Het gebruik van de inhoud van deze publicatie is toegestaan voor niet-commerciële doeleinden op voorwaarde dat de bron vermeld wordt

COLOFON Copyright EPOS vzw Verantwoordelijke uitgever Carl Callewaert EPOS Koning Albert II-laan 15 B-1210 Brussel www.epos-vlaanderen.be [email protected] December 2013 Depotnummer: D/2013/3241/336

Het gebruik van de inhoud van deze publicatie is toegestaan voor niet-commerciële doeleinden op voorwaarde dat de bron vermeld wordt.

Deze publicatie is een realisatie van het Nationaal Agentschap voor Vlaanderen voor het Europees Programma “Een Leven Lang Leren” met de financiële steun van de Europese Commissie en de Vlaamse Regering

«Erasmus is geen drie maanden in een leven, het is een leven in drie maanden.» (Tomas Arents, Hogeschool Gent – Erasmusstudent in Noorwegen 2011-2012)

[2]

Inhoud 0. Respondenten ................................................................................................................................... 12 0.1. Aantal respondenten .................................................................................................................. 12 0.2. Bestemming van de respondenten ............................................................................................ 12 0.3. Aantal respondenten per thuisinstelling .................................................................................... 14 0.3.1. Aantal respondenten per thuisinstelling 2011-2012........................................................... 14 0.3.2. Aantal respondenten per thuisinstelling: evolutie .............................................................. 15 0.4. Aantal respondenten per studiegebied...................................................................................... 16 0.4.1. Aantal respondenten per studiegebied 2011-2012 ............................................................ 16 0.4.2. Aantal respondenten per studiegebied: evolutie ............................................................... 17 0.5. Geslacht van de respondenten................................................................................................... 18 0.6. Duur van het verblijf ................................................................................................................... 19 0.7. Beursstudenten .......................................................................................................................... 20 1. Voorbereiding van het verblijf........................................................................................................... 21 1.1. Motieven voor de Erasmusmobiliteit ......................................................................................... 21 1.1.1. Motieven in 2011-2012 ....................................................................................................... 21 1.1.2. Motieven volgens bestemming ........................................................................................... 22 1.1.3. Motieven volgens studiegebied .......................................................................................... 23 1.1.3.1. De kans om je zelfstandigheid te vergroten ................................................................. 23 1.1.3.2. Een andere culturele omgeving.................................................................................... 24 1.1.3.3. Een relevante werkervaring ......................................................................................... 25 1.1.3.4. Een meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt .......................................................... 25 1.1.3.5. Het leren van een andere taal ...................................................................................... 26 1.1.4. Motieven: evolutie .............................................................................................................. 27 1.2. Invloed ........................................................................................................................................ 28 1.2.1. Invloed in 2011-2012 ........................................................................................................... 28 1.2.2. Invloed: evolutie .................................................................................................................. 28 1.3. Keuze van het gastland............................................................................................................... 29 1.3.1. Determinerende aspecten in 2011-2012 ............................................................................ 29 1.3.2. Determinerende factoren keuze gastland per studiegebied .............................................. 29 1.3.2.1. Determinerende factor: taal ........................................................................................ 29 1.3.2.2.Determinerende factor: cultuur .................................................................................... 30 1.3.2.3. Determinerende factor: imago gastland ...................................................................... 31 1.3.2.4. Determinerende factor: voorbeeldrol .......................................................................... 32 [3]

1.3.2.5. Determinerende factor: levensduurte ......................................................................... 32 1.3.3. Determinerende factoren keuze gastland: evolutie ........................................................... 33 1.4. Keuze van de stageplaats ........................................................................................................... 34 1.4.1. Keuze van de stageplaats in 2011-2012 .............................................................................. 34 1.4.2. Keuze van de stageplaats per studiegebied ........................................................................ 35 1.4.2.1. Niet van toepassing ...................................................................................................... 35 1.4.2.2. Internationale uitstraling van de stageplaats............................................................... 35 1.4.2.3. Aanbod van uniek werkmateriaal en elementen die aan de thuisinstelling onvoldoende aan bod komen ................................................................................................... 36 1.4.2.4. Instelling past in het kader van studieopdracht ........................................................... 37 1.4.2.5. Invloed oud-Erasmusstudenten en docenten bij keuze stageplaats............................ 38 1.4.2.6. Geen andere bestemming beschikbaar........................................................................ 38 1.4.3. Keuze van de stageplaats: evolutie ..................................................................................... 39 1.5. Twijfel ......................................................................................................................................... 40 1.5.1. Wat deed studenten twijfelen in 2011-2012? .................................................................... 40 1.5.2. Wat deed studenten twijfelen: evolutie ............................................................................. 41 1.6. Informatie voor vertrek .............................................................................................................. 42 1.6.1. Informatie voor vertrek in 2011-2012 ................................................................................. 42 1.6.2. Informatie voor vertrek: evolutie ........................................................................................ 44 1.6.3. Kwalitatieve beoordeling van de informatie voor vertrek in 2011-2012 ............................ 45 1.6.4. Kwalitatieve beoordeling van de informatie voor vertrek: evolutie ................................... 46 1.7. Inspanningen om informatie in te winnen ................................................................................. 47 1.7.1. Inspanningen om informatie in te winnen in 2011-2012 .................................................... 47 1.7.2. Inspanningen om informatie in te winnen: evolutie ........................................................... 47 2. Het buitenlands stageverblijf ............................................................................................................ 49 2.1. Onthaal op de stageplaats .......................................................................................................... 49 2.1.1. Onthaal in 2011-2012 .......................................................................................................... 49 2.1.2. Onthaal per gastland ........................................................................................................... 49 2.1.3. Speciale activiteiten voor Erasmusstudenten 2011-2012 ................................................... 51 12.1.4. Erasmusactiviteiten per gastland ...................................................................................... 51 2.1.5. Onthaal op de stageplaats: evolutie.................................................................................... 52 2.2. Type huisvesting ......................................................................................................................... 52 2.2.1. Type huisvesting in 2011-2012 ............................................................................................ 52 2.2.2. Type huisvesting per gastland ............................................................................................. 53

[4]

2.2.3. Type huisvesting: evolutie ................................................................................................... 54 2.3. Hoe heb je huisvesting gevonden?............................................................................................. 54 2.3.1. Hoe huisvesting gevonden in 2011-2012? .......................................................................... 54 2.3.2. Hoe huisvesting gevonden? Per gastland............................................................................ 55 2.3.3. Hoe huisvesting gevonden? Evolutie .................................................................................. 56 2.4. Kwalitatieve beoordeling van het stageverblijf .......................................................................... 57 2.4.1. Kwalitatieve beoordeling van het verblijf in 2011-2012 ..................................................... 57 2.4.2. Wat vonden de studenten onvoldoende?........................................................................... 62 2.4.3. Evolutie van de pijnpunten ................................................................................................. 63 2.4.4. Wat vonden de studenten goed? ........................................................................................ 63 2.4.5. Evolutie van de positieve aspecten van het verblijf ............................................................ 64 2.4.6. Beoordeling van het verblijf per gastland ........................................................................... 65 2.4.6.1. Beoordeling voorzieningen huisvesting en verblijf ...................................................... 65 2.4.6.2. Beoordeling voorbereiding stageplaats ....................................................................... 65 2.4.6.3. Beoordeling informatie stageprogramma .................................................................... 66 2.4.6.4. Beoordeling van voorzieningen voor studenten met een functiebeperking ............... 67 3. Evaluatie en formulieren ................................................................................................................... 69 3.1. Evaluatie en gebruik formulieren in 2011-2012 ......................................................................... 69 3.2. Evaluatie en gebruik formulieren: evolutie ................................................................................ 70 3.3

Evaluatie en gebruik formulieren per gastland ..................................................................... 71

3.3.1. Evaluatie per gastland ......................................................................................................... 71 3.3.2.

Waar wordt het Evaluatieformulier gebruikt? .............................................................. 71

3.3.3. Waar wordt een Training Agreement gebruikt? ................................................................. 72 3.3.4.

Waar wordt een Application Form gebruikt?................................................................ 72

3.4. Afspraken rond evaluatie ........................................................................................................... 73 3.4.1. Afspraken in 2011-2012 ...................................................................................................... 73 4. Talen en taalvoorbereiding ............................................................................................................... 74 4.1. Bestemming van de studenten .................................................................................................. 74 4.1.1. Bestemming van de studenten in 2011-2012 ..................................................................... 74 4.1.2. Evolutie van de meest gekozen bestemmingen .................................................................. 75 4.2. Talen op de werkvloer ................................................................................................................ 76 4.2.1. Talen op de werkvloer in 2011-2012 ................................................................................... 76 4.2.2. Talen op de werkvloer: evolutie .......................................................................................... 77 4.3. Verhouding talen op de werkvloer en bestemming ................................................................... 79 [5]

4.4. Talenkennis aantonen ................................................................................................................ 81 4.5. Voorbereidende taalcursus ........................................................................................................ 82 4.5.1. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek ............................................................................ 83 4.5.1.1. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek in 2011-2012 ............................................... 83 4.5.1.2. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek: evolutie .............................................................. 84 4.5.2. Taalcursus in gastland ......................................................................................................... 85 4.5.2.1. Taalcursus in gastland 2011-2012 ................................................................................ 85 4.5.2.2. Taalcursus in gastland: evolutie ................................................................................... 86 4.5.3. Taalproblemen in het gastland............................................................................................ 88 4.5.3.1. Taalproblemen in het gastland in 2011-2012 .............................................................. 88 4.5.3.2. Taalproblemen in het gastland: evolutie ..................................................................... 88 5. Financiering ....................................................................................................................................... 89 5.1. Duur van het verblijf ................................................................................................................... 89 5.2. Beurscategorieën ....................................................................................................................... 90 5.3. Grootte van de beurs ................................................................................................................. 91 5.4. Meerkost .................................................................................................................................... 92 5.4.1. Informatie over meerkost in 2011-2012 ............................................................................. 92 5.4.2. Informatie over meerkost: evolutie .................................................................................... 93 5.4.3. Meeruitgaven in 2011-2012 ................................................................................................ 93 5.4.4. Meeruitgaven: evolutie ....................................................................................................... 94 5.4.5. Meerkost per gastland ........................................................................................................ 94 5.5. Financiering meerkost ................................................................................................................ 96 5.5.1. Financiering meerkost in 2011-2012 ................................................................................... 96 5.5.2. Financiering meerkost: evolutie .......................................................................................... 97 5.5.3. Belang van de Erasmusbeurs ............................................................................................... 98 5.6. Meerkost op de stageplaats ....................................................................................................... 98 5.6.1. Meerkost op de stageplaats in 2011-2012 .......................................................................... 98 5.6.2. Meerkost op de stageplaats: evolutie ................................................................................. 98 6. Na het verblijf .................................................................................................................................. 100 6.1. Problemen bij terugkeer in 2011-2012 .................................................................................... 100 6.2. Problemen bij terugkeer: evolutie ........................................................................................... 101 7. Beoordeling Erasmusverblijf............................................................................................................ 102 7.1.

[6]

Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding ........ 102

7.1.1. Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding in 2011-2012.................................................................................................................................... 102 7.1.2. Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding: evolutie 104 7.1.3 Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding per gastland 104 7.2. Beoordeling van de academische aspecten ............................................................................. 105 7.2.1. Beoordeling van de academische aspecten in 2011-2012 ................................................ 105 7.2.2. Beoordeling van de academische aspecten: evolutie ....................................................... 107 7.2.3. Beoordeling van de academische aspecten per studiegebied .......................................... 107 7.2.4. Beoordeling van de academische aspecten per gastland ................................................. 110 7.3. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten ................................................................... 112 7.3.1. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten in 2011-2012 ...................................... 112 7.3.2. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten: evolutie ............................................. 115 7.3.3. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten per studiegebied ................................ 116 7.4. Impact op de taalkennis ........................................................................................................... 117 7.4.1. Impact op de taalkennis in 2011-2012 .............................................................................. 117 7.5. Beoordeling van de duur van het verblijf ................................................................................. 119 7.5.1. Beoordeling van de duur van het verblijf in 2011-2012 .................................................... 119 7.5.2. Beoordeling van de duur van het verblijf: evolutie ........................................................... 121 7.6. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf ............................................................................... 121 7.6.1. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf in 2011-2012 .................................................. 121 7.6.2. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf: evolutie ......................................................... 122 7.6.3. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf per gastland ................................................... 123 8. Belangrijkste resultaten................................................................................................................... 124

[7]

Inleiding en methodologie EPOS vzw heeft deze analyse van de enquêtes van de Vlaamse Erasmusstudenten 2009-2012 gemaakt om een hulpmiddel aan te reiken zowel voor de thuis- als de gastinstellingen. Dankzij deze analyse is het mogelijk om dichter bij de studenten te staan en op de hoogte te zijn van hun wensen, verwachtingen, bezorgdheden, problemen en drijfveren. De enquêtes bevatten zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens. De analyse ervan focust op de verschillende onderdelen van een Erasmusverblijf, identificeert veel voorkomende problemen en biedt ook een eerste stap om tot oplossingen te komen. Daarnaast worden ook de positieve aspecten van Erasmusuitwisselingen uitgebreid behandeld. Dit rapport is een vervolg op de analyse die Magda Kirsch, Anne Van Den Dries, Yves Beernaert en Johan Geentjens in 2009 in opdracht van EPOS vzw hebben uitgevoerd. De structuur van dit voorgaande rapport is hier doelbewust overgenomen om diegenen die een vergelijking willen maken met de cijfers en opmerkingen uit het verleden daartoe in staat te stellen. Toch willen we opmerken dat zulke vergelijking zeer voorzichtig moet worden benaderd. In het rapport van 2009 is er immers geen onderscheid gemaakt tussen SMS en SMP, waardoor het moeilijk is om goede vergelijkingen te maken. Dit is ook de reden waarom deze vergelijking niet werd uitgevoerd in het huidige rapport.

Deze analyse is gebaseerd op de studentenenquêtes van de studenten die in Vlaanderen hoger onderwijs volgen en in de academiejaren 2009-2010, 2010-2011 of 2011-2012 een Erasmusmobiliteit hebben ondernomen. De uitgaande Erasmusstudenten zijn verplicht om bij hun terugkeer een studentenenquête in te vullen. Toch is het opvallend dat het aantal studenten die deze enquête in het verleden daadwerkelijk invulde niet steeds representatief was voor het totaal aantal uitgaande studenten. Gedurende de laatste jaren is daar veel verbetering in gekomen. Vandaar ook dat in de onderstaande analyses voornamelijk gebruik zal gemaakt worden van de enquêtes uit 2011-2012. Deze geven de meest recente data weer en ook qua aantal sluiten ze het beste aan bij het reële aantal uitgaande Erasmusstudenten. Dit rapport bestaat dus uit een grondige analyse van de data uit 2011-2012; alsook wordt er gekeken naar de evolutie van de antwoorden over de jaren heen (20092012). Als er in de analyse over studenten gesproken wordt, heeft dit enkel betrekking op de studenten die de studentenenquête hebben ingevuld, tenzij dit expliciet anders vermeld is.

De analyse wordt opgesplitst in twee grote delen: studentenmobiliteit voor studies (SMS) enerzijds en studentenmobiliteit voor stages (SMP) anderzijds. SMS en SMP worden apart behandeld aangezien de studentenenquêtes voor beiden niet geheel overlappen en er ook een groot verschil waar te nemen is tussen de antwoorden van beide groepen studenten, gezien de verschillende prioriteiten en bekommernissen van de studenten, afhankelijk van de soort mobiliteit. Daarenboven is de groep SMS’ers veel groter dan de groep SMP’ers waardoor de gegevens van deze laatsten niet of nauwelijks merkbaar zouden zijn in de totale groep van antwoorden. De twee delen kunnen onafhankelijk van elkaar gelezen worden. In het deel over SMP wordt, op de plaatsen waar dat relevant geacht werd, ook kort een vergelijking opgenomen met de resultaten van de SMS’ers. Er werd voor gekozen om niet steeds over SMS/SMP-Erasmusstudenten te spreken omdat dit de tekst aanzienlijk zou verzwaren. In beide delen wordt er vaak gesproken over

[8]

‘respondenten’ of ‘alle Erasmusstudenten’. Deze termen hebben steeds betrekking op de aldaar besproken doelgroep, hetzij dus SMS, hetzij SMP; en niet op alle Erasmusstudenten in het algemeen. Eva Morre

[9]

Samenvatting Deze analyse is opgedeeld in acht verschillende delen: respondenten, voorbereiding van de mobiliteit, het buitenlands verblijf, de examens, de taalvoorbereiding, de financiering, de follow-up van het verblijf en de beoordeling van het buitenlands studieverblijf. Het algemene hoofdstuk geeft een beeld van het profiel van de respondenten. Daaruit blijkt dat de meest populaire bestemmingen Spanje en Frankrijk zijn. De meest populaire richting is bedrijfskunde en beheerswetenschappen gevolgd door talen, filologie en medische wetenschappen. Verder is het opmerkelijk dat de gemiddelde duur van het verblijf gestaag aan het dalen is. In hoofdstuk één wordt de voorbereiding van de mobiliteit besproken. Daaruit valt op te merken dat studenten vooral op Erasmusuitwisseling gaan om hun zelfstandigheid te vergroten en omwille van de andere culturele omgeving. Vooral vrienden, kennissen en ouders hebben de studenten beïnvloed in hun keuze. Bij de keuze van het gastland wordt voornamelijk gelet op de taal en de cultuur van het gastland en de gastinstelling wordt gekozen op basis van de ervaring van Erasmusstudenten die reeds aan de gastinstelling verbleven. Als ze twijfelden, was dat voornamelijk te wijten aan hun financiële situatie of door de eventuele negatieve weerslag op hun studieresultaten aan de eigen instelling, maar veel studenten gaven ook aan dat ze helemaal niet getwijfeld hebben. Voor hun vertrek hechtten studenten voornamelijk belang zowel aan informatie omtrent huisvesting en accommodatie als aan informatie over de administratieve verplichtingen, zoals de Erasmusbeurs en hun verzekering. Het aantal studenten die de vooraf verkregen informatie voldoende vindt, neemt elk jaar toe. In het tweede hoofdstuk worden de studenten gevraagd naar hun ervaringen tijdens hun buitenlands studieverblijf. Frappant zijn de zeer sterke verschillen die optreden afhankelijk van het gastland van de studenten. Zo waren er landen waar de studenten een goed onthaal kregen, terwijl andere instellingen helemaal geen opvangmoment voor Erasmusstudenten voorzien hadden. Vele studenten verbleven hetzij in een studentenresidentie hetzij in een kamer op de privémarkt, maar de tevredenheid over de huisvesting is zeer verschillend naargelang de bestemming. Ook de afhandeling van de administratie en de informatie over het studieprogramma waren niet steeds optimaal. De studenten waren daarentegen wel bijna allemaal zeer tevreden over de mate van gastvrijheid die ze in de gastregio ondervonden. Het derde hoofdstuk behandelt de examens in het gastland. Bijna elke Erasmusstudent heeft een evaluatiemoment gehad. Verder zijn de meeste studenten bekend met het Learning Agreement. De Application Form en het Transcript of Records zijn iets minder bekend. De examens gebeurden hoofdzakelijk via een andere methode dan aan de thuisinstelling, en werden vaak in een vreemde taal afgelegd, al dan niet met gebruik van een woordenboek. Sommigen werden bij hun examens milder behandeld dan de lokale studenten. De meerderheid van de studenten had ook afspraken gemaakt in de gastinstelling omtrent de evaluatie, terwijl slechts een derde van de studenten dat ook gedaan had met de thuisinstelling. Slechts een minderheid van de studenten zeiden dat er regelingen getroffen waren voor herkansing, hetzij ter plaatse, hetzij via de thuisinstelling. Alarmerend is dat bij minder dan de helft van de studenten de overdracht en inschrijving van de studiepunten aan de thuisinstelling probleemloos is verlopen.

[10]

Het vierde hoofdstuk heeft betrekking op de taalvoorbereiding en de onderwijstaal. De meest gebruikte onderwijstaal is zoals verwacht Engels, gevolgd door Frans, Spaans en Duits. Deze talen worden ook als onderwijstaal gebruikt op plaatsen waar ze niet de officiële landstaal zijn. De talenkennis van de studenten wordt in iets minder dan een derde van de gevallen vooraf of in het gastland getest. Om zich voor te bereiden op het bijwonen van cursussen in een vreemde taal, volgde een grote meerderheid van de studenten een talencursus. In het merendeel van de gevallen werd die cursus gevolgd hetzij aan de gastinstelling, hetzij aan de thuisinstelling. Minder dan een vijfde van de studenten ondervond toch nog taalhinder bij het leggen van sociale contacten, bij het studeren van de leerstof of bij het afleggen van examens. Het vijfde hoofdstuk bespreekt de financiering. Slechts 16% van de Erasmusstudenten (2011-2012) is beursgerechtigd en krijgt dus €370 Erasmusbeurs per maand. Alle andere studenten zijn niet beursgerechtigd en krijgen een Erasmusbeurs van €310 per maand. Het aantal studenten die zonder beurs vertrekken, is zeer minimaal, maar veel studenten geven wel aan dat ze ook zonder beurs zouden vertrokken zijn. Studenten waren zich over het algemeen voor vertrek al bewust van de meerkost van het Erasmusverblijf. Vooral huisvesting, ontspanning, vervoer en voeding waren duurder en dan vooral in de Scandinavische landen. De meerkost van het Erasmusverblijf werd meestal gefinancierd door extra financiële steun van de ouders of andere familieleden en in bijna de helft van de gevallen ook door het spaargeld van de student. Het zesde hoofdstuk behandelt de periode na het Erasmusverblijf. De meerderheid van de studenten hebben geen problemen ervaren na hun terugkeer, maar anderen hadden problemen met het tijdig bekomen van hun studieresultaten van de gastinstelling. Een minderheid moest na terugkeer ook één of meerdere examens of extra taken afleggen voor die opleidingsonderdelen die niet aan de thuisinstelling konden gevolgd worden. Ook de omzetting van de studiepunten in het studiepuntensysteem van de thuisinstelling en de verschillen in de curricula tussen de gastinstelling en de thuisinstelling leidden soms tot problemen. In het zevende hoofdstuk wordt gekeken naar de algemene beoordeling van de Erasmusmobiliteit. Vooral de administratieve voorbereiding en begeleiding van de gastinstelling en de overdracht en erkenning van de studieresultaten worden door een aantal studenten als onvoldoende beoordeeld. Over de kwaliteit van de administratieve voorbereiding en de afhandeling van de thuisinstelling zijn de studenten zeer verdeeld. De studenten zijn er bijna allemaal van overtuigd dat hun Erasmusverblijf een positieve invloed heeft gehad op hun leven, zowel op academisch en professioneel vlak als op sociaal-cultureel en taalkundig niveau. Hun appreciatie van het buitenlands verblijf is dan ook uitermate hoog, hoewel bijna de helft van de studenten liever langer op Erasmus was geweest.

[11]

0. Respondenten Dit hoofdstuk gaat niet in op de antwoorden van de studentenenquête zelf, maar behandelt de verschillende karakteristieken van de respondenten. De studentenenquête zal in de volgende hoofdstukken nog uitvoerig aan bod komen. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van het aantal respondenten en wordt er verder ingegaan op de verdeling van de respondenten per gastland, per thuisinstelling, per opleiding en per geslacht. Nadien wordt er ook nog een onderverdeling van de respondenten gemaakt naargelang hun al dan niet beursgerechtigdheid. Verder wordt ook de gemiddelde duur van het verblijf in kaart gebracht.

0.1. Aantal respondenten In totaal zijn er 1447 studentenenquêtes geanalyseerd, verdeeld over drie academiejaren. In 20092010 hebben 344 studenten de enquêtes ingevuld, in 2010-2011 waren er 522 respondenten en in 2011-2012 is dat aantal gestegen naar 581. Het aantal respondenten neemt dus elk jaar toe. Deze stijging in het aantal respondenten heeft twee oorzaken. Deels is ze het gevolg van een groei van het aantal uitgaande Erasmusstudenten, maar ze is voornamelijk ook te danken aan het stijgende percentage van uitgaande Erasmusstudenten die de studentenenquête na afloop van hun verblijf in het buitenland invullen. In 2009-2010 vulde slechts 63% van de uitgaande studenten achteraf de enquête in. In 2010-2011 steeg dat percentage naar 81% en in 2011-2012 vulde 87% van alle uitgaande Erasmusstudenten de studentenenquête in. Het aantal respondenten sluit in academiejaar 2011-2012 dus dicht aan bij het totale aantal uitgaande Erasmusstudenten, terwijl dat de academiejaren voordien minder het geval was. Het overgrote deel van de studenten die de enquête beantwoord hebben, hebben de enquête volledig ingevuld. Minder dan 3% van de studenten liet een gedeelte van de vragen onbeantwoord.

0.2. Bestemming van de respondenten

Zoals aangegeven in de tabel hieronder zijn de studenten in 2009-2010 naar 21 verschillende landen vertrokken, in 2010-2011 waren er 25 gastlanden en in 2011-2012 vertrokken de studenten naar 27 verschillende landen. De populairste bestemmingen zijn Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. In academiejaar 2011-2012 vertrokken respectievelijk 17% en 15% van de studenten naar Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Andere zeer populaire bestemmingen (meer dan 50 studenten in 20112012) zijn Nederland, Spanje en Duitsland. Het is opvallend dat studenten die hun stage via het Erasmusprogramma in het buitenland willen doen, voornamelijk kiezen zowel voor de buurlanden als voor Spanje. Bestemmingen die verder van huis liggen, zijn minder populair.

[12]

FR – Frankrijk UK – Verenigd Koninkrijk NL – Nederland ES – Spanje DE – Duitsland FI – Finland PT – Portugal SE – Zweden IE – Ierland RO – Roemenië CZ – Tsjechië NO – Noorwegen AT – Oostenrijk DK – Denemarken HU – Hongarije IT – Italië MT – Malta CH – Zwitserland1 BG – Bulgarije PL – Polen TR – Turkije LU – Luxemburg LV – Letland SI – Slovenië CY – Cyprus EE – Estland GR – Griekenland LT - Litouwen SK – Slovakije

2009-2010 64 39 95 39 36 6 12 3 8 1 3 7 2 5 0 9 2 0 3 3 5 0 0 0 0 0 1 1 0

2010-2011 105 95 80 50 48 15 27 17 10 8 6 6 8 5 4 6 9 0 2 7 8 1 1 0 0 0 2 1 1

2011-2012 97 93 79 77 53 36 27 17 14 10 9 9 8 7 7 6 5 5 4 4 4 3 2 2 1 1 1 0 0

Tabel 1: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

1

Mobiliteit naar Zwitserland kan wordt pas sinds 2011-2012 via het LLP-programma gefinancierd. Daarvoor was mobiliteit naar Zwitserland ook mogelijk, maar deze werd niet opgenomen in de statistieken van het LLPprogramma.

[13]

0.3. Aantal respondenten per thuisinstelling

0.3.1. Aantal respondenten per thuisinstelling 2011-2012

90

Katholieke Hogeschool Kempen

73

Hogeschool Gent

60

Hogeschool West-Vlaanderen

40

Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

36

Erasmushogeschool Brussel

30

Lessius Mechelen

28

Arteveldehogeschool

27

Katholieke Hogeschool Zuid-WestVlaanderen Universiteit Gent

24

Karel de Grote Hogeschool

24

Plantijn - Hogeschool Antwerpen

23

Provinciale Hogeschool Limburg

23 20

Katholieke Universiteit Leuven

16

Xios Hogeschool Limburg Artesis Hogeschool Antwerpen

14

Universiteit Antwerpen

12

HUB - EHSAL

11

Katholieke Hogeschool Leuven

9

Katholieke Hogeschool Limburg

8

Hogeschool Sint-Lukas Brussel

4

Transnationale Universiteit Limburg

3

Lessius Antwerpen

2

Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

2

Vrije Universiteit Brussel

1

Universiteit Hasselt

1 0

20

40

60

80

100

Grafiek 1: Bron enquêtes 2011-2012

Zoals bovenstaande grafiek aangeeft, is het aantal respondenten sterk verschillend per thuisinstelling. Het aantal uitgaande studenten die deelgenomen hebben aan de studentenenquête in 2011-2012 varieert van 90 studenten van Thomas More Kempen tot 1 student zowel van de Vrije Universiteit Brussel als van de Universiteit Hasselt.

[14]

Over het algemeen valt op te merken dat de hogescholen veel actiever zijn dan de universiteiten in het uitzenden van Erasmusstudenten voor stagedoeleinden. In 2011-2012 was 90% van de SMPstudenten afkomstig van de hogescholen en slechts 10% van de universiteiten. Dit heeft ongetwijfeld te maken met de verplichte stageperiodes die voornamelijk in de curricula van de hogescholen zijn ingebouwd en veel minder te vinden zijn in de curricula van de universiteiten. Toch is er zowel bij de hogescholen als bij de universiteiten nog een groot groeipotentieel aanwezig wat betreft Erasmusmobiliteiten voor stages. 0.3.2. Aantal respondenten per thuisinstelling: evolutie

De evolutie van het aantal respondenten geeft een sterk stijgende trend weer. In 2009-2010 vulden 344 studenten de enquête in, terwijl het in 2010-2011 522 studenten betrof. Dit is een stijging van 52%. Ook tussen 2010-2011 (522 studenten) en 2011-2012 (581 studenten) was er een aanzienlijke stijging (11%) in het aantal respondenten. Deze algemene stijging wordt echter niet weerspiegeld in de statistieken van elke thuisinstelling afzonderlijk. Bij sommige instellingen neemt het aantal respondenten over de drie bestudeerde academiejaren zelfs af. Dit is onder meer het geval bij de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende en bij de Katholieke Hogeschool Leuven. Bij andere instellingen is er dan weer een zeer spectaculaire stijging in het aantal respondenten op te merken; zo onder meer voor Thomas More Mechelen, de Universiteit Gent en meest frappant voor de Hogeschool Gent en Thomas More Kempen. De stijgingen en dalingen in het aantal respondenten zijn zoals reeds vermeld hoofdzakelijk te wijten aan twee verschillende factoren. Enerzijds kan een stijging of daling in het aantal respondenten wijzen op een verandering in het aantal uitgaande Erasmusstudenten. Anderzijds kan een wijziging in het aantal respondenten ook overeenkomen met een verandering in het percentage van uitgaande Erasmusstudenten die de studentenenquête invullen. De stijging of daling van het aantal respondenten per instelling komt dus niet noodzakelijk overeen met een stijging of daling van het aantal uitgaande Erasmusstudenten aan deze instelling.

Katholieke Hogeschool Kempen Hogeschool Gent Hogeschool West-Vlaanderen Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende Erasmushogeschool Brussel Lessius Mechelen Arteveldehogeschool Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen Karel de Grote Hogeschool Universiteit Gent Plantijn Hogeschool Antwerpen Provinciale Hogeschool Limburg Katholieke Universiteit Leuven Xios Hogeschool Limburg Artesis Hogeschool Antwerpen Universiteit Antwerpen HUB – EHSAL Katholieke Hogeschool Leuven

2009-2010 2 1 48 56 6 8 37 19 32 8 21 19 3 21 17 7 5 22

2010-2011 61 56 73 51 0 16 41 23 37 13 24 29 3 21 11 17 11 22

2011-2012 90 73 60 40 36 30 28 27 24 24 23 23 20 16 14 12 11 9 [15]

Katholieke Hogeschool Limburg Hogeschool Sint-Lukas Brussel Transnationale Universiteit Limburg Lessius Antwerpen Katholieke Hogeschool Sint-Lieven Vrije Universiteit Brussel Universiteit Hasselt Hogeschool voor Wetenschap en Kunst

0 5 0 2 5 0 0 0

5 5 0 0 2 0 0 1

8 4 3 2 2 1 1 0


0.4. Aantal respondenten per studiegebied

0.4.1. Aantal respondenten per studiegebied 2011-2012 STUDIEGEBIED Talen en Filologie Geesteswetenschappen Overige studierichtingen Kunst en Vormgeving Architectuur, Stedenbouw en ruimtelijke ordening Onderwijs, Lerarenopleiding Landbouwwetenschappen Natuurwetenschappen Communicatie en Informatiewetenschappen Wiskunde, Informatica Technische Wetenschappen, Technologie Sociale Wetenschappen Medische Wetenschappen Bedrijfskunde, Beheerswetenschappen TOTAAL

SMP 1 2 3 19 21 21 23 32 36 43 47 53 89 191 581

Tabel 3: Bron enquêtes 2011-2012

Er is een zeer groot verschil in het aantal respondenten per studiegebied. De grootste groep studenten is afkomstig uit het studiegebied Bedrijfskunde en Beheerswetenschappen. De studenten uit deze studierichting vertegenwoordigen een derde (33%) van alle uitgaande Erasmusstudenten die in het buitenland stage lopen. Andere studierichtingen met veel uitgaande Erasmusstudenten (50+ studenten in 2011-2012) zijn medische wetenschappen en sociale wetenschappen. De kleinste groep studenten is afkomstig uit het studiegebied talen en filologie (0,2%).

[16]

0.4.2. Aantal respondenten per studiegebied: evolutie Aantal respondenten per studiegebied Aardrijkskunde, Geologie Rechtsgeleerdheid Talen en Filologie Geesteswetenschappen Overige studierichtingen Kunst en Vormgeving Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening Onderwijs, Lerarenopleiding Landbouwwetenschappen Natuurwetenschappen Communicatie en Informatiewetenschappen Wiskunde, Informatica Technische Wetenschappen, Technologie Sociale Wetenschappen Medische Wetenschappen Bedrijfskunde, Beheerswetenschappen TOTAAL

2009-2010 0 1 0 0 2 12

2010-2011 0 1 0 0 2 32

2011-2012 0 0 1 2 3 19

8

29

21

5 1 16 35 43 8 31 37 145 344

3 13 24 27 51 27 52 82 179 522

21 23 32 36 43 47 53 89 191 581


[17]

Evolutie % mobiliteit per studiegebied 2009-2012 45 Landbouwwetenschappen

40

Architectuur, Stedenbouw, RO Kunst en Vormgeving

35

Bedrijfskunde, Beheer

30

Onderwijs, Lerarenopleiding Technische Wet., Technologie

25 Geesteswetenschappen Talen en Filologie

20

Rechtsgeleerdheid

15

Wiskunde, Informatica Medische Wetenschappen

10

Natuurwetenschappen

5

Sociale Wetenschappen Communicatie, Informatiewet.

0 2009-2010

2010-2011

2011-2012

Overige Studierichtingen


Als er gekeken wordt naar de evolutie van de Erasmusmobiliteit per studiegebied valt op dat de mobiliteit zeer stabiel blijft. Elk jaar opnieuw is het voornamelijk de studierichting bedrijfskunde en beheer die veel uitgaande Erasmusstudenten kent, op ruime afstand gevolgd door studenten uit de medische wetenschappen. Er is met andere woorden een continuïteit war te nemen met betrekking tot de mobiliteit per studiegebied. Daarnaast zijn er enkele kleinere evoluties waar te nemen. Zo neemt het relatieve belang, inzake het aantal uitgaande Erasmusstudenten voor stagedoeleinden, van het studiegebied wiskunde en informatica over de jaren heen af. Ook het relatieve belang van de richting bedrijfskunde en beheer is merkbaar aan het dalen. Zowel de technische wetenschappen en techniek als de medische wetenschappen daarentegen kennen de laatste jaren een groeiende bijdrage aan het totale aantal uitgaande SMP’ers. Deze evoluties worden grafisch weergegeven in bovenstaande grafiek.

0.5. Geslacht van de respondenten Het overgrote deel van de respondenten is van het vrouwelijke geslacht. In academiejaar 2009-2010 bedroeg het aantal vrouwen 60%, het academiejaar daarop 59% en in 2011-2012 was 58% van alle respondenten vrouwelijk. Er is dus een, zij het zeer minieme, evolutie waarbij het aantal vrouwelijke [18]

respondenten afneemt ten voordele van het aantal mannelijke respondenten, maar het vrouwelijke overwicht blijft behouden.

Respondenten 2011-2012 %

42% Mannen

58%

Vrouwen


0.6. Duur van het verblijf De gemiddelde duur van een Erasmusverblijf voor stages bedroeg in alle drie de geanalyseerde academiejaren 3,6 maanden. De gemiddelde duur was met andere woorden uitermate stabiel. Merk op dat de duur van het verblijf sterk afhankelijk is van het type mobiliteit. Een Erasmusverblijf met stagedoeleinden (SMP) duurt gemiddeld veel minder lang dan een Erasmusverblijf voor studiedoeleinden (SMS). In academiejaar 2011-2012 bedroeg de gemiddelde duur van een SMS 4,8 maanden en de gemiddelde duur van een SMP 3,6 maanden. Als deze twee met elkaar worden opgeteld, rekening houdend met het aantal studenten die beide groepen vertegenwoordigen, wordt de gemiddelde duur van een Erasmusverblijf verkregen. De gemiddelde duur van een Erasmusverblijf bedroeg in 2009-2010 4,8 maanden en is in 2011-2012 gedaald tot 4,6 maanden.

Duur van het verblijf 6 5,5 5

SMS

4,5

SMP

4

Totaal SM

3,5 3 2009-2010

2010-2011

2011-2012

Grafiek 4: Bron SOP gegevens 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[19]

0.7. Beursstudenten

In academiejaar 2011-2012 bedroeg het beursbedrag voor niet-beursstudenten €310. Het beursbedrag voor beursstudenten daarentegen bedroeg €370. In academiejaar 2010-2011 was het beurssysteem iets gecompliceerder aangezien er een onderscheid gemaakt werd tussen EILC landen en niet-EILC landen2. Een beursstudent die in 2010-2011 een Erasmusmobiliteit ondernam naar een land met een grote taalgroep (Duits-, Engels-, Frans- of Spaanstalig) kon rekenen op een beursbedrag van €310, terwijl een beursstudent die naar een land met een minder gesproken taal ging een beursbedrag had van €340. Een niet-beursstudent kreeg in een niet-EILC land €280 en in een EILC land €310. Het onderscheid in beursbedrag tussen EILC en niet-EILC landen was bedoeld als stimulans om studenten naar landen te sturen met een minder gesproken taalgroep. Dit onderscheid is echter niet zeer productief gebleken en werd daarom afgeschaft vanaf 2011-2012. In 2010-2011 bedroeg het aantal beursstudenten 18,4% van het totale aantal uitgaande Erasmusstudenten voor stages. De overige 81,6% studenten vielen onder categorie 2 (nietbeursstudenten). Er waren geen nulbeursstudenten. Ook in 2011-2012 behoorde het overgrote deel (79,3%) van de studenten tot categorie 2 (niet-beursstudenten). Slechts een minderheid (20,7%) behoorde tot categorie 1 (beursstudenten) en kreeg een verhoogd beursbedrag. Het aantal beursstudenten bij SMP’ers ligt daarmee merkelijk hoger dan bij de studenten die voor studiedoeleinden aan Erasmus deelnemen (SMS’ers). Voordien, in academiejaar 2009-2010 en de academiejaren daarvoor, was er geen vast beursbedrag. De hogeronderwijsinstellingen konden toen zelf bepalen welk beursbedrag ze uitbetaalden aan de stagestudenten in kwestie. De beursbedragen lagen gemiddeld veel hoger dan de jaren nadien. Tot en met het academiejaar 2008-2009 was het verplicht om een hogere beurs toe te kennen aan SMP dan aan SMS. Met ingang van het academiejaar 2009-2010 mocht de beurs voor SMP hoger liggen, maar was het niet langer een verplichting. In 2009-2010 bedroeg het gemiddelde beursbedrag dat de respondenten per maand kregen € 420. De bedragen per student waren echter zeer uiteenlopend. Zo kreeg de respondent met de laagste beurs (nulbeursstudenten niet meegerekend) slechts € 98 uitbetaald, terwijl de respondent met de hoogste beurs meer dan € 1100 kreeg. De gelijkstelling van de beursbedragen tussen Erasmusmobiliteiten voor studies en stages vond plaats in academiejaar 2010-2011. Dankzij deze gelijktrekking van het beursbedrag voor Erasmusstudies en -stages heeft het aantal stagestudenten een sterke groei gekend.

2

De afkorting EILC verwijst naar de term Erasmus Intensive Language Course. Het betreft taalcursussen die Erasmusstudenten gratis kunnen volgen bij aankomst in het gastland. Deze taalcursussen zijn gesubsidieerd door de Europese Commissie en zijn bedoeld om de taalverwerving van kleinere talen te bevorderen, maar ook om de studenten te laten kennismaken met de lokale cultuur die gekoppeld is aan de plaatselijke taal. Aangezien het gaat om de bevordering van taalverwerving voor kleinere talen, zijn de EILC-cursussen niet beschikbaar voor het Engels, het Duits, het Frans of het Spaans. Landen waar Erasmusstudenten een EILC cursus kunnen bijwonen worden geklasseerd als EILC-landen. De landen waar geen EILC-cursussen worden aangeboden omdat de daar gesproken taal hiervoor niet in aanmerking komt (bv. Spanje of Oostenrijk) worden niet-EILC landen genoemd.

[20]

1. Voorbereiding van het verblijf

In dit hoofdstuk worden alle vragen in verband met de voorbereiding van het Erasmusverblijf behandeld. Ten eerste wordt er gekeken naar de motivatie van de studenten om aan Erasmus deel te nemen. Vervolgens wordt de invloed besproken die verschillende personen op deze beslissing gehad hebben. Daarna wordt er nagegaan op basis van welke motivatie studenten voor een bepaald gastland en een specifieke gastinstelling kiezen. Ook de aspecten die studenten deden twijfelen om een Erasmusuitwisseling te ondernemen komen aan bod. Tot slot wordt er nagegaan welke informatie de studenten belangrijk achten voor hun vertrek. Deze wordt vergeleken met de informatie waarover de studenten effectief beschikken, hetzij via informatie verkregen door de thuisinstelling, hetzij door middel van hun eigen inspanning om informatie in te winnen.

1.1. Motieven voor de Erasmusmobiliteit

1.1.1. Motieven in 2011-2012 In rangorde SMP De kans om je zelfstandigheid te vergroten Een andere culturele omgeving Een relevante werkervaring Een meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt Het leren van een andere taal Het aanbod van professionele vaardigheden of vaardigheden die in het eigen studiegebied weinig of niet aan bod komen De faam van een buitenlands bedrijf/organisatie Een vroegere internationale ervaring De aanzet van vrienden of omgeving

Aantal van 581 396 311 286 285 270 129

% 68 54 49 49 46 22

106 89 43

18 15 7


Het is belangrijk om na te gaan welke motieven hebben meegespeeld in de beslissing van de studenten om deel te nemen aan het Erasmusprogramma. Het merendeel van de studenten die via een Erasmusuiwisseling in het buitenland stage hebben gelopen, zijn vertrokken om hun zelfstandigheid te kunnen vergroten (68%) en om van culturele omgeving te veranderen (54%). Net iets minder dan de helft is ook gestimuleerd door de meerwaarde die het buitenlandse stageverblijf heeft op de Europese arbeidsmarkt (49%) en door de idee een relevante werkervaring te hebben opgedaan (49%). Opmerkelijk is dat SMP studenten veel minder belang hechten aan het leren van een andere taal dan SMS studenten. Bij SMS studenten is het leren van een andere taal het derde belangrijkste motief, terwijl dit bij SMP studenten slechts op de vijfde plaats staat.

[21]

1.1.2. Motieven volgens bestemming In deze sectie wordt onderzocht of de motieven die meespelen in de keuze om al dan niet een Erasmusmobiliteit te ondernemen, verschillend zijn naargelang de bestemming van de student. Om dit te onderzoeken wordt er gefocust op die motieven die de studenten globaal gezien aangaven als zijnde de meest invloedrijke: de kans om je zelfstandigheid te vergroten, een andere culturele omgeving, een meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt, een relevante werkervaring en het leren van een andere taal. In de onderstaande grafiek wordt de invloed besproken die het ontdekken van een andere culturele omgeving, het vergroten van de zelfstandigheid, de relevante werkervaring, het leren van een andere taal en de op de Europese arbeidsmarkt hebben op de beslissing van studenten om een Erasmusmobiliteit te ondernemen, afhankelijk van het gastland waar de studenten naartoe gaan. Om de relevantie van de gegevens te verzekeren, werden enkel die landen waar in academiejaar 20112012 twintig of meer studenten naartoe gegaan zijn, in de statistieken opgenomen. Uit de grafiek valt af te lezen dat er grote verschillen zijn afhankelijk van het gastland. Studenten die naar Portugal, Finland en Spanje geweest zijn, hechtten veel meer belang aan de andere culturele omgeving dan studenten die naar de buurlanden gingen. Dit is een tendens die ook zichtbaar is bij de SMS studenten: bij landen die verderaf gelegen zijn, speelt het ontdekken van een andere culturele omgeving een veel grotere rol in de overwegingen van de student om aan Erasmusmobiliteit deel te nemen. Ongeacht het gastland waar de studenten naartoe gingen, speelde het vergroten van de zelfstandigheid voor de meerderheid van de studenten een belangrijke rol. Dit was het meest uitgesproken bij studenten die naar Finland en Portugal gingen. Daar antwoordde respectievelijk 89% en 78% van de studenten belang te hechten aan het vergroten van hun zelfstandigheid.

Motief per gastland % SMP 100

80 60 40 20 0 DE

FR

ES

NL

UK

PT

FI

andere culturele omgeving

zelfstandigheid vergroten

relevante werkervaring

meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt

leren van een andere taal Grafiek 5: Bron enquêtes 2011-2012

De grootste verschillen zijn uiteraard te vinden bij het belang dat studenten hechten aan het leren van een andere taal. Zoals te verwachten valt zijn er slechts zeer weinig studenten die een nieuwe [22]

taal willen leren en daarvoor naar Nederland gaan. Opmerkelijk is ook dat de studenten die naar Finland op uitwisseling gingen, hun keuze van deelname aan het Erasmusverblijf niet hebben laten afhangen van de taalkundige meerwaarde van een buitenlands verblijf. Vooral voor studenten die naar Frankrijk, Duitsland of Spanje gingen speelde het leren van een vreemde taal een doorslaggevende rol. Ook deze tendens is terug te vinden bij SMS studenten: vooral bij landen waar de grootste talen van Europa worden gesproken, speelt het leren van een andere taal een grote rol. Dit taalkundige motief is duidelijk minder belangrijk in landen met een landstaal die door minder mensen wordt gesproken. De verschillen per gastland zijn merkelijk kleiner als er gekeken wordt naar het belang van de buitenlandse stage als relevante werkervaring en als meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt. Alle studenten vonden deze ideeën relatief belangrijk. 1.1.3. Motieven volgens studiegebied

Hieronder wordt er een overzicht gegeven van de vijf belangrijkste motieven gerangschikt per studiegebied. De percentages moeten met de nodige omzichtigheid worden gebruikt, aangezien het aantal studenten per studierichting sterk verschillend is. In het studiegebied bedrijfskunde en beheerswetenschappen waren er 191 studenten mobiel, in het studiegebied medische wetenschappen 89, maar in het studiegebied kunst en vormgeving slechts 19. Alle aantallen per studiegebied zijn terug te vinden in tabel 3. De richtingen talen en filologie (1 student), geesteswetenschappen (2 studenten) en overige studierichtingen (3 studenten) werden te klein bevonden om te worden opgenomen in de grafieken en zullen hieronder niet besproken worden. 1.1.3.1. De kans om je zelfstandigheid te vergroten

Globaal genomen verklaart 68% van de SMP’ers dat de kans om hun zelfstandigheid te vergroten heeft meegespeeld in hun motivatie om aan de Erasmusmobiliteit deel te nemen. Daarmee is dit het belangrijkste motief voor SMP’ers. Toch zijn er grote verschillen tussen de diverse studiegebieden waar te nemen. Zo stelt 87% van de studenten uit de landbouwwetenschappen dat het vergroten van hun zelfstandigheid een van hun motieven is. Anderzijds stelt maar 62% van de studenten uit Onderwijs, Lerarenopleiding dat dit heeft meegespeeld in hun beslissing.

[23]

Motief: zelfstandigheid vergroten % Landbouwwetenschappen

87

Technische Wetenschappen, Technologie

77

Natuurwetenschappen

75

Wiskunde, Informatica

74

Sociale Wetenschappen

72

Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke ordening

71

Medische Wetenschappen

69

Communicatie en Informatiewetenschappen

67

Bedrijfskunde, Beheerswetenschappen

63

Kunst en Vormgeving

63

Onderwijs, Lerarenopleiding

62 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90


1.1.3.2. Een andere culturele omgeving

Het tweede belangrijkste motief voor SMP-studenten om op Erasmusuitwisseling te gaan, is het ervaren van een andere culturele omgeving. Afhankelijk van de studierichting van de student zijn er zeer grote verschillen merkbaar omtrent de mate waarin de culturele omgeving heeft meegespeeld in hun beslissing. Voornamelijk studenten sociale wetenschappen, technische wetenschappen en wiskunde en informatica vinden de nieuwe culturele omgeving zeer belangrijk. Studenten die kunst en vormgeving of landbouwwetenschappen studeren daarentegen, lieten hun keuze om aan SMP deel te nemen slechts in beperkte mate bepalen door de andere culturele omgeving.

Motief: andere culturele omgeving % Sociale Wetenschappen Technische Wetenschappen, Technologie Wiskunde, Informatica Onderwijs, Lerarenopleiding Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke… Natuurwetenschappen Medische Wetenschappen Communicatie en… Bedrijfskunde, Beheerswetenschappen Landbouwwetenschappen Kunst en Vormgeving 0 Grafiek 7: Bron enquêtes 2011-2012

[24]

68 68 67 62 62 56 55 47 47 35 21 10

20

30

40

50

60

70

80

1.1.3.3. Een relevante werkervaring

Vele studenten vinden het belangrijk om een eerste internationale werkervaring te hebben opgedaan alvorens af te studeren. Een Erasmuservaring is een ideale gelegenheid om in aanraking te komen met een internationale werkervaring. Vooral studenten uit de sociale wetenschappen, de medische wetenschappen en het onderwijs of de lerarenopleiding vonden het belangrijk dat hun SMP-verblijf een relevante werkervaring bood. Voor studenten uit de technische wetenschappen, kunst en vormgeving en wiskunde of informatica daarentegen speelde het hebben van een relevante werkervaring veel minder mee in hun beslissing om aan SMP deel te nemen.

Motief: relevante werkervaring % Sociale Wetenschappen

64


64


62

Natuurwetenschappen

53


52

Landbouwwetenschappen

48


47


39


37

Kunst en Vormgeving

37


32 0

10

20

30

40

50

60

70


1.1.3.4. Een meerwaarde op de Europese arbeidsmarkt

Ook de meerwaarde die een SMP verblijf kan bieden op de Europese arbeidsmarkt speelt voor sommige studenten een belangrijke rol in hun beslissing om deel te nemen aan Erasmus. Vooral studenten uit de communicatie- en informatiewetenschappen en studenten bedrijfskunde en beheerswetenschappen vinden het belangrijk dat hun SMP verblijf een meerwaarde biedt op de Europese arbeidsmarkt. Dit motief speelt daarentegen slechts een zeer bescheiden rol bij studenten uit de medische wetenschappen, sociale wetenschappen en architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening. Minder dan één derde van deze studenten gaf aan dat de meerwaarde die hun SMP-verblijf op de Europese arbeidsmarkt kan spelen, van belang was in hun beslissing om naar het buitenland te vertrekken.

[25]

Motief: meerwaarde op Europese arbeidsmarkt % Communicatie en Informatiewetenschappen

61


60


58

Natuurwetenschappen

56


49


48


48

Kunst en Vormgeving

47


31


29


26 0

10

20

30

40

50

60

70


1.1.3.5. Het leren van een andere taal

Zoals te verwachten valt, hechten de studenten een zeer verschillende waarde aan de kans om een nieuwe taal te leren afhankelijk van hun studierichting. De studenten taal en letterkunde hechten hoogstwaarschijnlijk het meeste belang aan het leren van een andere taal, maar aangezien deze groep te klein was, werd hij niet verder bestudeerd. In het onderstaande overzicht zijn het vooral studenten bedrijfskunde, beheerswetenschappen, communicatie- en informatiewetenschappen die belang tonen voor het leren van een andere taal. Meer dan twee derde van de studenten die uit deze richtingen op SMP uitwisseling gingen, gaven aan dat het leren van een andere taal heeft meegespeeld in hun beslissing om op Erasmusuitwisseling te gaan. Dit percentage staat in groot contrast met de studenten uit de andere studierichtingen. Bij de andere studierichtingen geeft hoogstens één op drie studenten het belang aan van het leren van een nieuwe taal. Vooral de studenten natuurwetenschappen en kunst en vormgeving vinden de taalkundige meerwaarde van hun SMP-verblijf niet heel erg belangrijk. Slechts 16% van hen beweerde dat de kans om een nieuwe taal aan te leren had meegespeeld in hun beslissing om op Erasmusuitwisseling te gaan. Het relatief lage percentage studenten die het belangrijk vindt om een nieuwe taal te leren tijdens hun SMP-uitwisseling, staat in schril contrast met het aantal studenten die via SMS op uitwisseling gaan. Bij Erasmusuitwisselingen voor studiedoeleinden ligt het percentage studenten die om taalkundige redenen op uitwisseling vertrekt veel hoger dan bij SMP-uitwisselingen.

[26]

Motief: leren van een andere taal Bedrijfskunde, Beheerswetenschappen

73


67


35


34


34


34


33


29


26

Natuurwetenschappen

16

Kunst en Vormgeving

16 0

10

20

30

40

50

60

70

80


1.1.4. Motieven: evolutie

Als er gekeken wordt naar de evolutie van de motieven die hebben meegespeeld om op Erasmusuitwisseling te gaan, valt er vooral een grote continuïteit op in de motieven die het meest hebben meegespeeld. De top vijf van de belangrijkste motieven blijft door de jaren heen steeds dezelfde, zij het dat de volgorde van de verschillende motieven soms omgewisseld wordt. Opmerkelijk is dat het percentage studenten die op uitwisseling gaan om een andere taal te leren, de laatste drie jaren zeer sterk gedaald is. In 2009-2010 gaf nog 58% van de studenten aan op uitwisseling te zijn gegaan, deels omwille van de mogelijkheid om een nieuwe taal te leren. In academiejaar 2011-2012 was dat percentage gezakt tot 46% van de studenten.

Zelfstandigheid vergroten Andere culturele omgeving Relevante werkomgeving Meerwaarde op Europese arbeidsmarkt Leren van een andere taal Aanbod van professionele vaardigheden of vaardigheden die in het eigen studiegebied weinig of niet aan bod komen Faam van buitenlandse bedrijf/instelling Vroegere internationale ervaring Aanzet van vrienden of omgeving

2009-2010 64 56 50 50 58 20

2010-2011 70 56 46 49 50 20

2011-2012 68 54 49 49 46 22

19 14 6

21 18 7

18 15 7


[27]

1.2. Invloed

1.2.1. Invloed in 2011-2012

Wie speelde een rol bij het nemen van de beslissing? Het waren voornamelijk de ouders, vrienden en kennissen die een rol gespeeld hebben in de beslissing van de studenten om op Erasmusuitwisseling te gaan. In academiejaar 2011-2012 gaf meer dan de helft van de studenten aan dat zowel hun ouders als hun vrienden en kennissen een rol hebben gespeeld bij hun beslissing om op Erasmus te gaan. Docenten, medestudenten en de internationale coördinator speelden een aanzienlijk minder belangrijke rol. In de toekomst is het voor de docenten en de internationale coördinator, eventueel bijgestaan door oudErasmusstudenten, dus zeker en vast mogelijk om meer actief vertegenwoordigd te zijn en de studenten mee te begeleiden. Op deze manier kan ervoor gezorgd worden niet alleen dat de studenten zich meer bewust worden van alle verschillende mogelijkheden die er zijn om in het buitenland stage te lopen, maar ook dat de studenten beter begeleid worden in hun keuze van de stageplaats. In rangorde

Aantal van 581 309 294 177 137 118

Je ouders Vrienden en kennissen Je docent(en) Je medestudenten Je internationale coördinator

% 53,2 50,6 30,5 23,6 20,3


1.2.2. Invloed: evolutie

Ook de academiejaren voordien waren het voornamelijk de ouders, vrienden en kennissen van de studenten die hen hadden beïnvloed om deel te nemen aan de Erasmusuitwisseling. De invloed van de internationale coördinator is door de jaren heen lichtjes toegenomen, maar de invloed die docenten uitoefenen op de keuze van hun studenten is niet significant toegenomen.

Je ouders Vrienden en kennissen Je docent(en) Je medestudenten Je internationale coördinator Tabel 8: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[28]

2009-2010 52,9 46,8 28,2 24,7 17,2

2010-2011 54,0 52,7 30,5 27,0 17,8

2011-2012 53,2 50,6 30,5 23,6 20,3

1.3. Keuze van het gastland 1.3.1. Determinerende aspecten in 2011-2012

In de voorgaande secties werd besproken waarom de studenten op Erasmusuitwisseling gaan. Hier wordt er gefocust op de vraag waarom de studenten voor een bepaald gastland kiezen eerder dan voor een ander. Opvallend is dat het leren van een nieuwe taal in academiejaar 2011-2012 slechts het vijfde belangrijkste motief was om überhaupt op Erasmusuitwisseling te vertrekken. Eens de studenten echter besloten hebben om op uitwisseling te gaan, speelt de taal wel een zeer belangrijke rol om te beslissen naar welk gastland ze zullen gaan. 65,9% van de studenten geeft aan dat de keuze van het gastland geheel of gedeeltelijk afhangt van de taal die in het gastland gesproken wordt of de mogelijkheden die de stageplaats biedt op het gebied van taalkundige ontplooiing. Andere belangrijke redenen om voor een specifiek gastland te kiezen zijn de cultuur (52,7%), het imago van het gastland (41,0%) en de voorbeeldrol die het speelt binnen de sector of studiegebied (32,5%) van de student. Studenten lijken minder belang te hechten aan de levensduurte van het gastland, aangezien slechts 4,1% van hen aangeeft hiermee te hebben rekening gehouden bij de keuze van het gastland. Dit staat echter in schril contrast met de financiële bezorgdheid van de studenten die op andere plaatsen in de studentenenquête duidelijk naar voren komt. Het feit dat deze bezorgdheid hier niet weerspiegeld wordt, heeft waarschijnlijk te maken met de onduidelijkheid die sommige studenten ook in de enquête zelf al aangeven omtrent de betekenis van het woord levensduurte. De rangorde van de motieven die SMP studenten aanzetten om voor een bepaald gastland te kiezen loopt volledig gelijk bij SMS studenten. Ook zij hechten voornamelijk belang aan de taal en de cultuur van het gastland. In rangorde De taal De cultuur Het imago van het gastland De voorbeeldrol (in sector of studiegebied) De levensduurte

Aantal van 581 383 306 238 189 24

% 65,9 52,7 41,0 32,5 4,1


1.3.2. Determinerende factoren keuze gastland per studiegebied

1.3.2.1. Determinerende factor: taal

Bij de keuze van het gastland, hechten de studenten vooral belang aan de taal die er gesproken wordt. Toch is dit criterium zeker en vast niet voor iedereen even belangrijk. Het zijn voornamelijk de [29]

studenten uit bedrijfskunde en beheerswetenschappen bij wie de taal van het gastland doorslaggevend is voor hun keuze. Bij studenten uit het onderwijs of de lerarenopleiding, studenten technische wetenschappen en technologie en studenten uit kunst- en vormgevingsrichtingen geeft minder dan de helft van hen aan belang te hechten aan de taal van het gastland.

Keuze gastland SMP: taal % Bedrijfskunde, Beheer

87


70

Communicatie en Informatiewet.

69

Architectuur, Stedenbouw, RO

67

Natuurwetenschappen

59


58


57


53


43


43

Kunst en Vormgeving

26 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


1.3.2.2.Determinerende factor: cultuur

Ook de cultuur van het gastland speelt voor zeer veel studenten een uitermate belangrijke rol, maar ook hier is een groot verschil waar te nemen tussen de verschillende studiegebieden. Studenten uit kunst en vormgeving hechten maar zeer gering belang aan de cultuur van het gastland; net als studenten uit de landbouwwetenschappen. De studenten die een technische richting volgen daarentegen vinden de cultuur van het gastland net wel zeer belangrijk. Daar geeft 74% van de studenten aan het gastland gekozen te hebben deels in functie van de daar heersende cultuur. Dit gegeven is zeer opmerkelijk aangezien uit de enquêtes van de SMS studenten gebleken is dat de studenten uit de technische wetenschappen en technologie net het minst van allemaal belang hechten aan de cultuur van het gastland. Deze discrepantie tussen de antwoorden van de studenten technologie afhankelijk van het doel van hun mobiliteit valt niet meteen te verklaren.

[30]

Keuze gastland SMP: cultuur % Technische Wetenschappen, Technologie

74


67


64


63


56


52


49

Natuurwetenschappen

47


44


35

Kunst en Vormgeving

32 0

10

20

30

40

50

60

70

80


1.3.2.3. Determinerende factor: imago gastland

Het imago van het gastland speelt niet voor iedereen een even belangrijke rol in de keuze van de bestemming. Vooral studenten natuurwetenschappen (56%) en kunst en vormgeving (53%) houden rekening met het imago van het gastland.

Keuze gastland SMP: imago gastland % Natuurwetenschappen

56

Kunst en Vormgeving

53


49


48


47


47


36


36


33


30


26 0

10

20

30

40

50

60


[31]

1.3.2.4. Determinerende factor: voorbeeldrol

De voorbeeldrol die het gastland heeft in het studiegebied van de studenten speelt bij de meeste studenten een gematigde rol. Enkel de studenten uit de kunst- en vormgevingsrichtingen hechten uitermate veel belang aan de voorbeeldrol van het gastland. Bij hen geeft 79% van de studenten aan dat ze in hun keuze van het gastland rekening hebben gehouden met de voorbeeldrol van het gastland in hun studiegebied. Ook bij SMS studenten is de kloof tussen de studenten kunst en vormgeving en de andere studierichtingen wat betreft het belang van de voorbeeldrol die het gastland speelt in hun studiegebied duidelijk merkbaar.

Keuze gastland SMP: voorbeeldrol % Kunst en Vormgeving

79


52


43


43


38

Natuurwetenschappen

31


30


28


28


24


22 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90


1.3.2.5. Determinerende factor: levensduurte

De levensduurte van het gastland wordt door de overgrote meerderheid van de studenten niet in acht genomen bij hun keuze voor het gastland. Zoals eerder reeds besproken is dit echter helemaal niet in overeenstemming met de financiële bezorgdheid die de studenten uiten. Het feit dat de studenten aangeven hier geen rekening mee te houden, is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van de onduidelijkheid van het woord levensduurte. Daarom is het beeld dat verkregen wordt in de volgende grafiek niet zeer betrouwbaar om de bezorgdheid van de studenten weer te geven.

[32]

Keuze gastland SMP: levensduurte % Onderwijs, Lerarenopleiding

10


10


9


7


6

Kunst en Vormgeving

5


4

Natuurwetenschappen

3


2


2


0 0

2

4

6

8

10

12


1.3.3. Determinerende factoren keuze gastland: evolutie

Als er gekeken wordt naar de evolutie van de factoren die de keuze van het gastland determineren, vallen er enkele verschuivingen op. Ten eerste is het opvallend dat de invloed die de taal van het gastland speelt op de beslissing van de student, door de jaren heen aan het afnemen is. Voorlopig blijft het echter nog veruit de belangrijkste determinant in het maken van een beslissing over het gastland. Daarnaast is er een significante stijging waarneembaar van het belang dat studenten hechten aan de voorbeeldrol die het gastland in kwestie heeft in hun studiegebied of sector. In 2009-2010 gaf slechts 26,2% van de studenten aan hier belang aan te hechten, terwijl dit in 2011-2012 gestegen is naar 32,5% van de studenten. Ook de invloed van de cultuur van het gastland op de beslissing van de studenten is in vergelijking met academiejaar 2009-2010 lichtjes gestegen. Het belang van de overige factoren – het imago van het gastland en de levensduurte – blijft door de jaren heen min of meer gelijk.

De taal De cultuur Het imago van het gastland De voorbeeldrol (in sector of studiegebied) De levensduurte

2009-2010 73,5% 46,5% 40,7% 26,2% 4,4%

2010-2011 67,8% 53,3% 38,9% 34,3% 5,4%

2011-2012 65,9% 52,7% 41,0% 32,5% 4,1%


[33]

1.4. Keuze van de stageplaats

1.4.1. Keuze van de stageplaats in 2011-2012

Eens de studenten besloten hebben op Erasmusuitwisseling te gaan en eens ze hebben gekozen voor een bepaald gastland, moeten ze ook nog een keuze maken tussen de verschillende stageplaatsen die in dat gastland worden aangeboden. Afhankelijk van de student zal de keuze van de stageplaats afhangen van de keuze van het gastland, of, omgekeerd; de keuze van het gastland zal bij sommige studenten ook afhangen van hun keuze voor een specifieke stageplaats. De belangrijkste reden om te kiezen tussen verschillende stageplaatsen is hun reputatie en de internationale uitstraling van de stageplaats. 31,3% van alle respondenten zegt dat de reputatie van de stageplaats heeft meegespeeld in hun beslissing. Een bijna even belangrijke reden, die door 30,6% van de studenten wordt aangehaald, is dat de stageplaats perfect past in het kader van hun studieopdracht. Dit kan een thesis, eindwerk of stage zijn. Daarnaast wordt in meer dan een kwart van de gevallen ook rekening gehouden met het aanraden van de eigen docenten van een welbepaalde stageplaats. Iets minder belangrijk zijn de ervaringen van Erasmusstudenten die reeds op die stageplaats verbleven. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het relatief kleine aantal studenten die tot nu toe hebben deelgenomen aan het SMP-programma, waardoor zeker niet iedereen kan terugvallen op personen die reeds op de stageplaats van hun keuze stage gelopen hebben. Daarnaast is er ook bijna een vijfde van de studenten die ‘niet van toepassing’ hebben aangekruist. Hier gaat het waarschijnlijk om studenten die om een heel andere reden dan de hieronder vermelde motieven een beslissing gemaakt hebben over de keuze van de stageplaats. Van minder belang zijn het aanbod van elementen in het buitenlands stageprogramma die weinig of niet aan bod komen in de eigen instelling en de beschikbaarheid van uniek werkmateriaal en-of onderzoeksfaciliteiten zoals de bibliotheek, het archief of het laboratorium. Determinerende aspecten bij de keuze van de stageplaats In rangorde De reputatie en internationale uitstraling van de stageplaats De stageplaats paste perfect in het kader van je studieopdracht (thesis; eindwerk; stage) Het aanraden van eigen docenten De ervaringen van Erasmusstudenten die reeds aan de stageplaats verbleven Niet van toepassing Het aanbod van elementen in het buitenlands stageprogramma die weinig of niet aan bod komen in de eigen instelling Je kon er beschikken over uniek werkmateriaal en/of onderzoeksfaciliteiten (bib; archief; lab; …) Er was geen andere bestemming beschikbaar Tabel 11: Bron enquêtes 2011-2012

[34]

Aantal van 581 182 178

%

152 138

26,2 23,8

113 102

19,4 17,6

67

11,5

54

9,3

31,3 30,6

Andere studenten (9,3%) zeiden dat er geen andere bestemming beschikbaar was. Dit is nogal verontrustend, aangezien kan verwacht worden dat de studenten meer gemotiveerd zullen zijn als ze zelf mogen kiezen op welke soort van stageplaats ze willen werken en vooral ook in welk land ze dat willen doen. Het gebrek aan keuzemogelijkheden kan met andere woorden nefast zijn voor de motivatie van de studenten. 1.4.2. Keuze van de stageplaats per studiegebied

Als er gekeken wordt naar de keuze van de gastinstelling valt op te merken dat er grote verschillen zijn naargelang het studiegebied van de studenten. 1.4.2.1. Niet van toepassing

Het aantal studenten die aangaven dat deze vraag naar de keuze van hun stageplaats niet voor hen van toepassing was, schommelt tussen de 5% bij studenten kunst en vormgeving tot 26% zowel bij studenten landbouwwetenschappen als bij studenten technische wetenschappen en technologie. Al bij al is het percentage studenten die zeggen dat deze vraag voor hen niet van toepassing is, relatief hoog. Er zou in de toekomst kunnen moeten gekeken worden hoe deze vraag of tenminste de antwoordmogelijkheden hierop kunnen geherformuleerd worden om ook de mensen die nu aangeven dat ze deze vraag voor hen niet relevant achten, hier een concreter antwoord op te laten geven.

niet van toepassing % 30 25 20 15 10 5 0

24 10

14

15

15

19

19

26

26

19

5

niet van toepassing Grafiek 16: Bron enquêtes 2011-2012

1.4.2.2. Internationale uitstraling van de stageplaats

Het belang dat studenten hechten aan de internationale uitstraling van de stageplaats verschilt zeer sterk afhankelijk van de studierichting van de studenten. Studenten kunst en vormgeving hechten zeer veel belang aan de uitstraling van de stageplaats waar ze naartoe gaan. Studenten uit de [35]

technische wetenschappen of technologie en studenten sociale wetenschappen daarentegen hechten merkelijk veel minder belang aan de internationale uitstraling van hun stageplaats dan de rest van de studenten.

internationale uitstraling stageplaats % 80 70 60 50 40 30 20 10 0

68 30 15

30

35

35

38

39

41

43

17

internationale uitstraling stageplaats % Grafiek 17: Bron enquêtes 2011-2012

1.4.2.3. Aanbod van uniek werkmateriaal en elementen die aan de thuisinstelling onvoldoende aan bod komen

Het uniek werkmateriaal dat voorhanden is op de stageplaats van keuze is voornamelijk van belang voor studenten kunst en vormgeving en voor studenten natuurwetenschappen. Bij hen geeft respectievelijk 32% en 31% van de studenten aan hiermee te hebben rekening gehouden in hun keuze. Dit percentage is veel minder groot voor de andere studierichtingen en bij de studenten communicatie- en informatiewetenschappen geeft slechts 8% van de studenten aan dat ze hiermee rekening hielden. Daarnaast speelde ook het unieke werkprogramma voor vele studenten uit de natuurwetenschappen een rol. Ook studenten van technische wetenschappen en technologie lieten hun keuze van de stageplaats, meer dan de anderen, afhangen van het unieke programma dat in de stageplaats werd aangeboden. Voor studenten communicatie- en informatiewetenschappen en studenten bedrijfskunde en beheerswetenschappen speelde het unieke werkprogramma aan de stageplaats zeer gering belang. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het grotendeels universele karakter van het takenpakket van studenten uit deze studierichtingen.

[36]

Programma en werkmateriaal % 35 30 25 20 15 10 5 0

31 22 13

14

13

14

16

32

23

17

8

uniek werkmateriaal

uniek programma


1.4.2.4. Instelling past in het kader van studieopdracht

Het feit dat de stageplaats past in de studieopdracht van de studenten aan de thuisinstelling is voornamelijk van belang voor studenten uit het onderwijs en de lerarenopleiding. Ook in de kunst en vormgevingsrichtingen geeft meer dan de helft van de studenten aan hiermee te hebben rekening gehouden. Dat percentage lag veel lager bij alle andere richtingen en vooral studenten architectuur vonden dit criterium relatief onbelangrijk of irrelevant.

past in studieopdracht % 70 60 50 40 30 20 10 0

62 48

24

25

30

30

34

35

53

38

14


[37]

1.4.2.5. Invloed oud-Erasmusstudenten en docenten bij keuze stageplaats

Studenten worden in hun keuze van stageplaats zowel beïnvloed door hun docenten als door oudErasmusstudenten. Afhankelijk van de studierichting zijn het de docenten dan wel de ex-Erasmussers die de studenten het meest beïnvloeden. De oud-Erasmusstudenten spelen voornamelijk een rol bij de studenten architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening en bij de studenten uit het onderwijs en de lerarenopleiding. De docenten daarentegen hebben de meeste invloed op de keuze van stageplaats bij studenten wiskunde en informatica. 37% van hen geeft aan dat ze in hun keuze beïnvloed werden door één of meerdere van hun docenten.

invloed Erasmusstudenten en docenten % 40 35 30 25 20 15 10 5 0

38 33 26 11

13

16

17

19

andere Erasmusstudenten

26

28

19

aanraden van eigen docenten


1.4.2.6. Geen andere bestemming beschikbaar

Het aantal studenten die aangeven dat er geen andere bestemming beschikbaar was – waardoor ze geen keuzemogelijkheid hadden – schommelt globaal gezien rond de 10%. Dit percentage is echter zeer verschillend per studiegebied. Studenten uit de technische wetenschappen en technologie en studenten uit de medische wetenschappen hebben, vaker dan de anderen, maar één stageplaats waar ze naartoe kunnen gaan. In de toekomst moeten er zeker en vast stappen ondernomen worden om dit percentage te laten dalen aangezien het wenselijk is dat de studenten hun keuze kunnen laten afhangen van hun interesses. In de opleiding onderwijs en in de lerarenopleiding daarentegen gaf iedereen aan minstens één andere bestemming te hebben kunnen kiezen.

[38]

Geen andere bestemming % 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

18

19

14

11 7 3

3

4

5

5

0


1.4.3. Keuze van de stageplaats: evolutie

Wanneer gekeken wordt naar de evolutie van de keuze van de gastinstelling, blijkt dat het relatieve belang van de verschillende motieven min of meer hetzelfde blijft over de jaren heen. Zo zijn de drie belangrijkste motieven om voor een specifieke stageplaats te kiezen in de drie hier bestudeerde academiejaren gelijk gebleven. Toch is er een zeer sterke schommeling op te merken bij de antwoorden van de respondenten. Bijvoorbeeld, in 2009-2010 gaf 14,8% van de studenten aan rekening te houden met het aanbod van elementen in het buitenlands stageprogramma die weinig of niet aan bod komen in de eigen instelling. In academiejaar 2010-2011 was dit percentage gedaald tot 8,8% om meer dan te verdubbelen in academiejaar 2011-2012 – naar 17,6% van de studenten. Zulke schommelingen geven weer dat de studenten zeer verschillende meningen hebben over het belang van de verschillende motieven om een bepaalde stageplaats te kiezen. Door de zeer sterke schommelingen die door de jaren heen optreden, is het zeer moeilijk om hier een eenduidig patroon in terug te vinden.

De reputatie en internationale uitstraling van de stageplaats De stageplaats paste perfect in het kader van je studieopdracht (thesis; eindwerk; stage) Het aanraden van eigen docenten De ervaringen van Erasmusstudenten die reeds aan de stageplaats verbleven Niet van toepassing Het aanbod van elementen in het buitenlands stageprogramma die weinig of niet aan bod komen in de

2009-2010 34,9

2010-2011 29,5

2011-2012 31,3

27,6

34,7

30,6

28,2 25,6

25,5 24,9

26,2 23,8

23,5 14,8

23,8 8,8

19,4 17,6 [39]

eigen instelling Je kon er beschikken over uniek werkmateriaal en/of onderzoeksfaciliteiten (bib; archief; lab; …) Er was geen andere bestemming beschikbaar

5,8

10,7

11,5

7,6

8,2

9,3


1.5. Twijfel 1.5.1. Wat deed studenten twijfelen in 2011-2012?

Niet alle studenten waren zeker over hun deelname aan het Erasmusprogramma. Een grote groep van studenten heeft zeer sterk getwijfeld alvorens te beslissen om toch deel te nemen. Voornamelijk hun financiële situatie zorgde ervoor dat de studenten niet geneigd waren om deel te nemen. Meer dan 40% van de studenten twijfelde omwille van de kost van het Erasmusprogramma. Daarnaast gaf 29,4% van de respondenten aan te hebben getwijfeld omwille van hun gebrekkige talenkennis. Andere veelvoorkomende redenen om eventueel toch thuis te blijven waren de schrik voor heimwee, de sociale-culturele of sportieve activiteiten in het thuisland en de eventuele negatieve weerslag op de studieresultaten aan de eigen instelling. Daarnaast gaf een minderheid van de studenten aan dat ze ook twijfelden omwille van hun gezinssituatie. Slechts 1% van de studenten, goed voor 6 respondenten, twijfelde ook omwille van hun handicap. Het zeer lage cijfer van Erasmusstudenten dat om deze reden twijfelt, houdt niet per se in dat studenten hun beperking niet ervaren als een factor die hen doet twijfelen. Studenten met een functiebeperking zijn immers sterk ondervertegenwoordigd in het Erasmusprogramma. Het lage aantal studenten die twijfelden omwille van hun handicap wijst dus hoogstwaarschijnlijk op de lage participatiegraad van studenten met een functiebeperking. Bovendien is er in academiejaar 20112012 geen enkele extra beurs voor Erasmusstudenten met speciale noden aangevraagd. In de toekomst zou moeten bekeken worden of het mogelijk is om de barrières, waardoor vele studenten met een handicap nu nog worden tegengehouden, weg te nemen en het Erasmusprogramma ook voor hen veel toegankelijker te maken. De reële aantallen van studenten die twijfelden om deel te nemen aan het Erasmusprogramma zullen iets lager liggen dan de hier opgegeven aantallen. Veel studenten gaven in de open vragen aan het einde van de studentenenquête immers te kennen dat ze niet getwijfeld hebben, maar verplicht waren om één van de verschillende mogelijkheden aan te duiden. In de toekomst zou er dus best ook de mogelijkheid gecreëerd worden om aan te duiden dat er geen twijfel was. Dezelfde redenen die SMP studenten doen twijfelen aan hun deelname aan het Erasmusprogramma, gelden ook voor SMS studenten. Voor alle studenten is het voornamelijk van belang om tijdig informatie te krijgen. Enkel op die manier kunnen zo veel mogelijk twijfelaars overtuigd worden. Zo kan een student die twijfelt aan zijn taalkundige capaciteiten een extra taalcursus volgen – op voorwaarde uiteraard dat de student tijdig weet in welk land hij of zij op Erasmusuitwisseling zal gaan. Ook personen die twijfelen omwille van sociale, culturele of sportieve activiteiten kunnen misschien sneller overtuigd worden om deel te nemen aan het Erasmusprogramma indien ze op de

[40]

hoogte gebracht worden van de mogelijkheden, op cultureel, sociaal en sportief vlak, die aangeboden worden in het gastland. Het aantal studenten dat bezorgd is om hun financiële situatie is bij SMP studenten opmerkelijk hoger dan bij SMS studenten. Meer dan 40% van de SMP’ers geeft aan te hebben getwijfeld door zijn of haar financiële situatie, terwijl dat voor SMS studenten slechts 21,5% is. Het extreem grote aantal studenten die bezorgd zijn om hun financiële situatie is verontrustend, maar anderzijds geven deze gegevens enkel de indrukken weer van de studenten die wel degelijk op Erasmusuitwisseling gegaan zijn. Het aantal twijfelaars die uiteindelijk thuisgebleven zijn, is onbekend. Het zou echter belangrijk zijn om ook dit aantal in kaart te brengen om een vollediger beeld te kunnen schetsen van de bestaande moeilijkheden voor het Erasmusprogramma. In rangorde Je financiële situatie Je gebrekkige talenkennis De schrik voor heimwee Je sociale/culturele/sportieve activiteiten De eventuele negatieve weerslag op je studieresultaten aan de eigen instelling Je gezinssituatie Je handicap

Aantal van 581 235 171 140 131 106

%

51 6

8,8 1,0

40,4 29,4 24,1 22,5 18,2


1.5.2. Wat deed studenten twijfelen: evolutie

Bij de evolutie van de motieven die studenten deden twijfelen, valt een relatief grote fluctuatie op. Het feit dat studenten twijfelden heeft, afhankelijk van het academiejaar, een andere reden. Toch zijn de vier meest belangrijke redenen jaar na jaar steeds dezelfde. Daarnaast is het opvallend dat de studenten elk jaar meer en meer bezorgdheid uitten ten opzichte van de eventuele negatieve weerslag die een Erasmusverblijf zou kunnen hebben op de studieresultaten aan hun eigen instelling.

Je financiële situatie Je gebrekkige talenkennis De schrik voor heimwee Je sociale/culturele/sportieve activiteiten De eventuele negatieve weerslag op je studieresultaten aan de eigen instelling Je gezinssituatie Je handicap

2009-2010 46,8% 25,6% 24,1% 27,3% 11,6%

2010-2011 39,1% 28,5% 27,4% 28,4% 13,2%

2011-2012 40,4% 29,4% 24,1% 22,5% 18,2%

12,5% 0,3%

7,7% 0,6%

8,8% 1,0%


[41]

1.6. Informatie voor vertrek

1.6.1. Informatie voor vertrek in 2011-2012

Voor vertrek hechtten de studenten voornamelijk belang aan informatie omtrent huisvesting en accommodatie (79,7%), maar ook aan informatie omtrent de stageplaats (77,8%) en omtrent hun administratieve verplichtingen (61,4). Over het algemeen wordt er minder belang gehecht aan het stageprogramma, de cultuur en samenleving van het gastland, aan het training agreement en de overdracht van de te behalen studiepunten en aan het onthaal op de stageplaats. Relatief onbelangrijk vonden de studenten de informatie over de voorbereidende taalcursussen. Voor vertrek: info: waaraan hechtte je belang? In rangorde Huisvesting en accommodatie De stageplaats Administratieve verplichtingen (bv. Erasmusbeurs; verzekering) Het stageprogramma De cultuur en samenleving van het gastland Het Training Agreement en de overdracht van de te behalen studiepunten Het onthaal De voorbereidende taalcursussen Niet van toepassing

Aantal van 581 463 452 357 209 140 99

%

91 35 15

15,7 6,0 2,6

79,7 77,8 61,4 36,0 24,1 17,0


De studenten werden vooraf voornamelijk geïnformeerd over de stageplaats (80%), hun administratieve verplichtingen (75,7%) en omtrent huisvesting en accommodatie (72,5%). Net iets minder dan de helft van de studenten kreeg ook informatie zowel over de cultuur en samenleving van het gastland, over het Training Agreement en de overdracht van de te behalen studiepunten als over het stageprogramma. Voor vertrek: beschikte je over info over? In rangorde De stageplaats Administratieve verplichtingen (bv. Erasmusbeurs; verzekering) Huisvesting en accommodatie De cultuur en samenleving van het gastland Het Training Agreement en de overdracht van de te behalen studiepunten Het stageprogramma Taalvereisten van de stageplaats Het onthaal

[42]

Aantal van 581 465 440 421 280 267

%

260 224 133

44,8 38,6 22,9

80,0 75,7 72,5 48,2 46,0

De voorbereidende taalcursussen Niet van toepassing

62 14

10,7 2,4


Als de gewenste informatie vergeleken wordt met de effectief gekregen informatie, valt op dat de beschikbare informatie over het algemeen ruim voldoende was. Het percentage van studenten die voor vertrek informatie wilden over een bepaald thema ligt, op één uitzondering na, lager dan het percentage van studenten die aangaven over dat bepaalde onderwerp informatie te hebben gekregen voorafgaand aan hun Erasmusuitwisseling. De enige uitzondering hierop houdt verband met informatie omtrent huisvesting en accommodatie. Studenten vinden nog steeds dat ze onvoldoende geïnformeerd worden over de huisvesting in de gastinstelling. Informatie omtrent het gangbare type van studentenhuisvesting in het gastland, de manier waarop studenten geschikte huisvesting kunnen vinden, maar ook informatie omtrent de kostprijs van deze accommodatie alsook waarschuwingen tegen fraude op het internet bij het zoeken naar een geschikte kamer of appartement kan de student zeer veel helpen bij diens zoektocht. Het feit dat zowel SMS’ers als SMP’ers hun beklag doen over het gebrek aan informatie omtrent huisvesting en accommodatie in het buitenland, wijst erop dat de infosessies die vooraf gegeven zijn met betrekking tot dit thema veelal ontoereikend zijn. In de toekomst zouden de thuisinstellingen er moeten in kunnen slagen de studenten beter in te lichten over de huisvestingsproblematiek. Verder benadrukken vele studenten het belang van goede informatie omtrent de stageplaats vóór het vertrek. Eén student geeft als ‘tip voor toekomstige Erasmusstudenten’ mee: ‘Zorg dat je geïnformeerd bent en dat je zeker weet dat alles geregeld is. Je komt dan niet voor verrassingen te staan en dit bespaard stress en je kunt gelijk beginnen aan de stage. Daar ben je namelijk ook voor gekomen’. Het is belangrijk dat de studenten vooraf voldoende geïnformeerd zijn niet enkel over de werking van de stageplaats zelf, maar ook over wat er concreet van hen verwacht wordt. Een mogelijke bron waardoor studenten extra informatie zouden kunnen inwinnen is door contact met hun voorgangers. Eén van de studenten schrijft: ‘Studenten die in hetzelfde bedrijf in het buitenland hun stage willen doen, zouden meer de gelegenheid moeten krijgen om met de voorgangers in contact te komen. Dit zorgt ervoor dat mogelijke vragen en twijfels gemakkelijker opgelost kunnen worden.

[43]

Gewenste versus gekregen info: globaal % Huisvesting en accommodatie De stageplaats Administratieve verplichtingen (bv.… Het stageprogramma De cultuur en samenleving van het gastland Het Training Agreement en de overdracht van… Het onthaal De voorbereidende taalcursussen Niet van toepassing 0 informatie beschikbaar

10

20

30

40

50

60

70

80

90

informatie gewenst


Enkele studenten pleiten ook voor het verschaffen van informatie over Erasmus voor alle studenten aan de hogeschool of universiteit, ook diegenen die nog maar in het eerste jaar zitten. Op die manier heeft iedereen de tijd om zich voor te bereiden op het Erasmusverblijf wat de kwantiteit, maar ook de kwaliteit van het programma potentieel ten goede zou komen, omdat de studenten dan meer tijd hebben om op zoek te gaan naar een voor hen geschikte stageplaats. Eén student schrijft: ‘Het vraagt tijd om te solliciteren bij buitenlandse bedrijven. Studenten hoeven geen angst te hebben en moeten gewoon proberen. De kans dat je een mooie stageplaats aangeboden krijgt is zeer reëel. Studenten moeten zich mentaal kunnen voorbereiden op het avontuur naar het buitenland. Veel studenten schrikken terug bij de hoop werk en hebben te weinig lef en ambitie om het in het buitenland te proberen. Een extra zetje in de rug zou nodig zijn.’

1.6.2. Informatie voor vertrek: evolutie

Wanneer gekeken wordt naar de evolutie van de informatie die studenten wensten en kregen voor vertrek, valt op dat de vraag naar informatie door de jaren heen relatief stabiel is. Elk jaar opnieuw zijn studenten vooral vragende partij naar informatie omtrent de huisvesting in het gastland, de stageplaats en de administratieve verplichtingen van de student. De studenten kregen over het algemeen meer informatie dan ze gevraagd hadden. Enkel het reeds eerder opgemerkte tekort aan informatie over huisvesting blijkt elk jaar opnieuw een probleem te zijn. Toch is er stilaan enige verbetering zichtbaar, aangezien het percentage van studenten dat aangeeft informatie over accommodatie gewenst te hebben zeer lichtjes gedaald is en het percentage studenten die deze informatie effectief kregen lichtjes gestegen is. Er is de laatste drie jaren met andere woorden een lichte vooruitgang geboekt, maar toch is de beschikbare informatie nog steeds niet voldoende.

[44]

Huisvesting Stageplaats Administratieve verplichtingen Stageprogramma Cultuur Training Agreement Taalvereisten Onthaal Taalcursussen N.v.t.

2009-2010 Gewenst 83,1 77,9 65,1

2010-2011 Gewenst 82,0 80,8 63,0

2011-2012 Gewenst 79,7 77,8 61,4

2009-2010 Gekregen 68,3 83,4 68,0

2010-2011 Gekregen 70,5 85,6 65,3

2011-2012 Gekregen 72,5 80,0 75,7

32,8 23,8 9,0

38,1 26,4 14,6

36,0 24,1 17,0

42,4 46,8 32,8

47,3 48,5 35,4

44,8 48,2 46,0

N.v.t. 14,2 8,4 1,7

N.v.t. 19,7 6,7 1,3

N.v.t. 15,7 6,0 2,6

42,5 20,3 12,8 3,5

38,4 21,5 6,7 2,3

38,6 22,9 10,7 2,4


Info gewenst versus info gekregen % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2009-2010 Gewenst

2010-2011 Gewenst

2011-2012 Gewenst


1.6.3. Kwalitatieve beoordeling van de informatie voor vertrek in 2011-2012 Hoe beoordeel je de voorbereiding en de informatie die je van je thuisinstelling kreeg voor het verblijf? Reacties Niet van Toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen Antwoord Tabel 18: Bron enquêtes 2011-2012

Aantal van 581 33 87 184 230 45 2

% 5,7 15,0 31,7 39,6 7,7 0,3

[45]

Bij de vraag of de voorbereiding en de informatie die de student van de thuisinstelling kreeg voor diens vertrek voldoende was, antwoordde 7,7% van de studenten dat deze uitstekend was. 39,6% van de respondenten vond de voorbereiding en informatie goed. 15% van de studenten vond de informatie echter onvoldoende en 31,7% was maar matig tevreden. In het kader van de vorige rubriek is het duidelijk dat voornamelijk informatie omtrent huisvesting en accommodatie een pijnpunt blijft. 1.6.4. Kwalitatieve beoordeling van de informatie voor vertrek: evolutie

2009-2010 2010-2011 2011-2012

N.v.t. 6,4% 4,6% 5,7%

Onvoldoende 17,4% 15,3% 15,0%

Voldoende 36,6% 32,2% 31,7%

Goed 31,7% 37,9% 39,6%

Uitstekend 7,0% 10,0% 7,7%


De evolutie van de kwalitatieve beoordeling van de informatie voor vertrek is positief. Het aandeel respondenten dat aangeeft goed te zijn voorbereid en voor vertrek voldoende informatie te hebben gekregen van de thuisinstelling uit, neemt elk jaar toe. Het percentage studenten dat de vooraf gekregen informatie uitstekend vindt schommelt nogal, maar zit zeker niet in dalende lijn. Het percentage studenten die ontevreden waren of de verkregen informatie slechts als voldoende beschouwden is gedaald. Dit wijst dus op een algehele positieve trend.

Beoordeling kwaliteit informatie % 40 35

30 25

2009-2010

20

2010-2011

15

2011-2012

10 5 0 Onvoldoende

Voldoende


[46]

Goed

Uitstekend

1.7. Inspanningen om informatie in te winnen

1.7.1. Inspanningen om informatie in te winnen in 2011-2012 Bijkomende voorbereidende inspanningen? In rangorde Je zocht bijkomende informatie op over de stageplaats, het gastland, de stad of regio Je zocht zelf contact met de stageplaats Je bezocht de stageplaats vooraf in functie van opvang en huisvesting

Aantal van 581 442

%

399 143

68,7 24,6

76,1


Het is niet enkel de thuisinstelling die als taak heeft om de studenten voorafgaand aan het vertrek in te lichten. Ook de studenten hebben een eigen verantwoordelijkheid om bijkomende informatie in te winnen. Zo geeft een grote meerderheid van de studenten aan bijkomende informatie te hebben gezocht over de stageplaats, het gastland, de stad of de regio van bestemming (76,1%). Daarnaast zocht 68,7% van de respondenten ook zelf contact met de stageplaats. Dit is merkelijk hoger dan het percentage van SMS’ers (46,9%) die vooraf contact zochten met hun gastinstelling. Het grotere percentage aan SMP’ers die vooraf contact zochten met de stageplaats kan verklaard worden door studenten die zelf op zoek gaan naar een stageplaats, waardoor ze verplicht zijn om zelf met de stageplaats in contact te treden voorafgaand aan hun stageverblijf. Bijna een kwart van de studenten trok ook voor vertrek naar de stageplaats om een bezoek te brengen in functie van de opvang en huisvesting. Uit de open vragen blijkt dat vele studenten vooraf niet over voldoende informatie beschikten over de stageplaats en hun takenpakket aan de gastinstelling. Eén student schrijft: ‘Ik raad iedere Erasmusstudent aan zichzelf op voorhand goed te informeren. Er zijn zeer veel goede bronnen zoals een facultaire internationale coördinator en of mensen van de dienst internationale samenwerking. Goede informatie vooraf kan een groot verschil betekenen voor je gehele verblijf. (…) Het initiatief ligt bij jou!’. 1.7.2. Inspanningen om informatie in te winnen: evolutie

Het aantal studenten dat bijkomende inspanningen leverde om voor vertrek extra informatie in te winnen over de stageplaats waar ze op Erasmus zullen gaan, is relatief stabiel gebleven. Opmerkelijk is dat er in academiejaar 2009-2010 meer studenten waren die aangaven contact te hebben gezocht met hun stageplaats dan er studenten waren die informatie opzochten over de stageplaats of de regio van bestemming. Dit zou als oorzaak kunnen gehad hebben dat de studenten in het verleden vaak zelf een stageplaats moesten zoeken, waardoor ze wel rechtstreeks contact moesten hebben met de stageplaats. Vanaf academiejaar 2010-2011 is het percentage studenten dat zelf contact zocht met de stageplaats voor vertrek gedaald. [47]

je bezocht de stageplaats je zocht contact met stageplaats Je zocht info over stageplaats Tabel 21: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[48]

2009-2010 27,6 75,0 73,8

2010-2011 29,7 69,9 75,7

2011-2012 24,6 68,7 76,1

2. Het buitenlands stageverblijf In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan het eigenlijke verblijf in het buitenland. Er wordt ten eerste nagegaan hoe de studenten onthaald werden aan hun gastinstelling. Vervolgens wordt er aan de studenten gevraagd welke soort huisvesting ze in het buitenland hadden en hoe ze deze gevonden hebben. Nadien wordt er ingegaan op de kwalitatieve beoordeling van het buitenlandse stageverblijf en wordt er gepeild naar de tevredenheid van de studenten over de verschillende voorzieningen aan de gastinstelling, het stageprogramma, de aanspreekbaarheid van de contactpersonen ter plaatse, de afhandeling van de administratieve verplichtingen, etc.

2.1. Onthaal op de stageplaats 2.1.1. Onthaal in 2011-2012

In academiejaar 2011-2012 gaf net iets meer dan de helft van de studenten aan dat er bij aankomst in de gastinstelling en welkomstmoment was georganiseerd (52,5%). In 41,7% van de gevallen was er bij aankomst een sessie met praktische informatie. In een minderheid van de gevallen (13,1%) werd er ook een stagegebonden oriëntatieprogramma georganiseerd. Opmerkelijk is dat bijna één op vier studenten zegt dat er bij aankomst helemaal niets gebeurde. Dit percentage ligt veel hoger dan bij de SMS’ers. Het is immers voor hogescholen en universiteiten veel makkelijker om een infosessie aan het begin van elk semester te organiseren. Hierdoor bereiken zij in één keer een zeer groot publiek. Bij stageplaatsen ligt dit heel anders. Vaak lopen de studenten geen stage bij een hogeronderwijsinstelling, maar bij een bedrijf. In dat geval is het aantal stagiairs vaak beperkt, waardoor het organiseren van een welkomstmoment minder personen bereikt. Toch is het belangrijk dat de studenten bij aankomst in het bedrijf voldoende uitleg krijgen over de gang van zaken en over de verwachtingen dat het bedrijf heeft ten aanzien van de inkomende studenten. Bij aankomst was er In rangorde Een welkomstmoment Een sessie met praktische informatie Niets Een stagegebonden oriëntatieprogramma

Aantal van 581 305 242 135 76

% 52,5 41,7 23,2 13,1


2.1.2. Onthaal per gastland

Het onthaal dat studenten kregen hangt bij SMS studenten zeer sterk af van het gastland waar ze naartoe gegaan zijn. Bij SMP studenten zijn deze verschillen veel minder uitgesproken. Bijvoorbeeld, het aantal studenten die een welkomstmoment hadden bij onthaal was het grootste in Frankrijk, [49]

maar dat was één van de landen die het minst stagegebonden oriëntatieprogramma’s organiseerde. Uit bovenstaande grafiek valt met andere woorden op dat het type onthaal verschillend is afhankelijk van het gastland, en dat de aanwezigheid van één bepaald type onthaal geen garantie biedt dat er ook andere vormen van onthaal georganiseerd worden.

Onthaal per gastland % 60 50 40 30 20 10 0 PT

DE

welkomstmoment

UK

ES

praktische informatie

FI

NL

FR

stagegebonden oriëntatieprogramma


In onderstaande grafiek wordt het percentage respondenten, die aangaven dat er voor hen geen enkele onthaal-activiteit werd georganiseerd, weergegeven per gastland. De percentages zijn relatief uiteenlopend, maar liggen toch veel dichter bij elkaar dan het geval was bij SMS studenten. Dit komt omdat er bij SMP studenten sowieso minder onthaalactiviteiten plaatsvinden, ongeacht het gastland. In Frankrijk, Spanje en Duitsland zei meer dan één op vier studenten dat er geen onthaalactiviteit heeft plaatsgevonden. In Finland daarentegen was de situatie veel beter dan in de andere landen. Daar gaven ‘slechts’ 11% van de studenten aan dat er niets speciaals voorzien was bij hun aankomst.

Waar was er geen onthaal? % 40

31

30 20

18

19

22

25

26

11

10 0

FI

NL


[50]

UK

PT

DE

ES

FR

2.1.3. Speciale activiteiten voor Erasmusstudenten 2011-2012

Iets minder dan een kwart van de studenten (24,8%) gaf aan dat er tijdens het verblijf speciale activiteiten voor Erasmusstagiairs werden georganiseerd. Voor de anderen waren die er niet. Het lage percentage van respondenten waarvoor speciale activiteiten werden georganiseerd, is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van het feit dat er bij de meeste bedrijven maar een beperkt aantal stagiairs per keer worden aangenomen. Als er maar een paar stagiairs zijn, is het ook niet de moeite om voor hen speciale activiteiten te organiseren. In die zin zijn de SMP studenten qua sociaal leven dus veel meer op zichzelf aangewezen dan SMS studenten die in het merendeel van de gevallen beroep kunnen doen op de bestaande organisaties zoals ESN of andere studentenverenigingen. Tijdens het verblijf werden er speciale activiteiten voor Erasmus stagiairs georganiseerd?

JA NEEN Geen antwoord

Aantal van 581 144 435 2

% 24,8 74,9 0,3


12.1.4. Erasmusactiviteiten per gastland

Het aantal activiteiten die speciaal voor Erasmusstudenten georganiseerd werden, is zeer uiteenlopend per gastland. In Nederland, Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk zijn er zeer weinig (minder dan 20%) studenten die kunnen terugvallen op een organisatie die activiteiten voor hen organiseert. In Portugal en Duitsland is dat percentage beduidend hoger. Daar geeft ongeveer één op drie studenten aan dat er speciale activiteiten georganiseerd werden. In Finland is de situatie helemaal verschillend van de andere landen, aangezien 72% van de studenten daar zegt dat er speciale activiteiten georganiseerd worden. Het zou interessant zijn om na te gaan of dit komt omdat de studenten daar terechtkomen bij grotere bedrijven die meer stagiairs tegelijk opvangen, hetzij dat de bedrijven in Finland veel meer moeite doen om speciale activiteiten voor Erasmusstudenten te organiseren, of, als derde mogelijkheid, dat de Erasmusstudenten in Finland zich meer welkom voelden op activiteiten die niet in de eerste plaats voor hen georganiseerd werden, maar waar ze wel aan konden deelnemen en waardoor ze deze vraag toch affirmatief beantwoord hebben.

[51]

Activiteiten voor Erasmusstudenten % 72

80 60 33

40 20

13

14

16

34

18

0

NL

FR

ES

UK

PT

DE

FI


2.1.5. Onthaal op de stageplaats: evolutie

In zeer grove lijnen blijven de onthaalpraktijken in de gastinstellingen doorheen de jaren grotendeels gelijk. De percentages schommelen wel, maar er is geen duidelijk dalende, noch stijgende, trend zichtbaar. Deze fluctuaties kunnen verschillende oorzaken hebben en kunnen samenhangen met de gastlanden waar de studenten verbleven, maar ook met de omvang van de gastinstellingen etc.

Een welkomstmoment Een sessie met praktische informatie Een stagegebonden oriëntatieprogramma Niets

2009-2010 49,7% 44,5% 11,6% 27,0%

2010-2011 53,4% 48,1% 11,3% 21,7%

2011-2012 52,5% 41,7% 13,1% 23,2%


2.2. Type huisvesting 2.2.1. Type huisvesting in 2011-2012

Huisvesting was eerder al aangegeven als zijnde problematisch. De informatie die de studenten vooraf krijgen omtrent de mogelijke accommodatie in de gastlanden is onvoldoende. Uit onderstaand overzicht kan worden opgemaakt dat het merendeel van de studenten huisvesting vindt in de privésector. Deze accommodatie kan gedeeld zijn met andere studenten (34,6%), maar kan ook privé zijn (20,5%). Relatief veel studenten verblijven ook in een studentenresidentie (29,6%). Opmerkelijk is het hoge percentage studenten die ‘andere’ aanvinkt als huisvesting. Dit is een fenomeen dat niet is terug te vinden bij de SMS studenten. Dit fenomeen kan deels verklaard worden door het hoge aantal studenten die hun stage doen in de buurlanden rond België waardoor de mogelijkheid ontstaat om te pendelen. Zo zijn er bijvoorbeeld relatief veel studenten uit Limburg die,

[52]

met het oog op de arbeidsmarkt, in de Euregio Maas-Rijn stage lopen en dus kunnen pendelen. Ook in de andere grensregio’s is dit fenomeen uiteraard mogelijk. In rangorde

Aantal van 581 201 172 119 93

Privé - Gedeeld met andere studenten Studentenresidentie Privé - individueel Andere

% 34,6 29,6 20,5 16,0


2.2.2. Type huisvesting per gastland

De voorgaande hypothese dat de studenten die noch in een studentenresidentie verblijven, noch in de privésector accommodatie hebben gevonden, vaak pendelen, wordt bevestigd doordat een hogere aantal studenten ‘ander’ opgeven in de buurlanden van België dan in de andere landen. Toch moeten er ook andere factoren meespelen, aangezien het weinig waarschijnlijk is dat een kwart van de SMP studenten vanuit het Verenigd Koninkrijk naar huis pendelt. Ook in Spanje is het aantal studenten die ergens anders accommodatie vinden nog steeds hoog (13%). In de toekomst zou de enquête dus moeten kunnen worden aangepast om ook deze studenten binnen een beter gedefinieerde categorie te kunnen plaatsen. Daarnaast zijn er immense verschillen in het type huisvesting merkbaar afhankelijk van het gastland. In Finland wonen de studenten bijna uitsluitend (81%) in studentenresidenties. Dit staat in schril contrast met de situatie in andere landen. In Spanje bijvoorbeeld woont slechts 5% van de studenten in een studentenresidentie. Daar zijn privéwoningen, vooral diegenen die gedeeld worden met andere studenten, het meest gangbare type van accommodatie. Behalve in Finland woont het merendeel van de studenten dus in de privésector.

Type huisvesting per land % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ES

DE

Studentenresidentie

UK

NL

PT

Gedeeld met andere studenten

FR

Individueel

FI

Andere


[53]

2.2.3. Type huisvesting: evolutie

Uit de gegevens van de afgelopen drie academiejaren blijkt dat de huisvestingsproblematiek nauwelijks gewijzigd is. Er is een lichte stijging van het aantal studenten die in een studentenresidentie woont, maar al bij al blijft dit percentage ook in 2011-2012 onder de 30% steken. Het feit dat er steeds meer studentenresidenties zijn, is een positieve tendens aangezien uit de enquête van SMS studenten gebleken is dat de studenten die in een studentenresidentie verblijven merkelijk meer tevreden zijn over hun huisvesting dan andere studenten. Dat dit ook opgaat voor SMP studenten zal hieronder duidelijk worden. Toch zijn er ook studenten die niet tevreden zijn over de studentenresidenties. Eén van de studenten suggereert om een website op te stellen voor Erasmusstudenten: ‘De huisvesting is heel belangrijk. Ze vormt minstens 40% van je uitgaven, en je spendeert er de helft van je tijd. Misschien is het niet slecht om per stad/regio per land een lijst met goede/slechte residenties op te stellen, gebaseerd op de rating/commentaar van ex-Erasmusstudenten’.

Privé – gedeeld met andere studenten Studentenresidentie Privé – individueel Andere

2009-2010 36,9% 23,8% 23,0% 16,3%

2010-2011 35,8% 26,1% 22,4% 16,1%

2011-2012 34,6% 29,6% 20,5% 16,0%


2.3. Hoe heb je huisvesting gevonden? 2.3.1. Hoe huisvesting gevonden in 2011-2012?

Een kleine helft van de studenten (41,3%) geeft aan huisvesting te hebben gevonden dankzij de hulp van de stageplaats. Een grote groep heeft ook naar accommodatie gezocht via het internet (37,3%). 31,7% van de studenten geeft aan de huisvesting op eigen initiatief te hebben gezocht. Een minderheid werd geholpen door hetzij vrienden (7,7%) , hetzij de thuisinstelling (6,2%), hetzij familie (2,8%). Vele studenten gaven in de studentenenquête te kennen dat ze graag meer hulp hadden gekregen bij het zoeken naar geschikte accommodatie. Studenten geven vaak te kennen dat ze zware problemen ondervonden bij hun zoektocht.

Via de stageplaats Internet Op eigen initiatief Via vrienden Via de thuisinstelling Familie Tabel 27: Bron enquêtes 2011-2012

[54]

Aantal van 581 240 217 184 45 36 16

% 41,3 37,3 31,7 7,7 6,2 2,8

2.3.2. Hoe huisvesting gevonden? Per gastland

Vooral in Finland vonden de studenten huisvesting met dank aan de stageplaats. Dit fenomeen gaat uiteraard gepaard met het grote aantal studentenresidenties die in Finland voorhanden zijn voor de inkomende Erasmusstudenten. Toch werd ook in de andere landen een belangrijk deel van de studenten geholpen door de stageplaats. Hoe minder de studenten door de stageplaats werden bijgestaan, hoe meer ze uiteraard op zichzelf waren aangewezen. Deze omgekeerde evenredige verhouding is ook duidelijk merkbaar in de onderstaande grafiek. Het aantal studenten die daarnaast door de thuisinstelling geholpen werden om accommodatie te vinden ligt in geen enkel land boven de 20%. Voornamelijk studenten die naar Finland en Duitsland gingen werden door hun thuisinstelling geholpen. Van de studenten die naar Spanje gingen, was er zelfs maar 1% dat aangaf hulp van de thuisinstelling te hebben gekregen. Wat de oorzaak van deze verschillen kan zijn, is onduidelijk. In ieder geval is het opmerkelijk dat de invloed die de thuisinstelling speelt niet significant lijkt af te hangen van de mate van opvang in de gastinstelling. Zelfs in landen waar de gastinstelling de studenten nauwelijks helpt in hun zoektocht, neemt de thuisinstelling geen grote ondersteunende rol op zich.

Huisvesting gevonden gastland % 70

64

60 50 40

42 30

31

32

35

37

30 20 10 0

DE

ES via de stageplaats

NL

UK op eigen initiatief

PT

FR

FI

via de thuisinstelling


Naast de gast- en de thuisinstelling hebben ook vrienden en familie in beperkte mate geholpen in de zoektocht naar gepaste accommodatie. Vooral in Spanje, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk geven de studenten aan door vrienden geholpen te zijn. Het is niet duidelijk welke connectie deze vrienden precies hebben met het gastland. Het kunnen enerzijds oudErasmusstudenten zijn, maar ook inwoners van het gastland of mensen die op een andere manier met het gastland verbonden zijn. De familie van de studenten speelde voornamelijk een rol in

[55]

Nederland waar 8% van de studenten aangaf van hen hulp te hebben gekregen in hun zoektocht naar accommodatie. Het aantal studenten die via internet een kamer gezocht hebben, is zeer verschillend van land tot land. Uiteraard is het percentage het laagste voor studenten die naar Finland gingen, aangezien het merendeel van hen in een studentenresidentie terecht kon. Slechts 25% van hen heeft via internet accommodatie gezocht en gevonden. In Portugal daarentegen heeft meer dan de helft van de studenten (56%) via deze weg zijn of haar huisvesting gevonden.

Huisvesting gevonden gastland % 56

60 50

43

49

46

37

40 29

30

25

20 10 0 FI

FR

NL Internet

DE Vrienden

UK

ES

PT

Familie


2.3.3. Hoe huisvesting gevonden? Evolutie

Er is een positieve trend zichtbaar in de manier waarop studenten de laatste jaren huisvesting gevonden hebben tijdens hun Erasmusverblijf. Elk jaar stijgt het aantal studenten die in hun zoektocht hulp gekregen hebben van hun stageplaats. Dat zorgt ervoor dat het aantal studenten die op eigen initiatief, al dan niet via internet, naar huisvesting hebben moeten zoeken zichtbaar gedaald is. Het aandeel van vrienden, familie en de thuisinstelling is grotendeels constant gebleven.

Via de stageplaats Internet Op eigen initiatief Via vrienden Via de thuisinstelling Familie Tabel 28: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[56]

2009-2010 34,9% 42,4% 34,9% 9,9% 4,1% 2,9%

2010-2011 38,5% 39,5% 34,5% 6,7% 7,3% 3,4%

2011-2012 41,3% 37,3% 31,7% 7,7% 6,2% 2,8%

2.4. Kwalitatieve beoordeling van het stageverblijf

2.4.1. Kwalitatieve beoordeling van het verblijf in 2011-2012

De vragen over de kwalitatieve beoordeling van het stageverblijf in de studentenenquête bestonden uit een aantal meerkeuzevragen. De studenten kregen een aantal vragen en konden antwoorden met een cijfer van 0 tot 4, waarbij 0 staat voor ‘niet van toepassing’ en de cijfers 1 tot 4 van ‘onvoldoende’ tot ‘uitstekend’ gaan. Hieronder wordt eerst een overzicht gegeven van de antwoorden die de studenten gaven op de verschillende vragen in de rubriek ‘kwalitatieve beoordeling’. Daarna worden die resultaten besproken waarbij hetzij 10% of meer van de respondenten ‘onvoldoende’ aangaf, hetzij meer dan 75% van de respondenten ‘goed’ of ‘uitstekend’ antwoordde. In de antwoorden van academiejaar 2011-2012 zijn er twee mensen die niet op deze vragen geantwoord hebben, maar dat cijfer zorgt niet voor een significante beïnvloeding van de resultaten en werd dan ook niet meegenomen in de onderstaande overzichten. 1. Wat met de aanspreekbaarheid en bereikbaarheid van de contactpersonen in de stageplaats? Aantal van % 579 Niet van toepassing 0 0 Onvoldoende 27 4,7 Voldoende 73 12,6 Goed 201 34,7 Uitstekend 278 48,0 Tabel 29: Bron enquêtes 2011-2012

2. Hoe zit het met de voorbereiding van de stageplaats op je komst?

Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend

Aantal van 579 9 88 162 220 100

%

Aantal van 579 4 46 110 220 199

%

1,6 15,2 28,0 38,0 17,3


3. Hoe was de eerste opvang en begeleiding door de contactpersonen?


0,7 7,9 19,0 38,0 34,4


[57]

4. Hoe verliep de afhandeling van alle noodzakelijke administratieve formaliteiten? Aantal van 579 Niet van toepassing 1 Onvoldoende 46 Voldoende 132 Goed 248 Uitstekend 152

% 0,2 7,9 22,8 42,8 26,3


5. Hoe waren de getroffen voorzieningen voor huisvesting en verblijf?


Aantal van 579 64 67 111 191 146

%

Aantal van 579 14 66 173 243 83

%

Aantal van 579 20 15 82 270 192

%

11,1 11,6 19,2 33,0 25,2


6. Kreeg je informatie over het stageprogramma?


2,4 11,4 29,9 42,0 14,3


7. Hoe verliep de integratie in de lokale cultuur?

Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Tabel 35: Bron enquêtes 2011-2012

[58]

3,5 2,6 14,2 46,6 33,2

8. Hoe beoordeel je de gastvrijheid van de instelling, stad of regio?


Aantal van 579 4 4 39 199 333

% 0,7 0,7 6,7 34,4 57,5


9. Hoe beoordeel je voorzieningen voor studenten met een beperking of met behoeften? Aantal van 579 Niet van toepassing 283 Onvoldoende 26 Voldoende 81 Goed 133 Uitstekend 56

specifieke % 48,9 4,5 14,0 23,0 9,7


10. Hoe verliep de bemiddeling van de partner hogeschool of universiteit als tussenpersoon? Aantal van % 579 Niet van toepassing 71 12,2 Onvoldoende 48 8,3 Voldoende 153 26,3 Goed 231 39,8 Uitstekend 76 13,1 Tabel 38: Bron enquêtes 2011-2012

11. Hoe beoordeel je de informatie van de betrokken stage-coördinator?


Aantal van 579 13 39 134 276 117

% 2,2 6,7 23,1 47,7 20,2


[59]

12. Hoe verliep de opvang door collega’s op de stageplaats?


Aantal van 579 15 8 51 209 296

% 2,6 1,4 8,8 36,1 51,1


13. Hoe was de kwalitatieve begeleiding bij theoretisch onderzoek, practica of stages? Aantal van 579 Niet van toepassing 31 Onvoldoende 31 Voldoende 120 Goed 261 Uitstekend 136

% 5,4 5,4 20,7 45,1 23,5


14. Hoe beoordeel je de kwaliteit van het stageprogramma?


Aantal van 579 4 28 104 264 179

%

Aantal van 579 25 53 137 242 122

%

0,7 4,8 18,0 45,6 30,9


15. Hoe beoordeel je de op maat geschreven stage-opdracht?

Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Tabel 43: Bron enquêtes 2011-2012

[60]

4,3 9,2 23,7 41,8 21,1

16. Hoe beoordeel je de toegang tot studiemateriaal en/of werkmateriaal? Aantal van 579 Niet van toepassing 34 Onvoldoende 26 Voldoende 106 Goed 238 Uitstekend 175

% 5,9 4,5 18,3 41,1 30,2


17. Hoe beoordeel je de toegang tot internet, e-mail, en faxfaciliteiten en tot geavanceerde technologieën inzake onderzoek en communicatie? Aantal van 579 Niet van toepassing 11 Onvoldoende 24 Voldoende 77 Goed 205 Uitstekend 262

de meest % 1,9 4,1 13,3 35,4 45,3


18. Werd er bijzondere zorg besteed aan voorzieningen voor gehandicapten, andersvaliden en stagiairs met bijzondere noden? Aantal van % 579 Niet van toepassing 303 52,3 Onvoldoende 35 6,0 Voldoende 88 15,2 Goed 113 19,5 Uitstekend 40 6,9 Tabel 46: Bron enquêtes 2011-2012

19. Hoe beoordeel je het contact dat je onderhield met de thuisinstelling tijdens het verblijf in het buitenland? Aantal van % 579 Niet van toepassing 12 2,1 Onvoldoende 48 8,3 Voldoende 195 33,7 Goed 229 39,6 Uitstekend 95 16,4 Tabel 47: Bron enquêtes 2011-2012

[61]

2.4.2. Wat vonden de studenten onvoldoende?

De studenten waren voornamelijk misnoegd over de voorbereiding van de stageplaats op hun komst. 15,2% van de respondenten antwoordde hier ontevreden over te zijn. Daarnaast zijn, zoals reeds eerder opgemerkt, ook de voorzieningen in verband met huisvesting en verblijf niet altijd even goed aangezien 11,6% van de studenten hier ontevreden over zijn. Een derde aspect waar studenten hun beklag over doen is de informatie die ze kregen over het stageprogramma. Ook in de open vragen zijn deze drie punten de meest terugkerende pijnpunten. Vele problemen zouden echter kunnen voorkomen worden door een betere communicatie voorafgaand aan het Erasmusverblijf. De meest voorkomende oorzaak van deze problemen is immers een slechte voorbereiding en te weinig informatie voor vertrek. Door gebrek aan communicatie zijn de studenten niet steeds tevreden over hun huisvesting, over het bedrijf waar ze naartoe gaan of over hun takenpakket op de stageplaats. Met betrekking tot de stageplaats schrijft één student: ‘Mijn gastschool voldeed niet aan mijn verwachtingen. Ik verwachtte een sportschool, maar het bleek een hogeschool voor leerkrachten lager onderwijs te zijn die een cursus sport in hun lessenrooster hadden’. De conclusie van het verhaal luidt terecht: ‘Zoek voldoende info op over je stageschool voordat je vertrekt’. Ook met betrekking tot de inhoud van de stage bestaat er vaak verwarring. Eén student getuigt: Ik heb persoonlijk de eerste weken veel tijd verloren omdat men nog niet goed wist wat men mij zou laten doen. Ik heb ook niets kunnen voorbereiden waardoor mijn kennis erg beperkt was en het soms erg moeilijk was om te volgen wat er tijdens de stage aan het gebeuren was. Theoretische voorbereiding i.v.m. het stage-onderwerp zou geen overbodige luxe geweest zijn’. Een andere student vindt dat er een duidelijk meldpunt nodig is voor problemen met de stageplek of mentor. Dat het zeer belangrijk is om op voorhand ook op de hoogte te zijn van de praktische afspraken met de stageplaats, zoals het eventueel verplicht afsluiten van een verzekering, blijkt uit sommige verhalen van studenten. Zo schrijft iemand: ‘Als ik toekwam op de stageplaats voor de eerste dag, werd mij verteld dat ik een verzekering nodig had, dat ik anders niet mocht beginnen werken. Ze hadden dat misschien beter op voorhand gezegd, zodat ik dat ook op voorhand had kunnen regelen.’ Dit verhaal is geen alleenstaand geval. Enkele studenten geven aan dat ze hun eigenlijke stage pas later dan gepland hebben kunnen aanvatten omdat sommige administratieve formaliteiten, zoals verzekeringspapieren, nog niet in orde waren. Het is dus wel degelijk belangrijk om tijdig van zulke praktische afspraken op de hoogte te zijn.

[62]

Beoordeling verblijf: Wat kan beter? informatie over stageprogramma

11,4

voorzieningen huisvesting en verblijf

11,6

voorbereiding stageplaats

15,2 0

2

4

6

8

10

12

14

16


2.4.3. Evolutie van de pijnpunten

Er is geen duidelijk stijgende noch dalende lijn aanwezig in de evolutie van de pijnpunten. De mening van de studenten schommelt door de jaren heen, maar het is onduidelijk of de situatie aan het verbeteren dan wel verslechteren is. 16

14 12

2009-2010 2010-2011

10

2011-2012 8 6 informatie stageprogramma

voorzieningen huisvesting en verblijf

voorbereiding stageplaats


2.4.4. Wat vonden de studenten goed?

Over het algemeen waren de studenten zeer tevreden. Opmerkelijk is ook dat de tevredenheid bij de SMP’ers veel groter is dan bij de SMS’ers. Bij SMS studenten werd een grens van 50% tevreden studenten gesteld om de positieve elementen te differentiëren van de rest. Bij SMP studenten is er echter voor elke vraag in het kwalitatieve vragenluik meer dan 50% tevredenheid behaald. Vandaar [63]

werd deze norm opgetrokken naar 75%. De resultaten zijn visueel weergegeven in onderstaande grafiek. Voornamelijk de gastvrijheid van de ontvangende regio werd zeer positief beoordeeld. Meer dan 90% vond de gastvrijheid goed tot zeer goed. Ook de opvang die de studenten kregen door de collega’s op hun stageplaats verliep over het algemeen zeer goed. Hetzelfde geldt voor de aanspreekbaarheid en de bereikbaarheid van de contactpersonen in de stageplaats, de toegang tot het internet, de integratie in de lokale cultuur en de kwaliteit van het stageprogramma.

Evaluatie verblijf: wat was goed? % gastvrijheid regio opvang door collega's aanspreekbaarheid stageplaats

goed uitstekend

toegang tot internet, etc. integratie in lokale cultuur kwaliteit stageprogramma 0

20

40

60

80

100


2.4.5. Evolutie van de positieve aspecten van het verblijf

De tevredenheid van de studenten over de verschillende aspecten van hun Erasmusverblijf is door de jaren heen relatief stabiel gebleken. Met betrekking tot de positieve aspecten van het verblijf treden er geen grote verschillen op tussen de diverse academiejaren.

Gastvrijheid regio Opvang door collega’s Aanspreekbaarheid stageplaats Toegang tot internet, etc. Integratie in lokale cultuur Kwaliteit stageprogramma Tabel 48: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[64]

2009-2010 87,2 86,6 85,5 80,5 78,8 77,0

2010-2011 93,1 88,9 85,4 81,4 81,0 79,5

2011-2012 91,9 87,2 82,7 80,7 79,8 76,5

2.4.6. Beoordeling van het verblijf per gastland

2.4.6.1. Beoordeling voorzieningen huisvesting en verblijf

Zoals eerder al is opgemerkt, blijft het vinden van geschikte huisvesting één van de belangrijkste problemen tijdens het Erasmusverblijf. Toch variëren de meningen van de studenten zeer sterk naargelang het land van bestemming. In Finland waren de respondenten zelfs uitermate tevreden over de kwaliteit van de huisvesting. 78% van de studenten gaf aan tevreden tot zeer tevreden te zijn met de gevonden huisvesting. In de andere landen waren de studenten veel minder enthousiast en in het Verenigd Koninkrijk daalde het aantal tevreden studenten zelfs tot minder dan de helft. Het aantal studenten die de huisvesting ondermaats vonden was in Finland volledig onbestaande, terwijl deze groep in andere landen tot bijna 20% van de respondenten uitmaakte. Vooral in Spanje, Portugal en het Verenigd Koninkrijk waren de studenten erg ontevreden. Deze cijfers bevestigen het vermoeden dat ook SMP studenten over het algemeen veel meer tevreden zijn indien ze gebruik kunnen maken van studentenresidenties dan wanneer ze zelf op de privémarkt naar accommodatie moeten zoeken.

beoordeling voorziening huisvesting per gastland % 78

80 70 60

49

52

55

56

55

58

50 Onvoldoende

40

Goed of uitstekend

30 20 10 0 UK

FR

DE

ES

PT

NL

FI


2.4.6.2. Beoordeling voorbereiding stageplaats

De respondenten waren zeer verdeeld over de voorbereiding van de stageplaats op hun komst. Vooral in Finland en Nederland vonden de studenten de voorbereiding zeer goed. Toch is er in Finland tegelijkertijd een hoog percentage aan studenten die helemaal niet tevreden zijn over de voorbereiding. Ook in het Verenigd Koninkrijk, Spanje en voornamelijk ook Portugal waren de [65]

studenten niet zeer tevreden over deze voorbereiding. Deze gegevens worden gevisualiseerd in onderstaande grafiek. Er zijn dus wel degelijk verschillen waar te nemen afhankelijk van het gastland, maar de grote verschillen in mening tussen respondenten die naar eenzelfde gastland geweest zijn, geven ook weer dat de voorbereiding van de stageplaats op de komst van de student zeer sterk afhangt van de individuele situatie van de student en de gekozen stageplaats.

beoordeling voorbereiding stageplaats per gastland % 80

71

70 56

60 50

41

43

72

60

46 Onvoldoende

40

Goed of uitstekend

30 20 10 0 PT

ES

UK

FR

DE

NL

FI


2.4.6.3. Beoordeling informatie stageprogramma De informatie over het stageprogramma die de respondenten op hun stageplaats kregen verschilt sterk van land tot land. Studenten die naar Nederland op uitwisseling geweest zijn, zijn over het algemeen zeer tevreden over de informatie die ze gekregen hebben over hun takenpakket. Studenten die naar Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Portugal geweest zijn daarentegen waren slechts matig tevreden over de gekregen informatie omtrent het stageprogramma.

[66]

beoordeling informatie stageprogramma per gastland % 77

80 70 60 50

52

55

56

61

63

45 Onvoldoende

40

Goed of uitstekend

30 20 10 0 ES

UK

DE

PT

FR

FI

NL


2.4.6.4. Beoordeling van voorzieningen voor studenten met een functiebeperking

Net zoals bij SMS’ers is bij de SMP studenten het aantal studenten die een uitgesproken mening hebben over de voorzieningen voor studenten met een functiebeperking niet zeer groot. Het percentage studenten die op deze vraag geantwoord hebben met ‘goed-uitstekend’ of ‘ontevreden’ is relatief laag aangezien veel studenten hebben aangegeven dat deze vraag voor hen ‘niet van toepassing’ is. Dit komt omdat er slechts een beperkt aantal studenten met een functiebeperking aan het Erasmusuitwisselingsprogramma deelneemt. Net om het aantal Erasmusstudenten met een beperking in de toekomst te laten toenemen, is het belangrijk om te weten welke landen ‘beperkings-vriendelijk’ zijn en in welke landen er nog maar weinig gebeurd is om studenten met een beperking tegemoet te komen. Uit de enquête blijkt dat voornamelijk Finland en Frankrijk iets hoger scoren dan de rest met betrekking tot hun voorzieningen voor studenten met een functiebeperking. Opmerkelijk is dat voornamelijk Portugal een zeer slechte reputatie heeft op dit gebied. Slechts 15% van de studenten die naar Portugal gingen, oordeelt dat de voorzieningen voor studenten met een functiebeperking aan hun stageplaats goed tot zeer goed waren.

[67]

beoordeling voorzieningen voor studenten met functiebeperking per gastland % 37

40 32

35

32

39

33

27

30 25

20

Onvoldoende 15

Goed of uitstekend

15 10 5 0 PT

ES

NL


[68]

DE

UK

FR

FI

3. Evaluatie en formulieren Dit hoofdstuk behandelt de manier waarop de formele omkadering van de evaluatie van de studenten verlopen is. Er wordt gepeild naar het gebruik van het evaluatieformulier, het Training Agreement en de Application Form. Daarnaast wordt er nagegaan of er überhaupt wel een evaluatie heeft plaatsgevonden en welke afspraken hieromtrent gemaakt zijn met de thuisinstelling en de stageplaats.

3.1. Evaluatie en gebruik formulieren in 2011-2012 Vond er een evaluatie plaats?

JA NEEN Geen antwoord

Aantal van 581 540 40 1

% 92,9 6,9 0,2


De overgrote meerderheid van de respondenten (92,9%) heeft aangegeven dat er effectief een evaluatie heeft plaatsgevonden. Toch geeft 6,9% van de respondenten aan dat er geen evaluatie gebeurd is; een opmerkelijke vaststelling. Welke formulieren werden gebruikt? In rangorde Evaluatieformulier Training Agreement Application Form Geen antwoord

Aantal van 581 503 400 263 1

% 86,6 68,8 45,3 0,2


Een overgrote meerderheid van de studenten geeft aan dat er zowel een evaluatieformulier (86,6%) als een Training Agreement (68,8%) gebruikt werden. Minder bekend is het Application Form, waarvan slechts 45,3% van de studenten aangeeft gebruik te hebben gemaakt. De vraag dient echter te worden gesteld of de meerderheid van de SMP Erasmusmobiliteiten effectief niet gepaard ging met het invullen van een Application Form – wat zou wijzen op een problematische situatie – dan wel dat de studenten ten tijde van het invullen van hun studentenenquête zich niet meer herinneren welke documenten allemaal gebruikt zijn en zich enkel het evaluatieformulier herinneren, omdat het gebruik hiervan veel recenter is dan het gebruik van het Application Form.

[69]

3.2. Evaluatie en gebruik formulieren: evolutie

2009-2010 90,4% 82,8% 57,8% 32,0%

Evaluatie Evaluatieformulier Training Agreement Application Form

2010-2011 90,6% 84,3% 63,0% 42,5%

2011-2012 92,9% 86,6% 68,8% 45,3%


Als er gekeken wordt naar de evolutie van het gebruik van de verschillende, verplicht in te vullen, formulieren én naar het al dan niet plaatsvinden van een evaluatiemoment, valt op dat de situatie relatief stabiel is gebleven met een lichte stijging voor het evaluatiemoment en –formulier. Zowel het gebruik van het Training Agreement als van het Application Form is zeer drastisch toegenomen sinds 2009-2010. Dit zou erop kunnen wijzen dat het geringe aantal studenten, dat zegt deze documenten gebruikt te hebben, wel degelijk overeenkomt met de realiteit, aangezien het onwaarschijnlijk is dat studenten zich het gebruik van deze documenten niet konden herinneren in 2009-2010 en wel in 2011-2012. Hoewel er hoogstwaarschijnlijk wel een marge zal aanwezig zijn van het aantal studenten die zich inderdaad de naam van deze formulieren niet meer herinneren, mogen we er toch vanuit gaan dat er effectief een reële stijging heeft plaatsgevonden van het aantal studenten die deze formulieren ingevuld hebben om aan Erasmus deel te nemen. In onderstaande grafiek is deze stijging duidelijk zichtbaar.

Evaluatie en formulieren 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0


[70]

2009-2010 2010-2011 2011-2012

3.3 Evaluatie en gebruik formulieren per gastland

3.3.1. Evaluatie per gastland

Als er gekeken wordt in welke landen er een evaluatie heeft plaatsgevonden valt op dat het percentage studenten dat een evaluatie heeft gehad bijna overal boven de 90% ligt, met uitzondering van Portugal (89%) en Spanje (82%). Het lage cijfer van studenten die tijdens hun SMP in Spanje geëvalueerd werden, is zeer verontrustend. Het is ontoelaatbaar dat bijna één op vijf studenten geen enkele vorm van evaluatie heeft gehad tijdens zijn stageverblijf in Spanje. Dit wijst op een grondig probleem aangezien de stageplaats van de studenten niet op een geloofwaardige manier erkend kan worden als de student op geen enkele manier geëvalueerd werd.

Evaluatie per gastland % 100

94

95

95

96

97

98

89

90 85

82

80 75 70 ES

PT

NL

UK

DE

FI

FR


3.3.2. Waar wordt het Evaluatieformulier gebruikt?

Het evaluatieformulier is zeer bekend bij de studenten, ongeacht het land van bestemming. Toch treden er verschillen op afhankelijk van het gastland. In Finland en Portugal is het evaluatieformulier het minst voorkomend. Daar geven maar 81% van de studenten aan er gebruik van te hebben gemaakt. In Duitsland daarentegen heeft 92% van de studenten aangegeven een evaluatieformulier te hebben gebruikt. Zeer vreemd is het feit dat, van alle respondenten die naar Spanje geweest zijn, er meer zijn die hebben aangeven dat er een evaluatieformulier is ingevuld, dan dat er studenten zijn die zeggen dat er effectief een evaluatie heeft plaatsgevonden. Ofwel hebben de studenten de vraag dus op één of andere manier fout geïnterpreteerd of alleszins verkeerd ingevuld; ofwel is de inhoud van deze evaluatieformulieren niet gestoeld op enige vorm van evaluatie. Indien dit het geval is, wordt de kwaliteit en vooral de geloofwaardigheid van het Erasmusprogramma door deze gevallen sterk ondermijnd.

[71]

Evaluatieformulier per gastland % 95 89

90 85

90

91

92

86 81

81

80 75 FI

PT

ES

NL

UK

FR

DE


3.3.3. Waar wordt een Training Agreement gebruikt?

Het Training Agreement werd voornamelijk gebruikt in Finland en Portugal. Daar gaven respectievelijk 86% en 85% van de studenten aan een Training Agreement te hebben gebruikt. In andere landen ligt dit percentage veel lager. Voornamelijk in Frankrijk is het gebruik nog niet zeer populair. Daar zijn er slechts 57% van de studenten die aangeven een Training Agreement te hebben gebruikt.

Training Agreement per gastland % 100

85

86

75

80 57

62

62

64

60 40 20 0 FR

ES

NL

DE

UK

PT

FI


3.3.4. Waar wordt een Application Form gebruikt?

Het gebruik van een Application Form is ofwel minder bekend bij de studenten, ofwel minder frequent voorkomend dan het Training Agreement. Van de studenten die naar Portugal gingen gaf 67% aan gebruik te hebben gemaakt van een Application Form, terwijl slechts 34% en 38% van de

[72]

studenten met als bestemming respectievelijk Frankrijk en Nederland ook een Application Form gebruikten.

Application Form per gastland % 80

60 40

67

64 34

38

43

43

52

20 0 FR

NL

DE

ES

UK

FI

PT


3.4. Afspraken rond evaluatie 3.4.1. Afspraken in 2011-2012 Het is belangrijk dat de student, nog voor deze op Erasmusuitwisseling vertrekt, concrete afspraken maakt zowel met de thuisinstelling als met de stageplaats. Iets meer dan 60% van de studenten maakt ook effectief afspraken met de thuisinstelling (64,5%) alsook met de stageplaats (61,6%). In het merendeel van de gevallen werden de afspraken die waren gesloten met de thuisinstelling (60,4%) en de stageplaats (61,1%) ook effectief nagekomen. Slechts in 6,7% van het totale aantal respondenten traden er conflicten op tussen de afspraken die gemaakt waren aan de thuisinstelling en de afspraken met de stageplaats. Opmerkelijk is wel dat een minderheid van de studenten (41,3%) aangeeft een probleemloze erkenning van de buitenlande stageperiode aan de thuisinstelling te hebben gehad. Dit wil zeggen dat de andere respondenten (bijna 60%) vinden geen probleemloze erkenning te hebben gehad. Indien dit cijfer de realiteit weergeeft, duidt dit op een serieus probleem met betrekking tot SMP. Verder onderzoek, onder meer door kwalitatieve interviews met studenten en coördinatoren, zou kunnen aanwijzen welke problemen er effectief optreden en of deze inderdaad zo wijdverbreid zijn als door deze studentenenquête aangegeven.

Waren er reeds afspraken gemaakt in de thuisinstelling Werden die afspraken nagekomen Waren er afspraken gemaakt bij de stageplaats Werden die afspraken nagekomen Waren er conflicten tussen de afspraken aan de thuisinstelling en de stageplaats Was er een probleemloze erkenning aan de thuisinstelling

Aantal van 581 375 351 358 355 39

%

240

41,3

64,5 60,4 61,6 61,1 6,7


[73]

4. Talen en taalvoorbereiding In dit hoofdstuk worden de linguïstische aspecten van een Erasmusverblijf besproken. Om te beginnen wordt er een overzicht gegeven van de bestemming van de studenten, gevolgd door een overzicht van de talen die gebruikt werden op de werkvloer. Daarna wordt er nagegaan in hoeverre een in het gastland officieel gebruikte taal ook effectief de werktaal is. In het laatste deel van dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de taaltest en taalvoorbereiding die de uitgaande Erasmusstudenten kregen, zowel in hun thuisland als in het gastland.

4.1. Bestemming van de studenten 4.1.1. Bestemming van de studenten in 2011-2012

Hieronder wordt in een tabel opgesomd welke landen in 2011-2012 Vlaamse SMP studenten ontvingen, hoeveel studenten dat waren en welk percentage van het totaal aantal Vlaamse Erasmusstudenten naar welk land op stage ging. De meest populaire bestemmingen zijn Frankrijk (16,7%) en het Verenigd Koninkrijk (16%), gevolgd door Nederland (13,6%) en Spanje (13,3%).

AT – Oostenrijk BG – Bulgarije CY – Cyprus CZ – Tsjechië DK – Denemarken EE – Estland FI – Finland FR – Frankrijk DE – Duitsland GR – Griekenland HU – Hongarije IE – Ierland IT – Italië LV – Letland LU – Luxemburg MT – Malta NL – Nederland PL – Polen PT – Portugal RO – Roemenië SI – Slovenië ES – Spanje SE – Zweden UK – Verenigd Koninkrijk NO – Noorwegen TR – Turkije CH – Zwitserland Tabel 53: Bron enquêtes 2011-2012

[74]

Aantal van 581 8 4 1 9 7 1 36 97 53 1 7 14 6 2 3 5 79 4 27 10 2 77 17 93 9 4 5

% 1,4 0,7 0,2 1,5 1,2 0,2 6,2 16,7 9,1 0,2 1,2 2,4 1,0 0,3 0,5 0,9 13,6 0,7 4,6 1,7 0,3 13,3 2,9 16,0 1,5 0,7 0,9

waar gaan de studenten naartoe? FR – Frankrijk UK – Verenigd Koninkrijk NL – Nederland ES – Spanje DE – Duitsland FI – Finland PT – Portugal SE – Zweden IE – Ierland RO – Roemenië NO – Noorwegen CZ – Tsjechië AT – Oostenrijk HU – Hongarije DK – Denemarken IT – Italië CH – Zwitserland MT – Malta Onbekend TR – Turkije PL – Polen BG – Bulgarije LU – Luxemburg SI – Slovenië LV – Letland GR – Griekenland EE – Estland CY – Cyprus

97 93 79 77 53 36

27 17 14 10 9 9 8 7 7 6 5 5 4 4 4 4 3 2 2 1 1 1 0

20

40

60

80

100

120


4.1.2. Evolutie van de meest gekozen bestemmingen

In onderstaande tabel wordt de evolutie van het aantal uitgaande Erasmusstudenten per gastland in absolute cijfers weergegeven. Deze cijfers tonen dat er in de afgelopen drie jaar een sterke stijging heeft plaatsgevonden in het totale aantal Erasmusstudenten. De vertoonde stijging is echter grotendeels te wijten aan het groeiend percentage van Erasmusstudenten die de studentenenquête beantwoorden. Deze stijging is dus niet te verwarren met de effectieve stijging in het totaal aantal uitgaande Vlaamse Erasmusstudenten die weliswaar plaatsvindt, maar minder spectaculaire vormen aanneemt. Er valt op te merken dat de meeste gastlanden in 2011-2012 veel meer Erasmusstudenten hadden – alleszins van het deel dat achteraf hun studentenenquête heeft ingevuld – dan in 2009-2010. Een uitzondering op die regel is Nederland waar het aantal inkomende SMP studenten aan het afnemen is. Daarnaast kennen ook Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk in academiejaar 2011-2012 een lichte terugval in het aantal inkomende studenten ten opzichte van academiejaar 2010-2011. Het aantal [75]

studenten die daarentegen voor Portugal, Finland, Duitsland en Spanje kiest is de laatste jaren toegenomen, waarbij voornamelijk Finland en Spanje de sterkste groei kennen.

Evolutie Erasmusmobiliteit 120 100

80 2009-2010 60

2010-2011 2011-2012

40 20 0 PT

FI

DE

ES

NL

UK

FR


4.2. Talen op de werkvloer 4.2.1. Talen op de werkvloer in 2011-2012 In onderstaande tabel worden de onderwijstalen opgesomd. Hieruit blijkt dat voor de grote meerderheid (81,4%) van de Erasmusstudenten Engels één van de gebruikte talen was. Meer dan de helft van de studenten heeft tijdens zijn of haar stageplaats daarnaast ook gebruikt gemaakt van één van de andere grote Europese talen – Frans (35,5%), Spaans (20,0%) of Duits (27,7%). Opmerkelijk is ook het grote percentage studenten die Nederlands (37,9%) gebruikten. Dit is voornamelijk te verklaren door het grote percentage studenten die Nederland als bestemming hadden.

[76]

Aantal van 581 Engels Nederlands Frans Duits Spaans Italiaans Portugees Fins Zweeds Russisch Pools Roemeens Hongaars Tsjechisch Catalaans Noors Deens Bulgaars Turks Slovaaks Iers (Gaelic) Grieks Sloveens Welsh Ests Lets Baskisch Galicisch Letzeburgs Litouws

% 473 220 206 161 116 45 41 30 26 20 19 17 15 14 13 11 10 8 8 7 7 6 5 5 4 4 2 2 2 1

81,4 37,9 35,5 27,7 20 7,7 7,1 5,2 4,5 3,4 3,3 2,9 2,6 2,4 2,2 1,9 1,7 1,4 1,4 1,2 1,2 1 0,9 0,9 0,7 0,7 0,3 0,3 0,3 0,2


4.2.2. Talen op de werkvloer: evolutie

Als er gekeken wordt naar de evolutie van het gebruik van alle onderwijstalen, valt op dat het voornamelijk de grote talen zijn die vooruitgang geboekt hebben. Het aantal studenten dat les volgt in kleinere talen blijft beperkt, maar toch is ook voor enkele kleinere talen (onder meer het Fins, Zweeds, Hongaars, Roemeens…) een sterke stijging waar te nemen. Vele andere kleinere talen daarentegen ondervinden een stagnatie van het aantal studenten die deze op de werkvloer gebruikten tijdens hun Erasmusuitwisseling. Dit is onder meer het geval voor het Grieks, Litouws, Baskisch, Catalaans en het Turks.

[77]

Deens Duits Engels Fins Frans Grieks Italiaans Nederlands Portugees Spaans Zweeds Bulgaars Ests Hongaars Lets Litouws Pools Roemeens Slovaaks Sloveens Tsjechisch Baskisch Catalaans Galicisch Iers (Gaelic) Letzeburgs Noors Russisch Turks Welsh

2009-2010 6 105 261 8 160 6 28 131 16 73 11 5 1 2 1 1 8 1 3 0 4 2 11 1 1 0 7 9 6 1

2010-2011 5 143 405 16 197 4 48 183 41 94 22 4 0 5 1 3 18 12 4 1 10 4 11 3 9 0 8 21 14 4

2011-2012 10 161 473 30 206 6 45 220 41 116 26 8 4 15 4 1 19 17 7 5 14 2 13 2 7 2 11 20 8 5


In de onderstaande grafiek wordt de evolutie van de meest gebruikte werktalen in percentages weergegeven. Enkel die talen die in academiejaar 2011-2012 door minstens 3% van de uitgaande Erasmusstudenten als één van de talen op de werkvloer werden aangeduid, zijn in de grafiek opgenomen. Het meest in het oog springende gegeven is de stijging van het belang van het Engels op de werkvloer. Het Frans en het Duits hebben daarentegen terrein moeten inleveren. Het gebruik van het Nederlands, het Spaans, het Italiaans, het Portugees, het Pools en het Russisch zijn min of meer gestabiliseerd. Het Fins en het Zweeds zijn er op vooruit gegaan.

[78]

Evolutie van de werktalen % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2009-2010

2010-2011

2011-2012


4.3. Verhouding talen op de werkvloer en bestemming Door de gebruikte werktalen te projecteren op het aantal studenten die naar een bestemming geweest zijn waar die talen als landstaal, hetzij officiële regionale taal, gebruikt worden, wordt de onderstaande grafiek bekomen. De studenten die naar het Franstalige deel van Zwitserland gingen, werden niet meegeteld voor de studenten die naar een plaats gingen waar Duits de officiële landstaal is, en omgekeerd, omdat het gebruik van de landstaal in dit geval verschilt van regio tot regio. Uit de grafiek blijkt duidelijk dat alle grote (niet-EILC) Europese talen, en opmerkelijk ook het Nederlands, veel vaker gebruikt werden dan enkel door die studenten die naar landen geweest zijn waar één van die talen als landstaal geldt. Met andere woorden, ook studenten die naar gebieden gingen waar deze talen niet als landstaal golden, maakten gebruik van deze talen. Vooral voor het Engels is deze situatie frappant. In 2011-2012 zijn slechts 18,4% van de studenten naar het Verenigd Koninkrijk of Ierland gegaan, maar toch hebben 77,6% van de studenten Engels gebruikt tijdens hun stageperiode in het buitenland. Opmerkelijk is dat er zelfs voor de kleinere talen relatief meer studenten één van die talen gebruikt hebben tijdens hun stageperiode dan er studenten naar deze regio’s geweest zijn. Zo zijn in academiejaar 2011-2012 0,7% van de studenten naar Polen gegaan, maar meer dan 3% van de respondenten heeft tijdens zijn of haar Erasmusverblijf gebruik gemaakt van het Pools. Dit wil zeggen dat ook het Pools ook in andere landen gebruikt werd. De enige uitzondering hierop is Finland anno 2011-2012. In dat jaar zijn 6,2% van alle respondenten naar Finland gegaan, terwijl er slechts 5,2% ook effectief het Fins gebruikt hebben op de werkvloer.

[79]

verhouding bestemming en talen % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2009-2010 taal

2009-2010 bestemming

2010-2011 taal


2011-2012 taal



Deze situatie is zeer verschillend van die van de SMS’ers. Bij studenten die in het buitenland studeren onder het Erasmusprogramma is gebleken dat de kleinere talen merkelijk minder vaak gebruikt werden, zelfs al gaan er meer studenten naar landen waar deze talen gelden als officiële taal. SMP studenten geven in hun studentenenquête merkelijk meer talen aan dan SMS studenten. Eén studente geeft zelfs 20 verschillende talen op. Het is echter onwaarschijnlijk dat al deze talen ook effectief op een actieve wijze door de student gebruikt werden. Vele studenten lijken deze vraag dan ook fout te beantwoorden en antwoorden met het aantal talen die op de werkvloer gebruikt werden, in plaats van te antwoorden met het aantal talen die door henzelf gebruikt werden op de werkvloer.

[80]

Waar werd Nederlands gebruikt op de werkvloer? Nederland Frankrijk Spanje Verenigd Koninkrijk Duitsland Portugal Roemenië Oostenrijk Finland Zweden Bulgarije Zwitserland Tsjechië Ierland Luxemburg Denemarken Hongarije Italië Malta Noorwegen Turkije

76 40 31

17 14 10 5 4 4 3 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 0

10

20

30

40

50

60

70

80


Het aantal studenten die tijdens hun Erasmusuitwisseling minstens een deel van hun activiteiten in het Nederlands hebben uitgevoerd, wordt in bovenstaande grafiek in absolute termen weergegeven. Uiteraard is het grootste deel van de studenten die gebruik maakten van het Nederlands naar Nederland gegaan. Het betreft hier 76 studenten. Ook in Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Portugal geven nog relatief veel studenten aan (+10) Nederlands te hebben gebruikt op de werkvloer. Net iets meer dan de helft van de studenten die tijdens hun Erasmusverblijf Nederlands hebben gebruikt op de werkvloer, en niet naar Nederland geweest zijn, komen uit de studierichting bedrijfskunde en beheerswetenschappen.

4.4. Talenkennis aantonen Soms moeten studenten hun kennis van de taal van het gastland kunnen aantonen alvorens op Erasmusuitwisseling te mogen vertrekken. In academiejaar 2011-2012 gaf 32,5% van de studenten aan voor hun vertrek hun talenkennis te hebben moeten aantonen. Andere studenten moesten hun kennis van de taal van het gastland bewijzen eens ze in het gastland waren aangekomen (34,9% in 2011-2012), terwijl nog andere studenten helemaal geen bewijs van hun talenkennis moesten voorleggen.

[81]

Heb je je talenkennis moeten aantonen voor vertrek? JA Heb je je talenkennis moeten aantonen in het gastland? JA


% 32,5 34,9


Heb je je talenkennis moeten aantonen voor vertrek? JA Heb je je talenkennis moeten aantonen in het gastland? JA

2009-2010 29,7%

2010-2011 27,8%

2011-2012 32,5%

34,6%

33,1%

34,9%


Doorheen de jaren is het aantal studenten die hun talenkennis hetzij voor vertrek, hetzij tijdens hun verblijf, hebben moeten aantonen, relatief stabiel gebleven. Er is een lichte stijging merkbaar in het aantal studenten die hun talenkennis voor vertrek hebben moeten aantonen , maar de toekomst zal moeten uitwijzen of het hier gaat om een fluctuatie dan wel dat het een significante stijging betreft. Sommige studenten geven duidelijk het belang van een taaltest aan. Eén student schrijft: ‘Ik had in het begin heel erg veel last van de taal. Na het falen op de taaltest in februari, werd mij gevraagd een cursus te volgen. Dat heb ik gedaan van september tot december. Hierna moest ik echter geen test meer afleggen. Toen ik op de stageplaats aankwam, bleek mijn taalniveau echt nog onvoldoende. Betere opvolging van het taalniveau is aangeraden.’ Een taaltest en een opvolging van de vorderingen van de student in de taal van het gastland kunnen voor bepaalde stageplaatsen zeker nuttig zijn. Daarvoor is het uiteraard wel noodzakelijk om tijdig te weten naar welk land de student op Erasmus zal gaan.

4.5. Voorbereidende taalcursus

Op de vraag of ze een voorbereidende taalcursus hebben gevolgd, antwoordde in 2009-2010 35,7% van de respondenten positief. Dit cijfer lag de jaren nadien echter een stuk lager. In 2011-2012 volgde uiteindelijk 23,4% van de respondenten een taalcursus. 16% van het totale aantal respondenten deed dat vooraleer ze op Erasmusuitwisseling gingen, terwijl 7,4% van de respondenten een taalcursus volgde in het gastland. Verschillende studenten geven te kennen dat het aanbieden van een intensieve taalvoorbereiding van de thuisinstelling uit positief zou geweest zijn voor de kwaliteit van hun Erasmusverblijf. Eén student schrijft: ‘Voor mij is het een uitgemaakte zaak dat een Erasmusstage een absolute meerwaarde is. Ik zou het iedereen aanraden. Het enige waar ik spijt van heb, is dat ik niet beter de taal van mijn stageplaats geoefend had. Niettegenstaande ik geen hinder ondervond door mijn iets wat gebrekkige talenkennis, zou ik nog meer bijgeleerd hebben indien ik de taal al goed kon beheersen voor ik vertrok. Mijn aanbeveling voor toekomstige studenten is dus om toch iets wat van voorbereiding te treffen voor het verbeteren van een vreemde taal alvorens je vertrekt.’

[82]

Het aantal studenten die zich taalkundig voorbereid op hun Erasmusverblijf is niet enkel bij SMP’ers, maar ook bij SMS’ers aanzienlijk gedaald. Deze daling is tamelijk verontrustend, vooral aangezien de studenten wel aangeven vele verschillende talen nodig te hebben tijdens hun Erasmusuitwisseling. Het afbouwen van de taalcursussen voor vertrek is voornamelijk voor SMP studenten zeer nefast, aangezien het percentage SMP’ers die tijdens hun verblijf in het gastland tijd hebben om een taalcursus te volgen veel lager ligt dan het aantal SMS’ers die tijdens hun Erasmusverblijf een talencursus volgen. Toch is het ook voor SMP’ers belangrijk om de taal van het gastland voldoende te beheersen, waardoor een talencursus voor vertrek zeker en vast geen overbodige luxe is.

Voor vertrek In gastland Totaal

2009-2010 24,7% 11,0% 35,7%

2010-2011 14,2% 7,7% 21,9%

2011-2012 16,0% 7,4% 23,4%


4.5.1. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek

4.5.1.1. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek in 2011-2012

Volgde je een specifieke taalvoorbereidende cursus voor je vertrek met het oog op het Erasmusverblijf? JA

Aantal van 581 93

% 16,0


In totaal volgden in academiejaar 2011-2012 16% van de studenten een voorbereidende taalcursus voor vertrek. Net meer dan de helft daarvan (8,4%) volgde deze cursus aan de eigen instelling. Anderen volgden een taalcursus via onderwijs voor sociale promotie (4,1%), of via persoonlijke voorbereiding (4%). Een minderheid volgde ook privélessen (2,8%), volgde lessen aan een andere hogeronderwijsinstelling dan de eigen instelling (2,1%) of nam deel aan een zomercursus in het buitenland (0,2%). Waar werd die voorbereidende cursus gevolgd? In rangorde Aan de eigen instelling Via onderwijs voor sociale promotie (avondonderwijs) Via persoonlijke voorbereiding Via privé-lessen Aan een andere HO-instelling dan de eigen instelling Via zomercursus in buitenland

Aantal van 581 49 24 23 16 12 8

% 8,4 4,1 4,0 2,8 2,1 0,2


[83]

In het merendeel van de gevallen bedroeg de cursus minder dan 60 uur (8,4%). De taalcursus had vaak niet enkel een taalkundige component, maar ook een cultureel aspect (5,9%). In een minderheid van de gevallen was de cursus gratis (2,2%) of was het volgen van een taalcursus een selectiecriterium (2,4%). Inlichtingen over die cursus

Minder dan zestig uur? JA Had de taalcursus een cultureel component? JA Was de cursus gratis? JA Was het volgen van een taalcursus een selectiecriterium? JA

Aantal van 581 49 34 13 14

% 8,4 5,9 2,2 2,4


4.5.1.2. Voorbereidende taalcursus vóór vertrek: evolutie Onderstaande grafiek geeft de evolutie weer van de populariteit van de verschillende vormen van voorbereidende taalcursussen. Hierbij valt meteen op dat het aantal studenten die in 2009-2010 aangaf hetzij aan de eigen instelling, hetzij via persoonlijke voorbereiding een taalcursus te hebben gevolgd, veel hoger ligt dan de jaren nadien. Het is echter onduidelijk hoe deze antwoorden moeten geïnterpreteerd worden: in totaal antwoordt slechts 24,7% van de studenten in dat jaar positief op de vraag of ze voor vertrek een taalcursus gevolgd hebben. Als nadien de vraag wordt gesteld waar ze die taalcursus gevolgd hebben, geeft plotseling ongeveer 60% van de studenten aan zich taalkundig te hebben voorbereid op het Erasmusverblijf hetzij door taallessen aan de thuisinstelling hetzij via persoonlijke voorbereiding. Het is daarom onduidelijk hoe de reële evolutie van de verschillende soorten van taalvoorbereiding verlopen is.

Taalcursus voor vertrek - waar? % 35 30 25 20 15 10 5 0

2009-2010 Grafiek 48: Bron enquêtes 2011-2012

[84]

2010-2011

2011-2012

In onderstaande grafiek worden de verschillende aspecten van de voorbereidende taalcursussen besproken.

Inlichtingen taalcursus voor vertrek % taalcursus was gratis

taalcursus was selectiecriterium 2009-2010 2010-2011 taalcursus had culturele component

2011-2012

taalcursus minder dan 60u.

0

10

20

30


4.5.2. Taalcursus in gastland 4.5.2.1. Taalcursus in gastland 2011-2012 Taalvoorbereiding in het gastland:

Volgde je een taalcursus tijdens je verblijf in het gastland? JA Volgde je een taalcursus tijdens je verblijf in het gastland? NEEN Geen antwoord

Aantal van 581 43 536 2

% 7,4 92,3 0,3


Slechts een minderheid van de studenten (7,4%) volgde een taalcursus tijdens hun Erasmusverblijf. Bij 2,6% van alle respondenten betrof het een EILC cursus en 2,1% van alle respondenten kreeg voor het volgen (en slagen) van deze cursus ECTS punten aan de thuisinstelling. 3,6% van de studenten kreeg voor het volgen van deze cursus een certificaat afgeleverd. Ook hier moeten sommige studenten de vraag verkeerd begrepen hebben, aangezien er meer studenten zijn die zeggen een certificaat te hebben gekregen voor de EILC-cursus dan er studenten zijn die aangeven überhaupt zulke cursus te hebben gevolgd. In het merendeel van de gevallen (5,3% van alle respondenten) betrof de gevolgde taalcursus in het buitenland geen EILC cursus, maar een andere cursus. In al deze gevallen duurde de cursus minder [85]

dan 60u. Het merendeel van deze cursussen had ook een culturele component (4,5%). De helft van de studenten gaf aan dat de cursus gratis was. Een minderheid van de studenten heeft voor deze andere taalcursus ook ECTS studiepunten gekregen aan de thuisinstelling, maar het merendeel kreeg wel een certificaat als bewijs van deze taalvoorbereiding. Toch is de betrouwbaarheid van de antwoorden op deze vraag onzeker, vermits de thuisinstellingen eveneens moeten rapporteren of hun uitgaande studenten al dan niet een EILC cursus gevolgd hebben in het buitenland. In academiejaar 2011-2012 werden er op deze wijze slechts 2 studenten van Vlaamse instellingen gerapporteerd die hebben deelgenomen aan een EILC cursus. Dit staat in schril contrast met de 412 studenten die in hun studentenenquête aangeven dat ze zulke cursus gevolgd hebben. Het is daarom noodzakelijk dat de gerapporteerde data afkomstig van verschillende bronnen in de toekomst beter gecontroleerd worden op inconsistenties en tegenstrijdigheden. Inlichtingen over de taalcursus:

Een EILC cursus Werd een certificaat afgeleverd? JA Krijg je ECTS punten van je thuisinstelling voor deze cursus? JA

Aantal van 581 15 21 12

%

Aantal van 581 31 31 15 23 9 26

%

2,6 3,6 2,1


Een andere taalcursus Was de cursus minder dan 60u? JA Was de cursus gratis? JA Ontving je een certificaat als bewijs van deze taalvoorbereiding? JA Kent je thuisinstelling ECTS studiepunten toe voor deze cursus? JA Had de taalcursus ook een culturele component? JA

5,3 5,3 2,6 4,0 1,5 4,5


4.5.2.2. Taalcursus in gastland: evolutie

Het aantal studenten die een taalcursus volgen tijdens hun verblijf in hun gastland is de laatste jaren zeer sterk gedaald. Deze trend kan zeer nefaste gevolgen hebben voor de Erasmusstudenten, aangezien deze zonder taalcursus minder goed voorbereid zijn op hun Erasmusverblijf.

Volgde je een taalcursus tijdens je verblijf in het gastland? JA Volgde je een taalcursus tijdens je verblijf in het gastland? NEEN Geen antwoord Tabel 65: Bron enquêtes 2011-2012

[86]

2009-2010 11,0%

2010-2011 7,7%

2011-2012 7,4%

86,3%

91,4%

92,3%

2,3%

1,0%

0,3%

2009-2010 2,9% 3,2% 2,3%

Een EILC cursus Werd een certificaat afgeleverd? JA Krijg je ECTS punten van je thuisinstelling voor deze cursus? JA

2010-2011 3,6% 3,5% 1,1%

2011-2012 2,6% 3,6% 2,1%


Als er gekeken wordt naar de antwoorden van de studenten over verschillende academiejaren, blijkt dat het aantal studenten die een EILC cursus volgen relatief stabiel is gebleven en dat de grote daling in het totaal aantal studenten die ter plekke een taalcursus volgen voornamelijk te wijten is aan de daling in het aantal studenten die een andere taalcursus volgen in het buitenland. Dit wordt gevisualiseerd in onderstaande grafiek. Uit de antwoorden van de studenten blijkt echter dat er bij deze vraag enige onduidelijkheid is opgetreden. Zo geven in academiejaar 2009-2010 meer studenten aan dat de cursus die ze gevolgd hebben gratis was dan dat er studenten zijn die zeggen überhaupt een cursus te hebben gevolgd.

Een andere taalcursus Was de cursus minder dan 60u? JA Was de cursus gratis? JA Ontving je een certificaat als bewijs van deze taalvoorbereiding? JA Kent je thuisinstelling ECTS studiepunten toe voor deze cursus? JA Had de taalcursus ook een culturele component? JA

2009-2010 6,4% 7,6% 6,7% 5,8%

2010-2011 5,7% 5,4% 4,0% 5,2%

2011-2012 5,3% 5,3% 2,6% 4,0%

2,6%

1,0%

1,5%

6,4%

3,8%

4,5%


Taalcursus in gastland % 2,9 3,6

EILC 2,6

2009-2010 2010-2011 6,4

2011-2012

5,7

Andere

5,3 0

2

4

6

8


[87]

4.5.3. Taalproblemen in het gastland 4.5.3.1. Taalproblemen in het gastland in 2011-2012

Een minderheid van de respondenten geeft aan taalproblemen te hebben ondervonden tijdens het Erasmusverblijf. 13,1% van de respondenten ervoer taalhinder bij het leggen van sociale contacten. 2,2% van de respondenten ondervond hinder bij het studeren van de leerstof. Dit zeer lage cijfer kan verklaard worden doordat niet alle stagiairs leerstof moeten verwerken. In de toekomst zou beter gevraagd worden naar de al dan niet ondervonden taalhinder bij het uitvoeren van de stageopdracht.

Heb je taalhinder ondervonden bij het leggen van contacten? JA Heb je taalhinder ondervonden bij het studeren van de leerstof? JA


% 13,1 2,2


4.5.3.2. Taalproblemen in het gastland: evolutie

Het aantal studenten die taalhinder ondervonden hebben hetzij bij het leggen van sociale contacten, hetzij bij het studeren van de leerstof blijft door de jaren heen stabiel. Vreemd genoeg en tegen alle verwachtingen in heeft het afnemen van het aantal studenten die voorbereidende taalcursussen volgen dus geen direct waarneembare, nefaste invloed op de kwaliteit van het Erasmusverblijf. Wanneer echter de open vragen uit de studentenenquête bekeken worden, blijkt toch dat vele studenten een talencursus hadden kunnen gebruiken. Zo schrijft een student: ‘Talenkennis voor vertrek is essentieel voor een goed verblijf en integratie’. Een andere student schrijft: ‘Ik vind dat een basisniveau van de lokale taal moet aanwezig zijn voor vertrek. Ik zou dit nog meer willen aanmoedigen. Dit kan door bijvoorbeeld aan studenten die meerdere jaren succesvol taallessen volgen ter voorbereiding van hun verblijf, een deel van deze investering financieel te ondersteunen.’

Heb je taalhinder ondervonden bij het leggen van contacten? JA Heb je taalhinder ondervonden bij het studeren van de leerstof? JA Tabel 69: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[88]

2009-2010 14,0%

2010-2011 12,8%

2011-2012 13,1%

2,9%

1,7%

2,2%

5. Financiering Dit hoofdstuk behandelt vragen over de financiering van het buitenlandse stageverblijf. Ten eerste wordt er gepeild naar de duur van het verblijf. Daarna wordt er meer uitleg gegeven over de verschillende soorten beurscategorieën en het aantal uitgaande Erasmusstudenten die beursstudenten zijn. Op basis van deze twee indicatoren wordt daarna de absolute grootte van de beurs besproken. De twee laatste delen van dit hoofdstuk tot slot gaan over de meerkost van het Erasmusverblijf en de manier waarop de student deze meerkost heeft gefinancierd.

5.1. Duur van het verblijf Aantal maanden Minder dan 3 maanden 3 4 5 6 7 8 9 Meer dan 9 maanden

Aantal van 581 2 339 181 35 17 5 1 1 0

% 0,3 58,3 31,2 6,0 2,9 0,9 0,2 0,2 0,0


Een Erasmusverblijf kan 3 tot 12 maanden duren. Toch bevat de grafiek hieronder twee studenten die minder dan 3 maanden op uitwisseling geweest zijn. Dit betreft studenten die door overmacht vroeger dan verwacht zijn moeten terugkeren. Zoals bovenstaande tabel aangeeft zijn er zeer weinig studenten die 5 maanden of langer op uitwisseling gaan. In 2011-2012 was er zelfs geen enkele student die langer dan 9 maanden op uitwisseling geweest is. Het merendeel van de studenten vertrekt voor 3 à 4 maanden op stage. Toch vonden – zoals in hoofdstuk 7.5 uitvoeriger zal besproken worden – vele studenten hun Erasmusverblijf te kort. Het zou daarom interessant zijn na te gaan welke de motieven zijn om slechts voor 4 maand of minder te vertrekken. Gaan de studenten slechts 4 maanden op Erasmusuitwisseling omdat een langere uitwisselingsperiode niet past in hun curriculum aan de thuisinstelling of zijn het voornamelijk financiële motieven die meespelen in hun beslissing voor een kortere Erasmusperiode?

[89]

Aantal maanden % 70

63,5

60 50 40 31,2 30 20 6

10 0,3

2,9

0,9

0,2

0,2

0

7

8

9

langer dan 9

0 minder dan 3

3

4

5

6


5.2. Beurscategorieën Er bestaan twee verschillende Erasmus-beurscategorieën. Ten eerste zijn er studenten die aan de thuisinstelling reeds recht hebben op een studietoelage van de Vlaamse Gemeenschap. Zij krijgen, naast hun gewone studietoelage, € 370 per maand als Erasmusbeurs (deels betaald door Europa, deels door Vlaanderen). De tweede categorie bestaat uit studenten die geen recht hebben op een studietoelage aan hun thuisinstelling. Deze studenten krijgen een Erasmusbeurs van € 310 per maand. Daarnaast bestaat er ook nog een categorie nulbeursstudenten. Zij krijgen geen Erasmusbeurs. Categorie 1 Categorie 2 Nulbeursstudent

€ 370/maand € 310/maand € 0/maand

Tabel 71

Beurscategorie Categorie 1: beursstudent Categorie 2: niet-beursstudent Nulbeursstudent

Aantal van 581 120 461 0

% 20,7 79,3 0,0


Het merendeel (79,3%) van de studenten die op Erasmus gaan, behoren tot categorie 2 (nietbeursstudenten). De beursstudenten uit categorie 1 vormen slechts een minderheid (20,7%). In

[90]

academiejaar 2011-2012 was er geen enkele respondent die zonder beurs op Erasmusuitwisseling is vertrokken.

5.3. Grootte van de beurs

310 620 930 1110 1240 1480 1550 1850 1860 2170 2220 2480 2590 2790

Aantal van 581 1 1 266 74 148 32 26 9 13 4 4 1 1 1

(categorie 2; 1 maand) (categorie 2; 2 maanden) (categorie 2; 3 maanden) (categorie 1; 3 maanden) (categorie 2; 4 maanden) (categorie 1; 4 maanden) (categorie 2; 5 maanden) (categorie 1; 5 maanden) (categorie 2; 6 maanden) (categorie 2; 7 maanden) (categorie 1; 6 maanden) (categorie 2; 8 maanden) (categorie 1; 7 maanden) (categorie 2; 9 maanden)

% 0,2 0,2 45,8 12,7 25,5 5,5 4,5 1,5 2,2 0,7 0,7 0,2 0,2 0,2


In bovenstaande tabel en in onderstaande grafiek wordt een overzicht gegeven van de beursbedragen die studenten kregen naar aanleiding van hun Erasmusstage. Hieruit valt op te maken dat de lengte van de Erasmusuitwisseling ongeveer gelijklopend is bij beurs- en bij nietbeursstudenten. Beide categorieën vertrekken voornamelijk voor kortere periodes (minder dan 5 maanden) op Erasmusuitwisseling. In onderstaande grafiek vormen de 3 à 4 maand durende uitwisselingen dan ook de voornaamste pieken (€930 tot €1480).

Grootte beurs % 50

45,8

45 40 35 30

25,5

25 20 12,7

15 10

5

5,5 0,2

0,2

310

620

4,5 1,5

2,2

0,7

0,7

0,2

0,2

0,2

0 930

1110 1240 1480 1550 1850 1860 2170 2220 2480 2590 2790


[91]

5.4. Meerkost 5.4.1. Informatie over meerkost in 2011-2012

Had je vooraf voldoende informatie over de levensduurte van het gastland en de kosten van je verblijf?

Had je vooraf voldoende informatie over de levensduurte van het gastland en de kosten van het verblijf? JA Had je vooraf voldoende informatie over de levensduurte van het gastland en de kosten van het verblijf? NEEN Geen antwoord

Aantal van 581 426

%

154

26,5

1

0,2

Aantal van 581 406

%

174

29,9

1

0,2

73,3


Ging het stageverblijf in het buitenland gepaard met een aanzienlijke meeruitgave t.o.v. de studie in België? JA Ging het stageverblijf in het buitenland gepaard met een aanzienlijke meeruitgave t.o.v. de studie in België? NEEN Geen antwoord

69,9


Als er aan de studenten gevraagd wordt of ze voldoende informatie hadden over de levensduurte van het gastland en de kosten van hun verblijf in het buitenland, antwoordt 73,3% van de respondenten dat er voldoende informatie beschikbaar was. 26,5% van de studenten is het daar niet mee eens en vindt dat ze vooraf onvoldoende informatie hadden over de kostprijs van hun Erasmusverblijf. Eén student geeft in de open vragen aan dat er misschien ook meer informatie omtrent de beurzen en het beurssysteem naar de ouders toe zou kunnen gecommuniceerd worden, aangezien zij het zijn die het vaakst het Erasmusverblijf van hun zoon of dochter helpen bekostigen. Bij het merendeel van de studenten ging het Erasmusverblijf gepaard met een meerkost ten opzichte van hun studieperiode in België. 69,9% van de respondenten gaf aan meer te hebben uitgegeven door op Erasmusuitwisseling te zijn geweest dan het geval zou zijn geweest indien hij of zij was thuisgebleven. Vele studenten zijn het echter oneens met het gangbare beurssysteem. Twee grote discussiepunten kunnen onderscheiden worden. Ten eerste willen de studenten graag een differentiatie zien van het beursbedrag naargelang de bestemming, zodat studenten die naar duurdere gastlanden gaan een hogere beurs krijgen dan andere studenten. Daarnaast zijn er ook veel studenten die klagen dat de beurs te laat werd uitbetaald. Zo schrijft één student: ‘Gelukkig had ik spaargeld, aangezien de studiebeurs pas enige tijd later wordt gestort. Misschien is het beter om de studiebeurs vooraf te

[92]

geven, zo hebben studenten die het financieel niet breed hebben ook een kans om Erasmusstudent(e) te zijn.’ 5.4.2. Informatie over meerkost: evolutie

Voldoende informatie beschikbaar vooraf Aanzienlijke meeruitgave

2009-2010 68,9 73,8

2010-2011 73,9 74,5

2011-2012 73,3 69,9


Bovenstaande tabel over de evolutie van de meeruitgaven geeft aan dat het aantal studenten voor wie het Erasmusverblijf een meerkost betekende, door de jaren heen enkele schommelingen vertoont, maar in grote lijnen relatief stabiel is gebleven. Er is in elk geval geen significante stijgende of dalende lijn merkbaar. Hetzelfde geldt voor de vooraf beschikbare informatie over de kostprijs van het Erasmusverblijf. 5.4.3. Meeruitgaven in 2011-2012 In rangorde Voor huisvesting Voor voeding Voor vervoer Voor ontspanning Voor studiemateriaal

Aantal van 581 385 306 295 220 22

% 66,3 52,7 50,8 37,9 3,8


Ongeveer 70% van de respondenten geeft aan een meerkost te hebben ondervonden door op Erasmusuitwisseling te zijn vertrokken. Voornamelijk de huisvesting in het buitenland is aanzienlijk duurder gebleken dan aan de thuisinstelling. Daarvoor zullen ongetwijfeld verschillende redenen zijn. Enerzijds zullen er ongetwijfeld studenten zijn die aan de thuisinstelling bij hun familie wonen, terwijl ze in het buitenland een kamer moeten huren. Anderzijds zijn er ook vele landen waar huisvesting voor studenten duurder is dan in België. Bovendien is het voor internationale studenten die geen aanspraak kunnen maken op studentenresidenties niet altijd eenvoudig om goedkope accommodatie te vinden op de privémarkt gezien de taalkundige en culturele barrières die in het begin van een Erasmusverblijf kunnen aanwezig zijn. Naast huisvesting gaan ook voeding (52,7%) en vervoer (50,8%) voor meer dan de helft van de studenten gepaard met een meerkost. Daarnaast besteden de studenten tijdens hun Erasmus ook meer geld aan ontspanning. 37,9% van de studenten geeft aan voor ontspanning een meerkost te hebben ondervonden. Voor studiemateriaal daarentegen treedt er maar zeer zelden een meerkost op. Slechts 3,8% van de studenten zegt tijdens hun Erasmus meer te hebben uitgegeven voor studiemateriaal dan het geval zou geweest zijn aan de thuisinstelling. [93]

5.4.4. Meeruitgaven: evolutie

Meerkost % 80

70 60

50 40 30 20 10

2009-2010

2010-2011 2011-2012

0


Het percentage studenten waarvoor het Erasmusverblijf een meerkost betekende, is door de jaren heen relatief stabiel gebleven. Dit wordt weerspiegeld in schommelingen in het percentage van studenten die op elk van de verschillende onderdelen aanduiden een meerkost te hebben ondervonden. Enkel voor de categorie vervoer is er drie opeenvolgende academiejaren een daling van het aantal studenten die aangeven meer te hebben betaald door hun Erasmusverblijf. De toekomst zal echter moeten uitwijzen of deze daling ook effectief significant is dan wel dat deze deel uitmaakt van de fluctuaties die ook voor de andere categorieën zichtbaar zijn. 5.4.5. Meerkost per gastland

Het valt te verwachten dat de meerkost die Erasmusstudenten, omwille van hun Erasmusverblijf, ondervinden zeer verschillende groottes aanneemt afhankelijk van het gastland. Deze hypothese wordt bevestigd in onderstaande grafiek. De landen die algemeen berucht zijn om hun kostprijs, zijn ook die gastlanden waarvan het grootste percentage studenten aangeeft een meerkost te hebben ondervonden. Vooral studenten die naar het Verenigd Koninkrijk (94%) en Finland (86%) zijn gegaan, hebben aangegeven veel meer te hebben gespendeerd dan het geval zou geweest zijn in België. Toch is het opmerkelijk dat zelfs bij de ‘goedkopere’ landen zoals Portugal en Frankrijk toch nog respectievelijk 59% en 61% van de studenten zegt een meerkost te hebben ondervonden. Er zijn met andere woorden wel degelijk verschillen tussen de diverse gastlanden, maar deze verschillen zijn niet zo groot als diegenen die zichtbaar zijn bij de SMS studenten. Het zou interessant zijn om in de toekomst op grotere schaal na te gaan welke landen effectief de duurste gastlanden vormen. In deze analyse over SMP studenten is het aantal respondenten per academiejaar onvoldoende groot om

[94]

ook minder conventionele landen zoals Tsjechië of Polen op te nemen. Het valt te verwachten dat er bij de analyse van alle mogelijke gastlanden, naar analogie met de SMS’ers, grotere verschillen in meerkost per gastland zullen optreden. Gelet op de verschillen die nu al zichtbaar zijn tussen de verschillende gastlanden, zou het niet slecht zijn om een gediversifieerd systeem te hanteren waarbij het Erasmusbeursbedrag afhankelijk gemaakt wordt van het land van bestemming. Studenten die Scandinavië of het Verenigd Koninkrijk als bestemming hebben zouden op die manier een hogere beurs krijgen dan studenten die bijvoorbeeld naar Portugal of Frankrijk gaan. Op die manier zou het beursbedrag dichter aansluiten bij de reële kostprijs van het gastland. Ook de studenten zelf zijn hier vragende partij voor.

Meeruitgave per gastland % 100 80

86 59

61

68

68

94

70

60 40 20 0

PT

FR

DE

ES

NL

FI

UK


In de onderstaande grafiek wordt de meerkost opgesplitst per categorie. Daaruit blijkt dat de studenten op verschillende domeinen een aanzienlijke meerkost hadden. Het al dan niet optreden van een meerkost voor de verschillende categorieën is sterk afhankelijk van het gastland. Zo is de meerkost in de meeste landen hoofdzakelijk veroorzaakt door de huisvestingsproblematiek. In Frankrijk daarentegen is de voeding de hoofdoorzaak voor de meerkost van het Erasmusverblijf. Daarnaast zijn er landen waar ook het vervoer zeer veel extra kost. Dit is het geval voor Portugal en vooral ook voor Nederland. In Finland is er dan weer een meerkost voor ontspanning die veel hoger ligt dan in de andere landen. Elk land heeft met andere woorden zijn eigen bijzonderheden.

[95]

Meerkost per categorie % 100 80 60 40 20 0 FR

ES

huisvesting

DE

ontspanning

NL

vervoer

FI

voeding

PT

UK

stagemateriaal


5.5. Financiering meerkost 5.5.1. Financiering meerkost in 2011-2012

Naast de Erasmusbeurs werden de meeruitgaven gedekt door: In rangorde Extra tussenkomst ouders/familieleden Spaargeld Vakantiejob Studentenjob tijdens het jaar Lening

Aantal van 581 462 308 167 152 13

% 79,5 53,0 28,7 26,2 2,2


Het is net om de meerkost van het Erasmusverblijf tenminste gedeeltelijk op te vangen dat alle studenten een Erasmusbeurs kunnen aanvragen. Aangezien twee derde van de studenten effectief een meerkost heeft ondervonden door het buitenlandse stageverblijf, blijkt het aanbieden van een Erasmusbeurs geen overbodige luxe te zijn. Soms is de meerkost echter van zulke aard dat de Erasmusbeurs slechts een deel van deze meerkost dekt. De overige meeruitgaven moeten dan gedekt worden door een andere inkomstenbron. Studenten deden daarbij voornamelijk een beroep op de financiële tussenkomst van hun ouders of andere familieleden (79,5%). Meer dan de helft van de studenten (53%) moest ook zijn spaargeld aanspreken. Andere vaak gebruikte bronnen van inkomsten waren een vakantiejob (28,7%) en een studentenjob tijdens het jaar (26,2%). Een zeer klein aantal studenten (2,2%) ging ook een lening aan om op Erasmusuitwisseling te kunnen gaan. Het aantal Erasmusstudenten die aangeven de meeruitgaven van het Erasmusverblijf te bekostigen door een beroep te doen op hun ouders of andere familieleden, ligt vreemd genoeg hoger dan het totale aantal Erasmusstudenten die zeiden dat het Erasmusverblijf gepaard ging met een

[96]

meeruitgave. Dit geeft aan dat, alleszins voor een deel van de studenten, de ouders of andere familieleden een financiële bijdrage geleverd hebben voor het Erasmusverblijf, ook al ging dit niet gepaard met een meeruitgave ten opzichte van het stageverblijf aan de thuisinstelling. Het grote percentage studenten waarvoor het Erasmusverblijf gepaard ging met een meerkost en het nog grotere deel van de studenten die een beroep hebben moeten doen op financiële steun van hun familie, duidt op het belang van een Erasmusbeurs, maar laat ook het belang zien van een verhoogde Erasmusbeurs voor beursstudenten die, gezien hun financiële thuissituatie, misschien minder gemakkelijk een beroep kunnen doen op de vrijgevigheid van hun ouders en zonder een voldoende hoge Erasmusbeurs misschien ook meer zouden twijfelen om deel te nemen. Gelet op het feit dat het Erasmusverblijf in vele gevallen een serieuze meerkost betekent, is het belangrijk dat tenminste een deel van de Erasmusbeurs reeds voor vertrek beschikbaar gesteld wordt voor de studenten.

5.5.2. Financiering meerkost: evolutie

Financiering meerkost 90

80

83

80

80 70

59 56

60

53

50

2009-2010

40 26

30

22

26

31 31 29

2010-2011 2011-2012

20 10

3 1 2

0 lening

studentenjob vakantiejob

spaargeld

extra tussenkomst ouders


In bovenstaande grafiek wordt de evolutie weergegeven van de financiering van het Erasmusverblijf. Daaruit blijkt dat de studenten elk jaar dezelfde middelen aanwenden om de meerkost van hun Erasmusuitwisseling te bekostigen. Het aantal studenten die een beroep moeten doen op hun spaargeld is lichtjes aan het dalen.

[97]

5.5.3. Belang van de Erasmusbeurs

Je had een Erasmusbeurs! Zou je ook zonder die beurs vertrokken zijn?

Zou je ook zonder Erasmusbeurs vertrokken zijn? JA Zou je ook zonder Erasmusbeurs vertrokken zijn? NEEN Geen Antwoord

Aantal van 581 309 271 1

% 53,2 46,6 0,2


Als er aan de studenten gevraagd wordt of deze ook zonder Erasmusbeurs zouden vertrekken, antwoordt 53,2% van de studenten dat ze effectief zouden hebben deelgenomen. Belangrijk is dat 46,6% van de studenten dus niet zou vertrokken zijn. Mogelijk ligt de werkelijke daling van het aantal Erasmusstudenten bij afschaffing van de Erasmusbeurs nog veel hoger. Deze enquête is immers ingevuld door de studenten zelf, maar aangezien uit de vorige rubriek gebleken is dat bijna 80% van de studenten een beroep doen op hun ouders en andere familie om het verblijf te bekostigen, hangt deelname aan Erasmusmobiliteit zeker en vast niet enkel af van de inschatting van de studenten. Tenzij deze bereid zouden zijn hun Erasmusverblijf te bekostigen via andere middelen (zoals een vakantie- of studentenjob) zijn het daarom ook voornamelijk de ouders die mee beslissen of hun zoon of dochter al dan niet naar het buitenland mag vertrekken. Dankzij de toekenning van een Erasmusbeurs is deze invloed enigszins getemperd, aangezien de financiële bijdrage die de ouders moeten leveren, wordt tegemoetgekomen door deze beurs.

5.6. Meerkost op de stageplaats 5.6.1. Meerkost op de stageplaats in 2011-2012

Verzekering materiaalkosten


% 4,8 2,8


Deelname aan Erasmus is gratis in die zin dat de stageplaats geen extra geld mag vragen aan de inkomende student om stage te lopen. Toch kan de student nog een meerkost hebben aan de stageplaats, door het verplicht afsluiten van een verzekering (4,8%) of door het lenen of aankopen van het te gebruiken materiaal (2,8%). Het aantal studenten dat aangeeft voor hetzij verzekering hetzij materiaalkosten extra te moeten betalen is echter zeer gering. 5.6.2. Meerkost op de stageplaats: evolutie

Verzekering materiaalkosten Tabel 81: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

[98]

2009-2010 5,2% 2,6%

2010-2011 4,0% 1,5%

2011-2012 4,8% 2,8%

Als er gekeken wordt naar de evolutie van de meerkost in de gastinstelling, is het duidelijk dat het aantal studenten die door de jaren heen hebben moeten betalen voor hun verzekering of materiaal zeer gering gebleven is. Er is noch een significante stijging noch een daling op te merken.

[99]

6. Na het verblijf Voor het welslagen van een Erasmusverblijf is het noodzakelijk om vooraf tijdig over voldoende informatie te beschikken. Ook tijdens het Erasmusverblijf dient de student voldoende informatie te krijgen over de verschillende aspecten van zijn buitenlandse stageperiode. Eens de student zijn Erasmusverblijf heeft beëindigd, is de Erasmusperiode echter nog niet afgesloten. Ook na terugkeer kunnen er voor de studenten nog allerlei problemen en complicaties optreden. In dit hoofdstuk worden enkele van de meest voorkomende, administratieve problemen besproken.

6.1. Problemen bij terugkeer in 2011-2012 In rangorde Geen problemen Het tijdig bekomen van je evaluatie van de stageplaats Het omzetten van de evaluatie in het studiepuntensysteem van de thuisinstelling

Aantal van 581 470 59 21

% 80,9 10,2 3,6


Eén van de meest voorkomende problemen na terugkeer van de student is een laattijdige overdracht van de evaluatie van de stageplaats naar de thuisinstelling. 10,2% van de studenten geeft aan hier problemen mee te hebben ondervonden. Daarnaast waren er ook nog 3,6% die aangaven problemen te hebben gehad met het omzetten van de evaluatie in het studiepuntensysteem van de thuisinstelling. Toch zijn er blijkbaar relatief weinig problemen bij terugkeer – zeker in vergelijking met het percentage van SMS studenten die problemen ondervinden. 80,9% van de studenten ervaart na terugkeer geen enkel probleem. Extraatjes?

Bij terugkeer moest je één of meerdere examens of extra taken afleggen voor die opleidingsonderdelen die je niet aan de thuisinstelling kon volgen? JA

Aantal van 581 25

% 4,3


Een zeer kleine minderheid van de studenten (4,3%) moest na terugkeer één of meerdere examens of extra taken afleggen voor die opleidingsonderdelen die niet aan de thuisinstelling konden gevolgd worden. Idealiter zou de thuisinstelling ervoor moeten zorgen dat studenten op Erasmusuitwisseling kunnen gaan zonder daarbij verplichte opleidingsonderdelen te missen. Dit is echter niet steeds mogelijk. Het is in dat geval zeer belangrijk om reeds voor vertrek goede afspraken te maken met de studenten zodat deze op de hoogte zijn van de noodzaak om extra taken te maken en zelf kunnen

[100]

beslissen of het Erasmusverblijf voor hen voldoende meerwaarde heeft om achteraf nog extra vakken of taken te moeten afleggen.

6.2. Problemen bij terugkeer: evolutie

Problemen bij terugkeer % 85,8 85,1 80,9

geen problemen

2009-2010

6,7 7,9 10,2

tijdig bekomen evaluatie

2010-2011 2011-2012

2 4 3,6

omzetten studiepunten

0

20

40

60

80

100


De laatste jaren is er een verontrustende trend zichtbaar. Hoewel in academiejaar 2011-2012 nog steeds 80,9% van de studenten aangeeft geen problemen te hebben ondervonden, lag dit percentage de jaren daarvoor merkelijk hoger. Indien deze trend zich de komende jaren zou doorzetten, moet er bekeken worden waarom de studenten nu na terugkeer meer problemen ondervinden dan vroeger. Eén van de redenen die hier al wordt aangegeven is het stijgende aantal studenten die problemen hebben met de laattijdige overdracht van hun evaluatieformulier.

[101]

7. Beoordeling Erasmusverblijf In dit hoofdstuk bestuderen we hoe studenten hun Erasmusmobiliteit beoordelen. Ten eerste worden er vragen gesteld over de tevredenheid van de studenten met betrekking tot de administratieve alsook de academische voorbereiding en begeleiding van hun Erasmusverblijf. Ten tweede worden de studenten gepeild naar hun beoordeling van de academische meerwaarde van het buitenlandse stageverblijf. Vervolgens wordt er ook aandacht besteed zowel aan de beoordeling van de sociale en culturele aspecten van het Erasmusverblijf, alsook aan de invloed die de buitenlandse stageperiode gehad heeft op de talenkennis van de studenten. Daarna worden de studenten gevraagd hoe ze de duur van hun buitenlandse stageverblijf inschatten en of ze die, moesten ze opnieuw kunnen vertrekken, liever langer of korter zouden zien. Tot slot volgt er een globale beoordeling van het Erasmusverblijf waar de studenten gevraagd worden naar de mate van tevredenheid over hun buitenlandse stageverblijf.

7.1.

Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding

7.1.1. Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding in 20112012

De vragen over de beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding van het stageverblijf in de studentenenquête bestonden uit een aantal meerkeuzevragen. De studenten kregen een aantal vragen, en konden antwoorden met een cijfer van 0 tot 4, waarbij 0 staat voor ‘niet van toepassing’, en de cijfers 1 tot 4 van ‘onvoldoende ‘ tot ‘uitstekend’ gaan. Hieronder wordt eerst een overzicht gegeven van de antwoorden die de studenten gaven op de verschillende vragen in de rubriek ‘beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding’. Daarna worden die resultaten besproken waarbij hetzij 10% of meer van de respondenten ‘onvoldoende’, hetzij 75% of meer van de respondenten ‘goed’ of ‘uitstekend’ antwoordden. Hoe beoordeel je de administratieve voorbereiding en begeleiding vanuit de stageplaats (huisvesting, informatie, formulieren)? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord Tabel 84: Bron enquêtes 2011-2012

[102]

Aantal van 581 11 59 164 244 102 1

% 1,9 10,2 28,2 42,0 17,6 0,2

Hoe beoordeel je de voorbereiding aan de thuisinstelling? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 2 56 170 276 75 2

% 0,3 9,6 29,3 47,5 12,9 0,3

Aantal van 581 2 26 97 236 219 1

% 0,3 4,5 16,7 40,6 37,7 0,2


Hoe beoordeel je de begeleiding aan de stageplaats? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord Tabel 86: Bron enquêtes 2011-2012

Hoe beoordeel je de overdracht en erkenning van je stageresultaten? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 25 24 102 295 134 1

% 4,3 4,1 17,6 50,8 23,1 0,2


[103]

7.1.2. Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding: evolutie

Administratieve voorbereiding/ begeleiding stageplaats

Begeleiding aan de stageplaats 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2009-2010 2010-2011 2011-2012 goed/uitstekend

2009-2010

onvoldoende

2010-2011

goed/uitstekend

Grafiek 58: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 20092010

2011-2012 onvoldoende

Grafiek 59: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011, 2009-2010

Het enige aspect waar de studenten algemeen gezien minder tevreden over waren dan de andere aspecten was de administratieve voorbereiding en begeleiding van de stageplaats. Daarvan gaf in academiejaar 2011-2012 net iets meer dan 10% van de studenten aan ontevreden te zijn. Ook in de twee voorgaande academiejaren schommelde het percentage ontevreden studenten rond de 10%. Wat de begeleiding op de stageplaats betreft, waren de studenten daarentegen wel zeer tevreden. In de drie hier geanalyseerde academiejaren gaf meer dan 75% van de studenten aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de begeleiding op de stageplaats.

7.1.3

Beoordeling van de administratieve en academische voorbereiding en begeleiding per gastland

Administratieve voorbereiding - begeleiding stageplaats: % goed of uitstekend 100 48

49

57

62

63

70

72

50 0 PT

ES


[104]

UK

DE

FR

NL

FI

Afhankelijk van het gastland treden er grote verschillen op inzake de tevredenheid van de studenten over de administratieve voorbereiding en begeleiding die ze kregen van de stageplaats tijdens hun Erasmusverblijf. Voornamelijk de studenten die naar Portugal en Spanje gingen waren slechts matig tevreden over de administratieve ondersteuning en voorbereiding die ze van de stageplaats kregen. Minder dan 50% van de studenten die naar deze gastlanden gingen, gaf aan hierover tevreden te zijn. In Finland en Nederland zijn de studenten merkelijk meer tevreden over de administratieve voorbereiding en begeleiding op de stageplaats.

Begeleiding aan de stageplaats: % goed of uitstekend 100 80

68

70

77

78

81

86

89

60 40 20 0 ES

PT

FR

FI

UK

NL

DE


De begeleiding die de studenten kregen, is in het algemeen zeer gewaardeerd door de studenten. Vooral in Duitsland (89%), Nederland (86%) en het Verenigd Koninkrijk (81%) gaf een zeer grote meerderheid van de studenten aan tevreden te zijn over de begeleiding die ze daar kregen van hun stageplaats. Vooral in Spanje en Portugal lagen deze percentages lager en antwoordden respectievelijk 68% en 70% van de studenten dat ze tevreden waren over hun begeleiding.

7.2. Beoordeling van de academische aspecten 7.2.1. Beoordeling van de academische aspecten in 2011-2012 Hoe beoordeel je je Erasmuservaring in functie van de verruiming van je wetenschappelijke en/of professionele kennis? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 6 9 91 242 232 1

% 1,0 1,5 15,7 41,7 39,9 0,2


[105]

Het merendeel van de studenten was tevreden tot zeer tevreden over de mate waarin het Erasmusverblijf had bijgedragen aan de verruiming van hun wetenschappelijke of professionele kennis. Slechts 1,5% van alle respondenten vond dat het Erasmusverblijf onvoldoende had bijgedragen aan de verbreding van hun kennis. Deze gegevens worden in onderstaande grafiek gevisualiseerd. Ook met betrekking tot de kennismaking met nieuwe werkterreinen en nieuwe werkmethodes en materialen waren de studenten uitermate positief. Was je Erasmuservaring een kennismaking met nieuwe werkterreinen? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 6 10 76 259 229 1

% 1,0 1,7 13,1 44,6 39,4 0,2


Was je Erasmuservaring een kennismaking met nieuwe werkmethodes en materialen? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 11 23 100 263 183 1

%

Aantal van 581 7 17 53 221 282 1

%

1,9 4,0 17,2 45,3 31,5 0,2


Had je Erasmuservaring een gunstig effect op je motivatie? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

1,2 2,9 9,1 38,0 48,5 0,2


Uitgesproken veel studenten waren uitermate tevreden over de gunstige invloed die hun Erasmuservaring had op hun motivatie. 86,5% van de respondenten was van mening dat hun Erasmusverblijf wel degelijk een gunstig effect had op hun motivatie.

[106]

7.2.2. Beoordeling van de academische aspecten: evolutie

Academische - professionele inhoud: goed of uitstekend % 90 88 86 84 82 80 78 76 74 72 70 68

86

85 83

76

88

87

89 87

84 82 2009-2010

77 77

2010-2011 2011-2012

nieuwe werkmethodes

verruiming wetensch. en prof. kennis

nieuwe werkterreinen

gunstig effect op je motivatie


Als er gekeken wordt naar de beoordeling van de academische aspecten door de exErasmusstudenten, valt op dat zij door de jaren heen zeer positief waren over de invloed van hun Erasmusverblijf. Deze positieve beoordeling bleef over de jaren heen stabiel. 7.2.3. Beoordeling van de academische aspecten per studiegebied

verruiming van wetenschappelijke of professionele kennis: % goed of uitstekend Wiskude, Informatica Natuurwetenschappen Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke ordening Medische wetenschappen Kunst en Vormgeving Sociale wetenschappen Landbouwwetenschappen Bedrijfskunde, beheerswetenschappen Technische wetenschappen, technologie Communicatie en Informatiewetenschappen Onderwijs, Lerarenopleiding 0

20

40

60

80

100


[107]

Ondanks het algehele enthousiasme over de positieve invloed van het Erasmusverblijf op de academische aspecten waar de studenten mee in aanraking komen, is er een groot verschil tussen de tevredenheid van de studenten afhankelijk van hun studierichting. Als we kijken naar de mate waarin studenten aangeven dat het buitenlandse stageverblijf hun wetenschappelijke of professionele kennis verruimd heeft, zijn het voornamelijk de studenten wiskunde en informatica (93%) alsook studenten natuurwetenschappen (91%) die aangeven (zeer) tevreden te zijn. Veel minder enthousiast waren de studenten uit het onderwijs en de lerarenopleiding. Bij hen gaf amper 62% van de studenten aan (zeer) tevreden te zijn over de mate waarin hun buitenlandse stageverblijf een positieve invloed had op hun wetenschappelijke of professionele kennis.

nieuwe werkterreinen: % goed of uitstekend Natuurwetenschappen Bedrijfskunde, beheerswetenschappen Medische wetenschappen Wiskude, Informatica Sociale wetenschappen Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke ordening Communicatie en Informatiewetenschappen Kunst en Vormgeving

Landbouwwetenschappen Onderwijs, Lerarenopleiding Technische wetenschappen, technologie 0

20

40

60

80

100


De beoordeling van de mate waarin het Erasmusverblijf heeft bijgedragen aan de kennismaking met nieuwe werkterreinen was daarentegen niet zo erg verschillend naargelang de studierichting van de uitgaande studenten. Studenten natuurwetenschappen (91%) waren net iets meer tevreden dan de rest, terwijl studenten technische wetenschappen en technologie (72%) minder positief waren over de mate waarin hun Erasmusverblijf hen in aanraking had gebracht met nieuwe werkterreinen.

[108]

nieuwe werkmethodes en materialen: % goed of uitstekend Medische wetenschappen Natuurwetenschappen Landbouwwetenschappen Sociale wetenschappen Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke ordening Wiskude, Informatica Kunst en Vormgeving Bedrijfskunde, beheerswetenschappen Onderwijs, Lerarenopleiding Technische wetenschappen, technologie Communicatie en Informatiewetenschappen 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90


Het aantal studenten dat positief was over de in het buitenland gebruikte nieuwe werkmethodes en materialen verschilt zeer sterk naargelang de studierichting. Studenten uit alle studierichtingen gaven aan in meer of mindere mate tevreden te zijn over het aantal in het buitenland gebruikte nieuwe onderwijsmethodes of leermiddelen. Koplopers waren studenten uit de medische wetenschappen en studenten natuurwetenschappen. Zoals reeds opgemerkt geeft de overgrote meerderheid van de studenten aan dat het buitenlandse stageverblijf een positieve invloed had op hun motivatie. Dit is vooral zeer uitgesproken bij de studenten onderwijs en lerarenopleiding en bij de studenten natuurwetenschappen. Daar geven respectievelijk 95% en 94% van de studenten aan dat het Erasmusverblijf een gunstig effect had op hun motivatie. Enkel bij de studenten architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening, studenten technische wetenschappen en technologie en studenten kunst en vormgeving gaf minder dan 80% van de studenten het positieve effect van het Erasmusverblijf op hun motivatie aan.

[109]

gunstig effect op motivatie: % goed of uitstekend Onderwijs, Lerarenopleiding Natuurwetenschappen Bedrijfskunde, beheerswetenschappen Medische wetenschappen Landbouwwetenschappen Sociale wetenschappen Wiskude, Informatica Communicatie en Informatiewetenschappen Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke ordening Technische wetenschappen, technologie Kunst en Vormgeving 0

20

40

60

80

100


7.2.4. Beoordeling van de academische aspecten per gastland Bij de beoordeling van de academische kwaliteit van het buitenlands verblijf vallen enkele verschillen op tussen de gastlanden onderling. In onderstaande tabellen werd enkel rekening gehouden met die gastlanden waar in academiejaar 2011-2012 twintig of meer studenten naartoe gegaan zijn. De overige landen worden statistisch niet relevant genoeg geacht en zullen dus niet besproken worden. De verruiming van professionele of wetenschappelijke kennis was het grootste bij studenten die naar Nederland of het Verenigd Koninkrijk op uitwisseling zijn gegaan. Respectievelijk 90% en 88% van hun inkomende studenten uit Vlaanderen waren tevreden over de aldaar opgedane kennis. De studenten die naar Duitsland en Spanje geweest zijn, waren net iets minder enthousiast over de in het buitenland vergaarde kennis. Toch gaf ook daar meer dan 75% van de studenten aan tevreden te zijn over de aan hun gastinstelling opgedane kennis.

[110]

Verruiming van wetenschappelijke of professionele kennis: % goed of uitstekend 88

90 85

81

80

76

82

90

83

77

75 70 65 DE

ES

FI

PT

FR

UK

NL


De tevredenheid over de nieuwe werkterreinen en werkmethodes waar studenten in het buitenland mee in aanraking zijn gekomen, is zeer hoog. In Nederland en Spanje waren er zelfs meer dan 90% van de studenten die zeiden tevreden tot zeer tevreden te zijn over de mate waarin ze met nieuwe werkterreinen geconfronteerd waren tijdens hun Erasmusverblijf. Nederland scoort ook zeer hoog (90%) voor de tevredenheid over de nieuwe werkmethodes.

nieuwe werkterreinen en -methodes: % goed of uitstekend 100 80

74

78

81

85

88

90

91

60 40 20 0 PT

FI

DE

nieuwe werkterreinen

FR

UK

ES

NL

nieuwe werkmethodes


[111]

Gunstig effect op motivatie: % goed of uitstekend 92 92

89

90

87

88 86 84

90

87

85 83

82

80 78 ES

PT

DE

FR

FI

UK

NL


De twee landen die merkelijk hoger scoorden dan de anderen met betrekking tot de verruiming van de professionele en wetenschappelijke kennis van de studenten – Nederland en het Verenigd Koninkrijk – zijn ook die landen waarvan de studenten aangeven dat hun Erasmusverblijf het meest gunstig effect had op hun motivatie. Enkel van de studenten die naar Spanje gingen waren er minder dan 85% die het gunstige effect van hun Erasmusverblijf op hun motivatie aangaf.

7.3. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten 7.3.1. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten in 2011-2012 Je Erasmusverblijf geeft uitzicht op ruimere kansen binnen de Europese arbeidsmarkt Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 8 5 52 287 228 1

% 1,4 0,9 9,0 49,4 39,2 0,2


De respondenten schatten in dat hun kansen op de Europese arbeidsmarkt dankzij hun buitenlandse stageverblijf enorm gestegen zijn. Bijna 89% van de respondenten is overtuigd van de meerwaarde van hun Erasmusverblijf voor de arbeidsmarkt. Dit wordt in onderstaande grafiek gevisualiseerd.

[112]

Je Erasmusverblijf heeft je gemotiveerd om in een ander Europees land te werken Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 8 18 75 236 243 1

% 1,4 3,1 12,9 40,6 41,8 0,2


Het Erasmusverblijf heeft de studenten in zeer sterke mate gemotiveerd om in een ander Europees land te gaan werken. Meer dan 82% van de respondenten zeggen dankzij hun Erasmusverblijf veel sterker gemotiveerd te zijn om in het buitenland, meer bepaald binnen Europa, te werken. Het zou hierbij interessant zijn om na te gaan hoeveel procent van de ex-Erasmusstudenten na afstuderen effectief postuleert voor een job in het buitenland. De intentie van de studenten om in het buitenland werk te zoeken blijkt ook uit de volgende getuigenis van een student: ‘Het enige negatieve aspect dat ik ondervond tijdens mijn stage, was dat niemand over een degelijk niveau Engels beschikte. Zo was het voor mij dus ook moeilijk om me op professioneel vlak te verbeteren. Dat werd echter tegemoet gekomen door onderhandelingen met Engelse cliënten die uitermate tevreden waren over het niveau van de communicatie aangezien het de eerste keer was dat de boodschap duidelijk overkwam en de onderhandelingen positief werden afgehandeld. Eigenlijk was het geen volledig negatief punt, want zo werd ik gedwongen om constant te werken in het Frans, waarvoor ik in de eerste plaats naar Frankrijk wou komen. Mijn zelfvertrouwen is enorm toegenomen door de constante evolutie die ik ondervond op vlak van spreken, schrijven… Bovendien was mijn ervaring in Parijs zeer positief en leerde ik er veel verschillende buitenlandse contacten kennen voor mijn latere professionele leven. Daarnaast heb ik ook een grote Engelse en Franse vriendengroep opgebouwd. Ik wil het team (van het bedrijf) bedanken voor hun eeuwige glimlach en constante steun. De ervaring was voor mij onvergetelijk en ik heb bovendien ook besloten om naar Parijs te verhuizen na mijn studies om mezelf te lanceren op de arbeidsmarkt. De mogelijkheden op de Franse arbeidsmarkt zijn immers zo verscheiden en bieden me veel meer mogelijkheden op vlak van zelfontplooiing en zeker op het vlak van talen. In België ben ik bovendien ook niet verplicht om te werken in een andere taal dan het Nederlands. Dat aspect spreekt me dan ook enorm aan waardoor ik besloten heb om naar Parijs te verhuizen.’ Je Erasmusverblijf betekent een verrijking van je culturele inzichten binnen Europa Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 11 3 52 241 273 1

% 1,9 0,5 9,0 41,5 47,0 0,2


[113]

Zo goed als alle respondenten zijn ervan overtuigd dat een Erasmusverblijf een verrijking betekent voor hun culturele inzichten binnen Europa en de overgrote meerderheid vond het Erasmusverblijf cultureel bevredigend. Dit wordt gevisualiseerd in onderstaande grafiek.

Je Erasmusverblijf heeft je maturiteit en persoonlijkheid versterkt Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 5 3 15 205 352 1

% 0,9 0,5 2,6 35,3 60,6 0,2


Het Erasmusverblijf versterkte bij zo goed als alle studenten ook hun maturiteit en persoonlijkheid, of dat is in ieder geval toch de perceptie die de respondenten zelf naar voren schuiven. Meer dan 95% van de respondenten geeft aan dat hun Erasmusverblijf veel tot zeer veel heeft bijgedragen (‘goed’ of ‘uitstekend’) aan de versterking van hun persoonlijkheid en maturiteit. Je Erasmusverblijf heeft je vriendenkring verruimd Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 7 18 74 222 259 1

% 1,2 3,1 12,7 38,2 44,6 0,2


Voor de meeste ex-Erasmusstudenten betekende hun buitenlandse stageverblijf ook een verruiming van hun vriendenkring. Bijna 83% van de respondenten gaf aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over de mate waarin het Erasmusverblijf hun nieuwe vrienden had opgeleverd. Het zou interessant zijn na te gaan in hoeverre deze verruimde vriendenkring bestaat uit personen van hetzelfde thuisland, andere Erasmusstudenten of inwoners van het gastland. Voorts is het opmerkelijk dat het percentage van SMP’ers die zeggen nieuwe vrienden te hebben gemaakt veel lager ligt dan het percentage van SMS’ers die aangeven hun vriendenkring te hebben verruimd.

[114]

Je Erasmusverblijf was de (meer)uitgave waard Reacties

Aantal van 581 5 9 35 216 315 1

Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

% 0,9 1,5 6,0 37,2 54,2 0,2


De overgrote meerderheid van de studenten was ervan overtuigd dat hun Erasmusverblijf voldoende compenseerde voor de (meer)kost die ze hebben moeten investeren in hun buitenlandse verblijf. Meer dan 91% van de studenten vond dat het Erasmusverblijf de (meer)uitgave zeer zeker waard was (‘goed’ of ‘uitstekend’). Dit wordt gevisualiseerd in onderstaande grafiek. 7.3.2. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten: evolutie Als er gekeken wordt naar de evolutie van de sociale impact van een Erasmusverblijf, valt op dat de studenten er door de jaren heen gelijke ideeën op nahouden. De percentages van respondenten die aangeven (zeer) tevreden te zijn over hun verhoogde kansen op de Europese arbeidsmarkt, maar ook over hun verhoogde motivatie om in een ander Europees land te werken; over hun verruimde vriendenkring en de verrijking van hun culturele inzichten; en de versterking van hun maturiteit en persoonlijkheid, blijft door de jaren heen gelijk. Daardoor vinden de studenten het ook zeker de moeite waard om een eventuele meerkost te betalen voor hun Erasmusverblijf. Ook het percentage studenten dat tevreden is over de ondernomen Erasmusuitwisseling, ongeacht het prijskaartje hiervan, blijft over de jaren heen stabiel.

Sociale impact: % goed of uitstekend 100 95 90 85 80 75 70

gemotive verruimd verrijking kansen meeruitg versterki erd om in e van op ave ng ander vrienden culturele Europese waard maturitei Europees kring inzichten arbeidsm t en land te arkt persoonlij werken kheid 2009-2010 82,6 82,8 88,7 86 91,9 92,7 2010-2011

81,6

81,6

89,3

86,4

92,5

96,6

2011-2012

82,4

82,8

88,5

88,6

91,4

95,9


[115]

7.3.3. Beoordeling van de sociale en culturele aspecten per studiegebied De grote meerderheid van de studenten is er vast van overtuigd meer kansen op de Europese arbeidsmarkt te hebben dankzij hun buitenlandse stage-ervaring. Toch verschilt het percentage studenten die hiervan overtuigd zijn sterk per studierichting. In alle studierichtingen ligt het percentage studenten dat overtuigd is van de waarde van het Erasmusverblijf voor de arbeidsmarkt hoger dan 80%. Bij de studenten wiskunde en informatica loopt dat percentage op tot 98%.

Betere kansen op Europese arbeidsmarkt Wiskunde, Informatica Technische wetenschappen, technologie Bedrijfskunde, beheerswetenschappen Communicatie en informatiewetenschappen Medische wetenschappen Onderwijs, lerarenopleiding Natuurwetenschappen Kunst en vormgeving Landbouwwetenschappen Sociale wetenschappen Architectuur; stedenbouw en ruimtelijke… 0

20

40

60

80

100


motivatie om in ander Europees land te werken Wiskunde, informatica Communicatie en Informatiewetenschappen Natuurwetenschappen Kunst en vormgeving Architectuur, Stedebouw en ruimtelijke… onderwijs, lerarenopleiding 0 Grafiek 72: Bron enquêtes 2011-2012

[116]

10 20 30 40 50 60 70 80 90

In tegenstelling tot de vaststellingen bij SMS’ers, is er bij SMP’ers geen duidelijk waarneembare connectie tussen de betere kansen die de studenten denken te hebben op de Europese arbeidsmarkt en hun motivatie om in een ander Europees land te werken. Toch zijn het ook qua motivatie voornamelijk studenten wiskunde en informatica die aangeven gemotiveerd te zijn om later in een ander Europees land te werken. Opmerkelijk is dat voornamelijk studenten uit de landbouwwetenschappen en uit het onderwijs en de lerarenopleiding veel minder gemotiveerd zijn om in een ander Europees land te gaan werken dan studenten uit de andere studierichtingen. Minder dan 70% van deze studenten geeft aan dat het Erasmusverblijf hen gemotiveerd heeft om in het buitenland te werken.

7.4. Impact op de taalkennis 7.4.1. Impact op de taalkennis in 2011-2012 Hoe beoordeel je de kennis van de taal van het gastland voor het stageverblijf? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 53 119 175 141 92 1

% 9,1 20,5 30,1 24,3 15,8 0,2


Hoe beoordeel je de kennis van de taal van het gastland na het stageverblijf? Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 34 58 72 222 194 1

% 5,9 10,0 12,4 38,2 33,4 0,2


[117]

Talenkennis voor en na vertrek

9,1

voor vertrek

20,5

30,1

24,3

15,8

Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed

5,9 10 12,4

na vertrek

0%

20%

38,2

40%

Uitstekend

33,4

60%

80%

100%


Uit bovenstaande grafiek valt op dat de talenkennis van de studenten sterk toeneemt dankzij hun Erasmusverblijf. Daar waar vóór vertrek 20,5% van de studenten aangaf dat hun kennis van de taal van het gastland onvoldoende was, is dit percentage na het Erasmusverblijf gehalveerd. Het aantal studenten die hun kennis van de taal van het gastland als goed of uitstekend bestempelen is daarentegen sterk gestegen dankzij het buitenlandse stageverblijf. Vóór vertrek gaf 40,1% van de studenten aan de taal van het gastland reeds goed of uitstekend te beheersen. Na het Erasmusverblijf is dit percentage gestegen tot 71,6% van alle respondenten. Of deze gepercipieerde verbetering in hun talenkennis ook overeenkomt met de werkelijkheid kan moeilijk gecontroleerd worden. Het is opvallend dat er bij de SMP’ers veel meer studenten zijn die reeds voor hun vertrek aangeven de taal van het gastland goed tot uitstekend te beheersen dan het geval is bij SMS’ers. Dit is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van de verschillen in de keuze van het gastland. SMP’ers kiezen veel meer dan SMS’ers voor de buurlanden van België, waardoor het voor hen normaal is de taal minstens gedeeltelijk reeds te beheersen. 3.3.5. Impact op de taalkennis: evolutie

2009-2010 voor 2010-2011 voor 2011-2012 voor 2009-2010 na 2010-2011 na 2011-2012 na

Onvoldoende 18,6% 18,2% 20,5% 3,2% 6,9% 10,0%


[118]

Voldoende 30,2% 29,1% 30,1% 12,8% 11,5% 12,4%

Goed 31,4% 28,5% 24,3% 43,3% 38,9% 38,2%

Uitstekend 12,2% 17,2% 15,8% 34,9% 38,5% 33,4%

Het feit dat het Erasmusverblijf een positieve invloed heeft op de talenkennis van de studenten is te merken voor alle hier geanalyseerde academiejaren. Er zijn wel enkele opmerkelijke verschuivingen waar te nemen in de talenkennis van de studenten. Het percentage studenten die aangeven de taal reeds uitstekend te beheersen, blijft gelijk. Het zijn voornamelijk studenten die naar gastlanden gaan waar Nederlands, Frans of Engels gesproken wordt, die aangeven de taal reeds uitstekend te beheersen. Het aantal studenten daarentegen die voor vertrek reeds vinden dat hun talenkennis goed is, is aan het afnemen. Het kan zijn dat het verminderde aantal studenten die vóór vertrek een talencursus volgen, aan de basis ligt voor dit gedaalde cijfer. Verder is het ook opmerkelijk dat het aantal studenten die vinden dat ze de taal van het gastland na hun verblijf nog steeds onvoldoende spreken, drastisch gestegen is. Dit valt samen met het gedaalde aantal studenten die tijdens hun Erasmusverblijf een talencursus volgen. Deze evolutie is overigens ook merkbaar bij SMS’ers, waar de hoofdoorzaak waarschijnlijk het grotere aanbod aan cursussen in het Engels is.

impact op kennis van de taal % 45 40 35

2009-2010 voor

30

2010-2011 voor

25

2011-2012 voor

20

2009-2010 na

15

2010-2011 na

10

2011-2012 na

5

0 Onvoldoende

Voldoende

Goed

Uitstekend


7.5. Beoordeling van de duur van het verblijf 7.5.1. Beoordeling van de duur van het verblijf in 2011-2012

Vond je je Erasmusverblijf te lang, te kort, net goed? Reacties Net goed Te kort Te lang Geen antwoord

Aantal van 581 341 230 16 1

% 58,7 39,6 2,8 0,2


[119]

Het merendeel van de studenten geeft aan dat de duur van het Erasmusverblijf net goed was. Toch is een grote minderheid van de studenten ervan overtuigd dat hun Erasmusverblijf te kort was. Het aantal studenten dat aangaf dat hun Erasmusverblijf te lang was, daarentegen, is zeer klein.

Duur Erasmusverblijf 2,8 0,2

Net goed

39,6

Te kort

58,7

Te lang Geen antwoord


Aangezien de duur van het Erasmusverblijf zeer variabel is (tussen 3 en 12 maanden), is het nuttig te kijken naar de invloed van de duur van het Erasmusverblijf op de inschatting van de ideale duur van de studenten. Opvallend is dat het percentage van studenten die aangeven dat het Erasmusverblijf te kort was, toeneemt met de lengte van het verblijf: hoe langer de studenten ter plaatse bleven, hoe langer ze zouden hebben willen blijven. Verder zijn alle studenten die hun Erasmusverblijf te lang vonden slechts voor 3 à 4 maanden op uitwisseling geweest. Geen enkele van de studenten die langer weggegaan zijn, heeft zijn beklag gedaan over een te lange duur van het Erasmusverblijf. Toch moeten deze cijfers voorzichtig worden geïnterpreteerd aangezien het aantal studenten die 7 maanden of langer op Erasmusuitwisseling gegaan zijn, zeer minimaal is.

Inschatting duur Erasmusverblijf 9-10 maanden

7-8 maanden

net goed te kort

5-6 maanden

te lang

3-4 maanden 0

20


[120]

40

60

80

100

7.5.2. Beoordeling van de duur van het verblijf: evolutie

Het aantal studenten die door de jaren heen vonden dat het Erasmusverblijf te kort was, blijft in grote lijnen stabiel. Het aantal studenten die het Erasmusverblijf te lang vinden daarentegen, is aan het dalen met als gevolg dat het aantal studenten die de duur van hun buitenlandse ervaring net goed vinden, de laatste jaren gestegen is.

Evaluatie duur verblijf % 60

53,5

55,9

58,7

50 39,8

42

39,6

40

2009-2010 2010-2011

30

2011-2012 20 5,5

10

3,4 2,8

0 net goed

te kort

te lang

Grafiek 77: Bron enquêtes 2011-2012, 2010-2011 en 2009-2010

7.6. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf 7.6.1. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf in 2011-2012 Reacties Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

Aantal van 581 0 3 17 200 360 1

% 0,0 0,5 2,9 34,4 62,0 0,2


Het overgrote deel van de studenten (96,4%) was tevreden tot zeer tevreden over hun Erasmusverblijf. Zeer frappant is het grote aantal studenten die hun Erasmusverblijf globaal [121]

genomen uitstekend vonden (62%). De vele problemen die studenten dus soms ondervinden, belemmeren niet dat ze hun Erasmusverblijf toch nog als een zeer positieve ervaring bestempelen. 7.6.2. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf: evolutie Je Erasmusverblijf was globaal gezien: Niet van toepassing Onvoldoende Voldoende Goed Uitstekend Geen antwoord

2009-2010 0,0 1,2 2,3 29,4 64,8 2,3

2010-2011 0,0 1,0 3,8 29,1 66,1 0,0

2011-2012 0,0 0,5 2,9 34,4 62,0 0,2


Het aantal studenten dat blij was met hun Erasmusverblijf is door de jaren heen stabiel gebleven. Het aantal studenten die hun verblijf bestempelen als ‘uitstekend’ ligt in 2011-2012 iets lager dan de andere jaren, ten voordele van de studenten die hun verblijf ‘goed’ vonden. De toekomst zal echter moeten uitwijzen of het hier om een fluctuatie dan wel om een reële daling gaat van de waardering van de studenten. Eén student schrijft over het Erasmusverblijf: ‘De maanden zijn hier als het ware voorbij gevlogen! Ik denk dat dit voorlopig een van de beste tijden in mijn leven was, een uitzonderlijke ervaring! Je kan veel geld hebben, dure auto’s kunnen kopen en een luxe leven leiden, maar de Erasmus-ervaring… die is onbetaalbaar! Ik heb er geen moment spijt van gehad en ik raad alle mensen (die het zich kunnen veroorloven om in het buitenland stage te lopen of te gaan studeren) aan om op Erasmus te gaan! Ik heb hier in Ierland schitterende, geweldige tijden meegemaakt die ik nooit zal vergeten! Ik heb vrienden voor het leven gemaakt van over de hele wereld en besef nu dat ik al deze mensen heel hard ga missen! Ik denk dat ik een boek zou kunnen schrijven over hoe geweldig ik mijn Erasmusproject heb ervaren. Ik zou willen dat ik kon uitleggen hoe geweldig zo’n Erasmuservaring is, maar spijtig genoeg bestaan daar geen woorden voor, het is gewoon onbeschrijfelijk of je moet zelf op Erasmus geweest zijn. Ik zou willen dat ik de tijd terug kon spoelen, want dit is een ervaring die ik waarschijnlijk nooit meer ga meemaken, maar die ik voor altijd in mijn hart zal koesteren. De vele foto’s en filmpjes zullen mijn herinneringen vers houden. (…) Ik weet niet wie ik er allemaal voor moet bedanken, om dit hele gebeuren mogelijk te maken, maar ik zou al deze mensen hartelijk willen bedanken, want dit is iets dat ik heel mijn leven zal herinneren en zal koesteren. Een aanbeveling voor toekomstige Erasmusstudenten: laat je nooit ontmoedigen door het papierwerk, het werk dat je er voor moet doen, of eender wat, want dit is een kans die je moet grijpen (als je de kans krijgt). Het kan misschien redelijk kostelijk lijken, maar geloof me de ervaring betaalt dit tot in het oneindige terug!’

[122]

7.6.3. Globale evaluatie van het Erasmusverblijf per gastland

Algemene beoordeling per gastland gemiddelde 3,7 3,65 3,6 3,55 3,5 3,45 3,4 DE

FR

FI

UK

NL

PT

ES


De studenten kunnen hun globale tevredenheid over het Erasmusverblijf een cijfer geven van 1 tot 4, waarbij 1 gelijk staat aan onvoldoende en 4 aan uitstekend. Op basis van deze antwoorden kan de gemiddelde tevredenheid van de studenten per gastland berekend worden. Daaruit blijkt dat de studenten die naar Duitsland en Frankrijk vertrokken, het minst tevreden waren over hun verblijf. Het land dat na een Erasmusverblijf het populairste is gebleken onder de ex-Erasmusstudenten is Spanje, gevolgd door Portugal en Nederland.

[123]

8. Belangrijkste resultaten Grootste uitdagingen en aandachtspunten 1. Informatie studieprogramma SMS: Reeds in de analyse van de enquêtes van de Vlaamse Erasmusstudenten 2005-2008 werd er opgemerkt dat de studenten voor hun vertrek minder informatie over het studieprogramma kregen dan gewenst. Deze situatie is sindsdien nog steeds niet fenomenaal verbeterd. De studenten vinden het nochtans zeer belangrijk om informatie over het studieprogramma te ontvangen. Het belang van het studieprogramma blijkt onder meer uit het feit dat de tweede belangrijkste reden in hun keuze van de gastinstelling het aanbod is aan die instelling van elementen in het buitenlands studieprogramma die weinig of niet aan bod komen in de eigen instelling. Toch zijn er ook hier enkele problemen gemeld, met name omtrent de rigiditeit van sommige professoren en coördinatoren aan de thuisinstelling die aan de studenten vragen om de cursussen van de thuisinstelling te vervangen door cursussen in het buitenland met exact dezelfde vakinhoud. Hierdoor krijgen de studenten minder de kans om kennis te maken met nieuwe vakinhouden. Ook bij aankomst in de gastinstelling loopt het vaak mis. Minder dan één vierde van de studenten krijgt bij aankomst een studiegebonden oriëntatieprogramma. Vele studenten waren dan ook maar matig tevreden tot ontevreden over de informatie die ze aan de gastinstelling kregen over het studieprogramma. Voornamelijk studenten die naar Italië, Spanje, Frankrijk en Portugal gingen, vonden de informatie die ze daar kregen over het studieprogramma onvoldoende. Deze problemen kunnen enkel opgelost worden indien zowel de thuis- als de gastinstelling moeite doen om meer en betere informatie over het studieprogramma te verstrekken. Vanuit de thuisinstelling moet het voor de student duidelijk zijn welke de cursussen zijn die vervangen moeten worden door buitenlandse cursussen die qua vakinhouden volledig gelijklopend zijn. Met het oog op deze verplicht te volgen vakinhouden zouden de coördinatoren de studenten daarenboven meer kunnen begeleiden in hun keuze van de voor hem of haar gepaste gastinstelling. Uiteraard speelt ook vooral de gastinstelling een cruciale rol in het wegwerken van de huidige problematiek. Deze moet tijdig duidelijke en correcte informatie op de website plaatsen over de beschikbare opleidingsonderdelen en liefst ook over het uurrooster van deze opleidingsonderdelen, zodat de student geen opleidingsonderdelen kiest waarvan de lesuren achteraf blijken te overlappen. Indien de cursus niet toegankelijk zou zijn voor Erasmusstudenten of indien slechts een beperkt aantal studenten toegelaten zijn, moet dat ook duidelijk zo vermeld worden op de website. Uiteraard moet ook duidelijk zijn in welke taal de opleidingsonderdelen gegeven worden.

2. Beursbedrag Er zijn verschillende problemen en verontrustende evoluties op te merken ten aanzien van het beursbedrag. Ten eerste is het opvallend dat het percentage studenten dat beursgerechtigd is de laatste jaren aan het dalen is. De daling in het aantal beursgerechtigden kan te wijten zijn aan een relatieve daling van het aantal beursgerechtigden in het hoger onderwijs, maar het kan ook betekenen dat deze groep ondervertegenwoordigd is in de Erasmusmobiliteit. Indien dit laatste het geval is, zou er moeten worden gekeken naar wat er kan gebeuren om hen toch meer te laten participeren. Een hoger beursbedrag voor beursgerechtigden zou hieraan kunnen bijdragen, maar is niet noodzakelijk een oplossing.

[124]

Vele studenten geven aan dat hun Erasmusbeurs pas ruim na vertrek werd overgemaakt, waardoor ze in praktijk alle meerkosten hebben moeten voorschieten. Het laattijdig uitbetalen of andere onzekerheden omtrent de Erasmusbeurs hebben hoogstwaarschijnlijk een negatieve invloed op de participatie van financieel zwakkere studenten. De Erasmusbeurs bestaat net om een deel van de meerkost van het buitenlandse verblijf op te vangen, maar indien studenten geen zekerheid hebben over het feit dat de beurs tijdig zal gestort worden, zullen sommige studenten afhaken. Daarnaast zijn er ook veel studenten die graag een verschil in beursbedrag zouden zien naargelang het land van bestemming. Vooral Scandinavië en Zwitserland zijn over het algemeen zeer dure bestemmingen, waardoor de Erasmusbeurs slechts een klein deel van de meerkost opvangt. In deze landen moeten de studenten, meer dan elders, de meerkost grotendeels zelf financieren. Een systeem waarbij de landen worden opgedeeld naargelang de levensduurte ervan zou een oplossing kunnen zijn. 3. Huisvesting Vele studenten zijn allesbehalve tevreden over hun huisvesting tijdens het Erasmusverblijf. De problemen beginnen al voor vertrek: de studenten geven aan dat er minder informatie over huisvesting beschikbaar is dan ze zouden willen. Ongeveer 40% van de studenten verbleven in een studentenresidentie en deze groep was merkelijk meer tevreden over hun huisvesting dan de andere studenten. De anderen verbleven niet in een studentenresidentie en hadden veel meer problemen omdat het zeer moeilijk is om als Erasmusstudent een kamer op de privémarkt te vinden. Daarenboven werd minder dan de helft van de studenten bijgestaan door hun gastinstelling of stageplaats in het vinden van geschikte accommodatie. Het aantal studenten dat door de thuisinstelling geholpen werd om huisvesting te vinden, was gering. Ze waren dus hoofdzakelijk op zichzelf aangewezen en zochten met behulp van het internet, vrienden of familie naar gepaste accommodatie. Velen vonden de voorzieningen voor huisvesting en verblijf onvoldoende of waren slechts matig tevreden. Het probleem op het vlak van de huisvesting is bovendien zeer plaatsgebonden. In de Scandinavische landen waren de studenten over het algemeen tevreden over hun huisvesting omdat daar vaak studentenresidenties zijn. In deze landen ondervonden de studenten echter een grote meerkost, ook voor huisvesting. In andere landen daarentegen was de meerkost minder groot, maar waren de studenten ontevreden over het type huisvesting. Dit was vooral het geval in Hongarije, Italië, Turkije, Spanje en Portugal. De huisvestingsproblematiek zou grotendeels kunnen worden opgelost door betaalbare studentenresidenties aan te bieden. De gastinstelling/stageplaats en eventueel ook de thuisinstelling, indien blijkt dat de gastinstelling/stageplaats onvoldoende doet, moeten hier meer verantwoordelijkheid nemen en de studenten begeleiden in hun zoektocht naar geschikte accommodatie. 4. Overdracht punten De overdracht en de erkenning van de aan de gastinstelling behaalde studieresultaten blijven problematisch. Minder dan de helft van de respondenten schrijft dat er een probleemloze overdracht en inschrijving van de studiepunten aan de thuisinstelling was. Vaak is dit te wijten aan het laattijdig bekomen van de studieresultaten, maar ook de omzetting van de studiepunten in het studiepuntensysteem van de thuisinstelling verloopt niet altijd even vlot. [125]

Vooraleer de studenten naar het buitenland vertrekken zou het voor hen duidelijk moeten zijn welke omzettingsschaal gebruikt wordt om de punten die ze in het gastland behalen om te rekenen naar het puntensysteem dat gebruikt wordt door de thuisinstelling. Daarnaast moeten zowel de student zelf, de gastinstellingen alsook de thuisinstellingen er op toezien dat de punten van de afgelegde examens tijdig worden overgedragen. Indien zou blijken dat hieromtrent bij sommige gastinstellingen geregeld problemen optreden, zou de samenwerking op het vlak van Erasmusmobiliteit eventueel moeten herbekeken worden, aangezien het onaanvaardbaar is dat Erasmusstudenten vertraging zouden oplopen bij het afstuderen louter en alleen omwille van administratieve redenen. 5. Functiebeperking Er is slechts een zeer kleine groep respondenten die te kennen geven een functiebeperking te hebben. Deze groep is zwaar ondervertegenwoordigd in internationale mobiliteit. Bovendien heeft in 2011-2012 niemand van de respondenten beroep gedaan op de extra middelen die voorhanden zijn om studenten met een functiebeperking die mobiel willen zijn, te steunen. Indien enkel de antwoorden van deze kleine groep (12 personen in 2011-2012) die aangeven getwijfeld te hebben omwille van hun handicap, bekeken worden, valt op dat niemand van hen zeer tevreden is over de voorzieningen voor mensen met een functiebeperking. Ook als er gevraagd wordt naar de kwaliteit van de bijzondere zorg besteed aan voorzieningen voor gehandicapten, andersvaliden en studenten met bijzondere noden blijkt dat ze slechts matig tevreden zijn. Er is nog veel werk aan de winkel vooraleer het Erasmusprogramma werkelijk toegankelijk wordt voor een brede waaier van mensen met een functiebeperking. Ten eerste is er meer nood aan informatie over de mogelijkheden en de beperkingen vanuit de thuisinstelling. Studenten moeten zich bewust zijn van de mogelijkheid om extra financiële steun te krijgen. Daarnaast zouden ze in contact moeten kunnen treden met oud-Erasmusstudenten, eventueel uit een ander land, die dezelfde of een gelijkaardige functiebeperking hebben. Bovendien zou ook een voorbereidend bezoek aan de gastinstelling/stageplaats mogelijk moeten zijn opdat de studenten met een begeleider zelf kunnen beoordelen of de gastregio en de instelling voldoende zijn aangepast aan personen met een functiebeperking. De gastinstellingen/stageplaatsen moeten dan weer alle redelijke aanpassingen doen om hun instelling zo goed mogelijk toegankelijk te maken en zouden dit ook op hun website moeten vermelden. Ook het aanbieden van aangepaste huisvesting is geen overbodige luxe. Het project Exchangeability, dat als doelstelling heeft studenten met een beperking meer mobiel te maken, kan beschouwd worden als één van de betere initiatieven op dit vlak. Zulke projecten zijn naar de toekomst toe meer dan nodig om te laten zien dat studenten met een beperking ook aan Erasmusmobiliteit kunnen deelnemen.

Positieve punten 1. Sociaal-culturele meerwaarde De studenten hechten veel belang aan de kans die ze dankzij Erasmus krijgen om in een andere culturele omgeving terecht te komen. Over het algemeen zijn ze ook zeer tevreden over de gastvrijheid van de gastinstelling/stageplaats en de gastregio. De studenten vonden dat de integratie in het lokale studentenleven en de lokale cultuur vlot verliep. De studenten zeiden dat het Erasmusverblijf een verrijking was van hun culturele inzichten binnen Europa. Bovendien heeft het [126]

verblijf hun vriendenkring verruimd. Ze zijn met andere woorden zo goed als unaniem over de sociaal-culturele meerwaarde van hun Erasmusverblijf. 2. Kwaliteit van studieprogramma - stageprogramma Op enkele uitzonderingen na zijn de studenten zeer tevreden over de kwaliteit van het studie- of stageprogramma. De kwaliteit van het lessenpakket werd door een meerderheid van de SMS’ers goed of uitstekend bevonden. Er was ook voldoende flexibiliteit bij de aanpassing van het studiepakket en de kwalitatieve begeleiding bij theoretisch onderzoek, practica of stages was goed. Daarnaast waren de studenten ook zeer tevreden over de mate waarin hun Erasmusverblijf hun wetenschappelijke en professionele kennis had verruimd.

3. Toegang tot studiemateriaal en technologie Bijna iedereen was tevreden over de toegang tot internet, e-mail, fax en tot de meest geavanceerde technologieën inzake onderzoek en communicatie die ze aan de gastinstelling hadden. Daarnaast waren de SMS’ers ook tevreden over de toegang tot de bibliotheek en het studiemateriaal. Het gebruik van de bibliotheek en computers was ook bijna overal gratis. 4. Talenkennis Eén van de belangrijkste motieven om aan het Erasmusprogramma deel te nemen is de mogelijkheid om een nieuwe taal te leren. Voor de studenten is het dus zeer belangrijk dat ze ook effectief de kans krijgen om een taal te leren. Dit is effectief het geval vermits de lessen gegeven worden hetzij in de taal van het gastland, hetzij in één van de grote Europese talen. Het is belangrijk om taalkundig voldoende voorbereid te worden om in staat te zijn hetzij cursussen bij te wonen in een vreemde taal hetzij te werken met anderstalige collega’s. Het aantal studenten die reeds voor vertrek hun talenkennis hebben moeten aantonen vertoont een duidelijk stijgende lijn. Dit is positief aangezien het weergeeft dat er aandacht besteed wordt aan een linguïstische voorbereiding op het buitenlandse verblijf. Het is belangrijk dat deze bekommernis om het belang van de vreemde taal en de taalkundige voorbereiding ook weerspiegeld wordt in het aantal studenten die een voorbereidende taalcursus volgen. Het aantal studenten die zulke cursus gevolgd hebben, is de laatste jaren echter afgenomen, maar dit is niet in de eerste plaats te wijten aan de thuisinstelling, vermits het aantal studenten die ter voorbereiding op hun Erasmusverblijf een taalcursus volgen aan de thuisinstelling lichtjes gestegen is. Misschien is er nood aan meer publiciteit over de mogelijkheden om ter plaatse een taalcursus te volgen. Dat het Erasmusverblijf effectief een zeer positieve impact heeft op de talenkennis van de studenten wordt bevestigd. Voor het verblijf geeft de meerderheid van de studenten aan de taal van het gastland onvoldoende of matig te kennen, terwijl de meerderheid van de studenten na het verblijf vindt de gasttaal goed tot zeer goed te beheersen. 5. Motivatie De studenten waren over het algemeen tevreden over de kwaliteit van het studie- of stageprogramma. Ze gaven in een meerderheid van de gevallen aan dat ze voldoende hadden kennis gemaakt met nieuwe vakinhouden of werkterreinen en dat hun wetenschappelijke of professionele kennis was verruimd. Daarnaast waren ze ook vaak in aanraking gekomen met nieuwe onderwijs- of [127]

werkmethodes en leermiddelen/materialen. Dit alles, samen met de verandering van leeromgeving zorgde ervoor dat het Erasmusverblijf een positief effect had op hun motivatie. Ze waren meer gemotiveerd voor hun studies, maar ook om in de toekomst in een ander Europees land te gaan werken.

[128]

Het gebruik van de inhoud van deze publicatie is toegestaan voor niet-commerciële doeleinden op voorwaarde dat de bron vermeld wordt

Recommend Documents