De Bibliotheek Op School Pilotproject
Bibliotheek Hilversum April 2012
Aanbeveling Jacques Vriens (was directeur basisonderwijs, is nu fulltime kinderboekenschrijver)
“Leeservaring opdoen is een van de pijlers van het onderwijs. In feite gaat het om drie dingen : Bereikbaarheid, Toegankelijkheid en Waardering (BTW dus). Zorg ervoor dat boeken gemakkelijk Bereikbaar zijn in de eigen school. Een goede centrale schoolmediatheek, die wat geld mag kosten (net als een goede rekenmethode…). Kinderen moeten dagelijks kunnen ruilen, zodat het boek vanzelfsprekend wordt. Maak de boeken Toegankelijk door voor te lezen, te vertellen, te praten over boeken en ermee te werken. Elke school moet daarom een leescoördinator hebben. Hij of zij kan ervoor zorgen dat leesbevordering structureel wordt ingebed in het schoolleesplan. Voor computers worden ook leerkrachten vrijgemaakt, dus waarom niet voor boeken? En Waardeer het boek. Straal uit dat je plezier in lezen belangrijk vindt op school. Het werkt echt!” (Praktijkboek Leesbevordering Basisonderwijs)
Inleiding Scholen hebben te maken met taalachterstanden bij leerlingen. Veel kinderen beginnen hun schoolloopbaan met een taalachterstand, die gedurende de basisschool verder blijkt op te lopen. Het gebruik van de verschillende methodes op school is onvoldoende toereikend om deze taalachterstand op te lossen. In de taalontwikkeling is het leesaanbod, naast aanleg en vermogens van het kind en het taalaanbod, een belangrijke basisvoorwaarde voor een goede taalvaardigheid. Leesbevordering heeft een gunstige invloed op de leesmotivatie van kinderen. Doordat kinderen graag en met interesse lezen, verbetert hun taal- en leesvaardigheid aanzienlijk (Stephen Krashen The Power of Reading, 2010). Bibliotheek Hilversum heeft ruime ervaring met leesbevorderingsprogramma’s en biedt deze programma’s elk schooljaar aan in het Programma Basisonderwijs : Educatie. Leesbevordering op school is ook niet nieuw. Op veel scholen is bijv. de Kinderboekenweek een terugkerende item. Nieuw is het gedachtegoed om planmatig, structureel en opbrengstgericht te werken aan leesbevordering. Het is de uitdaging voor de school om de vrijblijvendheid van activiteiten om te zetten in een doorgaande leesbevorderingslijn voor de hele school. Deze lijn moet aansluiten bij het taalbeleid op school en versterkend werken voor het onderwijs in de verschillende leerstofdomeinen; van leesonderwijs tot onderwijs in zaakvakken. De vraag voor de school is derhalve welke plaats het leesonderwijs, het vrij lezen, het voorlezen, het verwerken van informatie en leesbevorderingsactiviteiten hebben in het hele onderwijsleerproces. De Bibliotheek op School is een landelijke project dat afgelopen 4 jaar succesvol was op 90 basisscholen in het land. Uit onderzoek blijkt dat dit project de leesattitude bij kinderen van de deelnemende scholen heeft verhoogd, hun taalprestaties heeft verbeterd en ook hun schoolprestaties in het algemeen. De aanwezigheid van een actuele adequate schoolmediatheek, die materialen voor kinderen en leerkrachten beschikbaar stelt, is daarbij een belangrijke pijler (Suzanne Mol To read or not to read, 2010). Voor de deelnemende bibliotheken zijn de resultaten ook aanzienlijk. Er is een toename van 65% van het aantal jeugdleden en een toename 115% van het aantal geleende materialen (Kunst van Lezen, 2010). Het is daarom de moeite waard dit concept uit te zetten in de Gemeente Hilversum. Het voorstel heeft de vorm van een pilotproject omdat de randvoorwaarden anders zijn dan in de landelijke variant. Een pilotproject geeft ook de mogelijkheid te onderzoeken in hoeverre en op welke wijze verdere uitrol in de Gemeente Hilversum gewenst is.
Henrieke Abrahamse Coördinator Educatie
1.
Aanleiding voor het project
Eind 2011 is door de gemeenteraad de Visie op Cultuur in Hilversum officieel vastgesteld. Bibliotheek Hilversum is gevraagd een stappenplan te maken van de veranderopgave die vanuit deze cultuurnota aan de bibliotheek is gesteld, waarbij Cultuur- en Mediaeducatie een speerpunt is. Het Beleidsplan Educatie is de eerste aanzet daartoe. Het Beleidsplan Educatie richt zich op alle (voorschoolse) onderwijsinstellingen in de Gemeente Hilversum en instellingen daarbuiten die al klant zijn van de bibliotheek. Het beleidsplan leidt tot de volgende resultaten : 1. Structurele samenwerking met alle (voorschoolse) onderwijsinstellingen 2. Een jaarprogramma voor voorschoolse instellingen, basisonderwijs en voortgezet onderwijs met doorgaande leerlijnen 3. Een integrale aanpak van leesbevordering voor enkele geselecteerde scholen, d.m.v. beleid, deskundigheidsbevordering, materialen en activiteiten 4. Ondersteuning bij de opzet van een schoolmediatheek 5. Een leesbevorderingsnetwerk voor de Gemeente Hilversum 6. Afstemming met activiteiten van het regulier jeugdbibliotheekwerk Het pilotproject De Bibliotheek Op School vormt de basis voor punt 3. van de hierboven geformuleerde resultaten van het beleidsplan.
Het pilotproject maakt ook deel uit van de doorgaande lijn leesbevordering die Bibliotheek Hilversum voorstaat : • Boekstart : kinderen van 3 – 12 maanden Bibliotheek Hilversum werkt samen met gemeente en consultatiebureaus om ouders en kinderen vanaf het allereerste begin met (het lezen van) boeken in aanraking te brengen. Dit project is inmiddels geïmplementeerd. • Boekstart in de kinderopvang : kinderen van 1 – 4 jaar Bibliotheek Hilversum werkt samen met De SKH en Versa om de infrastructuur rond leesbevordering op de instellingen te optimaliseren. Dit project start in september 2012. Bibliotheek Hilversum is projectleider. • De Bibliotheek Op School: kinderen van 4 – 12 jaar Het pilotproject sluit aan bij het gelijknamige landelijke project. • Leesbevordering : kinderen vanaf 12 jaar Verschillende scholen voor voortgezet onderwijs in Hilversum ontwikkelen een taalbeleidsplan. Bibliotheek Hilversum is actief betrokken bij de component leesbevordering. Bibliotheek Hilversum is een belangrijke samenwerkingspartner in de Brede Schoolontwikkeling in Hilversum. Samen met onderwijs en partners als kinderopvang en welzijn is zij in staat om een doorlopende leerlijn taal en leesbevordering te realiseren.
2.
Doel van het pilotproject
•
Het pilotproject De Bibliotheek Op School levert een bijdrage aan het verbeteren van taalprestaties van leerlingen door de inzet van een structureel en planmatig leesbevorderingsbeleid op school. Bibliotheek Hilversum is de aanjager van dit beleid en zet diensten en producten specifiek in. Het pilotproject biedt de basis om het concept, na de projectfase, verder uit te rollen in Hilversum.
•
3.
Doelgroep
• •
Het betreft basisscholen van de Gemeente Hilversum. In dit pilotproject kunnen 6 scholen starten, met een spreiding over minimaal 3 scholenkoepels. De deelnemende scholen dienen zich te conformeren aan de voorwaarden van het project via een convenant met de Gemeente Hilversum.
•
4.
Projectresultaten voor de school
Een structureel programma en concrete instrumenten om taalprestaties van leerlingen te verbeteren : • De school heeft een aantrekkelijke schoolmediatheek met voldoende capaciteit om alle leerlingen te bedienen. • De schoolmediatheek wordt beheerd met behulp van het mediatheeksysteem Educat-Wise. • De school heeft een leesplan, dat is ingebed in het schoolplan, met taakverdeling binnen de school. • De dienstverlening van Bibliotheek Hilversum is geïmplementeerd in het leesplan. • De school heeft een jaarplan activiteiten leesbevordering. • De school heeft 2 gecertificeerde leescoördinatoren. • De leescoördinatoren maken deel uit van een plaatselijk netwerk. • De school hanteert een leesvolgsysteem voor leerlingen door middel van een leeslogboek/portfolio. • De school maakt structureel budget vrij t.b.v. het leesbevorderingsbeleid. • De school zet de Monitor Leesbevordering in om de voortgang en kwaliteit van het beleid te waarborgen.
5.
Projectresultaten voor de bibliotheek
Concrete invulling van de samenwerkingsrelatie met het onderwijs en de wijze waarop de dienstverlening hiervoor ingezet kan worden : • De naamsbekendheid van de bibliotheek als professioneel samenwerkingspartner neemt toe. • Er is structureel contact tussen bibliotheek en school. • Alle leerlingen van de deelnemende scholen zijn lid van Bibliotheek Hilversum, waardoor het aantal jeugdleden stijgt. • Bij de afname van producten is een stijgende lijn waar te nemen. • Bibliotheekmedewerkers zijn door hun actuele kennis van de ontwikkelingen binnen het taal- en leesonderwijs professionele partners voor de scholen bij het vergroten van taalvaardigheid van de leerlingen.
6.
Projectresultaten voor de Gemeente Hilversum
Een basis om zich te profileren binnen de regio en het concept verder uit te rollen.
7.
Partners
• • •
De Gemeente Hilversum is subsudieverstrekker en toezichthouder. Bibliotheek Hilversum is verantwoordelijk voor de projectorganisatie- en communicatie: Scholen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en borging in hun organisatie
8.
Projectplanning
• • • • • •
Fase 1 : Start van het project mei 2012 – december 2012 Bovenschools management wordt via het LEB geïnformeerd over het project. Oriënterend gesprek met geïnteresseerde bovenschoolse managers. Bovenschools management maakt keuze voor deelnemende scholen. Opstellen van convenant voor deelnemende scholen. Projectpresentatie bij deelnemende scholen. Intakegesprekken met deelnemende scholen.
• • • • •
Fase 2 : Uitvoering van het project januari 2013 – juli 2013 Scholen maken met de bibliotheek een werkplan voor 1 ½ jaar op basis van genoemde projectresultaten, passend in hun schoolontwikkeling. Per school wordt een samenwerkingsovereenkomst opgesteld met Bibliotheek Hilversum. Scholen stellen leescoördinatoren aan. Bibliotheek Hilversum biedt scholing aan de leescoördinatoren. Bibliotheek Hilversum saneert de bestaande schoolmediatheek. Bibliotheek Hilversum start een plaatselijk netwerk voor leescoördinatoren. Uitvoering van de schoolwerkplannen september 2013 – juli 2014
• •
Fase 3 : Evaluatie en conclusies Tussenevaluatie : Eindevaluatie :
9.
Risicofactoren
•
juni 2013 juni 2014
Wisseling van taken binnen de school is een risicofactor voor dit project. Wisseling van contactpersonen kan een vertragende invloed hebben op de voortgang van het pilotproject binnen de school. Bibliotheek Hilversum kiest voor een verdeling van taken over verschillende mensen. Deze keuze brengt meer overleg momenten met zich mee. De wens van de gemeente om vraaggericht te werken, kan leiden tot een breder pakket diensten- en producten van Bibliotheek Hilversum.
10. Projectbegroting
Begroting van januari 2013 – juli 2014 Subsidie scholen (€ 9.000 per deelnemende school)
€ 54.000,-
Projectorganisatie Bibliotheek
€ 6.000,-
Totale subsidieaanvraag
€ 60.000,-
Jaarlijkse begroting voor deelnemende scholen (bij een gemiddeld aantal leerlingen : 200) Schoolmediatheek • (10% jaarlijkse vervanging) • Producten – en Dienstenaanbod Bibliotheek € 10,- per leerling • Vakliteratuur (tijdschriften, lesbrieven e.d.) • Deelname lokale netwerkgroep • Formatie leescoördinator
€ 1.500,€
2.000,-
€
150,-
€ 50,3 uur per week
In het convenant met de gemeente, conformeren scholen zich aan deze investering.
