informatie op maat 9 verslag van de Raad van Toezicht 13

jaarverslag 2003

Inhoud

informatie op maat — 9 verslag van de Raad van Toezicht — 13 verslag van de Raad van Bestuur — 16 beschouwing — 16 DeltaBouman - de andere aanpak — 19 samenwerking en andere fusieplannen — 23 wetenschappelijk onderzoek en opleiding — 26 erkenning en bouw — 28 productie — 30 kwaliteitsverbetering centraal — 31 imago-onderzoek Delta Psychiatrisch Ziekenhuis — 35 versterking eerstelijn — 35 informatica — 38 personeelsbeleid — 38 ontwikkelingen in de psychiatrische zorg — 42 ontwikkelingen in de verslavingspsychiatrie — 47

inspraak en medezeggenschap — 59 gezamenlijk verslag Ondernemingsraad Delta en Ondernemingsraad Bouman Cliëntenraad Bouman en Patiëntenraad Delta — 66 cijfers — 70 financiën — 78 illustraties Kunst Cadeau — 54 - 55 - 58 - 62 - 63 Ter gelegenheid van de fusie kregen alle medewerkers van DeltaBouman een kunstwerk aangeboden. Men kon daartoe kiezen uit elf kunstwerken.

GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG

— 59

jaarverslag

4

2003

5

Momentopname 4 februari 2003: moddervoeten bij eerste paal MFC Spijkenisse Het was prachtig weer met een feestelijk zonnetje bij de eerstepaalceremonie voor de nieuwbouw van het Cluster Gespecialiseerde Behandeling op de hoek van de Hekelingseweg en de Hoeklaan in Spijkenisse. De dagen daarvoor had het pijpenstelen geregend, dus de bouwplaats was modderig. De hoofdrollen waren voor wethouder Henk de Jong van Spijkenisse die de eerste paal mocht slaan en directeur Patiëntenzorg Jaap Bakker die hem daarbij assisteerde na een korte welkomsttoespraak. De happening werd in een hotel in de buurt afgesloten met een drankje en een hapje. De heiers gingen door met de rest van de palen, want ze hadden haast: het gebouw moet in april 2004 opgeleverd worden.

6

7

informatie op maat 20,651 mm

Een jaarverslag dat voldoet aan de regelgeving voor de jaarverslaggeving zorginstellingen bestaat uit het Verslag van de Raad van Toezicht, het Verslag van de Raad van PMS Warm Red CV

14,039 mm

Bestuur en de Jaarrekening. Maar dat zijn niet de enige jaarverslagen want jaarlijks 6,342 mm

moeten er bijvoorbeeld ook een kwaliteitsjaarverslag en een sociaal jaarverslag opgesteld worden. Die hele verzameling van jaarverslagen is eigenlijk voor niemand interessant. Overheden en financiers hebben een volstrekt andere informatiebehoefte dan bijvoorbeeld de gemiddelde medewerker of geïnteresseerde buitenstaander.

PMS Black CV 79,146 mm

Daarom presenteert DeltaBouman deze beknopte versie voor de lezer die geïnteresseerd is in de grote lijnen van het jaar 2003. Wie dieper moet of wil gaan, vindt op de cd-rom bij dit jaarverslag een aanvullende informatiebron. Hierop vindt u een keur aan uiteenlopende bestanden met een zeer gemêleerde formele status: van de complete jaarrekening tot en met filmpjes over ziektebeelden. Voor elk wat wils dus of - anders gezegd - informatie op maat.

DeltaBouman bestaat sinds 1 mei 2003. In stukken als dit jaarverslag valt er niet aan te ontkomen dat in sommige gevallen gespecificeerd wordt over welke van de vroegere organisaties de tekst gaat. Ter wille van de leesbaarheid is ervoor gekozen dat te doen door te spreken van Delta of van Bouman, dus zonder aanduidingen als 'voorheen Delta Psychiatrisch Ziekenhuis' of 'het voormalige Bouman Verslavingszorg'. 8

9

Momentopname 12 april 2003: optreden Rotterdams Jeugd Symfonie Orkest Bellini, Bruch en Dvorak, deze componisten stonden op het programma van het Rotterdams Jeugd Symfonie Orkest tijdens het optreden in het Plein op de hoofdlocatie. Het was een bijzonder geslaagde avond. De vrijwilligers van de UVV zorgden ervoor dat patiënten die afhankelijk zijn van begeleiding, bijvoorbeeld doordat ze in een rolstoel zitten, ook naar het concert konden.

10

11

verslag van de Raad van Toezicht Op 1 mei 2003 kwam de fusie tot stand tussen Delta Psychiatrisch Ziekenhuis en Bouman Verslavingszorg. Vanaf die datum trad ook een nieuwe Raad van Toezicht aan voor de gefuseerde instelling DeltaBouman. In de periode voorafgaand aan de fusiedatum vergaderden de raden van toezicht van de te fuseren instellingen apart. Uiteraard was in die periode de fusie het hoofdonderwerp van de vergaderingen. Daarnaast waren de jaarrekeningen en het jaarverslag over het afgelopen jaar traditiegetrouw de onderwerpen die werden behandeld en vastgesteld. Ook een boekenonderzoek van de beide instellingen was dit jaar een intens onderwerp van bespreking. Voor de Raad van Toezicht van Delta Psychiatrisch Ziekenhuis was daarnaast onderwerp van bespreking de uitspraak van de arbitragecommissie over de fusie tussen het ziekenhuis en De Kijvelanden, instelling voor forensische psychiatrie. De arbiters hebben de vordering van De Kijvelanden afgewezen. Een uitspraak die de fusie met De Kijvelanden voor de komende jaren blokkeert. De Raad van Toezicht heeft, evenals de bestuurder van Delta, de consequentie van die uitspraak getrokken en is per 1 mei teruggetreden als Raad van Toezicht van De Kijvelanden. Na een kennismakingsbijeenkomst in juni kwam de Raad van Toezicht van DeltaBouman in formele samenstelling tweemaal bijeen, te weten op 17 september en op 8 december. In deze vergaderingen werd een honoreringsregeling voor de Raad van Toezicht vastgesteld. Een vast agendapunt was de ontwikkeling van de voortgang van de fusie. Ook de komende periode zal dit een hoofdonderwerp blijven. In de decembervergadering werd de begroting van de nieuwe instelling vastgesteld, zij het dat voor het begrotingsjaar 2004 nog geaccepteerd is dat deze begroting bestaat uit een Delta- en een Boumandeel. drs. N. Kroes, voorzitter Raad van Toezicht 15 maart 2004

12

13

Momentopname 15 april 2003: medewerkers PRC Bouwcentrum klussen op Delta Het Plein stond letterlijk en figuurlijk in het zonnetje: 25 vrijwilligers van PRC Bouwcentrum en medewerkers van Delta knapten allerlei klussen op, zoals het deels opnieuw bestraten van het Pleinterras en het plaatsen van perkplanten. PRC en Delta werken 25 jaar samen. De klusdag was een originele manier van PRC om duidelijk te maken dat zij deze lange relatie op prijs stellen.

14

15

verslag van de Raad van Bestuur beschouwing Begin 2003 werd het meerjarenplan 2002-2005 van Delta Psychiatrisch Ziekenhuis vastgesteld. Het motto van dit derde meerjarenplan - Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft - is ingegeven door de ervaringen met het tweede meerjarenplan (mei 2000). In dat meerjarenplan werd in 37 beleidsvoorstellen het strategisch beleid van Delta voor een periode van drie tot vijf jaar uiteengezet. Deze termijn was gebaseerd op de verwachtingen met betrekking tot de relatie van Delta met de RIAGG in de regio Rijnmond Zuid. Die verwachtingen zijn niet uitgekomen: de RIAGG Rijnmond Zuid is, met andere vormen van zorg, opgenomen in GGZ Europoort. Van samengaan met DeltaBouman zal dan ook voorlopig geen sprake meer zijn; de samenwerking concentreert zich rond de zorg voor individuele patiënten. Sinds het verschijnen van het tweede meerjarenplan is ook de politieke en economische situatie aanzienlijk veranderd. Onder een gesternte van een inkrimpende economie zijn veel vragen nog onbeantwoord. Blijft het eerste jaar van de psychiatrische behandeling AWBZ-gefinancierd of niet? Wordt de budgetsystematiek vervangen door financiering op basis van gedane verrichtingen? Welke ruimte krijgen zorginstellingen voor commerciële verrichtingen in de sfeer van arbeidsrelevante zorg? Momentopname 17 april 2003: secretaressedag in teken van de fusie Ook in de regio waar DeltaBouman actief is, is veel in beweging. Onder invloed van politieke thema’s als veiligheid en overlast is de aandacht voor de openbare geestelijke gezondheidszorg op gemeentelijk niveau aanmerkelijk toegenomen. De experimenten met heroïneverstrekking aan drugsverslaafden in de Rotterdamse regio zijn in volle gang, maar de toekomst ervan is onzeker. De expansie van de RIAGG Rijnmond Zuid naar GGZ Europoort heeft een rem gezet op ketenzorg en circuitvorming. Met het benoemen van deze enkele punten is al voldoende duidelijk gemaakt dat DeltaBouman werkt in een dynamische omgeving. Maar dat niet alleen: DeltaBouman draagt ook bij aan die dynamiek, met name door geformaliseerde samenwerking en fusie. De geformaliseerde samenwerking betreft Erasmus MC. De fusie betreft uiteraard die tussen Bouman Verslavingszorg en Delta Psychiatrisch Ziekenhuis, die tot stand kwam

16

In de aanloop naar de fusie werd de kennismaking tussen de medewerkers van de twee organisaties op allerlei manieren gestimuleerd. Zo gingen op de landelijke secretaressedag 65 secretaressen en één secretaris van Delta en Bouman gezamelijk op stap. In het Plein op de hoofdlocatie in Poortugaal heette Eddy Schuyer, voorzitter van het bestuur van Delta iedereen welkom. Het ijs werd daarna gebroken in een swingende percussieworkshop. Daarna kregen de secretaresses een rondleiding op het terrein om vervolgens met de bus een tour langs Boumanlocaties te maken. Bij de Bouman kliniek wachtte Sjef Czyzewski, directeur van Bouman, hen op met ijsjes en een kort verhaal over Bouman. Zijn antwoorden op de vragen van de secretaresses vormden het afscheid van deze geslaagde dag. Ter herinnering kreeg iedereen tenslotte een hortensia én een afdruk van de foto die ’s morgens gemaakt was.

17

in de overtuiging dat de fusie voor patiënten een aanmerkelijke verbetering van de kwaliteit van behandeling en zorg zal bewerkstelligen doordat over en weer de verslavingsdeskundigheid en de psychiatrische deskundigheid worden versterkt. Die versterking van deskundigheid is noodzakelijk omdat men steeds meer beseft dat patiënten vaak aan meer aandoeningen lijden. De ontwikkeling van het behandelbeleid van de gefuseerde instelling zal de komende jaren een belangrijke plaats innemen. De psychiatrie als medisch specialisme is volop in ontwikkeling, mede en vooral ook door de toename van de kennis van het menselijk DNA en de steeds verdergaande mogelijkheden om de basis van psychiatrische stoornissen in het brein zichtbaar te maken. Deze ontwikkeling stemt hoopvol, omdat die stimuleert tot onderzoek naar adequate behandelingsvormen. De visionaire oriëntatie van DeltaBouman op psychiatrie als medisch specialisme betekent niet dat de behandeling van patiënten uitsluitend gericht is op de mentale functies van het brein. Wanneer tevens levensproblematiek in het geding is, is dat ook relevant voor de behandeling. Medisch is altijd ook sociaal en sociaal-psychiatrisch is medisch. Daarvan getuigt de multidisciplinaire benadering van de totale problematiek in de verschillende fasen van uitvoering van behandelprogramma’s. De visie van Delta op psychiatrische behandeling en zorg heeft sinds het vorige meerjarenplan geen wezenlijke verandering ondergaan. Dat wil niet zeggen dat die visie niet getoetst is aan politieke en maatschappelijke ontwikkelingen of niet tegen het licht is gehouden van kritische reacties van gezaghebbende organen en instituties. In een rapportage van de Inspectie voor de Gezondheidszorg werd aan Delta een klinische zorgattitude toegeschreven. Dat moge zo zijn, maar daarin wordt dan voorbijgegaan aan het gegeven dat de gemiddelde opnameduur betrekkelijk kort is, dat de capaciteit deeltijdbehandeling nog onlangs autonoom is uitgebreid, dat de psychiatrische intensieve thuiszorg de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen en dat in de afgelopen vijf jaar de poliklinische productie met 15.000 verrichtingen is toegenomen tot 40.000 verrichtingen per jaar (50% toename sinds 2001). In diezelfde rapportage wordt gesteld dat de overgang van de klinische behandeling naar ambulante behandeling te groot is doordat de patiënt op weg naar ambulante behandeling vaak een organisatiegrens moet passeren. Dat vraagstuk zou grotendeels opgelost zijn wanneer de verantwoordelijkheid voor de klinische en de ambulante behandeling meer in één hand komt te liggen. Circuitvorming en ketenzorg zijn in beginsel gelegenheidsoplossingen, die nodig zijn wanneer bepaalde delen van de behandeling van een patiënt over meer schijven lopen. Afstemming zal altijd nodig blijven, maar kan onmogelijk als doel in zichzelf worden geformuleerd. Het ziet er naar uit dat ook de overheid tot dat inzicht komt, gezien de

18

ombuiging van de AWBZ naar functionele aanspraken, waardoor de patiënt geen of minder organisatiegrenzen hoeft te passeren. Gelet op de economie zal het kabinet relatief minder geld voor de zorg beschikbaar stellen. Aangezien de druk op de zorg niet zal verminderen, zal er een extra beroep op de instellingen worden gedaan om opnieuw een efficiencyslag te maken. Wellicht wordt dat gestimuleerd door de mogelijkheid eigen beleid te maken te vergroten door bureaucratische regels te saneren. Te verwachten valt voorts, dat in het nieuw te ontwikkelen verzekeringsstelsel het eerste jaar psychiatrische behandeling niet langer AWBZ-verzekerd zal zijn. Dat kan gevolgen hebben voor bepaalde vormen van psychiatrische zorgverlening. Een derde aspect van nieuw beleid is, dat ziekenhuizen zullen worden gefinancierd op basis van diagnosebehandelingscombinaties (DBC). Aan de totstandkoming van DBC’s wordt thans gewerkt en het ziet er naar uit dat die in 2006 in de instellingen worden ingevoerd. Tenslotte is te verwachten dat zorgaanbieders meer mogelijkheden krijgen om commerciële diensten aan te bieden.

DeltaBouman - de andere aanpak Delta Psychiatrisch Ziekenhuis en Bouman Verslavingszorg voegden zich op 1 mei 2003 samen tot DeltaBouman. De fusie moet psychiatrie en verslaving onder één dak brengen. De fusie vloeit voort uit de opvatting dat psychiatrie en verslaving nauw aan elkaar verwant zijn; verslaving is een psychiatrische stoornis. In de stap naar integratie van de zorg wordt gewerkt aan een uitwerking van het behandelbeleid onder het motto: naar één gezamenlijke voordeur. Voor dit proces hebben we enkele jaren uitgetrokken. Sommige organisatieonderdelen kunnen de activiteiten al afstemmen. Dat geldt voor de MFC’s en ambulante/poliklinische verslavingszorg; SEHP en crisisdienst; Dordrecht, algemene psychiatrie, beschermd en begeleid wonen, dagactiviteiten; dubbele diagnose-afdeling de Loodds en onderdelen van de Bouman kliniek; psychodiagnostiek; reclassering en FPA. Voor 2004 zijn er twee ‘gezamenlijke’ activiteiten benoemd: de behandeling van meervoudige psychiatrische problematiek en gezamenlijke poliklinieken op de noordoever van Rotterdam en elders. Bij Bouman speelde nog van voor de fusie de implementatie van de nota Behandelbeleid en de organisatorische aanpassingen die daarvoor nodig zijn. Het overleg daarover met de Ondernemingsraden kon in 2003 niet afgerond worden. De fusie heeft niet alleen voor de patiënt betekenis, ook de personeelsleden moeten

19

Momentopname 13 mei 2003: verpleegkundigen Delta en Bouman maken kennis Zo'n honderd medewerkers van DeltaBouman deden mee aan het kennismakingsprogramma voor verpleegkundigen, een idee van de vakgroep Verpleging. Bussen werden ingezet om de afstanden te overbruggen. De deelnemers waren nieuwsgierig naar elkaar en de werkwijzen. Deltamedewerkers kregen in de Bouman kliniek een demonstratie op de methadonbus en drie inleidingen over voorbeelden van behandelpraktijken. Daarna bezochten ze het Medisch Sociaal Centrum, waar chronisch verslaafden legaal en onder toezicht heroïne mogen roken of spuiten.

20

21

voordeel ervaren omdat het bedrijf efficiënter zal gaan draaien. Dat gaat niet van de ene dag op de andere, omdat Delta en Bouman hun eigen bedrijfssfeer meebrengen. Raad van Bestuur en afdeling Communicatie werken aan een opzet om dat proces zo soepel mogelijk te laten verlopen. Twee weken voor de fusiedatum verschenen al de eerste gezamenlijke personeelsadvertenties en ging de nieuwe DeltaBouman-website de lucht in. Als voorzichtige externe uiting van het integratieproces presenteerde DeltaBouman zich als een eenheid in artikelen, maar ook via radiospotjes op Radio Rijnmond, waar de directeur Patiëntenzorg een serie radiogesprekken hield. Die gesprekken hadden onder meer als thema fusie en samenwerking tussen psychiatrie en verslaving. De Ondernemingsraden adviseerden in het verslagjaar positief over de oprichting van een Projectdirectie rechtstreeks onder de Raad van Bestuur. De projectdirectie voert projecten uit die in de opzetfase afdelingsoverstijgend zijn, zoals de accreditatie en de opzet van een eigen arbodienst, maar ook projecten als nieuwe behandelfuncties.

er vorderingen gemaakt worden met de synchronisatie van de verschillen, is er nog veel werk te doen. In het eerste kwartaal van 2004 zal de afdeling Personeelszaken met een plan van aanpak komen om de resterende verschillen te synchroniseren.

samenwerking en andere fusieplannen Delta Psychiatrisch Ziekenhuis en FPI De Kijvelanden waren al in juni 2001 overeengekomen te fuseren. De minister van Justitie kon zich niet vinden in dat plan en verbood de fusie. De Kijvelanden, net als Delta overtuigd van het belang van de fusie voor de patiëntenzorg, heeft de mogelijkheid van arbitrage aangegrepen om dat verbod te omzeilen. Op 23 januari 2003 deden de arbiters uitspraak: de minister van Justitie kan met recht de fusie tegenhouden. Met die uitspraak is een fusie van Delta en De Kijvelanden voor lange tijd van de baan. De uitspraak had ook tot gevolg dat de bestuurlijke verwevenheid tussen Delta en De Kijvelanden naar het inzicht van de Raad van Bestuur beëindigd moest worden. Hetzelfde gold voor de Raad van Toezicht. De dienstverlening van Delta aan De Kijvelanden wordt op strikt zakelijke gronden voortgezet.

Centrale Service afdeling Na een positief advies van de Ondernemingsraden werden de adjunct-directies Financiën en Facilitair Bedrijf van Delta en het Bedrijfsbureau van Bouman gehergroepeerd tot één Centrale Service Afdeling onder een tweehoofdige leiding rechtstreeks onder de Raad van Bestuur. 2004 zal nog grotendeels in het teken staan van de implementatie van deze nieuwe afdeling. Over de functie en de plaats van de afdeling Interne Controle heeft de Raad van Bestuur in 2003 nog geen besluit genomen. Had Bouman voor de fusie een centrale afdeling Personeel & Organisatie, bij Delta was deze afdeling gedecentraliseerd. De bestuurssecretaris was voorzitter van het P&Obeleidsoverleg, dat de Raad van Bestuur adviseerde over het centrale P&O-beleid. Met de groei van de organisatie, groeide ook bij Delta de behoefte aan een centrale afdeling personeelszaken. De Raad van Bestuur van DeltaBouman besloot in 2003 een afdeling Personeelszaken in te stellen onder de Centrale Service Afdeling (CSA) en een adviseur aan te trekken die de Raad van Bestuur adviseert over strategische personeels- en organisatievraagstukken. Deze functionaris valt rechtstreeks onder de Raad van Bestuur. Het gehele jaar waren veel activiteiten erop gericht regelingen, structuur en beleid van de fusiepartners beter op elkaar af te stemmen en indien mogelijk te integreren. Hoewel

22

Op het terrein van de dagelijkse patiëntenzorg is er veel contact met de RIAGG Rijnmond Zuid, onderdeel van GGZ Groep Europoort. Op bestuurlijk niveau is er incidenteel overleg. Op uitnodiging van OZ Zorgverzekeringen hebben de besturen van DeltaBouman en van GGZ Groep Europoort in 2003 nogmaals de mogelijkheid van een fusie besproken. Echter, het bestuur van GGZ Groep Europoort heeft zeer duidelijk gemaakt prijs te stellen op totale zelfstandigheid; men blijft bij de eigen visie van kleinschaligheid en competitie in de regio. Voor de doelgroep ouderen nam Verpleeg- en verzorgingshuis De Elf Ranken in 2001 het initiatief om samen met Delta en Bouman een psychiatrisch verpleeghuis te realiseren waarin DeltaBouman de psychiatrische en verslavingszorgexpertise inbrengt. Het Ministerie van VWS gaf in 2003 een verklaring af voor een experiment psychiatrisch verpleeghuis met een capaciteit van 55 plaatsen. In de tweede helft van 2004 gaat het verpleeghuis voor oudere psychiatrische patiënten en ex-alcoholverslaafden beginnen. Het onderzoek naar de mogelijkheid om in de nieuwbouw van Medisch Centrum Rijnmond Zuid een opnameafdeling voor ouderenpsychiatrie te vestigen, is positief uitgevallen. De intentie daartoe is inmiddels geformaliseerd. Een psychiatrische opnameafdeling voor ouderen in een algemeen ziekenhuis heeft grote voordelen, omdat de

23

Momentopname: kijkje in de keuken Het Opvang- en Crisiscentrum is een klinische voorziening voor chronisch verslaafde vrouwen. Vrouwen met een turbulent verleden en heden die het keiharde leven op straat of op de prostitutiezone in Rotterdam kennen. Het OCC biedt hen een plek om tot rust te komen. Als zij na enkele weken enigszins zijn aangesterkt, gaan zij naar fase 2 op de bovenverdieping. In fase 2 leren ze basale vaardigheden aan, zoals persoonlijke hygiëne, omgang met anderen, boodschappen plannen en uitvoeren en eten koken en wat daar bij komt kijken. Door een royale bijdrage van het VSB Fonds Rotterdam kon op de tweede verdieping een nieuwe keuken geïnstalleerd worden. Een welkome aanvulling in deze fase van de opvang. Nu kunnen de vrouwen voor wat meer mensen tegelijk maaltijden bereiden.

24

25

patiënten die op deze afdeling worden opgenomen vaak ook allerlei somatische klachten hebben. Op het gebied van de apotheek, consulenten-psychiaters en consulenten van overige specialismen werken MCRZ en DeltaBouman al intensief samen. Met het bestuur van Bavo RNO Groep werden in het verslagjaar oriënterende gesprekken gevoerd over vergaande samenwerking. Voor de acute klinische zorg aan psychiatrische patiënten beschikt Bavo RNO over onvoldoende capaciteit. Sinds 2000 steekt Delta bij de uitvoering van deze zorg BAVO de helpende hand toe. Daarvoor zijn, tijdelijk en buiten de capaciteit om, vier bedden gereserveerd die in het verslagjaar volledig benut werden.

wetenschappelijk onderzoek en opleiding In 2002 openden Delta, Bouman en Erasmus Medisch Centrum besprekingen om op het terrein van de patiëntenzorg, onderwijs, opleiding en onderzoek tot intensieve samenwerking te komen. In het verslagjaar werd deze samenwerking verder vormgegeven. Samenwerking met het academisch ziekenhuis kan een kwaliteitsverbetering geven, onder andere doordat de mogelijkheid van wetenschappelijk psychiatrisch onderzoek in de instelling kan worden versterkt. Wetenschappelijk onderzoek is weliswaar geen primaire taak, maar wel een statutair verankerde opdracht en dan niet alleen vanwege de status van opleidingsziekenhuis, maar vooral ook als kwaliteitsimpuls voor de patiëntenzorg. DeltaBouman is zich dat terdege bewust. Er wordt op meerdere fronten gewerkt aan de academische uitstraling van DeltaBouman. Het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de voordracht van A. Loonen voor een bijzondere leerstoel ‘farmacotherapie bij psychiatrische patiënten’ geaccordeerd en E. Franzek staat op de nominatie voor een bijzondere leerstoel aan een Duitse universiteit. De leerstoel Farmacotherapie zal een impuls kunnen betekenen voor het ondernemen van grensverleggend farmacologisch onderzoek hier en elders in de wereld. Tevens maakten wij vorig jaar vordering in de samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum bij het scheppen en invullen van een bijzondere leerstoel. Dr. A. Loonen en prof. dr. Herman van Praag, lid van de Raad van Toezicht, vertegenwoordigden DeltaBouman in mei bij het APA-congres in de Verenigde Staten, een prestigieus wetenschappelijk congres.

26

onderzoek verslavingszorg In Zorg tegen Overlast (2002) bepleitte Bouman Verslavingszorg onder meer intensivering van medicamenteuze behandelingen, de bredere toepassing van bestaande en geregistreerde geneesmiddelen. Dat bepleitten wij ook in 2003 tijdens lezingen voor of bezoeken van landelijke politici of wetenschappers. In het verlengde daarvan ligt het pleidooi voor het stimuleren van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van medicamenteuze behandelingen in samenwerking met universiteiten en farmaceutische industrieën. De farmaceutische industrie zal geen bijzondere prikkel ondervinden van de zijde van onze chronische patiënten. Immers zij zijn veelal armlastig, ongeorganiseerd en worden gehinderd door een zwakke gezondheid. De huidige wetenschappelijke inzichten in de oorzaken en gevolgen van verslaving leidden tot de vaststelling dat het merendeel van de chronisch verslaafden medicamenteuze ondersteuning nodig zal hebben. De overheid zou in nationaal en internationaal verband moeten bevorderen dat de farmaceutische industrie onderzoek verricht naar geneesmiddelen die een verandering teweegbrengen in de verslavingsziekte. Het stapelingseffect van eiwitten (∆fos-B) kan mogelijk met de juiste medicatie worden bestreden. De Nederlandse politici zullen daarentegen gevoelig zijn voor het argument van de honderden miljoenen euro’s jaarlijkse economische schade door de leefwijze van duizenden ernstige zieke patiënten in onze steden. Zij vergen nu veel energie (dus kosten) van Justitie, de rechterlijke macht, politiemensen, reclasseringsmedewerkers, het gevangeniswezen, woningverhuurders, eerstehulpposten, crisiscentra, spoedeisende hulpafdelingen van ziekenhuizen, maatschappelijke opvang, huisartsen en psychiatrische instellingen. Een substantieel deel van het budget voor Justitie, Gezondheidszorg en Binnenlandse Zaken zou vrijgemaakt moeten worden voor farmacologisch onderzoek of voor de goedkope productie en distributie van effectieve geneesmiddelen.

opleidingen Het consortium van de A-opleiding werd uitgebreid met GGZ Delfland en GGZWestelijk Noord-Brabant. Deze uitbreiding maakt het mogelijk onderwijs te gaan geven in jaargroepen, wat als een grote inhoudelijke en logistieke verbetering wordt gezien. Te elfder ure besloot de minister niet in te stemmen met de voorstellen voor nieuwe opleidingseisen. Inmiddels was er wel veel tijd besteed aan het bedenken van nieuwe opleidingsroutes, duur van stages en een vernieuwd onderwijsprogramma. Daarom werden alle wijzigingen die gepland waren - en in het consortium met instemming

27

begroet - binnen het oude curriculum ingevoerd. De vernieuwde opleiding binnen de oude regels lijkt nieuw elan aan de opleiding tot psychiater te geven. Veel energie werd gestoken in het opleidingrijp maken van het Boumandeel. Op de gesloten afdeling van Bouman die in januari 2004 geopend wordt, zullen twee artsassistenten gaan werken. Bij Bouman werden vijfhonderd medewerkers uit de zorg getraind in agressieregulatie en fysieke weerbaarheid. In 2004 krijgt dit een vervolg voor de (nieuwe) medewerkers die in 2003 niet op training zijn geweest en voor de medewerkers van de facilitaire en huishoudelijke dienst. De zorginhoudelijke ontwikkeling naar behandelprocessen voor (chronisch) verslavingszieke patiënten leidde bij Bouman tot twee bijzondere opleidingtrajecten: een nieuwe basiscursus verslavingspsychiatrie voor de medewerkers uit het primaire proces en omscholing van agogische werkers naar (para)medische functies. Anders dan voorgaande jaren kostte het Delta in 2003 weinig moeite voldoende leerlingen aan te trekken voor de MBO-opleiding tot verpleegkundige.

erkenning en bouw De erkenning van Delta en Bouman is in het verslagjaar niet gewijzigd. Toen bleek dat een forensisch-psychiatrische MFE niet mogelijk was, hebben Delta en De Kijvelanden samen ingestoken in het initiatief voor een forensisch psychiatrische afdeling (FPA). Er is een verklaring van behoefte voor een capaciteit van 14 klinische plaatsen. Een aanvraag voor uitbreiding tot 24 plaatsen was in 2003 in voorbereiding. Verwacht wordt dat de FPA begin 2006 in gebruik kan worden genomen. In het voorjaar werd de eerste paal geslagen voor de nieuwbouw in Spijkenisse voor het Cluster Gespecialiseerde Behandeling. Dit MFC Spijkenisse zal in het voorjaar 2004 worden opgeleverd en in gebruik genomen. Voor de vervangende nieuwbouw van de Laurenshof, de gesloten capaciteit acute psychiatrie op de hoofdlocatie, werd in 2003 het ontwerp afgemaakt en ging in november de vergunningsaanvraag naar het Bouwcollege. De goedkeuring van het Bouwcollege wordt in maart 2004 verwacht, zodat in juni met de bouw begonnen kan worden. Medio 2005 zal de nieuwbouw gereed zijn.

28

Momentopname 24 juni 2003: Erasmusspeld voor Ria van der Heijden, oprichtster Ypsilon “Ik vind hem mooi hoor, maar ik heb veel liever die van Rotterdam.” Dat riep Ria van der Heijden destijds tegen Wethouder Simons toen die haar een koninklijke onderscheiding opspeldde. Er gingen wat jaren overheen, maar nu heeft ze hem dan toch, de felbegeerde onderscheiding van de gemeente Rotterdam. Voor mensen die zich op sociaal, cultureel, sportief of economisch gebied gedurende een lange periode verdienstelijk hebben gemaakt voor de Rotterdamse samenleving, kent de gemeente een speciale onderscheiding: de Erasmusspeld. Wethouder De Faria van Volksgezondheid kwam haar bij Delta de speld uitreiken. Van der Heijden heeft zich immers jarenlang met enthousiasme en wilskracht ingezet om draagvlak te creëren voor de noden en wensen van familieleden van mensen met schizofrenie. Ze oogt frêle, de inmiddels 74-jarige Ria van der Heijden. Maar dat is maar schijn, want ze is niet van de barricades te slaan. In 1989 trad ze officieel af als voorzitter, maar eigenlijk is ze nog steeds het gezicht van Ypsilon, de vereniging voor familie van schizofrene patiënten met maar liefst 6500 leden. Ze maakt zich nog steeds sterk voor ‘mijn patiënten’. En voor Delta, dat ze een warm hart toedraagt.

29

De uitvoering van het plan om samen met de Waarden, een instelling voor verpleging en verzorging, een ultramoderne keuken te realiseren, liep forse vertraging op. Aan die vertraging zit een zonzijde, in die zin dat afgestapt is van ontkoppeld koken en overgestapt is op assemblage. In 2003 werd begonnen met de grootscheepse verbouwing van de keuken op de hoofdlocatie tot assemblagekeuken. De nieuwe keuken wordt operationeel in 2004. Er werden panden of ruimten gehuurd voor de vestiging van een nieuwe polikliniek en voor de uitbreiding van poliklinische en gemeentelijk gefinancierde activiteiten (Vlaardingen). In de Bouman kliniek werd de bouw en inrichting afgerond van een gesloten afdeling inclusief een separeervoorziening. Op vele gebouwen werden noodzakelijke verbouwingen en aanpassingen doorgevoerd. Vermeldenswaard is de nieuwe keuken in het OCC, die gefinancierd kon worden door een bijdrage van het VSB Fonds. De vrouwen kunnen er nu begeleid koken. Tenslotte werd als uitvloeisel van de nota Zorg tegen Overlast begonnen met het verwerven van panden voor internaten, zorgboerderijen en dagactiviteitencentra.

productie DeltaBouman kreeg in 2003 te maken met veranderingen in de structuur van de AWBZgefinancierde producten, de komst van regionale indicatieorganen en het afschaffen van het budgetplafond. In de verslavingszorg kon de tekortschietende gemeentelijke financiering vervangen worden door bredere poliklinische zorg ten laste van de AWBZ. Vanwege de wachtlijsten wordt in 2004 de productie opgevoerd; daarvoor zijn afspraken gemaakt met de zorgverzekeraars. De zorgzwaarte is toegenomen; wat werd gemeten door een onafhankelijk bureau. Er is een dagelijkse zorgzwaartemeting ingevoerd en alle benodigde data zijn vastgelegd in het patiënteninformatiesysteem. De productieafspraak van de gemeentelijk gefinancierde verslavingszorg en activiteiten nam af in 2003, onder andere als gevolg van de door de Gemeente Rotterdam opgelegde bezuinigingsoperatie van 6%. De vastgestelde productieafspraken zijn in het Rotterdamse gerealiseerd. Ook in gemeenten als Dordrecht, Gorinchem, Leerdam en Zwijndrecht werden de activiteiten uitgevoerd conform de afspraak met de subsidiegevers. In Vlaardingen en Spijkenisse bleef de realisatie - door een andere afspraak over de te leveren zorgactiviteiten

30

- achter op de planning. Met deze twee gemeenten worden afspraken gemaakt over de niet-bestede middelen. Door de inzet van nieuw personeel en extra vierkante meters huisvesting zal deze vernieuwde zorg in 2004 volledig worden geleverd.

kwaliteitsverbetering centraal De inspanningen op het gebied van kwaliteitszorg stonden in 2003 in het teken van twee belangrijke hoofdpunten. Ten eerste inhoudelijke verbeteringen door de verbeterprojecten van het project Kwaliteit Verpleegkundige Zorgverlening. Ten tweede de voortgang van het accreditatietraject bij het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen NIAZ, waar vooral de borging en verbetering van de organisatorische kwaliteit van zorg centraal staat.

inhoudelijke kwaliteit De stuurgroep Kwaliteit hield zich in 2003 bezig met de organisatie van de verbeterprojecten in de Zorg. Het uitgangspunt van DeltaBouman is dat kwaliteit een onderdeel is van het dagelijks handelen van iedere medewerker. Maar soms is projectmatig werken een goede werkwijze. Daarom wordt in het kader van kwaliteitszorg van alle behandelafdelingen verwacht dat zij ten minste elke twee jaar een verbeterproject vormgeven, om zo de kwaliteit van zorg op een onderdeel te optimaliseren. Zes kwaliteitscoaches begeleiden de afdelingen bij het uitvoeren van deze verbeterprojecten. De resultaten van deze verbeterprojecten op de afdelingen zijn goed. Kwaliteitszorg wordt op deze manier stevig ingebed in de organisatie en bovendien worden er bruggen geslagen tussen afdelingen door de uitwisseling van ervaringen.

organisatorische kwaliteit In 2002 sloot Delta Psychiatrisch Ziekenhuis een contract met het Nederlands Instituut Accreditatie Ziekenhuizen (NIAZ), om te komen tot een afdelingsgewijze accreditatie van de organisatie. De eerder gemaakt planning in drie accreditatie-deeltrajecten werd vanwege de fusie uitgebreid met een vierde deeltraject voor Bouman, onder hand-

31

Momentopname 28 juni 2003: schaken, schaken en nog eens schaken De laatste zaterdag van juni. Al drie jaar weten de schakers van Nederland wat dat betekent: schaken bij Delta. Zo'n 190 schakers traden aan voor de derde editie van het Delta Psychiatrisch Ziekenhuis Open Schaaktoernooi, met geldprijzen tot 100 euro voor de winnaars van groep 2 t/m 4 en tot maar liefst 500 euro voor de winnaar van groep 1. Mooi meegenomen, maar de meeste schakers is het niet om het geld te doen: die komen om te schaken, te schaken en nog eens te schaken. Wie zijn eigen partij had afgespeeld, kon op een groot scherm live de zetten volgen op bord 1 van groep 1, de schaaktop die uiteindelijk gewonnen werd door Bruno Carlier. Het schaaktoernooi werd gesponsord door OZ zorgverzekeringen, uitvoerder van het Zorgkantoor op de Zuid-Hollandse Eilanden (hoofdsponsor), de Rabobank, Dunnet Computers en de Stijlgroep. Vrijwilligers van de schaakverenigingen Spijkenisse, De Zwarte Pion (Middelharnis) en de Hoeksche Waard en medewerkers van Delta zorgden ervoor dat het toernooi goed verliep. 32

33

having van de doelstelling in 2005 als eerste GGZ-instelling het accreditatiebewijs te verwerven. Het accreditatiebewijs wordt in de regel verstrekt als er bij het NIAZ een gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat de te implementeren verbeterpunten ook daadwerkelijk worden ingevoerd. In het organisatorische kwaliteitsdenken van DeltaBouman staat de Demingcyclus centraal. Deze cyclus wordt vaak aangeduid als de Plan (beleid), Do (uitvoering), Check (evaluatie), Act (bijstelling)-cyclus. Bij DeltaBouman is deze in het verslagjaar op diverse manieren vormgegeven. Voor de afdelingen in het tweede en derde deeltraject zijn in het verslagjaar de kwaliteitshandboeken opgesteld. In het verslagjaar kwamen de auditorenteams van het NIAZ twee keer op bezoek voor de externe audit van het eerste en het tweede deeltraject. De auditoren constateerden in hun eerste rapport dertien verbeterpunten en benoemden enkele sterke punten, onder andere de betrokkenheid van de werkvloer bij de zorg en de manier waarop de patiënten bejegend worden, iets wat ook in het imago-onderzoek naar voren komt als een sterk punt. De werkzaamheden zijn zeer naar behoren georganiseerd en gedocumenteerd. Delta is een modern ziekenhuis. Een kritische noot is het ontbreken van een duidelijke missie van het ziekenhuis: waar staat het ziekenhuis als geheel voor en waar staan de afdelingen voor. Naar aanleiding van het auditrapport van het NIAZ is voor de afdelingen uit het eerste accreditatie-deeltraject een verbeterplan opgesteld. Het rapport over de audit van het tweede deeltraject wordt in 2004 verwacht. Het interne auditsysteem van DeltaBouman staat inmiddels. In 2003 werden zeven afdelingsspecifieke interne audits uitgevoerd en één afdelingsoverstijgende audit. De audits hebben gezorgd voor inzicht in verbeterpunten voor de dienstverlening. In diverse verbeterplannen is aangegeven op welke manier vorm gegeven gaat worden aan de bevindingen. Deze verbeterpunten zijn voor een deel al uitgevoerd; de resterende verbeterpunten zullen in 2004 worden aangepakt. Het mag duidelijk zijn: de kwaliteit van dienstverlening bij DeltaBouman heeft een hoge prioriteit!

34

imago-onderzoek Delta Psychiatrisch Ziekenhuis Een imago komt te voet en gaat te paard. Het beeld van een instelling hangt af van veel – vaak oncontroleerbare – gebeurtenissen, opinies en berichten. Een klein incident kan jaren voor een negatief beeld zorgen. Wetend dat het imago een steeds grotere betekenis krijgt voor instellingen van gezondheidszorg (persoonlijk budget, instellingskeuze, concurrentie) heeft de Afdeling Communicatie van Delta Psychiatrisch Ziekenhuis onderzoeksinstituut Berenschot verzocht het imago in kaart te brengen. Naarmate een beeld steviger verankerd is in de publieke opinie kan een instelling beter ‘tegen een stootje’. Het is daarom verheugend dat het onderzoek van Berenschot uitwijst dat Delta een positieve klank heeft bij veel groepen, hoewel er natuurlijk altijd wat aan te merken is. Berenschot constateerde ‘ijzersterke’ kanten, zoals de behandeling die van hoge kwaliteit wordt geacht, de bejegening van patiënten die hoog wordt aangeslagen, de onomstreden professionaliteit van de medewerkers en de geoliede bedrijfsvoering. Berenschot concludeert ook dat het een hele klus zal zijn de corporate identiteit van DeltaBouman te creëren. Daarin schuilt de opdracht voor de toekomst: langzaam toewerken naar één DeltaBouman, waar ‘men’ een goed beeld van heeft. Het onderzoek zal waarschijnlijk een vervolg krijgen om te kijken in hoeverre er al sprake is van een eensluidend imago van DeltaBouman.

versterking eerstelijn De afgelopen jaren heeft Delta flink geïnvesteerd in de versterking van de eerste lijn. Er is nascholing georganiseerd en telefonische consultatie: huisartsen kunnen op psychiaters van de beide MFC’s een beroep doen voor telefonische advisering. Ook de SEHP draagt bij aan verbetering van de relatie met huisartsen; met name huisartsenposten maken in crisissituaties gebruik van de SEHP. Uit de periodieke evaluaties blijkt overduidelijk dat deze ondersteuning voorziet in een behoefte. DeltaBouman continueert de jaarlijkse nascholing en telefonische advisering, met de nadruk op verwijsmogelijkheden op maat.

35

Momentopname 13 september 2003: duizenden bezoekers op open dag DeltaBouman in één dag? Dat lijkt onmogelijk, maar de organisatoren van de open dag en het Pleinfestijn probeerden op de open dag toch de omwonenden en geïnteresseerden uit de wijde omtrek een indruk te geven van de gang van zaken bij DeltaBouman. Er was van alles te zien en te beleven: lezingen van psychiaters over ziektebeelden; informatie over de nieuwbouwplannen; informatiestands van afdelingen inclusief de methadonbus maar ook van patiëntenorganisaties; blusspelletjes bij de bedrijfsbrandweer; de curiosa- en rommelmarkt; het kinderdorp met oudHollandse spelletjes en een rondje 'hoogwerker' voor een mooi uitzicht over het terrein. De dag werd afgesloten door de Koninginnen van de Nacht en Carrie Jansen die een column voorlas.

36

37

informatica Op weg naar een papierloos zorgproces werd in 2003 het elektronisch patiëntendossier Iris-G verder ‘uitgerold’. De laatste afdelingen van Delta zullen in 2004 gaan werken met het elektronische patiëntendossier. Daarna zijn de afdelingen van Bouman aan de beurt. In 2003 werden de voorbereidingen getroffen om het conglomeraat aan DeltaBoumanvestigingen over te zetten op service based computing. Alle decentrale servers verdwijnen en in plaats daarvan worden de vestigingen aangesloten op één centrale server farm. Voor de afdeling ICT betekent dat dat er veel meer geregeld kan worden vanaf één centrale plaats, een enorme efficiencyverbetering en tijdsbesparing voor de medewerkers van de afdeling ICT. In 2004 wordt service based computing geïmplementeerd voor de hele organisatie. Daarnaast is een Citrix Secure Gateway server opgezet. Hiermee is gerealiseerd dat er op een veilige manier over het internet ingelogd kan worden zodat hiervoor geautoriseerde medewerkers vanaf een externe computer op het netwerk kunnen werken. Ter automatisering van het financiële proces (inkoop en logistiek) en het verbeteren van de mogelijkheden tot budgetbeheer werd in 2003 het programma CURA geïmplementeerd in Delta. Na deze succesvolle invoering werd in een kort tijdsbestek CURA ook bij Bouman ingevoerd. Andersom ging het met het de vervanging van het oude patiëntenadministratiesysteem door User. Bouman werkte al met User, maar Delta nog niet. Dus kon Delta profiteren van de Bouman-know how. Datzelfde gold voor de invoering van Beaufort, het personeels- en salarisadministratiesysteem dat in 2004 bij Delta zal worden geïmplementeerd.

de behoeftepeiling voor de gemaksbalie, is voor Delta waarheid geworden en de klanttevredenheid over de dienstverlening is goed. Kort na de fusie besloot de Raad van Bestuur de gemaksdiensten uit te breiden voor de medewerkers van Bouman. Ook dit jaar werd veel energie gestoken in het terugdringen van het ziekteverzuim. Hoewel met betrekking tot de verzuimduur mogelijk nog enige verbetering te behalen is, kan de meeste winst geboekt worden in het kortdurend, frequent verzuim. Het verzuimpercentage bij Delta is afgenomen van 6,6% in 2002 naar 5,6 % in 2003. Om het positieve resultaat te bestendigen en verdere daling te kunnen realiseren, is een werkgroep gevraagd aanbevelingen op organisatie-, management- en medewerkerniveau verder uit te werken en te implementeren. Een organisatiebrede aanpak zal meer garanties bieden voor een goede inbedding en succesvolle uitvoering van het bijgestelde verzuimbeleid. Bij Bouman bedroeg het ziekteverzuimpercentage in 2003 9,87% tegen 10,1% in 2002. In het kader van de Wet Poortwachter werd een nieuwe ziektemeldingsprocedure ingevoerd. Het ziekteverzuim is nu een agendapunt op de teamwerkbesprekingen. Aan het eind van het jaar werd besloten de bedrijfsarts spreekuur te laten houden op de locatie Bouman kliniek. De verwachting is dat de stap naar de bedrijfsarts door medewerkers sneller wordt genomen en dat de bedrijfsarts meer zicht krijgt op de aard van arbeidsgerelateerde klachten. De werving van nieuw medisch geschoold personeel voor de verslavingszorg bleef ondanks de economische crisis moeilijk. Desondanks is het gelukt voor de verslavingszorg twee psychiaters en (sociaal-psychiatrische) verpleegkundigen aan te trekken. Het nieuwe behandelbeleid in combinatie met de nieuwe klinische afdeling Intensieve Zorg en de invulling van de Assertive Community Treatment-formatie waren aanleiding voor een speciale wervingscampagne. In het laatste kwartaal 2003 ging de arbeidsmarktcampagne De andere aanpak de lucht in om artsen, psychiaters en verpleegkundigen aan te trekken.

personeelsbeleid Bij Delta is de invoering van FWG 3.0 al afgerond. Bij Bouman kregen de in het primaire proces werkzame medewerkers een functiebeschrijving en -waardering. In 2004 zal het FWG-traject voor de overige medewerkers worden afgerond. De vroegere taakgerichte functiebeschrijvingen hebben hiermee een resultaatgerichte vorm gekregen. In november 2002 begon gemaksbalie Elivio voor het personeel van Delta Psychiatrisch ziekenhuis met persoonlijke dienstverlening. De positieve verwachtingen op basis van

38

39

Momentopname 26 september 2003: Jip en Janneke groeit met kinderen mee Met genoegen opende burgemeester Latenstein de uitbreiding van Jip en Janneke. Dreigend kondigde ze ook aan dat ze het bestuur van DeltaBouman zou aanspreken op de hoogte van de huur. Daarna was er -het is een traditie geworden- taart met vuurwerk en limonade en hapjes voor grote én kleine gasten. De voormalige werkplaats van het ARC (de voorloper van het Werk- en activiteitencentrum) werd door architect Jean Désert en aannemer Tetteroo omgetoverd tot een waar paradijs voor de kindertjes van Jip en Janneke, dat met deze uitbreiding van 55 plaatsen nu in totaal 135 plaatsen kinderdagverblijf en 60 plaatsen buitenschoolse opvang telt. Met deze opening kwam er ook een einde aan de wachtlijsten.

40

41

ontwikkelingen in de psychiatrische zorg rookwolken Voor een enkele krantenlezer en een loslopende tv-kijker dreigde roken synoniem te worden met DeltaBouman. Herhaaldelijk verscheen DeltaBouman in de krant en op radio en tv vanwege publicitaire aandacht voor roken in zorginstellingen. Vooral de boete die Delta opliep vanwege geconstateerde overtredingen van de Tabakswet trok de aandacht, en dan speciaal de reactie van de bestuursvoorzitter, die het liefst in één keer de maximale boete wilde betalen om dan ‘enkele jaren van het probleem’ af te zijn. Dat was kennelijk nieuws en een stroom van verzoeken om interviews en losse informatie kwam op gang. Bijna alle tv-zenders en alle landelijke kranten besteedden aandacht aan het verschijnsel van de rokende psychiatrische patiënt. Probleem is dat de Tabakswet een recreatieruimte beschouwt als een publieke ruimte, terwijl DeltaBouman wijst op de praktische omstandigheid dat een recreatieruimte het ‘verlengstuk’ van de patiëntenhuiskamer is. Inmiddels heeft de Raad van Bestuur een bezwaarschrift tegen de boete ingediend, waarover de minister van Volksgezondheid een uitspraak moet doen. DeltaBouman blijft aansturen op wijziging van de wet ten gunste van psychiatrische patiënten.

beschermd en begeleid wonen Door de ombuiging in de AWBZ van de aanbodgerichte erkenning van instellingen naar functionele erkenningen zijn er minder belemmeringen om activiteiten te ontplooien op andere functies dan die waarvoor de instellingserkenning gold. Op grond van gesprekken met het Zorgkantoor werd besloten een beschermd wonen-voorziening te realiseren van in totaal negenentwintig plaatsen in het voormalige zusterhuis van Verpleeg- en verzorgingshuis De Elf Ranken in Rotterdam-Lombardijen. Zo’n twintig daarvan werden in 2003 al gerealiseerd. Daarnaast komen er op vele plaatsen mogelijkheden voor begeleid zelfstandig wonen, in groepen of individueel. Deze voorziening zal een bijdrage leveren aan het oplossen van wachtlijstproblemen.

second opinion In PSY deed DeltaBouman verslag van het experiment second opinion waaraan, verspreid over het land, zeven ggz-instellingen twee jaar hebben meegedaan. De oogst was dertien aanvragen. Van die dertien aanvragen kwamen er elf uit Delta en Parnassia. Dat aantal is voor deze twee instellingen voldoende om het experiment om te zetten in bestendig beleid. DeltaBouman biedt de second opinion actief aan patiënten aan, onder andere door de mogelijkheid daartoe te vermelden in de patiënteninformatie en op de website.

spoedeisende hulp psychiatrie (SEHP) Ter versterking van de eerste lijn in de opvang van psychiatrische patiënten werd eind januari 2003 op de hoofdlocatie in Poortugaal een voorziening voor SEHP (spoedeisende hulp psychiatrie) gevestigd. De SEHP functioneert als een 24-uurs polikliniek, vergelijkbaar met de voorzieningen voor spoedeisende hulp in algemene ziekenhuizen. De SEHP is een laagdrempelige voorziening; patiënten met een acute psychiatrische hulpvraag kunnen er terecht op verwijzing van de huisarts, de RIAGG of de politie. Patiënten met een acute psychiatrische hulpvraag die al bij Delta in zorg zijn en een zogeheten crisisprotocol hebben, worden zonder verwijzing toegelaten. Feitelijk functioneert de SEHP op het snijvlak van de acute zorg in de huisartsenpraktijk en de openbare gezondheidszorg.

ambulantisering DeltaBouman heeft in het beleid zwaar ingezet op ambulantisering, in de zin van uitbreiding van bestaande activiteiten aan de voordeur en de achterdeur (voor algemene psychiatrie en SGLVG), nieuwe activiteiten voor andere doelgroepen (ouderenpoliklinieken, PIT voor ouderen) of op andere locaties (polikliniek voor ouderen en volwassenen in Spijkenisse en in het MCRZ locatie Zuider). De eerste resultaten laten zien dat PIT voor ouderen en de polikliniek voor ouderen in het MCRZ in de pas lopen met de verwachtingen en dat de polikliniek van de Laurenshof goed loopt, maar dat met name de polikliniek voor ouderen in het Ruwaard van Putten Ziekenhuis in Spijkenisse achterblijft. Van de activiteiten in het kader van het Persoonsgebonden Budget (PGB) hebben zo weinig patiënten gebruik gemaakt, dat DeltaBouman besloten heeft te stoppen met dit traject.

42

43

Momentopname 13 november 2003: DeltaBouman verwent patiënten In de week van de chronisch zieken worden patiënten in de psychiatrie en verpleegen verzorgingstehuizen getrakteerd op een bijzondere dag. Dit jaar met één groot feest in het Plein op de hoofdlocatie. De patiënten genoten met volle teugen van de koffie/thee met gebak en de muzikale optredens. Tussen de middag werd er een koud buffet opgediend, ’s avonds een warm buffet. De dag werd afgesloten met een swingende disco. Langdurig verslaafden van het methadonprogramma CentrumWest werden ter plekke verwend met lekkere hapjes.

44

45

zorginnovatie Veel zorgvernieuwing is de afgelopen jaren teruggebracht naar het reguliere budget en, althans in financiële zin, niet meer direct onder die naam terug te vinden. Dit wil niet zeggen dat er geen permanente aandacht voor zorgvernieuwing is. Integendeel. Alle in de vorige jaren begonnen projecten worden volledig voortgezet, zoals de afdeling voor dubbele-diagnose-patiënten, de poliklinieken voor ouderen en het Maasveldproject voor 55+patiënten die nog enigermate zelfstandig kunnen wonen, de voorbereidingen voor het psychiatrisch verpleeghuis, de beschermd-wonenvoorziening, de 24-uurs spoedeisende hulp psychiatrie en het actieplan Zorg tegen overlast dat werd aangeboden aan de gemeente Rotterdam. Drie uitgangspunten zijn leidraad voor de opzet van deze ontwikkelingen: wachtlijsten wegwerken, overlast verminderen en aanpak van de verkeerde bed-problematiek waardoor doorstroming kan worden gerealiseerd. In 2003 konden op tien plaatsen informatiezuilen geplaatst worden met zogenaamde touchscreens. Op deze ‘website voor intern gebruik’ hebben patiënten, bezoekers en andere geïnteresseerden met een vingerdruk op het beeldscherm toegang tot een schat aan informatie, variërend van de rechten van patiënten tot en met informatie over activiteiten in de omgeving. De zuilen zullen begin 2004 officieel in gebruik genomen worden.

laagdrempelige opvang psychiatrische problematiek In 2003 werden de voorbereidingen getroffen voor een uitbreiding van het zorgaanbod met een project laagdrempelige opvang psychiatrische problematiek (LOPP), de Dag- en nachtopvang Zuid. De opvang richt zich op de mensen met psychiatrische problematiek die de reguliere hulpverlening op dit moment niet of nauwelijks bereikt: de zogenoemde zorgwekkende zorgmijders in het dak- en thuislozencircuit en de mensen die reguliere huisvesting hebben maar bij wie sprake is van ernstige zelfverwaarlozing, woningvervuiling en overlast. Deze doelgroepen willen we bereiken met een intensieve outreachende aanpak, in samenwerking met andere GGZ-instellingen, verslavingszorg en maatschappelijke dienstverlening. Dag-en nachtopvang Zuid in Rotterdam Zuid zal plaats bieden aan zestien mensen.

46

ontwikkelingen in de verslavingspsychiatrie co-morbiditeit Verslaving en andere psychische stoornissen blijken in de praktijk vaak met elkaar verweven. Hier is de term co-morbiditeit van toepassing. Co-morbiditeit duidt op het naast elkaar bestaan van een of meer stoornissen of ziekten. Dat geldt voor psychische ziekten, maar ook voor somatische ziekten of de combinatie van beide. In de behandelpraktijk kwamen we onder meer de volgende combinaties tegen: alcohol en angststoornis; alcohol en bipolaire stemmingsstoornis; alcohol en depressie; cannabis en schizofrenie; cocaïne en AD(H)D; polidruggebruik en psychose; polidruggebruik en persoonlijkheidsstoornis en cocaïne en paranoïdie. Men kan zich afvragen of co-morbiditeit de uitzondering is of eerder de norm? Dit samengaan van verschillende ziektes – zeker die van verslaving en andere ziektes - werd in het verleden vaak onvoldoende of niet onderkend. Werd het wel opgemerkt, dan leidde het bestaan van co-morbiditeit tot het heen en weer schuiven van de patiënt. De scheiding van de psychiatrie en verslavingszorg maakte het onmogelijk de beide stoornissen integraal te behandelen. Door uit te gaan van co-morbiditeit, is het wel vanzelfsprekend de stoornissen in gezamenlijkheid te bezien en te behandelen. Co-morbiditeit is de norm en daarmee het vertrekpunt voor het behandelbeleid.

behandelbeleid Verslaving is een chronische ziekte waaraan een biologische kwetsbaarheid ten grondslag ligt die onder invloed van biologische, psychologische en sociale factoren tot expressie komt. Zonder adequate behandeling bestaat er een grote kans op blijvend verlies van autonomie. Verslaving is het gevolg van adaptie van de hersenen als gevolg van herhaalde blootstelling aan een middel. Veranderingen in de hersenen, door een combinatie van genetische

47

kwetsbaarheid en het langdurig consumeren van alcohol of stimulerende middelen, liggen ten grondslag aan afwijkend gedrag, afwijkend gevoelsleven en afwijkend denken. Verslaving is meer dan waarneembaar afwijkend gedrag. Deze inzichten hadden ingrijpende gevolgen voor de nieuwe diagnostiek en het andere behandelbeleid in de verslavingszorg. De aard en omvang van de co-morbiditeit van verslaving en andere ziekten zal beter in kaart kunnen worden gebracht én beter kunnen worden behandeld. We legden die consequenties vast in de Nota Behandelbeleid (april 2003). Vroeger was de behandeling voornamelijk gericht op gedragsmatige interventies. Nu wordt de behandeling aangestuurd vanuit de medische professie en bestaat uit een combinatie van medicamenteuze en psychosociale interventies. Daarom werden ook in het verslagjaar psychiaters aangesteld in de functie van behandeleindverantwoordelijke. We investeerden in het aantrekken van sociaal-psychiatrische verpleegkundigen en agogen werden gestimuleerd zich om te scholen tot verpleegkundige. Omdat de meeste patiënten te weinig ziekte-inzicht hebben, stopten we met de op zelfrapportages gebaseerde intakes (EuropASI). Conform wat gebruikelijk is in de psychiatrie willen we op de eerste plaats een goede somatische, psychische en sociale anamnese, een inschatting van de autonomie en van het gevaar voor de patiënt of zijn omgeving. De psychiater is nu vanaf het begin betrokken bij de intake en bepaalt de indicatiestelling. Zo doen we na een aanmelding grondig lichamelijk onderzoek en bijvoorbeeld aanvullend laboratoriumonderzoek.

fasen van het behandelproces Momentopname 17 november 2003: minister Hoogervorst bezoekt heroïne-experiment

48

Op 17 november bezocht de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) H. Hoogervorst enkele GGZ-locaties in Rotterdam. De heroïneverstrekking door DeltaBouman genoot zijn bijzondere aandacht, want het Rotterdamse college wil het programma uitbreiden, terwijl het huidige kabinet die optie niet juichend omhelst. In het Medisch Sociaal Centrum (MSC) in de Hoornbrekerstraat wordt onder medisch toezicht en op experimentele basis heroïne verstrekt aan ongeveer vijftig chronisch verslaafden. Na een korte inleiding van de heer Czyzewski, lid van de Raad van Bestuur, sprak Hoogervorst met vier patiënten uit het experiment. Sommigen waren al meer dan twintig jaar verslaafd aan heroïne, al dan niet in combinatie met alcohol, methadon of speed. Eén patiënt had zelfs zes jaar in de gevangenis gezeten. Een enkeling had af en toe contact gehad met psychiatrische instellingen. De patiënten voorspelden een terugval in gezondheid en in crimineel gedrag wanneer het heroïneexperiment zou beëindigen. Hoogervorst meldde daarop dat wat hem betreft het heroïne-experiment wordt voortgezet, zoals ook is afgesproken in het regeerakkoord.

In de behandelnota werd een onderscheid gemaakt tussen drie fasen van het behandelproces voor verslaafde patiënten: screening, diagnostiek en behandeling. In de prediagnostische fase wordt informatie over een patiënt verzameld volgens een geprotocolleerde methode van screening (Verslag eerste pilot Screening, 2003). Het doel van de screening is het verzamelen van informatie in een zo vroeg mogelijk stadium van het contact om toeleiding tot diagnostiek en zorg zo optimaal mogelijk te laten verlopen. De screeningsmethode wordt toegepast door veldwerkers, zorgmakelaars en medewerkers van huiskamers en gebruiksruimten. De agogisch geschoolde medewerkers geven geen oordeel over psychiatrische ziektebeelden, maar over het toestandsbeeld van een chronische patiënt. Zij krijgen gespecialiseerde scholing in het bijhouden van de scores op de formulieren en in de nabije toekomst met de digitale pen.

49

Momentopname december 2003: (individueel) beschermd wonen Raoul (r) en Houssein wonen sinds kort samen in één van de huizen van beschermd wonen. Door de verandering van de AWBZ kan DeltaBouman meer activiteiten ontplooien op het gebied van beschermd wonen. In 2003 werden zo'n twintig van de negenentwintig plaatsen in het voormalige zusterhuis van Verpleeg- en verzorgingshuis De Elf Ranken in Rotterdam-Lombardijen in gebruik genomen. Ook op andere plaatsen komen mogelijkheden voor begeleid zelfstandig wonen, in groepen of individueel.

50

51

Ten behoeve van de diagnostiek beschikken we op dit moment over methoden en instrumenten die in de psychiatrie en in de verslavingszorg bekend en gangbaar zijn. Gezien de aard en omvang van de co-morbiditeit is het nodig nieuwe diagnostische methodieken te ontwikkelen. Immers de praktijk kan interventies vragen voordat een patiënt volledig nuchter of gedetoxificeerd is. Stapsgewijs wordt de kluwen van de verweven problematiek dan systematisch ontward en de gecombineerde problematiek steeds duidelijker in kaart gebracht. Zo verlopen diagnostiek en behandeling gezamenlijk in fasen, waarbij ieder effect van de behandeling weer van diagnostische betekenis is voor de volgende stap. Op basis van de diagnostiek wordt een behandelaanbod in een zorgprogramma opgesteld. Het behandelaanbod berust op de elementen aard van de co-morbiditeit, benodigde intensiteit van de behandeling (zorgzwaarte), benodigde mate van bescherming (bepaald door het toestandsbeeld) en herstelmogelijkheden ten aanzien van autonomie (bepaald door kenmerken van de patiënt). Afhankelijk van de verslavings- en psychiatrische problematiek worden farmacotherapeutische behandelingsmethoden ingezet. Is de stoornis chronisch, dan zal de behandeling de methode van de rehabilitatie volgen. Afhankelijk van de aard van de co-morbiditeit kan het accent van de behandeling meer komen te liggen op de onderliggende psychische stoornis dan op de verslaving. Bijvoorbeeld door te beginnen bij de aanpak van de ADHD-stoornis en vervolgens de crackverslaving te behandelen. Met deze werkwijze lieten we in de verslavingszorg de zogenaamde ‘stepped care’benadering los. De weerslag van onze nieuwe benaderingswijze (gefaseerd behandelproces, medische diagnostiek, psychiaters als behandeleindverantwoordelijke, andere taakverdeling tussen de professionele medewerkers) wordt zichtbaar met de opening van een nieuwe polikliniek in Rotterdam-Zuid en in Rotterdam-Noord. Het is de moeite waard de bij de poliklinieken aangemelde patiënten in de breedte te monitoren, zodat er later conclusies kunnen worden getrokken over de effectiviteit van vroegere en nieuwe behandelingen.

asielfunctie voor chronisch verslaafden Aan onze ‘voordeur’ merken we al vele jaren de toenemende druk van ernstig zieke en gemarginaliseerde verslaafden. Chronisch verslaafde mensen kloppen vaak ieder jaar weer aan voor hulp. De chroniciteit van verslavingszieken en in het verlengde

52

daarvan het overlastgevende gedrag van de patiënten, brachten het inzicht dat de verslavingszorg een asielfunctie moet ontwikkelen. Een circuit voor de langdurige behandeling van chronisch verslaafden heeft zich in de Nederlandse verslavingszorg tot nu toe niet ontwikkeld. Een verklaring daarvoor moeten we zoeken in de verouderde visie op verslaving: verslaafden hadden een beheersingsprobleem, behandelaars moesten nieuw gedrag proberen aan te leren. Sommige patiënten probeerde men op te vangen en enigszins te verzorgen om zo de gezondheidsschade te beperken. De komende jaren zullen wij in samenwerking met regionale partners langdurige of permanente verblijfsfuncties in de verslavingszorg moeten scheppen. Een 24-uursverblijf voor patiënten die een groot deel van hun autonomie op alle leefgebieden zijn kwijtgeraakt. Te denken valt aan de traditionele klinieken in de periferie van de stedelijke centra; de ‘paviljoens in de bossen’ zoals sommigen het wel badinerend noemen. Die klinieken zijn bedoeld voor mensen die niet bestand zijn tegen de prikkels van de hectische, stedelijke cultuur. Andere opties zijn de internaten in buitenwijken of in het stedelijke hart, waar patiënten 24-uursbegeleiding krijgen. Een mooi voorbeeld is het Seniorenpand in Rotterdam, dat onderdeel werd van de AWBZ-gefinancierde zorg. Een ander voorbeeld is het Vrouwenpand in Rotterdam, waar zeven voormalige, chronisch verslaafde tippelaarsters onder permanente begeleiding kunnen wonen. Wij zoeken momenteel naar tien panden voor intensief begeleid wonen (internaten), waar tientallen chronisch verslaafde vrouwen - ons bekend van de zorgverlening op de tippelzone aan de Keileweg - tot rust kunnen komen. Zo zijn er nog allerlei vormen van begeleid wonen denkbaar, waaronder lichtere begeleiding voor zelfstandig wonenden.

persoonsgebonden aanpak Ook in 2003 werd door veldwerkers en zorgmakelaars prioriteit gegeven aan deelname aan de persoonsgebonden aanpak in Rotterdam. Men spreekt in dit verband over de lijst-700, maar wij zijn overtuigd van een veel groter aantal chronische patiënten die in aanmerking komen voor intensieve zorg. In 2003 werd begonnen met de inrichting van dagactiviteitencentra, waar chronisch verslaafden overdag voldoende afleiding en structuur vinden zodat zij minder de behoefte hebben over straat te zwerven, met alle vervelende gevolgen voor henzelf of hun omgeving. Een ander speerpunt is de uitbreiding van vormen van intensief, begeleid wonen in het verzorgingsgebied. We worden hier gehinderd door het verzet van omwonenden en bedrijven bij woonlocaties. Een grote leemte in de ketenzorg is het ontbreken van voldoende beschermde werk-

53

Hans Wap z.t. zeefdruk 2003 50 x 70 cm

Arjenne Fakkel Niet getreurd... 54

zeefdruk 2003 70 x 50 cm

C.Unverzagt z.t. zeefdruk 2003 56 x 76 cm

Raquel Maulwurf z.t. zeefdruk 2003 76 x 56 cm

55

plekken voor chronische patiënten. Velen zijn wel degelijk nog in staat enigerlei vorm van werk te leveren. DeltaBouman pleit al lang voor de ontwikkeling van langdurig en stabiele dienstverbanden voor deze patiënten binnen de structuur van de Wet Sociale Werkvoorziening. Het is de vraag waarom mensen met een verstandelijke handicap wel en deze patiënten niet in aanmerking kunnen komen voor werk in een beschermde omgeving?

asielfunctie van de geestelijke gezondheidszorg hebben overgenomen. Gedetineerde patiënten verdienen een gerichtere diagnostiek en betere verwijzing naar de psychiatrische zorg. Deze onbevredigende situatie beschreef Bouman onder andere in de nota Van droeftoeter tot galbak, voor iedereen een eigen aanpak (2002). Gemeente en Openbaar Ministerie hebben zich achter de voorgestelde aanpak geschaard. De nota werd ook aangeboden aan de minister van Justitie, maar dat heeft helaas in 2003 nog niet tot besluitvorming geleid. Zolang de situatie niet verandert, is de verslavingsreclassering steeds minder in staat een brug te slaan tussen detentie en zorg.

de duivel of medische zorg? DeltaBouman heeft moeite met het gegeven dat de landelijke politiek nog geen ordentelijk besluit heeft genomen over de voortzetting van de heroïneprogramma’s. Sommigen stellen de experimenten zelfs voor als een manier om de duivel binnen te halen. Of als het nieuwe ‘Sodom en Gomorra’, een plaats van bederf. Wij bepleiten voortzetting en uitbreiding van het heroïneprogramma en in het verlengde daarvan verder onderzoek naar de erkenning van heroïne als medicijn. Dat is geen pleidooi voor onvoorwaardelijke legalisering van heroïne of andere drugs. Vrije verkrijgbaarheid zou een gezondheidsramp veroorzaken, waarmee de farmacologische kennisvergaring over de werking van drugs niet wordt gediend. Wel is DeltaBouman, zolang nog geen vervangende medicatie voorhanden is, voorstander van onder toezicht verstrekken van drugs op zorgvuldige indicatie en als onderdeel van een behandeling. De vijftig patiënten die nu meedoen aan het MSC-heroïne-experiment hebben door het verstrekkingsprogramma een dagelijks ritme gevonden. De behoefte om elders op zoek te gaan naar drugs is verdwenen en daarmee de noodzaak om op criminele wijze extra inkomsten te verwerven. Uit eerder wetenschappelijk onderzoek weten we dat de gezondheid en de sociale toestand van de groep opiaatverslaafden aanmerkelijk waren verbeterd.

verslavingsreclassering Het blijkt steeds moeilijker verslaafde justitiabelen een passend zorgtraject aan te bieden. Met repressie als stok achter de deur en rust en regelmaat, blijkt bij verslaafde patiënten juist de detentietijd zeer geschikt om diagnostische gegevens te verzamelen en eventuele zorg te plannen. Het lijkt erop dat gevangenissen in Europa de laatste jaren de

56

57

inspraak en medezeggenschap Gezamenlijk verslag Ondernemingsraad Delta en Ondernemingsraad Bouman 2003

pre-fusie OR Bouman

Karin Bos z.t. zeefdruk 2003 76 x 56 cm

2003 was voor OR Bouman een woelig jaar met veel veranderingen, voornamelijk in het teken van de fusie met Delta. De OR kwam iedere maandagmiddag bijeen voor overleg. Tot aan de fusiedatum werd maandelijks een ondernemingsraadsvergadering en 1x per zes weken een overlegvergadering belegd. Op 6 mei werd de laatste overlegvergadering met de heer S. Czyzewski als algemeen directeur gehouden. Die werd op een leuke manier afgesloten met een gezamenlijk etentje. Sinds de officiële bekendmaking van het voornemen tot fusie in september 2002 heeft dit de OR zeer beziggehouden. Sindsdien stond het als vast onderwerp op de agenda onder andere in de vorm van het sociaal plan, het advies en de samenwerking met de OR van Delta. Tot de fusiedatum besprak OR Bouman verder onder meer de aanpak van het ziekteverzuim en het opheffen van de afdeling Kindermaatschappelijk werk (KDO). Voor de aanpak van het ziekteverzuim is in samenwerking met een extern adviesbureau een projectcommissie voor terugdringing ziekteverzuim opgestart. Over het opheffen van de afdeling KDO heeft de OR positief geadviseerd. Deze afdeling is ondertussen bij de Stichting Jeugdzorg ondergebracht.

pre-fusie OR Delta OR Delta vergadert van oudsher op donderdagochtend met maandelijks een OR-vergadering en een overlegvergadering met de bestuurder de heer E. Schuyer.

Ad Gerritsen Westfalen 58

zeefdruk 2003 70 x 50 cm

59

De overblijvende donderdagochtenden worden besteed aan werkoverleg en commissievergaderingen. De fusie met Bouman Verslavingszorg hield ook OR Delta flink bezig. Om de voortgang in het fusieproces te houden werd regelmatig informeel overleg gevoerd met de bestuurder en nauw samengewerkt met OR Bouman. Na een achterbanraadpleging kon de Ondernemingsraad een positief advies over de fusie afgeven. De belangrijkste onderwerpen voor OR Delta waren in deze periode onder andere de nieuwe keuken en de adviesaanvraag Technische handen aan het bed (cameratoezicht tijdens avond/nachturen in het Cluster Ouderenpsychiatrie). Over de nieuwe keuken kon de ondernemingsraad positief adviseren. Het plan Technische handen aan het bed leverde meer stof tot discussie op. Belangrijkste struikelblok was dat door de invoering van cameratoezicht nachtdiensten zouden verdwijnen. Uiteindelijk heeft de Ondernemingsraad hier niet mee ingestemd en het cameratoezicht is dan ook niet ingevoerd.

medezeggenschap na de fusie Na de fusiedatum bleven de twee ondernemingsraden verantwoordelijk voor de eigen achterban. Wel werd besloten gezamenlijk te vergaderen en werden in een convenant afspraken vastgelegd over de samenwerking. In de praktijk betekende dit dat OR Bouman 2x per maand op donderdagochtend naar de hoofdlocatie in Poortugaal kwam voor de ondernemingsraad- en overlegvergaderingen. Het werkoverleg van OR Bouman vond tot eind 2003 plaats op de voor OR Bouman vertrouwde maandagmiddag op de locatie Molenbaan. De gezamenlijke vergaderingen bleken een leerproces voor beide OR’en en werd een groeiproces naar steeds hechtere samenwerking. Gesprekken over de vorming van één gemeenschappelijke ondernemingsraad werden gevoerd; hierbij werden de OR’en bijgestaan door KPMG. (Inmiddels is besloten aan te haken bij de landelijke GGZ OR-verkiezingsdag en zal op 21 april 2004 een gemeenschappelijke ondernemingsraad worden gekozen.)

60

fusietraject Niet lang na de fusiedatum speelde een eerste discussiepunt tussen de ondernemingsraden en het bestuur. Het betrof hier de functie hoofd P&O. Vlak voor de zomer heeft de Ondernemingsraad het bestuur gevraagd de vacature hoofd P&O in te trekken en deze eerst ter advisering aan de OR voor te leggen. Dat is inderdaad gebeurd en de gevoerde discussie heeft ertoe geleid dat de wens van de OR’en voor een strategisch adviseur P&O onder het bestuur is ingewilligd. Een volgend belangrijk adviestraject was de vorming van de Centrale Service Afdeling, een eerste integratietraject waarin de facilitaire en financiële afdelingen van Delta en Bouman werden samengevoegd. Tevens werd de vorming van een projectdirectie ter advisering voorgelegd. De ondernemingsraden konden hierop positief adviseren. Na de zomer bleek dat de door Bouman gewenste divisiestructuur van de zorgafdelingen nog niet de ondernemingsraad was gepasseerd. In oktober 2003 werd deze reorganisatie alsnog ter advisering aan de ondernemingsraden voorgelegd. Al snel bleek dat de ondernemingsraden en het bestuur van mening verschilden over noodzaak en gevolgen van deze reorganisatie. In december besloten de ondernemingsraden unaniem negatief te adviseren ten aanzien van de divisiestructuur. Een en ander heeft geleid tot een periode van onderhandelen die tot in 2004 voortduurt. Ondertussen wordt de onderneming van Bouman geconfronteerd met een inhaalslag voor diverse personele regelingen. Dit heeft geleid tot enkele instemmingaanvragen (die al door de OR Delta waren geaccordeerd), zoals de gedragscode personeel en het meerkeuzesysteem arbeidsvoorwaarden.

overig In de loop van het jaar bereikten de ondernemingsraden klachten van ambulante medewerkers over de kilometervergoeding voor dienstritten die de ware kosten niet zouden dekken. Na onderzoek kwamen de ondernemingsraden tot de conclusie dat hier inderdaad sprake van was en werd een initiatiefvoorstel geformuleerd om de kilometervergoeding voor deze medewerkers te verbeteren. Helaas werden alle mooie plannen ingehaald door de landelijke politiek en wordt de kilometervergoeding inmiddels zwaarder belast. Voorlopig heeft het bestuur toegezegd het nettoverschil aan te vullen (tot aan de nieuwe CAO).

61

Mariska van Duffelen z.t.

Dominique Chan z.t.

zeefdruk 2003

zeefdruk 2003

80 x 70 cm

76 x 56 cm

Igor Savchenko Little girl at the edge of light and darkness foto 2003 18 x 22 cm

Jeroen Allart Billy zeefdruk 2003 49 x 65 cm (liggend)

62

CWM Dolk Vijf voor twaalf zeefdruk 2003 70 x 50 cm

63

Verder hebben de ondernemingsraden positief geadviseerd over een nieuw alarmsysteem voor de nieuwbouw in Spijkenisse. Tot slot hebben de ondernemingsraden zich ingezet voor enkele afzonderlijke afdelingen. Inmiddels is voor de wijzigingen in het Cluster Gespecialiseerde Behandeling en de reorganisatie van de Crisisdienst van Bouman het sociaal plan van toepassing.

arbo Arbeidsomstandigheden is een bijzonder aandachtsgebied voor de ondernemingsraden. Zo is ingestemd met het ARBO Plan van Aanpak 2003, de RIE MFC ZuidHollandse Eilanden, kinderdagverblijf Jip & Janneke, RIE MFC Rotterdam-zuid en de RIE Deltalab en Apotheek (RIE staat voor Risico-inventarisatie & -evaluatie). Verder werd er regelmatig overlegd met de arbo-coördinator en werd er halfjaarlijks gesproken met de bedrijfsarts van de ArboUnie. Een belangrijk ARBO-onderwerp was de vorming van de interne arbodienst. De ondernemingsraden hebben hierop positief geadviseerd en volgen het proces op de voet door middel van regelmatig overleg.

scholing Tijdens de tweedaagse scholing van OR Delta in maart werd gekeken naar de toekomst en de kansen en bedreigingen van de nieuwe organisatie; werd gesproken over het raamwerk-CAO en over personeelsbeleid. Een half jaar later hadden de twee ondernemingsraden een gezamenlijke tweedaagse scholing. Tijdens deze scholing werd gekeken naar de nieuwe organisatie; werd gestreefd naar een ‘plan de campagne’ voor de periode tot aan de OR-verkiezingen in april 2004 en werden afspraken gemaakt over nog hechtere samenwerking. De ondernemingsraden werden tijdens beide scholingen bijgestaan door scholingsinstituut Odyssee.

64

OR leden Eind 2003 bestonden de ondernemingsraden uit de volgende leden: OR Delta Cor Barents Hannes van de Berg Els van Bezouwen Theo van Dis Rik Doevelaar Rob Driest Sharnela Faulborn Johan Groeneveld Wietse Groenink, secretaris Johan Heesen Marja Immers, voorzitter John Koalsie Evert Jan Mookhoek Bert Morssink Alette Vollenberg OR Bouman Gerda Adopai Molli Jan-Arie Bogert Robin Deurhof Léone Klapwijk Suresh Mahesh, voorzitter Aad van der Meulen Hans van den Nieuwendijk, secretaris Janine Ornée Christien Ririhena Susan Yol-Bus

65

Cliëntenraad Bouman en Patiëntenraad Delta Het jaar 2003 stond voor de Cliëntenraad Bouman en de Patiëntenraad Delta - uiteraard - in het teken van de fusie tussen Bouman Verslavingszorg en Delta Psychiatrisch Ziekenhuis. Er waren al vroeg contacten tussen beide raden en de LPR (stichting Landelijke Patiëntenraden) werd advies gevraagd in het fusietraject. Tijdens deze gesprekken bleek voor de Cliëntenraad Bouman een nieuw gegeven, namelijk dat er bij Delta ook sprake was van een fusieproces met TBS-kliniek De Kijvelanden. De Patiëntenraad Delta en de Cliëntenraad Bouman konden zich niet vinden in deze fusie met De Kijvelanden. Toen deze fusie echter werd afgeblazen, konden beide raden een positief advies geven over de fusie tussen Delta en Bouman, zij het dat de Patiëntenraad enkele voorwaarden verbond aan het positieve advies. Per 1 mei was de fusie en daarmee DeltaBouman een feit.

Fusie Cliëntenraad en Patiëntenraad? In mei vertrok de ondersteuner van de Patiëntenraad. Zijn opvolgster, tot die tijd ondersteuner van de Cliëntenraad, werd half juli ook de ondersteuner van de Patiëntenraad. Per 1 september kreeg de Patiëntenraad extra secretariële ondersteuning in de vorm van een administratieve kracht voor drie ochtenden per week. Ter kennismaking en met het oog op de fusie gingen vanuit de Patiëntenraad drie raadsleden naar een weekeind van cliëntenraden in de verslavingszorg. In het najaar ontwikkelden Cliëntenraad en Patiëntenraad plannen voor het oprichten van een Centrale Raad DeltaBouman. In de Centrale Raad i.o. hebben zitting: de beide voorzitters, één raadslid van de Cliëntenraad en twee van de Patiëntenraad. De problematiek van beide instellingen is erg divers en daarom zal er een overgangsperiode nodig zijn alvorens tot de uiteindelijk gewenste medezeggenschapsvorm te komen. In november 2003 was de eerste vergadering van de nieuwe Centrale Raad in oprichting.

Cliëntenraad

(Bouman Verslavingszorg)

Halverwege het jaar zijn plannen ontwikkeld om in Dordrecht een locatiecommissie op te zetten. Voor veel patiënten is de afstand van Dordrecht naar Rotterdam te

66

groot om aan de Cliëntenraad deel te nemen. Ook heeft Dordrecht een andere bedrijfscultuur, wat kan resulteren in andere klachten of problemen. Aan het eind van het jaar was het eerste contact in Dordrecht. Om de band van de raad met patiënten te verstevigen, hielden CR-leden voorlichtingsbijeenkomsten op Rotterdamse behandellocaties, zoals in Huis ter Schie en het werkcentrum de Plantage. De CR-raadsleden raakten sterker betrokken bij kwaliteitsbeleidacties, zoals de Werkgroep Kwaliteit, website en structuur van samenwerking (Basisberaad GGZ) en de redactie van website GGZ-Plaza. Eén van de leden doet mee aan het cliëntenpanel kwaliteit, een ander lid zit in het panel van het Zorgkantoor.

capaciteit De Cliëntenraad bestond begin 2003 uit drie actieve leden, namelijk de voorzitter, secretaris en penningmeester. De secretaris stopte met het raadswerk vanwege haar baan. De voorzitter belandde in het ziekenhuis en de penningmeester trok zich terug. De stagnatie bleek echter van korte duur, daar zich - mede door een eerder ingezette wervingscampagne - enkele patiënten aanmeldden als raadslid. In februari 2003 werd er een ambtelijk secretaris (36 uur) aangesteld voor de ondersteuning van de cliëntenraad. Tot die tijd verrichtte de secretaris van de Cliëntenraad gedurende een lange periode mede het ondersteunende werk voor de Cliëntenraad. De ambtelijk secretaris werkt sinds juli 2003 voor zowel de Cliëntenraad als de Patiëntenraad. Nieuwe raadsleden kregen de gelegenheid mee te doen aan specifieke trainingen van het opleidingsinstituut Odyssee of konden zogenaamde empowerment-trainingen volgen.

adviezen In de loop van het jaar bracht de Cliëntenraad over de volgende onderwerpen (voornamelijk positieve) adviezen uit: - de voorgenomen fusie met Delta Psychiatrisch Ziekenhuis, - zorgvernieuwingsvoorstellen bij het Zorgkantoor, - herontwerp Methadon c.q. inrichten van poliklinieken, - het ontmantelen van de afdeling Intake en Indicatiestelling. - het continueren van onderdelen van het oorspronkelijke cluster Centrale Indicatiestelling, - instellen tijdelijk ‘plaatsingsbureau’ binnen de afdeling P&O, - zelfhulpgroepen, - organisatieontwikkeling divisiestructuur.

67

activiteiten Het bestuur van de Cliëntenraad Bouman bestond per 31 december 2003 uit de volgende personen: mr. K. Graadt van Roggen, voorzitter P. van Daalen, vice-voorzitter M. van Blaricum, penningmeester

Patiëntenraad

(Delta Psychiatrisch Ziekenhuis)

Het bestuur van de Patiëntenraad vergadert één maal per twee weken. De locatiecommissies vergaderen maandelijks. Tevens is er maandelijks een Algemene Patiëntenraadsvergadering waarin de vertegenwoordigers van de locatiecommissies verslag uitbrengen. Met de Raad van Bestuur was er één keer per drie maanden overleg, voorafgegaan door een agendaoverleg met de bestuurssecretaris van DeltaBouman. Het jaarlijkse bezoek van de Inspecteur van de Volksgezondheid, die dan ook een gesprek heeft met de Patiëntenraad, verliep bevredigend.

In 2003 organiseerde de Patiëntenraad voor de tweede keer een nieuwjaarsreceptie. In de week van de Psychiatrie werd er als tegenhanger van de vrouwendag een mannenbijeenkomst gehouden (initiatief en organisatie). In de regio participeerde de Patiëntenraad als belangrijk lid van het cliëntenplatform in Rijnmond en werkte onder andere mee aan een conferentie over de vernieuwing van de AWBZ. Op 5 juni werd een middag met forumdiscussie georganiseerd over het rapport van de raad Seks is zo gek nog niet. Hiermee is slechts een begin gemaakt met wat de Patiëntenraad aan openheid c.q. beleid tot stand wil brengen op het gebied van seksualiteit en intimiteit in Delta. Tenslotte organiseerde de Patiëntenraad op 26 november 2003 het eerste congres in Nederland over het Parental Alienation Syndrome (kortweg PAS). Sprekers waren prof. P. Hoefnagels, advocaat P. Prinsen, J. Zander en mevr. L. Smulders (Raad van de Kinderbescherming). De jaarlijkse bijeenkomst met de Familieraad in december ging niet door in verband met ziekte van een aantal Familieraadsleden.

de adviezen Het bestuur van de Patiëntenraad bestond uit de volgende personen: -

De belangrijkste adviezen waren: het advies met betrekking tot de fusie en statuten van Delta Psychiatrisch Ziekenhuis en Bouman Verslavingszorg; beschermd wonen; zorg op maat spoedeisende eerste hulppost psychiatrie (SEHP). elektronisch toezicht (technische handen aan het bed). Hierover werd negatief geadviseerd, na een bezoek van de Patiëntenraad aan Hondsberg La Salle, een instelling voor kinderpsychiatrie waar deze apparatuur al operationeel is.

68

Wilma Eijeriks, voorzitter, tevens voorzitter Centrale Raad DeltaBouman André Leetz, vice-voorzitter Hans Delhaas, secretaris Hans Geurts, penningmeester tot juni 2003 Marian Reimering, bestuurslid

69

aantal eerste opnamen en heropnamen klinisch per cluster 2003

Delta algemene psychiatrie

497

gespecialiseerde behandeling

315

psychiatrie voor ouderen

137

227

47

34

MFC 122 Hellevoetsluis

95

MFC 110 Rotterdam-zuid

117

open verblijf

2

cijfers

Bouman klinische behandeling

430

489

klinische vervolg11 66 behandeling klinische opvang Dordrecht

0

70

246 115

1.056

32

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

ambulante deeltijdbehandelingen en poliklinische contacten in 2003

— Delta

deeltijdbehandelingen

poliklinische contacten

verwijzende instantie ingestroomde patiënten 2003

— Bouman

%

politie

2,7

0,6

Riagg

4,0

0,7

RIBW

0,2

2,6

uitkeringsinstantie

0,0

APZ

0,3

verpleeghuis

0,0

BMW / werk / opleiding

0,3

verslavingsreclassering

0,4

directe omgeving

6,1

verslavingszorg klinisch/deeltijd

0,1

eigen initiatief

48,4

verslavingszorg ambulant

0,6

geïntegreerde GGZ-instelling

0,3

vrijgevestigde psychiater/therapeut

0,1

huisarts

5,3

ziekenhuis

1,3

huisvestingsinstantie

0,1

jeugdhulpverlening

0,3

— Delta

justitie

0,4

algemeen ziekenhuis

1,4

kinder- en jeugdpsychiatrie

0,1

andere arts/specialist

9,4

niet van toepassing

0,5

Delta

2,5

onbekend

17,8

huisarts

34,3

overige GGZ

1,5

justitie

1,3

overige justitie

1,0

overig

0,7

overige maatsch. zorg/opvang

1,4

psychiatrische instelling

4,8

overige somatische gezondheidszorg

0,1

Riagg

45,7

overige verslavingszorg

2,7

PAAZ / GAAZ / PUK

0,1

algemeen maatschappelijk werk algemene psychiatrie

1.129

4.965

gespecialiseerde behandeling

6.484

5.550

psychiatrie voor ouderen

2.966

1.878

MFC Rotterdam-zuid

10.730

MFC Zuid Hollandse Eilanden

7.260

open verblijf

578

verslavingszorg

0

19.992 14.135 2.191 116

— Bouman

centrale intake en indicatiestelling

-

ambulante behandeling

-

klinische vervolgbehandeling

3.086

5.142

18.322 -

klinische opvang

-

4.489

sosiaal medische zorg

-

7.383

sociale verslavingszorg

-

8.365

Dordrecht

553

6.988

algemene reclassering anders

nazorg klinisch ontslagen patiënten in 2003 — Delta

aantal verschillende patiënten per zorg in 2003

soort zorg

— Delta

— Bouman

kliniek

2.064

1.452

deeltijd

790

122

poli

4.297

6.316

poliklinieken eigen instelling 27%

onbekend 22%

in- en uitschrijvingen verslavingszorg — Bouman

begin

74

in

uit

deeltijd eigen instelling 13%

eind

2003

7.286

3.079

588

9.807

2002

5.531

2.877

1.122

7.286

2001

7.338

1.267

3.074

5.531

2000

8.984

2.158

3.804

7.338

1999

9.288

2.481

2.785

8.984

geen 13%

0% reclassering

0% maatschappelijk werk

ander psychiatrisch ziekenhuis 3%

verslavingszorg 2%

1% verpleeghuis

1% overig

1% RIBW

1% verzorgingstehuis

huisarts

Riagg 9%

4%

1% algemeen ziekenhuis

middelengebruik in procenten over de nieuw of opnieuw ingeschreven patiënten — Bouman

juridische situatie bij opname in 2003

1999

2000

2001

2002

2003

alcohol

43,4

47,5

49,1

48,7

46,0

cocaine

17,1

17,7

18,9

19,5

19,8

heroine

10,7

9,3

10,3

14,3

12,4

cannabis

12,4

10,9

7,9

7,1

8,8

gokken

10,7

9,3

8,5

6,4

7,7

amfetamine

1,7

1,4

1,4

1,3

1,8

extacy

0,4

0,4

1,4

0,5

0,2

crack

1,3

1,2

0,0

0,4

0,6

benzodiazepinen

0,9

0,6

1,0

0,4

1,1

overige

0,2

0,6

0,3

0,4

0.2

overige opiaten

0,1

0,2

0,1

0,3

0,2

psychofarmaca

0,1

0,3

0,1

0,3

0.1

methadon

0,3

0,6

0,6

0,2

0.3

overige medicijnen

0,3

0,1

0,2

0,2

0.2

overige opw. middelen

0,1

0,1

0,0

0,1

0,1

lsd

0,1

0,1

0,0

0,0

0,0

barbituraten

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

morfine

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

vluchtige middelen

0,0

0,0

0,2

0,0

0,1

Net als in vorige jaren vormden de patiënten met een alcoholprobleem de grootste groep, direct gevolgd door cocaïne- en heroïneproblemen.

vrijwillig 79,1%

— Delta IBS 14,0%

Meer dan 54,4% had inkomsten uit loon, werkte als zelfstandige of genoot een uitkering.

RM 6,6%

De verhouding man/vrouw bedroeg 77/23.

overig

Het merendeel van de patiënten behoorde tot de leeftijdscategorie van 21-50 jaar.

0,3%

aantal RM/IBS bij opname 11 RM 0,40%

Het merendeel van de ingestroomde patiënten is afkomstig uit Rotterdam en Dordrecht. Deze patiënten hebben vaak een lage opleiding. Hieronder volgen enkele verdere kenmerken:

— Bouman Het merendeel van de patiënten had een opleiding op LO-LBO-MBO-niveau. Ongeveer 50% van de patiënten is in Nederland geboren.

76

Voor 2003 werd er - door de fusie in de loop van het kalenderjaar - gewerkt met twee begrotingen. Ook de begroting 2004 is nog een optelsom van de begroting van Bouman en de begroting van Delta. Het jaar 2004 zal onder meer benut worden om tot één begrotingssystematiek te komen. De periode vanaf 1 mei 2003, de datum van de fusie, was te kort om de verschillen afdoende in kaart te brengen. Omdat aan de huidige systematiek die Bouman respectievelijk Delta hanteert verschillende uitgangspunten van organisatiestructuur en budgettering ten grondslag liggen, zal integratie in één begrotingssystematiek nog een hele klus zijn.

financiën In dit beknopte jaarverslag is een samenvatting opgenomen van de jaarrekening. De volledige jaarrekening kunt u raadplegen op de cd-rom.

79

balans per 31-12-2003 in duizenden €

A C T I VA

31-12-2003

31-12-2002

vaste activa immateriële vaste activa

31-12-2003

31-12-2002

eigen vermogen 2.503

2.778

kapitaal

406

406

79.221

collectief gefinancierd gebonden vermogen

8.133

7.422

materiële vaste activa

84.845

financiële vaste activa

2.176

2.443

niet collectief gefinancierd vrij vermogen

2.668

1.388

totaal vaste activa

89.524

84.442

totaal eigen vermogen

11.207

9.216

egalisatierekening afschrijvingen

1.759

2.008

voorzieningen

1.959

2.008

langlopende schulden

54.205

52.892

vlottende activa voorraden

332

vorderingen en overlopende activa

4.970

te verrekenen financieringstekort

2.086

— 602

liquide middelen

8.208

4.595

15.596

11.901

totaal vlottende activa

totaal activa

80

PA S S I V A

105.120

298 7.610

96.343

kortlopende schulden en overlopende passiva

35.990

totaal passiva

105.120

30.219

96.343

resultatenrekening over 2003 in duizenden €

bedrijfsopbrengsten

2003

2002

budget

103.169

96.557

overige opbrengsten

3.634

3.058

som der bedrijfsopbrengsten

106.803

99.615

personeelskosten

74.203

67.794

afschr. immateriële en materiële vaste activa

6.339

6.090

overige bedrijfskosten

20.571

20.798

som der bedrijfslasten

101.113

94.682

financiële baten en lasten

— 3.702

— 3.795

resultaat

1.988

1.138

bedrijfslasten

82

83

84

85

DeltaBouman Albrandswaardsedijk 74, Poortugaal

Colofon Samenstelling en productie: Afdeling Interne en Externe Communicatie Grafisch ontwerp: Meyer/Van Gerwen, Breda Druk: Lecturis, Eindhoven

Postadres: Postbus 800, 3170 DZ Poortugaal

telefoon: 010-503 13 13 telefax: 010-503 14 14 e-mail: [email protected] www.deltabouman.nl

86

DeltaBouman, Poortugaal, april 2004

88