Handleiding voor werken met de monitor De Bibliotheek op school

Handleiding voor werken met de monitor De Bibliotheek op school

                                                              Versie  4.0   Oktober  2012     Kees  Broekhof,  Sardes   Thomas  van  Dalen,  Thomas  van  Dalen  Advies

Inhoudsopgave     Stappenplan  ‘Werken  met  de  Monitor  de  Bibliotheek  op  School’       Bijlage  1:  ‘Meedoen  met  de  monitor  –  tekst  bij  de  powerpointpresentatie’     Bijlage  2:  ‘Monitor  de  Bibliotheek  op  school:  feedback  naar  scholen’       Bijlage  3:  leerkrachtenvragenlijst                 Bijlage  4:  leerlingenvragenlijst                  

 

pag.  3   pag.  10   pag.  21   pag.  45   pag.  46  

2  

Stappenplan  ‘Werken  met  de  Monitor  de  Bibliotheek  op  School’  

 

3  

  Voor  wie  is  deze  handleiding  bedoeld?     Deze  handleiding  is  in  de  eerste  plaats  bedoeld  voor  de  monitorcoördinator.  De   monitorcoördinator  is  degene  in  de  bibliotheek  die  in  het  kader  van  de  Monitor  de   Bibliotheek  op  School  het  contact  onderhoudt  met  de  schooldirectie.  Het  is  vaak  ook   degene  die  het  van  de  school  voorbereidt  op  het  werken  met  de  monitor  en  die  het  team   van  de  school  informeert  over  de  resultaten.  Daarover  gaat  deze  handleiding.       De  handleiding  is  ook  bedoeld  voor  de  leesconsulent.  Zij  is  verantwoordelijk  voor  het   uitvoerende  werk  rond  de  monitor.  Zij  werkt  direct  samen  met  het  team  van  de  school.   Afhankelijk  van  de  afspraken  over  de  taakverdeling,  kan  ook  zij  degene  zijn  die  het  team   informeert  over  de  monitor  en  de  resultaten.  Als  de  bibliotheek  samenwerkt  met  een   groot  aantal  scholen,  ligt  het  voor  de  hand  dat  de  contacten  met  het  team  niet  alleen  zijn   voorbehouden  aan  de  monitorcoördinator.     Om  hun  functie  goed  te  vervullen  hebben  de  monitorcoördinator  en  de  leesconsulent   beiden  een  goede  kennis  nodig  van  het  werken  met  de  monitor.       Vooraf  (Fase  0)  Voorbereiding  in  de  bibliotheek     Steun  van  je  eigen  directeur   Deelnemen  aan  de  monitor  is  een  beleidsbeslissing:  het  betekent  dat  de  bibliotheek   doelbewust  en  doelgericht  gaat  investeren  in  de  samenwerking  met  het  onderwijs.   Verzeker  je  ervan  dat  deze  beslissing  op  het  directieniveau  van  de  bibliotheek   ondersteund  wordt.       Organisatie  in  de  bibliotheek   Welke  functie  je  als  monitorcoördinator  vervult  in  de  bibliotheek  hangt  af  van  de   organisatie  binnen  de  bibliotheek.  Mogelijk  ben  je  Educatief  Specialist  of  een   leesconsulent.  Vaak  is  de  monitorcoördinator  een  functionaris  met  een  HBO-­‐opleiding.     Hoe  dan  ook,  jij  bent  degene  die  het  werken  met  de  monitor  coördineert.  Als  er   meerdere  mensen  vanuit  de  bibliotheek  betrokken  zijn  bij  het  werken  met  de  monitor,   ben  jij  degene  die  dit  werk  coördineert,  de  voortgang  volgt  en  bijstuurt  waar  nodig.  Je   hebt  contact  met  de  bibliotheekdirectie,  de  schooldirectie  en  de  leesconsulenten  die   verantwoordelijk  zijn  voor  het  uitvoerende  werk  rond  de  monitor.       Fase  1  Scholen  werven,  uitvoering  voorbereiden     Rugdekking:  bespreking  met  de  directie  en  de  taal-­‐/leescoördinator1  van  de   school   Bespreek  de  deelname  aan  de  monitor  met  de  directie  van  de  school.  Leg  het  belang  van   de  monitor  uit  en  geef  aan  wat  er  van  de  leerkrachten  en  de  leerlingen  zal  worden   verwacht.  Zeg  dat  het  niet  om  iets  eenmaligs  gaat,  maar  om  een  meting  die  jaarlijks  in   het  hele  land  plaatsvindt.  Benadruk  dat  de  monitor  het  mogelijk  maakt  om  effectiever  en                                                                                                                   1  Sommige  scholen  hebben  een  taalcoördinator,  sommige  een  leescoördinator,  sommige  een  combinatie   van  beiden.  Voor  het  leesgemak  gebruiken  we  verder  in  deze  tekst  de  term  leescoördinator.    

 

4  

efficiënter  samen  te  werken.  Vraag  ruimte  om  dit  op  een  vergadering  toe  te  lichten.  Je   hebt  hiervoor  anderhalf  uur  nodig.     De  leescoördinator  is  een  nuttige  schakel  naar  het  team  van  de  school.  Zij  kent  de   leerkrachten  goed  en  heeft  veel  contact  met  hen.  Maak  daar  gebruik  van.  Bespreek  hoe   jullie  de  taken  rond  de  monitor  verdelen  en  wat  jullie  gezamenlijk  oppakken.  Zij  kan   bijvoorbeeld  gemakkelijk  aan  informatie  komen  over  het  lesrooster  (nodig  voor  de   vragenlijst  over  beleid).  Ook  kan  de  steun  van  de  leescoördinator  handig  zijn  als  het   team  zich  gereserveerd  mocht  opstellen  bij  de  introductie  van  de  monitor  of  bij  de   rapportage.  De  eindverantwoordelijkheid  rond  het  werken  met  de  monitor  ligt  bij  jou,   als  specialist  op  het  gebied  van  bibliotheekwerk  en  onderwijs.  Laat  je  expertise   zelfbewust  zien  tijdens  je  presentaties.     TIP:  Als  de  school  nog  niet  ‘toe  is’  aan  de  monitor,  houd  dan  eerst  een  aparte  presentatie   over  het  effect  van  vrij  lezen  op  de  taalontwikkeling.  Gebruik  hiervoor  de  brochure  Meer   lezen,  beter  in  taal  (Kunst  van  Lezen)  en  de  gelijknamige  powerpointpresentatie   (www.kunstvanlezen.nl).       Draagvlak:  presentatie  bij  teamvergadering   Dit  is  een  belangrijk  moment.  Als  deze  bijeenkomst  goed  verloopt,  worden  de   leerkrachten  enthousiast  voor  de  monitor  en  zijn  ze  bereid  om  eraan  mee  te  werken.       Voorbereiding:     • Lees  het  artikel  ‘Relaties  tussen  leesgedrag  en  Cito-­‐scores  van  kinderen’  van   Denise  Kortlever  en  Jeroen  Lemmens  grondig  en  kopieer  het  voor  de   leerkrachten.     • Neem  de  powerpointpresentatie  ‘Meedoen  met  de  monitor’   (www.kunstvanlezen.nl)  door  en  bereid  de  toelichting  bij  de  dia’s  voor.  Gebruik   hiervoor  de  bijlage  1  ‘Meedoen  met  de  monitor  –  tekst  bij  de   powerpointpresentatie’  bij  deze  handleiding.  Pas  de  powerpointpresentatie   desgewenst  aan  volgens  je  eigen  inzichten.   • Vul  de  ontbrekende  gegevens  in  de  powerpointpresentatie  in:  drie  voorbeelden   van  de  samenwerking  met  de  bibliotheek  (zie  de  betreffende  dia).   • Bedenk  samen  met  je  leesconsulent(en)  hoe  jullie  de  gegevensverzameling  willen   plannen.  Plan  ruim  binnen  de  tijd  waarin  de  monitor  openstaat.  Zorg  ervoor  dat   er  nog  tijd  over  blijft  om  uit  te  lopen.  Het  is  aan  te  raden  de  afronding  van  het   beantwoorden  van  de  vragenlijsten  te  plannen  voor  de  kerstvakantie.  Je  kunt  dan   na  de  kerstvakantie  desnoods  nog  wat  uitlopen.   • Kopieer  de  vragenlijsten  voor  leerlingen  en  leerkrachten  voor  de  leerkrachten.       Uitvoering   • Laat  de  directeur  het  onderwerp  introduceren.  Hij/zij  benadrukt  het  belang  van   de  monitor  en  spreekt  de  verwachting  uit  dat  de  leerkrachten  hier  graag  hun   medewerking  aan  zullen  verlenen.     • Licht  de  dia’s  toe  met  behulp  van  de  bijlage  1  ‘Meedoen  met  de  monitor  –  tekst  bij   de  powerpointpresentatie’  bij  deze  handleiding.   • Verzamel  tijdens  de  vergadering  de  email-­‐adressen  van  de  leerkrachten  die  de   leerkrachtenvragenlijst  gaan  invullen.        

5  

Vervolg   • Geef  de  email-­‐adressen  door  aan  de  leesconsulent.  Zij  is  verantwoordelijk  voor  de   gegevensverzameling  op  school.     • Geef  de  leesconsulent  het  advies  om  de  email-­‐adressen  eerst  te  checken  door  alle   adressen  een  bericht  te  sturen  met  de  inhoud:  Beste  leerkracht,  je  ontvangt  dit   bericht  van  de  bibliotheek  om  te  controleren  of  je  emailadres  correct  is.  Graag   direct  reageren  door  op  deze  email  antwoorden  met  ‘OK’.     • Bespreek  met  de  leesconsulent  de  planning  van  de  gegevensverzameling.       Gegevens  invoeren  met  het  dashboard  voor  de  monitorcoördinator     Aanmelding  door  monitorcoördinator   • De  voorbereiding  van  de  afname  van  de  monitor  start  met  het  aanmelden  van  de   bibliotheek  door  de  monitorcoördinator.  Dit  verloopt  via  een  online   registratieformulier.   • De  bibliotheken  die  zich  al  voor  15  oktober  hadden  aangemeld  bij  Nicolien  de   Pater  ontvangen  op  22  oktober  per  e-­‐mail  de  link  naar  het  registratieformulier.     • Nieuwe  deelnemers  (die  nog  geen  link  ontvingen  van  Nicolien  de  Pater)  kunnen   zich  rechtstreeks  melden  via  deze  link:   https://www.desan.nl/net/MonitordeBibliotheekopschool2.0/Account/Registra tie.aspx   • Je  voert  de  gegevens  van  de  bibliotheek  (naam  en  plaats)  in  en  jouw  eigen  naam   en  e-­‐mailadres.  Na  het  opslaan  van  deze  gegevens  ontvang  je  automatisch  een   bevestiging  via  het  e-­‐mailadres  dat  is  opgegeven.   • Let  op:  er  kan  zich  maar  een  monitorcoördinator  per  bibliotheek  aanmelden.  En  het   emailadres  van  de  monitorcoördinator  kan  daarna  niet  meer  via  de  portal  worden   aangepast2.  Het  is  dus  zaak  om  intern  goed  af  te  spreken  wie  deze  rol  op  zich  neemt   en  wie  deze  aanmelding  verzorgt.     • In  de  bevestiging  staan  de  gegevens  die  je  hebt  ingevoerd.  Ook  worden   belangrijke  aanvullende  instructies  gegeven  voor  het  vervolg.  Deze  handleiding   wordt  meegestuurd  als  bijlage.  Bewaar  deze  e-­‐mail  goed.  Eventueel  is  de   handleiding  ook  te  vinden  op  de  website  van  Kunst  van  Lezen.   • Via  de  link  komt  je  op  de  eigen  beheerpagina  van  de  monitorcoördinator.  Je  krijgt   dan  een  venster  te  zien  waarop  je  je  wachtwoord  moet  wijzigen.  Dit  is  verplicht.   Dit  wachtwoord  moet  uit  minimaal  8  tekens  bestaan,  minimaal  1  hoofdletter,  1   kleine  letter  en  1  cijfer.  Onthoud  het  nieuwe  wachtwoord  goed  en  zorg  dat  je  het   altijd  weer  kunt  achterhalen.     Toevoegen  scholen  en  leesconsulenten   • Via  de  beheerpagina  kun  je  het  verdere  proces  voorbereiden.     • Het  tabblad  ‘Algemeen’  geeft  je  de  mogelijkheid  om  eventuele  foutjes  in  de  naam   van  de  bibliotheek,  de  plaats  of  je  naam  te  corrigeren.     • Via  het  tabblad  ‘Scholen’  vul  je  de  gegevens  van  de  scholen  uit  het  werkgebied   van  jouw  bibliotheek  in  die  deel  gaan  nemen  aan  de  monitor.  Klik  op   "Toevoegen":  je  kunt  dan  vervolgens  linksboven  zoeken  naar  een  school  door  een                                                                                                                   2  Als  het  e-­‐mailadres  van  de  monitorcoördinator  moet  worden  aangepast  stuur  je  een   email  met  dit  verzoek  naar  [email protected].    

6  

BRIN-­‐code,  naam  van  een  vestiging  en/of  een  plaatsnaam  te  typen.  De  rest  van  de   gegevens  wordt  dan  automatisch  aangevuld.     • Naast  de  gegevens  van  de  school  vul  je  de  gegevens  van  de  leesconsulent  in  die  op   deze  school  werkzaam  is.  Het  systeem  vraagt  hierbij  om  naam,  achternaam,   emailadres  en  telefoonnummer.  Als  je  alles  correct  hebt  ingevuld  klik  je  op   ‘opslaan’.  Hierna  kun  je  via  de  knop  ‘toevoegen’  weer  de  volgende  school   invoeren.  Dit  gaat  op  dezelfde  manier.     • Let  op!  Als  een  school  meerdere  vestigingen  kent  moeten  deze  apart  worden   ingevoerd.  Gebruik  hiervoor  het  tabblad  “Scholen”   • Controleer  via  het  tabblad  ‘Uitnodigen’  of  de  gegevens  van  de  scholen  en  de   gegevens  van  de  leesconsulenten  correct  zijn  ingevoerd.  Eventuele  correcties  kun   je  weer  doorvoeren  via  het  tabblad  ‘Scholen’.     De  monitorcoördinator  nodigt  de  leesconsulenten  uit   • Als  alle  gegevens  kloppen  en  als  de  leesconsulenten  er  klaar  voor  zijn  kun  je  via   het  tabblad  ‘Uitnodigen’  de  uitnodigingen  versturen  aan  de  leesconsulenten.  Om   dat  te  doen  druk  je  op  het  e-­‐mail-­‐icoontje  dat  achter  de  gegevens  van  de  school   en  de  leesconsulent  is  te  zien.  Zodra  je  hier  op  hebt  gedrukt  wordt  de  tekst  “Niet   uitgenodigd”  vervangen  door  het  tijdstip  van  verzending.  Je  kunt  de  e-­‐mail  aan  de   leesconsulent  later  opnieuw  sturen  door  nogmaals  op  het  e-­‐mail-­‐icoontje  te   drukken.   • Let  op:  het  uitnodigen  van  de  leesconsulenten  kan  op  elk  gewenst  moment   plaatsvinden.  Je  hoeft  dat  niet  meteen  te  doen.  Je  kunt  wachten  tot  een  goed  en   logisch  moment.  Bijvoorbeeld  nadat  de  leesconsulenten  een  eerste  instructie  van   je  hebben  ontvangen.     Gegevens  invoeren  met  het  dashboard  voor  de  leesconsulent     Aanmelding  van  leerkrachten  en  groepen   • Nadat  dat  de  monitorcoördinator  op  de  verzendknop  ontvangt  de  leesconsulent   een  e-­‐mail.  Via  de  link  in  de  e-­‐mail  ga  je  naar  de  eigen  beheerpagina  van  de   leesconsulent.  Je  krijgt  dan  een  venster  te  zien  waarop  je  je  wachtwoord  moet   wijzigen.  Dit  is  verplicht.  Onthoud  het  nieuwe  wachtwoord  goed  en  zorg  dat  je  het   altijd  weer  kunt  achterhalen.   • Voor  iedere  school  waarvoor  je  aangemeld  wordt  krijg  je  een  aparte  e-­‐mail.  Het   wachtwoord  waarmee  je  in  moet  loggen  is  gelijk  voor  alle  scholen  die  met   hetzelfde  e-­‐mailadres  zijn  aangemeld.  Dit  wachtwoord  is  dus  gelijk  aan  het   wachtwoord  dat  verstrekt  is  in  de  eerst  ontvangen  e-­‐mail  of  aan  je  nieuwe   wachtwoord  als  je  dat  zelf  al  hebt  aangepast.   • Na  het  inloggen  kom  je  op  de  beheerpagina  terecht  met  de  volgende  drie   tabbladen.   • Het  tabblad  ‘Algemeen”  bevat  algemene  informatie  over  school  en  leesconsulent,   deze  gegevens  kunnen  niet  gewijzigd  worden.  Dat  kan  alleen  de   monitorcoördinator.  Via  het  tabblad  ‘Leerkrachten”  kunnen  groepen  en   leerkrachten  toegevoegd  en  gewijzigd  worden  (niet  verwijderd)  en  uitnodigingen   verstuurd.   • Klik  steeds  op  het  blauwe  kruisje  om  een  docent  toe  te  voegen.  Voer  vervolgens   de  gegevens  van  de  docent  in  (voornaam,  achternaam,  e-­‐mailadres)  en  de  groep  

 

7  

• • •

• •

die  bij  deze  docent  hoort.  Klik  na  het  invoeren  op  opslaan  en  druk  opnieuw  op   het  blauwe  kruisje  voor  de  invoer  van  een  volgende  docent.   Via  het  potlood-­‐icoontje  kun  je  achteraf  wijzigingen  doorvoeren  als  de  gegevens   niet  helemaal  juist  zijn.   Let  op:  nadat  verzending  heeft  plaatsgevonden  voor  een  bepaalde  leerkracht  is   de  groepsnaam  niet  meer  aanpasbaar.   Let  op  bij  het  invoeren  van  de  groepen:  de  groep  kan  op  verschillende  manieren   aangegeven  worden:   o 3  (er  is  1  groep  3  in  de  school)   o 3a  (er  zijn  meerdere  groepen  3  in  de  school,  dit  is  groep  3a)   o V3a  (de  school  heeft  meerdere  locaties  en  dus  ook  meerdere  groepen  3,  dit   is  groep  3a  op  locatie  V)   Het  speciaal  onderwijs  is  vaak  anders  ingedeeld,  daarom  kun  je  hier  alleen  kiezen   vooronderbouw,  middenbouw  of  bovenbouw.     Let  op  dat  je  verschillende  aanduidingen  voor  groepen  niet  door  elkaar  gebruikt.   Dit  in  verband  met  rapportagedoeleinden  achteraf.    

    Fase  2  Uitvoering     Leerkrachten  uitnodigen   • Als  alle  gegevens  van  de  leerkrachten  en  hun  groepen  kloppen  en  als  de   leerkrachten  er  klaar  voor  zijn  kun  je  via  het  tabblad  ‘Leerkrachten’  de   uitnodigingen  versturen.  Om  dat  te  doen  druk  je  op  het  e-­‐mail-­‐icoontje  dat  achter   de  gegevens  van  de  docent  en  de  groep  is  te  zien.  Zodra  je  hier  op  hebt  gedrukt   wordt  de  tekst  “Niet  uitgenodigd”  vervangen  door  het  tijdstip  van  verzending.  Je   kunt  de  e-­‐mail  aan  de  leerkracht  later  opnieuw  sturen  door  nogmaals  op  het  e-­‐ mail-­‐icoontje  te  drukken.   • Let  op:  het  uitnodigen  van  de  leerkrachten  kan  op  elk  gewenst  moment   plaatsvinden.  Je  hoeft  dat  niet  meteen  te  doen.  Je  kunt  wachten  tot  een  goed  of   logisch  moment.  Bijvoorbeeld  nadat  de  leerkrachten  een  mondelinge   vooraankondiging  van  je  hebben  ontvangen.     Het  invullen  van  de  vragenlijst  voor  leesconsulenten     De  vragenlijst  voor  leesconsulenten  heeft  betrekking  op  de  school  en  de  activiteiten  van   de  leesconsulent  in  het  kader  van  de  samenwerking.  Het  ligt  daarom  voor  de  hand  dat   de  leesconsulent  deze  vragenlijst  invult.       Het  invullen  van  de  vragenlijst  gebeurt  in  twee  fasen:   1. voorbereiden  (gegevens  verzamelen)   2. invullen     1.  Voorbereiden   Om  de  vragenlijst  goed  te  kunnen  invullen,  is  het  nodig  dat  de  leesconsulent  vooraf  de   volgende  informatie  verzamelt:   1. aantal  uitleningen  uit  de  schoolbibliotheek  van  het  afgelopen  jaar,  totaal  voor  de   school  en  per  groep  vanaf  groep  4   2. informatie  uit  het  lesrooster  van  de  school  (aantal  ingeroosterde  uren  voor   vrij/stillezen,  voorlezen,  boekenkring,  boekintroducties)      

8  

3. aantal  uitleningen  uit  de  openbare  bibliotheek  en  via  digitaal  reserveren  (zoals   boek1boek)  over  het  afgelopen  jaar,  totaal  (voor  alle  leerlingen  van  de  school)  en   per  groep  vanaf  groep  4     4. aantal  leerlingen  dat  lid  is  van  de  openbare  bibliotheek;  en  het  aantal  van  hen  dat   nullener  is.    

  HOE  KOM  JE  AAN  UITLEENGEGEVENS?     Vraag  ondersteuning  van  de  provinciale  helpdesk  bij  het  invoeren  en  traceren  van   leerlinggegevens.  Leerlingen  worden  traceerbaar  gemaakt  in  het  uitleensysteem  d.m.v.   toevoeging  van  een  schoolcode  en  jaargroep  in  een  leeg  veld.  Ieder  systeem  is  anders  en   ook  de  regels  in  iedere  regio/provincie  zijn  anders.  Zoek  daarom  contact  met  de   helpdesk  in  de  eigen  provincie  of  de  provinciaal  coördinator  de  Bibliotheek  op  school.       Hieronder  zijn  alle  vragen  van  de  vragenlijst  voor  leesconsulenten  opgenomen.  Het  is   aan  te  raden  om  de  vragen  vooraf  door  te  spreken  met  de  leescoördinator.       1. Door  wie  wordt  deze  enquête  ingevuld  (vooringevuld:  naam,  email,  telefoon   leesconsulent;  naam  leescoördinator)   2. Hoeveel  leerlingen  heeft  de  school  (aantal  leerlingen;  aantal  groepen)   3. Is  er  een  schoolbibliotheek  aanwezig  in  de  school?   4. Maakt  de  school  gebruik  van  de  mogelijkheid  om  leerlingen  digitaal  boeken  te   laten  reserveren,  die  vervolgens  op  school  worden  bezorgd  (zoals  boek1boek)?   5. Maakt  de  school  gebruik  van  het  lenen  van  collecties  (zoals  project-­‐  of   themacollecties)?   6. Uit  hoeveel  boeken  bestaat  de  collectie  van  de  schoolbibliotheek?   7. Welk  percentage  van  de  collectie  van  de  schoolbibliotheek  wordt  jaarlijks   vervangen?   8. Wanneer  is  de  schoolbibliotheek  open?   9a.  Hoeveel  uur  per  week  is  de  schoolbibliotheek  geopend?   9b.  Hoeveel  uitleningen  hebben  er  in  de  schoolbibliotheek  plaatsgevonden  in  de  

periode  van  november  vorig  jaar  tot  november  dit  jaar  (totaal  voor  de  hele  school   en  per  groep,  vanaf  groep  4)?   9c.  Hoeveel  leerlingen  zijn  lid  van  de  openbare  bibliotheek?   9d.  Hoeveel  boeken  hebben  zij  in  de  openbare  bibliotheek  geleend  in  de  periode   van  november  vorig  jaar  tot  november  dit  jaar  (totaal  voor  de  hele  school  en  per   groep  vanaf  groep  4)?  

 

9  

9e.  Hoeveel  van  de  leerlingen  die  lid  zijn  van  de  openbare  bibliotheek  zijn   nulleners?   9f.  Hoeveel  uitleningen  hebben  er  via  digitaal  reserveren  plaatsgevonden  (zoals   boek1boek)  in  de  periode  van  november  vorig  jaar  tot  november  dit  jaar?   9. Hoeveel  betaalde  uren  per  week  werkt  de  leesconsulent  gemiddeld  voor  deze   school?   10. Wat  is  het  hoogste  opleidingsniveau  dat  de  leesconsulent  heeft  afgerond?   11. Heeft  de  leesconsulent  voor  de  functie  in  de  schoolbibliotheek  bijscholing   gevolgd?   12. Hoeveel  uren  per  week  zijn  er  gemiddeld  beschikbaar  voor  de  taak  van   leescoördinator?   13. De  activiteiten  van  de  leesconsulent  op  school  bestaan  uit:  (lijst)   14. De  activiteiten  van  de  leescoördinator  op  school  bestaan  uit:  (lijst)   15. Beschikt  de  school  over  een  leesplan?   16. Zijn  alle  leerkrachten  op  de  school  op  de  hoogte  gesteld  van  de  doelstellingen  van   het  leesplan?   17. Wordt  het  leesplan  jaarlijks  geëvalueerd?   18. Wie  is/zijn  verantwoordelijk  voor  de  volgende  aspecten  van  het  leesplan  (lijst)?   19. Hoeveel  uren  per  week  zijn  ingeroosterd  voor  de  volgende  activiteiten  in  de   groepen  (voorlezen,  stillezen,  boekenkring,  boekintroductie)?   20. De  school  participeert  in  de  volgende  leesbevorderingsprogramma’s:  (lijst)     2.  Invullen   Na  de  voorbereiding  kunnen  de  gegevens  ingevuld  worden  op  de  vragenlijst.  Hiervoor   gelden  de  volgende  instructies:   • Houd  de  verzamelde  informatie  bij  de  hand.   • Gebruik  de  link  die  is  vermeld  in  de  uitnodigingsmail.     • Klik  op  ‘Monitor  de  Bibliotheek  op  school’   • Vul  de  vragenlijst  in.   De  leesconsulent  kan  op  ieder  gewenst  moment  stoppen  en  afsluiten  en  dan  op  een  later   moment  verder  gaan  met  invullen.       Monitoren   Vanaf  het  moment  waarop  de  scholen  aan  de  slag  kunnen  met  de  vragenlijsten  voor   leerkrachten  en  leerlingen,  kun  je  de  voortgang  van  het  invullen  volgen  via  het   dashboard.       Het  dashboard  voor  de  monitorcoördinator  

 

10  

Tussentijds  kan  de  monitorcoördinator  via  de  beheerpagina  via  het  tabblad  ‘Voortgang’   in  de  gaten  houden  hoe  de  voortgang  op  hoofdlijnen  verloopt.     Let  op:  aan  dit  tabblad  wordt  tot  na  de  startdatum  van  de  monitor  nog  gewerkt.  Het  is   mogelijk  dat  dit  voor  jouw  bibliotheek  nog  niet  meteen  beschikbaar  is.       Het  dashboard  voor  de  leesconsulent   Tussentijds  kan  de  leesconsulent  via  de  eigen  beheerpagina  via  het  tabblad  ‘Voortgang’   in  de  gaten  houden  hoe  de  op  hoofdlijnen  verloopt.  De  leesconsulent  kan  per  groep  zien   hoeveel  leerlingen  de  lijst  al  hebben  ingevuld.  Ook  kan  de  leesconsulent  zien  hoeveel   leerkrachten  te  vragenlijst  al  hebben  ingevuld.     Let  op:  aan  dit  tabblad  wordt  tot  na  de  startdatum  van  de  monitor  nog  gewerkt.  Het  is   mogelijk  dat  dit  voor  jouw  bibliotheek  nog  niet  meteen  beschikbaar  is.         Fase  3  Terugkoppeling     Rapportage   Rapportage  van  de  gegevens  in  de  monitor  kan  op  verschillende  manieren  plaatsvinden.       1.  standaardrapportage   Ten  eerste  ontvang  je  over  iedere  school  een  standaardrapportage  met  de  belangrijkste   informatie:   • leesmotivatie  per  groep  en  jongens  vs.  meisjes   • leesfrequentie  per  groep   • uitleencijfers  voor  de  hele  school  en  per  groep,  vanaf  groep  4   • leesbevorderende  activiteiten  in  de  klas  per  groep   De  ervaring  laat  zien  dat  je  deze  informatie  voldoende  is  om  goed  inhoudelijk  te   discussiëren  met  het  team  van  de  school  over  gewenste  en  mogelijke  maatregelen  om   het  lezen  op  school  verder  te  stimuleren.       2.  maatwerkrapportage   Je  kunt  zelf  met  de  gegevens  in  de  monitor  een  maatwerkrapportage  voor  de  school   samenstellen.  Je  kiest  dan  bijvoorbeeld  voor  de  onderdelen  waarop  je  samen  met  de   school  beleid  hebt  geformuleerd.  Dat  zijn  de  onderdelen  waarover  je  het  gesprek  wilt   voeren  met  het  team  van  de  school  en  dat  zijn  dan  ook  de  onderdelen  die  je  laat  zien  in   de  rapportage.       In  de  bijlage  2  ‘Monitor  de  Bibliotheek  op  school:  feedback  naar  scholen’  kun  je  lezen   hoe  je  een  maatwerkrapportage  samenstelt.       3.  rapportage  met  geclusterde  gegevens   Je  kunt  vanaf  het  ‘dashboard’  de  gegevens  voor  scholen  laten  clusteren  op  drie   manieren:   • voor  de  scholen  in  je  eigen  werkgebied   • voor  de  scholen  in  de  gemeente   • voor  de  scholen  behorend  bij  een  bestuur   Informatie  over  het  samenstellen  en  gebruik  van  deze  gegevens  volgt  t.z.t.  via  de  site  van   Kunst  van  Lezen.        

11  

Hoe  je  de  resultaten  uit  de  monitor  het  best  kunt  presenteren  aan  het  team  wordt   verderop  in  deze  handleiding  beschreven,  in  bijlage  2:  Monitor  de  Bibliotheek  op  school   -­‐  feedback  naar  scholen       Fase  4  Vervolg     Het  vervolg   Nadat  je  met  het  team  van  de  school  afspraken  hebt  gemaakt  naar  aanleiding  van  de   resultaten  van  de  monitor  volgt  een  periode  waarin  de  afspraken  worden  uitgevoerd.   Houd  in  deze  periode  een  vinger  aan  de  pols  bij  het  team,  eventueel  via  de   leescoördinator.  Loopt  alles  volgens  afspraak?  Zijn  er  tussentijdse  bijeenkomsten  waar   je  met  het  team  een  tussenstand  kunt  opmaken?     Kondig  tijdig  de  volgende  meting  aan,  zodat  iedereen  is  voorbereid.  

 

12  

Bijlage  1:  ‘Meedoen  met  de  monitor  –  tekst  bij  de  powerpointpresentatie’    

 

13  

Vooraf   Hieronder  staan  wat  suggesties  en  achtergronden  bij  de  dia’s.  Maak  hieruit  je  eigen   keuze,  passend  bij  het  kennisniveau  van  de  leerkrachten,  het  reeds  aanwezige  draagvlak   voor  de  monitor  en  de  tijd  die  je  tot  je  beschikking  hebt.  Laat  ook  gerust  dia’s  weg  en   voeg  dia’s  toe  naar  eigen  inzicht.       Het  is  voor  het  eerst  dat  op  basis  van   wetenschappelijk  onderzoek  in   Nederland  een  verband  is   aangetoond  tussen  lezen  en  scores  op   de  Cito-­‐eindtoets.       De  onderzoekers  hebben  gekeken   naar  de  relatie  tussen  het  gebruik   van  media  (boeken,  tijdschriften,   televisie,  internet,  games)  en  de   hoogte  van  de  scores  voor  taal  (alle   onderdelen),  wiskunde,   studievaardigheden  en   wereldoriëntatie.  Alleen  voor  het   lezen  van  boeken  vonden  zij  een  positief  effect  (zij  het,  tegen  verwachting,  niet  op  de   scores  voor  wereldoriëntatie).       Boeken  van  een  hoger  niveau  betekent  in  dit  onderzoek:  boeken  voor  de  hogere   leeftijdscategorie  (dit  is  ook  een  belangrijk  gegeven  voor  de  leesconsulent!).     De  relatie  met  wiskune  wordt  verklaard  doordat  sommen  vaak  veel  taal  bevatten.       N.B.  Je  kunt  niet  zeggen:  als  kinderen  meer  gaan  lezen,  zullen  zij  daardoor  hoger  scoren   op  de  Cito-­‐toets.  Wel  is  het  zo  dat  kinderen  die  veel  lezen,  hoger  scoren.  Het  is  dan  ook   waarschijnlijk  dat  het  lezen  daar  de  oorzaak  van  is,  via  de  groei  van  de  taalontwikkeling.   De  onderzoekers  spreken  van  een  circulair  verband:  veel  lezen  leidt  tot  een  betere   taalontwikkeling  en  dat  leidt  weer  tot  meer  lezen.       Stephen  Krashen  heeft  talloze   onderzoeken  naar  de  effecten  van  vrij   lezen  naast  elkaar  gelegd  en  komt  tot   de  ondubbelzinnige  conclusie  dat  vrij   lezen  een  positief  effect  heeft  op  al   deze  domeinen  van  de   taalontwikkeling.       Zijn  bevindingen  worden   ondersteund  door  het  onderzoek  van   Kortlever  &  Lemmens  (dia  1)  en  door   promotieonderzoek  van  Suzanne  Mol   (To  read  or  not  to  read,  2010).  Mol   heeft  gekeken  naar  de  relatie  tussen  enerzijds  de  taalontwikkeling  (met  name  

 

14  

woordenschat)  en  anderzijds  de  mate  waarin  kinderen  van  jongs  af  aan  is  voorgelezen   en  op  latere  leeftijd  zelf  veel  lezen  in  hun  vrije  tijd.  Mol  gebruikte  gegeven  over  kinderen   vanaf  de  kleutertijd  tot  in  het  hoger  onderwijs.  Het  blijkt  dat  het  lezen  een  cumulatief   effect  heeft:  hoe  meer  er  is  (voor)gelezen,  hoe  groter  de  kans  dat  kinderen  op  latere   leeftijd  een  grote  woordenschat  hebben.  Belangrijk:  Mol  stelde  vast  dat  lezen  ook  bij   zwakke  lezers  een  positief  effect  heeft.         Wat  gebeurt  er  precies  als  wij  lezen?   Laten  we  alleen  eens  kijken  naar  het   aantal  woorden  dat  we  lezen.       Als  je  een  minuut  per  dag  leest,  lees   je  al  meer  dan  100.000  woorden  per   jaar.  Lees  je  een  kwartier  per  dag,   dan  zit  je  ruim  boven  een  miljoen   woorden.  Dat  zijn  overigens  veel   dezelfde  woorden,  want  zoveel   verschillende  woorden  bestaan  niet   eens.       Als  je  dan  berekent  hoe  groot  de   kans  is  dat  je  een  nieuw  woord  tegenkomt  en  hoe  groot  de  kans  is  dat  je  de  betekenis   van  dat  woord  onthoudt  (je  moet  het  meerdere  keren  tegenkomen),  dan  kun  je  een   inschatting  maken  van  het  aantal  woorden  dat  je  verwerft  tijdens  het  vrij  lezen.   Amerikaanse  onderzoekers  hebben  dat  gedaan  en  die  komen  tot  de  volgende  schatting.       Als  je  een  miljoen  woorden  per  jaar   leest,  kun  je  1000  nieuwe  woorden   verwerven.  Je  moet  wel  redelijk  goed   kunnen  lezen  en  de  teksten  moeten   niet  te  makkelijk  en  niet  te  moeilijk   zijn.  Het  onderzoek  van  Kortlever  en   Lemmens  (eerste  dia)  laat  zien  dat  je   het  meest  kunt  verwachten  van   pittige  boeken,  net  iets  boven  niveau.       Vrij  lezen,  op  school  en  thuis,  kan  dus   alleen  al  voor  de   woordenschatontwikkeling  een   sterke  aanvulling  zijn  op  het  woordenschatonderwijs  op  school.                

 

15  

Een  belangrijk  argument  hierbij  is   dat  een  relatief  lichte  investering  op   school  een  sterk  effect  kan  hebben   op  de  taalontwikkeling.  Want  als   kinderen  thuis  veel  gaan  lezen,  gaan   ze  vooruit  op  alle  genoemde   taaldomeinen.  Die  winst  wordt  voor   een  deel  thuis  geboekt  en  daar  heb  je   op  school  veel  plezier  van.     De  samenwerking  tussen  school  en   bibliotheek  is  bij  uitstek  geschikt  om   het  lezen  op  school  en  thuis  een   flinke  impuls  te  geven.        

     

 

  Hoe  ziet  onze  samenwerking  er   momenteel  uit?  We  doen  al  van  alles,   dus  als  het  goed  is  levert  dat  ook  van   alles  op.       [N.B.  Ga  hier  niet  te  lang  op  in,  het   gaat  alleen  even  om  de   gedachtegang,  niet  om  de  projecten   of  diensten  zelf.]            

  Toch  weten  we  niet  precies  wat   onze  samenwerking  oplevert.  Als   we  dat  wel  weten,  kunnen  we  ook   gerichter  werken  aan  het  stimuleren   van  het  lezen  door  leerlingen.     Met  de  Monitor  de  Bibliotheek  op   School  kunnen  we  dit  realiseren.          

16  

De  monitor  is  een  digitaal   instrument  op  het  internet  waarmee   we  via  vragenlijsten  een  precies   beeld  krijgen  van  het  lezen  van   leerlingen  en  van  leesbevordering  in   de  klas.       De  bibliotheek  vult  deze  gegevens   aan  met  leencijfers  vanuit  de   bibliotheek,  zodat  we  ook  kunnen   zien  of  daar  ontwikkeling  in  zit.     [N.B.  Je  kunt  hier,  afhankelijk  van   hoe  de  school  gewend  is  aan   opbrengstgericht  werken,  aangeven  dat  de  gegevens  uit  de  monitor  het  mogelijk  maken   om  opbrengstgericht  te  werken  aan  de  samenwerking  tussen  school  en  bibliotheek.  Net   als  bij  het  opbrengstgericht  werken  in  de  school,  gaat  het  ook  hier  om  een  cyclisch   proces,  waarbij  je  op  basis  van  resultaatgegevens  je  aanpak  geregeld  (jaarlijks)   evalueert  en  bijstelt.  Scholen  die  opbrengstgericht  werken  zijn  meestal  gewend  om  zo’n   cyclus  twee  of  drie  keer  per  jaar  te  doorlopen.  De  cyclus  voor  de  samenwerking  met  de   bibliotheek  zou  een  keer  per  jaar  doorlopen  worden.  Niet  vaker,  want  dat  zou  teveel   vragen  van  de  leerlingen  en  de  leerkrachten  die  de  vragenlijsten  moeten  invullen.         De  vragenlijsten  zijn  zo  kort   mogelijk  gehouden.       De  procedures  rond  het  invullen   komen  straks  nog  aan  bod.  Laten  we   nu  even  een  paar  voorbeelden   bekijken  van  de  vragenlijsten  zelf.   Eerst  de  leerlingen.                   Dit  is  het  scherm  waarop  de   leerlingen  binnenkomen.  De   leerkracht  krijgt  hiervoor  een  link   toegestuurd,  zodat  zij  het  scherm   voor  de  leerlingen  kan  klaarzetten.              

 

17  

De  vragen  zijn  allemaal   meerkeuzevragen.  Het  blijkt  dat   leerlingen  die  over  het  algemeen   goed  zelfstandig  kunnen   beantwoorden.       Leerlingen  in  groep  4  vinden  dit   soms  wel  lastig.  Het  is  misschien   handig  om  te  bekijken  of  die  hulp   kunnen  krijgen,  bijvoorbeeld  van   oudere  leerlingen  of  van   ouders/vrijwilligers.  Je  zou  ook   kunnen  kijken  of  de  leerlingen  in   groep  4  allemaal  tegelijk  aan  de   computer  de  vragen  kunnen  beantwoorden,  onder  leiding  van  de  leerkracht,  die  de   vragen  voor  de  leerlingen  toelicht.       [N.B.  Het  is  aan  te  raden  om  de  ondersteuning  voor  groep  4  vooraf  met  de  directeur  of   leescoördinator  te  bespreken,  zodat  je  hier  direct  met  een  oplossing  kunt  komen.]       Dit  is  het  scherm  waarop  de   leerkrachten  binnenkomen.  Het  is   de  bedoeling  dat  voor  iedere  groep   een  leerkracht  de  vragenlijst  invult.   Dus  als  je  een  duo-­‐partner  hebt,   moet  je  even  afspreken  wie  dit  gaat   doen.  Het  is  belangrijk  dat  je  wel   samen  de  vragen  doorneemt,  zodat   er  een  representatief  beeld  voor   jullie  groep  wordt  gegeven.       [N.B.  Je  kunt  hier  al  aankondigen   dat  je  straks  de  email-­‐adressen  van   de  leerkrachten  zult  verzamelen.]       Dit  is  een  van  de  vier  vragen  voor   leerkrachten.       Je  ziet  wel  dat  het  invullen  niet  veel   tijd  hoeft  te  kosten.       [N.B.  Als  hier  vragen  komen  over   terminologie,  bijvoorbeeld  ‘wat  is   een  boekintroductie’,  ga  daar  dan  op   in  en  zeg  erbij  dat  de  vragenlijst  ook   helpteksten  bevat  voor  dit  soort   vragen.]    

 

18  

   

  Dit  zijn  alle  vragen  voor  de   leerkrachten.       Waarom  de  nadruk  op   wereldoriënterende  onderwerpen?   We  hebben  de  indruk  uit  de   landelijke  gegevens  dat  hier  nog   veel  winst  te  boeken  is.  Er  wordt   weinig  gebruik  gemaakt  van  de   mogelijkheid  om  de  bibliotheek  te   vragen  naar  collecties  op  maat  bij   bijvoorbeeld  geschiedenis  en   aardrijkskunde.      

Als  alle  gegevens  zijn  ingevoerd,   kunnen  we  zien  hoe  onze  school   ervoor  staat,  in  vergelijking  met  het   gemiddelde  van  alle  scholen  in  de   monitor.         [  N.B.  Daarnaast  zie  je  hoe  de   invoering  van  het   leesbevorderingsbeleid  op  school   verloopt.  Het  gaat  dus  niet  alleen   om  vergelijking  met  landelijke   gemiddelden,  maar  ook  om  hoe  de   school  zich  ontwikkelt  op  de   gebieden  waarvoor  zij  ambities  heeft  geformuleerd  in  haar  beleid.]       We  gaan  nu  kijken  naar  wat  voorbeelden  uit  de  monitor  met  betrekking  tot  de  drie   belangrijkste  indicatoren  voor  lezen  bij  kinderen:  leengedrag,  leesgedrag  en  leesplezier.       Een  voorbeeld.  Gegevens  over   uitleningen.  Belangrijk,  want  voor   veel  kinderen  geldt  dat  als  ze  geen   boeken  mee  naar  huis  nemen,  ze   thuis  onvoldoende  te  lezen  te   hebben.       Landelijk  gezien  ziet  het  plaatje  er   zo  uit.  Het  gaat  even  niet  om  de   cijfers  als  zodanig,  maar  om  het   algemene  beeld:  geen  grote   uitschieters  naar  boven  of   beneden.    

 

19  

Dit  is  een  beeld  van  een  specifieke   school  in  de  monitor.  Je  ziet  hier   een  grote  uitschieter  in  groep  6  en   wel  heel  povere  cijfers  in  groep  7   en  8.       Als  je  de  twee  beelden  naast   elkaar  beschouwt,  heb  je  dus  een   mooi  uitgangspunt  voor  discussie.   Wat  is  er  aan  de  hand  in  groep  6?   Kunnen  anderen  daar  iets  van   leren?        

  Nog  een  voorbeeld:  leesgedrag.   Hoeveel  lezen  kinderen  eigenlijk?   Dit  is  weer  het  landelijke  beeld.  Er   wordt  veel  gelezen.  In  de  hogere   groepen  neemt  het  lezen  wat  af.                      

    Op  deze  school  zie  je  een  ander   beeld.  In  groep  4  wordt  veel   gelezen.  In  groep  6  vindt  een   sterke  daling  plaats.       Het  is  geen  alarmerend  beeld,   maar  het  is  wel  interessant  om   samen  naar  een  verklaring  te   zoeken  en  te  bezien  of  hier  reden   is  om  zaken  iets  anders  aan  te   pakken.            

 

20  

 

Laatste  voorbeeld:  leesplezier.   Ook  hier  weer  eerst  het  landelijke   beeld.  Dat  komt  aardig  overeen   met  leesgedrag,  zoals  te   verwachten.                           Maar  op  een  school  kan  het  er   heel  anders  uitzien,  zoals  hier.                              

    Nadat  alle  gegevens  zijn   ingevoerd  en  een  landelijke   controle  heeft  plaatsgevonden   op  de  kwaliteit  van  de  invoer,   gaan  we  samen  de  resultaten   bekijken.       De  cijfers  bieden  een  basis  om   leesbevorderingsactiviteiten   gerichter  in  te  gaan  zetten.  We   gaan  daar  afspraken  over  maken   en  volgend  jaar  aan  de  hand  van   de  volgende  meting  kijken  of  de   uitvoering  van  de  afspraken  leidt   tot  de  gewenste  veranderingen.    

 

21  

   

Tijd  voor  de  werkafspraken.  Wat   is  ervoor  nodig  om  dit  allemaal   voor  elkaar  te  krijgen?  Eerst  de   vragenlijst  voor  de  leerkrachten.     [N.B.  Licht  toe  en  vraag  of  het   mogelijk  is  om  nu  de  namen  en   email-­‐adressen  te  verzamelen   van  degenen  die  de  vragenlijst   gaan  invullen.  Je  kunt  dit   eventueel  ook  overlaten  aan  de   leescoördinator,  als  je  daarover   vooraf  afspraken  hebt  gemaakt.]      

  Nu  de  vragenlijst  voor  de   leerlingen.       [N.B.  Benadruk  hier  dat  het  heel   belang  is  dat  de  leerkrachten   alleen  hun  eigen  link  gebruiken   voor  hun  groep.  Als  leerkrachten   uit  twee  groepen  elkaars  link   gaan  gebruiken,  worden  de   leerlingen  van  de  twee  groepen   bij  elkaar  opgeteld  en  blijft  een   groep  leeg.  De  gegevens  voor  die   beide  groepen  zijn  dan   onbruikbaar.     Probeer  meteen  te  verkennen  hoe  het  invullen  praktisch  gaat  plaatsvinden.  Waar   kunnen  de  leerlingen  aan  de  computer  zitten?  Gewoon  in  het  lokaal,  twee  tegelijk?  Of  in   een  computerruimte  waar  een  hele  klas  tegelijk  aan  de  slag  kan?  Probeer  op  afspraken   aan  te  sturen  voor  een  duidelijke  aanpak  in  alle  groepen.       De  lijst  met  namen  en  geboortedata  is  belangrijk.  Veel  kinderen  kunnen  deze  vraag  niet   zelf  beantwoorden.  De  lijst  maakt  dat  een  stuk  makkelijker.  Vraag  of  de  leerkrachten   daarvoor  kunnen  zorgen.        

 

22  

[Sluit  af  met  de  laatste  praktische   afspraken.       Verzeker  je  ervan  dat  je  op  korte   termijn  kunt  beschikken  over  de   lijst  met  namen  en  email-­‐ adressen  van  de  leerkrachten.       Bespreek  de  planning.  De   monitor  wordt  opengesteld  op   22  oktober  2012  en  gaat  dicht  op   18  januari  2013.  Het  is  aan  te   raden  om  het  invoeren  van  de   antwoorden  in  eerste  instantie  te   plannen  tussen  de  herfstvakantie   en  de  kerstvakantie.  Je  hebt  dan  nog  ruimte  om  uit  te  lopen  in  januari  als  dat  nodig   mocht  zijn.       Het  is  belangrijk  dat  het  invullen  door  de  leerlingen  zo  snel  mogelijk  start.  De   leerkrachten  hoeven  niet  eerst  hun  eigen  vragenlijst  ingevuld  te  hebben  om  daar  een   begin  mee  te  maken.  Adviseer  de  leerkrachten  om  met  hun  duo-­‐partner  een  planning  af   te  spreken  voor  het  invullen  van  de  vragen  door  de  leerlingen.       Noem  nu  alvast  de  datum  waarop  je  de  resultaten  met  het  team  van  de  school  gaat   bespreken.  wanneer  de  kinderen  de  vragen  gaan  beantwoorden.  Plan  dit  bijvoorbeeld  in   de  eerste  helft  van  maart.  Bespreek  van  te  voren  een  geschikte  datum  met  de  directeur.   Houd  er  rekening  mee  dat  je  flink  wat  tijd  voor  nodig  zult  hebben  om  de  resultaten  te   bespreken,  zeker  als  je  een  rapportage  op  maat  gaat  maken.  Er  moet  voldoende  tijd  zijn   om  de  resultaten  te  interpreteren  en  afspraken  te  maken  voor  vervolgacties.  Daar  heb  je   anderhalf  tot  twee  uur  voor  nodig.        

 

23  

Bijlage  2:  Monitor  de  Bibliotheek  op  school  -­‐  feedback  naar  scholen  

 

 

24  

  Vooraf   De  gegevens  uit  de  monitor  worden  gebruikt  volgens  de  aanpak  van  opbrengstgericht   werken.  Dat  houdt  in  dat  bij  iedere  meting  telkens  dezelfde  cyclus  van  activiteiten  wordt   uitgevoerd:     1. resultaten  analyseren   2. doelen  stellen   3. werkwijzen  bepalen   4. uitvoeren     Steeds  meer  scholen  werken  volgens  deze  aanpak  met  hun  leerlingresultaten  (al  worden   de  stappen  in  de  cyclus  soms  anders  benoemd),  waarbij  het  uiteindelijke  doel  is  om  het   onderwijs  zo  gericht  mogelijk  vorm  te  geven,  op  basis  van  de  prestaties  van  de   leerlingen.  Als  je  samenwerkt  met  een  school  die  opbrengstgericht  werkt,  kun  je   hiernaar  verwijzen  bij  het  bespreken  van  de  resultaten  uit  de  monitor.       Maatwerk  en  standaardrapportage   In  deze  bijlage  beschrijven  we  aan  de  hand  van  de  bovenstaande  stappen  hoe  je  de   informatie  uit  de  monitor  (de  ‘resultaten’)  kunt  terugkoppelen  naar  de  school  en  in   overleg  met  het  team  van  de  school  kunt  komen  tot  (nieuwe)  doelen  en  werkwijzen.  De   suggesties  die  we  geven  zijn  bruikbaar  bij  de  standaardrapportage  en  bij   maatwerkrapportages.       Opeenvolgende  metingen   Na  de  meting  van  2012  zal  het  voor  scholen  die  hebben  deelgenomen  aan  de  meting  van   2011  mogelijk  zijn  om  verschillen  met  de  vorige  meting  te  bekijken.  Zo  wordt  zichtbaar   of  de  activiteiten  die  in  de  tussenliggende  periode  zijn  uitgevoerd  hebben  geleid  tot  de   gewenste  veranderingen.  Suggesties  voor  het  gebruik  van  deze  informatie  zijn  echter  in   deze  versie  van  de  handleiding  niet  opgenomen,  omdat  deze  functie  van  de  monitor  ten   tijde  van  dit  schrijven  nog  in  ontwikkeling  is.  Zodra  deze  functie  operationeel  is  zullen   we  een  bijgestelde  versie  van  de  handleiding  op  deze  site  plaatsen.      

 

25  

  Opbrengstgericht  werken  in  schema              

 

     

 

26  

      Resultaten  analyseren     De  monitor  levert  een  schat  aan  gegevens  op  over  de  samenwerking  tussen  school  en   bibliotheek  en  over  de  uitvoering  van  het  leesbevorderingsbeleid.  Sommige  gegevens   zijn  van  belang  voor  de  directe  samenwerking,  andere  voor  het  eigen  beleid  van  de   bibliotheek  of  voor  het  lokale  of  landelijke  beeld  rond  bibliotheekontwikkeling.       In  deze  handleiding  richten  we  ons  op  de  directe  samenwerking  met  de  school.  Dat  is  de   kernfunctie  van  de  Monitor  de  Bibliotheek  op  school.  Het  gaat  er  immers  in  de  eerste   plaats  om,  om  de  1-­‐op-­‐1-­‐samenwerking  met  de  school  te  optimaliseren  vanuit  het   perspectief  van  beide  partijen:  taalstimulering  en  leesbevordering.  De  feedback  naar  de   school  heeft  als  doel  om  het  team  van  leerkrachten  te  laten  zien  wat  de  stand  van  zaken   is  rond  het  lees-­‐  en  leengedrag  van  de  leerlingen  en  rond  het  eigen  leesbevorderende   gedrag  van  het  team.       Zelf  een  analyse  maken   De  analyse  is  de  eerste  stap  van  het  opbrengstgericht  werken.  De  analyse  is  de   voorbereiding  op  de  presentatie  aan  het  team  van  de  school.  Je  richt  je  analyse  in  eerste   instantie  op  de  kerngegevens  in  de  monitor  die  van  direct  belang  zijn  voor  de  feedback:   • leengegevens   • leesplezier   • leesgedrag   • leesbevorderende  activiteiten  van  leerkrachten   Je  kijkt  naar  de  gegevens  van  je  school  en  naar  de  landelijke  gegevens  voor  dezelfde   onderwerpen,  zodat  je  een  beeld  hebt  van  de  stand  van  zaken  op  de  school  en  in   verhouding  tot  de  landelijke  gemiddelden  in  de  monitor.  Je  trekt  voor  jezelf  een  aantal   voorlopige  conclusies  bij  ieder  onderdeel.  Je  kunt  daarbij  gebruik  maken  van  de   suggesties  die  in  het  volgende  hoofdstuk  zijn  opgenomen  bij  elk  van  deze  onderdelen.   Schrijf  je  conclusies  op,  zodat  je  er  bij  het  gesprek  met  het  team  van  de  school  op  kunt   terugvallen.  We  hebben  bij  de  analyse  per  onderdeel  ook  suggesties  opgenomen  voor  de   bespreking  in  het  team.       Let  wel:  het  is  bij  de  presentatie  aan  het  team  van  de  school  niet  de  bedoeling  dat  je  het   team  gaat  vertellen  wat  er  op  basis  van  de  gegevens  moet  gaan  gebeuren.  Het  is  de   bedoeling  dat  je  het  team  informeert  en  bevraagt  en  dat  je  in  onderling  overleg  komt  tot   nieuwe  doelen  en  werkwijzen.  Als  het  goed  is,  wijst  de  analyse  daarin  als  vanzelf  de  weg.     Maatwerk   Je  kunt  ook  andere  gegevens  in  je  analyse  opnemen,  passend  bij  de  situatie  van  je  school.   Voor  een  eerste  rapportage  raden  wij  aan  om  je  te  beperken  tot  de  bovenstaande   kerngegevens.  Je  krijgt  waarschijnlijk  beperkt  tijd  om  je  analyse  te  presenteren  aan  het   team  en  dan  is  het  zaak  om  snel  en  duidelijk  tot  de  kern  te  komen.       Presentatie  voorbereiden  

Stap  1  

 

27  

We  raden  aan  om  de  tabellen  die  je  wilt  gebruiken  op  te  nemen  in  een   powerpointpresentatie  of  een  rapport  in  word.  Dat  kan  eenvoudig,  door  de  tabellen  te   kopiëren  met  de  rechter  muisknop  (zie  kader  volgende  pagina).       Hoe  verplaats  je  een  tabel  naar  Word  of  PowerPoint?     1. Open  een  lege  pagina  in  Word  of  PowerPoint     2. Ga  terug  naar  de  online  database     3. Ga  met  de  muis  op  de  tabel  staan  en  druk  de  rechtermuisknop  in     4. Kopieer  de  afbeelding  en  plak  hem  in  Word  (met:  plakken  speciaal>bitmap)  of   Powerpoint  (met:  plakken)           Hieronder  beschrijven  we  stap  voor  stap  hoe  je  in  de  monitor  navigeert,  hoe  je  de   gegevens  kunt  interpreteren  en  hoe  je  de  presentatie  aan  het  team  kunt  voorbereiden.    

         

 

28  

1  

      Inloggen    

  De  inlogprocedure  wordt  ten  tijde  van  dit  schrijven  herzien.  Zodra  de  nieuwe   inlogprocedure  bekend  is,  wordt  deze  verspreid  onder  de  bibliotheken  die  zich  hebben   aangemeld.          

 

29  

2      

      Je  weg  vinden  in  de  portal    

  1. Toegang  tot  de  informatie   Om  bij  de  gewenste  informatie  te  komen  maak  je  eerst  een  selectie  in  de  bovenste  vier   horizontale  balken.     Kies  achtereenvolgens:     (1) de  naam  van  de  leesconsulent   (2) de  gewenste  vragenlijst   (3) de  naam  van  de  school  waar  je  de  informatie  van  wilt  inzien   (4) de  vraag  waarvan  je  het  antwoord  wilt  bekijken.     2. Keuzeopties   Via  de  keuzeopties  in  de  linkerbalk  van  het  scherm  kun  je  de  selectie  aanpassen:       • Vergelijking:  Kies  hoe  je  de  gegevens  van  de  betreffende  vraag  in  de  grafiek   weergegeven  wilt  zien,  bijvoorbeeld  naar  groepen,  of  naar  geslacht.   • Case  selectie:  Kies  welke  gegevens  je  binnen  de  gekozen  vergelijking  wel  en   welke  niet  wilt  meenemen  in  je  tabel,  bijvoorbeeld  van  de  groepen  alleen  groep  6.                

30  

Landelijke  cijfers     Als  je  wilt  zien  hoe  de  respons  op  een  vraag  er  landelijk  uitziet  (d.w.z.  het  totaal  van  alle   respondenten),  selecteer  dan  de  volgende  opties:     Horizontale  balk  ‘scholen’:  kies  ‘alle’.     Vraag:  de  betreffende  vraag.       Hieronder  zie  je  een  voorbeeld  van  de  landelijke  cijfers  voor  ‘totaal  uitleen  2011’.      

   

 

   

31  

   

3  

    Leengedrag  in  beeld  brengen    

  Je  bent  al  ingelogd.  Selecteer  nu  de  volgende  opties:     1. Vragenlijst:  leesconsulent     2. School:  de  naam  van  de  school  waarvan  je  gegevens  wilt  zien     3. Vraag:  Totaal  uitleningen  2011     N.B.  Je  vindt  uiteraard  alleen  uitleengegevens  als  die  zijn  ingevoerd.  Dat  is  niet  overal   gebeurd.         Interpretatie  leengedrag   Landelijk  beeld:  uitleen  is  het  hoogst  in  groep  4,  het  laagst  in  groep  8  (verschil  meer  dan   20%;  zie  vorige  pagina),  zonder  extreme  uitschieters.  Je  kunt  hier  eventueel  naar   verwijzen  bij  je  presentatie.   Bij  je  presentatie  kun  je  de  volgende  punten  onder  de  aandacht  brengen:   • Zijn  er  uitschieters  tussen  de  groepen  te  zien?  Zo  ja,  wat  kan  hiervoor  een   verklaring  zijn?  Leg  die  vraag  open  voor  aan  het  team  van  de  school.  Geef  geen   oordelen,  laat  de  leerkrachten  zelf  met  suggesties  komen.   • Geven  de  cijfers  aanleiding  voor  actie?  Zo  ja,  benoem  dat  en  schrijf  het  op  een   flap,  bijvoorbeeld:  uitleen  groep  6  en  7  moet  omhoog.  Hoe  je  dat  gaat  aanpakken   komt  later  aan  de  orde.   • Benadruk  dat  deze  cijfers  interessanter  worden  bij  opeenvolgende  metingen:  dan   ga  je  zien  of  er  verschil  is  met  eerdere  metingen.    

 

32  

 

4  

        Leesplezier  in  beeld  brengen  

    Selecteer  de  volgende  opties:     • Vragenlijst:  leerling     • School:  de  naam  van  de  school  waarvan  je  gegevens  wilt  zien     • Vraag:  Hoe  vind  je  het  om  een  boek  te  lezen?     • Vergelijking:  Geslacht     • Vergelijking:  Groep  (indien  niet  mogelijk:  ‘Geboortejaar’)       Interpretatie  leesplezier     Landelijk  beeld:     • Verschillen  tussen  jongens  en  meisjes:  10%  van  alle  leerlingen  vindt  lezen   vervelend  of  niet  leuk.  Meisjes  vinden  lezen  (veel)  leuker  dan  jongens.     o Meisjes:  8%  vindt  lezen  vervelend  of  niet  leuk;  45%  vindt  lezen  heel  leuk   o Jongens:  17%  vindt  lezen  vervelend  of  niet  leuk;  29%  vindt  lezen  heel  leuk   • Verschillen  tussen  groepen:  Het  enthousiasme  voor  lezen  is  het  hoogst  in  groep  6   (89%  best/erg  leuk;  2%  vervelend);  het  laagst  in  groep  8  (84%  best/erg  leuk;  4%   vervelend).   • Het  percentage  kinderen  dat  lezen  vervelen  of  niet  zo  leuk  vindt,  fluctueert   tussen  11  en  16  procent.   Je  kunt  hier  eventueel  naar  verwijzen  bij  je  presentatie,  zonder  de  figuren  te  laten  zien   (kost  te  veel  tijd);  zorg  ervoor  dat  je  deze  informatie  in  je  hoofd  hebt.     TIP:  Kies  bij  je  presentatie  ofwel  voor  de  invalshoek  ‘verschillen  tussen  jongens  en   meisjes’  ofwel  voor  de  invalshoek  ‘verschillen  tussen  groepen’,  afhankelijk  van  de   gegevens  voor  de  school.  Kies  voor  de  opvallendste  verschillen,  dat  maakt  je  verhaal   compacter  en  duidelijker.     • Doel  van  dit  onderdeel  is  om  jongens  als  specifieke  doelgroep  onder  de  aandacht   te  brengen.  Als  de  jongens  op  jouw  school  niet  als  doelgroep  naar  voren  komen   (omdat  ze  ongeveer  hetzelfde  scoren  als  de  meisjes),  dan  is  dat  het  vermelden   waard.  

 

33  

• Een  tweede  doel  is  om  te  laten  zien  dat  het  plezier  in  lezen  in  groep  8  vaak   afneemt.  Als  dat  op  jouw  school  niet  het  geval  is,  is  dat  het  vermelden  waard.   Bij  je  presentatie  kun  je  de  volgende  punten  onder  de  aandacht  brengen:   • Zijn  er  opvallende  afwijkingen  van  het  landelijke  beeld?  Zo  ja,  positief  of  negatief?   Wat  kan  een  verklaring  zijn  voor  een  uitschieter?  Wat  doet  de  leerkracht  in  de   betreffende  groep  anders  dan  andere  leerkrachten?     • Geven  de  cijfers  aanleiding  voor  actie?  Zo  ja,  benoem  dat  en  schrijf  het  op  een   flap,  bijvoorbeeld:  meer  aandacht  voor  de  jongens;  of:  leesplezier  in  groep  7  moet   omhoog.    

 

34  

 

5  

        Leesgedrag  in  beeld  brengen    

  Selecteer  de  volgende  opties:     • Vragenlijst:  leerling     • School:  de  naam  van  de  school  waarvan  je  gegevens  wilt  zien     • Vraag:  Hoe  vaak  lees  je  thuis  voor  je  plezier  een  boek?     • Vergelijking:  Geslacht     • Vergelijking:  Groep  (indien  niet  mogelijk:  ‘Geboortejaar’)     • Als  je  de  laatste  groep  “Anders”  niet  in  de  grafiek  wilt  hebben:   o klik  onder  Case  selectie  op  Groep   o vink  “Anders”  uit       Interpretatie  leesgedrag     Landelijk  beeld:     • Opvallend  is  dat  ‘lezen  leuk  vinden’  niet  per  se  leidt  tot  regelmatig  lezen.  Je  kunt   iets  leuk  vinden  en  het  toch  niet  vaak  doen.  Dat  zie  je  vooral  bij  de  jongens:  83%   vindt  lezen  best/erg  leuk,  terwijl  ‘slechts’  62%  dagelijks  of  een  paar  keer  per   week  leest.   • Het  percentage  kinderen  dat  nooit  thuis  een  boek  leest,  fluctueert  van  5  tot  7   procent.     • Verschillen  tussen  jongens  en  meisjes:  meisjes  lezen  meer  dan  jongens   o Van  de  meisjes  leest  78%  dagelijks  of  meerdere  keren  per  week;  9%  leest   nooit  of  een  paar  keer  per  jaar.   o Van  de  jongens  leest  62%  dagelijks  of  meerdere  keren  per  week;  22%   leest  nooit  of  een  paar  keer  per  jaar.   • Verschillen  tussen  groepen:  Het  percentage  dat  dagelijks  of  meerdere  keren  per   week  leest  is  het  hoogst  in  groep  6  (73%)  en  het  laagst  in  groep  8  (60%).     o In  groep  6  wordt  het  meest  thuis  gelezen.   o In  groep  8  wordt  het  minst  thuis  gelezen:  het  percentage  dat  nooit  leest  is   in  deze  groep  het  hoogst:  7  procent.  Ook  het  gecombineerde  percentage   van  nooit  en  ‘enkele  keren  per  jaar’  is  in  deze  groep  het  hoogst:  20%    

 

35  

TIP:  Laat  bij  dit  onderdeel  de  cijfers  per  groep  zien  en  licht  eventueel  verschillen  tussen   jongens  en  meisjes  mondeling  toe.  Door  cijfers  per  groep  te  laten  zien,  geef  je   leerkrachten  de  gelegenheid  om  ‘leesgedrag’  aan  hun  eigen  groep  en  hun  eigen  handelen   te  koppelen.  Dat  geeft  een  aanknopingspunt  voor  gerichte  actie.       Bij  je  presentatie  kun  je  de  volgende  punten  onder  de  aandacht  brengen:   • Zijn  er  opvallende  afwijkingen  van  het  landelijke  beeld?  Zo  ja,  positief  of  negatief?   Wat  kan  een  verklaring  zijn  voor  een  uitschieter?  Vraag  eventueel  de  leerkracht   van  de  betreffende  groep  om  een  reactie.       • Geven  de  cijfers  aanleiding  voor  actie?  Zo  ja,  benoem  dat  en  schrijf  het  op  een   flap,  bijvoorbeeld:  meer  aandacht  voor  de  jongens;  of:  leesgedrag  in  groep  7  moet   omhoog.    

 

36  

 

6  

        Boekentips    

  Selecteer  de  volgende  opties:     • Vragenlijst:  leerling     • School:  de  naam  van  jouw  school     • Vraag:  Wie  geeft  jou  tips  voor  leuke  boeken?     • Vergelijking:  Groep     • Als  je  de  laatste  groep  “Anders”  niet  in  de  grafiek  wil  hebben:   o klik  onder  Case  selectie  op  Groep   o vink  “Anders”  uit       Interpretatie  boekentips     Landelijk  beeld:     • Vriendjes  en  vriendinnetjes  zijn  een  belangrijke  bron  voor  boekentips.   • De  rol  van  ouders  neemt  af  in  de  loop  van  de  basisschool:  kinderen  worden   steeds  autonomer  en  gaan  in  de  hogere  groepen  zelfstandig  naar  de  bibliotheek.     • Leerkrachten  geven  weinig  tips  aan  kinderen:  rond  de  20%  van  de  kinderen  geeft   aan  tips  van  hun  leerkracht  te  krijgen.     • De  bibliotheek  in  de  school  scoort  laag.  Een  verklaring  daarvoor  kan  zijn  dat  bij   de  landelijke  gemiddelden  ook  de  scholen  zonder  bibliotheek  in  de  school  zijn   meegenomen.     Doel  van  dit  onderdeel  is  om  het  belang  van  de  rol  van  de  leerkracht  te  benadrukken.   Leerkrachten  zijn  zeer  belangrijke  rolmodellen  als  het  gaat  om  lezen.  Het  blijkt  dat  de   meeste  leerkrachten  weinig  of  geen  tips  geven  aan  leerlingen.  De  reden  kan  zijn  dat   leerkrachten  zelf  weinig  lezen.  Geef  daarom  bij  de  discussie  over  dit  onderdeel  aan  dat   jij  leerkrachten  van  goede  tips  kan  voorzien,  die  zij  vervolgens  aan  hun  leerlingen   kunnen  doorspelen.       Bij  je  presentatie  kun  je  de  volgende  punten  onder  de  aandacht  brengen:   • Ga  in  op  het  belang  van  de  rol  van  de  leerkrachten.  Als  de  score  voor  de   leerkrachten  laag  is:  wat  vindt  men  daar  van?  Spreek  zelf  geen  oordeel  uit,  laat  de   leerkrachten  zelf  tot  de  conclusie  komen  dat  ze  meer  tips  aan  kinderen  moeten   geven.      

37  

  • Als  een  leerkracht  in  een  groep  opvallend  hoog  scoort,  vraag  dan  wat  die   leerkracht  precies  doet:  wat  voor  tips,  hoe  vaak,  hoe  reageren  de  kinderen,  etc.   Mogelijk  is  er  een  verband  met  het  leesgedrag  in  dezelfde  groep,  check  dat   voordat  je  de  gegevens  presenteert.  Als  het  klopt,  maakt  dit  je  verhaal  nog   sterker.  Parkeer  het  positieve  gedrag  van  de  leerkracht  om  later  op  terug  te   komen  bij  ‘  werkwijze’.       • Er  is  aanleiding  voor  actie?  Zo  ja,  benoem  dat  en  schrijf  het  op  een  flap,   bijvoorbeeld:  we  moeten  leerlingen  meer  tips  gaan  geven.    

 

38  

 

7  

        Leesbevorderende  activiteiten  leerkrachten    

  Selecteer  de  volgende  opties:     • Vragenlijst:  leerkracht     • School:  de  naam  van  de  school  waarvan  je  gegevens  wilt  zien     • Vraag:  Selecteer  een  voor  deze  school  relevante  activiteit     • Vergelijking:  Groep     N.B.  Dit  is  een  behoorlijk  uitgebreid  onderwerp.  Bekijk  de  informatie  bij  alle   onderwerpen  en  kies  vervolgens  1  of  een  paar  activiteiten  die  voor  deze  school   belangrijk  zijn,  bijvoorbeeld   • omdat  er  afspraken  over  gemaakt  zijn  in  het  leesbevorderingsbeleid  van  de   school   • omdat  je  er  zelf  waarde  aan  hecht  (je  hebt  bijvoorbeeld  een  goede  workshop  over   het  onderwerp)   • omdat  de  score  laag  is  en  je  er  veel  van  verwacht  als  juist  op  dit  onderwerp  wordt   ingezet  (bijv.  gebruik  van  boeken  bij  zaakvakken)   • omdat  het  beeld  opvallend  is,  met  vreemde  uitschieters       Landelijk  beeld   Dit  laten  de  cijfers  zien     Commentaar  en  tips     Voorlezen  neemt  af  in  de  hogere   Toch  is  het  goed  om  ook  in  de  hogere  groepen  voor   groepen.     te  lezen,  bijvoorbeeld  aansluitend  op  een  thema  in   de  zaakvakken.   Kijk  hoe  de  school  scoort  wat  dit  betreft.     Leerkrachten  doen  wel   Leerkrachten  zouden  wekelijks  een  boekintroductie   boekintroducties,  maar  niet  vaak:   moeten  doen.  Het  modelgedrag  van  leerkrachten   in  de  bovenbouw  doen  de  meeste   heeft  een  sterk  effect  op  leerlingen.     leerkrachten  dit  ‘een  paar  keer     per  jaar’.     Kijk  hoe  de  school  scoort.  Als  er  een  leerkracht  is  die   dit  geregeld  doet,  kun  je  die  bij  de  teambespreking   haar  ervaringen  laten  vertellen.       Boekpresentaties  door  leerlingen   De  kwaliteit  van  veel  boekpresentaties  is  slecht.   komen  veel  voor,  vooral  vanaf   Bovendien  zijn  ze  meestal  voor  niemand  

 

39  

groep  5.    

Een  grote  meerderheid  van   scholen  neemt  meerdere  keren   per  jaar  deel  aan   leesbevorderingsprojecten.      

Veel  scholen  hebben  geregeld   overleg  over  leesbevordering.     Op  ongeveer  tweederde  van  de   scholen  wordt  nooit  een   boekenkring  gehouden.    

Er  zijn  veel  ‘andere  activiteiten   met  boeken’.    

Er  wordt  weinig  gedaan  met   boekencollecties  bij  de   wereldoriënterende   onderwerpen  (zoals  de   zaakvakken).    

motiverend.  Vanuit  het  perspectief  van   leesmotivatie  is  het  houden  van  boekpresentaties   daarom  over  het  algemeen  af  te  raden.  Dat  maakt   tijd  vrij  voor  activiteiten  die  wel  motiverend  zijn.   Want  vrij  lezen  voor  je  plezier:  dat  levert  winst  op   voor  de  taalontwikkeling.     Anticipeer  op  een  stevige  discussie  als  je  dit   onderwerp  aan  wilt  pakken.  Als  leerkrachten  zeggen   dat  presentatievaardigheden  ook  geoefend  moeten   worden  (als  argument  om  de  boekpresentatie   overeind  te  houden),  kun  je  zeggen  dat  leerlingen   die  vaardigheden  ook  kunnen  oefenen  met  een   spreekbeurt  bij  de  zaakvakken.       Dit  onderwerp  staat  kennelijk  goed  op  de  agenda.   Dit  is  een  compliment  voor  de  school.  Je  bent  zelf   bekend  met  de  projecten  waaraan  je  school   deelneemt.  Vraag  je  af  of  de  balans  goed  is:  het   dagelijkse  leesbevorderende  gedrag  van   leerkrachten  in  de  klas  is  belangrijker  is  dan  het   deelnemen  aan  een  leesbevorderingsproject.  Als  er   te  veel  tijd  in  projecten  gaat  zitten,  gaat  dat  ten  koste   van  andere  activiteiten.     Dit  is  een  interessant  gegeven.  Zit  je  daar  als   leesconsulent  bij?  Zo  niet,  dan  is  dit  een  mooie   aanleiding  om  jezelf  erbij  uit  te  nodigen.     Een  boekenkring  is  heel  effectief  om  kinderen   enthousiast  te  maken  voor  lezen.  Een  uitstekend   alternatief  voor  de  boekpresentatie.     Kijk  hoe  jouw  school  scoort.  Als  er  een  leerkracht  is   die  een  boekenkring  doet,  laat  die  dan  tijdens  de   teamvergadering  vertellen.       Bekijk  of  dit  voor  jouw  school  ook  geldt.  Ga  na  wat   voor  activiteiten  dat  zijn  en  probeer  de  waarde  van   deze  activiteiten  voor  leesbevordering  of   taalontwikkeling  in  te  schatten.  Bij  de   teamvergadering  heb  je  die  informatie  nodig.       Hier  is  bijna  overal  nog  veel  winst  te  boeken;  zet   hier  stevig  op  in.  Bereid  dit  goed  voor,  bijvoorbeeld   door  een  deel  van  een  collectie  mee  te  nemen  of  de   brochure  over  de  cultuurhistorische  canon.  Voor   veel  leerkrachten  is  dit  echt  onbekend  terrein,  doe   daar  je  voordeel  mee.  

   

40  

 

Stap  2  

  Doelen  stellen        

  Presentatie  aan  het  team  van  de  school   De  analyse  die  je  bij  stap  1  gemaakt  hebt,  presenteer  je  bij  stap  2  aan  het  team.  Vraag  ten   minste  een  uur  tijd  op  een  teamvergadering.  Laat  je  niet  afschepen  met  minder.  Het  is   een  belangrijk  onderwerp,  dus  er  moet  voldoende  tijd  zijn  om  het  te  bespreken.  Overleg   dit  vooraf  met  de  directeur  van  de  school.       Doel  van  de  presentatie   Het  doel  van  de  presentatie  is  om  te  laten  zien  wat  de  stand  van  zaken  is  en  op  basis   daarvan  tot  afspraken  te  komen  over  (nieuwe)  doelen  en  werkwijzen.       Rol  van  de  leescoördinator   Zorg  ervoor  dat  je  de  presentatie  goed  voorbereidt.  Als  je  samen  met  je  leescoördinator   presenteert,  spreek  dan  een  rolverdeling  af.       Voorbereiding   Het  team  moet  doordrongen  zijn  van  het  belang  van  het  onderwerp.  Vrij  lezen  heeft  een   sterke  invloed  op  de  taalontwikkeling  van  kinderen.  Die  boodschap  moet  helder  zijn   voor  iedereen,  want  dat  is  de  basis  van  jullie  samenwerking.  In  de  diapresentatie  bij  de   introductie  van  de  monitor  is  daar  aandacht  aan  besteed.  Als  deze  presentatie,  om  wat   voor  reden  dan  ook,  niet  heeft  plaatsgevonden,  neem  dan  alsnog  de  tijd  om  dit   onderwerp  aan  het  begin  van  je  presentatie  goed  neer  te  zetten  (15  tot  20  minuten).       Wat  heb  je  verder  nodig?   • Powerpointpresentatie  (door  jou  voorbereid)   • Laptop  of  digibord   • Eventueel  de  rapportage  op  papier  voor  het  hele  team   • Flapover  met  stiften     Presenteren   Oefen  je  presentatie  een  keer  ‘droog’.  Je  kunt  dan  oefenen  met  het  juiste  tempo.  Er  is   altijd  een  risico  met  powerpointpresentaties  dat  je  te  lang  aan  het  woord  bent.  Dan  blijft   er  te  weinig  tijd  over  om  over  de  werkwijzen  te  praten  en  dat  moet  nu  juist  de  opbrengst   van  deze  bijeenkomst  zijn.       TIP   Besteed  bij  de  presentatie  in  het  team  niet  meer  dan  4  minuten  aan  iedere  dia.  Met  7   dia’s  kom  je  dan  tot  ongeveer  een  half  uur.  Je  hebt  dan  nog  een  half  uur  om  te  praten   over  nieuwe  werkwijzen  en  daar  concrete  afspraken  over  te  maken.          

 

41  

  Tips:   • Introduceer  je  presentatie  door  nog  even  terug  te  komen  op  de  deelname  aan  de   monitor  en  op  het  belang  van  vrij  lezen  voor  de  taalontwikkeling.     • Als  de  school  ‘opbrengstgericht’  werkt,  verwijs  daar  dan  naar  en  zeg  dat  je  ook  de   samenwerking  met  de  bibliotheek  volgens  die  principes  wilt  versterken.     • Benoem  duidelijk  het  doel  van  je  presentatie:  je  laat  straks  opbrengsten  zien  en   op  basis  daarvan  gaan  jullie  nieuwe  doelen  stellen  en  werkwijzen  afspreken.     • Laat  bij  iedere  dia  eerst  even  een  stilte  vallen  zodat  iedereen  de  dia  op  zich  kan   laten  inwerken.  Licht  daarna  toe  wat  de  dia  laat  zien.     • Geef  niet  zelf  direct  je  mening  over  de  gegevens.  Presenteer  de  gegevens   objectief,  eventueel  met  gebruikmaking  van  de  tips  in  het  vorige  hoofdstuk.  Vraag   het  team  om  commentaar.     • Probeer  bij  iedere  dia  tot  een  soort  conclusie  te  komen,  geformuleerd  als  doel.   Schrijf  dat  op  op  een  flap.     • Laat  je  niet  verleiden  tot  discussies  over  ‘hoe  moeten  we  dat  dan  voor  elkaar  gaan   krijgen’.  In  deze  stap  gaat  het  om  doelen  stellen,  nieuwe  werkwijzen  komen   straks  aan  bod.        

 

42  

Stap  3  

      Werkwijzen  bepalen    

    Stap  3  in  de  cylcus  van  opbrengstgericht  werken  is  het  bepalen  van  de  werkwijzen  om   de  doelen  te  bereiken  die  je  in  de  vorige  stap  hebt  geformuleerd.       Hier  zijn  geen  gedetailleerde  richtlijnen  voor  te  geven,  omdat  de  keuzes  afhangen  van  de   situatie  op  school,  het  bestaande  leesbevorderingsbeleid,  de  uitkomsten  van  de  monitor   etc.  Hieronder  toch  enkele  globale  tips.     TIP:     Formuleer  de  werkwijze  zo  concreet  mogelijk:  Wat  gaat  er  precies  gebeuren?  Wie  gaat   dat  doen?  Wanneer?  Hoe  vaak?  Etc.       Leengegevens   Als  je  niet  over  leengegevens  beschikt,  dan  is  deze  teambespreking  een  goede  aanleiding   om  aan  te  geven  wat  je  gaat  doen  om  daar  volgende  keer  wel  over  te  beschikken.  Lezen   gebeurt  niet  zonder  lenen,  dus  dit  is  een  essentieel  onderwerp.  Je  laat  zien  dat  je  je   bewust  bent  van  je  rol  en  dat  je  je  verantwoordelijkheid  neemt  om  dit  onderdeel  van  de   monitor  goed  op  orde  te  krijgen.       Voorbeeldwerkwijze:     In  de  komende  drie  maanden  gaat  de  leesconsulent  Educat  opnieuw  inrichten,  zodat  we   precies  kunnen  zien  welke  leerlingen  wat  lenen.       Het  kan  zijn  dat  de  uitleencijfers  in  een  groep  opvallend  laag  zijn.  Een  doel  dat  daarbij   hoort  is:  de  uitleencijfers  in  groep  X  moeten  met  …  %  omhoog.       Voorbeeldwerkwijze:     In  de  komende  drie  maanden  gaan  alle  leerlingen  in  groep  X  een  keer  per  twee  weken   naar  de  schoolbibliotheek  om  boeken  te  lenen.       Leesmotivatie  en  leesgedrag   Om  verandering  aan  te  brengen  in  leesmotivatie  en  leesgedrag  is  een  systematische   aanpak  nodig.  Is  er  een  leesbevorderingsbeleid?  Zo  ja,  wordt  het  goed  uitgevoerd,  met   voldoende  aandacht  voor  specifieke  (doel)groepen?  Zo  nee,  wordt  het  dan  niet  eens  tijd   om  dit  uit  te  werken?  Verwijs  hier  naar  het  leesbevorderingsbeleid.  Dat  laatste  is  een   typische  taak  voor  de  leesconsulent  en  de  leescoördinator,  in  samenspraak  met  de   directeur.       Het  is  goed  om  hier  heel  precies  te  zijn  over  specifieke  (doel)groepen.  Als  bijvoorbeeld   het  leesgedrag  in  groep  5  uitzonderlijk  laag  is,  dan  is  in  de  vorige  stap  waarschijnlijk  als   doel  genoemd:  het  leesgedrag  in  groep  5  moet  omhoog.  Spreek  dan  bij  ‘werkwijzen’  af   hoe  dat  in  groep  5  aangepakt  gaat  worden.  Gaat  de  leerkracht  eens  kijken  in  groep  6,    

43  

waar  de  kinderen  veel  meer  lezen  en  waar  de  leerkracht  iedere  week  een  boekenkring   heeft?       Voorbeeldwerkwijze:   [leerkracht  groep  5]  gaat  volgende  week  kijken  bij  de  boekenkring  van  [leerkracht   groep  6]  en  gaat  de  boekenkring  binnen  een  maand  invoeren  in  groep  5.       De  discussie  over  motivatie  kan  er  ook  toe  leiden  dat  er  een  beleidsbeslissing  wordt   genomen:  de  boekpresentaties  van  de  kinderen  worden  afgeschaft  omdat  ze  te  weinig   opleveren  voor  leesmotivatie;  in  plaats  daarvan  wordt  een  tweewekelijkse  boekenkring   van  30  minuten  ingevoerd.       Voorbeeldwerkwijze:     De  boekbespreking  wordt  afgeschaft.  Alle  groepen  4  t/m  8  starten  met  een   tweewekelijkse  boekenkring.  [De  leesconsulent]  geeft  op  [datum]  een  korte  workshop   over  het  organiseren  en  leiden  van  een  boekenkring.       Boekentips   Er  zijn  niet  veel  leerkrachten  die  systematisch  omgaan  met  boekentips  voor  leerlingen.   Waarschijnlijk  is  bij  de  vorige  stap  een  doel  geformuleerd  als  ‘alle  leerkrachten  gaan   meer  boekentips  geven  aan  de  leerlingen’.  De  werkwijze  hiervoor  is  heel  eenvoudig.  Je   leert  de  leerkrachten  hoe  zij  een  boekintroductie  kunnen  uitvoeren  en  je  zegt  dat  je  de   leerkrachten  voldoende  boekentips  kunt  geven,  zodat  zij  niet  zelf  op  zoek  hoeven  te   gaan  naar  geschikte  boeken.  Je  kunt  voor  het  trainen  van  de  boekintroductie  een   moment  afspreken  bij  de  volgende  teamvergadering  of  bouwvergadering  of  je  zegt  toe   dat  je  het  in  de  groep  komt  voordoen  bij  de  leerkrachten.       Voorbeeldwerkwijze:     [De  leesconsulent]  laat  de  leerkrachten  zien  hoe  een  boekintroductie  wordt  uitgevoerd;   ze  geeft  de  leerkrachten  iedere  maand  een  aantal  boekentips;  ze  levert  de  boeken  erbij;   de  leerkrachten  presenteren  de  boeken  in  hun  groep  via  een  wekelijkse   boekintroductie.       Leesbevorderende  activiteiten  van  leerkrachten   Activiteit   Tips  voor  werkwijzen     Voorlezen  neemt  af  in  de  hogere   Spreek  af  of  meer  voorgelezen  gaat  worden,   groepen.     hoe  vaak  en  wat  voor  boeken  (bijvoorbeeld   aansluitend  op  thema  in  de  zaakvakken)     Leerkrachten  doen  wel   Geef  aan  dat  je  leerkrachten  wil  laten  zien  hoe   boekintroducties,  maar  niet  vaak.   ze  dit  kunnen  doen  in  de  klas  en  dat  je  hen  zult   voorzien  van  goede  boeken  om  bij  de  kinderen   te  introduceren.   Als  deze  werkwijze  wordt  aangenomen,   benoem  dan  hoe  je  dit  precies  gaat  doen  en   wanneer.     Boekpresentaties  door  leerlingen   Vertel  de  leerkrachten  dat  er  andere,  meer    

44  

komen  veel  voor,  vooral  vanaf  groep  5.     effectieve  manieren  zijn  om  leerlingen  over   boeken  te  laten  praten:  de  aanpak  van  Aidan   Chambers.  Zeg  dat  je  de  leerkrachten  hier   graag  een  workshop  over  wilt  geven.       Als  deze  werkwijze  wordt  aangenomen,   benoem  dan  hoe  je  dit  precies  gaat  doen  en   wanneer.     Een  grote  meerderheid  van  scholen   Als  bij  de  vorige  stap  een  doel  is  geformuleerd   neemt  meerdere  keren  per  jaar  deel   als:  we  gaan  kijken  in  hoeverre  de   aan  leesbevorderingsprojecten.     leesbevorderingsprojecten  leiden  tot  meer     lezen  in  de  vrij  tijd,  kun  je  hier  aangeven   wanneer,  hoe  en  met  wie  je  dat  gaat   onderzoeken.       Veel  scholen  hebben  geregeld  overleg   Formuleer  hier  als  werkwijze  hoe  vaak  jij  als   over  leesbevordering.     leesconsulent  gaat  deelnemen  aan  dit  overleg.     Op  ongeveer  tweederde  van  de   Probeer  de  boekenkring  in  te  voeren  in  zoveel   scholen  wordt  nooit  een  boekenkring   mogelijk  groepen.  Als  men  niet  direct   gehouden.     enthousiast  is,  kun  je  beginnen  in  een  of  twee   groepen,  met  leerkrachten  die  het  zien  zitten.   Formuleer  bij  de  werkwijze  wanneer  de   boekenkring  gaat  starten,  bij  wie,  hoe  vaak  en   welke  ondersteuning  jij  gaat  geven.     TIPS   • Kijk  voor  een  beschrijving  van  de   aanpak  voor  een  boekenkring  in   Fantasiaboek  en  in  het  boek  Vertel  eens   van  Aidan  Chambers.     • Vertel  de  leerkrachten  dat  je  hen  graag   helpt  om  de  boekenkring  in  te  voeren  in   hun  groep.   • Als  leerkrachten  vragen  waar  ze  de  tijd   vandaan  moeten  halen,  kun  je   verschillende  suggesties  doen:   boekspreekbeurten  afschaffen,  minder   tijd  steken  in  begrijpend  lezen,  een  keer   per  week  de  tijd  voor  vrij  lezen   gebruiken  voor  een  boekenkring.     Er  zijn  veel  ‘andere  activiteiten  met   Vraag  de  leerkrachten  of  er  activiteiten  bij  zijn   boeken’.     die  meer  systematisch  ingezet  zouden  kunnen   worden?  Zijn  er  activiteiten  die  opvallend   succesvol  zijn?  Leiden  deze  activiteiten  tot   meer  lezen  buiten  schooltijd  (dat  is  waar  je   uiteindelijk  op  uit  bent)?      

45  

Er  wordt  weinig  gedaan  met   boekencollecties  bij  de  zaakvakken.    

  De  werkwijze  hangt  af  van  wat  voor   activiteiten  het  zijn,  hoeveel  het  er  zijn,  wat  ze   opleveren,  etc.     Een  werkwijze  zou  kunnen  zijn  dat  een   succesvolle  activiteit  wordt  overgenomen  door   andere  leerkrachten.  Geef  aan  welke  activiteit   en  hoe,  wanneer  en  door  wie  die  activiteit   wordt  overgenomen.       Het  is  goed  mogelijk  dat  hiervoor  als  doel  is   geformuleerd:  we  gaan  meer  doen  met   boekencollecties  bij  zaakvakken.     Een  werkwijze  kan  zijn  dat  jij  groepen  voorziet   van  materiaal  en  tips  voor  gebruik.  Geef  aan   welke  groepen,  wanneer  en  bij  welke  thema’s.    

    Tussentijdse  bijeenkomsten   Houd  er  rekening  mee  dat  je  werkwijzen  afspreekt  voor  een  beperkte  periode.   Monitorgegegens  komen  een  keer  per  jaar  beschikbaar.  Je  kunt  dus  pas  over  een  jaar   zien  over  de  werkwijzen  leiden  tot  veranderingen  die  met  de  monitor  worden  gemeten.   Opbrengstgericht  werken  kent  gewoonlijk  een  kortere  cyclus;  veel  scholen  doen  dit   twee  of  drie  keer  per  jaar.  Je  kunt  afspreken  om  daarbij  aan  te  sluiten.  Je  gebruikt  dan   voor  deze  tussentijdse  bijeenkomsten  niet  de  monitorgegevens,  maar  je  gebruikt   kwalitatieve  gegevens  van  de  leerkrachten  en  leerlingen  (bijvoorbeeld  via  interviews  of   beknopte  vragenlijsten).  Als  je  makkelijk  over  leengegevens  beschikt  in  je   uitleensysteem,  dan  kun  je  die  gegevens  natuurlijk  wel  meenemen  bij  ieder  overleg.      

 

46  

 

Stap  4  

      Uitvoeren    

  Bij  de  uitvoering  van  de  afgesproken  werkwijzen  spelen  de  leerkrachten,  de   leesconsulent  en  de  leescoördinator  ieder  hun  eigen  rol.  De  leescoördinator  is  het  meest   aanwezig  op  school.  Daarom  is  het  goed  om  af  te  spreken  dat  zij  een  vinger  aan  de  pols   houdt  bij  de  leerkrachten:  Worden  de  activiteiten  uitgevoerd  volgens  afspraak?  Wat  zijn   de  ervaringen?  De  leescoördinator  houdt  het  onderwerp  op  de  agenda,  informeel,  maar   ook  tijdens  vergaderingen.       Het  is  raadzaam  om  tussentijds  een  paar  keer  per  jaar  de  stand  van  zaken  op  te  maken   met  de  leescoördinator.  Zet  opvallende  zaken  op  schrift,  die  kun  je  gebruiken  bij  de   voorbereiding  op  de  volgende  monitorronde.       Volgende  meting  monitor   Kondig  de  volgende  meting  van  de  monitor  ruim  van  te  voren  aan.  Leerkrachten  kunnen   er  dan  rekening  mee  houden  in  hun  planning.    

 

47  

Bijlage  3:  leerkrachtenvragenlijst     1. Hoe  vaak  doe  je  dit  gemiddeld  (voorlezen,  schoolbibliotheek,  openbare   bibliotheek,  boekintroductie,  boekpresentatie,  leesbevorderingsproject,   teamoverleg  leesbevordering,  boekenkring,  andere  activiteiten)?   2. Maak  je  bij  wereldoriënterende  onderwerpen  (zoals  de  zaakvakken)  gebruik  van   een  boekencollectie  in  de  klas?   3. Hoe  gebruik  je  prentenboeken  en/of  leesboeken  bij  wereldoriënterende   onderwerpen?   4. Hoe  gebruik  je  informatieboeken  bij  wereldoriënterende  onderwerpen?      

 

48  

Bijlage  4:  leerlingenvragenlijst     1. Wat  is  je  naam  (voor-­‐,  achter-­‐)?   2. Ben  je  een  jongen  of  een  meisje?   3. In  welke  groep  zit  je?   4. Wat  is  je  geboortedatum?   5. Hoe  vind  je  het  om  een  boek  te  lezen?   6. Hoe  vaak  lees  je  thuis  voor  je  plezier  een  boek?   7. Over  welke  onderwerpen  lees  je  graag?   8. Welk  soort  boeken  lees  je  graag?   9. Hoe  kom  je  aan  leesboeken?   10. Wie  geeft  jou  tips  voor  leuke  boeken?   11. Hoe  vaak  ga  je  naar  de  bibliotheek  die  buiten  je  school  staat?   12. Hoe  vind  je  het  om  naar  de  bibliotheek  buiten  je  school  te  gaan?   13. Geef  aan  wat  je  ervan  vindt  (van  de  juf  in  een  boek  moeten  lezen;  de  juf  vertelt   over  een  boek)   14. Hoe  vaak  gebeurt  dit  (ouders  lezen  voor,  ouders  praten  over  boeken,  ouders  gaan   mee  naar  bibliotheek)   15. Hoeveel  boeken  heb  je  zelf  ongeveer?                                  

 

49