INHOUDSOPGAVE
Verslag Raad van Toezicht 2014 ................................................................................. 4 Bestuursverslag 2014 .................................................................................................... 7 2014, het jaar van de stadsprojecten ................................................................................................................. 7 De organisatie ................................................................................................................................................... 8 Landelijke werking ........................................................................................................................................... 8 Regionale werking ............................................................................................................................................ 9 Talentontwikkeling ......................................................................................................................................... 10 Educatie .......................................................................................................................................................... 12 Publiekswerking ............................................................................................................................................. 13 Cultural governance ....................................................................................................................................... 13 Bezoldigingsbeleid ......................................................................................................................................... 14 Financiën ........................................................................................................................................................ 15 Exploitatieresultaat ..................................................................................................................................... 15 Financiële positie ........................................................................................................................................ 16 Prestatieafspraken ........................................................................................................................................... 16
Activiteitenverslag ...................................................................................................... 18 Julius Caesar ................................................................................................................................................... 18 So you think you can speech .......................................................................................................................... 20 To act or not to act .......................................................................................................................................... 21 Ook gij… .................................................................................................................................................... 22 Femme Fatale ............................................................................................................................................. 22 Frisse Oren: De geesten zijn verjaagd ............................................................................................................ 22 Expeditie Theater ........................................................................................................................................... 23 9 Zeer Korte Toneelstukken ........................................................................................................................... 25 OOG Den Bosch ............................................................................................................................................. 27 5 OGEN .......................................................................................................................................................... 29 LOS ................................................................................................................................................................ 31 De Toren van Babel........................................................................................................................................ 32 O.N.S. Magazine ............................................................................................................................................ 33 Staat van de Straat .......................................................................................................................................... 33 Slotmanifestatie OOG Den Bosch .................................................................................................................. 35
2
Bejaarden & Begeerte .................................................................................................................................... 36 Dinner with Dad ............................................................................................................................................. 37 Sketch ............................................................................................................................................................. 37 Waterdragers .................................................................................................................................................. 39 Orde van de Dag editie Eindhoven ................................................................................................................ 42 Ouds & Nieuws Show 2014 ........................................................................................................................... 44 Vijf seconden… .............................................................................................................................................. 46 Lost Reality .................................................................................................................................................... 47 Blikopener ...................................................................................................................................................... 48
Organisatie .................................................................................................................. 50 Personeelsvertegenwoordiging ....................................................................................................................... 50 Scholing .......................................................................................................................................................... 50 Externe functies .............................................................................................................................................. 51 Lijst van medewerkers ................................................................................................................................... 51 Stages ............................................................................................................................................................. 53
3
Verslag Raad van Toezicht 2014 In het jaar 2014 is de raad van toezicht (RvT) van Het Zuidelijk Toneel (HZT) vier maal ter vergadering bijeen geweest. Daarnaast is een aantal leden van de raad, is wisselende samenstelling, betrokken geweest bij de procedure voor het aantrekken van een nieuwe artistiek leider. Gedurende het gehele jaar is de voorzitter van de raad, Ruud Vreeman, vanwege zijn werkzaamheden als tijdelijk burgemeester van Groningen, vervangen door waarnemend voorzitter Cor Koning. In de vergadering van 19 februari 2014 is naast de mededelingen over de lopende zaken; het subsidieverzoek aan de Gemeente Tilburg voor 2014, het met EY Accountants afgesloten contract, het Berenschot-rapport over de verwachte bezuinigingen op cultuur door de Nederlandse gemeenten na de gemeentelijke verkiezingen, de nota van de Raad voor Cultuur over de hoofdlijnen van het landelijke cultuurbeleid voor de kunstenplanperiode 2017-2020 en de melding bij OCW en andere overheden van de teruggekeerde ziekte van Matthijs Rümke, vooral gesproken over de consequenties van de onzekere gezondheidssituatie van de artistiek directeur. Gedurende de ziekte van Matthijs wordt Eric Japenga benoemd tot algemeen directeur. Er wordt besloten een tijdelijk artistiek manager aan te zoeken, mogelijke kandidaten worden benoemd, samen met artistiek coördinator Bregtje Radstake, zal de directeur deze kandidaten benaderen en spreken. De overige drie makers worden betrokken bij de keuze van de artistiek manager. Naast deze tijdelijk oplossing moet op korte termijn gesproken worden over de verdere toekomst. De raad verzoekt hiertoe de directeur haar voor de volgende vergadering een notitie voor te leggen met uitgewerkte scenario’s voor de volgende vier opties: Matthijs komt terug als intendant, niet als regisseur; Matthijs komt terug als regisseur, niet als intendant; Matthijs kan niet terugkeren als artistiek directeur, Matthijs kan wel terugkeren als artistiek directeur. In samenspraak met Matthijs is de grote-zaalvoorstelling Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht die in het najaar van 2014 in première en op tournee zou gaan, afgelast. Er is getracht een goede vervanging te vinden die aan de theaters zou kunnen worden aangeboden ter vervanging, maar mede vanwege de korte termijn tot sluiting van de deadline van de theaterbrochures is geen volwaardig alternatief gevonden. In de vergadering van 27 maart 2014 bepaald de invulling van het artistiek leiderschap wederom een groot deel van de agenda. OCW is bijgepraat over de ontwikkelingen dienaangaande en heeft gevraagd of HZT ondanks de misère verwacht aan haar prestatie-eisen te kunnen voldoen. Eric Japenga heeft OCW laten weten dat eigen-inkomstennorm en aantal grote zaalproducties, gemiddeld genomen over 2013 en 2014 gehaald gaan worden. De Raad voor Cultuur (RvC) en een vertegenwoordiging van de BIS theatergezelschappen zijn bijeen geweest. Door de gezelschappen is gepleit voor maatwerk. Voorzitter en secretaris van de RvC zijn bij HZT op bezoek geweest, naast Matthijs Rümke, Eric Japenga en Henk Scholten was ook de directeur van Theaters Tilburg, Rob van Steen, bij dit gesprek aanwezig om de band met ons huistheater te onderstrepen. Ook wij geven de RvC mee groot belang te hechten aan meer maatwerk en vragen in dat kader ook om erkenning van onze investeringen in Brabant en BrabantStad. Met twee kandidaten voor de functie van tijdelijk artistiek manager zijn gesprekken gevoerd, maar is nog geen sluitende oplossing gevonden. In combinatie met de lage herstelkansen van Matthijs Rümke die onlangs bekend werden, besluit de RvT dat het werven van een nieuwe artistiek directeur niet langer op zich kan laten wachten. De continuïteit van het gezelschap is in het geding. Er wordt gediscussieerd over het meest wenselijke en kansrijke profiel van HZT en bijgevolg het profiel van de artistiek directeur die het gezelschap verder kan brengen. De RvT ziet de nieuwe artistiek directeur niet als intendant, maar heeft voorkeur voor een gezichtsbepalend, regisserend artistiek leider. Besloten wordt een aantal parallelle acties uit te voeren. George Lawson zal gevraagd worden een strategische verkenning uit te voeren naar de wenselijkheid van een mogelijke fusie met een ander gezelschap; er wordt nagedacht over mogelijke kandidaten voor het artistiek
4
leiderschap, Henk Scholten zal Eric de Vroedt polsen. Overwogen wordt een informele commissie aan te stellen ter advisering van het wervingstraject. Jaarverslag en -rekening over 2013 worden besproken en vastgesteld. De RvT merkt op dat de verworven private middelen laag zijn. De directeur meldt dat er samen met Theater Artemis een fondsenwervingstraject is gestart met een extern bureau. In 2013 is, ondanks de ziekte van Matthijs Rümke, boven de norm gepresteerd. In de vergadering van 12 juni 2014 wordt door de directie gemeld dat HZT is uitgenodigd voor een gesprek met de RvC en voor een gesprek met de minister over talentontwikkeling. Er wordt besproken welke projecten die voor 2015 en verder op de rol staan, door Matthijs Rümke kunnen worden doorgezet. De voorbereidingen van het Philipsproject dat voor 2017 gepland staat worden stil gezet totdat de nieuwe artistiek directeur zich hierover heeft uitgesproken. De RvT wordt door de directie bijgepraat over de producties die onder handen zijn. Na tussentijds contact tussen directie en RvT is besloten een werkgroep aan te zoeken die de RvT adviseert over het meest wenselijke profiel van het toekomstig HZT en het daarbij passende profiel van de artistiek directeur. De RvT bespreekt het voorstel van de werkgroep die gevormd is om advies uit te brengen over het wervingstraject voor de nieuwe artistiek directeur. Door twee leden van de RvT is vooraf gesproken met de werkgroep. De werkgroep heeft diverse opties voor het profiel van de artistiek directeur bezien en besproken met meerdere mensen uit het veld: beeldbepalend regisseur, intendant of een collectief van makers. De werkgroep doet het voorstel te kiezen voor een intendant als architect en bouwbegeleider. De opdracht voor de nieuwe artistiek leider zou zijn een nieuwe artistieke generatie makers voor het voetlicht te brengen. In het voorstel van de werkgroep komen drie personen voor de functie in aanmerking, waarvan één niet beschikbaar is. De RvT besluit het advies over te nemen en stelt een sollicitatieprocedure en -commissie vast die in gesprek zal gaan met de kandidaten. In de vergadering van 14 oktober 2014 ligt een notitie voor van Piet Menu, die door de sollicitatiecommissie wordt voorgedragen als nieuwe artistiek directeur van HZT, er wordt verslag gedaan van de bevindingen van de commissie en van het gesprek dat met Piet Menu en de directeur van Theaters Tilburg heeft plaatsgehad. De RvT besluit Piet Menu aan te stellen als nieuwe artistiek directeur, Cor Koning zal de contractbesprekingen met hem voeren. Het monitorgesprek met de RvC heeft plaatsgehad, er was lof voor de wijze waarop HZT zoekt naar nieuwe vormen voor theater en zich maatschappelijk wortelt in de regio. In een gesprek met OCW zijn jaarverslag en -rekening 2013 goedgekeurd, een schriftelijke bevestiging wordt snel verwacht. Van Provincie Noord-Brabant is een schriftelijke goedkeuring van deze stukken ontvangen. Eric Japenga doet verslag van de ‘Noordwijk bijeenkomst’ van de negen grote theatergezelschappen en standplaats podia. De wens om het komend kunstenplan te komen tot maatwerk werd daar onderschreven. Ruud Vreeman heeft aangegeven na 1 januari graag terug te keren als voorzitter van de RvT. In de eerstvolgende vergadering zal het rooster van aftreden door de RvT worden vastgesteld.
5
Uit de besproken herziene begroting blijkt dat door het afgelasten van de voorstelling Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht dit jaar en de aanpassingen aan de budgetten van de overige voorstellingen 2014 met een batig saldo zal worden afgesloten. De Raad van Toezicht van Het Zuidelijk Toneel dankt alle medewerkers van HZT voor hun inzet in het jaar 2014. Zeker gezien de moeilijke omstandigheden zijn complimenten voor hen hier op zijn plaats.
Namens de Raad van Toezicht van Het Zuidelijk Toneel,
dr. R. L. Vreeman voorzitter.
6
Bestuursverslag 2014 2014, het jaar van de stadsprojecten Al enige jaren zoekt Het Zuidelijk Toneel (HZT) nieuwe manieren om zich te verbinden met haar thuissteden in Brabant. We maken theater dat meedoet aan het actuele discours in onze steden, sterker nog, soms pretenderen we aanjager te zijn in het maatschappelijk debat. Zo deden we met het stadsproject OOG Den Bosch een onderzoek naar het samen leven met tal van partners uit de culturele en sociale sector én het bedrijfsleven. Letterlijke eye-catcher van dit project waren de vijf ogen die verspreid hingen door de stad ‘sHertogenbosch. We brachten Waterdragers, een toneelstuk geschreven door Marcel Osterop op basis van een intense meeloopstage bij het Eindhovense ambtelijk apparaat en we vroegen 9 toneelschrijvers om een kort stuk te schrijven op basis van veldonderzoek bij een van de maatschappelijke instellingen van Tilburg. Kortom, we vroegen onze theatermakers om zich te wortelen in de steden en op basis daarvan te komen tot inspirerende voorstellingen en theatrale installaties. Ook stimuleren we onze makers om daar waar het kan theatraal vorm te geven aan maatschappelijke gebeurtenissen. Een voorbeeld van deze aanpak is de bijdrage van Het Zuidelijk Toneel aan de gemeentelijke verkiezingsavond in Tilburg. Tot onze vreugde mogen we constateren dat deze aanpak zijn vruchten afwerpt. De voorstelling Waterdragers werd goed bezocht en – nog belangrijker – door het juiste publiek. Vele bestuurders en ambtenaren uit diverse gemeentes kwamen kijken en de voorstelling was aanleiding tot veel discussie over de mogelijkheden en onmogelijkheden van de maakbaarheid van een samenleving. Lucas De Man slaagde er in om als stadskunstenaar de Bosschenaren op een nieuwe manier naar hun stad te laten kijken. Hij deed dat letterlijk middels de kunstinstallatie OOG waarbij vijf grote ogen aan evenzoveel gebouwen in de stad werden geplaatst; met de voorstelling LOS waarin hij de vraag stelt hoe kwetsbaar een individu in onze samenleving eigenlijk mag zijn culminerend in een slotmanifestatie in Theater aan de Parade waar hij zijn onderzoek naar samenleven op theatrale wijze afsloot. Deze slotmanifestatie eindigde in een memorabele fakkelperformance met het publiek waar De Man de bezoekers én het bestuur van de stad aanspoort tot het nemen van verantwoordelijkheid. In Tilburg zwermden negen schrijvers uit over de stad waarna zij het resultaat van hun onderzoek toonden in de voorstelling 9 Zeer Korte Toneelstukken waarvoor Theaters Tilburg werd omgetoverd tot de stad Tilburg met daarin negen theaterlocaties. Ook hier hield HZT op succesvolle wijze de inwoners een spiegel voor, waarbij door de schrijvers steeds de vraag werd gesteld hoeveel ruimte er nog is voor afwijkend en kwetsbaar gedrag van individuen in onze samenleving. Vanuit de voortdurende zoektocht naar vormen van theater die zich actief verhouden tot de wereld om ons heen en omdat HZT het belangrijk vindt om een nieuwe generatie theatermakers en –schrijvers voor het voetlicht te brengen is er in 2014 intensief samengewerkt met het team van Orde van de Dag. In de Orde van de Dag reageren schrijvers, acteurs en muzikanten op de actualiteit in de vorm van scenes, liedjes, gedichten, columns en discussies die samen een show vormen. Marcel Osterop – zelf één van de vaste schrijvers van de Orde van de Dag – bracht vier edities van de theatrale actualiteitenshow in Parktheater Eindhoven, om op die manier bij te dragen aan zijn worteling daar. In december produceerde HZT samen met het Nieuw Utrechts Toneel voor het eerst de Ouds en Nieuwsshow, een jaaroverzicht van 2014, dat een mooi alternatief vormde voor de oudejaarsconference en zich mocht verheugen op volle zalen.
7
HZT begon het jaar met de reisvoorstelling Julius Caesar van William Shakespeare, misschien wel Shakespeares meest politieke stuk, waarin de vraag gesteld wordt hoe dodelijk woorden kunnen zijn. Hoe gevaarlijk zijn leiders met hun retorische vermogens? Het was in onze ogen de inspirerende aftrap van een jaar waarin HZT zich meer dan ooit boog over maatschappelijke vraagstukken. Onze artistiek leider, Matthijs Rümke, heeft deze voorstelling door de terugkeer van zijn ziekte niet kunnen regisseren en is als regisseur vervangen door Mirjam Koen. De aangekondigde grote zaal voorstelling Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht in het najaar van 2014 hebben we om diezelfde reden helaas moeten afgelasten. De gedachte dat samenleving en kunst verweven zijn is ook de bron van de educatiewerking van HZT. Een belangrijk onderdeel van onze educatieve werking is de voorbereiding van scholieren op het zien van onze voorstellingen. Hierin beogen wij een vakoverstijgende aanpak, die past bij de moderne samenleving, waarin alles met elkaar in verbinding staat. Onze voorstellingen zijn niet louter relevant voor het vak CKV, maar ook voor vakken als maatschappijleer, Nederlands, Engels en geschiedenis. De vorm van een voorstelling leert ons over kunst, de inhoud ervan leert ons over maatschappelijke vraagstukken. De kracht van kunst is dat het je leert op een andere manier naar deze vraagstukken te kijken. Wij proberen dit inzicht in toenemende mate om te zetten in de manier waarop wij onze educatieprogramma’s vormgeven en aanbieden. Dat is arbeidsintensief, voor ons, maar ook voor de scholen waar we mee samenwerken. We zullen deze manier van werken in de toekomst nog verder uitbouwen en werken hierin nauw samen met instellingen als Theater Artemis en Kunstbalie.
De organisatie De ziekte van artistiek directeur Matthijs Rümke heeft de afgelopen twee jaar grote gevolgen gehad voor de continuïteit van het gezelschap. De Raad van Toezicht zag zich hierdoor in maart 2014 genoodzaakt op zoek te gaan naar vervanging. In het proces dat voorafging aan het aanstellen van een nieuwe artistiek directeur heeft de Raad van Toezicht zich uitgebreid laten informeren en adviseren. Allereerst over het profiel voor HZT als het in BrabantStad gevestigde BIS-gezelschap, hoe dit er de komende jaren idealiter uit ziet. Vervolgens heeft het advies zich toegespitst op het voordragen van de meest gewenste kandidaten om het artistiek leiderschap van dit HZT op zich te nemen. Aan de hand van het uitgebrachte advies is gekozen voor een niet-regisserende intendant die talentvolle makers aantrekt om Brabant als inspiratiebron en uitvalsbasis te gebruiken voor nationale en internationale voorstellingen en manifestaties. We zijn blij dat we Piet Menu, momenteel werkzaam als directeur van De Brakke Grond, per september 2015 in deze functie mogen verwelkomen. Als intendant heeft Piet de ambitie van HZT een huis te maken dat opvalt door een combinatie van theater geworteld in de regio en met een opkomende, innovatieve en internationale uitstraling. Samen met verscheidene makers en regisseurs zal hij zoeken naar nieuwe ideeën en samenwerkingen in binnen- en buitenland. Gelijktijdig blijven talentontwikkeling, educatie en de regiofunctie in Noord-Brabant belangrijke pijlers in het beleid van het gezelschap. Piet Menu: “Ik zoek makers met een sterk beeldende kracht en met documentair talent. De samenwerking met Vlaamse makers ligt voor de hand. Ik hou enorm van de Vlaams Nederlandse samenwerking.”
Landelijke werking Julius Caesar beleefde in het voorjaar van 2014 met 35 speelbeurten in de grote zalen van Nederland en België haar tournee. Zoals gezegd hebben we de geplande tournee van Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht helaas moeten terugnemen. Het concept van de voorstelling was zozeer op het lijf geschreven van
8
Matthijs Rümke dat dit niet door een andere regisseur op te pakken was. Er is vanwege de korte termijn die ons bij het ziek worden van Matthijs nog restte, ook geen alternatief gevonden dat goed genoeg werd bevonden om onder onze naam aan te bieden aan de podia die Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht hadden geboekt. Het afgelasten van een van de twee grote-zaalvoorstellingen heeft grote consequenties, ook voor de eigen inkomsten die we in 2014 hebben kunnen halen. De vrijgevallen middelen zijn besteed aan 9 Zeer Korte Stukken en hebben we ingezet om het project OOG Den Bosch tot voldoende omvang te brengen en de voorstelling Waterdragers wat meer vlees op de botten te geven. De voorstelling Waterdragers is na drie weken spelen in Eindhoven reeds in 2014 op een negental podia in de rest van Nederland te zien geweest. In 2016 zal deze voorstelling hernomen worden. Bejaarden en Begeerte en Dinner with dad hebben ook in 2014 hun succes onderstreept en zijn veelal op aanvraag gespeeld in Nederland en Vlaanderen. Sketch maakte een tournee langs 10 Europese landen en was aanwezig in Brussel tijdens een EU-conferentie, georganiseerd in het kader van SEISMIC, een EU project op het gebied van social innovation en new technology in steden. Door de negen BIS-theatergezelschappen is in 2014 constructief overleg gevoerd met de 14 grote schouwburgen waar de meesten van ons staan; de negen standplaatstheaters aangevuld met vijf podia uit grote steden waar geen BIS-gezelschap gevestigd is. Onderling voeren we als gezelschappen overleg om tot afstemming van ons aanbod te komen, met de podia spreken we over elkaars belangen bij het programmeren van grootschalig gesubsidieerd aanbod. In de herfst van 2014 is tijdens een conferentie in Noordwijk een flinke stap gemaakt door als negen BIStheatergezelschappen en negen standplaatstheaters uit te spreken dat we gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor de landelijke theater-infrastructuur, voor zowel aanbod als afname; dat we negen brandpunten vormen die gespreid over Nederland staan voor een besteltaak. In het overleg is de wens geuit om te komen tot maatwerk per brandpunt; dat de negen regio’s en steden een gezelschap moeten hebben dat klopt in zijn of haar omgeving, aansluit bij de voorzieningen en noden die er op de betreffende plek zijn. Om te komen tot een betere inrichting van de infrastructuur is afstemming met en betrokkenheid van de regionale en stedelijke overheden noodzakelijk, uniformiteit in gezelschappen ongewenst. Tijdens een inspirerend ontbijt met Minister Bussemaker hebben we onze visie met haar gedeeld. Bij HZT is op bijvoorbeeld het vlak van educatie samenwerking met Theater Artemis, de Kunstbalie en een aantal specifieke onderwijsinstellingen evident. In andere brandhaarden zien de samenwerkingsverbanden er anders uit en moet er op specifieke wijze in kunnen worden gespeeld op de situatie die daar aanwezig en actueel is. In onze ogen zouden er per gezelschap afspraken moeten worden gemaakt over de opdracht die verstrekt wordt, de financiële middelen die daar bij horen en de manier waarop een en ander beoordeeld en afgerekend wordt. Kortom: maatwerk dus.
Regionale werking Om te wortelen in BrabantStad heeft HZT met ingang van 2013 ingezet op de koppeling van haar theatermakers aan een stad. Na twee jaar zien we dat onze inzet resultaat heeft. De intensieve manier van werken in de stad, de samenwerkingsverbanden die zijn aangegaan met diverse partijen, ook van buiten de sector, maken HZT beter zichtbaar en merkbaar aanwezig in de steden Tilburg, Eindhoven en ‘sHertogenbosch. In deze drie steden zijn respectievelijk Leen Braspenning, Marcel Osterop en Lucas De Man
9
werkzaam. De resultaten zijn erg divers; de steden zijn verschillend van aard en de makers vanzelfsprekend ook. Na twee jaar werken met de stadskunstenaars stellen we vast dat de intensieve manier van werken in, met en voor de stad vruchten afwerpt. De directe koppeling van een maker aan een stad echter moeten we - om werkelijk iets voor de stad te kunnen betekenen - losser gaan hanteren. Mede als gevolg van onze manier van werken staan er voor de komende jaren een aantal projecten op de rol die hun oorsprong kennen in datgene wat er in de steden speelt. Voor 2017 staat in Eindhoven het Philipsproject op stapel. In 2016 produceren we in ‘s-Hertogenbosch in het kader van het Jeroen Bosch Jaar, in samenwerking met onder anderen JB500 en Theaterfestival Boulevard, de belevingsvoorstelling WOLK, onderdeel van een regionaal, maar even zozeer internationaal project In search of Europe. In 2015 stellen we een twee weken durend programma samen in Tilburg met de titel Lift us up, een zoektocht naar wat religie, of breder: het transcendente, kan betekenen in de huidige samenleving. Bij deze themaprogrammering worden partners en kunstenaars van binnen en buiten de stad, van binnen en buiten de kunstensector, betrokken. Door het thematisch programmeren denken we een groter en intenser publieksbereik te genereren, ook met mensen van buiten de stad. Met dit programma geeft Piet Menu ook voor het eerst zicht op zijn droom en visie op het HZT van de toekomst.
Talentontwikkeling Vanuit de overtuiging dat het stimuleren van talent essentieel is voor het voortbestaan en de vernieuwing van de podiumkunsten zet HZT sterk in op talentontwikkeling. Het begeleiden en presenteren van een nieuwe generatie theatermakers is een belangrijk deel van de missie van het gezelschap. De trajecten van Lucas De Man, Marcel Osterop en Leen Braspenning vormen het leeuwendeel hiervan. Ieder gekoppeld aan een Brabantse stad, stond hun ontwikkeling als maker in verbinding met de regionale werking van ons gezelschap. Zoals hierboven beschreven heeft de investering in de Brabantse steden zeker zijn vruchten afgeworpen. Toch hebben we ook gemerkt dat het koppelen van de missie om wezenlijk te wortelen in de Brabantse steden ook talentontwikkeling in de meest pure zin van het woord in de weg kan staan. Voor talentontwikkeling geldt immers: een maker werkt aan zijn artistieke signatuur en moet hiervoor kunnen falen, zich kunnen terugtrekken en evalueren om vervolgens weer beter verder te gaan. De samenwerking met vele andere partijen in de stad werpt soms verwachtingen op die deze zuivere vorm van ontwikkeling in de weg staan. Voor Lucas De Man, die zijn kunstenaarschap van nature en uit overtuiging verbindt met ondernemerschap, was dit geen probleem. Al vraagt de functie die wij hebben op het vlak van talentontwikkeling zo nu en dan ook om hem te dwingen zijn kunstenaarschap te isoleren van de grotere sociale bewegingen die hij in gang zet. Marcel Osterop is een heel andere maker. De verbinding die hij legt met zijn stad Eindhoven is van hele andere aard dan die van De Man. Hij maakte de stad tot het onderwerp van zijn nieuwste toneelstuk. Hij liep lange tijd mee bij de Gemeente Eindhoven en schreef naar aanleiding daarvan de tekst Waterdragers. Deze intensieve vorm van research, voorafgaand aan het schrijven van een tekst, was een nieuwe stap in zijn ontwikkeling als toneelschrijver. Dit is hem zo goed bevallen dat hij inmiddels een tweede project is gestart op eenzelfde manier: hij schrijft het stuk De waakhonden naar aanleiding van zijn research bij het Eindhovens Dagblad. Leen Braspenning maakte al in 2013 de voorstelling Peerke, een icoon. Een voorstelling die ging over volksheld van Tilburg, Peerke Donders, en daarom een groot Tilburgs publiek wist te trekken. Een voorstelling die documentaire film vermengde met toneel - de beoogde signatuur van Braspenning - in de concertzaal van Theaters Tilburg. Een voorstelling met een groot gebaar richting de stad. Toch was Braspenning zelf ontevreden over de manier waarop haar autonome kunstenaarschap tot zijn recht kwam. Ze voelde zich gevangen door de verwachtingen die haar vanuit het gezelschap en de verschillende partners en beoogde doelgroepen waren opgelegd. Een voorbeeld waarin talentontwikkeling moeilijk te combineren bleek met de wens theater te maken voor en met de stad. Vandaar ook dat we met Braspenning in 2014 een ander pad hebben gevolgd. In rust en niet gemoeid met andere missies dan haar eigen ontwikkeling, maakte
10
Braspenning twee proeves op basis van documentaire materiaal dat zij jaren terug al opnam in voormalig Joegoslavië. Samen met acteur Mark Kraan en muzikant Lucas Kramer werkt ze aan een indringend verhaal over de relatie tussen een ex-militair met een posttraumatische stress stoornis en zijn gehandicapte zoon, waarin ze het documentaire materiaal op een nieuwe manier monteert met spel in het hier en nu, in een muzikaal decor. Naast de ontwikkeling van onze stadskunstenaars is HZT een van de partners in het “PLAN talentontwikkeling theater, dans en circus in Noord Brabant”. Een aantal Brabantse producenten (HZT, DansBrabant en UnitedC), theaters (Nwe Vorst, Podium Bloos en Parktheater) én festivals (Festival Cement, Theaterfestival Boulevard en Circo Circolo) hebben de handen ineen geslagen bij het opzetten van een Brabantse structuur waarin talenten meerjarig ondersteund worden. De samenwerking tussen aanbieders en afnemers zorgt voor continuïteit en perspectief, en biedt de makers vrijheid en mogelijkheden in hun streven naar artistieke kwaliteit. Jaarlijks worden verschillende theater-, dans- en circusmakers in staat gesteld om met begeleiding van de partners hun werk te ontwikkelen en hun werkwijze te verdiepen. In elke fase staat de juiste partner met zijn expertise en faciliteiten klaar om ondersteuning te bieden. Door het inzetten van de aanwezige kennis, expertise, middelen en netwerken van de samenwerkende instellingen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van het kunstenaarschap, de artistieke signatuur, het cultureel ondernemerschap, de opbouw van publiek en de afzet en dus zichtbaarheid van hun werk. In 2014 steunde HZT in dit kader de jonge Tilburgse theatermaker Lisah Baert en haar voorstelling Leven. Zij werd als onderdeel van haar PLANtraject ook als regieassistent van Matthijs Rümke betrokken bij 9 Zeer Korte Toneelstukken. Naast langere trajecten met de geselecteerde makers streeft PLAN naar broedplaatsen in ’s-Hertogenbosch, Tilburg, Breda en Eindhoven waar ruimte is voor onderzoek, experiment en de creatie van toonmomenten. Dit is de plek waar de meest beginnende makers hun eerste schreden in het podiumkunstenveld kunnen zetten en opgemerkt kunnen worden door publiek en professionals. Deze broedplaatsen worden in elke stad door de daar aanwezige podiumkunstinstellingen vormgegeven, ze krijgen zo ieder hun eigen kleur. HZT is samen met Nwe Vorst, L’Avventura, Circo Circolo en DansBrabant bezig met het vormgeven van de Tilburgse broedplaats. Broedplaats Tilburg legt een accent op projecten die een weerspiegeling zijn van onze kleurrijke, transculturele samenleving en stimuleert cross-overs tussen de verschillende disciplines. Zo staat Broedplaats Tilburg op alle fronten voor verbinding en voor grensverleggend werk van een nieuwe generatie kunstenaars. Voor het levendig houden van de Nederlandse toneelpraktijk is de ontwikkeling van nieuw Nederlands repertoire belangrijk. HZT ondersteunde in 2014 een groot aantal schrijvers: Magne van de Berg (Vijf seconden…), Lucas de Waard (De Rollen), het volledige schrijversteam van Orde van de Dag (Michiel Lieuwma, Oscar Kocken, Daan Windhorst, Marcel Osterop, Jibbe Willems) en de schrijvers van de 9 Zeer Korte Toneelstukken ( Nhung Dam, Gijs Scholten van Aschat, Marcel Osterop, Jan Veldman, Koos Terpstra, Daan Windhorst, Bodil de la Parra, Arne Sierens, Anton Dautzenberg). In de educatieve projecten van HZT werden ook verschillende makers ondersteund in hun ontwikkeling richting het professionele circuit. In Expeditie Theater werkt regisseur Roeland Hofman met een grote groep jongeren aan een voorstelling. Voor To act or not to act werkten twee studenten Docent Drama van de Fontys Academie voor Theater - Iris Heuschen en Koen van Hensbergen - met amateurspelers aan hun afstudeerregie. Ook in 2014 liep een grote hoeveelheid leerlingen en studenten van diverse onderwijsniveaus en opleidingen stage bij HZT. Van snuffelstage in het voortgezet onderwijs tot een afstudeerstage voor een masteropleiding, in alle facetten van het theatervak: techniek, spel, scenografie, productie, pr en marketing, educatie en dramaturgie.
11
Educatie In 2014 werd opnieuw fors geïnvesteerd in educatie door HZT. HZT wil bruggen slaan naar andere domeinen in de maatschappij om op die manier kunst (weer) een belangwekkende rol te geven in de samenleving. Deze missie vertalen we ook naar ons educatiebeleid. Kort gezegd: kunst zou ook in het onderwijs een grotere rol van betekenis moeten krijgen. Niet alleen de kennis over kunst, maar vooral ook kunst als middel in de ontwikkeling van creatieve, empathische, kritische en flexibele personen. Een groot deel van de onze educatieve werking was direct gekoppeld aan de theaterprojecten die wij uitvoerden. Het project So you think you can speech, over de kunst van het overtuigen, bij de productie Julius Caesar. Een animatie, tentoonstelling en workshop over de werking van het lokale overheid bij Waterdragers en het brengen van een verborgen straattheatervoorstelling met amateurspelers in de wijken van ‘sHertogenbosch, Staat van de straat, als onderdeel van het project OOG Den Bosch. Al deze educatieve activiteiten zijn ontstaan vanuit een thematische verbinding met het project. Ten aanzien van het onderwijs betekent dit dat wij sterk inzetten op vakoverstijgend onderwijs. Op scholen wordt per vakgebied les gegeven, terwijl de wereld om ons heen veel meer verbindingen tussen deze vakgebieden laat zien. Met onze projecten willen we scholieren voorbereiden op het functioneren in die wereld vol verbindingen. Concreet betekent dit dat er in onze projecten aandacht is voor het maken en zien van theater, maar juist ook voor de thema’s die wij met onze producties aansnijden, op de bijzondere manier waarop dat bij theater kan. Vakoverstijgend werken is voor de meeste scholen nieuw en dit werpt vooralsnog een extra drempel op in de praktische haalbaarheid ervan. Elke school heeft verschillende wensen en voorwaarden met betrekking tot het inpassen van cultuureducatieve activiteiten. Het leveren van maatwerk op basis van veelvuldig persoonlijk contact met de scholen is daarom van het allergrootste belang. Dit is erg arbeidsintensief. Toch willen we deze manier van werken in de aankomende jaren wel voortzetten om op deze manier de impact van onze cultuureducatie te vergroten. Deze inzet op vakoverstijgende projecten laat onverlet dat HZT ook nog steeds groepen scholieren ontvangt voor een vaak eerste algemene kennismaking met het gezelschap en het theatervak. Zij krijgen een rondleiding door ons pand en leren zo de verschillende facetten van de totstandkoming van een professionele theaterproductie kennen en krijgen een workshop elementair spel, decor en/of kostuums. Vaak wordt dit georganiseerd voor scholen uit Brabant waarmee wij al een langdurige relatie hebben opgebouwd. De educatieve werking is breder dan het betrekken van scholieren. In 2014 werd weer een grote hoeveelheid inleidingen en nagesprekken georganiseerd rondom onze voorstellingen voor reguliere bezoekers en specifieke - veelal door theaters betrokken - doelgroepen. Dit zorgt er voor dat de voorstelling in een context wordt geplaatst en er directer contact ontstaat met onze bezoekers, wat hun ervaring bijna altijd verrijkt. Bovendien wordt hiermee de kennis over theater en daarmee hopelijk het draagvlak ervoor verspreidt. Iets dat wij enorm toejuichen. Hetzelfde effect heeft een bezoek aan een openbare repetitie in het pand van HZT. Dit jaar organiseerde wij een openbare repetitie bij Julius Caesar. Deze werd zeer goed bezocht. HZT is een belangrijk huis voor de amateurspelers uit Brabant, zowel jongeren als volwassenen, met jaarlijks terugkerende projecten als Expeditie Theater en To act or not to act en eenmalige projecten als Staat van de straat. Ook waren er weer een flink aantal amateurspelers die figureerden of kleine rolletjes vervulden in 9 Zeer Korte Toneelstukken in regie van Matthijs Rümke. Vanwege de verbinding met de professionele praktijk, zijn deze projecten voor amateurspelers vaak een zeer welkome en onderscheidende aanvulling op projecten waar ze aan mee doen vanuit amateurgezelschappen en kunstencentra.
12
Publiekswerking De marketingstrategie van Het Zuidelijk Toneel rust op twee pijlers: samenwerkingsverbanden aangaan en wortelen in Brabant. Door samen te werken met maatschappelijke instellingen, bedrijfsleven, politiek en opleidingen, door in te haken op bestaande initiatieven of zelf samenwerkingsverbanden te initiëren, staat HZT midden in de maatschappij en vergroot én verbreedt zij de groep potentiële bezoekers; veelal met mensen die voor de eerste maal een theatervoorstelling bezoeken. Het verstevigen van de worteling van het Brabantse gezelschap in de eigen regio wordt mede ingevuld door het stadskunstenaarschap van Lucas De Man, Leen Braspenning en Marcel Osterop. In het oog springende theaterprojecten in de Brabantse steden waren in 2014: Waterdragers (Eindhoven), OOG Den Bosch (’sHertogenbosch) en 9 Zeer Korte Toneelstukken (Tilburg). De landelijke tourneevoorstelling Julius Caesar werd geregisseerd door Mirjam Koen. In navolging van het artistieke idee van Matthijs Rümke werd het koor vertolkt door de slagwerkgroep van een plaatselijke fanfare. Hierdoor werkt het gezelschap samen met lokale groepen en boort het nieuwe groepen bezoekers aan. Onderzoeksbureau Brand Consultancy deed uitgebreid publieksonderzoek bij Julius Caesar. Hieruit kwam een positieve waardering: 73% van de respondenten waardeerde de voorstelling als positief en 75% van de respondenten geeft aan zeker terug te keren voor een herhaalbezoek. In 2014 zijn de voorbereidingen begonnen voor de nieuwe grote zaal productie van HZT: Romeo & Julia. Hiervoor sloeg het gezelschap de handen ineen met Omroep BNN, datingsite Parship.nl, onderzoeksbureau Dynamic Concepts en Avans Hogeschool. Dit resulteerde in het creëren van een groter verhaal rondom een klassiek liefdesverhaal middels een landelijk Liefdesonderzoek.
Cultural governance Stichting HZT functioneert sinds januari 2013 in het model van stichting met een Raad van Toezicht en verrichtte haar werkzaamheden conform de principes en richtlijnen van goed cultural governance. In 2014 telt de Raad van Toezicht zes leden, allen aangetreden per 1 januari 2013. De heer dr. R. L. Vreeman schorst zijn activiteiten als voorzitter van de Raad van Toezicht per 2 december 2013 op tot januari 2015 vanwege zijn functie als tijdelijk burgemeester van Groningen. De heer drs. C.J. Koning functioneert gedurende die periode als waarnemend voorzitter van de Raad van Toezicht. In de hieronder opgenomen tabel zijn alle leden van de Raad van Toezicht opgenomen met vermelding van hun zittingstermijn conform het rooster van aftreden zoals door de Raad van Toezicht vastgesteld.
13
functie
in functie van
in functie tot
FTE
Raad van Toezicht Dhr. dr. R. L. Vreeman
voorzitter
01 jan 13
01 jan 2017
Dhr. drs. C.J. Koning
lid/waarnemend voorzitter
01 jan 13
01 jan 2017
Dhr. J.A.M. van Heijningen
lid
01 jan 13
01 jan 2017
Dhr. E.P.M. Antonis
lid
01 jan 13
14 nov 14 (†)
Dhr. B. Schoonderwoerd
lid
01 jan 13
01 jan 2017
Dhr. H.C. Scholten
lid
01 jan 13
01 jan 2017
Directie / bestuur Dhr. A.M.L. Rümke
artistiek directeur
01-aug-05
1,0
Dhr, G.N.A. Japenga
zakelijk directeur
01-jan-13
1,0
Vanwege de extra belasting die de werving van de nieuwe artistiek directeur met zich meebracht en vanwege de ziekte van de huidige artistiek directeur, zijn een aantal voorgenomen acties op het vlak van cultural governance niet tot uitvoering gekomen. In 2015 zal de raad van toezicht de zelf-evaluatie en de evaluatie van de directie- / bestuursleden ter hand nemen en een bestuursreglement vaststellen. In 2014 is op advies van de accountant binnen het betaalpakket van de bank een functiescheiding aangebracht, waardoor de betalingen uitsluitend geschieden door de zakelijk directeur na voorbereidende werkzaamheden door de administrateur, zodat er minimaal vier ogen zicht hebben op het betalingsverkeer.
Bezoldigingsbeleid Bij de salariëring van het personeel volgt HZT de CAO Theater. Voor de salarissen van de directie, die niet in de CAO zijn opgenomen, volgt HZT de richtlijnen zoals die door branchevereniging NAPK zijn opgesteld. Aldus blijft ook het hoogste salaris ruim onder de normen die de overheid hanteert voor maximum salarissen in de publieke sector. De Wet Normering bezoldiging Topinkomens (WNT) geeft aan dat HZT verplicht is om jaarlijks in het financieel jaarverslag de bezoldiging van iedere topfunctionaris en gewezen topfunctionaris op persoonsnaam op te nemen, ongeacht een eventuele overschrijding van het bezoldigingsmaximum. Voor 2014 vind u deze gegevens terug in het overzicht dat op is genomen in ons financieel jaarverslag.
14
Ten aanzien van interim-functionarissen die geen topfunctie vervullen hebben wij gebruik gemaakt van de mogelijkheid die paragraaf 6 van de Beleidsregels toepassing WNT biedt inzake de volledige openbaarmaking van deze functionarissen. Bijgevolg kunnen en hoeven wij niet volledig te voldoen aan de verplichting voor openbaarmaking van interim-functionarissen zoals voorgeschreven in de WNT.
Financiën HZT is de huidige kunstenplanperiode van start gegaan met een verdienmodel dat gebaseerd is op de publieksinkomsten van de tournee van twee grote zaalproducties per jaar, aangevuld met de publieksinkomsten van de overige activiteiten, coproductiebijdragen van partners die we betrekken bij het produceren van voorstellingen, een bijdrage uit te werven private middelen, alsmede middelen uit publieke fondsen. In de loop van 2015 verwachten wij een plan van aanpak voor het werven van private gelden als resultaat van het fondsenwervingstraject dat wij nu lopen met Theater Artemis en fondsenwervingsbureau Courante. In 2013 en 2014 zijn de inkomsten uit private bron achter gebleven bij de begrote bedragen. Naast het algemene beeld dat in de sector als verklaring hiervoor naar voren komt, de economische crisis, geldt voor HZT ook dat de wisseling van het artistiek leiderschap het lastig maakt om met private investeerders te spreken over samenwerking. Coproductiebijdragen gaan een steeds belangrijker rol spelen in ons verdienmodel. HZT coproduceert in toenemende mate met steeds meer uiteenlopende partners, ook van buiten de theatersector. De brede maatschappelijke inbedding en diversiteit van de projecten die HZT initieert brengt dit met zich mee. Een voorbeeld hiervan is het stadskunstenaarschap van Lucas De Man in 's-Hertogenbosch, waar we voor het project OOG Den Bosch op diverse manieren hebben geproduceerd, gecoproduceerd en gefaciliteerd. Voor de komende jaren verwacht HZT een toename in de diversiteit van coproducenten en co-creatoren en daarmee samenhangend een toename in vormen van financieringsmixen. Voor de provincie Noord-Brabant voert HZT een opdracht uit ten behoeve van ‘Ontwikkeling, gericht op de sector theater’. Hiervoor is met ingang van 2013 de stichting HZT Studio’s opgericht, om de toegekende financiën niet te laten opgaan in de middelen van HZT. Het geld dat de provincie voor de periode 2013-2016 voor het vervullen van deze opdracht jaarlijks beschikbaar stelt, € 200.000, is aan deze nieuwe stichting toegekend. Als uitgangspunt geldt van meet af aan dat HZT deze middelen voor de volle honderd procent in wil zetten voor de ontwikkeling van theatertalent. HZT neemt derhalve alle overhead en kosten van begeleiding ten behoeve van HZT Studio’s voor haar rekening. Vanwege de subsidievoorwaarden van de provincie Noord-Brabant is de vorm waarin dit gebeurt noodzakelijkerwijs een coproductierelatie van HZT met HZT Studio’s. De kosten die HZT maakt worden deels doorbelast aan HZT Studio’s, dit wordt vervolgens gecompenseerd door een coproductiebijdrage van HZT aan HZT Studio’s. Ook op andere vlakken wordt zo optimaal mogelijk samengewerkt en gezocht naar de meest efficiënte werkwijze. Exploitatieresultaat 2014 Sluit met een positief exploitatieresultaat van € 37.197,-. Het positieve resultaat wordt voornamelijk veroorzaakt door het afgelasten van de voorgenomen grote-zaalproductie Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht. Gerelateerd aan de structurele subsidies is er dit jaar voor 30,15 % aan eigen inkomsten verworven.
15
Financiële positie Het totale eigen vermogen op 31 december 2014 bedraagt € 669.045,-. In 2015 en 2016 verwachten wij ongeveer de helft van dit vermogen te activeren ter financiering van onze activiteiten. HZT is erin geslaagd een gezond eigen vermogen op te bouwen. Dit eigen vermogen achten wij voldoende om voor de komende jaren de continuïteit van de stichting te waarborgen.
Prestatieafspraken Aan de prestatie-eis van OCW, het produceren van twee grote-zaalvoorstellingen, is in 2014 voldaan. Er zijn drie grote-zaalproducties gerealiseerd: Julius Caesar, de Slotmanifestatie van OOG Den Bosch en 9 Zeer Korte Stukken. Het door ons voorgenomen publieksbereik van 33.808 bezoekers, is dit jaar niet gehaald. Dit is geheel te wijten aan het afgelasten van de tournee van Het leven van Galilei (en van) Bertolt Brecht. Indien we deze voorstelling wel hadden kunnen maken hadden we het ten doel gestelde aantal bezoekers ruimschoots gehaald. In 2014 hebben er in totaal 316 activiteiten plaatsgevonden, waarvan 202 voorstellingen met 26.610 bezoekers en 114 overige activiteiten met 5.151 bezoekers en deelnemers. Aan de prestatie-eisen van de Gemeente Tilburg werd in 2014 ruimschoots voldaan. Zo vonden de premières van Julius Caesar en 9 Zeer Korte Toneelstukken plaats in Theaters Tilburg en die van Lost Reality in Theater de NWE Vorst. Exclusief voor Tilburg organiseerde HZT samen met Theater de NWE Vorst De Verkiezingsavond op de avond van de gemeentelijke verkiezingen. Speciaal en uitsluitend in Tilburg werden drie Blikopener avonden geproduceerd en presenteerde HZT zich tijdens Frisse Oren in 013. De HZTvoorstellingen Waterdragers, Ouds & Nieuwsshow en Bejaarden en Begeerte waren ook in Tilburg te zien. In eigen huis produceerde en presenteerde HZT twee voorstellingen met amateurspelers onder de noemer to act or not to act en werden met Expeditie Theater, in de herfstvakantie weer vier succesvolle voorstellingen met amateurspelers in eigen huis gegeven van De Rollen. De deuren van ons huis gingen ook geregeld open voor gasten van openbare repetities, seizoenspresentatie of rondleidingen. Als onderdeel van het uitgebreide pakket van educatieve activiteiten waren ook in 2014 geregeld leerlingen te gast om kennis te maken met theater en HZT middels workshops, rondleidingen of als bezoeker van presentaties. De decor- kostuumfaciliteiten die HZT in huis heeft worden structureel en om niet gebruikt door leerlingen van Fontys Hogescholen en incidenteel door professionele- en amateurcollega’s. Onze repetitieruimten, inclusief het voormalige Makershuis Oost, werden ook in 2014 geregeld gebruikt door andere gezelschappen of initiatieven. Het Zuidelijk Toneel is inmiddels thuis in Tilburg en weet zich gewaardeerd door de stad, haar instellingen en vele van haar bewoners. Met de andere kunstinstellingen in de stad werkt HZT op prettige wijze samen aan een beter cultureel klimaat in de stad, waar niet alleen Tilburgers van profiteren, maar waar ook mensen van buiten deze stad graag voor op bezoek komen. Met de beleidsperiode 2017-2020 in het vizier, hopen wij met onze partners Tilburg nog steviger als makersstad op de kaart te zetten, niet alleen voor de Tilburgse makers, ook voor makers van ver buiten onze stad willen wij een aantrekkelijke maakplek zijn. Aan de prestatie-eisen van de provincie Noord-Brabant werd ook recht gedaan. De eigen inkomsten overstegen de provinciale norm van 21,5%, er werd op meerdere manieren samengewerkt met kunstvakopleidingen in de provincie, er werden meer dan vier talenten begeleid op maatschappelijk, zakelijk
16
en artistiek vlak, er werden in 2014 liefst 16 nieuwe producties gerealiseerd en er werd samengewerkt met vele presenterende instellingen in de provincie. Voorts stond HZT mede aan de wieg van De Kunst van Brabant, de belangenorganisatie voor kunstenaars en kunstinstellingen in de provincie en speelt HZT een rol in PLAN Talentontwikkeling Brabant. Veel tijd wordt besteed aan het behartigen van de belangen van de kunsten in de provincie Noord-Brabant en in BrabantStad, ook op de landelijke platforms. In al onze communicatiemiddelen, website, digitale media, affiches, flyers, programmabladen, brochures, tekstuitgaven, wordt melding gemaakt van de gewaardeerde financiële ondersteuning van onze activiteiten door het ministerie van OCW, de provincie Nood-Brabant en de gemeente Tilburg. Het bestuur van Het Zuidelijk Toneel,
Artistiek directeur, A.M.L. Rümke
Zakelijk directeur, G.N.A. Japenga
17
Activiteitenverslag Julius Caesar tournee door Nederland en Vlaanderen 32 voorstellingen, totaal 6241 bezoekers 17 inleidingen, totaal 777 bezoekers 52 educatieve activiteiten, totaal 2808 deelnemers In de grote monoloog tot het Romeinse volk (...) bereikt Han Kerckhoffs grote hoogte (...) met zijn slimme taal weet hij ook de toeschouwers te winnen. (NRC Handelsblad) In de eerste helft van 2014 zou Matthijs Rümke Julius Caesar van William Shakespeare ensceneren, de eerste van zijn vijf grote tragedies. In navolging van Peer Gynt, Mahagonny Songspiel en Richard III (gastregie Orkater) zou Rümke opnieuw een stuk uit het wereldrepertoire regisseren. Met de beroemde speeches van Brutus en Marcus Antonius hét stuk over de macht van woorden, populisme en manipulatie. Thema’s die er juist in deze tijd om vragen besproken te worden in het theater. Helaas zorgt Rümkes ziekte ervoor dat hij na lange voorbereiding de regie moet overdragen. In Mirjam Koen vonden wij een ervaren regisseur om hem te vervangen. Julius Caesar dreigt van Rome een monarchie te maken, om zo de absolute macht in handen te krijgen. Een aantal senatoren vreest dat ze totaal worden buitengesloten van het dagelijks bestuur. Afgunst en jaloezie voeren de boventoon. Ze stellen elkaar en zichzelf gewetensvragen: kan ik doorleven zonder in te grijpen? Maar ieder woord, al is het gefluisterd, kan dodelijk zijn. Een complot wordt gesmeed om Caesar te doden en zo de republiek te redden. Brutus, de meest gerespecteerde en gewetensvolle politicus, zal echter aan hun kant moeten staan, zodat het volk niet in opstand komt. Want een onrustig volk is een gevaarlijk volk. Shakespeare portretteert tijdloos en meeslepend een groep mensen die niet langer kan toekijken. Hij laat hun handelen en de consequenties hiervan zien. De taal is het wapen van degene die spreekt en retoriek viert hoogtij. Julius Caesar gaat over een tijdperk op drift. De angst regeert en dat maakt het volk rijp voor manipulatie en demagogie. Een van de eerste keuzes die Rümke maakte in zijn voorbereidingen op deze regie was om het volk (beter gezegd: de anonieme massa), te verbeelden met muziek van slagwerk en drums. Na de grote groep amateurspelers uit Peer Gynt wilde Rümke hiervoor in Julius Caesar in elke voorstelling een lokale drumband ten tonele brengen. Hij vroeg Rob Verdurmen composities te schrijven voor zes percussionisten en de lokale drumband. Met ritmische en opzwepende muziek vormden zij een serieuze medespeler in het politieke drama waarin een continu gevoel van persoonlijke onveiligheid, onzekerheid en dreiging rondwaart. Bij de komst van Mirjam Koen waren ook de ideeën van Marc Warning (decorontwerp) en Arien de Vries (kostuumontwerp) al in grote mate ontwikkeld . Een lichtgevend gevlochten geraamte dat eerst als een kroon boven de scene hangt, daarna daalt als een paleis waarin de personages zich verschuilen en vervolgens instort als de macht en de idealen verdwijnen. Een mooie metafoor, maar wellicht te imposant voor de ingetogen, realistische speelstijl waar Koen voor koos. José Kuijpers en Han Kerckhoffs overtuigden in hun spel, dat sterk groeide gedurende de tournee, zetten een intrigerend conflict neer over macht en vriendschap en lieten zien goed overweg te kunnen met het talige stuk van Shakespeare (in vertaling van Tom Kleijn).
18
Het publiek en pers zijn redelijk enthousiast. Er is waardering voor de helderheid van het spel en de regie, hoe deze recht doen aan de klassieker en tegelijkertijd de relevantie ervan in deze tijd aantonen. Men mist de theatraliteit in de regie en de emotionaliteit bij de personages, waardoor het stuk voor sommigen op afstand blijft. Met een gemiddeld bezoekersaantal van 195 blijft de publieke belangstelling voor deze productie iets achter bij de verwachting, maar toch niet onder de maat. Het werken met steeds weer een andere lokale drumband heeft helaas niet het gehoopte pr-effect gehad, maar daar tegenover staat dat hun optreden in de voorstelling wel een duidelijke toegevoegde waarde had en veel indruk maakte op het publiek. tekst William Shakespeare vertaling Tom Kleijn bewerking Matthijs Rümke, Martine Manten regie Mirjam Koen spel Guy Clemens, Justus van Dillen, Cas Enklaar, Han Kerckhoffs, José Kuijpers, Saar Vandenberghe, Mattias Van de Vijver, Xander van Vledder, Abel de Vries (stage) slagwerk Fiona Digney, Robin Eggers, Mei-Yi Lee, Julien Moussiegt, Marcel van Wensen, Che-sheng Wu lokale drumbands Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning Goirle, Brugge 'The Beverly Drumband' Beveren-Roeselare, onderdeel van de Koninklijke Harmonie De Verbroedering, Drumfanfare Michaël, Slagwerkgroep Neerbosch-Oost, Jeugddrumfanfare De Stefaantjes, Chr. Drum- en Showfanfare Door Vriendschap Sterk Katwijk, Fanfare en Drumband St. Willibrordus Wintelre, Drumfanfare Jonathan Zeist, Nooit Gedacht Windesheim, Muziekvereniging Euphonia Nijeveen, Damiate Band Haarlem, Drumfanfare Amantius, Muziekvereniging Crescendo Stadskanaal, leerlingen Muziekschool Zuid-Groningen, Drumfanfare Almere, Pasveer Leeuwarden, Drumfanfare DKV, Drumband Marijke Hoensbroek, Muziekvereniging Kunst na de Arbeid Moordrecht, St. Caecilia Doornenburg, Drumfanfare Hengelo, Muziekvereniging OBK Bennekom, Slagwerkgroep Da Capo, Harmonie en Tamboerkorps St. Cecilia Zegge, Drumfanfare Excelsior Rotterdam componist / muzikaal leider Rob Verdurmen dramaturgie Martine Manten decorontwerp Marc Warning
19
kostuumontwerp Arien de Vries lichtontwerp Gé Wegman kostuums Jolanda van de Ven, Jeanette van Vliet regie-assistentie Koen van Hensbergen (stage),Tim Verbeek kleedsters Jolanda van de Ven, Jeanette van Vliet, Kyra Wessel techniek Stan Bannier, Leon Bartels, Paul Francot, Emile van Gils, Wilfried van der Grinten, Dick Huetink, Guido Langendoen, Peer van Sprang, Aron Zeijlmans (stage) decorbouw Douwe Hibma toneelfoto Cas Enklaar Milan Gies met speciale dank aan Matthijs Rümke
So you think you can speech 13 Brabantse scholen maakten gebruik van het ontwikkelde lespakket 407 leerlingen volgden de workshop speech geven 100 leerlingen bezochten een college in het theater door een lokale politicus 8 Brabantse scholen bezochten de voorstelling Julius Caesar HZT heeft als missie om kunst meer te verankeren in het onderwijs. Daartoe willen we jaarlijks verdiepende en vakoverstijgende projecten ontwikkelen. Dat wil zeggen projecten die thematisch aansluiten bij onze producties, inhoudelijk niet alleen relevant zijn voor het vak CKV, maar ook voor andere vakken, zoals geschiedenis, Engels en maatschappijleer. Het streven is een project met verschillende onderdelen: een lespakket voor docenten, een ontmoeting met professionals, workshops en uiteindelijk natuurlijk ook een bezoek aan de voorstelling. Julius Caesar is een politieke tragedie waarin het draait om de verhouding tussen het volk en zijn machthebbers. Twee speeches, die van Brutus en Marcus Antonius, vormen een belangrijk keerpunt in het stuk. Ze laten ons zien hoe woorden kunnen manipuleren en geven de kracht aan van een goed geschreven en voorgedragen speech. Daar komt bij dat jongeren van nu opgroeien in een tijd waarin jezelf presenteren een must is. Tegen deze achtergrond werd het eerste vakoverstijgende project So you think you can speech ontwikkeld. Het project werd door de docenten zeer positief ontvangen, juist omdat er niet alleen aandacht is voor de inhoud van een speech, maar vooral ook voor de overdracht ervan. Een ontmoeting met een politicus én een workshop voor excellente leerlingen vielen in de smaak én paste heel goed binnen het lesprogramma. Dat juist een theatergezelschap dit aanbiedt vonden scholen aantrekkelijk. Vanwege deze positieve reacties verraste het ons dat het project uiteindelijk toch moeizaam van de grond kwam. In het vertalen van ons ideaal – een vakoverstijgend project – naar de praktijk liepen we tegen een aantal hobbels aan. Op de meeste scholen is vakoverstijgend werken nieuw en werpt het vooralsnog een extra drempel op in het kunnen realiseren van een activiteit. De samenwerking met een ander vakgebied is voor docenten niet evident. Daarbij komt dat elke school andere wensen en
20
voorwaarden heeft met betrekking tot het inpassen van een cultuureducatieve activiteit. Het leveren van maatwerk en het hebben van goed en persoonlijk contact met de scholen is daarom van groot belang. Het bedenken van een samenhangend traject kan inhoudelijk aantrekkelijk zijn en in potentie zorgen voor verdieping. Maar de praktijk leert ons dat we ook altijd flexibel genoeg moeten zijn om verschillende onderdelen van zo’n traject los van elkaar in te zetten. Het totale traject dat wij voor ogen hadden – van lespakket tot competitie - was in de praktijk van het onderwijs moeilijk in te passen, maar de verschillende onderdelen – lespakket, workshop speech geven, masterclass en college tour – zijn uiteindelijk wel allemaal (soms in verkleinde vorm) uitgevoerd. Concluderend kunnen we stellen dat wanneer we een structurele band willen opbouwen met het onderwijs, het nodig is om - naast het jaarlijks aanbieden van inspirerende projecten - tijd te investeren in het teweegbrengen van een zogenaamde mentaliteitsverandering binnen dit onderwijs. Een mentaliteit die het mogelijk maakt om over de grenzen van vakgebieden heen te kijken en kunst(educatie) een waardige plek binnen het onderwijs te geven. Daarvoor zijn wij inmiddels in gesprek met Kunstbalie en Theater Artemis. lesbrief Hilde van Hoogstraten workshops en masterclasses Aaf Dohmen, Ilse Wouters, Myrthe Michielsen, Justus van Dillen, Sophie Gordeijns, Karlijne van der Kooij, Annabel van Ewijk, Noortje van Roosmalen, Annemiek Nienhuis ontwikkeld i.s.m. Kunstbalie
To act or not to act double bill gespeeld in eigen huis 4 voorstellingen, totaal aantal bezoekers 243 Vast onderdeel van ons educatieve programma zijn de twee schaduwproducties met amateurspelers geregisseerd door 3e of 4e jaars-studenten van de opleiding theaterdocent. Het gaat hierbij om één groep met jongeren (15 tot 19 jaar) en één groep met volwassen (20+) amateurspelers. Ook bij Julius Caesar werden er weer twee amateurproducties gemaakt, die in eigen huis bij HZT vier keer werden opgevoerd. Beide groepen lieten zich inspireren door thema’s uit Julius Caesar. Ter inspiratie en conceptvorming spraken de regisseurs met artistiek leider Matthijs Rümke. Verdere begeleiding werd verzorgd door Jantine Hoekstra (coördinator educatie). Beide groepen kregen ook een masterclass acteren aangeboden van Justus van Dillen en Saar Vandenberghe; acteurs in Julius Caesar, en bezochten een repetitie en de première van Julius Caesar. De regisseurs – afkomstig van verschillende opleidingen – maakten twee uiteenlopende voorstellingen en kregen ook wisselende publieksreacties. Tijdens de evaluatie van het project kwam naar voren dat intensievere artistieke begeleiding vanuit HZT meer diepgang had kunnen geven aan de voorstellingen. Bij To act or not to act 2015 wordt hier inmiddels al sterker op ingezet.
21
Ook gij… Koen van Hensbergen (student aan de Artez Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem) maakte met 7 jongeren de voorstelling Ook gij… Een montage-voorstelling over macht, manipulatie en corruptie. Hierbij maakten ze gebruik van bestaande teksten zoals speeches en eigen geschreven werk. Thema’s zoals grootheidswaanzin en de ideale wereld kwamen in Ook gij… aan bod. Koen liet een eigen stijl zien waarin hij de jongeren buiten hun eigen belevingswereld liet treden. Hij maakte zo een sfeerschets, typerend voor ‘de Artez-methode’. regie Koen van Hensbergen spel Lieke Cornuit, Freek Donkers, Salomé van Grunsven, Bibi van Lieshout, Adelaide Ouwerkerk, Tori Poirters, Luuk Ritmeester techniek Remco Keepers Femme Fatale Iris Heusschen (student aan de Fontys Academie voor Drama in Tilburg) maakte met 5 volwassen amateurspelers de voorstelling Femme Fatale. Hiertoe liet zij zich inspireren door het personage ‘de vrouw van’. In Julius Caesar is de vrouw van Brutus: Portia, maar denk ook aan de vrouw van Obama, Michelle en natuurlijk Lady Macbeth. Iris nam als vertrekpunt voor haar voorstelling de bestaande bewerking van Macbeth van Daphne de Bruin, The Bitch; in bed with Macbeth waarin het personage Lady Macbeth centraal staat. Tekstuele scènes werden afgewisseld met abstracte beelden. De voorstelling had een meer klassieke plotstructuur die typerend is voor wat je zou kunnen noemen ‘de Fontys methode’. regie Iris Heusschen regie-assistent Irene Geurts spel Edwin Evers, Richard de Koning, Milou Lapien, Kim van Ostaden, Petra Ruijsink techniek Remco Keepers
Frisse Oren: De geesten zijn verjaagd 3 voorstellingen, Poppodium 013 | Tilburg totaal aantal bezoekers 140 Ook in 2014 droeg HZT bij aan Frisse Oren, de jaarlijkse nieuwjaarsviering van de Tilburgse culturele instellingen, dat ditmaal plaatsvond in poppodium 013. Aansluitend bij de thematiek van Julius Caesar en in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen schreef Jibbe Willems een meerstemmige speech over het veranderende cultuurklimaat. De vraag die we hem meegaven in het schrijven van deze speech was: Wat draagt meer bij aan onze samenleving: stemmen of het maken van kunst? En hoe hangen kunst en politiek samen? Geïnspireerd op de beroemde speeches uit de wereldgeschiedenis en die van Brutus en Marcus Antonius in Julius Caesar schreef Jibbe De geesten zijn verjaagd, een poëtisch betoog vol twijfel over en tegelijkertijd een aan de rol van de kunstenaar: Wij staan machteloos tegen de redeloze rede, die alles kapot maakt wat kwetsbaar is, die alles verwerpt wat niet te bewijzen is
22
met feiten en cijfers, die alles veracht waaruit geen economisch rendement te halen valt, geen direct nut of munt uit valt te slaan, dat niet met beleid te beteugelen is, dat niet te controleren, verifiëren of belasten is – wij staan machteloos tegen de wereld en onze woorden zijn weerloos. In de kelder van 013 werd met zwarte doeken provisorisch een theatertje gecreëerd. En daar stonden Justus van Dillen, Marcel Osterop en Leen Braspenning. Met verve droegen zij samen voor. Drie maal. De eerste keer voorzichtig, de tweede keer scherp en zoals dit gaat de derde keer net iets te vet. tekst Jibbe Willems spel Leen Braspenning, Justus van Dillen & Marcel Osterop
Expeditie Theater gepeeld in eigen huis 4 voorstellingen totaal 359 bezoekers 25 deelnemers In de herfstvakantie van 2014 vond voor de vierde maal Expeditie Theater plaats, een jaarlijks terugkerend project van HZT waarin een grote groep Brabantse jongeren in één week tijd een voorstelling maakt onder begeleiding van de professionals van HZT. De jongeren spelen niet alleen in de productie, maar nemen ook de PR voor hun rekening. Elk jaar geeft HZT een toneelschrijver de opdracht om speciaal voor deze jongeren een tekst te schrijven; een tekst die aansluit bij de belevingswereld van de jongeren en waarin een grote groep jongeren de kans krijgt ervaring op te doen met spelen. Dit jaar werden Roeland Hofman (regie) en Lucas de Waard (tekst) gevraagd om gezamenlijk met een idee te komen voor deze productie. De twee – die elkaar hiervoor nog niet kenden – bleken allebei een fascinatie te hebben voor het horrorgenre en namen dit als uitgangspunt voor het maken van de voorstelling. Dit resulteerde in De Rollen, een voorstelling vol angst, horror en destructie. Eén lange nachtmerrie, met slechts de hoop op een ochtend. De jongeren zijn hierin zowel slachtoffer als dader. In september deden 54 jongeren auditie voor de productie, waar er uiteindelijk 19 van werden geselecteerd als speler en 6 voor de promotiegroep. Voor het eerst dit jaar meldde zich helaas niemand aan voor de techniek groep. In de promotiegroep lag de focus op het filmen onder begeleiding van filmmaker Tom Elemans. Dit leverde een verrassende videotrailer op. De regisseur werd bijgestaan door drie regieassistenten afkomstig van de Fontys Academie voor Drama. De persoonlijke coaching van de zeer gedisciplineerde spelersgroep, met name op het gebied van stemtraining, heeft zeker geleid tot beter spel. Ook het inzetten van een externe projectleider met ervaring in de cultuureducatie wierp zijn vruchten af op het professionele verloop van het project. Het resultaat is een strakke en dynamische voorstelling met hoog spelniveau van de jongeren. Roeland creëerde met zijn spelers veel mooie beelden en maakte dankbaar gebruik van muziek in zijn montage. Dit hield de voorstelling tot het einde toe spannend. Daar staat tegenover dat de tekst niet op alle punten begrijpelijk was. Aandachtspunt voor de volgende editie is dan ook de dramaturgische begeleiding van de schrijver. Vanuit HZT en ook door Roeland zelf is hier onvoldoende aandacht voor geweest. Bij eerdere edities van Expeditie Theater werd de tekst ‘proefgelezen’ door jonge spelers en vervolgens nog aangepast. Dit zou bij een volgende editie ook weer moeten gebeuren.
23
De voorstelling werd goed bezocht, maar vanwege de concurrerende Cultuurnacht in Tilburg iets minder goed dan voorgaande jaren. Het is leuk om te zien dat Expeditie Theater bij de jongere amateurspelers uit Brabant echt een begrip begint te worden. In 2015 zal er daarom ook zeker een 5e editie plaatsvinden, maar zoeken we wel naar een nieuwe impuls in het concept om zodoende te blijven vernieuwen. Een thematische aansluiting bij de themaprogrammering Lift us up onder leiding van Piet Menu in het najaar van 2015 wordt op dit moment onderzocht. Het project is in de eerste plaats bedoeld als een waardevolle participatie ervaring voor de jongeren, maar wil zich onderscheiden van andere jongerenproducties (van bijvoorbeeld kunstencentra) door er professionele makers aan te koppelen. De artistieke waarde van de productie zelf is dus van belang. We blijven streven naar een goede balans tussen beide doelstellingen en een passende en groeiende ambitie hierin. tekst Lucas de Waard regie Roeland Hofman spel Janneke Bakkeren, Roelie van den Broek, Ramon Chatrer, Sien Christiaanse, Freek Donkers, Sybe Gratama, Dirk Hulsenboom, Jip Kraak, Kevin Mulder, Siem Oosterhof, Merel Pechtold, Belle van der Pijl, Cid Pijnenburg, Babs Post, Rosita Segers, Quiah Shilue, Tosca Sommerdijk, Anna de Vries, Naomi White video en social media Dana Bezemer, Jur van Gestel, Kim Jansen, Annemoon van Maastricht, Meg Weijers, Dylan Weijters regieassistentie Tessa Bouwman, Merel Eigenhuis, Delaisa Rafaela
24
9 Zeer Korte Toneelstukken exclusief in Theaters Tilburg 2 avonden alle 9 korte voorstellingen speelden circa 12 keer totaal aantal bezoekers 5645 9 zeer korte toneelstukken een theaterproject dat slaagt, met verve. Theaterkrant.nl Na het succes van 8 zeer korte toneelstukken tijdens de Cultuurnacht Tilburg in 2013,waar onder andere Jan Pronk, Arend Jan Boekestijn en Huub van der Lubbe debuteerden als toneelschrijver realiseerden we in 2014 de opvolger: 9 Zeer Korte Toneelstukken, Proeftuin Tilburg. Dit keer waren Tilburg en zijn vele maatschappelijke instellingen de inspiratiebron. Rümke koos negen toneelschrijvers en vroeg hen een mini veldonderzoek te doen bij één van de Tilburgse instellingen en gebaseerd hierop een zeer korte toneeltekst te schrijven. Theaters Tilburg werd voor twee avonden omgetoverd in een fictief Tilburg. Bij binnenkomst kreeg de bezoeker een programmavel dat tegelijkertijd een stadsplattegrond was, waarmee hij of zij kon dwalen door de schouwburg als door een stad op zoek naar de negen verschillende locaties waar de zeer korte stukken om de twintig minuten opnieuw gespeeld werden. Meer dan 70% van de Europese bevolking woont in de stad. En dit wordt in de komende decennia alleen maar meer. Als we iets willen weten over de samenleving en de toekomst van de mensheid, wordt er naar de stad gekeken. Rümke houdt van de stad als plek waar zich continu wetmatigheden aftekenen, en weer worden doorbroken. Al vanaf zijn eerste jaren bij HZT maakt hij projecten over de stad, bijvoorbeeld (Klein) Babylon, (Klein) Utopia, Mahagonny Songspiel & Het lied van de stad, Plot your city en Stadsgeheimen. Hoe leven de mensen samen in de stad? Door onder meer openbaar bestuur, projectontwikkelaars, stedenbouwkundigen, architecten en tegenwoordig ook door bedrijven worden de steden vormgegeven. Soms is er een inspraakorgaan. Samen beslissen mensen dat een openbaar gebouw op een bepaalde manier het beste functioneert. En, als het goed is gedraagt de gemiddelde burger zich in de publieke ruimte als de voorbeeldige gebruiker van het gebouw. Maar wie is de gebruiker van de publieke ruimte echt? Hoe gedraagt hij zich werkelijk? Daarover, over het menselijk handelen in onze openbare instanties, gaan alle 9 korte toneelstukken. De fascinatie van Rümke en zijn vraag aan de schrijvers leverde 9 zeer uiteenlopende stukken op: Koos Terpstra ging op bezoek bij het Ronde Tafelhuis, een buurthuis waar veel allochtone Tilburgers hun plek vinden. Hij schrijft een ontroerend portret van een Somalische vader (gespeeld door Mandela Wee Wee) die zijn zoon instopt. Hij zingt een oud Hollands liedje. Een ogenschijnlijk simpel tafereel, maar er gaat een hele wereld achter schuil, die de scene lang doet naklinken. Bodil de la Parra lunchte mee bij de Rotaryclub en schreef een geestig stuk over het geweten van de Rotary leden als het gaat om de steun aan goede doelen. Jan Veldman wandelde door de gangen van het ziekenhuis. In zijn stuk zien we een man die op het punt staat geopereerd te worden. Een routine van medische handelingen rondom volgt. Ondertussen is hij in een hele andere wereld. Hij (gespeeld door Han Kerckhoffs) probeert zich een gedicht van Willem de Mérode te herinneren. Gijs Scholten van Aschat kreeg een rondleiding door museum De Pont van de directeur. In zijn kort stuk zien we een stel dat kijkt naar het kunstwerk van Angela Bulloch. Vier kubussen, waarvan er drie licht geven. De vrouw probeert uit te leggen wat de kunstenaar bedoelde met het werk – ze is diep geraakt door een lezing van de directeur van het museum hierover – maar de man van het stel is meer bezig met de uitslag van Willem II thuis tegen PSV. Een sterke scene over de waarde van conceptuele kunst en een man vrouw relatie tegelijkertijd. Een scene waar acteurs An Hackselmans en Guy Clemens goed mee uit de voeten kunnen.
25
Anton Dautzenberg sprak met de Zusters van Liefde. In zijn stuk zien we een stokoude zuster (gespeeld door Chris Nietvelt) in een verstilde scene. Een ode aan een verdwijnende orde, aan zusters die vanuit een levensroepeing miskenning en woede proberen om te zetten in barmhartigheid en liefde. Een ode aan de stilte, de reflectie én aan de dichtkunst – een van de fakkeldragers van bezinning en barmhartigheid. Daan Windhorst keek mee bij de Gemeente Tilburg. Hij schreef een geslaagde korte kantoorkomedie waarin een ervaren en ijverige ambtenaar (gespeeld door Manon Nieuweboer) wanhopig probeert afspraken te maken met een zeer ijdele wethouder (gespeeld door Lucas De Man). Marcel Osterop bezocht een coladisco. In zijn stuk horen we keiharde beats, worden we omgeven door rook, teksten over onhandig dansende jongens en gillende meisjes schieten over het scherm. Temidden hiervan zien we een man en een vrouw (Erik Whien en Kirsten Muler) die aan de vooravond van een nieuw leven melancholisch terugkijken naar de onbezorgdheid van hun tienerjaren. Arne Sierens was in werkwijze een uitzondering op de regel. Hij werkte zoals hij altijd werkt, op basis van improvisaties. Marc-Marie Huijbregts en Dick van den Toorn gingen de vloer op. Sierens schreef en ensceneerde een even geestig als pijnlijke scene gesitueerd op een bruidsbanket waar verhalen uit het verleden worden opgerakeld. Nhung Dam liep een nacht mee met de politie en portretteerde een politieagente (gespeeld door Heike Wisse). Gedurende een intieme monoloog vertelt zij hoe ze zich voorbereidt op een nachtdienst. Een nacht waarin de uitgaande studenten onder invloed van drank al hun decorum verliezen en zij langzaam transformeert van een politieagente in mannelijk uniform in een dame die zich voorbereidt op de nacht in gala jurk. In alle korte stukken zien we een maatschappij in volle vaart en hoe moeilijk het kan zijn voor een individu om zich hierin staande te houden. De negen zeer korte stukken tezamen vormen een kaleidoscoop van menselijke verhalen die tezamen het verhaal van Tilburg vertellen. Het publiek dwaalt in een eigen gekozen route langs de verschillende verhalen en ervaart zo hoe alles en iedereen langs elkaar heen leeft, maar toch ook met elkaar verbonden is. Bijvoorbeeld de schrijnende tegenstelling tussen de bekommernis vanuit de
26
Rotary met slachtoffers van de Tsunamie terwijl één deur verder zo pas in Tilburg aangekomen Somaliers anoniem het hoofd boven water proberen te houden. De reacties van publiek en pers waren zeer positief. Men vond het heerlijk om door de schouwburg te dwalen en om op plekken in de schouwburg te komen waar publiek normaal niet komt. De schouwburg ingericht als spiegel van een stad bleek een concept dat in de toekomst zeker voor herhaling vatbaar is. Extra fijn was het dat de mensen van de instellingen waar de schrijvers veldwerk deden ook als publiek aanwezig waren. Doordat het publiek moest dwalen door de schouwburg en steeds in wisselende samenstelling stond te wachten , ontstonden er tussen de bezoekers interessante gesprekken over kunst en maatschappij. Twee avonden was de voorstelling zo goed als uitverkocht. De lessen uit het produceren van 8 Zeer Korte Stukken het jaar ervoor en de voortreffelijke productieleiding (door Nmore) zorgden ervoor dat het complexe en intensieve project erg goed verliep, waarvoor we veel complimenten kregen. Artistiek en productioneel een zeer geslaagd project dus. concept Matthijs Rümke tekst Nhung Dam, Anton Dautzenberg, Marcel Osterop, Bodil de la Parra, Gijs Scholten van Aschat, Arne Sierens, Koos Terpstra, Jan Veldman, Daan Windhorst regie Ignace Cornelissen, Marcel Osterop, Matthijs Rümke, Arne Sierens met Mitchell Abionie, Leonie Baijens, Marielle Baijens, Sanne Berger, Ton Bezemer, Ton Blom, Ery Boom, Rik van den Borne, Guy Clemens, Hélène Erberveld, Rob van Gestel, An Hackselmans, Lida Hagenaars, Jac Henneman, Jessie L’Herminez, Lara van Hoof, MarcMarie Huijbregts, Han Kerckhoffs, Lucas De Man, Kirsten Mulder, Chris Nietvelt, Manon Nieuweboer, Bodil de la Parra, Michelle Rijzewijk, Margôt Ros, Joyce Schijf, Kirsten Sinke, Luna Strang, Wilfred Strijland, Dick van den Toorn, Pim Verbeek, Kees Vos, Madelief van Wandelen, Mandela Wee Wee, Erik Whien, Heike Wisse zang Thomas van der Zwan muziek Pieter Jan Cramer van den Bogaart dramaturgie Cecile Brommer toneelbeeld Sanne Danz kostuums Jolanda van de Ven regieassistentie Lisah Baert, Twan van Bragt, Saartje Hoogland, Jannet van Lange, Sanne Nouws, Maaike Tubex, Geert Vermeegen techniek Stan Bannier, Emile van Gils, Wilfried van der Grinten, Guido Langendoen, Niels van Uden productie Ellen van Bunnik, Lise van den Hout (Nmore) productie-assistentie Marjolein Roozen rekwisieten Kim van der Zijde vormgeving plattegrond Paul Maas fotografie Leen Braspenning, Dolph Cantrijn met dank aan Anja van Bladel, Thea van Blitterswijk, Julia Burgers, Hendrik Driessen, Thérèse Mol, Jiske van Pelt, Wim Pleunis, Addik Sipkes mede mogelijk gemaakt door KoBra (Stichting Kunst & Onderneming Brabant)
OOG Den Bosch een stadsproject Voor Lucas De Man was 2014 hét jaar van zijn eerste grote stadsproject als stadskunstenaar van Den Bosch: OOG Den Bosch. Langdurige voorbereidingen, al gestart in 2012, in alle aspecten van het stadsproject – conceptontwikkeling, technisch onderzoek, fonds- en sponsorwerving, het vinden en betrekken van partners in Den Bosch, programmaontwikkeling - culmineerde het project in de 40 dagen tussen 25 september t/m 1 november 2015. Een coproductie van Stichting Nieuwe Helden met HZT en een grote hoeveelheid partners uit verschillende sectoren van de samenleving was het resultaat.
27
Ik ben ongelooflijk trots op het stadsproject OOG Den Bosch. Niet alleen omwille van de artistieke kwaliteit en de vele mooie reacties uit binnen- en buitenland van zowel pers als bezoekers, maar vooral omwille van de verbinding die we ermee in Den Bosch hebben kunnen veroorzaken van hoog tot laag, van groot tot klein hebben we met meer dan 40 partners en meer dan 200 mensen samengewerkt om dit project tot het succes te maken dat het geworden is. Het vult mijn hart en stoutste verlangen om te zien hoezeer de mensen in Den Bosch ons in hun midden hebben opgenomen. Ik ben trots stadskunstenaar van ‘-Hertogenbosch te mogen zijn. Ik kijk uit naar de komende 2 jaar. (Lucas De Man) In al zijn projecten streeft Lucas ernaar om de publieke ruimte geen anonieme consumptiemarktplaats te laten zijn maar een plek van verbinding, verwondering en ont-moeting. OOG is bedacht als reactie op de afbrokkelende sociale cohesie die een oprukkende anonimiteit van de publieke ruimte veroorzaakt. Mensen in onze steden maken steeds minder contact en zo wordt de publieke ruimte anoniemer en is er steeds minder sprake van een samen-leving. Een stad zonder samen-levende mensen heeft geen ziel. Met OOG tracht Lucas door middel van kunst de ziel van de stad bloot te leggen door bewoners zichzelf en de ander in de ogen te (laten) kijken. OOG Den Bosch onderzocht het stedelijk samenleven vanuit 3 perspectieven: IK , de ANDER en ONS. Voor elk perspectief maakte Lucas in samenwerking met verschillende kunstenaars en bedrijven een apart kunstwerk: de 5 OOG-installaties die aan de verschillende gebouwen in de stad hingen, de theatervoorstelling LOS en de installatie Toren van Babel. Daaromheen organiseerde hij samen met burgers, organisaties, en instellingen uit Den Bosch het randprogramma Onderzoek Naar Samenleven waar onder andere het O.N.S. Magazine uit voortkwam en dat verder nog uit verschillende onderdelen bestond. Het project werd afgesloten met een slotmanifestatie in de grote zaal van Theater aan de Parade, waarin Lucas burgers, kunstenaars én politici – het publiek - oproept tot het nemen van verantwoordelijkheid voor ons toekomstige samenleven. Lucas verbindt met OOG Den Bosch op unieke wijze kunst met de stad en thema’s die leven in de samenleving. Niet alleen zijn werkwijze, waarin verbinding, co-creatie en innovatie vanzelfsprekend zijn, maar ook artistiek inhoudelijk gaat het project over de stad en het gegeven ‘samen-leven’. Door zijn werkwijze, inspirerende persoonlijkheid en sterke visie op het samen-leven heeft hij het stadskunstenaarschap – en daarmee de missie van HZT om te wortelen in BrabantStad – als geen ander tastbaar gemaakt.
28
5 OGEN 55 dagen aan 5 gebouwen in Den Bosch Jeroen Bosch Ziekenhuis, SAP, Theater aan de Parade, Watertoren, de Heus totaal aantal bezoekers 2966 Daar zit ik dan. Links, rechts, onder en boven me is glas. Vooruit kijk ik door de pupil van het oog. Er klinkt een mannenstem met een Vlaams accent. Lucas vraagt me vervolgens wat ik ècht zie. Daar moet ik over nadenken. Hij vertelt na een korte stilte dat mensen de stad maken. Letterlijk en figuurlijk. Het raakt me. Na de stad goed bekeken te hebben, heeft het oog zich nu op mij gericht. Zo voelt het tenminste. (Cultuurbewust.nl) Van 25 september tot 2 November 2014 hingen 5 Ogen aan verschillende gebouwen verspreid over de stad Den Bosch. Elk OOG is zo groot dat een bezoeker er in kan zitten. Een getrainde host helpt je in de stoel en plaatst de veiligheidsbeugel. Dan duwt hij of zij je door de raamopening naar buiten. Daar hang je buiten het gebouw achter het OOG. Terwijl je hangend in de lucht door de open pupil naar de stad kijkt verwelkomt Lucas’ stem je in het OOG en nodigt je uit om goed naar de stad te kijken. Want wat zie je als je naar de stad kijkt? Een hoop gebouwen, stenen en straten, een anonieme aangelegde structuur die er was voor jij er was en nog zal zijn als jij weg bent. Maar elk gebouw is neergezet door mensen, voor specifieke menselijke behoeftes. En zo zitten er achter die stenen en straten allemaal verhalen. Lucas vraagt je om nog beter te kijken: zie je wat er zich in en achter de stad afspeelt? Dan sluit de pupil. In de audiovisuele theatrale ervaring van OOG wordt de bezoeker aangespoord om de stad, de ander en zichzelf vanuit een ander perspectief te bekijken. In een animatie volg je een hoofdpersonage, het Ikje, in zijn tocht door een stedelijk labyrint. Hij maakt keuzes om linksaf, rechtsaf of omhoog te gaan. Hij dwaalt en dwaalt, is soms bang, soms kwetsbaar, soms gehaast, altijd zoekend. Hoewel we met velen in de stad wonen, misschien wel honderden mensen per dag zien, dwalen we in het leven ieder alleen. Die kwetsbaarheid die we allemaal voelen kunnen we zelden delen met de Anderen die we in de straten tegenkomen. Maar soms kom je iemand tegen die jou echt ziet. Iemand die jou echt in de ogen kijkt en ziet wat er in je ziel afspeelt. Aan het eind van zijn tocht wordt het Ikje onverwachts gezien door een Ander. Zo kijkt de Ander jou aan. De pupil wordt wit. Lucas vraagt je wat hij ziet als hij nu bij jou naar binnen kijkt. Dan opent de pupil en hang je alleen in de stad. Je kijkt weer naar de stad. Welke verhalen zie jij nu? En welk verhaal laat je zien? Bezoekers wordt na het verlaten van de installatie gevraagd op een kaartje te schrijven wat ze gezien hebben. Deze kaartjes werden in de wachtruimte tentoongesteld ter inspiratie van anderen. Met OOG hebben regisseur Lucas De Man en vormgever Pascal Leboucq de stad ogen gegeven. Een installatie zoals OOG is nooit eerder gemaakt en de ontwikkeling ervan was artistiek, technisch en praktisch een uitdaging. Technisch gezien moest de bezoeker veilig buiten een gebouw kunnen hangen; de pupil moest open en dicht kunnen; de animatie moest geprojecteerd worden op korte afstand en gecombineerd met daglicht. Het ging om een visueel kunstwerk dat zowel van binnen als van buiten visueel interessant moest zijn én we wilden een theatrale ervaring ontwikkelen voor de bezoeker. Lucas en Pascal zetten oorspronkelijk in op de mogelijkheid om de bezoeker in het OOG uit meerdere ervaringen of stories te laten kiezen waarvoor zij met verschillende kunstenaars wilden werken. In aanloop naar de proefbouw zetten wij daarom een internationale open call uit om deze te vinden. Hoewel hierop interessante voorstellen kwamen, wezen testen met de demo-installatie uit dat de theatrale ervaring van OOG voor de bezoeker niet pas begint bij het buiten hangen, maar veel eerder al bij het zien van het OOG vanaf de
29
straat en het binnenlopen van het gebouw. Het inbouwen van een keuzemoment in het OOG zou de zorgvuldig opgebouwde theatrale code volledig doorbreken en daarmee de zeggingskracht van elke story teniet doen. Nadat deze keuze was gemaakt werd een internationaal team samengesteld die samen de volledige theatrale ervaring van OOG ontwikkelden. Naast Lucas als regisseur en Pascal als vormgever werkten de in Berlijn gevestigde animator Jan Joost Verhoef en de jonge talentvolle geluidskunstenaar Marc Alberto (Willemstad) mee. Het jonge interdisciplinaire team van kunstenaars heeft met OOG een interessante cross-over van beeldende kunst, installatie, theater, animatie en geluidskunst ontwikkeld die zowel een individuele kunstervaring opleverde, als een urban scenografie project. Daarvoor overwonnen ze artistieke en praktische uitdagingen. Hoe moesten animatie, geluid en installatie zich tot elkaar verhouden? En: Hoe waarborg je een artistiek proces waarin de kunstenaars op elkaar en de installatie reageren als ieders ontwerptraject en productietijd zo verschillend in elkaar zit? Als preview hingen we in al één OOG aan de oude veevoederfabriek De Heus tijdens Theaterfestival Boulevard. Deze testfase was cruciaal in het toetsen van de reacties van publiek maar ook voor alle productionele en technische zaken rondom het ‘draaien’ van OOG. Al tijdens Theaterfestival Boulevard was OOG 10 dagen uitverkocht en reacties van publiek wezen uit dat de ervaring inderdaad een breed publiek aansprak. Mede op basis van de feedback van het publiek werd de theatrale ervaring tussen Boulevard en de première van OOG Den Bosch op 25 september doorontwikkeld. Naast bijvoorbeeld de timing, werd de voice-over tekst geredigeerd en de animatie aangepast maar ook een script voor de begeleidende hosts geschreven. Rond Theaterfestival Boulevard konden we ook de 4 andere OOG locaties bekendmaken. De zoektocht naar deze locaties was eind 2013 al gestart. Belangrijke afwegingen daarin waren spreiding door de stad, verschillende soorten gebouwen (sociaal, cultureel, historisch, maatschappelijk etc.), mogelijke openingstijden en verschillende hanghoogtes. Uiteraard dicteert een zeer strikt programma van eisen de mogelijkheid voor het plaatsen van de OGEN, maar ook de bereidheid van de locatiepartner om te investeren in de samenwerking telde zwaar mee. Uiteindelijk leidde dit tot de volgende iconische OOGlocaties: De Heus, Theater aan de Parade, Jeroen Bosch Ziekenhuis, SAP en de Watertoren. Ook al was OOG letterlijk een unieke ervaring – per keer kon er per OOG maar één persoon plaatsnemen, maximaal drie keer per uur – toch bezochten bijna 3000 mensen uiteindelijk de OGEN. Het betrof een breed publiek, een dwarsdoorsnede van de samenleving: leeftijden van 16 tot 83, mannen en vrouwen, van (mantel)zorger tot architect, van patiënt tot IT specialist. Dit weten we via de feedback van de hosts die onze
30
bezoekers ontvingen en hun notities in de logboeken. Het merendeel van de bezoekers beschreef wat zij in OOG ervoeren. Ongeveer 2000 kaartjes getuigen van publiek dat verwonderd, verrast en ontroerd werd. The installation is meant to connect city-dwellers not only with their architectural surroundings, but also to other humans. It is an invitation to share their inner selves with the city as whole. (Archilovers.com) Als eyecatcher van het stadsproject OOG Den Bosch heeft OOG veel exposure in de media gehad. Artikelen verschenen in het Brabants Dagblad en de Telegraaf maar ook in vakbladen als Graficus. Kunstuur filmde een item over OOG en het programma Terzake van de VRT interviewde stadskunstenaar De Man bij zijn meest recente project. Het inhoudelijke promo-filmpje dat in samenwerking met PvdA op nationale televisie tijdens hun zendtijd voor politieke partijen werd uitgezonden bereikte een half miljoen mensen. Volkskrant recenseerde OOG en noemde het ‘een onvergetelijke ervaring’ en gaf de preview 4 sterren. OOG ging internationaal viral. De Bossche OGEN stonden in 19 online magazines uit 10 landen waaronder beroemde magazines zoals Wired, pfsk, Archilovers en Die Zeit. OOG is bij uitstek een samenwerkingsproject ‘made in Brabant’. Het bijzondere is dat het project niet alleen plaatsvond in de stad, maar ook ingebed was in, en tot stand kwam met de mensen en bedrijven in en nabij de stad. Om dit grootse en complexe project te realiseren werden er samenwerkingen aangegaan met diverse bedrijven en organisaties zoals Canon en Würth. Door het leggen van verbindingen, het delen van kennis en netwerken kon dit ambitieuze project gerealiseerd worden. Na bijna 3000 bezoekers in Den Bosch en aandacht in de lokale, nationale én internationale media gaan de OGEN het land en de wereld in. concept Lucas De Man ontwerp Pascal Leboucq animatie kunstinstallatie JanJoost Verhoef muziek Marc Alberto projectleider Kimberly Major communicatie Claire van Nunen coördinatie hosting Marlies Germanus techniek Stan Bannier, Dick Huetink, Emile van Gils, Guido Langendoen, Tom Vollebregt
LOS 7 voorstellingen 739 bezoekers Het verlies raakt het publiek als een goed gerichte messteek in het hart. (Trouw) Bij het perspectief DE ANDER binnen het project OOG Den Bosch maakte Lucas de theatervoorstelling LOS, die in première ging op Theaterfestival Boulevard (aug 2014). In LOS kijkt het publiek via de ogen van Lucas naar zijn visie op de angst voor verlies. Iedereen heeft wel eens iemand verloren of zichzelf. Of de controle. Mensen zijn bang om een ander te verliezen. We hebben echter niet altijd de tools om met die angst om te gaan. Er heerst een taboe op het openlijk uiten van je verdriet en je angsten, dus drukken we het de kop in en slikken het weg. Maar telkens als je iemand verliest, verlies je ook iets van jezelf. Onze relatie met een ander, en via de ander met onszelf, maakt ons kwetsbaar. Lucas onderzocht samen met acteurs Hanneke Last en Tijs Huys het thema angst in al zijn aspecten en kwam uit op misschien wel onze grootste angst: verlies. Deze zoektocht leidde uiteindelijk tot twee aangrijpende verhalen over het verlies van een dierbare, die door beide acteurs met precisie en indringend verteld worden tot ze hun personage worden en tot het moment dat de vraag rijst En dan? Wat doe je dan? Het moment waarop er geen plek meer is voor verdriet.
31
De voorstelling werd door pers en publiek vrijwel unaniem positief ontvangen en maakte veel indruk op de mensen door de eenvoud in de vorm en de grote herkenbaarheid van de verhalen, waar je toch maar zelden zo mee wordt geconfronteerd. Zeven keer (waarvan zes op Theaterfestival Boulevard) was de voorstelling uitverkocht. In het najaar van 2015 werkt Lucas samen met de acteurs nog verder aan de voorstelling en gaat deze op tournee door Nederland en Vlaanderen. regie Lucas De Man spel en tekst Hanneke Last en Tijs Huys lichtontwerp Emile van Gils dramaturgisch advies Bregtje Radstake decoradvies Pascal Leboucq
De Toren van Babel Volgens het verhaal van de Toren van Babel wilden mensen bouwen tot aan de hemel. Maar wat willen mensen nu? We bouwen aan een nieuwe samenleving, maar hoe krijgt die vorm? De installatie Toren van Babel reflecteert op de ontwikkeling van de participatiemaatschappij. In opdracht van Lucas De Man maakte het Makershuis Den Bosch, ondersteund door de Willem II fabriek, dit monumentale audiovisuele kunstwerk dat een momentopname laat zien temidden van alle spraakverwarring in onze huidige maatschappij. De Toren van Babel heeft een imposante, krachtige buitenkant en een intieme – telkens voor 1 persoon toegankelijke – binnenkant. De buitenkant werd ontworpen door beeldend kunstenaar Rieneke de Vries. De interactieve binnenkant werd ontwikkeld door interactive designer Rool Traa. Op 31 oktober 2014 werd in het Stadskantoor van Den Bosch de buitenzijde van de Toren onthuld. De Toren zelf staat voor de kracht van het samenwerken, hoe verschillend mensen en groepen ook zijn. Geen eenvormige, eenduidige constructie, maar een toren die alle verschillende persoonlijkheden benadrukt en daardoor sterker staat. Hoe groot en krachtig de buitenkant van de Toren is, zo klein en kwetsbaar is de
32
binnenkant. Deze wordt nu ontwikkeld. Bezoekers kunnen straks één voor één in de Toren staan. Daar worden ze omgeven door beeldschermen die hen niet alleen aankijken, maar ook volgen. De installatie toont hen enerzijds fragmenten en statements over schoonheid en mogelijkheden van de participatiemaatschappij en anderzijds de benauwing en gevaren ervan. Waar sta je als individu in het geheel van netwerken en verbanden? Hoe word jij gezien en gehoord? Wat is jouw bijdrage? En vooral: is meer samen ook minder alleen? In 2015 en 2016 zal de Toren van Babel als aanloop naar het tweede stadsproject van Lucas De Man – WOLK – op verschillende plekken in de stad komen te staan. concept Lucas De Man en Rieneke de Vries ontwerp Rieneke de Vries interactive design Roel Traa video editing Danny Maas
O.N.S. Magazine Samen met het Brabants Dagblad, het Erasmusfestival Brabant, het Makershuis (Academie voor Beeldvorming), het collectief Dnbch en mede ondersteund door de gemeente ‘s-Hertogenbosch afdeling stadsontwikkeling, maakte De Man als onderdeel van O.N.S. een magazine over samenleving in Den Bosch. Het O.N.S. Magazine Tussen twijfel en daadkracht zoomt in op een dag uit de hedendaagse Bossche samenleving. Voor elk van de 24 uur komen verschillende mensen aan het word. Bij het vinden van deze mensen werd het team ondersteund door wijkmanagers. We vroegen de mensen: Wie ben je? Wat zie je als je om je heen kijkt in deze stad? Het resultaat is een magazine vol verrassende visies, vernieuwende ideeën, herkenbare zorgen en gedeelde dromen. Duidelijk werd hoe we als individuele burgers in de samenleving continu navigeren tussen twijfel en daadkracht. Op 1 november is het magazine verspreid als zaterdagbijlage bij het Brabants Dagblad in de regio Den Bosch met een oplage van 80.000. Ook werd het uitgedeeld bij de slotmanifestatie van OOG Den Bosch. Het magazine is inmiddels ook online te lezen: oogdenbosch.nl/magazine#ons. concept Het Makershuis (Academie voor Beeldvorming) en Lucas De Man redactie Klaas Burger, Lucas De Man, Kirsti Pol tekst Klaas Burger, Linda Groothuijse fotografie Mike Harris grafisch ontwerp Nearest Neighbour drukwerk Wegener Media
Staat van de Straat op locatie in 5 wijken in Den Bosch Maaspoort, Muntel/Vliert, Orthen, De Groote Wielen en Graafsewijk 10 voorstellingen | totaal aantal bezoekers 654 Spel en realiteit lopen door elkaar heen zaterdagmiddag en bieden het publiek een interessant schouwspel. (Brabants Dagblad) Als onderdeel van OOG Den Bosch werd door de afdeling educatie van HZT samen met het Bosche kunstencentrum De Muzerije een koptelefoontheater concept ontwikkeld voor en met de wijken in Den Bosch. Dit gebeurde in twee fases. In mei werd de pilot opgezet in samenwerking met studenten van het Koning Willem College in de wijk Maaspoort. Deze pilot werd positief geëvalueerd en daarom werd het concept vervolgens verder ontwikkeld voor nog vier wijken in de maand oktober 2014 in het kader van OOG Den Bosch.
33
In een stad wonen we met heel veel mensen naast of boven elkaar, maar wat weten we eigenlijk van elkaar? En hoe leven de mensen wel of niet samen in de wijk? Dat was het thema van Staat van de Straat waarvoor Marcel Osterop op basis van interviews met buurtbewoners 10 scenes schreef die zich afspeelden rondom een plein in de wijk. Het project werd geregisseerd door theaterdocenten in opleiding, begeleid door Matthijs Rümke, die zich de afgelopen jaren specialiseerde in het regisseren van verborgen straattheater. De scènes werden gespeeld door amateurspelers uit Den Bosch aangevuld met amateurspelers die al eerder meewerkten aan producties van HZT. De bezoeker loopt met een koptelefoon door de wijk en vangt op die manier gesprekken op die ergens in een huis, op een balkon, langs de kant van de weg of op een andere onverwachte plek plaatsvinden. Langzamerhand ontdekt de bezoeker alle “verborgen” toneelscènes en de samenhang ertussen. Wanneer het publiek alle scènes heeft gezien, na ongeveer een uur, gaat een luchtalarm af. Vanuit alle hoeken van het plein komen de acteurs feestend tevoorschijn. Het alarm gaat over in een dansnummer. Het publiek wordt opgeroepen mee te dansen en een buurtfeest mét bbq, balonnen en slingers wordt opgebouwd: een cadeau aan de buurt! Om het project mogelijk te maken vroegen we de buurtbewoners om hun medewerking. Niet alleen door hen te interviewen, maar ook door hun wijk, hun huizen, hun pleintje decor te laten zijn van deze theatervoorstelling. Deze medewerking was helaas niet voor alle bewoners vanzelfsprekend. Men is vooral sceptisch omdat men niet weet wat er gaat gebeuren. Uiteindelijk vonden wij in alle buurten voldoende bereidwilligheid en enthousiasme voor het project.
Kritiek die naar voren kwam uit de pilot was dat de voorstelling niet wijkspecifiek genoeg was. Dat wil zeggen, de inhoud van de scenes zou te algemeen zijn en niet daadwerkelijk betrekking hebben op de wijk waar gepeeld werd. Daarom hebben we voor de uiteindelijke versie een aantal scenes toegevoegd om dit te ondervangen. Een van deze scenes was de introductiemonoloog op basis van het interview dat Lucas in de aanloop naar de voorstelling had gehouden met de wijkmanager van de wijk in kwestie. tekst Marcel Osterop concept en regie Sophie Gordeijns (stage) deelregie Brandon Calluy (stage), Iris Heusschen (stage), Otto Ketelaars (stage), Vivian Liebregts (stage), Rachel Zweije (De Muzerije eindregie Matthijs Rümke spel Marjolein Simons, Henk Zenhorst, Ton Blom, Julia Rubingh, Henk Schoenmakers, Kathalijne Oudhoff, Mariëlle Baijens, Kees van Overveld, Linda Mur, Ton Bezemer, Jos Theuws, Pauline de L'Or, Phaedra Feldmann, Nelleke van de Langenberg, Astrid van de Heijde, Koen van Dooren, Petra Ruijsink, Delaisa Rafaela, Luuk Ritmeester, Pien van Welbergen, Hélène Erberveld, Wilfred Strijland, Jolanda Burg, Meike Ravelli, Marjolein Simons, Xandra Nieuwlands, Sabine Kroes, Kirstin Sinke, Lia Menkehorst, Mariëlle Baijens, Saskia van der Meer, Edwin Nous, Melanie Stark, Brechtje Verboven, Astrid Rommers, Ton Bezemer, Margret ten Have, Linda Mur, Mieke van de Munckhof, Koen van Dooren, Glenn Jansen, Kees Vos, Neeltje van Son, Nelleke van de Langenberg, Astrid (vriendin Nelleke), Corné van Overveld, Henk
34
Zenhorst, Kim van Ostaden productieleiding Saartje Hoogland, Dennis Spanjers productie-assistentie Lola Heijdt (stage), Lana Joenoes (stage), Hannah de Maagt (stage), Jary Sluijter (stage) stagiaires Koning Willem I College Jentley Drieman, Lisa Geelen, Lisette Kompagne, Martijn Schrier, Paulien Sluis, Naomi Steiger, Coen van Sooten, Marlies Tegenbosch dans Dansschool Salsavolcanica techniek Remco Keepers
Slotmanifestatie OOG Den Bosch eenmalig programma in Theater aan de Parade totaal aantal bezoekers 649 Op 1 november sloot Lucas het stadsproject OOG Den Bosch af met een slotmanifestatie in de grote zaal in Theater aan de Parade, wat tevens de start was van het Erasmusfestival. Tijdens deze avond werd het publiek meegenomen in de veranderingen en gevolgen voor het samenleven de komende jaren, de kunst van het samenleven, inspirerende kunstbewegingen die recent in Brabant zijn opgekomen en de rol van de burger, de politiek en de kunst in de toekomstige samenleving. Lucas presenteerde de avond en introduceerde verschillende sprekers, waar onder Hans Sibbel, gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant Brigitte van Haaften en burgemeester van ‘s-Hertogenbosch Ton Rombouts. HZT liet speciaal voor deze avond een korte film maken met de titel Brabant, Grenzeloos Verbinden waarin Brabantse kunstenaars en cultureel ondernemers hun visie geven op het samenleven in de toekomst. De avond eindigde met een sterk betoog van Lucas De Man waarin hij op inspirerende en duidelijke wijze burgers, kunstenaars én politici wijst op hun verantwoordelijkheid met de woorden: Beloon hen die zichzelf organiseren. Stimuleer hen die dat willen. Begeleid hen die dat willen, maar nog niet weten hoe. Help hen die het niet zelf kunnen, anders vallen zij erbuiten. (Lucas De Man) Hoogtepunt van de avond was de aangekondigde geheime performance gemaakt door de ruim 600 bezoekers en even zoveel brandende fakkels op het plein voor het theater. Samen vormden zij de zin Het is aan jou!
35
In ons Onderzoek Naar Samenleven hebben we gemerkt dat de stad uit mensen bestaat die gezien en gehoord willen worden. Niet alleen in hoe sterk ze zijn, maar ook in waar ze twijfelen en waar ze niet weten. En de mens kan het niet alleen.(..) ‘Het is aan jou’ is niet enkel het statement, de samenvatting van het onderzoek, maar ook een oproep, een hart onder de riem en een waarschuwing. (Lucas De Man)
Bejaarden & Begeerte 24 voorstellingen in Nederland en Vlaanderen waarvan 9 in verzorgingstehuizen in en rondom ‘s-Hertogenbosch totaal aantal bezoekers 2028 Door de transparante wisselwerking tussen bühne en zaal krijgt de voorstelling een open, los en plezierig karakter. (NRC Handelsblad) In 2014 speelde deze innemende voorstelling over liefde en seksualiteit op hogere leeftijd voor het vijfde jaar op rij. Nog steeds is er vanuit zowel theaters als de zorgsector interesse in de voorstelling. Vanwege de vergrijzing organiseren steeds meer schouwburgen zogenaamde seniorenseries, waar de voorstelling vaak goed in past. In februari 2015 sloten we de reeks voorstelling af in de zorginstellingen in en rondom Den Bosch. Zodoende zette Lucas ook deze lang bestaande productie in bij zijn stadskunstenaarschap van Den Bosch en konden meer dan 1000 ouderen die niet meer in staat zijn om naar het theater te komen, ook genieten van de voorstelling. De medewerkers uit de tehuizen zijn vol bewondering over de manier waarop de voorstelling precaire thema’s– seksualiteit, liefde en eenzaamheid onder ouderen – bespreekbaar maakt. De voorstelling komt soms artistiek niet helemaal tot zijn recht op deze locaties die vanzelfsprekend niet als theaters zijn uitgerust, maar de voldoening door de dankbare reacties van bewoners, vrijwilligers, medewerkers en mantelzorgers uit de tehuizen is des te groter. Al langere tijd leeft het idee om de voorstelling ook internationaal aan te bieden en bijvoorbeeld te spelen op het Edinburgh festival. In 2015 hopen we hier concretere plannen voor te ontwikkelen. concept en spel Oscar Kocken, Lucas De Man zang Ery Boom (70), Edith Vollenberg (70) e.a. toneelbeeld Jasper Rijsdijk techniek Emile van Gils
36
Dinner with Dad 4 voorstellingen in Nederland en Vlaanderen totaal aantal bezoekers 202 “Ik maak kunst vanuit het verlangen om de anonimiteit van de publieke ruimte te doorbreken, door elkaar te schudden, te overstijgen.” Vanuit diezelfde gedachte maakte Lucas in het voorjaar van 2012 bij het Lab en Frascati de voorstelling Dinner with Dad om een ontmoeting tussen vader en zoon te creëren. In de voorstelling zien we een kookdemonstratie van een vader (Gert den Boer) en een zoon (Justus van Dillen). Al gauw vermengt het koken zich met verhalen en getuigenissen over vaderschap toen en nu, maar ook over het ontbreken van ‘grote vaders’ en idealen in overdrachtelijke zin. Een sprankelende voorstelling waarin verschillende generaties vaders en zonen aan bod komen. Opnieuw kiest Lucas voor een vorm vanuit een inhoudelijk streven. De combinatie met diner is voor Lucas van groot belang, omdat daar het gesprek plaatsvindt dat hij zo graag wil veroorzaken. Na Festival aan de Werf (Utrecht) en Theaterfestival Boulevard (Den Bosch) maakte de voorstelling in 2013 een succesvolle tournee langs 33 theaters in Nederland en Vlaanderen. Het thema, de transparantie, de combinatie van diner en voorstelling maakten het voor veel bezoekers een bijzondere ervaring. Ook de voorstellingen in 2014 - in Kortrijk, Diksmuide, Strombeek (België) en Den Haag - leverden weer bijzondere avonden op met veel gespreksstof tijdens het eten. Op basis van alle positieve reacties hebben wij altijd gedacht dat we Dinner with Dad - net als Bejaarden & Begeerte - langdurig op repertoire zouden houden. Echter de verkoop van de voorstelling bleef erg achter bij de verwachting. Dit had verschillende redenen. Festivals als Oerol, Karavaan en Cultura Nova spraken hun voorkeur uit voor een nieuwe productie of de voorstelling sloot niet aan bij een gesteld thema, theaters vonden het productioneel een te ingewikkelde productie in verband met het diner. Ook waren we met ander aanbod voor hetzelfde segment onze eigen concurrent. De voorstelling is te kostbaar en productioneel te complex (door de inzet van figuranten en de combinatie met het diner) om voor slechts een enkele speelbeurt steeds opnieuw te hernemen. We hebben daarom helaas moeten besluiten om de voorstelling (voorlopig) van ons repertoire af te halen. concept en regie Lucas De Man koken en spel Gert den Boer, Justus van Dillen figuratie Jac Henneman en altererend: Daan Mentzel, Jonas Brock, Gijs Kruiver, Sem van den Akker, Toon Kock beeld Joost de Haas techniek Emile van Gils
Sketch 3 dagen in Brussel in het kader het Europese project SEISMIC totaal aantal bezoekers circa 2000 In 2011 presenteerden Lucas De Man (concept) en Pascal Leboucq (ontwerp) tijdens Festival HartsTocht de performance-installatie Sketch (nominatie Wijnberg Scenografie Prijs 2011). In en rondom Sketch, een huizenhoge prop schetspapier, onderzoekt de jonge architect Arthur de psyche en de verlangens van de stadsbewoners. Wat vinden ze mooi aan hun stad, wat kan er verdwijnen en wat wordt gemist? In 2014 werd Sketch geselecteerd door het EU project Seismic (een project op het gebied van social innovation en new technology in Europese steden) om bij te dragen aan hun missie om op creatieve wijze stadsbewoners te betrekken bij de ontwikkeling van de stad waarin ze wonen. Arthur bezocht zodoende tien Europese landen en beleefde zijn apotheose voor de Europese Unie in Brussel. In Nederland, België, GrootBrittannië, Zweden, Frankrijk, Oostenrijk, Italië, Hongarije, Duitsland en Turkije bezocht Arthur telkens de
37
SEISMIC conferentie over sociale innovatie. Hij vroeg experts en publiek naar hun ideeën voor de stad in de toekomst. Uit alle 10 landen verzamelde hij tekeningen die hij aan het einde van zijn reis door Europa meenam naar Brussel om ze daar in een Grande Finale te tonen in zijn Sketch installatie aan de leden van de Europese Unie.
Gedurende de reis door Europa werden meer dan 400 mensen geïnterviewd, zowel ‘gewone mensen’ als deskundigen in Praag, Rome, Stockholm, Amersfoort, Budapest, Istanbul, Wenen, Stekene, Birmingham en Berlijn. Overal werd dezelfde vraag gesteld: Wat heeft jouw stad nodig voor de toekomst? Er waren drie antwoorden die we in alle landen kregen: meer groen, beter openbaar vervoer en sterkere (kleinere) gemeenschappen. Volgens onze analyse van de tekeningen staan deze ideeën voor grotere behoeftes. Meer groen staat voor de behoefte aan ruimte. Leven in de stad kost veel energie. We zijn continue bezig onze weg te vinden in de stad, actief deel te nemen aan het stedelijke leven en ons te verhouden tot de ander vanuit de wens om openbaar te zijn. Maar soms willen we ook gewoon ‘zijn’. De behoefte aan sterkere (kleinere) ‘communities’ lijkt vaak te maken te hebben met onze wens te vereenvoudigen, terug te willen naar de menselijke maat. Steeds meer zijn we gelijktijdig betrokken in verschillende gemeenschappen (gezin, werk, vrienden, sport / hobby's) die niet in dezelfde wijk, stad, land of zelfs tijdzone plaatsvinden. De behoefte aan beter openbaar vervoer gaat daardoor vaak over het verbinden van al die verschillende gemeenschappen, zowel fysiek als sociaal. We concludeerden dat het uiteindelijk altijd gaat om het individu als onderdeel van het collectief. Het individu dat wil verbinden, gezien en gehoord wil worden, bereid is verantwoordelijkheid te nemen, maar die ook wil krijgen. Het advies vanuit Sketch richting de beleidsmakers van SEISMIC was dan ook om te investeren in dit individu als drijvende kracht achter het collectief en stedelijk beleid te ontwikkelen dat dit ondersteunt: een stedelijk beleid in de vorm van ‘urban acupuncture’. Sketch blijft op het repertoire van HZT en Stichting Nieuwe Helden en zal in 2015 plaatsvinden op Festival Karavaan in Hoorn en festival Over het IJ in Amsterdam Noord.
38
concept Lucas De Man spel Lucas De Man en Tijs Huys vormgeving Pascal Leboucq projectleiding en dramaturgie Kimberly Major en Rosa Boon producent i.s.m. Stichting Nieuwe Helden
Waterdragers 23 voorstellingen in Nederland, waarvan 11 in Eindhoven totaal aantal bezoekers 2146 8 x workshop of bijzondere randprogrammering voor scholieren en studenten totaal aantal deelnemers 200 Wie ook maar enigszins bekend is met zoiets als een gemeentehuis of andere, grote organisatie, herkent veel. Héél veel. Er wordt gesproken over transparantie, openheid, eerlijkheid, het verbeteren van het systeem en intussen blijkt iedereen zijn eigen agenda te hebben en komt men amper een stap verder. Door het ferme spel, de humor en relativering en het even eenvoudige als ingenieuze toneelbeeld is Waterdragers een fijne voorstelling geworden. (Eindhovens Dagblad) Aansluitend bij onze visie en werkwijze waarin makers zich laten inspireren door wat er leeft en broeit in de steden waar zij theater maken startte toneelschrijver Marcel Osterop zijn onderzoek naar de identiteit van de stad Eindhoven bij het gemeentehuis. Drie maanden liep hij full time mee bij de gemeente Eindhoven in een poging het ondoorgrondelijke apparaat dat lokale overheid heet te doorgronden. Als vlieg op de muur verdiepte hij zich in de wereld van de ambtenarij en het politieke apparaat. Hij woonde vergaderingen bij, had zijn eigen plek in de kantoortuin, voerde gesprekken met ambtenaren, schepenen en externe adviseurs. Via deze weg leerde hij het vocabulaire, de mechanismen en motieven kennen van uitvoerders en bestuurders. Het bleek een complexe wereld. Een wereld waarin duizenden mensen werken aan een gezamenlijk doel. Een paar op de voorgrond en veel, heel veel op de achtergrond. Na een intensieve periode van observatie was het aan Marcel om een stuk te schrijven, gebaseerd op de optelsom van deze ervaringen. Tijdens zijn meeloopperiode hield Marcel een dagboek bij, maar al snel werd hem duidelijk dat al dat materiaal volstrekt ongeschikt is voor een toneeltekst. Het is documentair. Hij stelde zichzelf de vraag Wat wil ik nu precies over het gemeentelijk apparaat vertellen? In gesprekken met dramaturgen Tom Blokdijk en Dorine Cremers besloot hij op zoek te gaan naar een metafoor. Een belangrijke hobbel in het schrijfproces was dat hij bij aanvang van zijn meeloopperiode een geheimhoudingscontract had ondertekend, waarin stond dat hij geen letterlijke informatie uit vergaderingen en gesprekken naar buiten mocht brengen. Ook mocht hij geen herkenbare personen of naar herkenbare personen herleidbare personages opvoeren. Daar kwam nog bij dat hij tijdens het schrijven steeds alle mensen voor zich zag die hij persoonlijk had ontmoet, die hem het vertrouwen hadden gegeven door zich openlijk uit te spreken, hem geholpen hadden om inzicht te krijgen in de organisatie, ook door kritiek op dat apparaat te leveren. Het ontnam hem de vrijheid te schrijven wat hij wilde, omdat hij aardig wilde zijn voor zijn ex collegae, voor wie hij bewondering had gekregen. Totdat Matthijs Rümke tegen hem zei: Je moet niet aardig willen zijn. Je moet de waarheid willen vertellen. De mensen die je hebben geïnformeerd zullen daar misschien boos om worden. Maar ze zullen het ook waarderen. Omdat je naar hen geluisterd hebt, en dat, door eerlijk te zijn, laat blijken.
39
Vanaf dat moment is hij rücksichtsloos gaan schrijven. Hij besefte zich dat hij wel degelijk een geëngageerd verhaal te vertellen had. Hij vond een metafoor en een structuur waarin drie werkelijkheden elkaar afwisselen en op elkaar inwerken: die van de huisbewoners (de meest metaforische), die van de ambtenaren die praten over het verbeteren van het systeem en die van de ambtenaren in dialoog met de schrijver. Doordat Marcel zichzelf met die laatste werkelijkheid in het stuk geschreven had zorgde hij voor een duidelijk onderscheid tussen hem en de personages, een verwijzing naar Zes personages op zoek van Pirandello. Maar vooral, hij liet zien hoe een ambtenaar afhankelijk is van zijn wethouder, zoals personages afhankelijk zijn van hun schrijver. Marcel schreef een treffend en humoristisch stuk over de heersende mechanismes, over hoe je beleid maakt in een tijd van bezuinigingen als de politici in kwestie meer bezig zijn met politiek te overleven dan met het werkelijk dienen van de zaak. Een stuk waarvan de bron lag in Eindhoven, maar waarin elke gemeentelijke organisatie zich kan herkennen. Wie heeft de macht? De ambtenaar, het raadslid of de wethouder? En hoe verhouden zij zich op hun beurt tot de inwoners van de stad die zij besturen? Belangrijke vragen in een tijd waarin het gemeentelijk apparaat een van de belangrijkste organen in dit land wordt. Immers, in z'n bezuinigingsdrift schuift de centrale overheid meer en meer verantwoordelijkheid af naar lagere overheden met als argument dat dit orgaan dichter bij de burger zou staan. De voorstelling ging in première in Parktheater Eindhoven (september 2014), waar de voorstelling enthousiast werd ontvangen door pers en publiek en in het bijzonder door de vele ambtenaren en bestuurders die kwamen kijken en zich sterk herkenden in het stuk. Ook tijdens de landelijke tournee die volgde, waren veel ambtenaren getroffen door de manier waarop in Waterdragers hun wereld en dilemma’s worden gepresenteerd. De situatie die Marcel schetst in zijn stuk geldt niet alleen voor de gemeente Eindhoven. Het geldt voor veel gemeenten. Dit heeft grote consequenties voor de manier waarop onze gemeenten bestuurd worden en zou een belangrijk onderwerp moeten zijn in Nl. Toch komt de publieke opinie vaak niet verder dan een potje
40
ambtenaar bashen. En het stomme is: ambtenaren zelf zijn kampioen ambtenaarbashen. Ik denk dat dit stuk kan bijdragen aan een beter begrip van de situatie waarin ambtenaren werken. (Vieve ter Laak, oud-ambtenaar en nu coach met als missie om ambtenaren te inspireren om zelfbewust en onafhankelijk te functioneren) Een deel van het ‘gewone theaterpubliek’ – niet werkzaam in het lokale bestuur – had enige moeite met de voorstelling. Sommigen ervoeren de voorstelling als ‘doelgroeptheater’ en de slotmonoloog – waarin de wethouder in het stuk (gespeeld door Dennis Coenen) een oproep doet aan het gehele politieke domein om zich meer te gaan bekommeren om de inhoud en minder om de procedure - vonden sommigen zelfs moralistisch. Anderen zagen het slotpleidooi juist als welkome uitspraak over het thema dat over het algemeen juist cynisch wordt benaderd. Ik vond het een sterke accolade-uitspraak, een tot nadenken stemmende apotheose van een fonkelend leerstuk over de hoogste van alle kunsten, de politiek als balanceer-act van het haalbare. (Loek Zonneveld, theaterkrant.nl). Educatie en randprogrammering bij Waterdragers Met onze educatieve projecten willen we theater dichter bij de mensen brengen, hen betrekken bij het verhaal dat wij vertellen. Uitgangspunt daarbij is het idee dat theater een mogelijkheid biedt om met andere ogen naar de wereld te kijken, voor ouderen en voor jongeren. Voor Waterdragers vroegen wij ons af of mensen en in het bijzonder scholieren, weten wat ‘de gemeente’ voor ons doet? Veel in onze leefomgeving lijkt vanzelfsprekend en we staan er gewoonlijk niet bij stil waarover allemaal beslist wordt door de volksvertegenwoordiging. Daarom ontwikkelden we voor scholieren een workshop die hen stapsgewijs laat ervaren wat de rol is van de gemeente in een stad die zo vanzelfsprekend lijkt te functioneren. Hoe zit het gemeentelijke apparaat in elkaar? Wie doet wat binnen het lokale bestuur en wie is waar verantwoordelijk voor? En waarom is het geregeld zoals het geregeld is? Om dit uit te leggen lieten we een korte animatiefilm maken. Door de ogen van toneelschrijver Marcel Osterop kijken we naar het functioneren van een gemeente en de verschillende rollen hierbinnen (het volk, het college van B&W, de ambtenaren) en zien we ook hoe Marcel zijn ervaringen bij de gemeente heeft vertaald naar een toneelstuk. Na het zien van de animatie kregen de scholieren de opdracht zelf in de rol te stappen van bestuurder van de stad. In een spel van overleggen en overtuigen leerden ze over het maken van keuzes, prioriteiten stellen en het doen van concessies. Wat vinden zij het belangrijkste beleidsterrein? Veiligheid, milieu, economie, cultuur? Wat moet er volgens hen nodig veranderen in hun stad? Acht schoolklassen (bovenbouw havo en vwo) volgden de workshop en bezochten nadien de voorstelling. De taligheid en de verschillende werkelijkheden, die elkaar voortdurend afwisselen en reageren op elkaar maken de voorstelling in eerste instantie niet eenvoudig voor scholieren. Toch zorgden de animatie en workshop ervoor dat deze dichter bij hun belevingswereld kwam te staan. Daags na de voorstelling werd er
41
in de klas nog nagesproken over de voorstelling in het kader van het vak maatschappijleer. De voorstelling was zo een goed startpunt voor de lessen over lokale politiek en staatsinrichting die later in het jaar nog zouden volgen. De animatie werd niet alleen gezien door scholieren. Deze werd ook gedraaid in de foyers van de theaters waar de voorstelling te zien was. Naast de animatie maakte Julia Veldman ook een serie van zeven tekeningen die de dilemma’s van de verschillende spelers in het lokale bestuur laten zien door de ogen van toneelschrijver Marcel Osterop. Voor de vele ambtenaren en bestuurders die de voorstelling bezochten organiseerden we meerdere malen een nagesprek met Marcel, waaruit bleek dat de voorstelling voor hen erg herkenbaar was en veel stof tot nadenken gaf. Gemeente, media en bedrijfsleven. De lange research ter voorbereiding op een toneelstuk was nieuw voor Marcel en is hem goed bevallen. De manier waarop hij erin geslaagd is vertrouwen te krijgen van zijn tijdelijke collega’s en hoe dit zijn kennis en inzicht in korte tijd heeft vergroot, vraagt om een vervolg. Tijdens zijn meeloopstage tussen de Eindhovense ambtenaren, wethouders en raadsleden ontdekte hij hoe groot voor hen de rol is van de regionale krant, van het Eindhovens Dagblad. Daarom loopt hij op dit moment mee bij het Eindhovens Dagblad ter voorbereiding op zijn nieuwe voorstelling De waakhonden. Inmiddels is voor Marcel duidelijk dat dit het tweede deel zal zijn van een drieluik over de machten die de identiteit van een stad bepalen: de gemeente, de media en het bedrijfsleven. In 2017 sluit hij het drieluik af met een voorstelling gebaseerd op intensief research naar Philips en diens enorme invloed op de stad Eindhoven. Waterdragers is een geslaagd voorbeeld van onze wens theater te maken dicht op de huid van onze samenleving. We hopen in de toekomst nog veel meer mensen, en zeker ook ambtenaren en bestuurders met deze voorstelling te bereiken. Daarom maakt de voorstelling in het begin van 2016 een reprise tournee. concept Marcel Osterop, Matthijs Rümke tekst Marcel Osterop regie Teunkie van der Sluijs spel Carola Arons, Dennis Coenen, Michiel Nooter, Marcel Osterop, Juul Vrijdag toneelbeeld Maarten van Otterdijk schrijfcoach Tom Blokdijk, Dorine Cremers regieassistent Geert Vermeegen i.s.m. Parktheater Eindhoven, Gemeente Eindhoven
Orde van de Dag editie Eindhoven 3 edities en 1 speciale in het totaal 394 bezoekers 1 educatieve activiteit met 6 deelnemers en 180 bezoekers Na het succes van 2013 realiseerden we in 2014 opnieuw vier edities plaats Orde van de Dag als onderdeel van het traject van Marcel Osterop in Eindhoven. Orde van de Dag is een actualiteitenprogramma onder theatrale condities, gemaakt door een nieuwe generatie schrijvers, journalisten, muzikanten en acteurs. Met drie schrijvers, een presentator, een regisseur, een acteur, twee muzikanten en drie gastacteurs, wordt er steeds in één dag gewerkt aan een nieuwe editie. In de ochtend komt het creatieve team bij elkaar, ’s avonds staat het programma in het theater. In De Orde van de Dag gaat het over het vangen van de actualiteiten van de maand: lokaal, nationaal en internationaal. Door de gekozen transparante vorm, ziet het publiek zelf wat wel en niet werkt en krijgt zo inzicht in het maken van theater. Ingrediënten zijn interviews met betrokkenen, discussies tussen deskundigen, toespraken en analyses, liedjes.
42
Om Orde van de Dag in Eindhoven daadwerkelijk bij te laten dragen aan de zichtbaarheid van Marcel in het Parktheater werd er een vorm gevonden waarin Marcel samen met Oscar Kocken de show opent met het nieuws uit Eindhoven. Marcel nam steeds vaker een prominente plek in, vooral met zijn optreden als muzikant. Ook werd er in de show aandacht besteed aan zijn traject bij de Gemeente Eindhoven en zijn bevindingen daar. Alle edities van Orde van de Dag in 2014 waren weer nagenoeg uitverkocht. In Utrecht, waar het initiatief is gestart en de show al vier jaar lang elke maand speelt – trekt de show ook veel jong(er) publiek. Helaas slaagden we hier in Eindhoven nog niet in. Hier bestaat het publiek nog steeds hoofdzakelijk uit vast HZT c.q. toneelpubliek dat een gemiddelde leeftijd heeft van boven de 50. Op 1 oktober maakte de Orde van de Dag een speciale editie van de show in het kader van Creative Habitat, exclusief voor deelnemers aan dit symposium, een Eindhovens symposium op het gebied creativiteit in de stad. Aan het begin van de dag overhandigde de organisatoren van Creative Habitat een doos vol materiaal gelinkt aan het thema van het symposium. Op basis van al dit materiaal werd een geslaagde editie gemaakt van Orde van de Dag waarin de clichés met betrekking tot de stad Eindhoven – een groot dorp, maar tegelijkertijd een wereldstad van nieuwe technologie– op satirische wijze onder de loep genomen. Dit jaar werd voor het eerst ook vanuit onze afdeling educatie aandacht besteed aan de werkwijze van Orde van de Dag. Greg Nottrot (regisseur van de Orde) werkte met 4 studenten van de ROC artiestenopleiding in Tilburg en 2 muzikanten van de ROC opleiding zorg en welzijn en de Fontys Rockacademie aan een korte versie van Orde van de Dag rondom het thema participatiesamenleving. Het resultaat werd gepresenteerd als onderdeel Debatkuip, een debatprogramma van en voor ROC studenten sociaal cultureel werk in Theater de Nwe Vorst. met en door Oscar Kocken, Greg Nottrot, Mark Kraan, Jibbe Willems, Michiel Lieuwma en Marcel Osterop muzikanten Frank Groenteman, Keez Groenteman, Frank van Kasteren, Wilko Sterke gastschrijvers Rik van de Bos en Daan Windhorst gastacteurs Viktor Griffioen, Astrid van Eck, Lotte Dunselman, Marieke Giebels, Mustafa Duygulu, Sarah Jonker, Teun Luijkx, Dirk van Pelt, Jeroen De Man, Juul Vrijdag, Joost Bolt, Jip van den Dool
43
Ouds & Nieuws Show 2014 12 voorstellingen door heel Nederland totaal aantal bezoekers 1664 Orde van de Dag barst van het talent. Topavond (Brabants Dagblad) In de zomer van 2010 ontstond bij schrijver Oscar Kocken en regisseur Greg Nottrot het idee voor de Orde van de Dag: een maandelijkse theatrale actualiteitenshow, waarin de jonge generatie kunstenaars zich maandelijks zou verenigen om zich uit te spreken over de laatste ontwikkelingen in de maatschappij. Zo kort mogelijk van te voren gemaakt, direct op het nieuws, met de primaire verontwaardiging, verbazing en ontroering van de kunstenaars als ultieme leidraad. Slechts één dag om aan scènes en liedjes te werken, geen tijd voor mooischrijverij, alleen rauwe, pure en eerlijke teksten. En ’s avonds op hoog tempo een door een strakke band begeleide show, die qua vorm in alles knipoogt naar de bekende actualiteitenshows zoals De Wereld Draait Door, Een Vandaag en RTL Late Night, maar dan vol gloednieuwe theaterscènes, muziek, sketches, columns, gedichten en discussies met het publiek. Inmiddels bestond de Orde van de Dag drie jaar en kon er bij het terugkijken een fraaie balans worden opgemaakt: Jibbe Willems, Marcel Osterop, Michiel Lieuwma, Frank van Kasteren, Wilko Sterke en Mark Kraan traden toe tot het vaste team en naast hen sloten zich ruim honderd acteurs, schrijvers en muzikanten aan als eenmalige gast. Maandelijks speelde de Orde voor nagenoeg volle zalen in de Utrechtse Stadsschouwburg. In 2013 haalde Marcel Osterop het programma naar zijn thuishaven, Parktheater Eindhoven. Dit was de eerste samenwerking tussen de Orde van de Dag (geproduceerd door het NUT) en Het Zuidelijk Toneel. In 2014 ging die samenwerking een stap verder met de Ouds & Nieuws Show 2014, een coproductie van HZT & het Nieuw Utrechts Toneel. Vanuit de behoefte naar iets nieuws, naar verdieping en de wens bijzonder materiaal te hergebruiken ontstond in 2014 een heuse voorstelling: Een theatraal jaaroverzicht met –voor het eerst- een landelijke tournee. Nog altijd in het format van de actualiteitenshow met een veelheid aan nieuwsfeiten, maar dat alles nu vanuit één overkoepelende visie. Wat hield Nederland twaalf maanden lang bezig? Hoe veranderde de wereld in tweeënvijftig weken? Wat waren de meest tekenende gebeurtenissen? Waar wond men zich amper een half jaar geleden nog stevig over op, terwijl het nu volstrekt is vergeten? En wat zegt dat – in hemelsnaam – over ons? In plaats van 1 werd er ditmaal 10 dagen gerepeteerd. Alle scenes, liedjes, columns van de afgelopen edities passeerden de revue. Welke zouden het jaaroverzicht halen en welke niet? Wat was de samenhang? Waar ging het echt over in 2014? Dit bleek zo makkelijk nog niet. Het vastleggen van een selectie zou ten koste gaan van het hier en nu gehalte van de show terwijl dat nu juist de kracht is van de Orde van de Dag. Het feit dat een scene op de avond
44
zelf ontstaat, zorgt ervoor dat deze kan mislukken. En juist dat is aantrekkelijk voor het publiek. Daarom werd besloten om ook voor de oudejaarseditie geen definitieve keuze te maken, maar elke avond opnieuw een selectie te maken met - natuurlijk wel een van te voren ontwikkelde - rode draad en aantal scenes als grove basis. De avond begint met de rauwe constatering dat 2014 geen komkommernieuws kende. Voor iedereen was duidelijk dat de IS (voorheen ISIS), de ramp met de MH17 en het Ebola virus het nieuws van 2014 domineerden. Daar kon het team van de Orde en ook het publiek niet omheen. Met verscheidene scenes, sketches, liedjes, een (verstilde) powerpoint presentatie, brieven, voordrachten – werd een poging gewaagd betekenis te geven aan deze grote onderwerpen. Ontroering, onbegrip, vraagtekens en satire wisselden elkaar in een snel tempo af. Greg Nottrot presenteerde zoals altijd de avond en was hiermee de go-between met het publiek, telkens weer vanuit de vraag: Hoe herinneren wij ons het jaar 2014? Vast acteur Mark Kraan werd voor deze oudejaarseditie bijgestaan door acteurs Sophie van Winden en Dennis Coenen. De laatste schitterde in zijn persiflage op zowel Wim Kan als op Toon Hermans, een geslaagde knipoog naar de reguliere oudejaarsconferences. De cabareteske muzieknummers van Jan en Keez Groenteman zorgden voor de juiste dynamiek in de voorstelling. Een van de pareltjes in de voorstelling was het Ik ben de duivel, een bewerking van het winnende Eurovisiesongfestival Rise like a phoenix , een tekst van Jibbe Willems uitgevoerd door Marcel Osterop die zichzelf daarmee presenteerde als de duivel van al het kwaad uit 2014. De Orde blinkt uit in scherpte en nuance. Waar de wereld doordraait, zet de Orde ‘m even stil met een originele terugblik op 2014. (CultuurBewust.nl) De kleine zaal voorstelling werd met gemiddeld 138 bezoekers goed bezocht. Voor een groot deel van de theaters en bezoekers was het een eerste kennismaking met de Orde van de Dag. De mix-vorm van cabaret, muziektheater en toneel werd door pers en publiek enorm gewaardeerd. Veel theaters gaven dan ook direct na de voorstelling aan voor 2015 opnieuw geïnteresseerd te zijn. We hebben dan ook besloten om ook in 2015 een Ouds & Nieuws Show te maken. Hoe enthousiast en unaniem lovend de reacties van publiek ook waren, het Orde team zelf was kritisch over het behaalde resultaat. Met name het hier-en-nu gehalte dat zo vaak geprezen is met betrekking tot hun reguliere shows, bleef naar hun mening onder de maat. Voor de show in 2015 willen ze dan ook zoeken naar manieren om dit te verbeteren.
45
concept Greg Nottrot en Oscar Kocken regie Greg Nottrot schrijvers Oscar Kocken, Michiel Lieuwma, Jibbe Willems, Marcel Osterop acteurs Mark Kraan, Sophie van Winden, Dennis Coenen e.a. muzikanten Jan Groenteman, Keez Groenteman techniek Stan Bannier, Guido Langendoen, Emile van Gils productie Kim Eldering vormgeving Woes van Haaften, Inclusief Amsterdam fotografie Willem Popelier producenten Het Zuidelijk Toneel, Nieuw Utrechts Toneel mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten
Vijf seconden… 14 voorstellingen, lunchtheater Bellevue, Amsterdam totaal aantal bezoekers 383 Vijf seconden… is een prachtige voorstelling over wanhoop en de doorwerking van een vroegere liefde in het leven van volwassenen. Een liefde van toen vergeten? Onmogelijk. En een liefde van toen vasthouden, ondanks de tussenliggende jaren? Ook onmogelijk. (Theaterkrant.nl) In 2010 kreeg Magne van den Berg van HZT de opdracht om voor acteurs Marcel Faber en José Kuijpers een tekst te schrijven over architectuur en liefde in het kader van Theaterfestival HartsTocht. Op bijzondere locaties verhielden de acteurs zich tot hun omgeving en lazen de stand van zaken in hun liefdesgeschiedenis. Het resultaat was een sobere, humorvolle, maar bovenal aangrijpende vertelling over verboden liefde, geschreven in een heldere en consequente vorm die we kennen van Van den Berg. In 2013 vragen we haar dan ook de tekst te vervolmaken en wordt Marien Jongewaard gevraagd deze te regisseren. De voorstelling ging in première op Theaterfestival Boulevard in de theaterzaal van de Muzerije. Het werd een sobere, humorvolle, maar bovenal aang rijpende voorstelling over verboden verlangens.
46
In 2014 werd de voorstelling hernomen voor een serie van 4 weken in lunchtheater Bellevue (Amsterdam), de plek waar al veel van Van den Bergs teksten hebben gespeeld. In de eerste speelweek wordt Marcel Faber – een van de twee acteurs – dusdanig ziek dat hij niet kan verder spelen. Een enorme teleurstelling na een mooie première. Sabri El Hamus wordt gevraagd om de rol van Marcel over te nemen. Er is echter geen tijd meer voor hem om de grote hoeveelheid tekst uit het hoofd te leren en er wordt gekozen voor een variant waarin Sabri spelend leest en José speelt. Dit en het feit dat dat Sabri een andere man is dan Marcel en dit van grote invloed is op een relatiestuk als Vijf seconden…zorgt voor een andere voorstelling. De bijzondere tekst en de toewijding in het spel van José zorgen er echter voor dat de voorstelling wel degelijk overeind blijft en opnieuw betekenis krijg. tekst Magne van den Berg regie Marien Jongewaard spel Marcel Faber, José Kuijpers lichtontwerp Stan Bannier techniek Stan Bannier, Emile van Gils
Lost Reality onderzoeksproject 1 presentatie in eigen huis ihkv seizoenspresentatie 3 presentaties in Theater de Nwe Vorst ihkv Cultuurnacht Tilburg totaal aantal bezoekers 236 Leen Braspenning maakte in 2013 twee voorstellingen ingebed in de stad Tilburg. Het herstellen van de aarde was onderdeel van Theatre of Changzhou, een cultureel programma in het kader van de zusterstadrelatie tussen Tilburg en het Chinese Changzhou. In het najaar van 2013 volgde Peerke, een icoon, een grote voorstelling in de concertzaal van Theaters Tilburg over dé Tilburgse volksheld Petrus Donders. Al hoewel Leen in beide producties manieren onderzocht om haar documentaire materiaal te combineren met theaterelementen als spel en fictieve verhalen, ervaart zij 2013 als een moeilijk jaar. Het gesprek over haar ontwikkeling met artistiek leider Matthijs Rümke verloopt stroef en het blijft een zoektocht hoe ze de noodzakelijke verbintenis aan Tilburg kan koppelen aan haar autonome kunstenaarschap. Daarom werd voor 2014 besloten Leen de mogelijkheid te bieden een tweetal korte etudes te maken puur gericht op de ontwikkeling van haar eigen signatuur. Het resultaat is Lost Reality. In twee fases ging Leen aan de slag met het documentaire materiaal dat zij filmde op haar reis door Kroatië. Daar zag ze met eigen ogen wat de oorlog in voormalig Joegoslavië met de mensen in dat land gedaan heeft en nog steeds doet. Ze interviewde en filmde een vader en zijn zoon. De vader heeft een posttraumatisch stresssyndroom overgehouden aan de oorlog en wil er absoluut niet meer over praten. Zijn leven staat in het teken van de
47
verzorging van zijn gehandicapte zoon. Maar juist zijn zoon, en met hem vele andere zonen, zoeken naar de (oorlogs)verhalen van hun vaders, hun helden. Lost Reality was voor Leen een studie naar hoe ze dit documentaire materiaal kan verwerken in een voorstelling over nationalisme en oorlogsveteranen. Samen met acteur Mark Kraan en muzikant Lucas Kramer maakte ze een montage waarin abstracte videobeelden en interviews worden afgewisseld met het spel van Mark en Lucas. Hoe verhouden deze elementen zich tot elkaar? Welke element heeft welke functie in het overbrengen van een verhaal? Al snel blijkt dat de anekdote die vertelt wordt via de interviews door het documentaire karakter een vaststaand gegeven zijn. Hetgeen op scene gebeurt heeft als functie dit documentaire materiaal theatraal te versterken, hier een emotionele laag aan toe te voegen, zoals in een documentaire beelden en muziek vaak worden gebruikt om het vertelde emotie mee te geven. Daarnaast zorgen de live aanwezigheid van de acteur en muzikant voor de essentiële verbinding met het publiek. Zij bepalen het perspectief waarmee je als toeschouwer kijkt naar de geselecteerde beelden en de montage daarvan. Tijdens de Tilburgse Cultuurnacht presenteerde Leen het voorlopige eindresultaat van haar studie in de kleine zaal van de Nwe Vorst. Drie keer zat het zaaltje vol met aandachtige kijkers die met een veelheid aan indrukken de ruimte uit kwamen. In twintig minuten tijd zagen we een voorstelling over verschillende thema’s, over een vader zoon relatie, over het nationalisme dat van vader op zoon wordt doorgegeven, over de gevolgen van een oorlogsverleden, over een documentairemaker die zich probeert tot een andere wereld. De rijke theatertaal van Leen zou in de verder ontwikkeling van haar signatuur baat kunnen hebben bij strengere keuzes en versobering om zodoende haar sociale engagement beter tot z’n recht te laten komen. concept en regie Leen Braspenning spel Mark Kraan geluidskunstenaar Lucas Kramer techniek Emile van Gils dramaturgie Jannet van Lange i.s.m. Intro in situ
Blikopener 2 voorstellingen, Theaters Tilburg totaal aantal bezoekers 118 bezoekers Om Het Zuidelijk Toneel als huis van vier makers te presenteren aan Tilburg organiseert HZT samen met Theaters Tilburg in 2014 opnieuw een serie Blikopeners. Op deze avonden wil HZT zijn inspiratiebronnen delen met zijn publiek. Elke editie staat het thema van een productie die op dat moment gemaakt wordt centraal. De maker van deze productie is gastheer en betrekt de andere makers en nodigt gasten uit, uit de hoek van de wetenschap, de politiek, etc. Aanvankelijk zouden er in 2014 vier edities van Blikopener plaatsvinden. De editie in januari – waarin de productie Julius Caesar centraal zou staan – moesten wij vanwege ziekte van Matthijs Rümke helaas afgelasten. De editie in oktober – waarin het zou draaien om OOG Den Bosch – moest vanwege een overvolle agenda van Lucas De Man eveneens geannuleerd worden. Blikopener #2: Achter de gevel van het stadhuis, thriller of soap? In deze tweede editie van Blikopener was Marcel Osterop de gastheer. Na een lange meeloopperiode bij de gemeente Eindhoven was hij bezig zijn ervaringen om te zetten naar de toneeltekst Waterdragers. Lucas De Man presenteerde op aanstekelijke wijze een avond waarin het ging over de werking van ons lokale bestuur en het publiek een inkijkje kreeg in de totstandkoming van Marcels toneeltekst. Elke blokje van de avond start met een fragment uit het dagboek dat Marcel bijhield gedurende zijn tijd bij de gemeente. Aansluitend lazen de acteurs de eerste toneelscènes voor die hieruit voortkwamen. De gasten van die avond – twee ambtenaren van de Gemeente Tilburg – werden gevraagd om hier vanuit hun dagelijkse
48
praktijk op te reageren. Een voor deze gelegenheid samengestelde band van muzikanten van de Fontys Rockacademie en Conservatorium speelden verschillende jingles - korte muzikale intermezzo’s. Aan het einde van het programma mocht het publiek kiezen welke van de vijf jingles de vaste Blikopener jingle zou worden. Leen Braspenning trok met haar camera naar de Gemeente Tilburg om daar haar eigen ervaring op te doen met het gemeentelijke apparaat. Tijdens Blikopener verraste zij ons met een mooi getimede performance met beeldmateriaal over de mens achter de baliemedewerker bij dienst burgerzaken. Schrijver Michiel Lieuwma sloot het programma af met een slotcolumn over de onafhankelijkheid van de kunstenaar, op te vatten als een advies (wellicht hart onder de riem) aan zijn collega schrijver Marcel Osterop, die na zijn researchperiode opnieuw de vrijheid moest vinden in het schrijven. met en door Marcel Osterop, Michiel Lieuwma, Carola Arons, Michiel Nooter, Juul Vrijdag gasten Marijn Gevers (ambtenaar bij de Gemeente Tilburg) muziek presentatie Lucas De Man Blikopener #3: Hoe echt is fictie? In de derde Blikopener stond Leen Braspenning als maker centraal. Zij zocht op dat moment naar een manier waarop ze haar documentaire materiaal gefilmd in Kroatië kan vertalen naar de theatervoorstelling Lost Reality. In deze Blikopener stelt ze haar gasten, het publiek en zichzelf de vragen: Waarom wil ik hún verhaal hier eigenlijk vertellen? Mag dit wel? En hoe maak ik hier relevante kunst van? We vonden drie uiteenlopende en relevante gasten bereid om over deze vragen mee te denken: Johan de Boose, Jan Jaap van der Wal en Ivana Ivkovic. De Boose is een Vlaamse Slavist en schrijver van onder andere de roman Bloedgetuigen. In zijn schrijven tast hij de grenzen af tussen genot en weerzin, en in het vertellen van de realiteit vermijdt hij de gruwel niet. Stand-up comedian Jan Jaap van der Wal reisde net als Leen naar het voormalige Joegoslavië en maakte daar de documentaire The Happy Sad Route over de prille ontstaansgeschiedenis van stand-up comedy aldaar. Leen werd gegrepen door de scène waarin Van der Wal zichzelf in Mostar (Bosnië) aan een optreden waagt en een grap wil maken over Dutchbat in Srebrenica. Filosofe Ivana Ivkovic is geboren in Belgrado. Zij is er stellig van overtuigd dat filosofie een plek moet hebben in het publieke leven. Marijn Lems (programmeur bij de Brakke Grond in Amsterdam) gevraagd om de avond te presenteren. De Blikopener opende en sloot af met een scene uit Lost Reality, de accolades van een lang en diepgravend gesprek over de ervaringen in ex-Joegoslavië van Leen en de drie gasten, over hoe wij (westerlingen) de verhalen van anderen wel of niet nodig hebben om relevante kunst te maken, over de functie van humor. Halverwege de avond reageert Marcel Osterop met klein maar aangrijpend liedje over het moment waarop het schrijven van een liedje niet meer lukt, het moment waarop je wordt ingehaald door het echte leven. De avond is rijk aan inhoud en inspiratie, zeker ook voor Leen zelf. Toch blijft het programma voor sommige bezoekers (zeker ook de aanwezige jongeren die vaak onvoldoende op de hoogte zijn van de geschiedenis van ex-Joegoslavië) enigszins op afstand. Voor hen waren iets meer theatrale elementen en interactie met het publiek wel welkom geweest. met en door Leen Braspenning gasten Jan Jaap van der Walk, Ivana Ivkovic en Johan de Boose muziek Marcel Osterop presentatie Marijn Lems
49
Organisatie In 2014 hadden we in totaal 24,11 fte in dienst, waarvan 14,1 in vaste dienst en 127 freelancers, 47 vrijwilligers en 23 stagiaires.
Personeelsvertegenwoordiging In 2014 namen zitting in de PVT: Jantine Hoekstra (voorzitter), Stan Bannier en Charissa Wirken. Ze spraken met elkaar over de invulling van hun rol binnen het gezelschap en dingen die opvielen in de dagelijkse gang van zaken. Eenmaal dit jaar vroeg de PVT alle vaste krachten van het gezelschap tezamen ter voorbereiding op een gesprek met de directie. Onderwerpen van dit gesprek waren: • • • • • • •
Het visieplan van de beoogde nieuwe artistiek leider. Hoe zal Piet Menu in de periode tot aan september (als hij in dienst treedt) al betrokken zijn bij het gezelschap en de plannen voor de aankomende seizoenen die vallen onder zijn verantwoordelijkheid? Het risico van de komende artistieke plannen vanwege de ziekte van Matthijs. De samenwerking binnen de directie, artistiek en zakelijk. De positie van de drie makers in het gezelschap en hun verhouding met de artistiek leider. De voorgenomen focus en planning van activiteiten. De opvolging van het P&O beleid in relatie tot de uitkomsten van functioneringsgesprekken en loopbaanbegeleiding.
Naar aanleiding van deze bijeenkomst formuleerden we vragen en verzoeken die aan de directie zijn voorgelegd. Alle verzoeken zijn ingewilligd. Naar aanleiding van vragen zijn sommige dingen verhelderd, maar is ook veel nog onzeker gebleven, omdat directie zelf ook nog geen antwoorden had. Directie deed in elk geval een toelichting op alle vragen en gaven aan het personeel zoveel mogelijk op de hoogte te houden van tussentijdse stappen. In het kader van de voortzetting van een professioneler P&O beleid, hielden we met alle medewerkers meerdere keren een gezelschapsvergadering, per voorstelling begonnen we met een projectgesprek en eindigden we met een evaluatie. Verder werden de functioneringsgesprekken consequenter aangepakt. BKKC organiseerde in juni een bijeenkomst rondom het thema Medezeggenschap. Jantine Hoekstra vertelde als gastspreker over hoe je vorm geeft aan medezeggenschap bij een culturele organisatie en hoe je als PVT lid een rol kan spelen.Noud van Rhee, voorheen adviseur van de PVT van de reorganisatie, presenteerde de bijeenkomst en vertelde over zijn ervaringen en hoe je via medezeggenschap invloed kunt uitoefenen. Deelnemers van de bijeenkomst waren PVT en OR leden van verschillende Brabantse culturele instellingen.
Scholing • • • •
Charissa Wirken, Joost Kunst, Bart Peeters, Lizz Jagers, Angela Rooyakkers en Jantine Hoekstra volgden de herhalingscursus BHV. Stan Bannier, Emile van Gils en Jolanda van de Ven behaalden voor het eerst hun BHV certificaat. Emile van Gils en Guido Langendoen volgden de cursus Veilig werken met elektrotechnische installaties (NEN 3140, Rigging en meer). Jantine Hoekstra en Bregtje Radstake volgden de cursus projectplan schrijven en presenteren bij BKKC. 50
•
Charissa Wirken voltooide de opleiding Senior Communicatieadviseur bij SRM opleiding (mei 2014).
Externe functies • • •
Eric Japenga is bestuurslid van de NAPK, van Stichting Poon en van Bloem van de Natie. Joost Kunst is bestuurslid van World Skate Center Den Bosch. Bregtje Radstake is bestuurslid van dansgezelschap Vloeistof in Tilburg.
Lijst van medewerkers artistiek directeur Matthijs Rümke zakelijk directeur Eric Japenga artistiek coördinator Bregtje Radstake regie Lisah Baert, Leen Braspenning, Lucas De Man, Ignace Cornelissen, Koen van Hensbergen (stage), Iris Heuschen (stage), Roeland Hofman, Marien Jongewaard, Otto Ketelaars (stage), Mirjam Koen, Vivian Liebregts (stage), Greg Nottrot, Marcel Osterop, Matthijs Rümke, Arne Sierens, Teunkie van der Sluijs, Rachel Zweije, Sophie Gordeijns (stage) regie-assistentie Tessa Bouwman (stage), Twan van Bragt, Merel Eigenhuis, Saartje Hoogland, Jannet van Lange, Sanne Nouws, Maaike Tubex, Tim Verbeek, Geert Vermeegen (stage), Merel Eigenhuis (stage), Delaisa Rafaela (stage), Irene Geurts (stage), Marlies Tegenbosch (stage) acteurs Mitchel Abionie, Carola Arons, Sanne Berger, Gert den Boer, Guy Clemens, Dennis Coenen, Justus van Dillen, Cas Enklaar, Marcel Faber, Rob van Gestel, An Hackselmans, Jessie l’Herminez, Lara van Hoof, Marc Marie Huijbregts, Han Kerckhoffs, Tijs Huys, Oscar Kocken, Hanneke Last, Mark Kraan, Jose Kuijpers, Lucas De Man, Chris Nietvelt, Manon Nieuwenboer, Michiel Nooter, Marcel Osterop, Bodil de la Parra, Michele Rijzewijk, Margot Ros, Dick van en Toorn, Saar Vandenberghe, Mattias van de Vijver, Xander van Vledder, Abel de Vries (stage), Juul Vrijdag, Mandela Wee Wee, Erik Whien, Sophie van Winden, Heike Wisse auteurs Nhung Dam, Anton Dautzenberg, Magne van den Berg, Oscar Kocken, Mark Kraan, Michiel Lieuwma, Marcel Osterop, Arne Sierens, Gijs Scholten van Aschat, Koos Terpstra, Jan Veldman, Lucas de Waard, Jibbe Willems, Daan Windhorst componist/muzikaal begeleider Rob Verdurmen, Marc Alberto geluidskunstenaar Lucas Kramer vertaling Tom Kleijn musici Pieter Jan Cramer van den Bogaart, Fiono Digney, Robin Eggers, Jan Groenteman, Keez Groenteman, Frank van Kasteren, Mei-yi Lee, Julien Moussiegt, Wilko Sterke, Marcel van Wensen, Koninklijke Harmonie Oefening & Uitspanning Goirle zang Ery Boom, Edith Vollenberg, Thomas van der Zwan presentatie Oscar Kocken, Lucas De Man, Greg Nottrot dramaturgie Tom Blokdijk, Lennert Boots (stage), Cecile Brommer, Dorine Cremers, Petra Eikelenboom (stage), Jannet van Lange, Kimberly Major, Martine Manten, Bregtje Radstake decorontwerp Sanne Danz, Joost de Haas, Woes van Haaften, Pascal Leboucq, Maarten van Otterdijk, Jasper Rijsdijk, Marc Warning rekwisieten Kim van der Zijde lichtontwerp Emile van Gils, Maarten van Otterdijk, Ge Wegman scenefotografie Phile Deprez, Marco van den Hout, Willem Popelier, William van der Voort fotografie Caroline Bijl, Leen Braspenning, Dolph Cantrijn, Joost de Haas, Marco van den Hout, Mark Janssen, Anna van Kooij, Pascal Leboucq, Willem Popelier
51
video Ruut van der Beele, Tom Elemans, Nikki Gorissen, Guus van Ooyen animatie Jan Joost Verhoef kostuumontwerp Jolanda van de Ven, Arien de Vries kostuumatelier Jolanda van de Ven, Jeanette van Vliet, Kyra Wessel productie Robert van en Booren, Ellen van Bunnik, Kim Eldering, Marlies Germanus, Lise van den Hout, Anna Huizing, Andre Lasance productie-assistentie Marjolein Roozen, Lola Heijdt (stage), Lana Joenoes (stage), Hanna de Maagt (stage), Jary Sluijter (stage) projectleiding Rosa Boon, Kimberly Major hoofd techniek Wilfried van der Grinten techniek Stan Bannier, Emile van Gils, Guido Langendoen, gasttechnici Leon Bartels, Paul Francot, Dick Huetink, Kas van Huisstede, Tom IJpelaar, Remco Keepers, Peer van Sprang, Niels van Uden, Tom Vollebregt, Aron Zeijlmans (stage) huismeester Lizz Jagers decorbouw Lastrada Decorbouw, Douwe Hipma, HOAC Bühnenbau catering Gertie Raaijmakers hoofd pr en marketing Joost Kunst pr en marketing Joep Grooteman, Lana Joenoes (stage), Claire van Nunen, Bart Peeters, Charissa Wirken grafisch ontwerp Woes van Haaften (Inclusief Amsterdam), Job Rompa (Het Echte Werk) website Hein Hofman en Hilde Smetsers (We Cross) video/social media Expeditie Theater Dana Bezemer, Jur van Gestel, Kim Jansen, Annemoon van Maastricht, Meg Weijers, Dylan Weijters coördinator educatie Jantine Hoekstra medewerker educatie Dennis Spanjers, Jessica van Strien, Aaike van der Wouw (stage), Kenan Avsjaloemov (stage), Sophie Gordeijn (stage) theaterdocenten Aaf Dohmen, Iris van Ingen Schenau, Caroline Jansen, Karlijne van der Kooij, Myrthe Michielsen, Annemiek Nienhuis, Fleur van Rijn, Noortje van Roosmalen, Ilse Wouters financiële administratie Nico van Huijkelom directiesecretariaat/personeelszaken Angela Rooyakkers automatisering Bart Peeters, Michel van den Einden amateurspelers / figuratie Sem van den Akker, Leonie Baijens, Marielle Baijens, Janneke Bakkeren, Ton Bezemer, Jolanda Burg, Ton Blom, Ery Boom, Jonas Brock, Roelie van den Broek, Ramon Chatrer, Sien Christiaanse, Lieke Cornuit, Jack van Dongen, Freek Donkers, Koen van Dooren, Helene Erberveld, Edwin Evers, Phaedra Felmann, Lisa Geelen, Siebe Gratama, Salome van Grunsven, Lida Hagenaars, Astrid van der Heijde, Jac Henneman, Koen van Hensbergen, Dirk Hulsenboom, Simon Jager, Toon Kock, Richard de Koning, Sabine Kroes, Daan Metzel, Lisette Kompagne, Jip Kraak, Nelleke van den Langenberg, Milou Lapien, Bibi van Lieshout, Pauline de l’Or, Marieke van de Maden, Saskia van der Meer, Lia Menkehorst, Kevin Mulder, Linda Mur, Ton van Nieuwborg, Xandra Nieuwlands, Edwin Nous, Siem Oosterhof, Kim van Ostaden, Kathalijne Oudhoff, Adelaide Ouwerkerk, Kees Overveld, Merel Pechtold, Belle van der Pijl, Cid Pijnenburg, Tori Poirters, Babs Post, Delaisa Rafaela, Astrid Rommens, Luuk Ritmeester, Julia Rubingh, Petra Rusyink, Henk Schoenmakers, Joyce Schijf, Meike Ravelli, Rosita Segers, Quiah Shilue, Marjolein Simons, Kirsten Sinke, Coen Slooten, Paulien Sluis, Tosca Sommerdijk, Melanie Stark, Naomi Steijger, Luna Strang, Wilfred Strijland, Marlies Tegenbosch, Jos Theuws, Kees Vos, Anna de Vries, Madelief van Wandelen, Pien Welbergen, Brechtje Verboven, Naomi White, Henk Zenhorst vrijwilligers Nikki Gorissen, Sjef Smid ambassadeurs Sem van den Akker, Hermien Arts, Denise Berck, Andre van Bentum, Hannah van Bentum, Ellen van den Berg, Ton & Diny Blom, Erik Brondgeest, Gerard Buenen, Richard Colstee, Anne van Dal, Koen van Dooren, Moniek Drent, Femke van Erp, Janneke van Erp, Sanne Evertz, Stephany Gerrits, Adrian
52
Grootenboer, Lida Hagenaars, Jellie Heeringa, Ronia Hitipeuw, Linda de Jong, Vincent Koch, Marion Koch, Jill de Kok, Yvonne Lewin, Els Maas, Sanne Manders, Marijn Melis, Jossy Moonen, Kathelijne Oudhoff, Guus van Riel, Joeke van Riel, Ernst Roelofs, Astrid Rommens, Fiona van Rossem, Loek Schaap, Joyce Schijf, Sjef Smid, Kees Smit, Myrna Spil, Evi Velthuis, Rianne Verhaeren, Pien van Welbergen, Karl Wierts, Veronica Willemsen Raad van Toezicht Eric Antonis (overleden 14 november 2014), Jan van Heijningen, Cor Koning, Henk Scholten, Bas Schoonderwoerd, Ruud Vreeman
Stages Abel de Vries | acteur | HKU acteursopleiding Aron Zeijlmans | techniek | ROC Tilburg opleiding Sound&Vision Niels van Uden | techniek | ROC Tilburg opleiding Sound&Vision Lennert Boots | educatie en dramaturgie | Duale Master Dramaturgie aan de UvA Sophie Gordeijns | educatie en regie | Artez Hogeschool voor de Kunsten Zwolle, theaterdocent Geert Vermeegen | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Anouk van Kolfschoten | scenografie | AHK opleiding, opleiding scenografie Iris Heusschen | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Koen van Hensbergen | regie | Artez Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, theaterdocent Kenan Avsjaloemov | educatie | ROC Tilburg School voor Welzijn, sociaal cultureel werk Aaike van de Wouw | educatie | ROC Tilburg School voor Welzijn, sociaal cultureel werk Irene Geurts | regie-assistentie | MOB Artiest Eindhoven Leanne Stoeffe | snuffelstage | vmto-t, Deurne Beatrice Cremers | snuffelstage | havo, Eindhoven Otto Ketelaars | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Brandon Calluy | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Vivian Liebregts | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Marlies Tegenbosch | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Tessa Bouwman| regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Delaisa Rafaela | regie | FHK Academie voor Theater Tilburg, docent drama Lola Heijdt | productie | Fontys International Music, Event & Entertainment Studies Tilburg Lana Joenoes | productie en publiciteit |Fontys International Music, Event & Entertainment Studies Tilburg Hannah de Maag | productie | Hogeschool Arnhem & Nijmegen, Culturele Maatschappelijke Vorming Jary Sluijter | productie | FHK Academie voor Theater Tilburg, vooropleiding muziektheater
53
Colofon Jaarverslag 2014 Stichting Het Zuidelijk Toneel Tekst Eric Japenga, Bregtje Radstake en Matthijs Rümke Fotografie Leen Braspenning, Phile Deprez, Het Echte Werk, Marco van den Hout, Anna van Kooij, Pascal Leboucq, Willem Popelier, William van der Voort HZT Ringbaan Oost 8-15 Postbus 3260 5003 DG Tilburg t 013 3344500 e
[email protected] i www.hzt.nl
54
