Houthoff Buruma Magazine

Houthoff Buruma Magazine nr. 6, zomer 2010

Rattan Chadha De wereld drijft op concepten Ernst Veen Verhalen vertellen met kunst Joost van der Does de Willebois Topbanen zijn een vorm van topsport Ronald Latenstein van Voorst Ethisch bestuurder Jozias van Aartsen Maak recht toegankelijk voor iedereen Huub Willems Recht behoort de burger te beschermen Ken Livingstone Vreselijk dat ik geen burgemeester meer ben

Inhoud



3

Voorwoord Eigenzinnig



4 10 12 18

24

26

Ken Livingstone ‘Fouten van vijanden bepalen vaak je succes in de politiek’ Ine Voorham en Martine Bijkerk De mensen achter Houthoff Buruma

Rattan Chadha ‘Het gaat erom dat je van bestaande dingen nieuwe concepten maakt’

Ernst Veen ‘Ceo’s zijn uiteindelijk ook gewoon reizigers op deze planeet’ Carel Stolker, Steef Bartman, Bob Wessels, Dirk Visser, Mariëlle Koppenol-Laforce en Jan Michiel Hebly De mensen achter Houthoff Buruma Joost van der Does de Willebois ‘De beurs is weer aantrekkelijk voor ondernemers’

32

Ronald Latenstein van Voorst ‘Mijn generatie bestuurders is van de vernieuwingen’

38

Ellen de Bruijne en Jan van der Horst De mensen achter Houthoff Buruma

40 46

Jozias van Aartsen ‘Ik kan niet zeggen: ik wil het geheel anders’

Loet Venrooy, Joseph McCahery en Jeroen van Loon De mensen achter Houthoff Buruma

48

Huub Willems ‘Ik ga mijn eigen gang’

54

Houthoff Buruma De stimulerende werking van vragen stellen

59

Colofon

Voorwoord

Eigenzinnig Wat zijn de sleutelfactoren voor succes? Wat hebben succesvolle bedrijven gemeen? En hoe zit dat met succesvolle mensen? Voor mensen is talent natuurlijk belangrijk. En ambitie en doorzettingsvermogen. Aspecten waar Houthoff Buruma aankomende advocaten op selecteert. Vanzelfsprekend dient een student die bij ons kantoor solliciteert over die eigenschappen te beschikken. Maar dat is niet genoeg. Een succesvol advocaat is ook praktisch, oplossingsgericht, creatief, empatisch, wereldwijs, sociaalvaardig en stressbestendig. Wie over deze eigenschappen beschikt, maakt een goede kans het te redden binnen een kantoor als Houthoff Buruma. Het is echter nog geen garantie om iets uitzonderlijks tot stand te brengen. Iets waardoor je boven jezelf uitstijgt. In de wereld van de personal computer is Microsoft de onbetwiste marktleider. Windows is mondiaal het dominante besturingssysteem. Toch is Google er in minder dan twee jaar tijd in geslaagd om de dominante positie van Microsoft aan het wankelen te brengen. Beide bedrijven zijn zonder enige twijfel even professioneel en even gedreven. Beide beschikken ongetwijfeld over uitzonderlijk getalenteerde medewerkers. Dus wat maakt hier het doorslaggevende verschil? Op mijn kamer hangt een poster met daarop een afbeelding van Napoleon en de tekst ‘vooruitgang wordt geboekt door onredelijke mensen’. Een controversiële uitspraak. In de talloze gesprekken die ik naar aanleiding van die poster heb gevoerd, kom ik tot de conclusie dat die uitspraak in absolute zin niet de kern raakt. Niet onredelijkheid is de voorwaarde voor vooruitgang, maar eigenzinnigheid. Eigenzinnigheid is een belangrijke sleutel tot succes. Google is succesvoller dan Microsoft, omdat Google eigenzinniger is (niet eens per se technisch beter). Apple of Aldi, ze zijn succesvol omdat ze eigenzinnig zijn. Werkelijk succesvolle mensen zijn eigenzinnig, ze drijven hun visie door, geloven in hun gelijk. Eigenzinnigheid is de rode draad in dit magazine. De geïnterviewden hebben allemaal in enige mate deze karaktertrek. Laat u inspireren... Jaap Bosman, hoofd Marketing & Communicatie

Willful What are the key factors for success? What do successful companies have in common? And what about successful individuals? For people, talent is obviously important. Along with ambition and perseverance. Qualities Houthoff Buruma looks for when selecting up-and-coming lawyers. But while clearly a student applying to our firm needs these qualities, they alone are not enough. A successful lawyer must also be practical, solutions-orientated, creative, empathetic, worldly, socially skilled and able to deal with stress. Someone with all these qualities has a good chance of making it in a firm like Houthoff Buruma. But even that is no guarantee for achieving something extraordinary, something that raises you above your peer group. In the world of personal computers, Microsoft is the undisputed global leader and Windows the foremost operating system. Yet in less than two years, Google managed to destabilize Microsoft’s supremacy. Both companies are without question as professional as they are driven. And both clearly boast exceptionally talented employees. So what made that decisive difference? In my room hangs a poster with an image of Napoleon and the words ‘progress is achieved by unreasonable people’. A controversial statement. After the countless conversations I have had that have been provoked by that poster, I have come to the conclusion that this statement does not get to the heart of the matter. It is not unreasonableness that is the prerequisite of progress, but willfulness. Willfulness is an important factor in success. Google is more successful than Microsoft because Google is more willful (and not necessarily technically superior). Apple and Aldi: they are successful because they are willful. Really successful people are willful, they stick with their vision, believe that they are right. Willfulness is the theme running through this magazine. To varying degrees, it is a characteristic shared by everyone here interviewed. Be inspired... Jaap Bosman, head of Marketing & Communications 3

4

Red Ken wil weer burgemeester van Londen worden

‘Fouten van vijanden bepalen vaak je succes in de politiek’

Niet iedereen was altijd even gecharmeerd van de Londense oud-burgemeester Ken Livingstone. The Sun noemde hem ooit de meest verfoeilijke man van het Verenigd Koninkrijk. Maar Red Ken laat zich niet uit het veld slaan en wil in 2012 weer burgemeester worden. Vreselijk vindt Ken Livingstone het, dat hij geen bur-

billboard met werkloosheidcijfers op het dak van het

gemeester van Londen meer is. ‘Want ik hou ervan om

gemeentehuis. Uiteindelijk irriteerde hij Thatcher zo dat

dingen te runnen.’ Schouderophalend: ‘Maar als je niet

ze de GLC afschafte. In 1987 werd Livingstone voor de

tegen falen kunt, hoor je niet in de politiek te zitten. Dat

Labour Party gekozen in het Britse parlement. Hij kreeg

heb ik in veertig jaar politiek wel geleerd.’

geen belangrijke rol in de Labourfractie omdat hij zich

Ken Livingstone was Londens eerste gekozen bur-

niet aan de partijlijn wilde houden. Hij bleef een links

gemeester, van 2000 tot 2008. Hij had al langer een

buitenbeentje, want Labour was naar het centrum aan

leidende rol in de Londense politiek, als voorzitter van

het opschuiven. Er was in het schaduwkabinet dus geen

de Greater London Council (GLC, vergelijkbaar met een

plaats voor Livingstone, die daardoor tijd had om bij te

gemeenteraad) in de jaren tachtig. ‘Red Ken’ had het re-

klussen als restaurant-criticus.

gelmatig aan de stok met de Conservatieve regering van

In 1997 kwam Labour aan de macht in Groot-Brittannië.

Margaret Thatcher. Zo ontving hij eens Sinn Féin-leider

Als gevolg van een verkiezingsbelofte werden in 2000

Gerry Adams in Noord-Ierland, waarna hij verklaarde dat

voor het eerst burgemeestersverkiezingen in Londen

de Britse behandeling van de Ieren de afgelopen 800 jaar

gehouden. Livingstone had graag de Labour-kandidaat

slechter was geweest dan die van de joden onder Hitler.

willen zijn, maar Tony Blair schoof een vertrouweling naar

Hij riep Londen uit tot ‘nuclear-free zone’ en plaatste een

voren. Livingstone trad als onafhankelijk kandidaat

> 5

‘Een hoop politieke leiders zijn laf’

in de ring, en werd vervolgens uit de partij gegooid. Hij was geestig, sprak gewone mensentaal en kreeg zoveel publiciteit dat hij met gemak won, ondanks de enorme campagne die de Labourleiding tegen hem voerde. Kritisch Toen u in 2000 uw kandidatuur voor het burgemeesterschap aankondigde zei u dat Blair dezelfde fout had gemaakt als Thatcher, namelijk door te ageren tegen de ‘politiek van het gebaar’, waar uw verkiezingscampagne mee begon. Ze hadden me moeten negeren zei u, dan hadden mijn acties waarschijnlijk helemaal geen succes gehad. ‘Dat geloof ik nog steeds. Fouten van vijanden bepalen vaak je succes in de politiek. Maar ik deed natuurlijk wel wat meer dan alleen maar – in hun ogen – irritante politieke gebaren maken.’ Subsidies verstrekken voor de organisatie Babies Against the Bomb bijvoorbeeld, zoals in uw GLC-tijd? ‘Dat was niet alleen maar om Thatcher te irriteren, er was een breder sociaal doel. Je baan als politicus is om te leiden en te onderwijzen.’ 6

Red Ken: under his power, above his station U ging altijd tegen de koers van de Labourpartij in?

Not everyone has always been so enamored by the

‘Nee, dat niet. Tegen die van de leiding misschien, die was

exploits of former London Mayor, Ken Livingstone.

heel rechts. Mijn ideeën werden gedeeld door de gewone

The Sun once described him as ‘the most odious man

Labourstemmers. Ik zou dezelfde beslissingen hebben

in Britain’.

genomen als ik een Labourburgemeester was geweest in plaats van een onafhankelijke. Toen Blair vroeg of ik weer

He really misses being Mayor of London, ‘Because I love

terug wilde komen bij Labour (bij nieuwe burgemeesters-

running things.’ He shrugs. ‘But if you can’t deal with set-

verkiezingen in 2004, red.) zei hij alleen dat ik een goede

backs, you shouldn’t be in politics. After 40 years in the

burgemeester was, maar dat hij me geen minister van

game I’ve learnt that much.’

Buitenlandse Zaken zou maken. Hij vond dat ik wat kritisch was geweest over de Saoedische koninklijke familie.’

Ken Livingstone was London’s first elected mayor, from 2000 to 2008. He earlier had a leading role in London po-

Toch wel iets meer dan ‘wat kritisch’?

litics as Leader in the 1980’s of the GLC (Greater London

‘Ja, ik had gezegd dat ik verlangde naar de dag waarop de

Council, the former higher layer of London local govern-

leden van de Saoedische koninklijke familie aan lantaren-

ment). ‘Red Ken’ was regularly at loggerheads with the

palen zouden bungelen. Dat vind ik nog steeds; het is een

Conservative government of Margaret Thatcher. In the

tragedie dat ze hun enorme rijkdom niet gebruikt hebben

end, he irritated her so much that she simply abolished

om een democratie te stichten.’

the GLC. Then in 1987 Livingstone was elected a Labour Party MP (British Member of Parliament).

Macht De oud-burgemeester blijkt in een eenvoudig rijtjes-

When in 2000 the first direct elections for the London

huis in noord-Londen te wonen. Geld interesseert hem

mayor were held, Livingstone dearly wanted to be

niet, zegt hij aan de keukentafel, macht wel. ‘Een hoop

Labour’s candidate, but Prime Minister Tony Blair put

politieke leiders zijn laf: ze verschuilen zich achter de

forward one of his own Blairite disciples. Livingstone

meerderheid. Dat is tijd verpesten. Een politicus moet lei-

stood as an independent candidate and was duly expel-

ding geven. Toen ik burgemeester was, vroeg ik me altijd

led from the party. He won the election with ease, despite

maar één ding af: waar hoort Londen te zijn in 2020? Daar

the massive negative campaign the Labour leadership ran

stippel je je strategie op uit.’

against him.

Hij heeft een calvinistische werkethiek en kan nog steeds niet aan een gewone veertigurige werkweek wennen.

Critical

‘Een ander nadeel van geen burgemeester meer zijn, is

You always go against the direction the Labour Party is fol-

dat ik zes kilo zwaarder ben geworden doordat ik veel

lowing?

minder hard werk.’

‘No, that’s not true. Against the leadership, perhaps; but

Livingstone werkte niet alleen hard, hij werkte ook totaal

that’s very right-wing. My views were shared by the aver-

anders dan zijn voorgangers. Toen hij burgemeester

age Labour voter. I would have made the same decisions

werd, liet hij de dienstauto staan en ging hij elke dag met

had I been a Labour mayor rather than an independent

de ondergrondse naar zijn werk. Hij opende het gemeen-

one. When Blair asked if I would return to the Labour

tehuis voor actiegroepen en minderheden en zegende

Party (for the mayoral elections in 2004 – ed.), he said I

het eerste Britse homohuwelijk in. Een wet op het homo- >

was a good mayor but he wouldn’t make me a foreign > 7

huwelijk zou pas jaren later volgen. Op de vraag waar hij

Ambities

als burgemeester het meest zijn best voor heeft gedaan,

Londen is altijd Livingstones grote passie geweest. Hij

ratelt hij een heel lijstje af. Beter openbaar vervoer,

ziet Londen als een aparte staat. Als burgemeester gaf

minder auto’s door de Congestions Charge (heffing om

hij de acht miljoen Londenaren een eigen identiteit. In

in het centrum van Londen te mogen rijden), de verbete-

2012 wil hij graag weer burgemeester worden. Hij is ervan

ring van de rechten van homoseksuelen, meer goedkope

overtuigd dat hij de officiële Labourkandidaat zal zijn. In

huisvesting (‘Toen Blair in 2004 vroeg of ik terug in de

2012 is hij 67. Grijnzend: ‘Maar ik zie er uit als begin 50, ik

partij wilde komen, heb ik meteen om een groter budget

heb een pact met de duivel gesloten… De regering wil

voor Londen gevraagd. En dat ook gekregen’), de Olym-

bovendien dat we langer blijven werken.’

pische Spelen (‘Maar daar heb ik bij gezegd dat de spelen

Voor zijn opvolger ex-journalist Boris Johnson, het

de stadsvernieuwing van oost-Londen ten goede moeten

geestige conservatieve buitenbeentje, heeft hij geen

komen’) en een succesvolle multiculturele samenleving.

goed woord over. ‘Hij is een Little Englander, kijk maar

‘Na de bommen in Londen in 2005, is er geen één aanval

eens hoe neerbuigend hij over minderheden heeft

op een moslim geweest. Daar ben ik heel erg trots op.’

geschreven. Hij zit hier gewoon zijn tijd uit, hij wil

Maar het meest trots is hij op de oprichting van de C40,

premier worden, wie weet lukt hem dat ooit, want de

de club van wereldsteden die klimaatverandering pro-

kiezers lijken niet erg serious meer te zijn. Sinds de

beert tegen te gaan. Hij deed dat samen met Bill Clinton,

koude oorlog zijn we hier helemaal geobsedeerd door

die hem ‘een held’ noemde. Overigens betitelde Living­

triviale dingen: de Britten willen liever alles weten over

stone in 2003 president Bush als ‘de grootste bedreiging

de kinderen van Angelina Jolie dan over klimaatveran-

voor het leven op deze planeet’.

dering.’ Zijn ambities om premier te worden, heeft Livingstone opgegeven: als linkse jongen in een rechtse tijd zit de timing niet mee. Wat voor advies zou hij jonge mensen meegeven die nu de politiek in willen? ‘De macht in

Ken Livingstone

Groot-Brittannië is zo gecentraliseerd dat je òf in het kabinet zit, òf niets te doen hebt. Als je arts wordt, dan

Ken Livingstone werd op 17

haal je voldoening uit je werk. In de politiek moet je er

juni 1945 geboren in Lam-

rekening mee houden dat je aan het eind van je leven

beth, Londen. In 1968 sloot

niet veel hebt bereikt. Voor de Nederlandse politiek

hij zich bij de Labourpartij

geldt dat overigens niet, want jullie hebben een heel

aan, waarvoor hij in 1973 in

ander kiessysteem. In het Verenigd Koninkrijk hebben

de Greater London Council

we in feite, om de oude Conservatieve politicus Lord

(GLC) zitting nam. In 1987

Hailsham te citeren, een gekozen dictatorschap.’

kwam hij in het Britse parlement, waar hij zich net

Wachtkamer

als in de GLC liet kennen als

Premier wordt hij dus niet meer, wellicht nog wel een

representant van de uiter-

keer burgemeester. Wat doet Livingstone nu hij weer in

ste linkervleugel. Het had hem eerder de bijnaam Red Ken

de wachtkamer van de politiek zit? ‘Ik verdien mijn brood

opgeleverd. Tussen 2000 en 2008 was hij burgemeester van

met lezingen geven, heb een radioprogramma, doe veel

Londen. Na deze twee termijnen bevestigde Livingstone zijn

‘luchtige evenementen’ en werk aan mijn autobiografie

reputatie van bon vivant door voor onder meer The Evening

die over acht weken af moet zijn.’ Zijn vorige autobio-

Standard te werken als culinair criticus.

grafie, uit 1987, had de cynische titel If Voting Changed

Ken Livingstone is getrouwd en heeft vijf kinderen.

Anything They’d Abolish It. Hoe gaat de nieuwe heten? Glimlachend: ‘Boven m’n stand.’

8

<

minister. He thought I’d been slightly critical of the Saudi royal family.’ It was a bit more than ‘slightly critical’, wasn’t it? ‘Well, yes, I said I looked forward to the day the members of the Saudi royal family swung from lampposts. I still feel that way. It’s a tragedy that they haven’t used their enormous wealth to introduce a democracy.’ Power While money doesn’t interest the ex-mayor, power does. ‘Many political leaders are spineless: they hide behind the majority, which is a waste of time. The job of a politician is to provide leadership. When I was mayor, I always asked myself just one thing: what should London look like in 2020? That’s what you build your strategy around.’ Asked what his greatest achievements have been as mayor, Livingstone rattles off a whole list: better public transport, more buses, less cars due to the Congestion Charge (a tax on driving through the centre of London), improved rights for gay people, more affordable housing, the Olympic Games and a harmonious multi-cultural society. The thing he is most proud of is setting up the C40, a club of world cities that are trying to do something about climate change. Ambitions London has always been Livingstone’s great passion. He saw it as a unique city, and gave eight million Londoners their own identity. In 2012 he wants to be mayor again and is convinced he will be the official Labour candidate. He has given up his ambitions to be prime minister: as a left-winger in a right-wing period of history, the timing was wrong. What is Livingstone doing with his time while he sits in politics’ waiting room? ‘I earn my keep giving lectures, I have a radio show, I do lots of ‘light entertainment’ stuff, and I’m working on my autobiography, which has to be finished in eight weeks.’ His previous autobiography, from 1987, had the cynical title If Voting Changed Anything, They’d Abolish It. So what’s the new one called? He laughs, ‘Above my station.’

< 9

Houthoff Buruma

Luitenant-kolonel Ine Voorham (links), directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg en Martine Bijkerk (rechts), notaris en partner bij Houthoff Buruma en lid van de Pro Bono Commissie van Houthoff Buruma. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. De Stichting coördineert, ondersteunt en geeft leiding aan dertien werkeenheden in het land, die zich met welzijnswerk en gezondheidszorg bezighouden. Lieutenant-Colonel Ine Voorham (left), director of the Salvation Army Foundation for Welfare and Health; and Martine Bijkerk, civil law notary and partner at Houthoff Buruma, and member of the Houthoff Buruma Pro Bono Commission. The Salvation Army Foundation for Welfare and Health is a part of the Salvation Army in The Netherlands. It coordinates, supports and manages thirteen units across the country addressing welfare and health care issues. 10

11

12

Rattan Chadha en de kracht van de verwondering

‘Het gaat erom dat je van bestaande dingen nieuwe concepten maakt’ ‘Challenging contemporary things’, dat is de kern van Rattan Chadha’s ondernemersmissie. De grondlegger van Mexx bouwt momenteel aan hotelconcept citizenM, dat de vloer aanveegt met tradities en lonkt naar de geglobaliseerde hybrid customer.

‘Image is in the mind’, zegt Rattan Chadha. ‘Amerikanen

Hij kwam in de jaren zeventig met een paar duizend

dachten dat Mexx uit Italië kwam, Duitsers vermoedden

gulden naar Nederland om Indiase mode vanuit zijn

Frankrijk en Fransen meenden dat we een Duits merk

kofferbak te verkopen aan confectiewinkels. Dat ging zo

waren. Toen duidelijk werd dat we uit Nederland kwa-

voorspoedig dat hij al snel twee labels introduceerde,

men, zakte de stapel orders even in. Ik zoek altijd naar dat

Emanuelle en Moustache, die in 1986 opgingen in

global idea. Het was de kracht van Mexx.’

één groot merk: Mexx. Vooral vanaf de jaren negentig

Een global idea. Je zou het ook over Chadha zelf kunnen

groeide Mexx als kool en vergaarde het wereldwijde

zeggen. Hij werd geboren in India als zoon van een indu-

aanwezigheid. In 2001 liet Chadha Mexx overnemen

strieel, liftte de halve wereld over en belandde uiteinde-

door het Amerikaanse Liz Claiborne Inc. (LCI). Het leek

lijk in Nederland. Want: ‘Italianen willen je Italiaans ma-

een gouden greep. Via LCI zou Mexx vaste grond krij-

ken, van Fransen moet je Frans worden en Duitsers willen

gen in Amerika, terwijl LCI via Mexx de Europese markt

je Duits maken. In Nederland mag je integreren zoals je

kon bestormen. Het pakte anders uit. Amerika werd niet

bent.’ Chadha integreerde niet als Indiër. Hij integreerde

veroverd en Chadha maakte in 2006 bekend op te stap-

als wereldburger. Een kind van de globalisering. ‘Ik ben

pen. Chadha verkocht zijn aandelen en betrad in één

een deel van die cultuur’, zegt hij daarover. De voertaal

klap de top vijftig. Ook de belangrijkste shareholders

van het interview in zijn kantoor in de ‘Zilverfabriek’ in

stapten op.

Voorschoten is dan ook Engels.

Met Mexx ging het sindsdien bergafwaarts. Het modehuis probeert al jaren vergeefs de omzet op te krikken.

Duizend gulden

‘Nadat we verkocht waren aan LCI had ik de controle niet

Chadha maakte vanaf de jaren tachtig faam met

meer’, zegt Chadha. ‘Ik werd op andere projecten dan

modehuis Mexx. Het verhaal is ondertussen bekend.

Mexx gezet en was niet meer zo direct betrokken.’ Hij > 13

bestrijdt dat de Amerikaanse consument geen trek had in de nieuwe aanwinst van LCI. Er was een peperdure campagne gestart die in New York een hype zou maken van Mexx en volgens Chadha had dat aanvankelijk effect. ‘Toen we in Amerika begonnen, hadden we succes. Maar LCI maakte geleidelijk een Amerikaans merk van Mexx. Dat is een verkeerde beslissing geweest. Mexx had in Amerika juist een Europees profiel en consumenten zaten niet te wachten op weer een Amerikaans merk. We verloren onze focus. Het concept was niet meer sterk. Armani is ook een global brand, maar de aantrekkingskracht wordt voor een belangrijk deel bepaald door de Italiaanse afkomst.’ Ook Chadha miste de focus. Het was een belangrijke reden om uit LCI te stappen en zich te richten op zijn eigen projecten. Daarnaast was hij de constante druk en het vele reizen beu. ‘Dat is iets voor jongere mensen. Je moet het fysiek aankunnen’, zegt hij. Ogenschijnlijk heeft hij er weinig onder geleden. Chadha is ondertussen zestig, maar dat zou je hem niet geven. Hij oogt energiek en gaat casual gekleed. Nog altijd draagt hij de ontwerpen van Mexx. Mind-boggling experience Met reizen begon Chadha al vroeg. Hij had de kans om zijn vader op te volgen en een groot aluminiumbedrijf te leiden, maar zag dat niet zitten. Op zijn achttiende verliet hij Delhi met drie vrienden om te gaan liften. ‘We pakten de boot naar Irak en reisden door Iran en Syrië. In Turkije werden we beroofd en bedrogen. We kwamen door Oostenrijk, in München, Frankfurt, reisden door Scandinavië en kwamen via Afghanistan weer terug naar India. Het was een mind-boggling experience. You felt your mind opened up.’ Twee van zijn toenmalige reisgenoten spreekt hij nog steeds. Ook zij verlieten India en werden succesvol. De derde ging terug naar zijn geboortegrond, om er niet meer weg te gaan. ‘Je komt voor een keuze te staan’, zegt Chadha. ‘Je gaat verder om de wereld nog meer te verkennen, óf je gaat terug naar de veiligheid van het lokale. Er is geen tussenweg. Het is alles of niets.’ Helemaal ontworteld is hij niet, zegt hij. De tomeloze passie is Indiaas, en de drang om een levensdoel na te streven. ‘Dat is voor een deel ook iets wat ik heb meegekregen van 14

>

‘Er is geen tussenweg, het is alles of niets’

‘It’s about taking what exists and making new concepts out of it’

‘Challenging contemporary things’, that is the essence of Rattan Chadha’s entrepreneurial quest. And now the founder of Mexx is with citizenM now developing a hotel concept that does away with traditional preconceptions and looks to the ‘globalized hybrid customer’. ‘Americans thought Mexx was from Italy, Germans assumed it came from France and the French imagined it was German. When it became apparent we were from The Netherlands, for a short while the piles of orders dropped away.’ Rattan Chadha was born in India, the son of an industrialist. He later hitchhiked halfway round the world, eventually ending up in The Netherlands. ‘Because in The Netherlands you can integrate as the person you are.’ Chadha did not integrate as an Indian, but as a citizen of the world, a child of globalization. Focus Since the eighties, Chadha has been famous for his fashion company, Mexx. He came to The Netherlands with a suitcase of Indian fashion items to sell to clothes stores. Soon after, he introduced two labels: Emanuelle and Moustache, which in 1986 merged into a single brand: Mexx. In 2001, Mexx was acquired by Liz Claiborne Inc. The idea being that LCI would give Mexx a foothold in America. It didn’t turn out that way: America was not conquered and in 2006 Chadha announced his resignation. Overnight he became one of The Netherlands’

> 15

mijn moeder. Ze was filantroop en bouwde scholen voor

ving waar je zelf sushi kunt pakken. We hebben geen

blinde kinderen.’

dure houten kasten waarin toch niemand zijn kleren opbergt, maar wel een mediaset waar je je laptop en

Luxe budgethotel

iPod kunt inpluggen. Waarom zou je een huiselijke om-

Met het reizen kwamen ook de ideeën. ‘Dat gaat

geving creëren als iedereen tegenwoordig zijn eigen

vanzelf, als je maar een open mind hebt en een oog

huis meeneemt?’

voor niches.’ Het verklaart waarom in zijn ondernemingen altijd een kosmopolitische gedachte zit. Zoals nu

Conceptuele kracht

citizenM, een hotelconcept dat geaard is in de globali-

‘De wereld drijft op concepten en niet meer op produc-

sering en de moderne reiziger wil aanspreken, ofwel de

ten. Opgenomen muziek was niets nieuws, maar werd

‘mobile citizen of the world’. Er staan momenteel twee

met de iPod herverpakt tot een nieuw concept. Over

hotels, in Amsterdam centrum en op Schiphol. In de

Google is hetzelfde te zeggen. Alles is voorhanden.’ Het

komende jaren volgen er drie in Londen, één in Glas-

gaat er volgens Chadha alleen nog om hoe je van de

gow en één op Times Square in New York. De gedachte

bestaande dingen in de wereld nieuwe concepten maakt.

achter het concept was eenvoudig: een luxe budgetho-

’Challenging contemporary things’, dat is volgens Chadha

tel. Chadha: ‘Ik geloof in de hybrid customer, die net zo

zijn doel. ‘Je kopieert een idee en maakt er vervolgens iets

goed voor koopjes als voor luxe gaat. Om dat mogelijk

heel anders van om in echte behoeften te voorzien. Dat

te maken, zijn we opnieuw naar het concept ‘hotel’

was de achtergrond van citizenM. Bepaalde tradities die

gaan kijken om te beoordelen wat absoluut nodig was

niet meer van deze tijd zijn, moeten dan wijken. Wie zit er

en wat weg kon om de prijs te drukken. Bij citizenM is

nog echt te wachten op een chocolaatje op zijn kussen?’

er bijvoorbeeld geen restaurant, maar wél een omge-

Er is durf nodig voor het realiseren van dergelijke plannen. Chadha haalt die uit kunst. Periodiek wordt zijn werkkamer in de Zilverfabriek opnieuw aangekleed met

Rattan Chadha

heel diverse, hedendaagse werken. Het gaat hem om de gedachte, de conceptuele kracht. ‘Goede kunstenaars

Rattan Chadha werd op 6

imiteren’, zegt hij. ‘Geweldige kunstenaars kunnen je

augustus 1949 geboren in

hele manier van denken veranderen. Zoals Andy Warhol

New Delhi. Zijn vader was

met zijn Campbell’s Soup Can, waarmee hij de industria-

een industrieel, zijn moeder

lisering illustreert. De uitgebeelde verwondering: soep

een filantroop. In 1971 kwam

was niet meer iets wat je moeder thuis voor je maakte,

hij naar Nederland om

zoals Warhol herinnerde van zijn jeugd, maar iets dat in

vrienden te bezoeken. Hij

een blik in de schappen stond. ‘Ik heb altijd een drang

besloot te blijven om kleren

gehad om te begrijpen wat een kunstenaar bedoelt met

te verkopen aan confectie-

zijn werk. Het geeft me de moed om het met overtuiging

winkels. In 1986 ontstond

anders te doen. Dat zelfvertrouwen is nodig om mensen

Mexx, dat uitgroeide tot een modehuis met wereldwijde

mee te krijgen. Als jij geloof hebt in wat je doet, dan

aanwezigheid. Mexx werd in 2001 overgenomen door Liz

krijgen zij dat ook.’ Hij zou ooit nog eens een museum in

Claiborne Inc. In 2006 verliet Chadha het concern om zich te

Amsterdam willen beginnen om wat terug te geven aan

richten op nieuwe projecten. Momenteel bouwt hij samen

de maatschappij. Natuurlijk vanuit een nieuw concept.

met zijn zoon Robin aan de hotelketen citizenM. Chadha

‘Jongeren moeten kennismaken met kunst en ideegeba-

kreeg in 2004 de hoogste modeonderscheiding van

seerd denken. Op de traditionele manier kun je ze niet

Nederland, de Grand Seigneur.

inspireren. Daarom zou ik van het museum een hang-out plek maken. Gratis en de hele nacht open.’

16

<

fifty wealthiest people. Since when, Mexx has been going downhill. People no longer understand the brand, according to Chadha because it is being made too American. The lack of focus was one reason Chadha left LCI, but it was also the constant pressure and excessive travelling. ‘That’s something for younger people.’ Mind-boggling experience Chadha began traveling young. At eighteen, he left Delhi with three friends on a hitchhiking roundtrip that took in, amongst other places, Turkey, Austria and Scandinavia. ‘It was a mind-boggling experience. You felt your mind open up.’ But he is far from rootless: his passion and desire to pursue a lifelong goal are very Indian. ‘That’s also partly something I inherited from my mother. She was a philanthropist, building schools for blind children.’ Luxury budget hotel It explains why within his companies there is always a cosmopolitan attitude. As with citizenM, a new hotel concept currently with two branches in the Netherlands to be followed in the coming years by three in London, one in Glasgow and another on New York’s Times Square. The idea behind the concept is simple: a luxury budget hotel. To achieve which, Chadha considered what could be cut to keep prices down. ‘Why create a homely environment if everyone nowadays takes their home with them, plugging in their laptop and iPod?’ Conceptual strength ‘The world is no longer driven by products, but concepts. Everything is on-hand.’ So the trick, according to Chadha, is to take what exists and make new concepts out of it: ‘Challenging the status quo. You copy an idea then turn it into something very different to create a real need.’ Chadha is a great art lover. He cites Warhol’s Campbell’s Soup Can, with which the artist commented on industrialization. ‘I’ve always had the urge to understand what an artist means by his work.’ Someday Chadha would like to open a museum in Amsterdam. ‘Young people should learn about art and ideas-based thinking. I’d make the museum a place to hang-out. Free and open all night.’ < 17

18

Het grenzeloze geloof van Ernst Veen, directeur van de Hermitage Amsterdam

‘CEO’s zijn uiteindelijk ook gewoon reizigers op deze planeet’

Met bijna speels gemak vormt Ernst Veen de werkelijkheid naar zijn dromen. Een kolossaal Hermitage aan de Amstel. En bezoekersaantallen boven alle verwachtingen. ‘Ik laat me niet afremmen als ik ergens in geloof.’ Vroeger fietste Ernst Veen regelmatig langs de Amstelhof.

Amsterdamse culturele sector. De onafhankelijkheid van

Dan werd hij geraakt door dat monumentale gebouw

het cultureel centrum is nooit een thema geworden.

uit 1681. Opgetrokken in classicistische stijl van ‘gereformeerde schoonheid’, zoals hij het zelf noemt. Nu is er

Ontmoetingsplek voor culturen

de verwondering. Dat het gelukt is om een ‘ambassade’

‘Mijn hart heeft twee kamers’, zegt Veen. ‘De Nieuwe Kerk

van de Petersburgse Hermitage onder te brengen in dat

en de Hermitage Amsterdam. Het zijn twee prachtige

prachtige gebouw. Met enthousiasme uit Rusland en

instellingen in unieke gebouwen. De Amstelhof is bijna

publieke en private steun uit Nederland. Op tijd gereed

volledig gerenoveerd; het was driehonderd jaar een

ook, in juni 2009. Het is cultureel ondernemerschap en je

verzorgingshuis, maar we hebben de regentenkamer,

kunt Veen zien als een van de founding fathers. Begin ja-

de kerkzaal en de historische keuken zoveel mogelijk in

ren tachtig, hij was net aangetreden als directeur van de

oorspronkelijke staat teruggebracht. In De Nieuwe Kerk

Nationale Stichting De Nieuwe Kerk, ontwikkelde Veen de

is het monumentale altaar blijven staan. Ik vind dat je die

beginselen van het financieringsmodel dat ook de Hol-

achtergrond nooit mag vergeten.’ Rond dat christelijke

landse Hermitage levensvatbaar maakt. Veen deed iets

altaar stonden in het verleden tentoonstellingen als De

waarover de meeste museumdirecteuren alleen heimelijk

Boeddha’s van Siam. En in 2004 was er een grote exposi-

durfden te denken, uit vrees voor pek en veren. Hij trok

tie over de Marokkaanse cultuur. Vlak ervoor werd Theo

sponsors aan om tentoonstellingen te financieren. Tot

van Gogh vermoord. Niet iedereen zag de multiculturele

pek en veren kwam het niet. De Nieuwe Kerk draaide op

verbroedering toen zitten. ‘Er werd gezegd: zou je dat wel

recettes en sponsorbijdragen en was financieel gezond.

doen? Juist wel. De Nieuwe Kerk is een ontmoetingsplek

Zij kreeg geleidelijk een heel eigen profiel in de volle

voor culturen en kan eraan bijdragen dat we begrip

> 19

‘CEO’s are ultimately just visitors to this planet, too.’ With almost nonchalant ease, Ernst Veen has turned his dreams into reality. A vast Hermitage museum on Amsterdam’s Amstel river. And with visitor figures exceeding all expectations. Ernst Veen regularly used to cycle past the Amstelhof and was always impressed by this landmark 1681 building. But now the miracle has been achieved of successfully converting it into an ‘embassy’ of the St.-Petersburg Hermitage. As Director of De Nieuwe Kerk (New Church, in Amsterdam) charitable foundation, which has long exhibited works from St.-Petersburg, Veen developed a financial plan that made a Dutch Hermitage viable, attracting sponsors to fund exhibitions. Never forget The Amstelhof, for 300 years a nursing home, is now almost completely renovated. The Trustees’ Room, chapel and kitchens have as far as possible been returned to their original state. ‘When renovating De Nieuwe Kerk, we retained the altar. I don’t think one should ever forget a building’s origins.’ Beauty and profundity ‘We’re all visitors to this planet. I just want to help make it more livable.’ Veen puts it down to his upbringing. His father is a Protestant minister, the passion he gets from his mother. The pastor’s son has been described as driven, committed and idealistic. ‘But sometimes you get sidetracked. I’ve studied Economics for a while in London, been Chairman of the PPR (Politieke Partij Radikalen, a progressive Green party), and considered a political career. I’ve always sought gravitas. Apparently it’s something in me: there must be beauty but also profundity.’ Business and commitment The renovation of De Nieuwe Kerk took place during a recession, with no chance of subsidy or funding. Veen looked for other partners. ‘Some fear that you sacrifice your independence when you seek support from the businesses community.’ The Way of the World His church connections, artistic exchanges and links with the business world all came together in the one outlandish project. Veen: ‘I got a tip from within my parish that > 20

ik me niet voorstellen. Uiteindelijk kwam ik erachter dat ik met die kunst verhalen kon vertellen en zo zinvol bezig

‘Ik laat me niet afremmen, ook niet door kritiek’

kon zijn. Of het zendingsdrang is? Het is denk ik gewoon een oprecht gevoel van maatschappelijk engagement.’ Business en betrokkenheid In 1981 solliciteerde Veen bij De Nieuwe Kerk, die net gerestaureerd was en een cultureel centrum zou worden. Ze zochten nog een cultureel secretaris. Hij werd gekozen uit 168 sollicitanten. Er was wel een probleem: geld. Veen: ‘We zaten midden in een recessie. Eigen vermogen was er nauwelijks en op subsidie hoefden we niet te rekenen. Dan moet je andere partners zoeken. Ik vind dat je niet alles kunt verwachten van de overheid. Die heeft meer belangen, zoals huisvesting, onderwijs, werkgelegenheid. Voor een bedrijf ziet het er een stuk overzichtelijker uit. Aan de ene kant is er de core business, daarnaast is er maatschappelijke betrokkenheid. Natuurlijk moeten bedrijven in tijden van recessie keuzes maken. Maar hun maatschappelijke betrokkenheid kan niet fluctueren. Dat heb je, of dat heb je niet. Ik vind dat ik daar een moreel appèl op mag doen. Sommige mensen zijn bang dat culturele instellingen aan onafhankelijkheid inboeten wanneer ze steun vanuit het bedrijfsleven zoeken. Ik ben daar nooit van uitgegaan en we zijn nooit in zo’n positie gekomen.’

voor elkaar opbrengen. Tijdens de tentoonstelling kwam

’A crazy, but wonderful idea’

een Marokkaanse vader met zijn zoon naar met toe. Hij

‘Wat er in een mensenleven kan gebeuren’, zegt Veen

zei: meneer, dit is een cadeau voor ons.’

over de ontstaansgeschiedenis van ‘zijn’ Hermitage. ‘Tijdens mijn officiersopleiding trainden we op de silhouet-

Schoonheid en diepgang

ten van Sovjettanks. Nu is de Koude Oorlog voorbij en

‘We zijn allemaal reizigers op deze planeet. Ik wil bij-

staat er een Russisch wereldmuseum in Amsterdam. En

dragen om die planeet beter leefbaar en plezieriger te

het gekke is, dat het allemaal zo zijn weg heeft gevon-

maken. Als ik ergens in geloof, laat ik me niet zomaar

den.’ De relatie met de kerk, de culturele uitwisselingen,

afremmen, ook niet na kritiek.’ Het is de vrucht van zijn

de binding met het bedrijfsleven; het kwam allemaal

opvoeding, zegt Veen. Hij groeide op als zoon van een

samen in dat ene krankzinnige project. Veen: ‘Ik kreeg

hervormd predikant. ‘Mijn vader behoorde tot een vrijzin-

een tip van de diaconie dat het verzorgingshuis de Am-

nige stroming. We gingen naar een openbare school. Dat

stelhof zou verlaten. Dat was in 1996. Of ik belangstelling

was wat, hoor. Hij botste soms met het kerkbestuur, dat

had, want ze wilden voorkomen dat het een bestemming

orthodoxer was. Maar hij bleef zijn eigen gang gaan. De

kreeg als appartementencomplex. Toen wist ik dat dit

passie heb ik van mijn moeder.’

de plek was. Ik had al jaren een bijzondere vriendschap

Een typische domineeszoon, zo is hij wel genoemd.

met Mikhail Piotrovsky, de directeur van de Hermitage

Gedreven, betrokken en idealistisch. Veen: ‘Maak iets van

Sint-Petersburg. We hebben vanaf begin jaren negentig

je leven, daar ging het om. Ik heb dat bewustzijn altijd

samengewerkt om tentoonstellingen uit de Hermitage

meegedragen. Ik kom er wel, dacht ik. Maar soms stoot je

naar De Nieuwe Kerk te brengen. In Sint-Petersburg

je neus. Ik heb een tijdje economie gestudeerd in Londen.

wordt vijf tot zes procent van de collectie getoond. De

Ik heb ook in het hoofdbestuur van de PPR gezeten en

rest ligt opgeslagen in depots. Ik ben er nu zo’n zestig

een politieke carrière overwogen. Wat ik zocht mocht

keer geweest. Het is uitzonderlijk wat daar allemaal ligt.

niet oppervlakkig zijn. Blijkbaar is het iets in me. Er moet

Het is het verhaal van de wereld, van alle culturen. Ik heb

schoonheid en diepgang zijn. Een leven zonder kunst kon

Piotrovsky meegenomen naar de Amstel en het gebouw > 21

the nursing home would leave the Amstelhof in 1996.’

laten zien. Het was een stralende dag. “It’s a crazy, but

Veen had for years been friends with Mikhail Piotrovsky,

wonderful idea”, zei hij.’

Director of the Hermitage in St.-Petersburg. ‘I took Piotrovsky to see the building on the Amstel. He said, ‘It’s a

Mensen meekrijgen

crazy but wonderful idea’.’

‘Mensen moeten ideeën hebben, anders zijn ze grijs. Ook al lijken die ideeën soms nog zo onwerkelijk.’ Hoe krijg je het

Faith

wiel op gang? Veen: ‘Wat dat betreft heb ik een engeltje op

Once the plan was developed, Veen was awarded the

mijn schouder gehad. Kort nadat we de plannen hadden

IJprijs (IJ Prize) for his contribution to Amsterdam’s

gesmeed kreeg ik de IJprijs, als aanmoediging voor mijn

economy. He used the 25,000 guilders to commission a

bijdrage aan de economie van Amsterdam. We hebben in

feasibility study of the Amstelhof. He got another 50,000

De Nieuwe Kerk een presentatie gehouden over het idee

from two bankers. Then the BankGiro Lottery in a very

van een Hermitage in Amsterdam. Ik liet weten het geld

short time came up with EURO 15 million. How did he

van de prijs, 25.000 gulden, te gebruiken om een haalbaar-

manage it all? ‘You need confidence. And to know what’s

heidsstudie te laten doen naar de mogelijkheden van de

important in life. These CEOs are ultimately just visitors,

Amstelhof. Die avond kregen we er 50.000 gulden bij van

too. Behind every institution, every law and regulation,

twee bankiers. Toen ben ik er echt in gaan geloven.’

are people.’

Ondernemers zo ver krijgen om bijna dertig miljoen euro te steken in een schijnbaar onwerkelijk project, is een heel

Imagination

andere kwestie. Een veelgehoord verhaal is dat Veen een

From the start, the Hermitage Amsterdam was a huge

afspraak kreeg bij de BankGiro Loterij om in vijf kwartier

success. The first six months saw 700,000 visitors, twice

zijn verhaal te doen. In heel korte tijd werd hem vijftien

the numbers expected. The opening exhibition ‘In the

miljoen euro beloofd. Wat heeft hij gezegd? Veen doet er

Russian Court: palace and protocol in the 19th century’

een beetje geheimzinnig over. ‘Je moet vertrouwen krij-

clearly captured the public imagination. ‘I’ve always

gen. En je moet weten wat belangrijk is in het leven. Die CEO’s zijn uiteindelijk ook gewoon reizigers. Achter elke

believed the Dutch to be genuinely fascinated by that culture.

<

instelling, elke wet en regel, zitten mensen. De grote opdracht is dat je ze meekrijgt, en zorgt dat jouw droom ook

Ernst Veen

hun droom wordt. Ik weet wat ik wel en niet kan, maar het belangrijkste is dat je met mensen te maken hebt.

Ernst Veen (1946) groeide

Je kunt samen iets tot stand brengen dat van duurzame

op in een predikantenge-

waarde is voor de hele maatschappij.’

zin in Beekbergen. Rond 1966 volgde hij economi-

Het loopt storm

sche studies in Amster-

De eerste keer, in het begin van de jaren tachtig, was Veen

dam en Londen, maar

de recessie te snel af. In 2009 ook. De begroting kwam ech-

voltooide deze niet. De

ter toch nog twee miljoen hoger te liggen, door het veel

Sociale Academie maakte

later beschikbaar komen van de Amstelhof met de daaruit

hij wel af. In 1970 en 1971

volgende prijsindexering. Daar kwam al snel een oplossing

zat hij in dienst en volgde

voor. Veel belangrijker was echter dat het bij de Hermitage

hij een officiersoplei-

Amsterdam vanaf het begin storm liep. In een half jaar tijd

ding cavalerie. Vanaf 1972 was Veen coördinator van

trok het 700.000 bezoekers, twee keer zoveel als verwacht.

politiek-cultureel centrum De Populier in Amsterdam.

Ter vergelijking: het Rijksmuseum trok in dezelfde periode

In 1981 werd hij directeur van de Nationale Stichting

970.000 bezoekers. Wie in de Hermitage Amsterdam rond-

De Nieuwe Kerk in Amsterdam. In 1996 was hij een van

loopt, begrijpt al snel waarom. De openingstentoonstelling

de oprichters van Stichting Vrienden van de Hermitage

Aan het Russische Hof sprak zichtbaar tot de verbeelding bij

Nederland. Veen werd in 2002 directeur van de Stichting

een zeer gemêleerd publiek. Veen: ‘Ik heb altijd geloofd

Hermitage aan de Amstel. Deze functie combineert hij

dat Nederlanders oprecht geïnteresseerd zijn in die cul-

met zijn werk als directeur van De Nieuwe Kerk.

tuur.’ Momenteel is een tweede grote tentoonstelling te

Ernst Veen is gehuwd en heeft een zoon.

zien, Matisse tot Malevich, de meest omvangrijke collectie avant-garde meesterwerken ooit getoond in Nederland. <

22

23

Van links naar rechts: Prof. mr. Carel Stolker, decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden; prof. mr. Steef Bartman, hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Universiteit Leiden; prof. mr. Bob Wessels, hoogleraar Internationaal Insolventierecht aan de Universiteit Leiden, prof. mr. Dirk Visser, hoogleraar Intellectueel Eigendomsrecht aan de Universiteit Leiden; prof. mr. Marielle KoppenolLaforce, advocaat en partner Houthoff Buruma en hoogleraar Internationaal Commercieel Contracteren aan de Universiteit Leiden en prof. mr. Jan Michiel Hebly, advocaat en partner Houthoff Buruma en hoogleraar Bouwrecht aan de Universiteit Leiden. From left to right: Carel Stolker, Dean of Leiden Law School; Steef Bartman, professor of Corporate Law at Leiden Law School; Bob Wessels, professor of International Insolvency Law at Leiden Law School; Dirk Visser, professor of Intellectual Property Law at Leiden Law School; Marielle Koppenol-Laforce, lawyer and partner at Houthoff Buruma and professor of International Commercial Contract Law at Leiden Law School and Jan Michiel Hebly, lawyer and partner at Houthoff Buruma, and professor of Construction Law at Leiden Law School. 24

25

26

Hoe Joost van der Does de Willebois de beurs bestormde

‘Topbanen zijn een vorm van topsport; je moet altijd in topconditie zijn’

Na vijf jaar voorzitterschap vertrekt Joost van der Does de Willebois bij NYSE Euronext Amsterdam. Met een aardig track record, vindt hijzelf. ‘De beurs is weer aantrekkelijk voor ondernemers.’ Heeft een topman een houdbaarheidsdatum? Ja, zegt

de dynamiek van vroeger terug in het gebouw te krijgen.

Joost van der Does de Willebois. ’Topbanen zijn een

Dat is gelukt. De sfeer is heel bijzonder. En net als vroeger

vorm van topsport; je moet altijd in topconditie zijn,

hebben de activiteiten in dit gebouw alles te maken met

zowel mentaal als fysiek. Dus er komt een moment dat je

de mondiale kapitaalmarkten.’

het stokje door moet willen geven. Dat is nodig voor de organisatie, maar ook goed voor jezelf.’ En dus is Van der

Student

Does op 1 juni opgestapt bij NYSE Euronext Amsterdam.

Van der Does is geen oude beursrot die gedurende een

Heel ver vooruit kijkt hij nog niet. Hij is nog niet bezig zijn

loopbaan temidden van aandelen, opties en andere fi-

laatste plannen te smeden. ‘Die plannen komen vanzelf’,

nanciële instrumenten aan de top is beland. Integendeel.

benadrukt de topman aan de vooravond van zijn vertrek

De voormalig student rechten en economie (‘ik kon niet

in zijn werkkamer. In hartje Amsterdam, in het beursge-

echt kiezen’) heeft een paar ingrijpende switches gemaakt

bouw - nog altijd een van de landmarks van het kapitalis-

in zijn loopbaan.

me in Nederland. Een gebouw met een indrukwekkende

‘Als jonge student koos ik voor Groningen. Ik kom uit

historie, dat in de laatste jaren aan de binnenkant ook

een familie van artsen en juristen. Maar ik kan niet tegen

weer bruist. Even leek het min of meer afgelopen met de

bloed, dus de keuze was simpel. Bedrijfskunde, rechten;

beurs in Amsterdam. De fysieke handel, met alle bijbe-

dat waren mijn studieterreinen. Groningen als studiestad

horende geluiden op de beursvloer, was verdwenen.

is prachtig. Je groeit erin en je groeit er vanzelf ook weer

Daardoor leek het gebouw een soort mausoleum, aldus

uit. Dus dat is eigenlijk perfect.’ In de tussentijd kwamen

Van der Does. ‘We hebben er weer alles aan gedaan om

er nevenactiviteiten op het pad. Een studentenvereni-

> 27

‘Ik wilde per se het internationale bedrijfsleven in’

ging met internationale contacten, dat bleek goed te pas-

bers daar willen de aanwezige oliebedrijven nationalise-

sen. Verblijven in Zimbabwe en Ivoorkust volgden; ook

ren. Mijn opdracht: geef een aantal argumenten waarom

destijds landen waar het wel spannend, maar allesbehal-

dat plan van tafel moet. Toen ik daarmee klaar was, kreeg

ve georganiseerd en veilig was. ‘Die periode heeft me wel

ik dezelfde opdracht. Maar dan moest ik me voorstellen

gevormd. Ik wilde per se het internationale bedrijfsleven

dat ik bij de machthebbers van Koeweit behoorde en dat

in. Mijn keuze was gemaakt.’

de mensen aan de andere kant van de tafel van Shell waren. Je leert op die manier snel je te verplaatsen in andere

Beargumenteren

mensen en organisaties en hun motivaties.’

Een loopbaan bij Shell volgde. Hij kon aan de slag, nadat

Shell, daarna ING en nu NYSE Euronext. Het zijn werkge-

hij door de personeelsmanagers uit 1200 aanmeldingen

vers die volgens Van der Does iets gemeen hebben. ‘Ze

was gevist, samen met vier anderen. Het gros bestond

zijn actief en excelleren in mondiale markten. Dat vind

uit Delftenaren. Dus hij was vanaf dag één een vreemde

ik een uitdaging. In al die bedrijven is sprake van een

eend in de bijt. ‘Daar voel ik me prettig bij. Als ik als rela-

continue consolidatie. Bij Euronext is dat ook het geval.

tieve buitenstaander in een omgeving terecht kom waar

Ik was nog niet binnen of de Duitse en de Britse beurs

heel veel mensen zich al heel erg thuis voelen, prikkelt mij

begonnen aan hun besprekingen om samen te gaan.

dat om met frisse ideeën te komen.’

Dan moet je razendsnel schakelen. In de periode dat

Het bijzondere aan de procedure die leidde tot zijn Shell-

wij volop in een enerverende periode zaten, zat ik een

baan was de manier waarop de heren achter de tafel hem

groot deel van de tijd in Parijs. Dan zie je minder van je

dwongen te argumenteren in zijn gesprek. ‘Er werd je een

gezin dan je zou willen. Bovendien, als je dan thuis komt,

situatie voorgelegd. Shell zit in Koeweit en de machtheb-

moet je eerst omschakelen. Dat vond ik zelf erg lastig. >

28

‘Top jobs are a kind of elite sport: you’ve got to stay in peak condition’

After five years as chairman of NYSE Euronext Amsterdam, Joost van der Does de Willebois decided to quit. Leaving a neat track record behind, he thinks himself. ‘The exchange is has recovered its appeal to traders.’ Do business leaders have expiry dates? Yes they do, Joost van der Does de Willebois thinks. ‘Top jobs are a kind of elite sport: you’ve got to stay in peak condition, both mentally and physically. A moment comes when you should pass on the baton. It’s necessary for the organization, but also good for you personally.’ Student years The career of the former law and economics student has undergone some radical switches. As a student in Groningen, Van der Does linked up with student societies with international connections. It led to periods in Zimbabwe and the Ivory Coast, countries that were exciting but far from well-organized or safe. ‘That period has shaped me. I then really wanted to go into international business.’ Empathy A career with Shell followed. During the recruitment process for the Shell job, he was impressed how he was made to argue during his interview. ‘A scenario was laid out. I then had to posit a series of arguments for why that plan should be rejected. When I’d finished, I had to argue the other way, for the plan. That way, you quickly learn how to empathize with other people and organizations, and what motivates them.’ Van der Does feels Shell, his subsequent employer ING, and NYSE Euronext, share something in common. ‘They’re > 29

30 8

Dus in zo’n periode doe je je vrouw en gezin tekort.

all active, and excel, in global markets. My career has

Want voor een topbaan, merkte ik, heb je in bepaalde

seen something of a continuous consolidation. It requires

perioden al je politieke, communicatieve en fysieke

being able to get up to speed quickly, which means you

vaardigheden nodig.’

see less of your family than you’d like. I’ve learnt that in top jobs there are times when you need all your political,

De markt

communication and physical abilities.’

De reputatie van de beurs is groter dan de beurs zelf. De Amsterdamse effecten- en derivatenbeurs biedt werk aan

At the heart of society

175 professionals. ‘Daarmee zijn we geen grote organisa-

With just 175 employees, the Amsterdam stock exchange

tie en dus geen grote werkgever. We zijn bovendien een

is no major employer. But Van der Does impresses on his

platte organisatie. Maar ik houd onze mensen altijd wel

people that the opportunities are huge because they

voor dat de kansen hier juist enorm groot zijn, doordat we

operate day in-day out at the heart of international deve-

dagelijks midden in de internationale ontwikkelingen op

lopments on the capital markets. He reminds them, too,

de kapitaalmarkt opereren. Als je de kansen pakt, kun je

that the stock exchange also sits at the heart of society.

ook in een relatief kleine organisatie enorm snel groeien.’

Making it, in Van der Does’ eyes, about something far

Van der Does houdt zijn mensen ook altijd voor dat de

more profound than simply numbers.

beurs middenin de samenleving staat, letterlijk, en dat beursmensen zich daar bewust van moeten zijn. ‘Elke

Upturn

krant ruimt pagina’s voor de beurs in. We lijken over

Though Amsterdam has lost out in the international

cijfers te gaan, maar we gaan natuurlijk over iets wat veel

financial world, Van der Does foresees an upturn, through

dieper gaat. We maken het met elkaar mogelijk dat de

investments in young, dynamic, fast-growing businesses.

kapitaalmarkt werkt.’

He also feels these new companies offer a source of inspi-

Een markt die wat Van der Does betreft veel verder gaat

ration for financial institutions, as the smaller boutiques

dan alleen het wereldje van multinationals. ‘Juist de klei-

can better guide these companies than the banks, which

ne en middelgrote bedrijven hebben veel aan de beurs.

he believes have become too big to be able to support

Of ik kan beter zeggen: ze kúnnen daar veel aan hebben.’

smaller firms.

<

Decennialang groeide het aantal noteringen van kleinere ondernemingen. Na de millenniumwisseling keerde het gekocht of verdwenen om andere redenen. Vaak omdat

Joost van der Does de Willebois

andere kapitaalverschaffers, zoals private equity, aantrek-

Joost van der Does de

kelijker leken. ‘Voor ons als beurs is het goed nieuws dat

Willebois (1959) was tot 1

die andere kapitaalvormen zeker niet zaligmakend zijn

juni 2010 CEO van Euronext

gebleken. Voor de buitenwacht lijkt het misschien nog

Amsterdam en lid van het

niet zo, maar er komt weer meer belangstelling voor de

Management Committee

beurs bij kleinere ondernemingen. Het is aan ons om de

NYSE Euronext. Hij is afge-

toegang zo gemakkelijk mogelijk te maken.’

studeerd in Nederlands recht

Amsterdam heeft onmiskenbaar wat aan belang ingeboet

aan de Rijksuniversiteit van

in de internationale financiële wereld. ‘Maar’, zegt Van

Groningen. Van der Does de

tij. Bedrijven werden van de beurs gehaald, werden op-

der Does, ‘juist door te investeren in nieuwe dynamiek, in

Willebois begon zijn carrière

nieuwe noteringen van jonge, snelgroeiende bedrijven,

in 1984 bij Royal Dutch Shell plc. In 1998 volgde zijn benoe-

verwacht ik weer een opleving. In de loop van de geschie-

ming tot directeur bij ING Groep. Hij begon als directeur van

denis heeft de beurs vaker moeten terugkomen van een

Postbank N.V. en werd in 2000 directeur strategie en com-

mindere periode. Dat er nieuwe, kleinere bedrijven naar

municatie van ING Groep en in 2002 lid van de directie van

de beurs gaan, biedt ook weer inspiratie voor financiële

ING Bank Nederland. In 2004 werd hij aangesteld als CEO

instellingen, vaak de wat kleinere, gespecialiseerde bou-

Euronext Amsterdam, CFO en lid van de Raad van Bestuur

tiques, om die bedrijven te begeleiden. De grote banken

van Euronext N.V. In april 2007 werd hij ook benoemd tot lid

zijn in veel gevallen te groot geworden om die minder grote bedrijven daarin te ondersteunen.’

van het Management Committee van NYSE Euronext.

< 31

32

Ronald Latenstein van Voorst wil het anders doen

‘Mijn generatie bestuurders is van de vernieuwingen’

Volgt Ronald Latenstein de mode of is de mode Ronald Latenstein? SNS Reaal’s CEO liet zich in zijn eerste jaar kennen als een ethische bestuurder. ‘Ik wil bijdragen aan een meer maatschappelijk gewortelde financiële wereld.’

Als Ronald Latenstein van Voorst vertelt over de wijze

concern benadrukken. ‘Het oude dna van SNS Reaal dat

waarop hij SNS Reaal positioneert in het nieuwe banken-

we onderweg uit het zicht zijn verloren, moeten we meer

landschap, lijkt het bijna alsof de CEO er zelf niet toe doet.

terughalen’, zegt Latenstein. ‘Een historie van maatschap-

Latenstein steekt van wal met een verhaal over de aan-

pelijke verantwoordelijkheid en deels met wortels in de

gescherpte strategie, hoe ideeën van onderaf komen en

vakbeweging. Ik denk dat we daar een authentieke en

dat hijzelf maar een onderdeel is van dat grote geheel. De

geloofwaardige claim op kunnen leggen.’

nederige bestuurder. Vóór pakweg 2008 was hij zeldzaam binnen het domein van banken en verzekeraars. Daarna

Orde op zaken stellen

won hij terrein. ‘Oude’ bestuurders bonden in, terwijl

Latenstein zelf lijkt een authentieke claim te kunnen

een nieuwe generatie topmannen de bescheidenheid

leggen op het imago ‘ethische bestuurder’. De keuze

predikt. Latenstein is van die nieuwe generatie. Een jaar

om hem als CEO aan te stellen werd wel geduid als een

geleden volgde hij Sjoerd van Keulen op als CEO van de

koerswijziging. Latenstein, rijzige gestalte, is meer dan

bankverzekeraar, na een periode van dertien jaar als CFO

eens neergezet als een idealist. Hij oogt jongensachtig en

van achtereenvolgens SNS Bank en later SNS Reaal. Onder

wanneer hij het heeft over nederigheid en klantgericht-

Latenstein zal worden gefocust op drie productgroe-

heid, dan ‘schuurt dat niet’. Ook zijn bewondering voor U2

pen (hypotheken en vastgoedfinancieringen, sparen en

trok de aandacht. Niet zozeer omdat hij Achtung Baby hun

beleggen en verzekeren en pensioenen) en vijf hoofd-

beste plaat vindt. Meer omdat hij het maatschappelijke

merken: SNS Bank, Reaal, ASN Bank, SNS Property Finance

engagement van voorman Bono waardeert. Latenstein

en Zwitserleven. Die labels moeten de identiteit van het

herkent zich wel in dat beeld. ‘Het is inderdaad zo dat ik > 33

zingeving belangrijk vind, en dat ik wil bijdragen aan een meer maatschappelijk gewortelde financiële wereld.’ Toch is het niet zo dat hij wordt gedreven door een soort van filantropisch ideaal, benadrukt hij: allereerst telt natuurlijk het resultaat. ‘Het belangrijkste is dat we financieel orde op zaken te stellen, kunnen groeien en ons duidelijk positioneren binnen een geconsolideerd bankenlandschap. Dat hebben we in 2009 ook gedaan.’ Hij verwacht op korte termijn geen grote veranderingen binnen die wereld, ook niet na de gedwongen splitsing van ING vanwege staatssteun. SNS Reaal kreeg ook steun van de overheid, maar mag de combinatie bank/verzekeraar van de Europese Commissie handhaven. Ondanks externe kritiek op het model zegt Latenstein te geloven in de levensvatbaarheid. ´Ik denk dat er voor ons veel synergie in zit. Als tweede levensverzekeraar van Nederland en vierde retailbank hebben we daar ook een prima uitgangspositie voor. We bedienen consumenten en het mkb met een puur Nederlandse focus. Dat is iets heel anders dan bankverzekeraars die over de hele wereld opereren.´ Regels niet maatgevend Latenstein volgde in Nederland het vwo, studeerde heao bedrijfseconomie, volgde een mba en volgde op Harvard enkele cursussen. Het duurde even voordat hij werd gegrepen door de financiële wereld. Hij zette zich naar eigen zeggen af tegen de geijkte patronen en ging eerst naar de koksschool. Na een half jaar stopte hij daarmee en solliciteerde hij bij de crediteurenadministratie van een Amerikaanse oliemaatschappij. Daarna kreeg hij de geest en vervulde hij verschilde financiële functies in binnen- en buitenland. Is er nog iets over van die tegendraadse adolescent? Latenstein: ‘Dat wordt natuurlijk vanzelf minder. Het is niet zo dat ik steeds de behoefte voel om me ergens tegen te verzetten. Maar ik zou bijvoorbeeld niet toelaten dat SNS Reaal een zaak wordt die helemaal opgaat in structuren. Ik geloof dat we wendbaar zijn en dat moet ook. Natuurlijk is er ook bij ons een bepaalde mate van bureaucratie. Dat is zo in elke grote organisatie. Maar de regels mogen niet maatgevend zijn. De basis moet liggen in waarden en normen. Soms betekent het dat je verder gaat dan de regels voorschrijven, omdat je als organisatie ergens in gelooft. Zo’n ethisch besef moet in een organisatie bestaan. Anders krijg je ticking the box, in plaats van een inhoudelijke beoordeling op basis van waarden en normen. 34

>

‘I try to come over as sensitive’

‘Er is geen ruimte meer om keuzes uit te stellen’

Is Ronald Latenstein van Voorst following the trend, or setting it? SNS Reaal’s CEO has in his first year already shown himself to be an ethical leader. ‘I want to contribute to a financial world with deeper roots in the community.’ A year ago Ronald Latenstein van Voorst succeeded Sjoerd van Keulen as CEO of the bank insurers. Under him, the company will focus on six product groups (mortgages and real estate financing, savings and investments, and insurance and pensions) and five main brands: SNS Bank, Reaal, ASN Bank, SNS Property Finance and Swiss Life. These brands must underpin the identity of the Group. ‘We’ve got to bring back the old SNS Reaal DNA, which we lost sight of somewhere along the way’ explains Latenstein. ‘A history of social responsibility rooted partly in the trade union movement.’ Getting your house in order Latenstein considers having a deeper purpose important and wants to contribute to a financial world with stronger roots in the community. Nevertheless, he emphasizes, results come first. ‘The most important thing is that financially we get our house in order, and can grow and position ourselves clearly within a consolidated banking landscape.’ He expects no changes over the short-term. Despite government support, SNS Reaal is allowed to

Persoonlijk leiderschap

maintain its dual banking and insurer roles, a combina-

Latenstein zegt nadrukkelijk interactie te zoeken met de

tion Latenstein believes is still viable. ‘I think that for us it

verschillende organisatielagen. ‘Ik geloof niet per se in

has many synergies.’

het Angelsaksische model. Daarin mis je te veel de feedback. Ik ben ervan overtuigd dat mensen in een organi-

Rules don’t set standards

satie samen moeten zoeken naar een te volgen richting.’

Having got his university-entry high school diploma,

Het is zeker geen kritiek op Van Keulen, zegt hij. Laten-

Latenstein ignored the pre-ordained path and went to

stein werkte zeven jaar uitstekend met hem samen. Maar

catering college. Six months later he left, and later went

ze verschillen wel. ‘Sjoerd was een andere leider. Alleen

on to fulfill various financial positions at home and

> 35

al omdat er een fors leeftijdsverschil is tussen ons. Hij zat

culturen te begrijpen. Maar ik heb vooral geleerd om me

iets meer op afstand van de organisatie, terwijl ik meer

te onthechten. We gingen altijd weer weg.’

betrokken ben en probeer te verbinden. Maar ik geloof

Bij SNS Reaal bevindt hij zich weer tussen verschillende

ook in persoonlijk leiderschap en verantwoordelijkheid

bloedgroepen. Het concern nam de laatste jaren onder

voor een strategie, net als Sjoerd van Keulen, overigens.’

meer Zwitserleven, AXA en Bouwfonds over. Helpt zijn

Is dat tekenend voor de nieuwe generatie topmannen

achtergrond om een geheel te smeden? ‘Ik denk dat

van financiële instellingen? ‘Mijn generatie is in ieder ge-

een duidelijke strategie belangrijker is. Je verbindt al die

val een generatie van de vernieuwingen. De crisis is voor

verschillende medewerkers op één gezamenlijk doel en

ons een formatieve ervaring en er is geen ruimte meer

op één set kernwaarden. Bij SNS Reaal zijn dat Eenvoud

om keuzes uit te stellen. We moeten allemaal op zoek

in geldzaken en Geef! Pas in tweede instantie is mijn

naar een nieuw imago, letten op prikkels van buitenaf. Re-

achtergrond nuttig. Van mijn ouders heb ik geleerd dat

putatie was vroeger vooral een boardroom issue. Tegen-

je hard moet werken om bepaalde issues op te lossen.

woordig moet je naar buiten om je reputatie te bescher-

Binnen SNS Reaal zoek ik het debat en probeer ik mezelf

men en je maatschappelijke kant te belichten. We zaten

kwetsbaar op te stellen. Ik wil laten zien dat ik bena-

in een veilige verticale wereld in silo’s die recht overeind

derbaar ben en probeer een voorbeeld te geven. Door

stonden, soms te ver verwijderd van de werkelijkheid. Nu

bijvoorbeeld mee te draaien in onze winkels. Simpele

moeten we het vertrouwen herstellen en ons verbinden

dingen. Het is geen Cape Canaveral.’

met stakeholders.’

Die benaderbaarheid heeft soms ook een keerzijde. Toen bekend werd dat Latensteins totale beloningspak-

Benaderbaarheid

ket werd teruggeschroefd met 30 procent, maar dat

Latenstein leerde al vroeg om aansluiting te zoeken bij

– vanwege zijn nieuwe functie – zijn basissalaris met 7

verschillende culturen. Zijn moeder is burgemeester, zijn

procent omhoog ging, kreeg hij nogal wat reacties uit

vader werkte voor Buitenlandse Zaken. ‘We woonden in

de organisatie. Daar zaten ook heel wat negatieve bij,

landen waar iets moest gebeuren. India, Kameroen, de

zegt hij. ‘Maar dat hoort er bij. Ik reageer er wel altijd op’.

Filipijnen, Nigeria. Dat doet iets met je gevoel voor de maatschappij, want je ziet wat er mis is en probeert die

Naar méér eigen verantwoordelijkheid Latenstein wil SNS Reaal dezelfde benaderbaarheid laten

Ronald Latenstein van Voorst

36

uitstralen. ‘Om marktaandeel te winnen moeten we dat beter tot uitdrukking brengen. Het gaat samen met de

Ronald Latenstein van

belangrijke verantwoordelijkheid om de klant goed in te

Voorst werd in 1964

lichten. Maar ik denk dat de crisis óók heeft aangetoond

geboren in New Delhi. Hij

dat consumenten eigen verantwoordelijkheid moeten

studeerde heao bedrijfs-

nemen.’ Er is daarin wel een maatschappelijke rol weg-

kunde, haalde een MBA

gelegd voor de bankverzekeraar, zegt hij. ‘Wij willen

met finance & accounting

toe naar een onafhankelijke propositie met partners,

als specialisatie en volgde

om financiële educatie te stimuleren. Jongeren krijgen

verschillende cursussen bij

tijdens hun schoolperiode meer seksuele voorlichting

Harvard en Insead.

dan financiële voorlichting. Op het ROC Utrecht heeft 70

Latenstein vervulde diverse

procent van de jongeren schulden. Ik denk niet dat ik er

financiële functies in

ver naast zit als ik stel dat dit representatief is voor de rest

binnen- en buitenland. In 1995 werd hij CFO bij SNS Bank,

van de ROC’s. Wij willen eraan bijdragen dat financiële

in 2002 kreeg hij dezelfde positie bij Insinger de Beaufort.

educatie een plek krijgt in het onderwijs. Op een wijze

Het jaar erna keerde hij weer terug en werd hij CFO van SNS

die iPod-proof is en jongeren aanspreekt, zodat ze in een

Reaal. In 2009 werd Latenstein benoemd tot CEO.

vroeg stadium weten wat de waarde van geld is en hoe ze

Latenstein is getrouwd en heeft drie kinderen.

ermee om kunnen gaan.’

<

abroad. According to Latenstein, that stubborn streak has dimi­nished over time, though he refuses to accept SNS Reaal as a company run by rules. ‘The rules can’t set the standard. The basis must be norms and values. That means you sometimes go beyond what the rules require because as an organization you believe in something.’ Renewal ‘My generation is a generation of renewal. The crisis has been a formative experience for us and there is no room to postpone choices, ‘says Latenstein. ‘Reputation used to be a boardroom issue. Now you need to defend your reputation externally and let the world see your socially responsible side.’ Approachability Latenstein grew up in countries where things needed to happen: India, Cameroon, the Philippines, Nigeria. ‘You see what’s wrong and try to understand those cultures,’ Latenstein says. ‘But mainly I learnt to detach myself: we always left again.’ But any lessons from his upbringing are no substitute for a clear strategy. ‘You must connect all these different employees to one shared goal and one set of core values. I therefore try to present myself as someone sensitive. I want to show that I’m approachable, and try to set an example.’ He wants SNS Reaal to radiate that same accessibility, which fits with giving the customer high quality information. ‘The crisis has also shown that consumers need to take their own responsibilities, too. We want to establish a scheme with independent partners to stimulate financial education.’ 

<

37

38

Houthoff Buruma

Ellen de Bruijne (links), oprichter en eigenaar van Galerie Ellen de Bruijne Projects en Jan van der Horst, advocaat en partner bij Houthoff Buruma en voormalig lid van de Kunstcommissie van Houthoff Buruma. Ellen de Bruijne (left), founder and owner of Art Gallery Ellen de Bruijne Projects; and Jan van der Horst, lawyer and partner at Houthoff Buruma, and former member of Houthoff Buruma’s Fine Arts Commission. 39

40

Balans zoeken met Jozias van Aartsen

‘Ik kan niet zeggen: ik wil het geheel anders’

Jarenlang was hij boegbeeld in de Tweede Kamer voor de VVD. Nu staat hij boven de partijen als burgemeester van Den Haag, de ambitieuze juridische hoofdstad van Europa. In de perceptie van de meeste Nederlanders is Den Haag

Botte bijl

een stad met twee gezichten. Enerzijds de stad die in

De juiste balans vinden, daar draait het volgens Van Aart-

de afgelopen decennia regelmatig in opspraak kwam

sen bijna altijd om. Als het gaat om het Den Haag van de

vanwege voetbalrellen en problemen in volkswijken.

gewone man bijvoorbeeld, gaat het om de balans tussen

Anderzijds de stad van de elite, de mooiste winkelstraten

repressie enerzijds en het bieden van kansen anderzijds.

én de stad waar belangrijke, mondiaal erkende juridische

‘Als eindverantwoordelijke voor de openbare orde heb

instituten zijn gevestigd.

je niet oneindig middelen tot je beschikking. Je kunt je

Buiten Nederland is Den Haag, zonder concurrentie, dé

stad niet in een kleine politiestaat veranderen. Dat is ook

juridische hoofdstad van Europa. Een stad waar honder-

nergens voor nodig. Je zult dus de positieve krachten die

den, soms duizenden juristen neerstrijken om deel uit

in mensen en in wijken schuilen, moeten mobiliseren. Je

te maken van internationale tribunalen of de juridische

moet ze medeplichtig maken aan een ordelijk verloop

hoofdkwartieren van tal van instellingen.

van evenementen. Dat vind ik veel interessanter om mee

Aan burgemeester Jozias van Aartsen de taak om het

bezig te zijn dan om te tellen hoeveel agenten ergens

mooie internationale imago te koesteren en uit te bou-

heen moeten om de orde te handhaven.’

wen en tegelijkertijd het andere Den Haag, bekend van

Al meerdere keren heeft Van Aartsen de inzet van te veel

andersoortige uitdagingen, in goede banen te leiden.

agenten kunnen voorkomen aan de vooravond van

> 41

I can’t say: ‘no, I want it done completely differently’ For years he was the figurehead of the VVD (the centre-right People’s Party for Freedom and Democracy) in the Dutch parliament. Now Jozias van Aartsen stands above party allegiance as Mayor of Den Haag, the ambitious legal capital of Europe. For foreigners, Den Haag, or The Hague, is the undisputed legal capital of Europe, a city where hundreds sometimes thousands of lawyers gather to participate in international tribunals or to work at the legal headquarters of one of its many legal institutions. As mayor, Van Aartsen has the task of nurturing and enhancing the city’s strong international image while simultaneously ensuring the development of the ‘other’ The Hague remains on track. Van Aartsen is a committed liberal who tends not to think in terms of Left and Right, but he makes it plain that he is someone who believes in smart power. ‘A combination of hard and soft authority. When you set clear boundaries, people know where they stand. In some ways, I make people complicit. Make them aware of their responsibilities. The advantage of this approach is that it produces better results without you as a local authority having to commit all available resources.’ Van Aartsen admits to being sometimes a little jealous of countries where mayors are directly elected. ‘It’s a fact we’re not yet that far in the Netherlands, but it would be wonderful if it were to happen one day. As a mayor in this country, you don’t have much direct power. The city council determines policy and the mayor can’t then say, ‘I want it done completely differently’. I can set policy regarding public order and security issues. Something I enjoy, I must confess. Particularly as in a city that’s such a tangible area.’ Legal capital The Hague is working on strengthening its position as a legal capital. ‘It’s nice to see how things enhance one other. When so many highly-educated lawyers from all over the world come here, then you want to be able to offer those people something. As the city council, we think hard about how we can develop the cultural and recreational aspects of our city and region. We also study closely the housing preferences of all these new residents. Many only live in The Hague for a few years and have high accommodation demands, so the supply then has to be there.’ 42

>

moeilijk in te schatten evenementen. ‘Dan ga ik gewoon

zo goed mogelijk overbrengen. De clou is dat die invloed

praten met mensen uit de groepen waarvan iedereen

voor de buitenwereld niet al te zichtbaar is. Ik ben bij-

verwacht dat de problemen gaan komen. Ik maak ze in

voorbeeld een groot voorstander van de brede buurt-

zekere zin medeplichtig. Ik wijs ze op hun verantwoor-

school, die ook voor en na schooltijd opvang biedt. Maar

delijkheden. Als je meteen met de botte bijl ergens in

ik ben géén wethouder van onderwijs. Ik draag ideeën

gaat, roept dat veel weerstand op. Terwijl ook mensen

aan, in de binnenkamer. De burgemeester kan wel het

van wie altijd wordt gezegd dat het raddraaiers zijn, het

openbare orde - en veiligheidsbeleid mee bepalen. Dat is

prettig vinden om evenementen niet te laten ontsporen.

een prettige rol, moet ik bekennen. Vooral omdat het in

Het voordeel van die aanpak is dat het resultaat beter is

een stad zo concreet is.’

zonder dat je alle beschikbare middelen als gemeente hoeft in te zetten.’

Smart power

Veiligheid in de stad is volgens Van Aartsen meer dan

Van Aartsen is een overtuigd liberaal en is niet zo van het

alleen politie. Het gaat om de infrastructuur in de stad, de

denken in linker- en rechtervleugels. Wel maakt hij keer

straatverlichting, de inrichting van pleinen. En uiteindelijk

op keer, ook in het interview, duidelijk dat hij een man is

gaat het ook om het onderwijsbeleid. ‘Daar kun je als

die houdt van smart power. ‘Een combinatie van hard en

burgemeester wel degelijk je visie op geven. In Den Haag

soft power. Als je heldere grenzen stelt, weten mensen

zijn we erg ver met een systeem van voor- en naschoolse

waar ze aan toe zijn. Maar alleen maar met de harde hand

opvang. Dat gaat enorm schelen in de aanpak van pro-

regeren, leidt niet tot een prettige samenleving.’ Die ma-

blemen.’

nier van denken is de reden dat Van Aartsen vrijwel altijd een redelijk gunstige pers heeft gehad, ook ter linker-

Gekozen burgemeester

zijde. Een te geprononceerd imago – te links of te rechts –

Na een lange en meestentijds zeer succesvolle loopbaan,

past niet bij een burgemeester die zijn stad een volgende

met twee ministerschappen (het toenmalige Landbouw,

fase in wil loodsen. In Den Haag – dé demonstratiestad

Natuurbeheer en Visserij en Buitenlandse Zaken), kan het

van Nederland – kom je ook niet ver, meent Van Aartsen,

niet anders of hij moest wennen aan de burgemeestersrol.

als je iedereen die ergens anders over denkt, te hard

Een positie die weliswaar veel aanzien heeft, maar waar

tegemoet treedt. ‘Wij hebben hier in de stad en de regio

van macht nauwelijks sprake is. Het is simpel, zegt Van

een sterk ingespeeld team op het gebied van veiligheid.

Aartsen. ‘Als burgemeester heb je niet veel directe macht.

Wekelijks is hier overleg over de demonstraties die op de

Je staat boven de partijen. De raad bepaalt het beleid. Je

agenda staan. We kunnen doorgaans razendsnel beoor-

bent er als burgemeester dichtbij. Je kunt wel degelijk je

delen waar politie-inzet voor nodig is. We weten allemaal

visie geven, maar het is toch echt anders dan wanneer je

precies wat we moeten doen in het geval de zaken anders

een burgemeester bent die direct gekozen zou zijn.’

lopen. Dat is het voordeel als je als regeringshoofdstad al

Van Aartsen kijkt, bekent hij, wel eens met een lichte

decennia veel te maken hebt met demonstraties.’

vorm van jaloezie naar de landen waar de burgemeester direct wordt gekozen. ‘Het is een feit dat we in Neder-

Juridische hoofdstad

land nog niet zover zijn, maar het zou prachtig zijn als

Het perspectief voor ‘zijn’ stad is prachtig. Dat perspectief

het er ooit van komt. Met een jaar of tien zal het zover

is hem deels in de schoot geworpen, realiseert hij zich,

zijn. Dan moet je, als je burgemeester wilt worden, eerst

omdat Den Haag al heel lang bezig is om de positie als

campagne voeren en een visie op je stad neerleggen

juridische hoofdstad te versterken. ‘Maar het is zo mooi

bij de burgers. Dat heeft voordelen.’ De toegevoegde

om te zien hoe alles elkaar versterkt. Daar sturen we ook

waarde van een burgemeester anno 2010 is onder meer

nadrukkelijk op. Als hier allemaal hoogopgeleide juristen

de visierol. ‘De raad bepaalt het beleid. De burgemeester

uit alle hoeken van de wereld naartoe komen, dan wil je

kan niet zeggen: “Ik wil het geheel anders.” De burge-

die mensen ook iets bieden. Die mensen werken hard,

meester heeft als voorzitter van de raad wel invloed. Ik

maar ze willen ’s avonds ook ergens kunnen eten. Ze wil-

kan zaken agenderen en mijn visie op bepaalde thema’s

len genieten van cultuur, van theater. Als stadsbestuur

> 43

‘Je kunt je stad niet in een kleine politiestaat veranderen’

To Van Aartsen’s delight, The Hague has managed to at-

denken we heel erg mee hoe we de culturele en recrea-

tract several large institutions, including the International

tieve kant van onze stad en de regio kunnen uitbouwen.

Criminal Court and, more recently, Eurojust. ‘It’s good for

Ook kijken we goed naar de woonwensen van al die

the images of both the Netherlands and The Hague. But

nieuwe Haagse bewoners. Veel van die mensen wonen

I think it’s even more important that it increases employ-

hier maar een paar jaar en stellen hoge eisen aan hun

ment within the city, the best recipe for creating a city

woning. Dat aanbod moet er dan wel zijn.’

where people feel content. Everyone benefits.’

Tot zijn tevredenheid ziet Van Aartsen dat Den Haag de ene na de andere grote instelling weet binnen te halen.

Van Aartsen wants to make the idea of The Hague as the

Eerder al het Internationaal Strafhof. En nu Eurojust, het

city of Peace and Justice accessible to everyone. ‘I want all

orgaan dat als Europees Openbaar Ministerie fungeert.

the institutions we have here to hold open days. People

De aanwezigheid van zo’n club leidt ook weer tot de

should be able to visit the legal Halls and Courts. What­

komst van non-gouvernementele organisaties. ‘Interna-

ever else, it should be possible for the region’s school-

tionaal werkt dat in ons voordeel. Het is goed voor het

children to make school trips to these places. For young

imago van Nederland en van Den Haag. Maar ik vind

people, it’s so enriching to at a young age learn more about the world of justice.’

het nog belangrijker dat de werkgelegenheid in de stad <

Jozias Van Aartsen Jozias Johannes van Aartsen

toeneemt. Iedereen profiteert ervan mee. En als liberaal ben ik me ervan bewust dat een goede werkgelegenheid het beste recept is voor een stad waar de bevolking zich prettig voelt.’

(1947) volgde het gymnasium en studeerde rechten (niet

Toegankelijk

afgestudeerd). Zijn politieke

Een grote wens van Van Aartsen is om de positie van Den

loopbaan begon in 1970 als

Haag als stad van Vrede en Recht voor iedereen toegan-

fractiemedewerker bij de

kelijk te maken. ‘Ik maak me er sterk voor dat alle instel-

VVD. Voordat hij burgemees-

lingen die we hier hebben open dagen hebben. Je moet

ter van Den Haag werd, was

de paleizen en gerechtshoven kunnen bezoeken. Alle

hij onder meer secretaris-ge-

scholieren uit de regio zouden sowieso hier met uitstap-

neraal (Binnenlandse Zaken),

jes terecht moeten kunnen. Het is voor jongeren absoluut

minister van LNV en minister van Buitenlandse Zaken. Van

een verrijking als ze op jonge leeftijd meer leren over

Aartsen was bij elkaar ongeveer viereneenhalf jaar lid van de

de wereld van recht. We moeten het recht toegankelijk

Tweede Kamer voor de VVD.

maken voor iedereen. Dat zie ik als een mooie uitdaging voor Den Haag.’

44

<

45

Loet Venrooy (links) advocaat en partner Banking & Finance bij Houthoff Buruma, prof. dr. Joseph McCahery (midden), Programme Director van Duisenberg school of finance en Jeroen van Loon (rechts), Managing Director van Duisenberg school of finance. Duisenberg school of finance is opgericht door de Nederlandse financiële sector met het doel toptalenten op te leiden tot de nieuwe financiële leiders. Duisenberg school of finance en Houthoff Buruma zijn een samenwerking aangegaan om een brug te slaan tussen de academische wereld en het bedrijfsleven. Loet Venrooy (left), Banking & Finance partner at Houthoff Buruma; professor Joseph McCahery (centre), Programme Director at Duisenberg school of finance and Jeroen van Loon (right), Managing Director of Duisenberg school of finance. Duisenberg school of finance has been established by the Dutch financial sector with the aim of preparing top talents to become financial leaders. Duisenberg school of finance and Houthoff Buruma have entered into a collaboration to help bridge the gap between the academic and business worlds in the Netherlands. 46

47

Stelling nemen met Huub Willems

‘Ik ga mijn eigen gang’

De slinger van de juridische klok slaat altijd weer te ver door. Zegt Huub Willems. Hij heeft er bijna een halve eeuw in de juridische wereld op zitten. Zijn studententijd meegeteld is hij inmiddels 46 jaar

stelling te nemen. Tegen de machthebbers in Den Haag

betrokken bij het recht. In vele functies, maar hij is vooral

bijvoorbeeld. Hij heeft de indruk dat in Nederland het

bekend geworden als voorzitter van de Ondernemings-

recht vaker dan voorheen wordt gebruikt voor gouver-

kamer, een functie die hij tot 2009 bekleedde. Een plaats

nementele, politieke doelstellingen. Recht wordt in zijn

waar je onvermijdelijk onder het vergrootglas van politici,

ogen vaker een instrument van de machthebbers. Hij is

journalisten en ondernemers ligt. Het kan hem weinig

daar beducht voor. ‘Zoiets hoort niet.’ Willems houdt er

schelen, dat hij nauwgezet gevolgd wordt. ‘Ik ga mijn

niet van als de sterken, de machthebbers, misbruik maken

eigen gang.’

van het recht. Helaas, constateert hij, zien de mensen die het nu in de politiek voor het zeggen dat soms anders. ‘Je

Misbruik

maakt nauwelijks een kans tegen een overheid als die jou

Hij is eigenwijs, eigengereid, eigenzinnig. Zeggen men-

als burger in de tang wil nemen.’

sen die hem kennen én mensen die hem niet kennen, maar hooguit een beeld van hem hebben gevormd

Boos

door de continue stroom van media-aandacht. Voor een

Willems is een fervent stukjesknipper. Als hij iets leest wat

eigenwijze, eigengereide en eigenzinnige man blijkt hij

hem buitengewoon interesseert, veelal in NRC Handels-

echter een bijzonder innemende man om te interviewen.

blad, dan knipt hij het uit om er later iets mee te kunnen.

Hij vertelt graag, neemt alle moeite om diepere inzichten

Zo schiet hem te binnen dat hij onlangs een kort artikel

in de ontwikkeling van de rechtspraak op een toegan-

in de krant las. Over een Poolse mevrouw die zei dat het

kelijke manier te duiden. Ook niet onbelangrijk: Willems

twintig jaar geleden in de landen waar zij woonde, Polen

neemt geen blad voor de mond. Voor een rechter is dat

en het toenmalige Oost-Duitsland, minder erg was wat

vrij uitzonderlijk. De meesten nemen hun beslissingen en

de overheid zich juridisch permitteerde. ‘Die mevrouw

lichten die weinig toe in het publieke debat. Hoe anders

was daar gevlucht om dit soort praktijken te ontlopen. En

is Willems. Hij zoekt de media graag op en durft dan ook

wat denk je? Twintig jaar later is de overheid in Neder-

48

>

49

‘I follow my own course’

‘The legal pendulum always swings back too far’ argues Huib Willems, who has himself worked in the legal world for almost half a century. Willems is best known as one of The Netherlands’ most senior judges, President of the Ondernemingskamer (the Enterprise Chambers of the Amsterdam Court of Appeal), a position that inevitably comes under the closest scrutiny of politicians, journalists and business people. It doesn’t concern him too much to be watched so closely. ‘I follow my own course.’ Willems is regarded by many as conceited, headstrong, stubborn, but he is quite charming as an interviewee. He is expansive and makes every effort to provide his deeper insights into developments within jurisprudence in a way that is accessible. It is also noteworthy that he is not one to mince his words, fairly exceptional for a judge. Willems has the impression that in The Netherlands that more than previously the law is used for governmental and political ends, as an instrument for those in power. ‘This sort of thing shouldn’t happen.’ Unfortunately, he feels, today people in politics sometimes see that, let’s say, differently. ‘You’ve little chance as a citizen if the government really wants to go for you. The citizen should always know they’re safe with respect to the State. A feeling that should be cherished. The law is there to protect citizens against government.’ 50

>

‘De rechtsgang moet je zeker als minister niet willen belemmeren’ land hard op weg om verder te gaan dan verstandig is. De burger moet zich altijd veilig weten ten opzichte van de staat. Dat gevoel zou je moeten koesteren. Het recht behoort de burger te beschermen tegen de overheid.’ Hij maakt zich regelmatig boos, erkent hij. Zoals recentelijk op inmiddels demissionair minister Rouvoet. ‘Die werd door de Nationale Ombudsman op de vingers getikt. De Ombudsman, toch iemand met een ontzaglijk belangrijke rol in deze samenleving en bovendien een onberispelijk man, verzoekt om juridische toetsing van het beleid van Rouvoet. En wat zie je dan? Rouvoet is beledigd en vindt het onzin. Dat is echt ongelooflijk jammer. De rechtsgang moet je zeker als minister niet willen belemmeren.’ Nog een voorbeeld: burgemeesters. ‘Die hebben een ongekende macht om in te grijpen in hun gemeente. Zonder rechtsgronden. Daar horen rechters over te gaan. Er zijn meer dan voldoende regels om achteraf mensen die regels overtreden, te bestraffen. Doordat burgemeesters op voorhand al het recht willen bepalen, marginaliseren ze de rol van rechter.’ Zinloos Houd Willems ten goede. Hij twijfelt niet aan de beste bedoelingen van de Nederlandse regering. ‘Die is fatsoenlijk. Maar dat zal misschien niet altijd zo zijn. En wat > 51

Angry He is regularly angered. By a minister who feels insulted when the Ombudsman reprimands him. ‘That’s really very regrettable. As a minister, you really do not want to interfere with the processes of justice.’ Another example is mayors. ‘They have unprecedented powers to intervene in the local community without any legal basis. Because mayors want to determine the law in advance, they marginalize the role of judges.’ His fear is that ‘a government with less good intentions could easily abuse the various data now being gathered on its citizens. It has a lot to do with efficiency. The police want to be able to fine efficiently members of the public who break the law. So the fining becomes an end in itself. As a citizen, you can only look on helplessly as the police, and thus the holders of power, take the law into their own hands. Fighting the government is fairly pointless. I find it particularly regrettable that so few people within government recognize this process is now happening.’ On the ethical conduct of board members Willems has this to say: ‘Board members now have less freedom. To the extent that there is now a sense that boards are frightened, the last thing we want. We’re going too far.’ Teachers We need to appreciate, argues Willems, that in The Netherlands and elsewhere in Western Europe in principle we have an extremely well-organized legal system. ‘It inspires me enormously to see how countries can make huge leaps forward by laying down a broader legal foundation. A secure, balanced legal system is an absolute prerequisite for a country to be able to develop further.’ Willems says he is indebted to many people who have contributed to his personal development. ‘I admire many people and had the good fortune during my time at school and later university to have had several inspiring tutors. And all being well, it doesn’t stop there. You can also seek out inspiration. Many people cite Nelson Mandela as an inspiration; as do I. There have also been many, in particular British, lawyers who have been a great inspiration. I’m very conscious that I’ve been lucky. A good basis, a good education, has a huge influence on how you’re formed. After which, you must do it yourself. You have to want to better yourself and be open to what’s going on in society.’ 52

<

dan? Een regering met minder goede bedoelingen kan

een in principe redelijk goed georganiseerde rechtspraak.

zomaar heel goed misbruik maken van alle gegevens die

Zelf bezoekt hij met grote regelmaat landen die zich op

we in kaart brengen van de burger.’ Willems denkt wel te

juridisch gebied nog sterk moeten ontwikkelen, zoals

weten waar dit proces aan te wijten is. ‘Het heeft veel te

Georgië en Kyrgyzstan. ‘Dat zijn landen waar je veel kunt

maken met efficiency. De politie wil de burger efficiënt

betekenen. Het boeit me enorm als je ziet dat landen

kunnen beboeten als deze regels overtreedt. Vervolgens

grote sprongen kunnen maken in het leggen van een

wordt het beboeten een doel op zich. Dan kun je als bur-

bredere juridische basis. Een veilig, evenwichtig juridisch

ger niet anders dan machteloos toezien hoe de politie,

stelsel is bittere noodzaak voor een land om zich verder te

en dus de machthebber, de regels naar haar hand heeft

kunnen ontwikkelen.’

gezet. Want stel dat je een keer onterecht wordt beboet? Dan moet je een weg bewandelen die je eigenlijk niet wilt

Vorming

bewandelen. Want vechten tegen de overheid is tamelijk

Willems heeft zijn wijsheid aan veel mensen te danken,

zinloos. Wat doen mensen dan? Ze betalen, ook al heb-

erkent hij zelf. ‘Ik bewonder veel mensen en ik heb het ge-

ben ze volkomen gelijk om de overheid te bevechten. Ik

luk gehad in mijn periode als scholier, op het gymnasium,

vind het jammer dat dat gebeurt. Maar ik vind het vooral

en later tijdens mijn studie inspirerende leermeesters te

jammer dat bij de overheid te weinig mensen zich bewust

hebben gekend. Als het goed is, blijft het daar niet bij. Je

zijn dat dit proces nu gaande is.’

kunt ook inspiratie opzoeken. Vele mensen zullen Nelson

Net zoals te weinig mensen door hebben dat het proces

Mandela noemen als inspirator. Ik doe dat ook. En er zijn

van stelselmatig groepen en individuen verdacht maken,

vele, vooral Britse juristen geweest die zeer veel inspiratie

uiteindelijk leidt tot daadwerkelijk slecht gedrag. ‘Als je

bieden. Zelf realiseer ik me heel goed dat ik geluk heb

iedereen maar verdacht maakt, als dat je houding is, dan

gehad. Een goede basis, goed onderwijs, is zeer bepalend

gaan mensen zich vanzelf zo gedragen. We moeten van die

voor je vorming. Daarna moet je het echter wel zelf doen.

mentaliteit af. Het werkt namelijk echt zo. Als je mensen zo

Je moet jezelf willen verbeteren en openstaan voor wat er

opvoedt dat ze hun eigen ethische, morele verantwoorde-

gebeurt in de samenleving.’

<

lijkheid niet goed voelen, dan gaan ze ernaar handelen.’ Slinger

Huub Willems

Het ethisch handelen van bestuurders is inmiddels

Huub Willems (1944) is

talloze keren onderwerp van discussie geweest in ‘zijn’

sinds juni 2009 bijzonder

Ondernemingskamer. Ook discussies over bestuurders-

hoogleraar aan de Rijksuni-

aansprakelijkheid. ‘Er is een forse ontwikkeling geweest

versiteit Groningen. Hij stu-

in wetgeving en rechtspraak. Bestuurders hebben minder

deerde rechtsgeleerdheid

bewegingsvrijheid gekregen. Dat is zover doorgeslagen

in Tilburg. Na verschillende

dat sprake is van bange bestuurders, zoals hoogleraar

banen was hij tussen 1989

ondernemingsrecht Maarten Kroeze het onlangs in een

en 2009 vice-president bij

rede in Rotterdam noemde. Bange bestuurders, dat is wel

het Gerechtshof Amster-

het laatste wat we willen bereiken. Wat nodig was, was

dam. Vanaf 1996 was hij

een correctie op buitengewone vrijheden die sommige

voorzitter van de Onderne-

bestuurders zich permitteerden. Nu slaan we door. Maar

mingskamer, tot 2009. Hij stond in 2007 in het middelpunt

dat hoort bij rechtspraak en het draagvlak. De slinger van

van de belangstelling toen hij ABN AMRO Bank verbood

de klok slaat altijd te ver door.’

dochter LaSalle te verkopen – een beslissing die de Hoge

We moeten ons, betoogt Willems, realiseren dat we in

Raad later terugdraaide.

Nederland en ook elders in West-Europa erg ver zijn met 53

54

Houthoff Buruma

De stimulerende werking van vragen stellen Men neme: de gezamenlijke denkkracht van een topadvocaat en een topbelegger; het vermogen vooruit te lopen op mogelijke kansen en bedreigingen; een flinke dosis creativiteit die het mogelijk maakt adequaat in te spelen op veranderende marktomstandigheden en behoeftes van institutionele beleggers. Ziedaar de ingrediënten voor de introductie van een nieuwe wijze van beleggen in vastgoed: het ‘Fund of Funds’. ING introduceerde dit zeer succesvolle concept vier jaar geleden. Houthoff Buruma adviseerde daarbij. Een tweegesprek met de geestelijk vaders van het eerste FOF over het succes van Eurosiris en de navolgers daarvan. Maar ook over de ‘klik’ tussen kantoor en cliënt.

De verhouding tussen Jan Meulenbelt van ING Real Estate

een dergelijk fonds weer wordt belegd in meerdere an-

Select en Houthoff Buruma-partner Oscar van Angeren

dere fondsen. Fondsen van ING zelf, maar in meerderheid

valt wellicht het best te omschrijven als een van weder-

fondsen van andere (internationale) vermogensbeheer-

zijds respect. Respect vanuit de cliënt voor de kwaliteiten

ders. De behoefte aan een dergelijke beleggingsstrategie

van zijn advocaat en respect vanuit de advocaat voor de

is deels een gevolg van de verscherpte regelgeving die

invulling die de cliënt geeft aan het opdrachtgeverschap,

beleggers steeds meer dwong hun vastgoedinvesterin-

en dan met name het vertrouwen dat de advocaat wordt

gen over meerdere fondsen te spreiden, maar zeker ook

geschonken. Het onderwerp waarmee beide heren zich

het feit dat beleggers graag zaken wilden doen met een

bezighouden, valt onder de haute finance. Juist vanwege

vooraanstaande internationale vermogensbeheerder

de grote complexiteit van het ‘Fund of Funds’ is het niet

als ING Real Estate Select, die er in de afgelopen jaren in

verrassend dat het werk daaraan is voorbehouden aan de

slaagde buiten de bekende vastgoedaffaires te blijven.

echt grote spelers op dit terrein. Heel sterk versimpeld is

Meulenbelt: ‘Uiteraard zijn onze resultaten goed, maar

het zo dat Meulenbelt in opdracht van institutionele be-

betrouwbaarheid is voor onze klanten minstens zo’n

leggers, zoals pensioenfondsen, investeert in onroerend

belangrijke reden om voor ons te kiezen.’

goed. De redenen dat deze niet rechtstreeks zelf beleggen, zijn de (deels van buitenaf opgelegde) wens naar

Slimme vragen

diversificatie, een streven naar stabielere resultaten en de

Het eerste FOF dat ING Real Estate Select enkele jaren

mogelijke toegang tot de beste vermogensbeheerders,

geleden in de markt zette, was Eurosiris. Hierin zit inmid-

die normaliter slechts openstaat voor de allergrootste

dels zo’n 800 miljoen euro belegd vermogen. Het fonds

beleggers.

presteert beter dan de benchmark, bleef goed overeind in de kredietcrisis en dus worden in de slipstream van

Betrouwbaarheid

dit fonds weer nieuwe en vergelijkbare fondsen in de

Het unieke aan het FOF, dat Meulenbelt en Van Angeren

markt gezet, zoals het Global Osiris Fund (2007) en nu ook

vier jaar geleden in Europa introduceerden, is dat vanuit

fondsen gericht op de regionale Amerikaanse, Europese > 55

en Aziatische markt. Meulenbelt en Van Angeren zijn de geestelijk vaders van deze voor de Europese en mondiale beleggersmarkt nieuw type fondsen. Zij ontmoetten elkaar een jaar of vier geleden. Meulenbelt: ‘Ik had nogal wat ervaringen met advocaten die de helft van wat ik zei niet begrepen. Oscar viel me meteen op als iemand die heel goed luistert, niet alleen leest wat er staat, maar dat ook begrijpt. En beter nog, hij begon meteen met het stellen van lastige en slimme vragen. En dat is extreem belangrijk. Want daardoor kom je verder.’ Van Angeren beschouwt het stellen van lastige vragen als een van zijn belangrijkste taken: ‘Juist omdat dit zo’n nieuw onderwerp was, kwam ik als advocaat heel dicht bij de cliënt te zitten. Je hebt echt heel intensief en regelmatig contact. Dagelijks bellen, een paar keer per week besprekingen. En omdat we het wiel moesten uitvinden, kreeg en krijg ik als advocaat de mogelijkheid te excelleren. Standaardovereenkomsten zijn eigenlijk altijd gebaseerd op modellen. Voor een advocaat is het moeilijk daar heel veel toegevoegde waarde aan te geven. Maar als het om iets nieuws gaat, kun je echt laten zien waar je kwaliteiten liggen.’ Stabiliteit nodig Omdat de samenwerking zo goed beviel, was het voor Meulenbelt slecht nieuws dat Van Angeren in 2008 zijn overstap naar Houthoff Buruma aankondigde en daarmee een eind dreigde te komen aan hun samenwerking. Het goede nieuws was dat Houthoff Buruma een van de preferred suppliers van ING was en dat Meulenbelt via zijn afdeling juridische zaken kon regelen dat ING Real Estate ook Houthoff Buruma kon gaan inschakelen voor het opzetten van haar beleggingsfondsen: ‘De eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat als Oscar naar een nichekantoor was vertrokken, wij niet waren meegegaan. Je hebt als grote klant de stabiliteit van een groot kantoor nodig. Omvang, expertise, kantoren in het buitenland, lid van een internationale alliantie, bekendheid bij internationale investeerders. We weten dat het aanwezig is bij Houthoff Buruma. Dat telt allemaal mee bij het maken van een keuze.’ ‘Up to speed’ Het is een stelling die wordt onderschreven door Van Angeren: ‘De naam van een kantoor als het onze werkt als een keurmerk. Dus als ING in een prospectus zet dat Houthoff Buruma heeft meegewerkt aan de voorwaarden van een fonds, dan wekt dat vertrouwen bij beleggers. Omgekeerd is het ook zo dat ik dit werk maar bij een paar Nederlandse kantoren kan doen. Dit is dermate 56

>

The stimulating effect of asking incisive questions Four years ago, ING launched a highly successful new concept in real estate investment, the ‘Fund of Funds’ (FOF). Jan Meulenbelt of ING Real Estate Select and Houthoff Buruma partner Oscar van Angeren (see box), the spiritual fathers of the FOF, discuss the ‘click’ between law firm and client. Put simply, Meulenbelt invests in real estate on behalf of institutional investors, such as pension funds, that want to diversify (partly due to tighter regulations requiring property investors to spread investments over several funds), while achieving stable performance and accessing the best investment managers, normally only available to the biggest investors. FOF is unique because it uses such a fund to invest in other funds, including ING funds but mainly funds of other asset managers. Euro Iris, the first FOF launched by ING Real Estate Select, now has some EURO 800 million in invested assets. Because the fund outperformed its benchmark and held up well through the credit crisis, ING has launched further FOF funds including ones aimed at American, European and Asian regional markets. Incisive questions Meulenbelt’s requirements sound simple. ‘I wanted a structure that provides optimal freedom to investors while remaining legally and fiscally efficient. ING and investors both have to feel they have a level playing field with acceptable returns. I’ve had many experiences with lawyers who didn’t understand half of what I said. Oscar immediately struck me as a good listener. Better still, he immediately began asking incisive and difficult questions. Which is extremely important, because that’s how you make progress.’ Confidence ‘Standard contracts are based on models, making it hard as a lawyer to provide much added value,’ explains Van Angeren. ‘Developing something new gives you the chance to excel.’ When Van Angeren moved to Houthoff Buruma in 2008, Meulenbelt could continue using him because Houthoff Buruma is an ING preferred supplier. ‘Had Oscar gone to a boutique firm, we wouldn’t have used him. As a major customer, you need the assurances a large law firm provide: size, expertise, overseas offices, being known by international investors all count when making a choice.’ Van Angeren agrees. ‘Knowing Houthoff Buruma helped develop the terms and conditions of a fund gives inves- > 57

Houthoff Buruma Amsterdam Postbus 75505 1070 AM Amsterdam Gustav Mahlerplein 50 1082 MA Amsterdam T +31 (0)20 605 60 00 F +31 (0)20 605 67 00

specialistisch, maar ook zo kostenintensief, dat het voor

kunnen stellen, met bijzondere voorwaarden van de mo-

kleinere kantoren niet te doen is. Het is een heel gecom-

gelijke deelnemers en ten slotte met de verschillende sce-

pliceerd en technisch onderwerp met een internationale

nario’s die voortkomen uit wijzigende marktomstandig-

component, waarbij je voortdurend en honderd procent

heden. Meulenbelt: ‘En daar ligt de toegevoegde waarde

up to speed moet zijn. Ik maak dan ook regelmatig bui-

van Oscar. Hij denkt niet in termen van problemen. Nee,

tenlandse reizen om bijvoorbeeld cliënten te bezoeken

hij denkt in scenario’s en oplossingen. Wat kan er gebeu-

of om congressen bij te wonen, alles om bij te blijven en

ren en hoe reageren we daar op? Oscar doet dat heel

Den Haag Postbus 305 2501 CH Den Haag Noordeinde 33 2514 GC Den Haag T +31 (0)70 302 35 00 F +31 (0)70 302 36 70

een internationaal netwerk op te bouwen, om te weten

goed. Het interessante was dat toen we uiteindelijk met

te komen wat er in de markt speelt, daarvan te leren en

de klanten en vooral hun advocaten om de tafel zaten om

om dat vervolgens weer in mijn praktijk toe te passen.

de terms and conditions te bespreken, we exact dezelfde

Een kantoor als het onze investeert daar enorm veel in.

vragen kregen voorgelegd als die Oscar destijds had

De kennisinfrastructuur hier is uniek. En wat ik leuk vind,

opgeworpen en die we dus inmiddels getackeld hadden.

is dat het geenszins een one man show is. Er ontstaat hier

Dat was uiterst waardevol. Want stel je voor dat we weer

steeds meer een hechte en uitgebreide praktijkgroep met

terug naar de tekentafel hadden gemoeten. Dan hadden

Rotterdam Postbus 1507 3000 BM Rotterdam Weena 355 3013 AL Rotterdam T +31 (0)10 217 20 00 F +31 (0)10 217 27 00

veel expertise op dit gebied.’

we enorm veel tijd verloren. Of stel je voor: er is ergens

Brussel Keizerslaan 5 1000 Brussel België T +32 (0)2 507 98 00 F +32 (0)2 507 98 98 Londen 33 Sun Street London EC2M 2PY United Kingdom T +44 (0)20 7422 5050 F +44 (0)20 7422 0022 Luxemburg i.s.m. Molitor B.P. 690 2016 Luxembourg 8, Rue Sainte-Zithe Luxembourg T +352 297 298-1 F +352 297 299

een foutje gemaakt, omdat een meneer er niet goed naar Scenario’s en oplossingen

heeft gekeken. Dat kan je maanden terugwerpen en aller-

De hulpvraag waarmee Meulenbelt destijds aanklopte

lei aansprakelijkheidsdiscussies opleveren, hou op zeg!’

klonk simpel: ‘Ik kwam bij mijn advocaat met een duidelijke wens: ik wil een structuur hebben die optimale vrijheid

Creativiteit

geeft aan beleggers en die juridisch en fiscaal helemaal

Ook Van Angeren heeft een visie over hoe de samen-

efficiënt is. Dat betekent dus ook dat alle betrokkenen

werking er uit moet zien: ‘Het is heel belangrijk dat je

tevreden zijn over de structuur en opzet van het fonds, de

eerst helder probeert te krijgen wat de cliënt precies wil.

terms and conditions en dat er sprake is van een level play-

Dat weet hij vaak zelf namelijk slechts in globale zin. We

ing field in de relatie tussen ING en de beleggers. Dat be-

komen met vragen waarover hij nog niet heeft nagedacht.

tekent dat zowel ING als de beleggers een redelijke mate

Dat blijkt heel stimulerend te werken. Daar komt creativi-

van zekerheid moeten hebben over een aanvaardbaar

teit door vrij, bij beide partijen. En als dát je lukt, dan kan

rendement. Je wilt kortom een stabiele set van regels.’

iets moois ontstaan. Iets echt innovatiefs. En dat is dus iets

De terms and conditions zijn eigenlijk alles wat onder

heel anders dan als advocaat je cliënt te wijzen op allerlei

de motorkap van het fonds zit. Niet zichtbaar, maar wel

mogelijke complicaties en ‘beren op de weg’. Daar is de

essentieel voor een goed functioneren. Haperingen in de

cliënt niet in geïnteresseerd. Die gaat er terecht vanuit

motor leveren vertragingen op en gederfde inkomsten.

dat wij die beren op de weg al hebben ingecalculeerd in

Het FOF is opgesteld naar Nederlands recht, maar houdt

de oplossingen die we aandragen.’ Uiteraard moeten de

rekening met alle specifieke eisen die andere jurisdicties

‘beren’ wel worden weggenomen en behandeld, maar

Jan Meulenbelt Jan Meulenbelt (51) is global head van Real Estate Select, onderdeel van ING Real Estate Investment Management dat met 66 miljard euro belegd vermogen het grootste vastgoedbeleggingsbedrijf ter wereld is. Hij begon in de jaren tachtig als floorbroker op de optiebeurs, handelde geruime tijd in derivaten en maakte in 2006 de overstap naar de vastgoedwereld. Sinds 1 januari 2010 is hij werkzaam in zijn huidige functie waarin hij een organisatie leidt die geldt als marktleider met een belegd vermogen van meer dan vijf miljard euro. Jan Meulenbelt, 51, is global head Real Estate Select, part of ING Real Estate Investment Management, with EURO 66 billion invested the world’s largest real estate investment company. He started out in the 1980’s as a ‘floor broker’ on the options exchange. After many years dealing in derivatives, he made the transition to the world of real estate. He has been in his current position since 1 January 2010, where he manages the market leader with more than EURO 5 billion assets under management.

58

Colofon vaak is dat uitwerking. Meulenbelt verheelt zijn slechte

tors confidence. Equally, this work is too specialized and

ervaringen op dit punt niet: ‘Ik heb wel eens gevraagd aan

labour-intensive for all but a few Dutch law firms. I travel

een advocaat of ze er eigenlijk wel waren om mij te helpen

regularly to conferences and clients to build our interna-

of dat ze een soort deal prevention unit hadden gevormd.’

tional network and stay 100% up-to-speed. And it’s far

Interviews

from a one man show. We’ve an increasingly close-knit

Tine van Houts, Coen Huibers, Tim

Langdurige relatie

Productie en coördinatie Van Kleef Media

practice group with extensive expertise in this field.’

Jansma, Michiel van Kleef en Aart Lensink

Meulenbelt zegt een langjarige samenwerking met zijn Fotografie

Creativity

advocaat te prefereren: ‘Het waardevolle van Oscar en

Corbino (interviews,

zijn team is dat ze niet alleen verstand hebben van de

‘Oscar doesn’t think in terms of problems,’ explains Meu-

structuur van deze FOF’s, maar dat we ze ook betrekken

lenbelt, ‘but solutions to possible scenarios. Clients and

bij de due diligence als we een fund review doen bij nieuwe

their lawyers posited the very same questions about terms

beleggingsfondsen. Want Oscar weet exact welke par-

and conditions that Oscar had anticipated and we’d there-

tijen bij ons passen. Dus kan hij die klus sneller doen dan

fore already tackled.’ Van Angeren: ‘It’s important to help

anderen, en zeer waarschijnlijk ook met een hogere kwa-

the client clarify what he needs. Raising questions he’s not

liteit. Vertrouwen is een sleutelwoord in onze relatie. Er is

yet considered stimulates creativity and innovation. Very

niets vrijblijvends aan onze relatie, noch aan de adviezen

different from the lawyer who just flags up complications

die ik krijg. Dat legt ook een zware verantwoordelijkheid

and dangers. The client rightly assumes you’ve already

bij hem. Maar die maakt hij zeker waar.’

dealt with those dangers in your proposed solution.’ As

Kunnen beide partijen nog wel objectief genoeg te-

Meulenbelt recalls, ‘I once asked a lawyer if she was there

genover elkaar staan? Meulenbelt: ‘Bij elk nieuw fonds

to help me or as some kind of deal prevention unit.’

pagina 2-3 en achterzijde) Koos Breukel (de mensen achter Houthoff Buruma) Concept Lodewijk van der Peet Vormgeving Kilian Idsinga (LVB Networks) Aan dit nummer werkten verder mee: Bob Wessels, Carel Stolker, Dirk Visser, Ellen de Bruijne, Ernst Veen, Evelien

dat ING opzet moet er volgens het legal charter van de

Gebuis, Huub Willems, Ine Voorham, Jaap

bank ook weer een nieuwe aanbesteding komen. Dat is

Longstanding relationship

verstandig, omdat je geen zaken moet doen met iemand

Meulenbelt prefers a longstanding relationship with

omdat je hem een aardige vent vindt. De ervaring leert

his lawyer: ‘Trust is key in our relationship.’ Which begs

echter dat het bij een andere partij dan Houthoff Buruma

the question whether both parties remain sufficiently

allemaal veel meer tijd kost en dus ook duurder wordt.

objective about one another. ‘Our legal charter means we

Die kantoren moeten zich helemaal gaan inlezen, dan

have to run a tender process for each new fund. Sensible,

krijg ik een eerste draft en daar deugt dan niet veel van.’

because you shouldn’t do business with someone just

Van Angeren valt bij: ‘En daarom ligt een langdurige

because he’s a nice guy. But experience shows it would

samenwerking ook erg voor de hand. Je kent de business

cost far more to begin again with another firm.’ Van Ange-

van de cliënt goed, je zit er dicht op, je hebt het ‘kunstje’

ren agrees that a long-term working relationship makes

al een paar keer gedaan. Dat alles maakt het voor ons ook

sense. ‘You know your customer’s business inside out and

eenvoudiger een ‘quote’ te geven waar we eigenlijk nooit

have done various tasks several times before. Making it

overheen gaan.’

easier to give a ‘quote’ we need never go over.’

<

Bosman, Jan Meulenbelt, Jan Michiel Hebly, Jan van der Horst, Jeroen van Loon, Joost van der Does de Willebois, Joseph McCahery, Jozias van Aartsen, Judith Kohsiek, Ken Livingstone, Loet Venrooy, Mariëlle Koppenol-Laforce, Marit van Die, Martine Bijkerk, Oscar van Angeren, Rattan Chadha, Ronald Latenstein van Voorst en Steef Bartman. Houthoff Buruma Magazine is een uitgave van Houthoff Buruma. Het

<

magazine is niet te koop en wordt in een gelimiteerde oplage verspreid onder een groep geselecteerde relaties en

Oscar van Angeren Oscar van Angeren (36) geeft leiding aan de Investment Management praktijkgroep bij Houthoff Buruma. Hij houdt zich onder meer bezig met het opzetten en (her-)structureren van beleggingsinstellingen (waaronder private equity fondsen, hedge funds, vastgoedfondsen, retailfondsen en zogenoemde funds of funds). Hij adviseert vermogensbeheerders, pensioenfondsen en andere institutionele beleggers over discretionair en fiduciair vermogensbeheer en asset pooling. Ook adviseert hij over kapitaalmarkttransacties waarbij binnen- en buitenlandse beleggingsinstellingen zijn betrokken.

geïnteresseerden. Dit magazine is een productie van de afdeling Marketing & Communicatie van Houthoff Buruma. Indien u vragen of opmerkingen heeft over het magazine of u wilt zich aan- of afmelden voor de ontvangst van het Houthoff Buruma Magazine, dan kunt u dit doorgeven via

Oscar van Angeren, 36, leads the Investment Management team at Houthoff Buruma. Amongst

[email protected]. U kunt

other things, this involves the establishment and (re-) structuring of investment vehicles, inclu-

op dit e-mailadres ook eventuele

ding private equity funds, hedge funds, property funds, retail funds and so-called ‘funds of funds’. He advises investment managers, pension funds and other institutional investors on discretionary and fiduciary asset management and ‘asset pooling’, as well as capital markets transactions involving domestic and foreign investment institutions.

adreswijzigingen doorgeven.