Gids in Boekenland Handleiding voor de bibliotheek – Groep 5
Colofon Het project Gids in Boekenland is ontwikkeld door:
Cubiss, 2011 Statenlaan 4 5042 RX Tilburg 013 - 46 56 700 www.cubiss.nl
[email protected] Cubiss maakt deel uit van de Brabantse Netwerkbibliotheek
Auteurs: Patrice Matthee, Theek5 Jan van Avezaath, Cubiss Redactie: Redactiebureau C-lot, Rosmalen (Grafische) vormgeving: Ingrid de Jong, Cubiss Drukwerk: Drukkerij Gianotten, Tilburg De inhoud van dit project is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever vermenigvuldigd worden. Gids in Boekenland maakt als project leesbevordering onderdeel uit van Rode Draad. Het leesbevorderingsprogramma Rode Draad is ontwikkeld om concreet invulling te geven aan een structurele samenwerking tussen bibliotheek en onderwijs. Rode Draad brengt leerlingen elk jaar in contact met boeken en lezen. Kijk voor meer informatie op www.cubiss.nl/educatieproducten. © Cubiss, 2012
Inhoudsopgave pagina
1. 1.1 1.2 1.3
Inleiding Leerdoelen Kerndoelen Referentiekader Nederlandse taal
5 5 5 5
2. 2.1 2.2 2.3 2.4
Organisatie Pakket Gids in boekenland Opzet Gids in boekenland Voorbereiding bibliothecaris Suggesties voor het samenstellen van de collectie
6 6 6 6 7
1.
Inleiding In groep 5 zijn leerlingen toe aan het leren kiezen van boeken. De meesten kunnen inmiddels goed lezen, hebben zelf met verschillende soorten boeken kennisgemaakt en gaan meer en meer hun eigen smaak ontwikkelen. Het kiezen van boeken berust op kennis van boeken en op zelfvertrouwen. Kennis van boeken wordt bij leerlingen opgebouwd door ze voor te lezen, genres te introduceren, over boeken te praten, of door een bibliotheekbezoek. Kinderen krijgen zelfvertrouwen als ze worden aangemoedigd en geprezen, en als ouders en leerkrachten interesse tonen. Maar zelfvertrouwen groeit vooral als kinderen zelf met plezier boeken lezen. Veel van de keuzes voor bepaalde boeken die ze op latere leeftijd lezen, komen tot stand omdat een vriend of vriendin het boek heeft aanbevolen. Dit gaat niet vanzelf. Kinderen moeten leren om elkaar boeken aan te bevelen. En daarover gaat Gids in boekenland Gedurende de projectperiode van Gids in boekenland gaan kinderen in gesprek met elkaar over boeken en worden ze elkaars gids bij het maken van keuzes. Een landkaart, wegwijzers en een vragenkompas helpen de leerlingen hierbij. Ook maken ze kennis met verschillende genres en leren ze hoe ze deze kunnen herkennen. De gelezen boeken noteren ze in hun paspoort. Aan het einde van het project kiest elke leerling een favoriet boek. Al deze favoriete boeken samen vormen de basis voor de feestelijke afsluiting van het project: Boekenland, een tentoonstelling in de vorm van een maquette over het kiezen van boeken en het indelen van boeken in bestaande en zelfverzonnen genres.
1.1
Leerdoelen • De leerlingen ervaren hoe ze aan de hand van vragen een gesprek kunnen voeren over boeken. Met het vragenkompas leren ze welke vragen gesteld kunnen worden om gericht te praten over boeken. Zo komt er een dialoog op gang, waarbij de leerlingen zowel interviewer als geïnterviewde zijn. • De leerlingen ervaren dat gesprekken met leeftijdsgenoten van invloed kunnen zijn op het kiezen van boeken. De antwoorden die ze geven op vragen over een boek dat ze gelezen hebben, kunnen andere leerlingen motiveren om dat boek ook te gaan lezen. • De leerlingen lezen tijdens de projectperiode minimaal twee boeken van verschillende genres.
1.2
Kerndoelen Het project Gids in boekenland sluit aan bij een van de Kerndoelen basisonderwijs (2006): Kerndoel 9: de leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten.
1.3
Referentiekader Nederlandse Taal Met Gids in boekenland werken de leerlingen aan het bereiken van de referentieniveaus Lezen voor groep 5/6, zoals deze staan beschreven in Leerstoflijnen lezen beschreven (SLO, 2011): • • • •
De leerlingen komen in aanraking met een leesomgeving. De leerlingen werken aan de leestaak: lezen van of luisteren naar verhalen. De leerlingen komen in aanraking met verschillende onderwerpen in boeken. De leerlingen komen in aanraking met verschillende tekstkenmerken en structuren. 5
• De leerlingen komen in aanraking met verschillende stijlen in boeken en met de relatie tussen tekst en beeld. • De leerlingen breiden hun leestechniek en woordenschat uit. • De leerlingen werken verder aan het begrijpen en interpreteren van teksten. • De leerlingen leren om te praten over boeken en om hun voorkeuren te verwoorden en te motiveren. • De leerlingen breiden hun kennis en vaardigheden uit met betrekking tot het kiezen van boeken en het vinden van informatie over boeken.
2.
Organisatie
2.1
Pakket Gids in boekenland De school ontvangt van de bibliotheek een pakket met de volgende materialen: • 1 landkaarten op A0 formaat. • 1 vellen met 10 wegwijzers. • 30 paspoorten. • Stempel. • Kompas met vragen. • Bibliotheekcollectie met 40 boeken (zie paragraaf 2.3). • Handleiding voor de leerkracht
2.2
Opzet Gids in boekenland Aan de hand van een landkaart wordt geïntroduceerd hoe de leerlingen boeken kunnen kiezen. Ook maken ze kennis met verschillende genres en leren ze hoe ze deze kunnen herkennen. De leerlingen worden uitgenodigd om boeken mee te brengen, deze te lezen en er met elkaar over te praten. Dit laatste doen ze met behulp van het kompas met vragen. Gedurende vijf tot zes weken gaan de leerlingen hiermee aan de slag. De gelezen boeken noteren ze in hun paspoort. De leerlingen schrijven daar in één woord bij wat ze van het boek vinden. Ook geven ze aan binnen welk genre het boek past. Dit mag een bestaand (sub)genre zijn, maar de leerlingen mogen ook zelf genres verzinnen. Door middel van een stempel geven de leerlingen vervolgens aan dat ze het boek gelezen hebben. Aan het einde van het project kiezen de leerlingen hun favoriete boek. Van deze boeken wordt een tentoonstelling gemaakt in de vorm van een maquette: Boekenland. Boeken van hetzelfde genre vormen hierin een dorp. Op de maquette Boekenland is door middel van wegwijzers zichtbaar welke mogelijkheden er zijn om boeken te kiezen.
2.3
Voorbereiding bibliothecaris De school ontvangt bij Gids in Boekenland een collectie van 40 boeken. Maak een evenwichtige verdeling in de collectie van recreatieve boeken, kinderjuryboeken, griffelboeken en verhalende informatieve boeken.
6
In verband met de zeven dorpen op de landkaart (elk genre heeft een eigen dorp) zorgt de bibliothecaris in ieder geval voor drie boeken per dorp. De genres (dorpen) op de landkaart zijn: 1. Detective. 2. Dieren. 3. Griezelverhaal. 4. Humor. 5. School. 6. Sport. 7. Sprookjes. De overige boeken mogen uit andere genres gekozen worden. Deze zullen door de leerlingen bij een zelfverzonnen genre geplaatst worden – op een van de drie bouwplaatsen op de landkaart – of worden ondergebracht bij een van de zeven genres die hiervoor genoemd zijn. Mocht dit laatste het geval zijn, dan wordt het boek vanuit het oogpunt van de bibliothecaris verkeerd geplaatst. Een sprekend voorbeeld van de enigszins arbitraire indeling die de bibliotheek hanteert. Immers, een goed boek past in meerdere genres of is niet te vangen met één genreaanduiding. Dit is een van de onderdelen waar Gids in boekenland over gaat. 2.4
Suggesties voor het samenstellen van de collectie In deze paragraaf vindt u enkele suggesties voor het samenstellen van de bibliotheekcollectie. Allereerst wordt er een lijst gegeven met boektitels die vallen onder de genres op de landkaart, gevolgd door een lijst met de laatste twaalf bekroonde boeken van de Kinderjury (teruggerekend vanaf 2011) en een lijst met de laatste twaalf boeken die zijn bekroond met een Gouden Griffel (teruggerekend vanaf 2011). Voor wat betreft de Griffels: op Bekroonde boeken sinds 1954 van de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) staan ook de Zilveren Griffels en de Vlag & Wimpels. Uiteraard zeer interessante titels om te selecteren. Op de Gouden Griffellijst staan boeken die te moeilijk zullen zijn voor de leerlingen. Sommige van deze boeken zijn wel geschikt om voor te lezen. Op alle lijsten is aangegeven of het een informatief boek is of een gedichtenbundel. De lijsten onderling zijn niet ontdubbeld. De boeken op de eerste lijst zijn bij de genres geplaatst op basis van de genreplaatsing op Boekenzoeker.org, de website voor kinderen en jongeren om boeken mee te zoeken. Deze website is gemaakt in opdracht van de Nederlandse Taalunie, Stichting Lezen Nederland en Stichting Lezen Vlaanderen en het Focuspunt Jeugdliteratuur. Lijst met boektitels die vallen onder de genres op de landkaart: Genre Detective Davies, Katie Farkas, Victoria Hollander, Vivian den Hooff, Marieke van Hooft, Mieke van Parr, Maria Prins, Ruben Pronto
De grote hamster massamoord Op zoek naar de zeehondendief Spekkie en Sproet en de vreemde ontvoering Jasper Oma verdacht Tonje en de geheime brief Zwerver gezocht Speur je mee? Zoekboek voor jonge detectives
7
Genre Dieren Dumon Tak, Bibi Hof, Marjolijn Kraan, Hanna Kuijer, Guus Noort, Selma Prins, Ruben Vendel, Edward van de
Mikis de ezeljongen Mijn opa en ik en het varken Oma De tuin van Krik Olle Donders! Onze hond is een held Het geheim van de vergiftigde hond Toen kwam Sam
Genre Griezelverhalen Gerard, Hilde Loon, Paul van Loon, Paul van Straaten, Harmen van
Heinrich Ooooh & de zaak van de zwarte zeven Superdolfje Dolfje Sneeuwwolfje Super Jan en het griezelkasteel
Genre Humor Groeneveld, Linda Menten, Tosca Schotveld, Janneke Stanton, Andy
Een olifant op de thee De wraak van Knor Superjuffie! Meneer Gum en de gnomen
Genre School Kirkegaard, Ole Lund Lindelauf, Benny Menten, Tosca Oldenhave, Mirjam Oldenhave, Mirjam
Pudding Tarzan Superhelp! Juffrouw Pots Mees Kees. Een pittig klasje Mees Kees gaat verhuizen
Genre Sport Diks, Fred Duin, Lieke van Funke, Cornelia Hollander, Vivian den Oldenhave, Mirjam Samson, Gideon
De helden van Koen Kampioen Het nieuwe skateboard Mississippi is van mij Hockeydromen Skaten Kunnen meisjes voetballen?
Genre Sprookjes Boets, Jonas Feller, Pieter Huiberts, Marjet Verhelst, Peter Vriens, Jacques
De Grote Boze Wolf (was helemaal niet boos) Grimmie Roodkapje was een toffe meid Het geheim van de keel van de nachtegaal De allerleukste sprookjes van Jacques Vriens
Lijst met de laatste twaalf prijswinnaars Kinderboekenjury (teruggerekend vanaf 2011): • 2011: Kinderboekenjury: Geronimo Stilton: Fantasia V, De Wakkere Muis, 2010 • 2010: Geronimo Stilton: Fantasia IV, De Wakkere Muis, 2009 • 2009: Paul van Loon: Dolfje Sneeuwwolfje, Leopold, 2008 • 2008: Paul van Loon: Weerwolvengeheimen, Leopold, 2007 • 2007: Vivian den Hollander: Spekkie en Sproet en het raadsel van Roderik, 8
Ploegsma, 2007 • 2006: Paul van Loon: Weerwolvenfeest, Leopold, 2006 • 2005: Annie M.G. Schmidt, Fiep Westendorp (tekeningen): Pluk redt de dieren, Querido, 2004 • 2004: Paul van Loon : Weerwolvenbos, Leopold, 2003 • 2003: Jacques Vriens: Meester Jaap maakt er een puinhoop van, Van Holkema & Warendorf, 2002 • 2002: J.K. Rowling: Harry Potter en de Steen der Wijzen, De Harmonie, 2000 (jubileumeditie Kinderboekenjury: stemmen op het beste kinderboek aller tijden) • 2001: Carry Slee: Hokus pokus… plas!, Pimento, 2000 • 2000: Paul van Loon: Volle maan, Leopold, 1999 Lijst met de laatste twaalf Gouden Griffelboeken (teruggerekend vanaf 2011): • 2011: Gouden griffel: Simon van der Geest: Dissus, Querido, 2010 (vanaf negen jaar) • 2010: Daan Remmerts de Vries: Voordat jij er was, Querido, 2009 (vanaf zes jaar) • 2009: Peter Verhelst: Het geheim van de keel van de nachtegaal, De Eenhoorn, 2008 (vanaf 9 jaar) • 2008: Jan Paul Schutten: Kinderen van Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2008 (vanaf 9 jaar; informatief) • 2007: Marjolijn Hof: Een kleine kans, Querido, 2006 (vanaf negen jaar) • 2006: Mireille Geus: Big, Lemniscaat, 2005 (vanaf negen jaar) • 2005: Guus Kuijer: Het boek van alle dingen, Querido, 2005 (vanaf negen jaar) • 2004: Griffel der Griffels: De brief voor de koning, Tonke Dragt Leopold, 1962 (ter gelegenheid van de 50ste Kinderboekenweek; vanaf negen jaar) • 2004: Hans Hagen: De dans van de drummers, Van Goor, 2003 (vanaf negen jaar) • 2003: Daan Remmerts de Vries: Godje, Querido, 2002 (vanaf negen jaar) • 2002: Peter van Gestel: Winterijs, De Fontein, 2001 (vanaf negen jaar) • 2001: Ingrid Godon & André Sollie: Wachten op matroos, Querido, 2000 (vanaf vijf jaar) • 2000: Guus Kuijer: Voor altijd samen, amen, Querido, 1999 (vanaf negen jaar)
• www.boekenzoeker.org Belangrijkste selectiecriterium (leeftijd meestal 8+, soms 9+) • http://web.cpnb.nl/ De Nederlandse Kinderjury: winnaars sinds 1988, selectiecriteria (leeftijdscategorie 6-9 jaar) en de laatste twaalf winnaars (teruggerekend vanaf 2011) • http://web.cpnb.nl/ Griffels en Penselen: bekroonde boeken sinds 1954, selectiecriteria en de laatste twaalf winnaars (teruggerekend vanaf 2011)
9
