Vrijwilligerswerk in Waterland Gemeente Waterland Maart 2012
Colofon Uitgave
I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel: (0229) 282555 Rapportnummer
2012/concept Datum
Maart/2012 Opdrachtgever
Gemeente Waterland Pierebaan 3 1141 GV Monnickendam
Auteurs Kim Franx, MSc.
Bestellingen
Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever
Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
Inhoudsopgave
pag.
Samenvatting
I
1. Aanleiding
1
1.1 Doel van het onderzoek
1
1.2 Onderzoeksmethode
1
1.3 Analyse
2
1.4 Leeswijzer
2
2. Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk
4
2.1 Vrijetijdsbesteding
4
2.2 Niet-vrijwilligers in beeld
4
3. Vrijwilligerswerk in beeld
8
3.1 Achtergrondkenmerken
8
3.2 Tijdbesteding vrijwilligerswerk
9
3.3 In contact gekomen met vrijwilligerswerk
10
3.4 Soort vrijwilligerswerk
10
3.5 Motieven vrijwilligerswerk
11
4. Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk
14
4.1 Waardering en voldoening
14
4.2 Ondersteuning en inspraak
14
Bijlage 1. Vragenlijst
18
Samenvatting
Vrijwilligerswerk in Waterland • Samenvatting
Samenvatting In het kader van de jaarlijkse verantwoordingsverplichting heeft de gemeente Waterland het vrijwilligerswerk gekozen als onderzoeksthema voor het jaar 2012. De gemeente wenst inzicht in de motieven van vrijwilligers en niet vrijwilligers en wil weten welke ondersteuningsbehoefte er onder hen leeft. In februari 2012 is een aantal inwoners uitgenodigd een online vragenlijst in te vullen. In totaal deden 451 inwoners mee, waaronder 260 vrijwilligers en 191 niet-vrijwilligers. Motieven vrijwilligers vrijwilligers en nietniet-vrijwilligers Uit de Regionale omnibusenquête Landsmeer, Purmerend, Zeevang en Waterland (2010) blijkt dat 34 procent van de volwassenen actief is als vrijwilliger. Dit betekent dat 66 procent geen vrijwilligerswerk doet. Toch ligt er een potentieel aan vrijwilligers: de meerderheid van de niet-vrijwilligers (65 procent) in Waterland sluit het werken als vrijwilliger in de toekomst niet uit. De drie belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: 1) tijdgebrek vanwege betaald werk of een studie, 2) geen verplichtingen willen hebben en 3) tijdgebrek wegens intensieve vrijetijdsbesteding. Andere redenen die genoemd worden als reden om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: geen tijd door het gezin of door zorg voor buren of familieleden en geen interesse in vrijwilligerswerk. Twaalf procent van de niet-vrijwilligers is onbekend met de mogelijkheden. Waarom doen vrijwilligers hun vrijwilligerswerk? Het zich verdienstelijk willen maken voor anderen is voor de meeste vrijwilligers de reden om vrijwilligerswerk te doen. Zeventien procent van de vrijwilligers geeft aan dat zij ‘tijd over hebben’ en ‘nuttig bezig willen zijn’. Daarnaast geldt in twee van de tien gevallen dat het vrijwilligerswerk wordt gedaan bij de vereniging of organisatie waarbij de vrijwilliger of diens gezinsleden is aangesloten. Ondersteuningsbehoefte vrijwilligers De meerderheid van de vrijwilligers ontvangt geen ondersteuning bij het vrijwilligerswerk en zegt dit ook niet te missen. Het deel dat wel ondersteuning ontvangt, maakt vooral gebruik van scholing, een vrijwilligersverzekering of een onkostenvergoeding. De meeste vrijwilligers hebben zowel inspraak over de uitvoering als de mogelijkheid om met anderen ervaringen uit te wisselen over het vrijwilligerswerk. Iets minder ondersteuning ervaart men op het gebied van kennisdeling. Zo ontvangt lang niet iedere vrijwilliger duidelijke instructies. Ook weet de meerderheid niet hoe zij verzekerd zijn in geval van schade of een ongeval.
I
Vrijwilligerswerk in Waterland • Samenvatting
Slot De vrijwilligers van Waterland zetten zich veelal met plezier in voor hun medemens en de maatschappij en ontvangen hiervoor voldoende waardering. Plichtsgevoel speelt voor een vijfde deel (ook) een rol. Hoewel de meerderheid van de vrijwilligers geen direct gemis aan ondersteuning aangeeft, is er bij een deel van de vrijwilligers wel sprake van gebrekkige mogelijkheden voor kennisdeling, opleiding en (voorlichting over) de verzekering. Organisaties in Waterland die op zoek zijn naar vrijwilligers, vissen zeker niet in een lege vijver. De meerderheid van de niet-vrijwilligers is eventueel wel bereid om vrijwilligerswerk te doen. Ze vinden het echter lastig om voorwaarden te noemen die daarvoor kunnen zorgen. Tijdgebrek is een belangrijke reden om (tijdelijk) geen vrijwilligerswerk te doen, maar een (betere) ontsluiting van de markt van vraag en aanbod aan vrijwilligers kan mogelijk wel voor meer toeleiding naar vrijwilligerswerk leiden.
II
Hoofdstuk
Aanleiding
1
Vrijwilligerswerk in Waterland • Aanleiding
1. Aanleiding De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) vormt de basis voor het lokaal stelsel van zorg en welzijn. Sinds de inwerkingstelling van de Wmo in 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning; activiteiten en diensten die het mensen mogelijk maken om mee te doen in de samenleving. De Wmo definieert maatschappelijke ondersteuning in negen prestatievelden. Het vierde prestatieveld van de Wmo gaat in op de ondersteuning van vrijwilligers. De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van het lokaal vrijwilligersbeleid.
Gemeenten hebben in het kader van de Wmo een jaarlijkse verantwoordingsverplichting. Dit houdt in dat zij jaarlijks een verslag publiceren over de klanttevredenheid van Wmo-doelgroepen. De Wmo-raad van Waterland wees - in samenspraak met de gemeente - het vrijwilligerswerk aan als onderzoeksthema voor het jaar 2012. De gemeente Waterland stelt zich ten doel het vrijwilligerswerk waar nodig te stimuleren en te onderzoeken op welke manier zij haar vrijwilligers nog beter kan ondersteunen.
1.1 Doel van het onderzoek De doelstelling van dit onderzoek is inzicht krijgen in de motieven voor het wel of niet willen uitvoeren van vrijwilligerswerk. Verder wordt de ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers in beeld gebracht.
1.2 Onderzoeksmethode Online vragenlijst De klanttevredenheid en ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers is onderzocht door middel van een online onderzoek onder inwoners van Waterland. De vragenlijst is in overleg met de gemeente opgesteld. Het veldwerk vond plaats van 15 februari tot 28 februari 2012. Steekproef en respons Op basis van de gemeentelijke basisadministratie (GBA) van de gemeente Waterland is een aselecte steekproef van 3.500 inwoners getrokken, die allen zijn uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek door middel van een schriftelijke aankondiging. De inwoners konden de enquête online invullen. Uiteindelijk hebben 431 inwoners, waarvan 249 vrijwilligers en 182 niet-vrijwilligers, de vragenlijst volledig ingevuld. De respons komt hiermee uit op 12 procent.1 Naast de steekproef is gebruik gemaakt van het gemeentenieuws en de gemeentelijke website om inwoners die niet via de steekproef zijn geselecteerd ook de mogelijkheid te geven om aan het onderzoek mee te doen. Deze inwoners konden de vragenlijst via een openbare link invullen. Hieraan hebben 20 mensen, waarvan 11 vrijwilligers en 9 nietvrijwilligers, gehoor gegeven.
1
De respons komt overeen met de gemiddelde respons bij dit type onderzoek.
1
Vrijwilligerswerk in Waterland • Aanleiding
De uiteindelijke respons komt daarmee uit op 451 inwoners, waarvan 260 vrijwilligers en 191 niet-vrijwilligers. Tabel 1.1 Respons mannen
vrouwen
totaal
vrijwilligers
103
157
260
niet-vrijwilligers
89
102
191
totaal
192
259
451
1.3 Analyse De antwoordcategorieën ‘weet niet/geen antwoord’ zijn (mits aangegeven) buiten de analyse gehouden. Indien de percentages niet optellen tot 100 procent, is dit (tenzij anders aangegeven) het gevolg van afrondingsverschillen.
1.4 Leeswijzer De resultaten van het onderzoek worden in de volgende hoofdstukken besproken. Hoofdstuk 2 gaat in op vrijetijdsbesteding en de motieven om geen vrijwilligerswerk te gaan doen. We bespreken in hoofdstuk 3 onder andere enkele achtergrondkenmerken van vrijwilligers en redenen om wel vrijwilligerswerk te gaan doen. Hoofdstuk 4 belicht de beleving en ondersteuningsbehoefte van vrijwilligers. In de bijlage is de vragenlijst van de online enquête opgenomen
2
Hoofdstuk
Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk
2
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk
2. Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk Dit hoofdstuk gaat in op de vrijetijdsbesteding. Wat doen Waterlanders het liefst in hun vrije tijd? En wat zijn redenen voor niet-vrijwilligers om geen tijd aan vrijwilligerswerk te besteden? Deze vragen staan in dit hoofdstuk centraal.
2.1 Vrijetijdsbesteding Vrije tijd kan op veel manieren worden ingedeeld. Om in beeld te brengen waarmee inwoners zich in hun vrije tijd bezighouden is naar vrijetijdsbesteding gevraagd. Bijna iedereen volgt wekelijks het nieuws, kijkt minstens eens per week televisie en zit wekelijks achter de computer. Muziek luisteren, boeken/tijdschriften lezen en wandelen wordt ook veel gedaan. Vrijwilligers delen hun vrije tijd niet heel anders in dan niet-vrijwilligers. Vrijwilligers lezen alleen iets vaker boeken en/of tijdschriften. Tabel 2.1 Top 10 vrijetijdsbesteding (% minstens 1 keer per week) vrijwilligers
niet-vrijwilligers
inwoners
het nieuws volgen
100%
98%
99%
tv-kijken
98%
96%
97%
computeren
97%
95%
96%
muziek/luisteren
83%
83%
83%
boeken/tijdschriften lezen
84%*
76%*
80%
sporten
69%
61%
66%
wandelen
57%
53%
61%
tuinieren
28%
26%
28%
spelletjes doen
28%
26%
27%
studeren/zelfstudie
22%
24%
22%
* significant verschil bij P < 0.5
2.2 Niet-vrijwilligers in beeld Het doen van vrijwilligerswerk is ook een invulling van vrije tijd. Vrijwilligerswerk is werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen of van de samenleving. Vrijwilligerswerk wordt zo genoemd als het voldoet aan de volgende voorwaarden: het is onbetaald, niet verplicht, komt ten goede van anderen of de samenleving en er is sprake van een zekere mate van organisatie.2 Uit de Regionale omnibusenquête Landsmeer, Purmerend, Zeevang en Waterland (2010) blijkt dat 34 procent van de volwassenen van Waterland actief is als vrijwilliger: dit percentage steekt positief af tegen dat van de buurgemeenten, maar ligt wat lager dan het landelijk gemiddelde van 44 procent.3
2 3
VNG, 2010. CBS, 2007.
4
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk
Dit betekent dat dus 66 procent van de inwoners in Waterland geen vrijwilligerswerk doet. In de respons voor deze enquête zijn dat bijna 200 mensen. De drie belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te gaan doen zijn:
1. tijdgebrek vanwege betaald werk of studie (44%); 2. nergens op vast willen leggen (29%); 3. tijdgebrek vanwege intensieve vrijetijdsbesteding (20%).
Andere redenen die genoemd worden als reden om geen vrijwilligerswerk te doen zijn: geen tijd door het gezin (16%), geen tijd door zorg voor buren of familieleden (13%) en geen interesse in vrijwilligerswerk (13%). Uit de toelichting van niet-vrijwilligers blijkt verder dat principiële bezwaren soms een rol spelen of voormalige vrijwilligers vinden dat ze inmiddels voldoende hebben gedaan. Ook een te hoge leeftijd is een reden om geen vrijwilligerswerk te doen. Verder weet 12 procent van de niet-vrijwilligers niet wat de mogelijkheden zijn.
REDENEN OM GEEN VRIJWILLIGERSWERK TE DOEN: “ Al het vrijwilligerswerk hoort betaald te zijn.” “Ik ben al een druk baasje.” “Door onregelmatige uren kan ik me moeilijk ergens anders voor vastleggen.” “Ik heb de afgelopen 40 jaar voor school, buurthuis en clubs vrijwilligerswerk gedaan. -
-
Ik ga nu met mijn camper op stap en geef het stokje door aan anderen.” “Mijn leeftijd ( 78) laat niet toe op regelmatige basis vrijwilligers werk te doen.” “Heb dit altijd gedaan maar na ziekte en overlijden van mijn man nu nog even niet.”
Bijna tweederde deel van de niet vrijwilligers (65 procent) zou wellicht wel vrijwilligerswerk willen doen, voornamelijk in de volgende sectoren: ouderenorganisaties, scholen of jongerenorganisaties. Weinig nietvrijwilligers kunnen voorwaarden noemen die er voor zouden zorgen dat zij wel vrijwilligerswerk zouden gaan doen.
Figuur 2.1 Top 5 sectoren waarin niet-vrijwilligers wellicht vrijwilligerswerk zouden willen doen Ouderenorganisatie (27%)
1
School/onderwijs (24%)
2
Jongerenorganisatie (20%)
3
Bewonerscommissie / buurtvereniging / wijkcommissie (19%)
4 5
Sportvereniging (19%) 5
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk
6
Hoofdstuk
Vrijwilligerswerk in beeld
3
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijwilligerswerk in beeld
3. Vrijwilligerswerk in beeld Dit hoofdstuk gaat eerst in op enkele achtergrondkenmerken van vrijwilligers en de mate waarin inwoners zich verantwoordelijk voelen voor de leefbaarheid. Is het zo dat vrijwilligers zich vaker medeverantwoordelijk voelen voor een goede leefbaarheid? Vervolgens brengen we in beeld hoeveel tijd vrijwilligers aan vrijwilligerswerk besteden, voor welke organisaties en wat de belangrijkste motieven zijn om vrijwilligerswerk te gaan doen.
3.1 Achtergrondkenmerken Inwoners die minstens 12 uur per week werken, zijn minder vaak vrijwilliger dan mensen die (niet of) minder werken. Verder wonen vrijwilligers gemiddeld iets langer in de gemeente dan niet-vrijwilligers. Ook valt op dat er onder de 55plussers ongeveer evenveel vrijwilligers als niet-vrijwilligers zijn. Tabel 3.1 Achtergrondkenmerken vrijwilligers en niet-vrijwilligers vrijwilligers
niet-vrijwilligers
man vrouw
40% 60%
47% 53%
16-34 jaar 35-54 jaar 55 jaar en ouder
8% 31% 61%
12% 29% 59%
betaalde baan minstens 12 uur per week
39%*
53%*
woont minstens 10 jaar in Waterland
89%*
81%*
* significant verschil bij P < 0.5
Vrijwilligers voelen zich ook iets vaker verantwoordelijk voor de leefbaarheid in de eigen woonplaats dan nietvrijwilligers. Logischerwijs zijn vrijwilligers daarom ook vaker actief bij het verbeteren van de leefbaarheid. Zo is een aanzienlijk deel van de vrijwilligers (39 procent) in het afgelopen jaar actief geweest om de eigen woonbuurt te verbeteren. Onder de niet-vrijwilligers is 13 procent van de niet-vrijwilligers actief geweest om de leefbaarheid in de buurt te verbeteren.
Figuur 3.1
8
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijwilligerswerk in beeld
Verantwoordelijkheid voor leefbaarheid in woonplaats 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
34% 48%
65% 48%
vrijwilliger zeker verantwoordelijk
niet vrijwilliger min of meer verantwoordelijk
40%
58%
totaal niet verantwoordelijk
Veel genoemde activiteiten om de leefbaarheid te verbeteren zijn actie voeren of demonstreren tegen ongewenst beleid, zoals tegen een bepaalde busverbinding van het openbaar vervoer of tegen bepaalde bouwplannen. Ook het organiseren van activiteiten in de buurt, het vervullen van een bestuursfunctie bij het dorpshuis of de kerk of het bijwonen van vergaderingen van de dorpsraad zijn genoemde activiteiten die bewoners ondernemen om de leefbaarheid in hun omgeving te verbeteren.
VOORBEELDEN VAN VERBETEREN LEEFBAARHEID: “Ben lid van de actiegroep Hou Marken Mooi. Ben tegen de bouw van de Bennewerf op de gekozen locatie.” “Meegedacht (eigenlijk meer geprotesteerd tegen) herinrichting buurt.” “ Deelnemen aan bijeenkomsten, bijvoorbeeld over verkeer. Betrokken zijn bij lokale politieke partij en zelf opruimen van zerfvuil.”
-
3.2 Tijdbesteding vrijwilligerswerk De meeste vrijwilligers doen hun vrijwilligerswerk minstens eens per week en zijn hier gemiddeld vijf uur per week mee bezig. De inwoners die maandelijks minder tijd aan vrijwilligerswerk spenderen, doen dit gemiddeld 10 uur per maand. Mensen die frequenter vrijwilligerswerk doen besteden hier gemiddeld ook de meeste uren aan. Vrijwilligers verrichten voornamelijk vrijwilligerswerk in de eigen gemeente.
9
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijwilligerswerk in beeld
Tabel 3.2 Gemiddeld aantal keren en uren vrijwilligerswerk vrijwilligers wekelijks
65%
maandelijks
26%
jaarlijks
10%
Gemiddeld aantal uur per jaar 5 uur per week (260 uur per jaar) 10 uur per maand (120 uur per jaar) 83 uur per jaar
van de vrijwilligers verricht vooral binnen eigen gemeente vrijwilligerswerk van de vrijwilligers verricht vooral buiten eigen gemeente vrijwilligerswerk
100%
3.3 In contact gekomen met vrijwilligerswerk De meeste vrijwilligers zijn via het eigen netwerk in aanraking gekomen met het vrijwilligerswerk oftewel via de organisatie of vereniging waarvan zijzelf, hun familie of vrienden lid zijn. Een klein aantal van de vrijwilligers is via hun beroep, via de media of een vrijwilligerscentrale aan het vrijwilligerswerk gekomen. Bij de categorie anders gaat het onder andere om vrijwilligers die zelf contact hebben gezocht met clubs of verenigingen om vrijwilligerswerk te gaan doen. Tabel 3.3 Manieren in contact komen met vrijwilligerswerk (meerdere antwoorden mogelijk) lid van organisatie
45%
familie/vrienden
31%
andere vrijwilligers
31%
de media
7%
betaald werk/beroep
4%
vrijwilligerscentrale/vacaturebank
1%
anders
19%
3.4 Soort vrijwilligerswerk Veel vrijwilligers voeren vrijwilligerswerk uit voor de sportvereniging, kerk of een culturele organisatie. Minder vrijwilligers werken bij de kinderopvang en/of peuterwerk, vakverenigingen, vrouwenorganisaties, hobbyclubs en bewonerscommissies. Verder zijn er vrijwilligers die collecteren voor goede doelen, in de bibliotheek werken of voor de speeltuinvereniging taken uitvoeren.
10
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijwilligerswerk in beeld
Figuur 3.1 Top 5 soort organisatie vrijwilligerswerk Sportvereniging (31%)
1
Kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie (22%)
2
Culturele organisatie (21%)
3
Ouderenorganisatie (15%)
4 5
School/onderwijs (12%)
De top 3 van taken die vrijwilligers verrichten bestaat uit: 1. bestuurlijke taken (37%), 2. coördinerende en/of organiserende taken (27%) en 3. activiteitenbegeleiding (21%).
3.5 Motieven vrijwilligerswerk Waarom doen de vrijwilligers hun werk? Het belangrijkste motief om vrijwilligerswerk te gaan doen is omdat ze zich verdienstelijk willen maken voor anderen. Een tweede belangrijke reden om vrijwilligerswerk te doen, is dat leden van het gezin gebruik maken of lid zijn van de organisatie of vereniging. Ook geven veel vrijwilligers aan dat zij tijd over hebben en nuttig bezig willen zijn. De motieven ‘onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden’, ‘alternatief voor betaald werk’ en ‘opstap naar betaald werk’ spelen een minder grote rol. Tabel 3.4 Belangrijkste motieven uitvoeren vrijwilligerswerk (meerdere antwoorden mogelijk) verdienstelijk willen maken voor anderen
67%
leden van gezin maken gebruik van de organisatie / vereniging
17%
tijd over en nuttig bezig willen zijn
17%
ontplooiing en nieuwe ervaring opdoen
17%
uit levensbeschouwelijke overtuiging
14%
nieuwe contacten leggen
14%
gevraagd en kon niet weigeren
8%
anders
11%
11
Vrijwilligerswerk in Waterland • Vrijwilligerswerk in beeld
REDENEN OM VRIJWILLIGERSWERK TE DOEN: “Dorpshuis is belangrijk en kan alleen bestaan met vrijwilligers, dus vandaar dat ik vrijwilliger ben.” “Ik wil graag iets terug doen voor de maatschappij, voor de mensen die het minder hebben dan ik.” “Ik doe vrijwilligerswerk omdat het gewoon ieders verantwoording is een bijdrage te leveren aan de -
maatschappij” “Ik doe vrijwilligerswerk omdat het leuk is en bijdraagt aan de sociale cohesie.”
12
Hoofdstuk
Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk
4
Vrijwilligerswerk in Waterland • Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk
4. Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk In dit hoofdstuk staan we stil bij de waardering voor het vrijwilligerswerk en de mate waarin vrijwilligers in de gemeente Waterland ondersteund worden. Ook hun eigen inbreng komt aan de orde: kunnen vrijwilligers meebepalen over de uitvoering van het werk? En, wat wordt er gemist in de ondersteuning bij het vrijwilligerswerk?
4.1 Waardering en voldoening Aan de vrijwilligers is een viertal stellingen voorgelegd over de waardering en voldoening van het vrijwilligerswerk. De meerderheid van de vrijwilligers haalt voldoening uit het vrijwilligerswerk en ontvangt waardering voor het werk dat zij doen. In iets mindere mate hebben vrijwilligers het gevoel dat zij trots zijn op het vrijwilligerswerk. Desalniettemin zegt de helft van de vrijwilligers dit gevoel zeker wel te hebben. Verder ziet 21 procent van de vrijwilligers het doen van vrijwilligerswerk als een plicht. Tabel 4.1 Stellingen over ondersteuning bij vrijwilligerswerk (% dat ‘ja, zeker’ heeft geantwoord) 4 vrijwilligers
ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe
70%
ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe
61%
ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe
51%
ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen
21%
4.2 Ondersteuning en inspraak Vrijwilligers kunnen op verschillende manieren ondersteund worden. Te denken valt aan instructies, informatieuitwisseling, beloningen of aan een opleiding. Hoe worden vrijwilligers in Waterland ondersteund? En, in welke mate hebben ze inspraak op het werk dat ze doen? De meerderheid van de vrijwilligers geeft aan te kunnen meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk. Ook is het voor ruim de helft van de vrijwilligers mogelijk ervaringen uit te wisselen met anderen over hun werk. Iets minder dan de helft van de vrijwilligers kan ergens terecht bij vragen of problemen die ze bij het vrijwilligerswerk tegenkomen. Minder vrijwilligers ontvangen ondersteuning op het gebied van kennisdeling. Een meerderheid ontvangt geen duidelijke instructies over de uitvoering van het werk. Ook weet de meerderheid niet hoe zij verzekerd zijn in geval van schade of een ongeval.
4
De categorie ‘weet niet’ is bij deze vraag niet buiten beschouwing gelaten.
14
Vrijwilligerswerk in Waterland • Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk
Tabel 4.2 Stellingen over ondersteuning bij vrijwilligerswerk (% dat ‘ja, zeker’ heeft geantwoord) 5 vrijwilligers
ik kan meebepalen over uitvoering van het vrijwilligerswerk
58%
ik kan met anderen informatie en ervaringen uitwisselen over het vrijwilligerswerk
57%
ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht
46%
ik ontvang duidelijke instructies over uitvoering van het werk
33%
ik weet hoe ik verzekerd ben in geval van schade of ongeval
32%
ik heb een opleiding/training gehad voor het vrijwilligerswerk
17%
Aan de vrijwilligers is ook gevraagd op welke manieren zij op dit moment daadwerkelijk ondersteund worden. De meerderheid van de vrijwilligers zegt geen ondersteuning te ontvangen.
van de vrijwilligers ontvangt geen ondersteuning
Bij de vrijwilligers die wel ondersteuning ontvangen, gaat het veelal om scholing, een vrijwilligersverzekering of onkostenvergoeding.
van de vrijwilligers ontvangt wel ondersteuning
Figuur 4.1 Top 3 ondersteuning onder totaal aantal vrijwilligers scholing/opleiding (14%)
1
vrijwilligersverzekering vanuit de organisatie (14%)
2 3
onkostenvergoeding vanuit de organisatie (11%)
De meerderheid van de vrijwilligers zonder ondersteuning, namelijk 81 procent, zegt geen ondersteuning te missen. Voor sommige vrijwilligers valt er op het gebied van ondersteuning nog wel winst te behalen. Zo heeft een aantal vrijwilligers behoefte aan duidelijke(re) afspraken.
5
De categorie ‘weet niet’ is bij deze vraag niet buiten beschouwing gelaten.
15
Vrijwilligerswerk in Waterland • Beleving en ondersteuning vrijwilligerswerk
VRIJWILLIGERS VRIJW ILLIGERS MISSEN: “Duidelijke afspraken nadat ik mijn collectebus inlever.” “Duidelijke taakverdelingen en meer info over de dagtochten van de Zonnebloem.” “Vaak gebrek aan duidelijkheid door te grote afhankelijkheid van andere vrijwilligers. Het is wanneer veel vrijwilligers moeten samenwerken vaak lastig om een goede organisatie en afspraken te krijgen. Het is bij vrijwilligers vaak zo: ik doe mee tenzij er iets anders tussen komt.” “Het zou wel een beetje gecoördineerder kunnen, maar ja, iedereen is vrijwilliger.” -
De gemeente kan een rol spelen bij het ondersteunen van vrijwilligers. Zelf vinden sommige vrijwilligers dat de gemeente vaker of hogere subsidies moet toekennen aan vrijwilligersorganisaties. Toch moet geld geven geen hoofddoel worden als het om steun vanuit de gemeente gaat, zo blijkt uit de reacties van vrijwilligers. Voorzieningen ondersteunen met raad en daad is volgens sommige vrijwilligers belangrijker. Verder noemen enkele vrijwilligers een vrijwilligersdatabank als een goede aanvulling voor het inschakelen van vrijwilligers.
IDEEËN VOOR ONDERSTEUNING DOOR DE GEMEENTE: “Het besef krijgen dat als mensen zich inzetten voor een club of doel dit ook ten goede komt aan de samenleving.” “Kenbaar maken waar behoefte is aan vrijwilligers.” “Een punt waar organisaties die vrijwilligers zoeken in contact kunnen komen met mensen die vrijwilligerswerk zoeken.” “Benader vrijwilligerswerk niet alleen als 'vrijwilligerswerk', maar als maatschappelijk noodzakelijk en daardoor onmisbare en zeer te waarderen inzet van mensen die zelf nadenken en doen. Wees als gemeente een verzamelplaats van contacten, verbindingen en informatie. Gebruik daarvoor ook website en lokale pers en lokale omroep. Ga op bezoek of laat iemand op bezoek gaan.”
16
bijlagen
Bijlage 1. Vragenlijst Vragenlijst “Meedoen” in Waterland 1. Hoe vaak houdt u zich bezig met onderstaande activiteiten in uw vrije tijd?
Sporten Tv kijken Films kijken Boeken/tijdschriften lezen Het nieuws volgen Computeren Studeren/zelfstudie Muziek luisteren Muziek maken/composeren/instrument bespelen Toneel/theater Tekenen/schilderen/boetseren of op andere manier creatief bezig zijn Wandelen Spelletjes doen (gamen of bordspellen) Tuinieren 2.
3.
(bijna) dagelijks
Eén of meerdere keren per week
Eén of meerdere keren per maand
Eén of meerdere keren per jaar
(bijna) nooit
Hoe lang woont u in gemeente gemeente Waterland?
Minder dan 2 jaar
Tussen de 2 en 5 jaar
Tussen de 5 en 10 jaar
10 jaar of langer
Voelt u zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in uw woonplaats?
Ja, zeker
Min of meer
Nee
Weet niet
4a. Bent u in de afgelopen 12 maanden actief geweest om de leefbaarheid in uw woonbuurt of dorp te verbeteren? (bijvoorbeeld via wijk/dorpsoverleg) Ja Nee ga naar vraag 5
Weet niet ga naar vraag 5
4b. Kunt u toelichten wat u heeft u gedaan (of nog doet) om de leefbaarheid in uw woonbuurt of dorp te verbeteren?
5.
Verricht u één of andere vorm van vrijwilligerswerk? Toelichting: vrijwilligerswerk kan van alles zijn, als het maar: onbetaald is niet verplicht ten goede komt aan anderen of aan de samenleving een zekere mate van organisatie kent Ja
nee ga naar vraag 15
18
6.
Bij wat voor type organisatie verricht u dit vrijwilligerswerk? (meerdere antwoorden mogelijk)
Ouderenorganisatie
Jongerenorganisatie Vrouwenorganisatie Sportvereniging
organisatie voor zorg en dienstverlening kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie
club- en buurthuiswerk / opbouwwerk
kinderopvang peuterwerk
7.
8.
school/onderwijs
actiegroep/belangenorganisatie hobbyclub
anders, namelijk:
Wat voor taken verricht u als vrijwilliger?
Activiteitenbegeleiding Collecteren Barmedewerker/horeca Vervoer Bestuur
Klussen/technisch werk Administratief/financieel/juridisch Coördinatie/organisatie Lesgeven/huiswerkbegeleiding PR & communicatie
Training geven
Onderzoek/advieswerk
Zorg/hulpverlening anders, namelijk:
Wat zijn voor u de twee belangrijkste belangrijkste redenen om vrijwilligerswerk te doen? (meerdere antwoorden mogelijk) mijzelf verdienstelijk maken voor anderen nieuwe contacten leggen voor mijn eigen ontplooiing, nieuwe ervaring opdoen Als opstap naar betaald werk leden van ons gezin maken gebruik van de organisatie waar ik vrijwilliger ben anders, namelijk:
9.
culturele organisatie (incl. muziekverenigingen, koren, e.d.) politieke en/of campagne organisatie vakvereniging bewonerscommissie/buurtvereniging /wijkcommissie
ik heb tijd over en wil toch met iets nuttigs bezig zijn als alternatief voor betaald werk
uit levensbeschouwelijke overtuiging
ik ben gevraagd en kon niet weigeren
uit onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden
Hoeveel uur per week besteedt u gemiddeld (ongeveer) aan uw vrijwilligerswerk? - Indien u wekelijks tijd aan vrijwilligerswerk besteedt dan vult u het gemiddeld aantal uren per week in - Indien u maandelijks tijd aan vrijwilligers werk besteedt dan vult u gemiddeld het aantal uren per maand in - Indien u minder dan eens per maand tijd aan vrijwilligerswerk besteedt dan vult u het gemiddeld aantal uren per jaar in uur per week uur per maand uur per jaar
10.
11.
a. b. c. d. e.
Waar verricht u vrijwilligerswerk?
Vooral in mijn eigen gemeente
Vooral buiten mijn eigen gemeente
De volgende stellingen gaan over de manier waarop u momenteel wordt ondersteund ondersteund bij uw vrijwilligerwerk.
ik ontvang duidelijke instructies over de uitvoering van het werk ik heb een opleiding/ training gehad voor het vrijwilligerswerk ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht ik weet hoe ik ben verzekerd in geval van een ongeval of schade ik kan met anderen informatie en ervaringen over het vrijwilligerswerk uitwisselen
19
ja, zeker
min of meer
nee/ niet
weet niet / n.v.t.
f.
ik kan meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk
12a. Op welke manier wordt u momenteel ondersteund bij uw vrijwilligerswerk? (meerdere antwoorden mogelijk)
12b.
12c.
13.
Scholing/opleiding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
Ik ontvang een onkostenvergoeding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
Ik heb een vrijwilligersverzekering vanuit de gemeente
Ik heb een vrijwilligersverzekering vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
Ik maak gebruik van kinderopvang vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
Ik heb meegedaan aan de landelijke vrijwilligersactie “NL Doet”
Anders, namelijk
Ik ontvang geen ondersteuning
Wat mist u in de ondersteuning? ondersteuning?
Hoe kan de gemeente u beter ondersteunen bij het uitvoeren van uw vrijwilligerswerk?
De volgende stellingen gaan over de waardering en voldoening van het vrijwilligerswerk. ja, zeker
min of meer
nee, zeker niet
weet niet/ n.v.t.
a. b. c. d.
ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe
14.
Op welke manier bent u in contact gekomen met het vrijwilligerswerk dat u op dit moment doet? (meerdere antwoorden mogelijk)
Via familie/vrienden
Als lid van organisatie
Via betaald werk/beroep
Via vrijwilligerscentrale/vacaturebank
Via andere vrijwilligers
Via de media (krant, televisie, internet etc.)
anders, namelijk
15. Wat zijn voor u de belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te doen? (meerdere antwoorden mogelijk) ik heb geen interesse voor vrijwilligerswerk ik weet niet wat de mogelijkheden zijn /het past niet bij mij ik heb er gewoon geen zin in ik weet niet of ik over de capaciteiten beschik om het werk te doen ik heb er geen tijd voor door mijn betaald werk/studie ik wil me nergens op vast leggen ik heb er geen tijd voor omdat mijn gezin veel tijd ik ben er nooit voor gevraagd vraagt ik heb er geen tijd voor omdat ik zorg voor buren, ik mis mogelijkheden voor kinderopvang gezins- of familieleden ik heb er geen tijd voor door intensieve vrijetijdsbesteding (hobby’s en vrienden enz.) anders, namelijk:
20
weet niet
16. Zou u bereid zijn in de nabije toekomst nog (ander) vrijwilligerswerk te doen?
17.
ja, zeker ga naar vraag 18
ja, misschien ga naar vraag 18
nee, zeker niet
Wat zou u motiveren om wel vrijwilligerswerk te gaan doen?
ga naar vraag 19
18. Bij wat voor type organisatie zou u in de toekomst eventueel vrijwilligerswerk vrijwilligerswerk willen verrichten? (meerdere antwoorden mogelijk) Ouderenorganisatie culturele organisatie (incl. muziekverenigingen, koren, e.d.) Jongerenorganisatie politieke en/of campagne organisatie
Vrouwenorganisatie Sportvereniging
organisatie voor zorg en dienstverlening kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie
vakvereniging bewonerscommissie / buurtvereniging /wijkcommissie club- en buurthuiswerk/opbouwwerk
kinderopvang peuterwerk
19. Wat is uw leeftijd?
20. Bent u een vrouw of een man?
Man
Vrouw
21. Wat is uw woonplaats?
Broek in Waterland
Ilpendam
Katwoude
Marken
Monnickendam
Overleek
Purmer
Uitdam
Watergang
Zuiderwoude
anders, namelijk
21
school / onderwijs actiegroep / belangenorganisatie hobbyclub anders, namelijk:
weet ik niet
22. Hoe is uw huishouden samengesteld
Alleenstaand
(echt)paar zonder kinderen
(echt)paar met kinderen, die nog thuis wonen
(echt)paar met kinderen, die niet meer thuis wonen
een ouder met thuiswonende kinderen
Anders
weet niet / wil niet zeggen
23. Wat is uw hoofdbezigheid overdag?
24.
ik heb een betaalde baan voor 12 uur of meer per week
ik heb een betaalde baan voor minder dan 12 uur per week
ik ben scholier / student
ik ben huisvrouw / huisman
ik ben werkzoekend / heb een WWB-uitkering / WAO-uitkering
anders, namelijk
weet niet / wil niet zeggen
Heeft u naar aanleiding van dit onderzoek nog overige opmerkingen?
22
