zorg), waar Accolade extramurale zorg of VPT levert. Nieuw Naast de genoemde nieuwe producten als palliatieve, extramurale en thuiszorg heeft er een uitbreiding van de eerstelijnsbehandeling plaatsgevonden in 2013. In De Wijngaard zijn gespecialiseerde woongroepen gestart voor gerontopsychiatrie en ouderen met dubbelproblematiek. Dit zijn twee vormen van complexe zorg en passen daarmee goed in De Wijngaard waar veel expertise en faciliteiten zijn voor ouderen met een zware en complexe zorgbehoefte. Ook is op alle locaties een voorzichtige start gemaakt met het uitvoeren van het mantelzorgbeleid. Inmiddels is duidelijk dat in de nieuwe samenleving het accent vooral moet komen te liggen op familie- en netwerkparticipatie. De gehouden familiebijeenkomsten, zowel locatiebreed als op woongroepniveau, zijn goed bezocht en gewaardeerd. PDL Met behulp van innovatiegelden is er een kwaliteitsslag gemaakt in de Passiviteiten van het Dagelijks Leven (PDL). Met PDL wordt bedoeld: het complex van handelingen, maatregelen en voorzieningen dat bijdraagt tot optimale begeleiding, verzorging en verpleging van mensen bij wie zelfzorgtekorten niet zijn terug te dringen. Met veel inzet van fysio- en ergotherapeuten zijn verzorgenden bijgeschoold op (nieuwe) kennis en vaardigheden op dit gebied. Ook aanvullende activiteiten als communicatie in nieuwsbrieven en op familieavonden hebben bijgedragen aan de implementatie. Bij PDL kan worden gedacht aan het verminderen van (spier)spanning en storende prikkels tijdens de zorgmomenten (bijv. door wassen zonder water), aanpassen van kleding waardoor het aankleden comfortabeler wordt, meer passieve zorg zodat de bewoner energie na de zorg overhoudt voor communicatie en sociale activiteiten, meer aandacht voor een goed ondersteunde houding die ook nog eens preventief werkt bij decubitus- of contractuurvorming. Kortom: de zorg was goed en is nu beter. Woonzorgconcept Eind 2012 is na een tweetal werkconferenties een woonzorgconcept beschreven. Het is de uitwerking van ‘naar de cliënt toe’. Eerder aansluiten bij het levenspad van de burger, die immers langer thuis blijft wonen. Dat betekent voor Accolade het opzetten (zelfstandig of samen met anderen) van thuiszorg en andere vormen van extramurale zorg en het realiseren van kleinschalige woonzorgvormen waarin en van waaruit Accolade zorg en diensten levert. Dat alles onder het motto ‘zo thuis mogelijk’, vandaar dat ook wordt gewerkt aan het integreren van zorg, behandeling en facilitaire ondersteuning. Meldcode huiselijk geweld In 2013 is gestart met de implementatie richtlijn huiselijk geweld. Dat is gebeurd in werkoverleggen en door informatiefolders. Alle vrijwilligers hebben een training ontvangen, gegeven door de organisatie Zorg voor Kennis. Voor medewerkers zou deze worden ingevoegd in het e-learningprogramma U woont nu hier. Door omstandigheden is dat niet
19
gelukt en staat de scholing aan medewerkers in 2014 gepland. In 2013 is er één melding van huiselijk geweld gedaan, waarbij de te volgen stappen conform de meldcode in werking zijn gezet en gevolgd. De casuïstiek loopt nog door tot in 2014. Netwerk christelijke zorg Assen Christelijke zorgaanbieders in Assen zochten elkaar op. Het doel is te komen tot een christelijk netwerk van zorgaanbieders met verschillende producten en mogelijkheden. Op die manier kan de christelijke zorg worden versterkt en kunnen zorgvragers vroegtijdig geholpen worden om in het doolhof van voorzieningen hun ondersteuning op hun zorgpad te kiezen. Ook de wijk- en buurtfunctie kan samen sterker worden neergezet, evenals de contacten met de kerken. Er is een gezamenlijke visie ontwikkeld. Tot concrete initiatieven kwam het in 2013 nog niet. Samenwerking De veranderingen in de zorg betekenen dat de locaties van Accolade zich meer en nadrukkelijker lokaal en regionaal moeten en willen positioneren. Er worden contacten gelegd met kerkelijke en burgerlijke gemeenten. Ook wordt gekeken naar kansen voor samenwerking met andere zorgaanbieders, om krachten te bundelen, om aanvullend te zijn op elkaars producten of om kennis te delen. De participatiesamenleving, de veranderde positie van de burger en diens netwerk (cliënt in regie) heeft ook gevolgen voor de werkwijze en organisatiestructuur van Accolade. Eind 2013 is een organisatie-ontwerp vastgesteld, uitgaande van regiosturing en een bepaalde mate van zelforganisatie van medewerkers en teams om het cliënt in regie goed vorm te geven. Uitrol hiervan zal in 2014 plaatsvinden. 4.4.2 Klachten Cliënten mogen van Accolade Zorggroep een optimale inzet voor zorg- en dienstverlening verwachten. Toch kan het gebeuren dat men ergens niet tevreden over is, men zich niet correct bejegend voelt of men het niet eens is met de manier waarop de zorg georganiseerd is. De organisatie heeft een aantal manieren om dit kenbaar te maken. Dat gaat van een laagdrempelige MTV (melding ter verbetering), cliëntvertrouwenspersoon/klachtenopvangfunctionaris tot externe klachtencommissie. Cliëntvertrouwenspersoon/klachtenopvangfunctionaris Op alle locaties van Accolade Zorggroep functioneren cliëntvertrouwenspersonen, die bewoners helpen en ondersteunen bij klachten, vragen, verbeterpunten en ontevredenheid. Als een bewoner en een medewerker een verschil van mening hebben, kan de cliëntvertrouwenspersoon als bemiddelaar optreden. Hij probeert te bereiken dat men samen tot een oplossing komt. Cliëntvertrouwenspersonen zijn niet in loondienst, om zo de noodzakelijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid te waarborgen. Als verschillende bewoners een vergelijkbare klacht hebben, kan er sprake zijn van een structureel knelpunt. De cliëntvertrouwenspersoon heeft tot taak dit te signaleren en te melden bij de organisatie. De cliëntvertrouwenspersoon registreert alle binnengekomen klachten. Regelmatig brengt hij verslag uit van aantal en soort klachten en werkzaamheden aan de zorgmanagers en de cliëntenraad. In 2013 hebben de vertrouwenspersonen in totaal twee klachten ontvangen. Daarnaast hoorden ze in hun contacten en spreekuur ook de goede dingen uit de organisatie: een prettig woon- en leefklimaat, lof voor medewerkers en vrijwilligers. Klachtencommissie De externe klachtencommissie van Accolade Zorggroep is als volgt samengesteld: - mevrouw drs D. Glas, voorzitter - mevrouw mr G. Kooistra, secretaris - mevrouw Th. van der Leest-Folkerts - mevrouw M. de Vos-Van Gestel
20
Bij de klachtencommissie zijn in 2013 twee klachten gemeld. Conform het reglement heeft de commissie in beide gevallen gewezen op de mogelijkheid van bemiddeling. Beide klachten zijn op die manier naar tevredenheid afgehandeld, zodat de klachtencommissie in 2013 geen klachten in behandeling heeft hoeven nemen. Naast deze twee meldingen bij de klachtencommissie is er bij de bestuurder een klacht gemeld, die eveneens in gesprek tussen leidinggevende en cliënt(vertegenwoordiger) naar tevredenheid kon worden opgelost. 4.5.
Kwaliteit ten aanzien van medewerkers
4.5.1. Personeelsbeleid Een aantal regelingen op het gebied van het personeelsbeleid is in 2013 geëvalueerd en verbeterd. Zo bleek dat de POP-cyclus als ingewikkeld werd ervaren. Veel gesprekken en veel verschillende formulieren. De cyclus is vereenvoudigd tot één gesprek per jaar, één formulier en de 360-graden feedback werd optioneel. Qua inhoud is een betere aansluiting gevonden met organisatie- en team/afdelingsdoelen. Mede op basis van de CAO 2012-2013 is het rooster- en verlofreglement aangepast. Ook is een aantal arbeidsvoorwaardelijke regelingen vernieuwd: fiets- en ICT-plan, budget per medewerker, extra reiskosten woonwerkverkeer. In verband met het aflopen van het sociaal plan is met de bonden gesproken over een nieuw doorlopend sociaal plan. Het concept daarvoor is in januari 2014 voorgelegd aan de werknemersorganisaties. Ook voor dit nieuwe sociaal plan is de grondslag: goed werkgeverschap met respect en waardering voor de medewerkers. 4.5.2. Verzuim en verloop Twee belangrijke graadmeters in het personeelsbeleid zijn de verzuim- en verloopcijfers. Op 1 april 2013 is Accolade overgegaan op een nieuw verzuimbeleid volgens het eigenregiemodel. Dit houdt in dat de organisatie zelf de regie voert over het verzuimproces. De verantwoordelijkheid voor de verzuimbegeleiding en de uitvoering van regelgeving in het proces liggen in de lijn. Verzuimcijfers (excl zwangerschap) Percentage Percentage sector 2012 2013 RvB 0,7% 2,3% Ondersteuning 5,6% 6,3% Wijngaard zorg 3,7% 4,8% Amandelboom zorg 6,6% 4,6% Arendshorst zorg 5,2% 5,5% Behandeldienst 0,6% 1,4% Accolade totaal
4,4%
4,9%
Met een percentage van 4,9% ligt het ziekteverzuim zowel onder het interne streefpercentage voor 2013 (5,10%) als onder het landelijk VVT-gemiddelde (5,58%). De verzuimfrequentie lag met 1,09 iets lager dan in 2012 (1,21) en precies op het landelijk VVTgemiddelde. De verzuimduur is ten opzichte van 2012 met 6 dagen gestegen naar 20, een direct gevolg van het hogere verzuimcijfer in de categorie langdurig zieken. In de verloopcijfers is er opnieuw sprake van een daling ten opzichte van het voorgaande kalenderjaar. Dit heeft onder andere te maken met de arbeidsmarktsituatie en de baanzekerheid die medewerkers zoeken. De redenen van vertrek zijn geïnventariseerd via exitgesprekken.
21
Verloopcijfers (excl leerlingen) sector RvB Ondersteuning Wijngaard zorg Amandelboom zorg Arendshorst zorg Behandeldienst Accolade totaal
Percentage Percentage 2012 2013 30,3% 10,3% 7,5% 4,7% 13,6% 8,8% 13,6% 13,2% 1,3% 9,1% 18,4% 6,2% 11,0%
8,3%
4.5.3. Opleiding Vanuit de opleidingsinstituten is de opdracht gekomen om werkbegeleiders te certificeren volgens de normen van Calibris, het kenniscentrum voor scholingen in de gezondheidszorg. Reden hiervoor is een nieuw beoordelingssysteem waarbij een groot deel van de toetsing van bekwaamheden in de praktijk plaatsvindt. Accolade Zorggroep heeft ervoor gekozen om deze scholingen door ‘trainers on the job’ te laten uitvoeren. De praktijkopleiders hebben de instructiescholing gevolgd en zijn bevoegd om de scholing en certificering binnen alle locaties van Accolade uit te voeren. In 2013 zijn ongeveer 50 werkbegeleiders geschoold. Per januari 2014 dienen verpleegkundigen zich opnieuw te registreren in het kader van de wet BIG. Hiervoor geldt een werkervaringseis. Van de verpleegkundigen binnen Accolade waren er 30 die niet aan deze eis voldoen, omdat zij in een functie werken waarbij het diploma verpleegkundige niet vereist is of waarbij de taken binnen het verpleegkundig beroepsdomein niet in de functiebeschrijving zijn opgenomen (zorgmanagers, teamleiders zorg, praktijkopleiders). Vanuit het belang van zowel de medewerkers als de organisatie is aan deze groep een scholing herregistratie aangeboden. Veel medewerkers hebben het e-learningprogramma “U woont nu hier” van Gerke de Boer gevolgd. In deze scholing wordt het accent gelegd op de vraag hoe mensen met onomkeerbare problemen nog een prettig leven kunnen leiden in het verpleeghuis. In De Wijngaard hebben de medewerkers psychogeriatrie de scholing in 2013 afgerond. In Arendshorst en Amandelboom loopt de scholing door in 2014. Ook een aantal medewerkers van de behandel- en de facilitaire dienst volgt de training. 4.5.4. Arbeidsomstandigheden Accolade voert een preventief arbeidsomstandighedenbeleid. De intentie is om in samenwerking met de werknemers risico’s te signaleren, op te lossen en te voorkomen. De verantwoordelijkheid voor het arbeidsomstandighedenbeleid en de uitvoering is een integraal onderdeel van de functie van de RVE-manager. Het arbopreventieteam, bestaande uit preventiemedewerkers voor de risicogebieden uit de Arbocatalogus VVT, heeft hierin een adviserende rol. Het team initieert, stelt het arboplan op, bewaakt de voortgang en evalueert de resultaten. Omdat bedrijfshulpverlening veel raakvlakken heeft met het arbobeleid is de manager facilitaire dienst, als verantwoordelijke voor het BHV-beleid, toegevoegd aan het arbopreventieteam. De RI&E van 2011 is vertaald in een arboplan met verbeteracties voor de beleidsperiode 2011–2014. Afgeronde verbeteracties zijn het invoeren van het Nieuwe Melden en het opstellen van een preventief beleid psychosociale arbeidsbelasting. Met het oog op preventie fysieke belasting is de rugradar afgenomen.
22
Accolade Zorggroep heeft twee medewerkersvertrouwenspersonen. Er is een medewerkersvertrouwenspersoon voor de locaties De Wijngaard, d’Amandelboom en De Kuip en één voor de locatie Arendshorst. De vertrouwenspersoon is een onafhankelijke vrijwilligersfunctie en hij heeft tot taak het begeleiden van een medewerker met vragen of klachten rondom intimidatie. Er is in 2013 in De Wijngaard één melding gedaan door een medewerker. Het probleem kon na begeleiding en een gesprek met de leidinggevende worden opgelost. Vanuit de andere locaties zijn in 2013 geen signalen van intimidatie ontvangen. Wel is het besluit genomen om ook voor medewerkers te komen tot een klachtenregeling en een klachtencommissie. 4.6.
Financieel beleid
Het resultaat over 2013 in vergelijking met voorgaande jaren: Bedragen x € 1 Verpleging en d’Amandelboom Arendshorst Totaal verzorging aanleunwoningen serviceappartementen 2013 959.825 161.660 83.775 1.205.260 2012 1.048.880 143.730 90.120 1.282.730 2011 649.581 122.135 83.823 855.539 Het resultaat over 2013 is iets minder dan het resultaat over 2012, maar komt vergeleken met de begroting 2013 aanzienlijk hoger uit. Als oorzaken zijn o.a. te noemen: Hoger budget intensiveringsmiddelen incl overheveling vanuit 2012, welke vlgs plan zijn uitgegeven € 293.109 Hoger budget extreme zorgzwaarte en zorggebonden geneesmiddelen € 6.620 Hogere correctie budget voorgaande jaren € 2.322 Hoger budget kapitaallasten € 20.530 Hogere subsidies € 28.025 Hogere productieopbrengst € 142.547 Per saldo lagere overige bedrijfsopbrengsten € 77.818 – Mutatie opbrengsten totaal € 415.335 Jaar:
€ € € € € € €
-
Lagere dotatie reorganisatievoorziening Lagere kosten werving en selectie personeel Lagere dotatie voorziening arbeidsongeschiktheid Toename personele kosten i.v.m. extra inzet Hogere kosten pensioenvoorzieningen Hogere kosten secundaire arbeidsvoorwaarden Per saldo hogere overige personeelskosten Mutatie personele kosten totaal
-
Hogere kapitaallasten (afschrijvingen en rente)
-
Lagere voedingskosten € Lagere kosten van onderhoud en energie € Lagere bewoner gebonden kosten € Hogere advieskosten en rechtskundige bijstand € Hogere kosten software/hardware € Hogere kosten belastingen en verzekeringen € Per saldo hogere overige bedrijfskosten € Mutatie bedrijfskosten totaal Per saldo lager resultaat 2013 in vergelijking met 2012
41.862 94.683 15.446 266.574 – 104.974 – 60.844 – 7.794 – €
288.195 –
€
123.613 –
15.424 43.110 2.621 70.221 – 11.945 – 5.342 – 54.644 – € €
80.997 – 77.470 –
23
Begroting 2014 In paragraaf 3.4 is een toelichting gegeven op de begroting 2014. Met een begroot resultaat voor het AWBZ-gedeelte (€ 300.163) en het begrote resultaat (€ 172.285) op de exploitatie van aanleunwoningen en serviceappartementen zal de gewenste versterking van het eigen vermogen worden behaald. Hierbij is het begrote resultaat dat voortvloeit uit de exploitatie van vastgoed buiten beschouwing gelaten. Na de invoering van de componentenbenadering voor de waardering van het vastgoed is hier een positief resultaat ontstaan. Dit is onderdeel van het eigen vermogen, maar Accolade Zorggroep heeft er voor gekozen dit bedrag te oormerken als bestemmingsreserve kapitaallasten met het oog op haar plannen voor wat betreft nieuwbouw en verbouw in de toekomst en om eventuele waardeverminderingen van het vastgoed op te kunnen vangen. Financiële positie Het positieve resultaat van 2013 komt het weerstandsvermogen ten goede, het kengetal zoals Accolade Zorggroep de laatste jaren hanteert en dat met name wordt bepaald door het collectief gefinancierde vermogen (excl bestemmingsreserve kapitaalasten), komt ultimo 2013 uit op 19,3% (ultimo 2012 15,7%). In de begroting 2014 is een groei van het weerstandsvermogen voorzien van circa 1,5%. Financiers stellen, in verband met de toenemende financiële risico’s in de zorgsector strenge eisen aan zorginstellingen. Eveneens is de vraag om inzet van eigen liquide middelen bij nieuw- en verbouw normaal geworden. Naast solvabiliteit en liquiditeit nemen andere criteria zoals omzetratio, debt service coverage ratio, het resultaat en de loan-to-value ratio in belang toe. Daarbij worden door externe partijen of op basis van interne afspraken de volgende minimale eisen voor de verschillende ratio’s naar voren gebracht: - resultaat uit normale bedrijfsvoering: structureel positief. - solvabiliteit (totaal eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal): minimaal > 20,0%. - liquiditeit: >= 100,0. - debt service coverage ratio: > 1,25. - loan-to-value ratio: < 100% De solvabiliteit van Accolade Zorggroep ligt qua percentage (21,4%) boven de vereiste bandbreedte en is daarmee goed te noemen. De liquiditeit is berekend op 128,3 en ligt daarmee boven de ratio. Op de debt service coverage ratio (bedrijfsresultaat voor afschrijvingen in verhouding tot de som van renten en aflossingen) scoort Accolade in 2013 met 2,0 ruimschoots boven de gestelde minimale eis. Het resultaat in 2013 is zowel voor de AWBZ- als niet AWBZ-activiteiten positief. De loan-to-value ratio is het bedrag van de langlopende leningen uitgedrukt in een percentage van de totale waarde van de vaste activa. Dit percentage is ultimo 2013 voor Accolade Zorggroep 80,8% en ligt daarmee binnen de gestelde eis. Kasstromen en financieringsbehoeften De liquiditeitspositie is verbeterd door het resultaat 2013 en door versnelde afschrijving op een aantal gebouwdelen. Voor dit laatste heeft de Nederlandse Zorgautoriteit in 2009 schriftelijk toestemming verleend. De liquiditeitsratio is daarmee gebracht op een ruim aanvaardbaar niveau van 128,3% (ultimo 2012 110,6%). Overtollige liquide middelen worden op verantwoorde en zodanige wijze uitgezet dat het renteverlies wordt geminimaliseerd. In 2013 waren er enkele leningen waarvoor de rentevaste periode opnieuw is vastgelegd. Per 1 augustus 2013 zijn de looptijden van twee leningen bij de Meile Douma Stichting van resp € 1.640.000 en € 907.560 beëindigd. Met het bestuur van de Meile Douma Stichting is overeengekomen deze leningen te prolongeren met een periode van vier jaar tegen een rentepercentage van 1,72% (was 2,2%).
24
De rentevaste periode van een langlopende lening pro resto € 73.839 bij de Rabobank is per 1 juli 2013 beëindigd. De bestuurder heeft deze lening voor een periode van 2 jaar (einde looptijd lening) gecontinueerd tegen een rentepercentage van 3,35% (was 3,0%). De rentevaste periodes van twee langlopende leningen pro resto € 596.162 resp € 260.395 bij de Rabobank zijn per 1 juli 2013 beëindigd. De bestuurder heeft deze leningen voor een periode van drie jaar gecontinueerd tegen een rentepercentage van 3,45% (was 3,0%). De rentevaste periodes van twee langlopende leningen van ieder pro resto € 667.000 bij de Rabobank zijn per 30 december 2013 beëindigd. De bestuurder heeft deze leningen voor een periode van drie jaar gecontinueerd tegen een rentepercentage van 3,6% (was 4,7%). Uit het kasstroomoverzicht onder 5.1.3. van de jaarrekening kan men herleiden dat het aantrekken van nieuwe leningen niet nodig was in 2013. Er werd dan ook geen nieuwe financiering aangetrokken. Voor de toekomst moet op basis van het strategisch huisvestingsplan rekening worden gehouden met forse investeringen. Het strategisch huisvestingsplan is gebaseerd op het beleidsplan 2012-2014 met als ambitie dat Accolade de cliënten opzoekt, dat betekent verspreiding van de capaciteit naar kleinschalige woonvormen in de omgeving van cliënten uit onze doelgroep. In Amersfoort-Vathorst is een bouwproject onderhanden, waarbij voor huur is gekozen. Dit heeft mede als reden om voor andere projecten financieringsruimte te creëren. Bij elk project zal afhankelijk van mogelijkheden en financiële positie koop of huur tegen elkaar worden afgewogen. Ratio’s
Resultaatratio Resultaatratio: AWBZ-gefinancierde resultaten Resultaatratio: niet-AWBZ-gefinancierde resultaten
2011 2,7 32,4
2012 4,0 35,8
2013 3,6 36,6
Liquiditeit Liquiditeit: vlottende activa / kortlopende schulden
2011 93,3
2012 110,6
2013 128.3
Solvabiliteit Solvabiliteit: (totaal eigen vermogen / balanstotaal) Solvabiliteit: (eigen vermogen / totaal opbrengsten)
2011 14,2 19,5
2012 17,7 22,7
2013 21,4 26,8
Debt Service Coverage Ratio DSCR: bedrijfsresultaat voor afschrijvingen / som renten + aflossingen
2011
2012
2013
1,9
2,2
2,0
Loan-to-Value Ratio DSCR: bedrijfsresultaat voor afschrijvingen / som renten + aflossingen
2011
2012
2013
84,8
83,2
80,8
25
