Colofon Het ‘Tussendoortje’ is de tweemaandelijkse nieuwsbrief van het Walchers Wijnmakers, Bierbrouwers en Likeurbereiders Gilde. Voorzitter
Bram Westrate, 06 - 51402516
[email protected] Secretaris Willem van Bellen 0118 - 602037
[email protected] Penningmeester/ Joerie de Bree 06 - 20306311 Ledenadministratie
[email protected] Bestuurslid Bier Jan van Terheijden 0118 - 553031
[email protected] Bestuurslid wijn Jan Joosse 0118 - 615383
[email protected] Bestuurslid Likeur Jan van der Maas 0118 - 462818
[email protected] Bestuurslid Culinair Bert Maessen 0118 - 501513
[email protected] Bestuurslid Logistiek/ Nel de Kam 0118 - 552966 Prijzencommissaris
[email protected] Bestuurslid Publicaties Arie Kluiter 0118 - 553328 /Webmaster
[email protected] Wedstrijdcommissaris Piet van Belle
[email protected] Docent Bier Dirk de Witte 0118 - 592325
[email protected] Docent Wijn Peter Mesu 0118 - 592199
[email protected] Docent Likeur José Kluiter 0118 - 553328
[email protected] Redactie Arie Sterk
[email protected] Arie Kluiter
[email protected] Gildeavonden Kaasboerderij Pitteperk Breeweg 21, 4371 SB Koudekerke Aanvang 20.00 uur, data: zie agenda Contributie € 30,00 per jaar op 128989084 van de RABO bank tnv WWBLG Advertentietarief M.i.v. 01-01-2012
€ 85,00 per jaar voor een hele pagina € 42,50 per jaar voor een halve pagina € 27,50 per jaar voor een derde of kwart pagina
Website: www.walchersgilde.nl KvK nummer: 40310546
2
Tussendoortje Colofon Agenda en ledenbestand Van de voorzitter Van de secretaris Thema-avond Uitslagen wedstrijd Bierheiligen Sleedoornlikeur Rabarberchampagne/recept Van het jong(st)e lid Zomercolumn Verslag van de barbecue Imperial Russian Stout
JULI 2012 pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag.
2 3 4-5 6 7 – 11 13 14 – 18 19 22 – 24 25 27 28 29
Agenda Sluitingsdatum inleveren copij: 15 september 2012 Vrijdag Vrijdag Vrijdag Vrijdag
28 september 26 oktober 23 november 7 december
thema-avond BIER thema-avond WIJN thema-avond LIKEUR CULINAIRE avond
Bestuursvergaderingen: Donderdag: 13-09-2012, 11-10-2012 en 08-11-2012 Hebt u ideeën, aanvullingen, verhalen, stukjes of opmerkingen voor het "Tussendoortje" meld het dan de redactie. Wist u dat er iedere 1e dinsdag van de maand, behalve in de maand augustus, bierproeverijen worden georganiseerd in café De Mug in Middelburg door PINT. Deze zijn vrij toegankelijk voor iedereen. Ledenmutaties: Nieuwe leden: H.L.Knook & J.Knook-Erkelens; John Muller, Beau Vader, Frank Schrier Opgezegd: Willem Dekker TIP: Kijk regelmatig op de website van ons gilde, daar worden activiteiten vermeld die buiten ons gilde plaatsvinden. Heeft u ideeën, aanvullingen, verhalen, stukjes of opmerkingen voor het "Tussendoortje" meld het dan de redactie. 3
Van de voorzitter
Bram Weststrate
De laatste weken zijn zeer turbulent geweest voor ons Gilde. Onze voorzitter Jan Schaap zag zich vanwege gezondheidsproblemen gedwongen zijn functie per direct neer te leggen. Wij allen vinden het verschrikkelijk voor Jan, dat hij op deze wijze afscheid moet nemen van zijn voorzitterschap en wensen hem, zijn vrouw Inge en zijn kinderen heel veel sterkte toe voor de komende tijd. Om de lege stoel, die Jan achterliet weer te bezetten werd er door het bestuur een extra ledenvergadering bijeen geroepen en werden er tevens kandidaten gevraagd voor de andere openstaande bestuursfuncties. Dit heeft erin geresulteerd dat nu alle bestuursfuncties weer zijn ingevuld. De laatste clubavond van dit seizoen zit er ook weer op. Deze avond hebben wij weer de jaarlijkse thema-avond gehad. Een avond met veel inzendingen van lekkere kweepeerwijnen, heerlijke blonde bieren, verrassende sleedoornlikeuren en hartverwarmende whisky’s. Door de winnaars van de 3de prijzen in iedere categorie werden de thema’s voor volgend jaar vastgesteld. Rest ons op 16 juni 2012 nog onze jaarlijkse BBQ, te houden op onze thuislocatie Zorg- en kaasboerderij Pitteperk. Ook hebben wij deze zomer nog een aantal demonstraties op het programma staan: Zat. 21 juli 2012 demonsteren wij met de Gilde-wagen op de Domburgsche Dag Woe. 25 juli 2012 geven wij een demonstratie in Westkapelle, op de markt in het kader van de Westkappelse Natuurdag Vrij. 17 en Zat. 18 augustus 2012 zijn we aanwezig tijden de Boerenlanddagen bij De Blauwe Reiger / Loonbedrijf Brasser, Zanddijkseweg, Veere Zat. 8 september 2012 staan wij met een kraam tijdens de Koudekerkse Cultuurroute Kwekerij de Groenist, Groeneweg, Koudekerke. Zat. 8 september 2012 staan wij met de Gilde-demonstratiewagen op het Mosselfeest te Vrouwenpolder Indien u interesse hebt in welke tak van drank maken dan ook, wij verwelkomen u graag om u nadere uitleg te geven over onze hobby.
Bram Weststrate
4
Demonstratie Pitteperk
Bram Weststrate
Ons eerste optreden dit seizoen en met de Gilde demonstratiewagen is voor het Gilde zeer succesvol verlopen. Het is een heel gezellige dag geworden en we hebben 2 nieuwe leden kunnen inschrijven. Een van deze nieuwe leden, Beau Vader uit Nw. & St. Joosland is deze dag maar meteen tot assistent-brouwer gebombardeerd. Hij heeft mij geassisteerd met het maken van een Dubbel. Ik kreeg de indruk, dat hij hierbij geen trauma heeft opgelopen en dat hij het heel leuk en interessant vond. U kunt zijn ervaringen elders in dit Tussendoortje lezen.
Bram Weststrate
Hoe moeilijk het kan zijn een goede foto bij een artikel te plaatsen……
Bram
Tijdens de jaarlijkse barbecue heb ik volop foto’s gemaakt met de bedoeling onze bezigheden vast te leggen. Ik heb mij niet afgevraagd wat het doel hiervan zou kunnen zijn, maar vond het gewoon leuk om over de mogelijkheid te beschikken een paar foto’s te plaatsen bij het artikel over deze avond geschreven door Ronald van Liere. U kunt dit artikel ergens in dit Tussendoortje vinden. Mensen die het een beetje druk hebben kunnen soms chaotisch te werk gaan. Zo verging mij dat ook toen ik de foto’s van de barbecue-avond van mijn camera naar de computer wilde verplaatsen. Door de grote hoeveelheid foto’s op de camera (er zaten er nog een heleboel bij van de vakantie en van de kleinkinderen) ging er iets mis. Ik was er van overtuigd alles te hebben overgezet naar de computer en vond het vervolgens hard nodig het geheugenkaartje van de camera opnieuw te formatteren. Zo gezegd, zo gedaan. Vervolgens ga ik op de computer kijken hoe de foto’s eruit zien op een wat groter scherm dan op de camera en dan ontdek ik dat ik zo stom ben geweest om de foto’s van de barbecue niet naar de computer te hebben gekopieerd. Helaas, dit keer geen foto’s beschikbaar. Ik denk erover Cees Bakker te verbieden op vakantie te gaan als er club-activiteiten zijn. Als hoffotograaf van het Gilde kun je eigenlijk nooit weg. Mijn excuses voor deze stomme fout. Een volgende keer beter. Bram Weststrate 5
Mededeling van de secretaris: Als iemand vindt dat hij teveel glazen (wijn, bier of likeur) in huis heeft dan kan hij dat aantal reduceren door het teveel aan het gilde te schenken. Nel de Kam zal ze in dank aannemen.
6
Thema-avond wijn, bier, likeur en distillaat
Rien van Reems
De thema-avond van dit jaar op vrijdag 25 mei werd bezocht door 33 leden van wie er verscheidene hun beste of lekkerste drankje hadden ingezonden. Het beste of het lekkerste, is dat niet hetzelfde? Nee, zo bleek deze avond opnieuw. Het bestuur had gezorgd voor een zeer deskundige jury en die maakte duidelijk wat het verschil is. Als één van de oudste leden met vele jaartjes wedstrijdervaring weet ik dat er een groot verschil is tussen een drankje dat je zelf het lekkerste vind en een creatie die de keurmeesters als het summum beoordelen. Zowel de bier- als de wijn- , likeur- en distillaatkeurmeesters maakten ons dit duidelijk. De woordvoerder van de keurmeesters likeur bracht dit misschien wel het beste onder woorden. Het thema bij likeur was sleedoornlikeur en de jury had daarmee een eenvoudige referentie, namelijk een likeur waar de smaak van sleedoorns duidelijk in aanwezig is. Nu heeft vorig jaar een stukje van mijn hand in het Tussendoortje gestaan waarin ik er voor pleitte een eigen Gildelikeur te maken van een echt Zeeuwse wilde vrucht, met name de sleedoornpruim. En dit naar het voorbeeld van een likeur die populair is in het 7
Baskenland, de Patxaran die ook in het Spaanse Navarra veel wordt gedronken onder de naam Pacharán. In al deze sleedoorndranken, zowel de commercieel als de huisdranken van de boerenhoeven zit een portie anijs en dat wisten de keurmeesters van de federatie niet. De inzenders van de Pacharán-types sleedoornlikeur, onder wie Dirk de Witte en ondergetekende, werden dan ook terecht gediskwalificeerd. De keurmeesters zagen die anijstoevoeging als een afwijking. Ik had ook een vier jaar oude likeur ingestuurd, waarmee ik in Zeeuws-Vlaanderen hoog scoorde, maar die door de keurmeesters werd ontmaskerd als een oude, ietwat vervlogen likeur. Goede vakmensen die keurmeesters en niet om de tuin te leiden. Ook Nico Vonk, sprekend namens de bierkeurmeesters, had constructieve, opbouwende, kritiek: een aantal bieren had te leiden onder het verschijnsel ‘gushing’, dat wil zeggen dat er te veel koolzuur onder de capsule zat, waardoor het bier na opening van de fles onder grote druk ontsnapte. Ook hier afwijkingen van de soort Leffe Blond. Van de 18 ingezonden bieren was er één pils en staken er 3 boven de rest uit, volgens Nico. Bij de wijn was het thema kweepeerwijn en de jury had het niet eenvoudig omdat hij niet beschikte over een referentiewijn. De keurmeesters adviseerden een volgende keer onderscheid te maken tussen de klasses rood en wit en dan ook nog tussen droog, medium en zoet. Ook de publieksjury werd op de proef gesteld, onder anderen door Cees Bakker die zijn wellicht wat bleekzuchtige kweepeerwijn had opgepimpt met een miniem scheutje vlierbes. En dan was er voor het eerst een serieuze keuring van het distillaat, in dit geval whisky. Hans Everaarts, ervaren vinoloog, kweet zich van deze taak. Hij wikte en woog, zag één van de inzendingen aanvankelijk qua kleur voor een jenever aan, maar oordeelde bij doorproeven toch dat het een echte whisky was. Zijn oordeel over de inzendingen was lovend. Terugkijkend op de thema-avond moeten we constateren dat het niet alleen een gezellige maar ook een zeer leerzame avond was. De likeurkeurmeesters wezen nog even op het bestaan van een Federatie-uitgave die voor veel leden van belang is: ‘Likeur maken in een handomdraai’. Rien van Reems
8
9
10
11
UITSLAGEN VAN DE WEDSTRIJD Maessen
Rien van Reems en Bert
De volgende uitslagen werden door uw verslaggever genoteerd voor zover hij ze in de euforie van deze geslaagde avond aan juryleden of inzenders kon ontlokken. Excuses voor een zekere onvolledigheid. In sommige gevallen ontliepen de oordelen van de officiële keurmeesters en die van de publieksjury elkaar nauwelijks, in andere was er sprake van een hemelsbreed verschil. Zoals in het verslag van de avond al opgemerkt: smaken verschillen en de keurmeesters houden zich strikt aan de regels van hun boekje. Kweepeerwijn Keurmeesters: 1. Peter Mesu 2. Jan Joosse 3. Peter Mesu Bier Leffe Blond. Keurmeesters: 1. Bert Maessen 2. Peter Bollebakker 3. Jan van Terheiden Sleedoornlikeur Keurmeesters: 1. Nel de Kam 2. Jan van der Maas 3. Peter Mesu Distillaatwhiskey Keurmeesters: 1. Jan Reijnierse 2. Bert Maessen 3. Bert Maessen
Publieksjury: 1. Peter Mesu 2. Peter Mesu 3. Jan Joosse
85 84 82
91 89 88
? ? ?
Publieksjury: 1 Jan Reynierse en Peter Bollebakker 2. Arie Kluiter, Willie Reyniers en Jos Lampert 3. Bram Weststrate
Publieksjury: 1. Dirk de Witte 2. Dirk de Witte en Kim Gosse 3. Joke Joosse
91 90 87
81 80 75
Publieksjury: 1. Joerie de Bree 2. Bert Maessen 3. Bert Maessen
12
78 75 73
89 77 75
90 80 75
Opmerking publiekskeuring: Er kan maar 1/ 1e, 1/ 2e, of 1/ 3e plaats zijn in de uitslag, volgende keer de beste per uitslag plaats na keuren. Conclusie: Goede keuring met een beetje verschil in de uitslag maar dat mag. Het publiek gaf over het algemeen. lagere scores De thema`s voor 2013 zijn: Wijn
gekozen door
Peter Mesu
Druif
(medium en droog)
Destillaat 2014
,, Cognac
Bert Maessen
2013
Jenever
Bier
,,
Jan v. Terheijden Imperial Russian Stout
Likeur
,,
Peter Mesu
( jong en oud)
Walnoten
BIERHEILIGEN
Ariel Meeuse
Eind april viert men in de rooms-katholieke kerk Sint-Jorisdag en viert men daarmee in de brouwsector tevens het einde van het brouwseizoen. In tegenstelling tot de normale jaarkalender die van 1 januari tot en met 31 december loopt, mocht vroeger enkel tussen 29 september en 23 april bier worden gebrouwen. Met dit in het achterhoofd, leek het mij tijd geworden om de bierheiligen eens in het zonnetje te zetten. Als aan het eind van de vierde eeuw Sint-Servatius (Servaas), de eerste bisschop van Tongeren, in Maastricht wordt begraven, komen er al snel allerlei roomse rituelen en bedevaarttradities op gang. Vanaf de tijd van de Franken (zesde eeuw) ontstaat de vervlechting tussen kerk en staat. De rooms-katholieke kerk vermengt vanaf dan - voor het bevorderen van de kerstening van de ongelovigen in Noordwest Europa - tal van heidense rituelen met roomse riten en voorziet ze van een nieuwe naam. Zo ontstaan kerst (oorspronkelijk het midwinterfeest) en Pasen (lenteviering) maar ook pelgrimages, bedevaarten, processieoptochten en worden Germaanse en Gallische heilige plaatsen – als bomen, bossen, drinkplaatsen en waterbronnen – al snel van een rooms (vaak heilig) naambordje voorzien. De wonderen die, uitgevoerd door de simpelste monnik tot de meest beschaafde aartsbisschop, uit de lucht beginnen te vallen worden talloos, goed gedocumenteerd en steeds spectaculairder. De ene heilige treedt de vorige al snel in diens voetsporen en doet er nog een schepje bovenop zoals uit dit verhaal zal blijken. Zo is daar Sint-Servatius, die vlucht vanuit Armenië naar de Lage Landen. Hij is te beschouwen als de grondlegger van het christendom in deze contreien. Hij bouwde in Maastricht de eerste 13
kerk en van hieruit begon Servatius zijn missie om het christendom te verspreiden. Hij schopte het, zoals gezegd, tot bisschop van Tongeren. Sint-Servatius is de Schutspatroon van het Noord-Brabantse Schijndel. Er zijn daar maar liefst twee kerken naar hem vernoemd. Volgens de legende zou hij een verre verwant zijn van Johannes de Doper en Jezus. In Schijndel is de brouwerij Sint Servattumus gevestigd. Het woord 'vattumus' is Brabants dialect van 'pak eens aan'; pak eens een lekker pintje.
Van alle priesters, monniken en bisschoppen waren St.-Servatius, St.-Eligius, St.Bonifatius, St.-Willibrord en St.-Bavo zowat de bekendste in onze regio. Deze missionarissen kwamen van verre en slechts met één missie: bekeer al die heidenen daar in het noordwesten van Europa en snel een beetje! Zoals gebruikelijk werden de levens van dergelijke heiligen met onvoorstelbare legenden en wonderen opgekalefaterd. Dáár wordt dan ook de basis gelegd voor de zaligverklaring en de uiteindelijke heiligenverering. Over de heilige Willibrordus zijn vanzelfsprekend ook mythische verhalen ontstaan. Al vanaf het moment dat Willibrord in 690 vanuit Engeland ontscheept in de havenplaats Walacria (ook wel handelsplaats Walcheren genoemd), ten noorden van Domburg op het Zeeuwse (toen nog) eiland Walcheren, gebeuren er keer op keer opmerkzame, wonderlijke, dingen. Hij kwam aan land met in zijn kielzog 12 volgelingen (het heilige apostelaantal). Eenmaal aan land tikte de dorstige Willibrord met z’n staf op de grond en warempel, een bron met zoet water ontsprong spontaan uit de grond. En hij laafde zich aan de bron en met hem alle mensen in de hele omgeving van Zoutelande, waar zich normaal enkel brak grondwater in de grond bevindt. Dit kunstje flikt Willibrord wel een keer of twintig. Volgens de legende bezit elke Willibrordusput geneeskrachtig water. Sommige kwade tongen beweren dat de Willibrordusput in Zoutelande een 19e eeuws verzinsel is en dat het water in de put brak is en alleen geschikt om de stoep mee te schrobben. Ach, we zijn in de 21ste eeuw waarschijnlijk verleerd hoe écht heilig- en geneeskrachtig water behoort te smaken. Wat wellicht wel waar is, heeft te maken met de fles die Willibrord altijd bij zich droeg voor de armen en nooddruftigen. Met daarin (vanzelfsprekend) bier. Als hij na aankomst in Walacria samen met zijn gevolg richting het oosten trekt, komt hij een groep van 12 (alweer dat heilige getal!) bedelaars tegen. Ze smeken Willibrord om iets te drinken. Hij laaft hun dorst uit de fles die nooit leeg raakt. Allen dronken gulzig, maar het peil in de fles zakte niet. De bedelaars zijn hem zo dankbaar, dat ze de nederzetting waar ze wonen in het vervolg Flessinghe noemen. Het latere Vlissingen. Amper vijf jaar na zijn aankomst sticht Willibrord het bisdom Utrecht. Bonifatius – of Bonifacius zoals velen hem kennen – is ook zo'n beroemde prediker. Voordat hij in Dokkum aan zijn eind komt, heeft hij in Noord-Nederland tal van kloosters gesticht. Bonifatius was, behalve een goed prediker, ook een goed pedagoog. Want 14
15
om zijn monniken af te leren om na de maaltijd op te staan en daarmee zonder dankgebed weg te benen, stelde hij de kloosterregel in, dat er pas ná het dankgebed een beker bier geschonken mocht worden. Met stroop vangt men meer vliegen dan met azijn, en met bier meer monniken dan met strafpredicaties. Deze regel is tot in de negentiende eeuw in gebruik gebleven, onder het motto: 'Een glasie na de Gracie, naar de les van Bonifacie.'
Heiligen en bier Op de website www.heiligen.net kun je het volgende lezen: 'Heiligen hebben in het leven van de gelovigen twee functies: Op de eerste plaats dienen ze voor de vrome medemens als voorbeeld, in de tweede plaats kun je ze als hulpverleners aanroepen. Men roept de voorspraak van de heilige in voor bepaalde intenties. In de loop van de tijden zijn er verschillende vormen van patronaten gegroeid. Eén daarvan zijn de beroepspatronen. Toen in de middeleeuwen beroepsgroepen en gilden ontstonden, kozen zij allemaal een eigen patroonheilige of schutspatroon. Vaak koos men een patroonheilige als er op één of andere manier verband kon worden gelegd tussen het beroep en het levensverhaal (de legende) van de heilige'. Tja, heiligen en bier. Verhaaltjes vol sterke staaltjes. Na invoering van het Reinheitsgebot in Beieren door Wilhelm IV in 1516, werden er ook weer een paar hele oude heiligen bijgehaald om de brouwperiode precies af te bakenen. Het eerste bier mocht worden gebrouwen vanaf eind september (St.-Michaëlis 29 september) en het laatste bier eind april (St.-George 23 april). St.-Michaël is een rooms-katholiek herfst- of oogstfeest, dat ook weer is weggekaapt van de Germanen. Michaël, Michiel, Michel of Miguel zoals we hem vanuit de overlevering kennen, was de baas aller engelen. Aanvoerder van de hemelse engelen in de strijd tegen de duivel en andere duistere figuren. Je had dat in de middeleeuwen ook wel nodig, want het was vaak een wat donkere tijd en veel mensen waren bang, vooral voor die 'duistere figuren'. Donkere middeleeuwen slaat trouwens feitelijk alleen op het feit dat er weinig geschreven bronnen uit die tijd zijn, maar dit terzijde. Daarnaast, bijgeloof vierde hoogtij, dus moest er bescherming en vooral veel troost gezocht worden bij figuren als drakendoder Michiel. Want wie kent niet de groene pakjes sigaretten Saint-Michel, waar de drakendoder prominent op de verpakking staat. Er is een leuke link tussen St.-Michiel en die andere 'bierheilige' St.George of Sint-Joris. Michiel was namelijk oorspronkelijk degene die de draak – de in een draak veranderende duivel – versloeg. St.-Joris nam dat kunststukje, en de daarmee samenhangende legendevorming, later gewoon van Michiel over. Tegenwoordig viert men met St.Michiel het oogstfeest, deze dag is ook de laatste dag dat men appelen kan plukken. Ook weer zo’n link met heidense rituelen. Men dankt Sint-Michiel voor de goede oogst zodat men de dorre en doodse wintermaanden goed door kan komen. Speciaal op dit feest wordt het Michaëlsbrood gebakken. Tevens is het een feest dat oproept tot innerlijke moed waarbij men gevaren zoals eenzaamheid bestrijden moet. En eenzaamheid is één van de verleidingen of kwellingen die in de winter periode fel toe kunnen slaan…
16
En dan is daar St.-Joris. Dat was nog eens een mannetjesputter. De ridderlijke figuur Sint-Joris heeft altijd een bijzondere verering genoten. Richard Leeuwenhart stelde hem aan tot patroon der kruisvaarders en de nationale synode van Engeland benoemde hem in het jaar 1222 zelfs tot patroonheilige van Engeland, Saint-George. De Spanjaarden kennen hem als Sant-Jordi, waar hij de beschermheilige is van de Catalanen en bij het ontstaan van Scouting werd de strijdbare martelaar door Lord Baden-Powell tot hun patroon gekozen. De meeste mensen kennen hem natuurlijk als Sint-Joris met de draak. Sint-Joris wordt traditioneel afgebeeld met een draak, die hij volgens de overlevering zou hebben gedood. De draak staat hierbij symbool voor het heidendom. Het verslaan van de draak symboliseert de bekering van een heidens land of stad tot het christendom door de fanatieke Joris die stad en land afreisde om dat doel te bereiken. 23 april is Sint-Jorisdag en staat in het licht van het thema goed en kwaad. Hij is patroon voor het weer en helper in nood. Een weerspreuk luidt: 'Sint-Joris die de draak overwon, houdt meer van regen dan van zon.' St.-Jorisbier van de beroemde Phoenix brouwerij uit Amersfoort Nog één dingetje over Sint-Joris. Toen kolonel Pedro Rodenbach zich de avond voor de Slag bij Waterloo in herberg St.-Joris ten ruste wilde leggen, zag hij op de gevel een basreliëf van Sint-Joris. Hij adopteerde hem terstond als zijn beschermheilige en later als beschermheilige van zijn brouwerij. Sint-Joris waakt tot op de dag van vandaag bij de poort van de brouwerij in Roeselare. De stad Poperinge kende vroeger Brouwerij Sint-Joris. De gebouwen zijn nu een officieel monument. Brouwerijheiligen Heel veel heiligen uit de derde en vierde eeuw waren Romeinse officieren die christenen moesten vervolgen en zo onder de indruk raakten van hun standvastig geloof dat ze zelf tot inkeer kwamen en zich lieten bekeren. Met evenveel ijver zetten ze zich daarna in voor de andere kant. Sint-Adrianus van Nicodemia was er zo eentje. Naast patroonheilige van de steden Lissabon en Geraardsbergen is hij ook patroonheilige van de bierbrouwers. Wat Sint-Adrianus verder met bier van doen had is onduidelijk helaas. Nee, dan moet je Arnold van Soissons of Sint-Arnoldus hebben. Dat was zo’n mannetjesputter, die wél veel met bier had. De voormalige inwoner van Tiegem keerde na langdurige omzwervingen via het Franse Soissons – waar hij abt van het aldaar gevestigde Sint-Medardusabdij werd en zelfs bisschop van Soissons – terug in Vlaanderen. Sint-Arnoldus kwam hier als vredestichter en heeft hier menig wondertje verricht. Zo was hij de stichter van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg en zorgde hij door te roeren met zijn roerstok tijdens het brouwen van bier dat de mensen – vanwege het drinken van het 'schoone bier' – niet besmet werden door pest en cholera. Ook is er een soort 'Jezus-legende', dat nadat Sint-Arnoldus het voedsel had gezegend men kon blijven schenken. De kannen raakten nooit leeg. Hoewel Sint-Arnoldus geen, zoals ze dat noemen, gecanoniseerde heilige is, wordt hij wel als zodanig vereerd, mede omdat hij vrede heeft gesticht in heel Vlaanderen (eind elfde eeuw). In Vlaanderen wordt de heilige Arnoldus door de bierbrouwers vereerd als hun beschermheilige. Of ze de 17
juiste Arnoldus aanroepen is niet zeker want ook de heilige Arnoldus, bisschop van Metz, eist de eer voor zich op. Op een oude prent wordt Arnoldus van Tiegem afgebeeld als bisschop met staf en mijter. Naast hem staat een brouwerskuip die hij zegent, terwijl op de achtergrond duidelijk opschietende hopranken zijn afgebeeld. Rechts van hem staan twee brouwersknechten die een bierton wegdragen en aan de voeten van de heilige worden diverse werktuigen uit het brouwersambt afgebeeld: met name twee schudvorken (roerstokken), twee stuikmanden en een emmer. In alle Vlaamse brouwerijen vindt men een beeld van de heilige Arnoldus en vroeger was het gebruik een weinig water van de SintArnoldusbron te Tiegem in het eerste brouwsel te gieten om goed bier te verkrijgen. Sinds de vroege 15e eeuw, pelgrimeren de Vlaamse bierbrouwers jaarlijks naar Oudenburg. De pelgrim vraagt er om gemoedsrust in eigen hart en vrede in de familie en vriendenkring. Wanneer is Sint-Jorisdag (Saint George)? Datum SintJorisdag (Saint George) 2012: maandag 23 april. Datum SintJorisdag (Saint George) 2013: dinsdag 23 april. Datum SintJorisdag (Saint George) 2014: woensdag 23 april. Datum Sint-Jorisdag (Saint George) 2015: donderdag 23 april. Wanneer valt Sint-Jorisdag (Saint George)? Op welke dag valt Sint-Jorisdag (Saint George)? In het dorpscentrum van Beselare (Zonnebeke) staat Brouwerij Sint-Arnoldus. Die werd tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig verwoest en in de periode 1922-1923 heropgebouwd. In 2003 werd de brouwerij een beschermd monument. In Dudzele was ook ooit een Sint-Arnoldus brouwerij gevestigd. Er is zelfs een Sint-Arnoldus biervereniging die jaarlijks het Sint-Arnoldus Bierfestival organiseert. © 2012 Ariël Meeusen uw reacties graag naar
[email protected] www.stichtingbierinzeeland.nl Bronnen: www.heiligen.net en Wikipedia
18
SLEEDOORNLIKEUR (1)
Krijn Eikelenboom
Sleedoornlikeur is een heerlijke roodkleurige likeur welke in de herfst gemaakt kan worden. Sommige kennen het onder de naam sloe gin. Sloe is het Engels voor Sleedoorn. Sleedoornbessen worden ook wel sleepruimen genoemd en zijn van de blauwkleurige bessen van de Prunus Spinosa. Bereidingswijze: De sleedoornbessen moeten rijp zijn en dit is normaal gesproken laat oktober, vroeg november wanneer de eerste vorst er overheen gegaan is. Je kunt ze ook eerder plukken en enige tijd in de diepvries leggen. Neem een pot met een brede hals. Prik elke bes apart aan met bijv. een satéprikker. De traditionele manier is om de bessen aan te prikken met een doorn van de sleedoornstruik. Dit is even een tijdrovend karwij, maar zorgt er uiteindelijk voor dat de smaak uit de bes goed in de drank overgaat. De sleedoornbessen hebben namelijk een hele dikke schil. 19
Vul de pot voor de helft met bessen en vul de pot af met brandewijn (vaak wordt ook jenever of gin gebruikt). Voeg voor elke 500 ml aan drank 100 gram suiker toe. Doe er een kaneelstokje bij en sluit de pot. (Sommige mensen voegen nog kruidnagel en amandel essence toe). Wij doen dat niet, maar probeer het maar eens uit, immers over smaak valt niet de twisten. De suiker is trouwens essentieel om een goede smaakoverdracht te laten plaatsvinden, dus niet hierop bezuinigen anders komt de smaak niet uit de bes in de drank. Keer de pot een aantal keer goed om, zodat de suiker goed verdeeld. Zet donker en koel weg. De eerste 2 weken moet de pot dagelijks gekeerd worden, daarna 3 maanden lang wekelijks keren. De likeur krijgt een diep rode kleur. Na de 3,5 maand voorzichtig proeven of je hem al lekker vind, zo ja dan kan je het vocht overgieten in een fles en de bessen met kaneel weggooien. Hoewel je van de overgebleven bessen ook jam kan maken. (Wordt vervolgd)
20
De thema’s voor de thema-avond van mei 2013 BIER WIJN LIKEUR GEDISTILLEERD
Imperial Russian Stout Druif, droog en medium Walnoten Jenever, oud en jong
21
Rabarberchampagne Penders Bron: Algemeen Dagblad 30 april 2012
Linda
Rabarber wordt al 5000 jaar gebruikt als geneesmiddel en sinds 1600 wordt de voorjaarsgroente gegeten. Broers André (69) en Dick (65) Plantinga uit Hellevoetsluis en Spijkenisse maken er iets bijzonders van: champagne. Met de rosé kleur en frisse smaak zou de 'rabarberbubbelwijn,' - alleen de bubbelwijn uit de Champagnestreek in Noord-Frankrijk mag de naam champagne voeren - van de broers zonder twijfel goed scoren op terrasjes deze zomer. Helaas voor terrasbezoekers is de wijn niet te koop. „We doen dit omdat we het leuk vinden," zegt Dick. „Als je het wilt verkopen komt er te veel bij kijken." André en Dick kwamen op het idee om champagne uit rabarber te maken, toen zij lid werden van het Rozenburgs Amateur Wijnmakers en Bierbrouwers Gilde. „Ik heb vroeger wel eens wijn gemaakt, zonder succes," vertelt André. „Bij het gilde ontmoette ik mensen die onder meer uit rabarber vruchtenwijn maakten. Ik kreeg van iemand een paar kilo rabarber en ging aan de slag." Snel haakte Dick aan. „André heeft me aangestoken. Ik verbouw nu zelfs rabarber op een volkstuintje bij Geervliet. Er staan ook druivenranken en vruchtenbomen voor wijn. Wie bij ons op een verjaardag komt, drinkt onze wijnen.” De wijngaard op het volkstuintje; Wijngaard Sous Le Mat, maakte een einde aan struinen langs markten op zoek naar de goedkoopste rabarber. „Ik was het bietsen zat," grapt Dick. „Wijn maken kan goedkoop, maar dan ben je afhankelijk. We kregen vaak rabarber en druiven van mensen uit de omgeving. Gebruikte flessen krijgen we nog steeds van bekenden en restaurants." Wijn maken uit rabarber is niet moeilijk. André vat samen: „In stukjes snijden, invriezen tot de vezels kapotgevroren zijn, in water leggen, enzym erbij om de resterende vezels af te breken, suiker erin, beetje gember en wat geheime ingrediënten en natuurlijk gist. Wachten. Het is rommelen met ingrediënten tot je denkt; ja, dit is het!" Na een week kan worden gebotteld. „Weer suiker erbij. Deze zorgt voor nagisting in de fles zodat de wijn gaat bubbelen. Dit luistert nauw, te veel suiker laat de fles ontploffen." Dick maakt ook lokale likeurtjes. „Walnotenlikeur, met walnoten uit het Mallebos in Spijkenisse. En vorig jaar heb ik uit bramen, geplukt op de Maasvlakte, likeur gemaakt." De drankjes worden dan wel niet verkocht, er wordt wel van genoten. De bijzondere smaak van de huisgemaakte rabarberbubbelwijn blijft onder familie en vrienden. „Wie bij ons op een verjaardag komt, drinkt onze wijnen."
22
Rabarber "champagne" volgens recept Ab Alma Recept voor 15 liter champagne – 20 flessen 5 kg rabarber, bevroren, in stukjes gesneden, met schil 10 liter water 2 gram sulfiet 45 gram petto enzymen 3 kg suiker 20 gram gelatine blaadjes of vloeibare gelatine 2 citroenen, met schil in schijfjes gesneden 2 sinaasappelen, uitgeperst, alleen het sap 20 gram gemberwortel geraspt 7,5 gram gistvoeding giststarter Dag 1: Doe de bevroren 5 kilo rabarber in een bak of grote emmer en giet hierover 10 liter lauw water. Voeg 2 gram sulfiet en 45 gram pecto enzymen toe. Roer het geheel goed door elkaar en trek een kaasdoek over het vat c.q. emmer. Laat tenminste 1 dag maar niet langer dan 2 dagen trekken bij een omgevings temperatuur van ± 22 Celsius. Dag 3: Pers de rabarber lichtjes uit en doe het sap in een gistingsfles van zeker 25 liter. Gebruik ± 4 liter sap om de 4 kilo suiker op te lossen. Week de gelatine blaadjes los in koud water en los ze daarna op in lauw water, of gebruik vloeibare gelatine volgens het recept van de leverancier. Voeg nu alles toe aan het uitgeperste rabarbersap met uitzondering van de giststarter. Roer alles goed door elkaar. Voeg nu de giststarter toe. Zet de fles afgedekt met een doekje in een ruimte met een omgevings temperatuur van ± 22 Celsius.
23
Dag 4: De gisting moet nu actief zijn. Verwijder het doekje en breng een waterslot op de gistingsfles aan. Dag 5: Meet vanaf de 5e dag dagelijks het soortelijk gewicht (S.G.) Dag 10: Naar verwachting zal nu het s.g. 1015 gedaald zijn !! beslist deze gisting niet eerder stoppen dan bij dit soortelijk gewicht!! Hoog het soortelijk gewicht met suiker op als de waarde onder s.g. 1015 is gedaald. Voor een ophoging van de s.g. met 1 punt is 2,6 gram suiker per liter nodig. Hevel dan de inhoud voorzichtig over in een schone andere fles. Probeer de droesem bij het overhevelen in de fles te houden en start filteren door de molton filter zodra de overloop droesem bevat. (molton filter: 3 tot 4 lagen molton in een emmer met gaten of direct in een grote trechter. Gebruik desnoods een extra laag molton als het filter droesem doorlaat). Verzamel alle gefilterde wijn in een schone fles en roer alles goed door elkaar. (Gebruik geen sulfiet als toevoeging aan het gefilterde materiaal. Sulfiet kan natuurlijk wel gebruikt worden voor het ontsmetten van de gebruikte spullen en flessen. Deze spullen dan na ontsmetten spoelen) Vul daarna de schone champagneflessen tot 4 vingers onder de kurk en breng de kurken met een muilkorfje aan, of onderdopjes met kroonkurken. Zet de flessen rechtop in de gistingskamer op 22 Celsius gedurende een periode van 3 weken. Verdere bewerking: Methode 1: Na een periode van 3 weken heeft u een heldere champagne met op de bodem restanten van afgestorven gistcellen (droesem). De flessen worden dan ook steeds rechtop gehouden waardoor de gistresten op de bodem blijven zitten. Voordat u de fles openmaakt is het raadzaam de fles 1 dag in de koelkast op ± 5 Celsius te zetten en deze daarna te dekanteren in een smalle hoge glazenkan. Beter is zelfs de fles ± 1 uur in de diepvries te plaatsen. Het dekanteren dient rustig te gebeuren zonder dat de vloeistof kan “klokken” in de fles. Men kan zo nagenoeg 95% geheel helder en sprankelend in de dekanteer-kan krijgen. Vanuit de kan vult men de glazen naar wens. Voor eigen gebruik is deze methode goed en zeker niet bewerkelijk. Methode 2: Wil men echter de “champagne” schoon in de fles hebben zodat men deze liggend in de kelder kan bewaren en zonder problemen een fles kan weggeven, dan dient men de droesem uit de fles te verwijderen volgens de onderstaande methode. Nadat de flessen gevuld zijn kan men deze afsluiten met “champagne” onderdopjes in de hals en daarna de fles afsluiten met een passende kroonkurk (normaal is dat 29 mm.). Druk deze goed aan. Het onderdopje klemt in de hals en vangt de gevormde droesem tijdens de 3 weken gisting op. Plaats de flessen vervolgens op zijn kop in een champagnerek en draai deze dagelijks ¼ slag om zijn lengteas zodat alle droesem in het onderdopje loopt. Plaats na 3 weken de flessen met de doppen naar beneden in een diepvrieskist waarbij alleen de vloeistof in de hals van de fles bevroren mag worden. Controleer daarom regelmatig door de fles voorzichtig te draaien. De bevriezing van de vloeistof in de hals is voldoende als er geen luchtbel meer naar afsluitdop kan. Het draaien van de fles moet 24
uiterst verzichting gebeuren anders loop je het risico dat de droesem naar bodem zakt en de heldere inhoud van de fles vervuild. Verwijder aansluitend voorzichtig de kroonkruk en het onderdopje, maak zonodig de flessenhals verzichtig schoonmaken met een propje papier en breng vervolgens een “champagne” stop in en borg de champgne stop goed met een “champagne” muilkorfje. Keuren en drinken: De Champagne kan na 6?? weken al worden gekeurd en gedronken. Daarom: succes en... proost. Op deze manier zal het best lukken. Ieder zal erg tevreden met het bereikte resultaat. Ab Alma
Van het Jong(st)e lid, 23 juni 2012
Beau Vader
Na een kennismaking op CSW van de Perre in Middelburg ben ik geïnteresseerd geraakt in het zelf maken van bier. Hoe kwam dit tot stand? De leerlingen van Havo 4 kregen een project over bier brouwen. Ik als begeleider had dit nog nooit eerder gezien of gedaan. Ik wist dus ook niet hoe dit moet, laat staan de leerlingen hier iets van meegeven. Er kwam een enthousiaste delegatie van WWBLG die ons wegwijs maakte. Na wat geëxperimenteer van de leerlingen dacht ik bij mezelf: ik ga het ook eens proberen. Met wat restjes van de moutextracten; hop en gist trachtte ik een dubbel en een trippel te brouwen, die heden in de koelkast liggen te rijpen. Aan het einde van het project kwam het gilde langs om te zien hoe het gegaan was. Alle biertjes werden gepresenteerd. Stiekem was ik benieuwd hoe experts van het gilde mijn biertje vonden en liet deze ook maar eens keuren. Hierna ontving ik een uitnodiging om eens te kijken hoe het gehele proces zou zijn tijdens een demonstratie. Zaterdag 23 juni is zover. Ik kwam rond 9:30 uur om het ambachtelijke bier gebrouwen te zien worden. Dit dacht ik te gaan zien… maar had het mis. Ik mocht zelf mee brouwen! Op het menu stonden een dubbel en een trippel van nog ongekende kwaliteit. Nadat de demo-kar uitgestald was, gingen de ketels op het vuur. De mout werd aan het water toegevoegd en de eerste mensen kwamen kijken. De ene dacht dat we erwtensoep 25
aan het maken was en de andere dacht meer aan oma’s havermoutpap. Deze gedachte vervloog snel na een heerlijk glas gekoeld bier en deskundige uitleg van het proces. Ik als nieuweling deed vrolijk mee. Het zonnetje scheen heerlijk en de mensen kwamen nu ineens af op de geur van de hop die mee aan het koken was. Wat een heerlijke geur gaf dat! Nog maar eens een biertje proeven. De stemming zat er goed in. Nadat het wort gekoeld werd, hoorde ik dat ik een werkje kreeg. Ik dacht bij mezelf: het zit er zo goed als op, maar er moet een verslagje komen dat de nieuweling mag schrijven. Gelukkig! Dat valt gelukkig mee. Een grotere uitdaging is het wachten tot het eindresultaat er is. Geduld is wederom de moeilijkste factor van het bier brouwen. Mochten er nog (jonge) fanatiekelingen zijn die ook met mij een biertje willen brouwen, nodig ik die graag eens uit om dit eens te verwezenlijken. Ondertussen ga ik mijn bierarsenaal uitbreiden met het zoeken naar brouwmaterialen, die tot op heden ontbreken. Vriendelijke groeten, Beau Vader
26
Besteldata Bestellen vóór:
Lidy Reijnen wordt geleverd op:
donderdag 30 augustus 2012, 12.00 uur maandag 4 september 2012 Bij deze bestelling die u per email naar me toestuurt, ontvangt u een oogstkorting van 10% op het totaal van de rekening. donderdag 27 september 2012, 12.00 uur (Dit alles onder voorbehoud)
maandag 1 oktober 2012
Met vriendelijke groet; Lidy Reijnen 0113-371665 Zomer-column
Nel de Kam
In het najaar van 2011 heb ik de sleedoorns geplukt voor de wedstrijd in 2012. Altijd een heel karwei, al die bessen vantussen de scherpe doorns vissen. Maar wat een heerlijke producten kun je er van maken. Wijn natuurlijk en likeur. Dat was dit jaar het thema: sleedoorns. Nou, de sleedoorns in een pot gezet op wodka, na maanden zeven, suikersiroop erbij en inleveren maar. Ik was blij verrast en eigenlijk ook wel een beetje trots op de uitslag van de wedstrijd. Elders in het t.d.tje kun je de uitslagen lezen. Trots was ik ook toen we voor de eerste keer echt naar "buiten"gingen met de Gildekar, tijdens de open dag bij Pitteperk. We hadden, dank zij de tent, totaal geen last van de harde wind, het brouwen ging prima en velen kwamen een drankje proeven in de tent. We kwamen zo professioneel over dat we door diverse organisaties gevraagd werden bij hun te komen staan. Nu is het oogsten weer begonnen van diverse fruitsoorten. We hebben hèèl veel frambozen, dit betekent hèèl veel uurtjes plukken. Vanmiddag rode bessen gekregen van de buren dus hier kan weer al een rosé van gemaakt worden. Ik hoor van een paar mensen dat ze gestart zijn met een rumtopf, fantastisch. Heel erg benieuwd naar de resultaten. Nu maar afwachten wat de natuur ons verder nog zal geven, want de strenge vorstperiode in februari heeft behoorlijk schade aangericht. Maar niet voor de mispels, zoveel hebben er nog nooit aangezeten als dit jaar. Lieve mensen, hopelijk krijgen we nog vele zonuren, wat onmisbaar is voor o.a. de vlierbessen, appels en natuurlijk de druiven. Veel bierbrouwers genieten nu, al of niet in de zon, van hun brouwsel en bedenken weer al allerlei recepten voor het komend brouwseizoen. Voor ieder die nog op vakantie gaat, geniet er van; voor de thuisblijvers, kom ons zeker eens bezoeken tijdens de diverse promotiedagen, o.a. de "boerenlanddagen"in Veere. Wim en ik gaan in het najaar naar de Côte d’Azur, op de terugweg dwars door het champagnegebied, dat wordt genieten. Een fijne zomer toegewenst en ..............maak er een lekker sapje van. Nel de Kam 27
De barbecue
Ronald van Liere
Ik zit nu in het prachtige Slovenië en schrijf een stukje over de jaarlijkse bbq van het gilde. Eindelijk was het dan weer zover...de bbq aan het eind van het seizoen. Wat boften we weer zeg , het was weer heerlijk weer zoals voorgaande jaren en dat is toch wel uniek met deze slappe zomer. Deze keer was het niet op de locatie waar we het voorheen hielden maar nu bij ons nieuwe honk 'de Pitteperk'. Jose, Arie en Alexander hadden weer voor een keurig assortiment vlees en salades gezorgd. Rond 19.00 uur druppelde iedereen binnen met of zonder koelbox met eigengemaakte 'sapjes'. Toen kregen we ook helaas het bericht te horen dat Jose plotseling was opgenomen in het ziekenhuis. Dat was schrikken ...Arie was weggeroepen en hij zou ook hand en spandiensten verrichten. Dus moest dit even onder elkaar geregeld worden. Ik ben de bbq gaan aansteken en heb de tafels en stoelen gesopt met Elly. De overige leden richtten de bier, likeur en wijntafel in en er werd onderling het een en ander uitgewisseld. Het werd steeds meer een gezellige boel. Op den duur gingen onze magen knorren en was de tijd aldaar om de inmiddels warm geworden bbq te veroveren. Wat een prima kwaliteit vlees!! De schalen minderden al snel. Om het eten te laten zakken maken sommige nog een rondje over de boerderij. Wat een prachtig bedrijf! Ondertussen rinkelden de glaasjes verder en voor diegene die nog een gaatje over had was er nog een toetje van vruchtjes. Arie en Arjo en Petra kwamen nog even langs om ons op de hoogte te stellen over de toestand van Jose, wat gelukkig beter ging. Hier en daar gingen we wat opruimen en gingen er al mensen weg. Persoonlijk vond ik het jammer dat er niet meer mensen bij waren maar dat komt doordat er veel op vakantie zijn in die periode. Ondanks de ziekte van Jan Schaap kwam ook hij nog samen met z,n vrouw langs wat ik persoonlijk zeer waardeerde. Ik wil iedereen bedanken die deze bbq verzorgd heeft en weer tot een succes heeft gemaakt, ook namens m`n vrouw. Fijne zomer allemaal en voor diegene die nog op vakantie moeten, veel plezier, mooi weer en weer veilig thuis! Groeten van Roland van Liere
28
Imperial Russian Stout
J. van Schaik / Het wort wat
Voor 10 liter bier, kooktijd 60 minuten, begin sg 1120, kraanwater 3000 g 500 g 250 g 50 g 25 g
Pilsmout 3 EBC Aromamout 150 EBC Zwarte mout 1500 EBC Bruine suiker Target hop (60 minuten)
Maisch schema 60 °C 30 minuten, 66 °C 30 minuten, 78 °C 5 minuten Inmaischen met 11 liter water van 65 °C, {wordt dan 60 °C ) en na een half uur verwarmen tot 66 °C . Na een half uur verwarmen naar 78 °C , 5 minuten handhaven. Na een uur laten staan en dan spoelen met water van 80 °C tot er is 11 liter opgevangen. Hop toevoegen Koken, 60 minuten Het SG op 1120 brengen met suiker. Koelen en gist toevoegen. Sg na het koken 1100; gist vrij fel Uitgisten en daarna 3 maanden laten rijpen. Na een week SG 1055, gist erg langzaam in de keuken. Smaak goed. De gist is een opgekweekt gist uit een flesje tripel (Dulle Teve van de Dolle Brouwers uit Esen
29
North Coast Old Rasputin / North Coast Bourbon Barrel Aged Old Rasputin It’s a rich, intense brew with big complex flavors and a warming finish. / Aging in oak whiskey barrels adds a level of complexity that amplifies the espresso/chocolate notes in the flavor profile and takes this unique beer to new heights. 9% ABV - 75 IBUs / 11.2% ABV Zie ook: http://www.beerfm.com/2011/01/russian-imperial-stout/ 30
31
32
