De bibliotheek op scherp

De bibliotheek op scherp

Een kritische blik op de toekomst

BrabantseNetwerk

Welkom

BrabantseNetwerk

‘De bibliotheek op scherp, een kritische

Magazineconcept: Lost4design

Met dank aan:

door de Brabantse Netwerk­biblio­theek

voor Cubiss | bewerking: LOS!

‘s-Hertogenbosch (subsidie)

blik op de toekomst’ word je aangeboden (BNB). Het magazine is een weergave van het proces en de resultaten om de

Brabantse basisbibliotheken inspiratie,

overwegingen en voldoende handvatten

aan te reiken voor de strategische keuzes

waar ze voor staan, nu en in de toekomst.

Interviews: Marjan Middelkoop Tekst, beeld- en eindredactie: Los!, Amersfoort

Provincie Noord-Brabant,

Cubiss, Tilburg (realisatie)

Vormgeving en beeldredactie:

Kijk voor meer informatie en

Drukwerk: Drukkerij Gianotten,

zine op www.bnbibliotheek.nl/

t4design, Delft Tilburg

een digitale versie van dit magadebibliotheekopscherp

De toekomst begint nu!

E

en toekomstvisie formuleren voor de bibliotheek, is – zo zal iedereen beamen – geen

makkelijke onderneming. Welke maatschappelijke functie heeft de bibliotheek vandaag de dag nog, en hoe ligt dat over pakweg vijftien jaar? Hoe bedreigend is de digitalise-

ring? Of moet je helemaal niet van bedreiging spreken en is het allemaal één grote uitdaging? Wordt er minder of anders gelezen en houden we überhaupt nog aan het boek vast in welke vorm dan ook? Gaat het om het huis, om de content of om de mensen? Of moeten we tot de conclusie komen dat de bibliotheek zoals wij die kennen ten dode is opgeschreven?

Het zijn lastige kwesties die dringend een oplossing behoeven, en daarom verzocht de

Brabantse Netwerkbibliotheek Cubiss een aantal activiteiten op te zetten waarin getracht werd dichter bij een antwoord te komen. Centraal stond daarbij de vraag: wat is de maatschappelijke meerwaarde waar de lokale bibliotheek – als functie, niet als instituut – in moet voorzien?

Colofon

Marjan Middelkoop sprak met zogeheten dwarsdenkers – mensen die niet direct bij de biblio-

theek betrokken zijn, maar het ‘verschijnsel’ wel een hart toedragen dat warm genoeg bleek om

mee te willen denken. Hun meningen en ideeën zijn terug te vinden in de interviews en citaten. Henriette de Kok leidde twee scenariobijeenkomsten, waarin vier denkbeeldige scenario’s –

als … gebeurt, wat dan? – nader werden uitgewerkt. Een heel praktische manier om een onzekere toekomst eens concreet voor ogen te halen.

Trudy Raymakers zette zich aan de omvangrijke taak de trends en ontwikkelingen in de

branche, zowel nationaal als internationaal, op een rijtje te zetten. Ze dienden mede als input voor de scenarioplanningen en het debat. De meest in het oog springende hebben ook in dit magazine een plekje gevonden.

En tot slot leidde Richard Engelfriet op 17 april in Breda een debat rond het thema ‘Kijk jij verder dan de horizon’, over de maatschappelijke meerwaarde en de toekomst van de bibliotheek. Een avond die stof tot nadenken bood en waarin op ludieke wijze de weg vrij werd gemaakt voor mogelijke concties en allianties. Hij bericht er zelf over.

Bij elk van de activiteiten bleek steeds weer dat de meningen verdeeld zijn, de omstandigheden niet voor elke bibliotheek gelijk en dat het voor iedereen nog zoeken is – en misschien ook

wel blijft. Maar over een ding was en is iedereen het roerend eens: er moeten keuzes worden gemaakt. En wel heel snel.

De bedoeling was om al die inzet tot een strategie te bundelen. We noemden het al groots Constance Schuller, Selma Coppoolse,

Driel (Voorzitter Raad van Toezicht Cubiss en

enige wijze zonder voorafgaande toestemming

een ‘Strategisch Vergezicht’. Maar gaandeweg werd duidelijk dat er niet één strategie is. Er zijn

hebben gezamenlijk aan dit project gewerkt.

en redacteur van Thuis in Brabant), Rob de

Brabantse Netwerkbibliotheek

een klap in te vullen of glad te strijken. Er is niet één ‘bibliotheek van de toekomst’. En daarom

Marjan Middelkoop en Wieteke Hassing Hun speciale dank gaat uit naar:

Henriette de Kok (Bibliotheek Midden-Brabant), Jos Kok (Nieuwe Nobelaer), Gert-Jan Endedijk

(Bibliotheek Breda), Gio van Creij (Bibliotheek Maasland), Dorine Prinsen (Bibliotheek

Veldhoven), Kirsten Sinke (Bibliotheek de

Kempen), Martin Hol (Bibliotheek Den Bosch), Esther Wijnberg (Bibliotheek Altena), Astrid

Hoogleraar aan UvT), Chris Kremers (coördinator Feber (bibliotheekklant Breda), Frank Lambregts (senior communicatieadviseur bij de Gemeente

Oosterhout), Richard van der Zanden (Rabobank),

Statenlaan 4

5042 RX Tilburg

geen kant-en-klare oplossingen, geen wondermiddelen om alle problemen en uitdagingen in hebben we ervoor gekozen al die input in de vorm van een magazine te gieten. Stragisch

zouden we het niet willen noemen. Wel: een blik in de toekomst, bedoeld om te prikkelen,

Richard Engelfriet (debatleider), Marijne Thomas

Fotoverantwoording

te inspireren, misschien af en toe een ferme tik uit te delen en vooral: tot actie aan te zetten.

Marieke Hezemans (Cubiss), Martijn Bruinsma

blz. 2 (achtergrond), blz. 5 (achtergrond),

de handen moeten uit de mouwen. Let’s play! ‰

drage aan dit project.

16-17, 24 (achtergrond), 30-31 en 33; iStockphoto:

(tekstbureau Los!), Marianne Hermans (Cubiss),

(Cubiss), Trudy Raymakers (Cubiss) voor hun bij-

Kraal (Bibliotheek Heusden), Brigitte Stuurstraat

© 2012

nemer en voormalig schooldirecteur), Hans van

voudigd, openbaar gemaakt in enige vorm of op

(KDO Kinderopvang), Jan van der Lee (onder­

van Cubiss (T: 013 46 56 700, E: [email protected]).

Niets in deze uitgave mag worden verveel­

Shutterstock: coverfoto voor- en achterzijde,

8-9, 10-11, 12 (achtergrond), 15 (achtergrond),

Want die toekomst, die begint nu. Hier en nu. Wachten kan niet meer, aarzelen is geweest,

colofon (achtergrond), blz. 15 (achtergrond), 18 (achtergrond), 21 (achtergrond), 24 (ach-

tergrond) en 27; fotolia: blz. 28 (achtergrond); photocase: blz. 32 (slak).

1

Blurb...

Inhoud Blurb…

3

Dwarse denkers | Frens Frijns *

4

Dwarse denkers | Jos van der Lans

6

Trends & topics: what’s hot, what’s not

8

Dwarse denkers | Guido Crolla

Jos Kok,

directeur van de Nieuwe Nobelaer in Etten-Leur

12

Dwarse denkers | Corien Prins

14

Scenarioplanning: wat nu doen om waar te komen?

16

Dwarse denkers | Ernst-Jan Pfauth

18

Dwarse denkers | Jos Derksen

20

Blurb…

22

Column: Help, we hebben geen visie!

23

Outside the burgerbox…

24

Hamburgerketen Wimpy bedacht in Zuid-Afrika een wel heel slimme

28

De reactie van de testpersonen was geweldig, evenals het bereik dat deze

Dwarse denkers | Patrick Timmermans Dwarse denkers | Gert Bielderman

Dwarse denkers | Dominique de Vet

Het lievelingsboek van...

26

Hoofdzaken...

30

Blurb…

32

Het debat in de wandelgangen

33

Martha Nussbaum – Oplevingen van het denken. Over de menselijke emoties

manier om hun blinde gasten te bereiken: sesam-braille op een broodje.

(Ambo/Amsterdam 2004, vert. 2001)

campagne had. Een knap staaltje thinking outside of the box…

‘Naast mijn officiële studies als sociologie, sociale

http://www.youtube.com/atch?v=5YAchE0-o-o&feature=player_ embedded

psychologie en bedrijfskunde ben ik jarenlang persoonlijk bezig geweest met de verhouding

tussen rationaliteit en emotionaliteit. Dat kwam uit persoonlijke betrokkenheid én omdat ik al

vroeg tot de ontdekking kwam dat de opvattingen daarover wel erg gemakzuchtig en goedkoop

sjabloonachtig zijn. Het boek van Nussbaum is

by far de beste studie op dit gebied en stelt alle

andere werken in de schaduw. Ze is zeer belezen,

intelligent, creatief en sociaal en integreert kunst

met wetenschappelijke analyse. ‘Emoties als intelligente reacties op de inschatting dat iets waardevol is’: kom daar eens om in de wetenschap!’

A book a day keeps the doctor away...

Funky boekensteunen

De dames van de Culturele Apotheek weten er alles van. Boeken voor een depressie, liefdesverdriet of juist een reuze heuglijke gebeurtenis: alles is op recept verkrijg-

* alle geïnterviewden spreken op

De beroemde Engelse journalist Jeremy Paxman zei ooit:

baar. Een leestip op maat of een bezoekje van de biblio-

‘The correct relationship of a journalist to a politician

therapeut, de dames draaien er de hand niet voor om.

is that of a dog to a lamppost.’ Aangezien Paxman ook een

Of wat te denken van een filmrecept tegen feestdagen-

groot boekenliefhebber is, zal hij deze variant niet voor

stress of een toneeltip tegen bezuinigingsblues…

ogen hebben gehad, maar leuk is het wel!

Breng een bezoek aan de apotheker op

http://www.etsy.com/shop/KnobCreekMetalArts?section_id=6552804

http://cultureleapotheek.nl

persoonlijke titel, niet uit hoofde van hun functie

3

Interview | Frens Frijns

‘Een programma over de periferie van een onderwerp, dát zou interessant zijn’

‘I

Frens Frijns

Maar ik heb gisteren ook op een iPad een boek zitten lezen.

cultuurmakelaar voor de gemeente Eindhoven

n de straat bij ons is een bibliotheekje, mijn oudste

zoontje heeft een bibliotheekkaart en meestal gaat mijn vrouw mee. Of ik de bibliotheek nodig heb? We gingen

laatst naar Fuerte Ventura, dan vind ik het toch wel prettig

Frens Frijns (45) was programmamaker dance bij de

om een boekje mee te hebben – ik houd van het fysieke boek.

Effenaar en directeur van het dancefestival Shine,

Wat ik daarbij fantastisch vind, is dat als je een woord aanklikt

en mede-initiator van eSphere en het 5 Minuten

– in het Engels bijvoorbeeld – je meteen kunt zien wat het

betekent. Normaal als ik een boek lees, denk ik toch sneller: het zal wel.

Voor de eigen informatieverstrekking heb je de bibliotheek

eigenlijk niet meer nodig; vroeger was dat toch anders. Een

Museum. Als oprichter en organisator is Frijns vooral bekend van het STRP Festival. Per 1 april 2012 is hij directeur van poppodium 013 in Tilburg.

boek koop ik, informatie vind ik wel via internet.

Wat je wel in de bibliotheek kunt vinden en niet op internet,

is een soort conservering van wat er al was. Maar heb je daar bibliotheken voor nodig? Ik denk dat je als bibliotheek een

theek wel twintig inkijken. Zo zou je – juist als bibliotheek

vak: wij maken het verschil door uit het enorm brede aanbod

of een schrijver. Kijk, schrijvers uitnodigen kan Selexyz ook,

kans maakt als je een gidsfunctie vervult. Dat is net als in mijn een keuze te maken. Wij nemen mensen als het ware bij de hand.

Bibliotheken doen dat mijns inziens nog onvoldoende; je zoekt iets op in een computer en krijgt vervolgens een boek als

resultaat. Er zijn daar wel mensen aan wie je iets kunt vragen, maar ik heb die mensen nooit als gidsen ervaren. Iedereen

werkt met zoekmachines, maar je wordt gek van het aanbod. Je zou dus naar een soort superexpert verlangen, iemand die samen met jou kan zoeken en denken, die rond een bepaald

onderwerp allerlei informatie voor jou kan vinden, een pakket samenstelt. Hij of zij hoeft geen specialist te zijn, maar een filter, de toegang tot al die informatie.

Weet je, ik kom uit de muziek, de tijd van de lp, de cd en later

het downloaden. Mensen hebben zo veel muziek tegenwoor-

dig, dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Ik kon laatst mijn favoriete nummers niet eens meer terugvinden, zo veel had ik gedownload. In plaats van er iets bij te hebben gekre-

gen, was ik heel veel kwijt. En dat gebeurt er met boeken denk ik ook.

Koppel gidsfunctie aan inhoud

Als je een boekhandel binnenkomt, is dat een koopaanbod,

bedoeld voor consumptie. De kracht van de bibliotheek is dat je bij een bepaald interessegebied boeken eromheen kunt pakken om te finetunen. Het is niet te betalen als je al die

boeken zou moeten aanschaffen, maar je gaat er bij de biblio-

4

– programma’s moeten ontwikkelen die gaan over een boek maar dat is een verkoopding. Een programma over de periferie van een onderwerp, dát zou interessant zijn: aanvullende

informatie bieden, je wegwijs maken in het oerwoud. Beperk je niet tot het boek, betrek er steden, kunstenaars e.d. bij. Zo koppel je gidsfunctie aan inhoud. Zou je niet als bibliotheek je personeel uit kunnen lenen aan boekhandels? Niet om

mee te laten werken, maar puur als verbreding en verdieping. Iedereen is zich zorgen aan het maken over zijn voortbestaan, iedereen begint te wankelen. Nu is er toch concurrentie tus-

sen boekhandel en bibliotheek en als je niet oppast, leg je het allebei af.

Als ik naar mijn eigen baan kijk: wat is je doel als 013?

Hoe je het ook wendt of keert, 013 is een inkooporganisatie. Je koopt een band in en verkoopt tickets. Hoe kun je met je eigen kracht en creativiteit die 2, 3 of 4 procent extra toe-

gevoegde waarde bieden waarmee je je bestaande publiek prikkelt en stimuleert? Je wilt dat je publiek de keuze voor jou maakt, in plaats van bijvoorbeeld Paradiso, en ook dat de band kiest voor 013. Kun je van tevoren of naderhand

zorgen voor een interviewsessie of een masterclass? Kun je

als bibliotheek iets extra’s brengen, verrijking eromheen? Je moet mensen geven wat ze willen en daarnaast moet je ze

iets brengen wat verwondering of verdieping biedt. Daar zit je maximale winst.’ ‰

‘Ik denk da t je als bi bliotheek e maakt als j en kans e een gidsf unctie verv ult.’

Interview | Jos van der Lans

‘De bibliotheek moet een dynamisch knooppunt worden’

‘I

k maak zelf gebruik van de bibliotheek als ik een boek

wegvalt – daar zou ik wel bang voor zijn. Hier is een generatie

bezig ben. Dan ben je hier in Amsterdam natuurlijk

ciperen en die het geld niet heeft om het zelf aan te schaffen.

nodig heb over een bepaald onderwerp waar ik mee

gezegend, met de universiteitsbibliotheek. Maar ik gebruik ook wel de gewone; die heeft weer het voordeel dat boeken per

onderwerp staan. Altijd handig om even te kijken wat er nog meer is, je weet natuurlijk zelf niet alles. Bij de universiteits

en tot het g wilt hebb n a g e o t e j an is een ‘Als n kennis, d a v s j i d a r a orwaarde.’ grote p grijkste vo n a l e b e d k bibliothee

derkant van de samenleving groter is dan voor de bovenkant.

online. Je moet wel een beetje goed kunnen zoeken en sorteren, dat is ook een vaardigheid.

Volgens mij hadden wij vroeger thuis vijf boeken; voor mij

waren boeken een vorm van vooruitgang, dat je bij de wereld

vinden het eigenlijk raar dat je een gedeelte van je huis voor

boeken inruimt. We hebben hier in Oost een prachtige nieuwe bibliotheek, echt fabelachtig mooi. Mijn kinderen gebruiken die om te studeren, ze komen er met z’n allen bij elkaar. Ze

lenen er niet of nauwelijks een boek hoor, zij gaan heel anders om met boeken en informatie.

We hebben natuurlijk een enorme verzorgingsstaat gecreëerd, met bibliotheken, buurthuizen, allerlei voorzieningen. Een

heel rijk palet, alleen lopen we nu tegen de grenzen aan, er

moeten keuzes worden gemaakt. De vraag is of een aantal van die voorzieningen niet veel beter door de mensen zelf gerund kan worden, in plaats van door professionals – zoals je ook

steeds vaker bij bibliotheken ziet gebeuren. Je moet dan een

goede mix van professionals en niet-beroepskrachten hebben; je ziet dat die vaak nog creatiever zijn dan de professionals.

publicist. Hij was o.m. redacteur bij de Volkskrant en schreef voor de Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en diverse vakbladen. Tegenwoordig is hij freelancer en houdt zich vooral bezig met de rol van overheid, burgers en professionals in de sociale sector.

een enorme verarming zijn als dat verdween.

historisch materiaal, het Historisch Nieuwsblad, alles staat

andere generatie, die lezen boeken en geven ze weer weg. Die

Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en journalist/

dan is een bibliotheek de belangrijkste voorwaarde. Het zou

Die digitale slag win je niet meer

der geletterden hoorde. Mijn kinderen zijn van een heel

Jos van der Lans

Als je toegang wilt hebben tot het grote paradijs van kennis,

bibliotheek ben je toch overgeleverd aan wat de computer doet. Internet wordt ook hierin natuurlijk steeds concurrerender:

Nix foto: Quintalle

die vergelijkbaar is met mijn ouders, die zich nog moet eman-

Er zit natuurlijk ook een publieke doelstelling in: je gaat geen bibliotheek runnen om maar twee mensen uit de straat van boeken te voorzien.

Mijn kinderen en ik, wij zouden de bibliotheek niet zozeer

missen. Maar de bibliotheek hier in Oost, dat is de Indische

Ik denk dat de noodzaak van een dergelijke functie voor de onTegelijkertijd zie ik ook dat mensen, hoog of laag, in een dorp

of in een stad, plekken nodig hebben waar ze op een of andere manier dingen kunnen uitwisselen. Of dat nu culturele uitingen zijn, dingen ruilen of boeken lenen. Ik denk dat de biblio-

theek in potentie zo’n plek is. Die zal dus een andere vorm van ontmoeten moeten faciliteren, wil het zijn aantrekkelijkheid in de toekomst behouden. Het moet een dynamisch knoop-

punt worden. Daarom is het sowieso denk ik nuttig om burgers een cruciale functie te geven in het aansturen van zo’n

plek, want die hebben ideeën over wat er in zo’n buurt nodig is, wat leuk zou zijn. Misschien kun je er ook dingen doen

als werkstukbegeleiding; ik merk heel sterk dat kinderen op

middelbareschoolleeftijd best begeleid willen worden, maar

niet door hun ouders. Ik denk dat ik zelf in zoiets veel tijd zou steken; bijvoorbeeld op zondagochtend, koffie erbij, leuke

entourage. Hier in de buurt bijvoorbeeld wemelt het van de

schrijvers en politici. Ik zou zeggen: maak je eens nuttig. Kom hier wat vertellen en dan gaan we als bibliotheek gewoon

eens kijken hoe wat dat gaan doen. Eigenlijk de oude formule

van de weekendschool. Hier in de bioscoop heb je bijvoorbeeld ook weleens You Tube-avonden, waarvoor iemand dan selec-

ties maakt. Dat is vaak heel interessant en nog leuk ook. Ik kan me voorstellen dat je daar in de bibliotheek ook iets mee gaat doen, vertoningen over een bepaald onderwerp organiseren. Daar zet je een van die buurtgenoten bij om commentaar

te leveren. Bijvoorbeeld een uur You Tube over pianolessen, gitaarlessen, alle soorten onderwerpen.

buurt. Dat is nog een bibliotheek in de klassieke zin, daar

Ik denk dat je als bibliotheek die hele digitale slag niet meer

daar hun boeken lezen. Daarvoor is de bibliotheek voor een

nemen in een gebied waarin alles zo snel gaat. Je wordt links

wemelt het van Turkse en Marokkaanse meisjes vooral die

belangrijk deel ook ooit bedoeld: mensen konden de boeken niet aanschaffen. Dat zie ik daar nog steeds gebeuren. Dat

geldt overigens ook voor het internetgebruik. Dat speelt denk ik in dorpen minder, maar dat die functie in de grote steden

wint; je zou dan digitaal een heel cruciale rol moeten gaan inen rechts ingehaald. Je had het vijftien jaar geleden moeten

doen. De fysieke variant, de off-line variant – daar moet je de

kracht halen, je moet een knooppunt zijn. De rest is een aanvulling en een afgeleide.’ ‰

7

De discussie over de toekomst van de bibliotheek wordt wereldwijd gevoerd. Toegegeven, de ene public library is de andere niet, en er zijn op vele niveaus (lokaal, regionaal, landelijk en internationaal) duidelijke verschillen aan te wijzen. Maar elke bibliotheek wordt met dezelfde vraag geconfronteerd: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen waar bibliotheken op in moeten springen? En welke partijen moeten daarbij worden betrokken?

Trends & topics De ontwikkelingen in vogelvlucht:

Wat stelt de bibliotheek daar tegenover?

l teruglopend bereik en gebruik;

l belang van een kenniseconomie;

gedownload;

l belang van lezen, literatuur;

l toenemende digitalisering, boeken worden meer en meer l bezuinigingen;

l vergrijzing en verkleuring;

l belang van mediageletterdheid;

l belang van ontmoeting en debat.

l recessie;

Hoe waardevol de argumenten van de bibliotheek ook zijn,

l groei van productie en beschikbaarheid van informatie;

theek voor nodig?

l blijvende druk op (vrije) tijd; l bezuinigingen op cultuur.

ze roepen gelijk een tegenvraag op: heb je daar een biblio-

Maatschappelijke rechtvaardiging

Bibliotheken worden grotendeels bekostigd vanuit publieke

middelen. Dat heeft ten minste één concrete consequentie: de

Voor de een schuilt die maatschappelijke rechtvaardiging in

geworden. Hoewel we ons in veel opzichten nog als massa

de ander heeft de bibliotheek vooral tot taak geletterdheid te

Hoogstpersoonlijke zielenroerselen op Twitter, gepersonali-

het ontsluiten en vrij toegankelijk maken van informatie. Voor bevorderen (cq mediageletterdheid), en voor weer een ander moet de bibliotheek bovenal een plek van samenkomst zijn, een verbindend element in een gemeenschap. En voor de echte optimist is de bibliotheek al die dingen ineen.

Maar de samenleving verandert in rap tempo, en er valt aan te voeren dat die functies niet langer het exclusieve domein zijn

van de bibliotheek. Informatie? Die vinden we wel op internet. Samenkomen? Kan ook in een café. En lezen, ach, dat doet de

school wel ‘en het boek verdwijnt toch’. Even los van het waarheidsgehalte van dat soort vaak boude uitspraken (waag het niet ouderwets lekker door te lezen, dat is zó old school), kan

de bibliotheekbranche er niet omheen dat die eens zo unieke positie in de ontsluiting van informatie, of zelfs de zo mooie term ‘verheffing van het volk’, niet zo erg uniek meer is.

Hoewel? Misschien kan de bibliotheek ook in de 21e eeuw ‘het volk verheffen’ door die enorme golf aan informatie die dag in dag uit op ons afkomt, te stroomlijnen. Door mensen een

steeds meer terreinen in de samenleving terug en verwacht dat instellingen zelf de broek maar ophouden.

aan die mogelijke informatieschiftingsbehoefte… dan zou de bibliotheek dus informatie op maat moeten gaan leveren. Er

zou als het ware in elke bibliotheek een superexpert moeten

werken, die als de klant ‘olifant’ roept, een uur later klaarstaat met betrouwbare sites, doorwrochte boeken en hoog aan­

geschreven deskundigen die alles over de olifant kunnen ver-

tellen. En misschien gaat hij of zij zelfs nog een stap verder en doet suggesties voor muziek die leuk is bij het thema, landen vol olifanten die dringend eens bezocht moeten worden en

een stuk of vijf romans die een heel nieuw licht op het thema olifant werpen.

Dan hebben we dus twee ontwikkelingen in één functie

verenigd: de bibliotheek als hoogstpersoonlijke loods op de digitale oceaan.

maar is de bibliotheek zelf geen ‘persoon’ meer die in een

weet wat betrouwbare en wat onbetrouwbare informatie is.

debat van 17 april bleek. ‘Aanmatigend, tuttig, wie zijn wij om

daar eigenlijk tegenover? – maar de overheid trekt zich ook op

de printer rollen. Als we die ontwikkeling nu eens koppelen

een keurmerk af te geven zodat de onschuldige surfer gelijk

en niet werkt op het net, misschien zelfs wel als bibliotheek

publieke middelen, de overheid, sterk aan het veranderen is. lijker geworden – wij geven u geld, welke resultaten stelt u

heel even geduld hebben, geheel zelf ontworpen thuis uit

Vraag: heb je daar dan nog een gebouw voor nodig? Misschien

Die laatste optie kent hartstochtelijke aanhangers, maar kan

Niet alleen is de verhouding de afgelopen jaren steeds zake-

seerde profielen bij online-winkels en meubels die als we nog

handvat te bieden in de digichaos, jongeren te leren wat wel

bibliotheek moet dus een maatschappelijke rechtvaardiging

hebben. Duidelijk is dat de relatie met de verstrekker van die

gedragen, onderscheiden we ons maar wat graag als individu.

ook op fors hoongelach rekenen – zoals onder meer tijdens het aan te geven wat wel en niet betrouwbaar is, vroeger was informatie evenmin betrouwbaar en altijd door wel een of andere visie gekleurd.’

En om nog maar een duit in het zakje te doen: kunnen bibliotheken dat überhaupt? Zijn we ‘bij’ genoeg om al die ontwikkelingen te kunnen volgen of zelfs voor te zijn?

Zeker is dat veel mensen snakken naar commercie-vrije infor-

matie. En – in een wereld waar de consument steeds vaker ook de producent van informatie is – enige schifting. Me, myself and I

Een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren, is dat – mede dankzij allerlei technologische in-

novaties – diensten en producten steeds persoonlijker zijn

wordt de dienstverlening van de bibliotheek wel persoonlijker, speciaal gebouw huist. Misschien is er één grote landelijke

digitale bibliotheek, een virtuele front office als het ware, waar iedereen met zijn of haar vraag terecht kan, een boek digitaal kan lenen, retourneren of downloaden (tijdens het debat

kwam de suggestie voor James Bond-achtige verschijnselen

die zichzelf na twee weken automatisch vernietigen) en waar

je communiceert met een virtuele bibliotheekmedewerker die je net als bij Ikea langs vragen en door problemen loodst.

Heeft die vorm een maatschappelijke meerwaarde? Of is het

een functie die andere instellingen ook kunnen overnemen?

En is dat de enige functie die je als bibliotheek dan nog hebt? Terug naar het aloude vrij ontsluiten van betrouwbare infor-

matie, maar dan enkel nog in digitale, gecentraliseerde vorm? Het zou goed aansluiten bij de hele ontwikkeling van e-books en e-readers; volgens TNO heeft in 2016 zeker 40% van de

Trends & topics

Trends & topics van allerlei ‘lab’-vormen waar je het nieuwste van het nieuw-

draagt, haalt zijn inkomsten allang niet meer alleen uit die

in sommige gevallen is de band al heel nauw, in andere

zelfs geek girl camps aan!

Hij of zij wordt gevoederd, volgt inleidingen, kijkt achter de

toekomst – het onderwijs?

ste uit kunt proberen; de public library van New York biedt

fijne bezoeker op rij 7, stoel 6 bij Macbeth of het Zwanenmeer. schermen mee, is ‘vriend of vriendin’ en wandelt opgewekt

volstrekt incidenteel. Is dat de toekomst, en is dat genoeg

rond met de nodige merchandise aan en om het lijf.

De wereld als achtertuin

standswijken en plattelandsgemeenten wijst men graag naar

Maar de functie van de bibliotheek – de maatschappelijke

biedt perspectieven maar ook heel wat concurrentie – wereld-

supermarkt mag niet ook nog de bibliotheek verdwijnen. Het

aanbieder. De rol die de bibliotheek in het onderwijs speelt

Het geeft in elk geval wel weer invulling aan dat ‘huis’, die

fysieke plek die mensen bijeen brengt. Met name in achterdie functie van de (huidige) bibliotheek; na de kerk en de

verdwijnen van voorzieningen is op het platteland het gevolg van twee wereldwijde trends: vergrijzing en ontgroening.

Dorpen lopen leeg en voorzieningen komen daardoor automatisch onder druk te staan. Gelukkig zijn dorpsbewoners

meer en meer bereid actie te voeren voor het behoud van een

‘levend’ dorp, voorzieningen incluis, en gaan zelf aan de slag –

of het nu met een eigen buurtsuper is of met een eigen buurt-

Terug naar het aloude vrij ontsluiten van betrouwbare informatie, maar dan enkel nog in digitale, gecentraliseerde vorm?

functie – is natuurlijk vele malen breder dan die van ruimtebijvoorbeeld, mag niet worden uitgevlakt. Sterker nog: moet misschien juist die rol groter worden dan hij nu is?

Leesbevordering, die zo populaire term ‘mediawijsheid’ – ze

zullen in een samenleving die steeds verder digitaliseert en die zich ook nog eens als kenniseconomie wil profileren, belangrijker worden dan ooit. Ook het onderwijs is enorm in

ontwikkeling (maar was dat ooit anders?), en is duidelijk zoekende naar nieuwe, digitale werkvormen en manieren om al die nieuwerwetse vaardigheden die moeten worden aangeleerd (new skills for new jobs), handen en voeten te geven. Kan de bibliotheek daarin een rol spelen?

Los van de vraag of je dat als branche wilt, moet je natuurlijk de tegenvraag durven stellen: kunnen we dat? Zit het onder-

wijs van de toekomst eigenlijk wel op ons wachten? Het is een vraag die eerder lokaal dan landelijk beantwoord zal worden;

De globalisering waar we nu al jaren de mond vol van hebben, wijde concurrentie, nog wel. Mensen zijn inmiddels gewoon

zich in een wereld te bewegen waar alles met alles verbonden lijkt, en iedereen met iedereen. In communities en op plat-

forms en dat alles zonder geografische en conceptuele grenzen. Wat we vroeger zo graag vervaging noemden (branche­ vervaging – heeft iemand het er ooit nog over) is inmiddels

norm geworden: waarom zou je grenzen niet laten vervagen?

Het betekent dat je als bibliotheek met nog veel meer vormen van vrijetijdsbesteding en (al dan niet reële) deskundigheid

moet gaan concurreren. Waarom in een bibliotheek gaan zit-

ten als je online je hobby kunt bespreken met een deskundige in Tokio terwijl je ondertussen de nieuwste modeshow van

Marc Jacobs volgt en erover blogt, ook al ben je helemaal niet van de modepers en had je er vroeger nog geen glimp van op

kunnen vangen? Het betekent echter ook dat je als bibliotheek je eigen unique selling point in die uitgestrekte wereld uit

kunt venten. Je bent lokaal. Zit om de hoek. En je snapt wie Bor de Wolf was. Of kunt dat op zijn minst achterhalen. Zie dat maar eens in Tokio te vinden.

Nederlanders een e-reader of leest op een tablet. Het is dus

bibliotheek. Maar – zo spreekt de advocaat van de duivel – als

gen in het verkeer (lees: uitleen) van al die digitale content. De

goed opgeleide mensen voor inzetten en publieke middelen

Een veilige haven

boeken, muziek? Of vervult een bibliotheek dan toch meer

die is er echt niet voor iedereen. Er zijn nog altijd mensen

van groot belang dat de bibliotheken een rol zien te bemachtiklant zou bij de centrale digitale bibliotheek terecht kunnen – en wel 24 uur per dag. Alles een belevenis

De bibliotheek als puur digitaal, gecentraliseerd verschijnsel druist echter – jawel, het wordt een bumpy ride – weer helemaal in tegen een heel andere maatschappelijke trend: de

behoefte aan beleving. Alles is een evenement, alles moet ‘een

ze het allemaal zelf zo goed kunnen, moet je daar dan nog

gebruiken? En heeft dat nog met informatie te maken, met

een buurthuisfunctie? Wordt de bibliotheek uiteindelijk een

soort verzamelgebouw voor uiteenlopende maatschappelijke instelllingen en functies? En als we het toch over vergrijzing hebben: was dat nou niet juist de gedroomde bibliotheek­ gebruiker? Wat doen we daar eigenlijk mee?

belevenis’ zijn. Misschien is die periferie bij een onderwerp

Ontmoetingsplek

selijke vorm: thema-avonden met muziek, films, schrijvers die

tegenvoeter: de bibliotheek als bruisend cultureel centrum

erg belangrijk (denk aan onze olifant), maar dan wel in menin levende lijve over hun werk vertellen, contact met andere

lezers en leners, fora rond bepaalde boeken of thema’s, noem maar op. Het sluit mooi aan bij de huidige hang naar ‘verhalen’. De bibliotheek als een soort herenclub voor wie van cultuur, lezen en literatuur houdt. Daarbij consumeert de klant

niet alleen, zo zien we in steeds meer communities of interest, maar levert zelf ook een (al dan niet deskundige) bijdrage.

Sterker nog: waarom, zo werd tijdens het debat gesuggereerd, niet ook een kinderclub, waar kinderen naartoe gaan om

lekker te lezen, met elkaar en goed opgeleide bibliotheek­

medewerkers over boeken te praten, werkstukken te maken, etc. Zoals sommigen kinderen naar een voetbalclub gaan,

gaan andere naar een boekenclub. Om nog maar te zwijgen

10

Die ‘plattelands’-optie kent overigens ook een grootstedelijke met thema-avonden, werkplekken voor zzp-ers, een uitste-

kende koffiebar, en misschien zelfs – zoals een enkele dwarse denker durft te opperen – een inpandige boekwinkel. Om boeken te kopen, jawel.

En toch…. die hele digitale snelweg, die mondiale speeltuin, zonder eigen computer (al heeft Nederland het hoogste

percentage huishoudens met toegang tot internet van heel

Europa), mensen die het allemaal wat te snel gaat, mensen die de grote digitale wereld helemaal niet als aantrekkelijk erva-

ren maar juist als hoogst bedreigend. Om nog een stap verder te gaan: mensen die in een digitale kloof dreigen te vallen.

Laaggeletterd zijn is al een probleem, maar laaggeletterd zijn in een maatschappij die op kennis inzet én allerhande (digi-

tale) vaardigheden vraagt, is pas echt een probleem. Ligt daar een schone taak voor de bibliotheek? Zit daar dan die vrije

toegang tot informatie, juist voor degene die nu eens niet die handige snellerik is die het zelf wel even regelt?

In dit scenario is wederom dat gebouw belangrijk, de fysieke

Het brengt ons bij een veelgehoorde mogelijke doelstelling:

tingsplaats, gratis internet). En wederom kan dat duiveltje

gecommercialiseerde wereld. Waar je nog geholpen wordt als

kwaliteit van de bibliotheek (een warme werkplek, ontmoe-

roepen: heb je daar een bibliotheek voor nodig….? Anderzijds:

wellicht liggen daar ook kansen voor de cultureel ondernemer die de bibliotheek toch ook kan zijn. Kun je met dergelijke

‘huizen’ niet gewoon extra inkomsten generen, ook al komen die niet direct uit boek, cd of informatie? Een theatergezel-

schap dat het cultureel ondernemerschap hoog in het vaandel

de bibliotheek als veilige haven in een waanzinnig snelle en

het allemaal wat minder snel lukt, waar je gevrijwaard bent van commercie en waar je betrouwbaar door de informa-

tiemaatschappij wordt geloodst. Laten we dan nog één keer

flauw zijn en vragen: heb je daar een bibliotheek voor nodig? Is dat dan de maatschappelijke functie waarin alleen de bibliotheek kan voorzien? ‰

11

Interview | Guido Crolla

‘Ik ben niet zo van de bibliotheken’

‘M

ijn mobieltje – daar zit alles in, de hele wereld.

Ken je seats2meet? Ik vind dat bibliotheken veel meer naar

theek, die heb ik niet nodig. Voor lagereschool-

ken voor mensen, brengen ze met elkaar in contact om kennis

Ik koop nog wel boeken, maar de schoolbiblio-

kinderen zie ik nog wel toegevoegde waarde voor het onderwijs; dan biedt het verdieping, verbreding. Maar als je het over HBO hebt, dan weet ik het niet, hoor.

Studenten zijn vaak niet kritisch genoeg in het consumeren of produceren van informatie – dat vraagt volgens mij om

een cultuuromslag in het onderwijs. Het onderwijs is nu nog gericht op het geven van antwoorden, terwijl het gericht

zou moeten zijn op het stellen van vragen. Vragen stellen is

leer­zamer dan antwoorden geven. Je zou studenten moeten

iotheek bt over de bibl he t he je ls ‘A er een zou dat veel me n da e, ti ca lo als k mogen zijn.’ ontmoetingsple

beoordelen op de vragen die ze stellen. Wat ik zie, is dat stu-

denten opgevoed – misschien wel geconditioneerd – zijn om allerlei aannames te doen op het moment dat zich iets voordoet. Aannames doen en een oordeel vellen, in plaats van

vragen stellen. Je oordeel eens uitstellen, iets eerst onder­

tie en gedreven studenten en stopt zijn creativiteit in het formuleren van uitdagende opdrachten voor studenten. Hij initieert tevens onderwijsconcepten als NieuweDingenDoen, Cre-Aid, EenTweeTien, TrendsFormers en Knowmadic Learning Lab.

zou ik er wel komen als ik een plek had waar ik anderen kan ontmoeten, waar ik een beetje kan werken. Wat ik in die

context nog meer zou willen aantreffen? Goede koffie en misschien ook dat extraatje waar ik niet zo snel tegenaan loop

omdat ik altijd mijn eigen kanalen gebruik. Extra inspiratie. Ik weet ook wel van mezelf dat ik door mijn gebruik van social

media enzo, net zo goed mijn oogkleppen op heb. Als ik daar

in een luie stoel kan zitten en een programmaatje kan kijken waar ik thuis normaal niet naar kijk, dan zou dat interessant zijn. Maar dan zou de bibliotheek me wel goed moeten leren kennen.

wil deze planeet niet naar z’n mallemoer gaan. We moeten

collectief bewustzijn. Het is ons collectief bewustzijn. Maar ik

HAN. Hij heeft een passie voor multimedia, innova-

in een bibliotheek was. Ik heb daar niks te zoeken. Misschien

Ik vind het zelf helemaal niet problematisch dat het inter-

beïnvloedt het fundamenteel mijn denken. Internet is mijn

Informatica en Communicatie Academie van de

bibliotheken; ik denk dat ik zelf voor het laatst in mijn jeugd

Volgens mij leven we momenteel in een maatschappij die

mezelf dat ik wat dat betreft kritisch genoeg ben. Natuurlijk

Guido Crolla is docent MultiMedia aan de

uit te wisselen en van elkaar te leren. Ik ben niet zo van de

zoeken – dat is voor hen een andere wereld.

netaanbod in toenemende mate commercieel is. Ik hoop van

Guido Crolla

zo’n model mogen kijken. Ze creëren daar ontmoetingsplek-

zoek misschien wel bewust naar afwijkende informatie, naar tegenovergestelde denkbeelden. Die mate van bewustzijn, dat we komen tot een hogere mate van bewustzijn en dus

een kritische houding, dat probeer ik studenten mee te geven.

Niet alles voor lief nemen wat er langskomt. Als studenten dat meekrijgen in het eerste jaar, dan zien ze ineens twee syste-

men en kunnen twee dingen naast elkaar zetten, om zo voor zichzelf een keuze te maken.

De bibliotheek moet klanten veel meer als ambassadeurs zien Ik ben een informatievreter, maar zo is niet iedereen. Ik kan me voorstellen dat veel mensen problemen hebben met de

hoeveelheid informatie en ik denk dat daar ook wel ontwik-

kelingen liggen om het andere mensen makkelijker te maken. Met de menselijke maat filteren – dat lijkt me nog een inte-

nogal wat vorm te geven heeft. Er mag heel wat veranderen, vooral vooruit kijken, en dat kan bijvoorbeeld door op verschillende, wezenlijke thema’s te gaan zitten. Thema’s die hier en

nu spelen, belangrijk zijn voor morgen. Dan ben je volgens mij relevant.

Wat ik interessant zou vinden, is een programma in de

bibliotheek dat uitgaat van trends en nieuwe media en dat je dan vanuit de ervaring van cultuur en bibliotheek kijkt

hoe je mensen rond dat thema bij elkaar kunt brengen, gaat

mengen. Dat je als bezoeker denkt: oh, wacht effe, nou word ik nieuwsgierig.

Het zou bijvoorbeeld zinvol zijn als de bibliotheek iets zou

doen met het thema co-creatie. Welke toegevoegde waarde

heeft ons cultureel erfgoed, al die bronnen e.d., die culturele

bagage waarover de bibliotheken beschikken? Ik ben zelf ook constant met co-creatie bezig, maar dan vanuit mijn eigen cultuur. Waar kan de bibliotheek voor mij als klant filteren,

om voor mij nog helderder te maken waar ik zelf mee bezig ben?’ ‰

ressante invalshoek voor de bibliotheek. Maar dan moet de

bibliotheek wel dichter bij de klanten komen, de klanten veel meer als ambassadeurs zien. Als je het hebt over de bibliotheek als locatie, dan zou dat in mijn ogen veel meer een

ontmoetingsplek mogen zijn. Een ontmoetingscentrum met kennisdeling – dus niet zozeer een plek waar je boeken kunt lenen.

Twitter: @Denkbeeldhouwer

13

Interview | Corien Prins

Corien Prins

‘Ik geloof nog steeds in de bibliotheek’­

‘Z

Slavische taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden, waar ze ook promoveerde. Ze was o.m. verbonden aan de Hastings Law School, San Francisco en het Tilburg Institute for Law, Technology and

elf gebruik ik de bibliotheek niet direct, ik heb er

nodig. Dat is dus fundamenteel om je positie in deze samen­

uit ons dorp wordt door mijn kinderen nog wel

Ik vind dat informatie niet alleen gedomineerd en bepaald

gewoon geen tijd voor. De traditionele bibliotheek

gebruikt. Maar het is ook maar net wat je onder het concept

bibliotheek verstaat. Ik zie internet ook als een bibliotheek, en die gebruik ik meermaals per dag. Anderzijds: internet is na-

tuurlijk toch een samenraapsel van wat iedereen erop plempt, dus in die zin is het weer geen bieb. Ik heb geen idee wat de kwaliteit is van al die informatie op internet en heb geen

tijd om het uit te zoeken. En dan ben ik nog een beetje ge-

leving te kunnen innemen.

kan worden door enkel puur commerciële – en veelal in

Amerika gevestigde – bedrijven. Daar heeft een publieke

add on-informatie.

Vroeger – of nog steeds eigenlijk als je het hebt over de tradi­ tionele bibliotheek – zat er een zekere selectie, een keuze in

wat er op de plank werd gezet, wat er werd ingekocht, werd

uitgeleend, etc. Die keuze werd gemaakt uit financiële overwegingen, maar ook omdat je een bepaalde kwaliteit wilde hebben. Op internet vind je nog steeds geen goed mecha-

nisme om ervoor te zorgen dat uit de wirwar aan informatie

een soort add on-diensten worden geleverd die toezien op de kwaliteit van de informatie. Ja, Amazon geeft me informatie op maat – ‘bestel dit boek, want anderen wilden het ook’.

Maar dat gebeurt vanuit een puur commerciële motivatie; er is weinig neutrale, onafhankelijke dienstverlening op maat.

gebouw, als een plek om te gaan zitten, etc. Maar daarnaast

Google vinden. Dat is de realiteit, en die realiteit raakt steeds

voller met informatie waar lang niet altijd een kwaliteitsstempel op zit. Als bibliotheek heb je een historisch gegroeid sterk merk en kun je zeggen: ‘wij leveren een bepaalde kwaliteit’. Niemand in onze samenleving kan zeggen: ik ben 100%

betrouwbaar. Ik denk ook niet dat iemand de pretentie moet hebben om dat te zeggen. Maar je kunt wel degelijk stellen: ik sta voor bepaalde kwaliteit. En van daaruit doe ik aan

hygiëne en ben ik zelfreinigend. Kijk naar Wikipedia: dat

heeft misschien wel een zelfreinigend vermogen, maar is niet

transparant. Van een bieb als maatschappelijke speler, publiek gefinancierd, etc. kun je verlangen dat die transparant is. En dus verantwoording kan afleggen. Daar zit een verschil in,

vind ik, en daar zou dan uiteindelijk een soort van kwaliteitsstempeltje op moeten komen staan.

Ik heb in het verleden een rapport gemaakt over wat het

Bij de bibliotheek in fysieke vorm vind ik de sociale functie

belangrijk thema, identiteitsmanagement, authenticatie als

zaamt. Ik weet niet of je als bibliotheek per se die rol hoeft te

databankrecht voor de bieb betekent. Privacy is daarbij een

je op afstand aan dienstverlening doet. Hoe weet je zeker dat je met deze personen van doen hebt? Als jij mensen op maat wilt bedienen, wat mag je dan, net als Facebook en Google, van een persoon weten? En hoe ver wil je daarin gaan? Toegang tot informatie is een recht

Toegang tot het recht is een fundamenteel recht. Maar

toegang tot het recht betekent ook geëquipeerd zijn met de benodigde kennis om gebruik te kunnen maken van je rech-

ten. Je zou kunnen zeggen: heel veel van het kunnen participeren in onze samenleving, het gebruik kunnen maken van

heel belangrijk. Dit is toch ook een samenleving die vereen-

spelen, ik zie het meer als: onze samenleving heeft behoefte aan dit soort plekken. Ik benader dat ook echt vanuit de sa-

menleving; ik denk dat er uiteindelijk op individueel niveau

behoefte aan is, maar ik vind het ook een opdracht vanuit de

wijze waarop deze samenleving aan het veranderen is. Er ligt

een maatschappelijke functie, zeker voor de jeugd. Zoiets kun je je ook voorstellen in een digitale wereld. Je moet als bibliotheek gaan denken: wat had je in huis, wat je heb je in huis

en willen we dat ook digitaal? En je moet kijken wat andere spelers doen.

de mogelijkheden en de rechten die deze samenleving biedt,

Ik vind dat de bibliotheek een maatschappelijke functie heeft.

is bovendien steeds meer: eigen verantwoordelijkheid.

lei andere informatieleveranciers. Anders kun je net zo goed

is niet langer mogelijk zonder allerlei informatie. De teneur Maar als je het zelf op moet knappen, heb je wel informatie

(WRR).

burger te faciliteren met kennis en informatie.

zie je dat bijvoorbeeld mijn kinderen eerst kijken wat ze op

daar kan de bibliotheek meerwaarde bieden in de vorm van

Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

andere organisaties kunnen zijn. De kernfunctie voor mij is de

eigenlijk een traditionele intermediair zou moeten hebben

die voor kwaliteitsbeleid zorgt. Daar zit m.i. de uitdaging, en

aan de Universiteit van Tilburg en Raadslid bij de

misschien niet per se de bibliotheek te zijn, dat zouden ook

Ik geloof nog steeds in de bibliotheek, gewoon het traditionele

wordt; dat met de stortvloed en berg aan informatie iedereen

Society. Ze is hoogleraar Recht en Informatisering

informatievoorzieningsfunctie een bepaald belang. Dat hoeft

ëquipeerd. In toenemende mate zie je dat het problematisch

14

Corien Prins studeerde Rechtsgeleerdheid en

Die staat voorop en daarin onderscheidt de bieb zich van allereen bedrijf opzetten.’ ‰

‘Internet i s natuurlij k een samen van wat ied raapsel ereen erop plempt, dus in die zin is het geen bieb.’

Scenarioplanning | 22 maart en 4 april 2012

Wat nu doen om waar te komen?

D

een hele klus je stakeholders duidelijk te maken dat jij nou

net dat unique selling point hebt dat andere missen. Het leidt tot een lastige vraag: is er niet een (commerciële) partij die

deze functie minstens zo goed – of wellicht nog beter – kan vervullen?

Scenario 4: Het regent zonnestralen.. e toekomst lijkt vaak zo ver weg – die toekomst, die

dit toekomstbeeld zijn er nog maar weinig bibliotheekves-

De bibliotheek is centraal georganiseerd (zowel wat

ben, zal nu beslissingen moeten nemen. En dat valt

beperkt aanbod van diensten. Vanuit deze lokale vestigingen

(we hebben dus te maken met een echt gebouw met echte

komt nog wel. Maar wie straks een toekomst wil heb-

niet altijd mee; we leven in een snelle en dynamische wereld en dat maakt de toekomst moeilijk te voorspellen. Een van

de manieren om daar toch handen en voeten aan te geven, is de techniek van de scenarioplanning: een methode om

toekomstscenario’s op te stellen teneinde meer grip te krijgen op ingrijpende beslissingen die nu genomen moeten worden voor de – al dan niet nabije – toekomst. Je verkent daarbij

mogelijke toekomstvormen en en gaat vooral het gesprek aan over je opties. Dat hoeft geen dichtgetimmerde plannen op te leveren; zo stelt E. Dammers: ‘Scenario’s moeten worden

beoordeeld op de stimulansen die zij geven aan leren, en niet

op hun trefzekerheid’ *. Met andere woorden: wat nu doen om

kelingen – simpelweg omdat het veel te duur is om dat

decentraal voor elkaar te krijgen. In dit scenario verschuift de

financiering van de bibliotheek en neemt bijvoorbeeld het onderwijs die taak over van de gemeente. De enige mogelijkheid om in dit scenario te overleven, is in de vorm van een fran-

Scenario 3: Ik hoor je wel maar zie je (bijna) niet.. De bibliotheek is centraal georganiseerd (zowel wat

enkel nog de meest noodzakelijke voorzieningen aanwezig

instelling, maar een functie: de bakstenen zijn losgelaten,

waarbij er één groot regioziekenhuis is en in kleinere dorpen zijn. Laten we eerlijk zijn: we weten allemaal hoe het daar vaak mee afloopt…

financiën als organisatie betreft) en is niet langer een er is geen gebouw meer.

In dit scenario heeft de bibliotheek alleen nog een virtuele

voorkant, bijvoorbeeld in de vorm van een website. Mensen kunnen er terecht voor kennis en informatie die digitaal

wordt verspreid vanuit een centrale organisatie, met de rijks-

horizon-vraag’ twee bijeenkomsten waarin bibliotheekdirec-

overheid als financier. De functies van de bibliotheek worden

teuren en -medewerkers vier denkbare toekomstscenario’s

vanuit een centrale backoffice gefaciliteerd aan andere orga-

tegenover elkaar zetten. Ze deden dat met een grote hoeveel-

nisaties (zoals het onderwijs, cultuurinstellingen maar ook

heid trends en ontwikkelingen op zak (zie elders in dit num-

het welzijn en bijvoorbeeld de zorg). Deze centrale backoffice

mer), en kozen uiteindelijk de twee meest onzekere maar ook

Het leverde vier mogelijke toekomstscenario’s op.

In dit toekomstscenario gaat de zelfstandige bibliotheek op

chiseformule. Vergelijk het met het model van ziekenhuizen,

Henriëtte de Kok leidde in het kader van de ‘grote-bibliotheek-

te werken: decentraal vs centraal, functie versus instelling.

mensen erin).

kan geen bijdrage worden geleverd aan de digitale ontwik-

waar te komen?

invloedrijkste ontwikkelingen in bibliotheekland om nader uit

financiën als organisatie betreft) en functioneert als instelling

tigingen en de vestigingen die er nog zijn, kampen met een

wordt bemand door specialisten en experts. Landelijk wordt

Scenario 2: In de wolken.. De bibliotheek is decentraal georganiseerd (zowel wat financiën als organisatie betreft) en is niet langer een

instelling, maar een functie: de bakstenen zijn losgelaten, er is geen gebouw meer.

De bibliotheek vervult in dit scenario een bepaalde maat-

De belangrijkste tegenwerping bij dit scenario, zit ‘m letterlijk in de vorm: als je – ook al is het centraal – weer mensen in een gebouw zet om die backoffice te bemannen, kom je alsnog

niet los van de bibliotheek als instelling. Ja, een centrale instelling met ‘centrale’ medewerkers, maar toch…

(we hebben dus te maken met een echt gebouw met echte mensen erin).

Wenselijk? De naam die dit scenario van de betrokkenen

kreeg, spreekt boekdelen: ‘scenario wegwezen’. Waarom? In

16

functie

beeld een prettige werkplek maar ook potentiële afnemers vinden. De dienstverlening is van hoog niveau en wordt

aangeboden op het snijvlak van het fysieke en het digitale.

Politiek-bestuurlijk gezien is bij dit scenario sprake van een

centrale, wetgevende structuur waarbinnen duidelijk geformuleerd is wat gemeenten vanaf een bepaalde grootte zelf aan lokale bibliotheekfuncties moeten financieren.

voren kwam tijdens de bijeenkomsten: waarom zou je dit als wachten? Blijft er nog ruimte voor onderlinge verschillen?

Dat gezegd hebbende: scenario 4 wordt door velen als een van de aantrekkelijkste gezien, omdat hierin nog toekomst is voor

de bibliotheek in een fysieke én een digitale vorm. Waarin plek is voor de nog altijd hartstochtelijk beleden maatschappelijke

Het moge duidelijk zijn dat we met minimaal twee grote on-

instelling

nog te kunnen functioneren – maar is daar in de toekomst nog wel plek voor? En B: worden bibliotheekfuncties belangrijker

dan de instelling zelf, en zo ja, hoe worden die dan ingevuld? Hoe nu verder? De volgende stap die genomen zou moeten

worden, is doordenken en doorspreken welke consequenties

beeld aan het onderwijs.

aanbiedende partij behoorlijk onzichtbaar en wordt het nog

virtuele als de fysieke ontmoeting, waarbij zzp-ers er bijvoor-

moet er sprake zijn van een goede centralisering om überhaupt

lokale partijen kunnen die rol op zich nemen – denk bijvoor-

schappelijke opdracht? Bovendien ben je bij deze vorm als

opvoeders en individuele lezers. Er is ruimte voor zowel de

zekerheden te maken hebben. A: ook bij een decentrale vorm

gemeente is in dit scenario niet de enige financier; ook andere

expertise als bibliotheek en hoe zit het eigenlijk met je maat-

vooral op leesbevordering voor onderwijs, kinderopvang,

voor leesbevordering.

decentraal

den door een manager die vooral als netwerker fungeert. De

Het grote punt bij dit scenario: wat is nog jouw specifieke

multifunctionele accommodatie. De bibliotheek richt zich

functie, voor het ontsluiten van informatie voor iedereen en

individueel maatwerk en communities. Het personeel bestaat

financiën als organisatie betreft) en functioneert als instelling

op kleinere locaties fysiek met andere partijen opgaat in een

Rijk financieren. En: zitten die andere partijen wel op je te

volgens functies op ontworpen. We hebben hier te maken met

De bibliotheek is decentraal georganiseerd (zowel wat

tere steden nog een echt gebouw hebben, en de bibliotheek

gewerkt.

wordt de behoefte van klanten gepeild en daar worden ver-

vakgebied bij de hoorns kunnen vatten en aangestuurd wor-

heeft de branche een duidelijke fysieke structuur waarin gro-

Kent dit scenario tegenwerpingen? Het voornaamste dat naar

van opdrachten – aan uiteenlopende producten en diensten

zetelen. Die functie is overigens niet strikt omschreven – eerst

Scenario 1: Wegwezen!..

vestigingen delven onverdroten het onderspit. In dit scenario

– ofwel in samenwerking met andere partijen ofwel op basis

schappelijke functie, zonder daarvoor echt in een ‘huis’ te

uitsluitend nog uit zzp-ers, die een bepaalde vraag op hun

de schop. De huidige fijnmazigheid verdwijnt en kleinere

centraal

elk van de scenario’s voor de eigen strategie heeft. Waar wil je op koersen – en wat moet je dan nu ondernemen. ‰

* E. Dammers, Leren van de toekomst; over de rol van scenario’s bij strategische beleidsvormingsproces (2000)

17

Interview | Ernst-Jan Pfauth

Ernst-Jan Pfauth Ernst-Jan Pfauth is internetondernemer, columnist en auteur, en bovenal blogger; naar eigen zeggen dankt hij er zijn carrière aan. Sinds 1 oktober 2010 is hij chef Internet bij NRC Media. In 2010 verscheen zijn Sex, Blogs & Rock-’n-Roll over vier jaar bloggen, met strategieën en tips. Hij is medeoprichter van

‘Dat mensen bij elkaar komen, kunnen buurthuizen ook regelen’

‘A

Brainsley.

ls kind leende ik nog wel boeken, maar toen ik

doe je gericht; je laat je minder snel verrassen. Als ik nu op

bibliotheek toch vooral als gebouw. Ik koop nog wel

manier als op papier. Maar als ik op een browser digitaal de

later in Amsterdam ging studeren, gebruikte ik de

boeken. Misschien is het ook een vorm van luiheid, een pasje aan te moeten vragen… ik kom toch wel aan de boeken en

informatie die ik nodig heb. Alles is op Google te vinden, maar

ik kan me voorstellen dat het een meerwaarde zou hebben als iemand een selectie maakt – al moet je natuurlijk wel weten wie die selectie maakt. Zoals bij boekhandels die schappen

hebben met briefjes van personeelsleden erop met advies of

opmerkingen – ‘dit is waardevol’. Iemand verbindt zijn naam

eraan, durft commentaar te geven, en zo vind je interessante dingen. Laat maar zien dat je er verstand van hebt.

Informatiebeschikbaarheid is individueel – wanneer en hoe jij het wilt, app of site. De rol van de bibliotheek als fysiek

gebouw, is een gemeenschappelijke functie. Als ik moest kie-

krant lees, pak ik veel minder snel een nieuw stuk. Je wordt

voortdurend afgeleid door dingen die op je scherm verschijnen. Als er tussendoor een lang krantenartikel langskomt

waarvoor ik niet heb gekozen, moet dat wel helemaal op mij afgestemd zijn. Dat is nog steeds niet helemaal goed bij het

NRC; de digitale editie is nog gewoon papier op een browser. Kijk wat Joris Luijendijk bij The Guardian doet: hij schrijft als onwetende journalist over bankiers, weet niet hoe het al-

lemaal werkt maar doet verslag van dat proces, sharing your learning curve noemt hij dat. Hij vindt zijn bronnen via het

web, hij linkt door en hoeft niets uit te leggen, want als je de verdieping zoekt, dan klik je gewoon door op de link. Dát is echt online journalistiek.

zen, koos ik voor de informatiefunctie. Dat mensen bij elkaar

Kranten en bibliotheken hebben volgens mij een gatekeepers-

steeds meer virtueel wordt, dan moet de bibliotheek dus ook

jouw sociale stromen, bij bibliotheken is het laten zien welke

komen, kunnen buurthuizen ook wel regelen. Als informatie maar steeds meer virtueel worden. Tegelijkertijd denk ik dat de samenleving publieke plekken als een bibliotheek nodig

heeft, maar dat moet meer zijn dan een tafel met een laptop. Ik heb een tijdje in New York gewoond, daar was het echt

een ontmoetingsplek. Er was van alles te beleven. Die functie als openbare ontmoetingsplek zou je veel meer uit moeten

bouwen, en dan een koppeling zien te maken naar je interne catalogus.

Het lijkt me interessant als je als bibliotheek de digitale kloof kunt overbruggen; veel mensen kunnen het allemaal niet

bijbenen. Het doel van de bibliotheek was het beschikbaar

functie. Bij kranten is dat laten zien wat er belangrijk is in

bronnen je kunt vertrouwen. Als alle kranten en bibliotheken zich daar volledig voor zouden gaan inzetten, dan zou dat

een spectaculaire vooruitgang zijn. Dat is natuurlijk moeilijk; voor kranten is papier nog steeds de grootste moneymaker. Bibliotheken moeten ervoor zorgen dat de lokalisering erg

goed is, bijvoorbeeld door twee bibliothecarissen het beste, meest relevante voor de regio te laten selecteren en dat via

app, weblogs en websites te communiceren. Dan kom je echt

bij de mensen en ben je veel relevanter dan voor de kinderen en bejaarden die er nu komen. Dan ga je in de belevings­ wereld van de massa zitten.

maken van informatie. Dan kun je je nu dus hetzelfde doel

Ik zie kranten en bibliotheken op een heel simpel niveau

weerbaarder maken is belangrijk, empowerment is in mijn

dan krijg je: lees hier je wat er actueel is gebeurd, lees hier

stellen: mensen helpen tot die informatie te komen. Mensen ogen ook een opdracht van de bibliotheek. Internet kan

wordt, virtueel r r e e m s steed k maa ormatie k dus oo ‘Als inf t de bibliothee n.’ el worde e u t dan moe r i v eer steeds m

mijn iPad de krant lees, beleef ik dat ongeveer op dezelfde

behoorlijk overweldigend zijn. Veel mensen vertrouwen bij-

voorbeeld op de advertenties op Google. Maar de enige reden dat die dingen daar staan, is omdat ervoor betaald is. Dat is toch wel een teken dat er behoefte is aan mediawijsheid. Elk goed internetidee begint als een experiment

De rust die papier met zich meebrengt, is onovertroffen. Verdieping en rust, dat heb je zodra je de krant fysiek in

handen hebt. Online zoek je ook wel verdieping, maar dat

naar elkaar toe groeien. Als die goede digitale krant er komt, wat we eerder geschreven hebben en zie hier welke boeken over dit thema de moeite waard zijn om te lezen. Als je nu

als journalist naar een boek wilt linken, dan is dat naar een

Amazone- of een uitgeverspagina. Je zou daar als bibliotheek

een standaardcatalogus voor moeten maken, maar dan moet het er wel geweldig uitzien. Ik moest laatst een verhaal doen

bij Bibliotheek.nl en dan zie je dat er bibliotheken zijn die het begrijpen en er slim gebruik van maken. Als je die mensen

nou eens bij elkaar roept, ze een budget geeft en laat experi-

menteren. Elk goed internetidee begint als een experiment.’ ‰

19

Interview | Jos Derksen

‘In onze cultuur hebben we het lezen in een bepaald hoekje gestopt’

‘B

ibliotheken, onderwijs, welzijnswerk – we zitten

nele manier, nog steeds vanuit de oorspronkelijke wortels. Je

zijn geworteld in een tijd van volksverheffing, eman-

thema’s. Ik vind de ontwikkeling in Den Bosch van de Brede

met zijn drieën ongeveer in dezelfde periode. We

cipatie en informatieontsluiting voor bepaalde doelgroepen. Alle drie zijn we nu met fundamentele veranderingen bezig. We hebben allemaal last van die oorspronkelijke wortels. Als je kijkt naar de parallellen, dan zie je dat je elkaar vroeger

nodig had. Bibliotheken gingen scholen benutten om jon-

geren de bibliotheek in te krijgen, om ze vervolgens aan het lezen te krijgen. In de school werd aan boek- en bibliotheek-

promotie gedaan. We hebben ook wel meegemaakt dat de

bibliotheek in de school kwam, zodat kinderen niet naar de

bibliotheek hoefden. Die uitwisseling tussen bibliotheek en

onderwijs diende een gemeenschappelijk belang. Ik zie daar

ziet pogingen die goed uitpakken, je ziet ontsluitingen, je ziet School heel goed. Rond thema’s en projecten zijn constant

actuele, informatieve en verhalende boeken aanwezig. Het

is belangrijk dat er binnen de school één functionaris is, een soort leespromotor, die fanatiek is. Die nieuwe dingen bij-

houdt, die ervoor zorgt dat boeken bij bepaalde thema’s ook

daadwerkelijk worden gebruikt en dat de bibliotheek een ser-

vicecentrum is. Hij of zij faciliteert, ondersteunt met het geven van tips en suggesties e.d. Ik denk dat je bij het ontsluiten de

informatie centraal moet stellen, en niet alleen het boek. Daar

op het moment minder van dan tien jaar geleden.

Leraren moeten scholieren vaardigheden bijbrengen in het

We hebben in dit land niet echt een breed gedragen lees­

Mensen kunnen niet selecteren, we kunnen niet omgaan

cultuur, het bleef toch altijd beperkt tot een bepaalde elite. Als ik kijk naar het leesgedrag van volwassen professionals

– onderwijzers – dan hebben we denk ik het probleem dat we

het met ons literatuuronderwijs gewoon niet goed hebben gedaan. Er is geen of onvoldoende voorbeeldgedrag van leraren geweest om het boek de plaats te geven die het nodig heeft. Wat belangrijk is, is het bepalende boek. Is er in je leven of loopbaan op enig moment een boek geweest waardoor je

lezer werd, waardoor lezen een gewoonte voor je werd? In onze cultuur hebben wij het lezen in een bepaald hoekje

gestopt met een culturele saus eroverheen. Het boekaanbod is kwalitatief heel hoog, maar er wordt veel te weinig mee

gedaan. De relatie tussen boek en film wordt bijvoorbeeld in

het onderwijs veel te weinig gelegd. De koppeling tussen die

twee – daar kun je didactisch heel veel mee doen. Als een boek van de literatuurlijst wordt verfilmd, gaan veel scholieren

naar de film in plaats van het boek te lezen. Wat doet een docent daarmee? Toetst hij dat, kan hij dat nagaan? Wat doe je

daar didactisch mee? Maar docenten moeten onder druk van

duiden van al die informatie die via internet wordt gevonden. met informatie en informatieverwerving. Scholieren hebben niet geleerd kritisch te kijken, die nemen alles voor lief wat

uit Google komt rollen, en docenten hebben geen voorbeeldgedrag getoond in het gebruik van informatieve media.

Scholieren moeten dat in het onderwijs leren, maar ik zie

bibliotheken als experts in informatie en informatieover-

dracht, als ontsluiters in een brede sector. Dat moet dus heel

dicht naast school, omdat school de taak heeft om leerlingen voor te bereiden op de samenleving.

In een vluchtige samenleving waarin de actualiteit zo snel

gaat en er zo veel informatie langskomt, is het de vraag of een

bibliotheek als instituut dat bij kan houden. Bij grote culturele debatten, zoals de interculturele samenleving of de omgang

met andere culturen of etnisch geweld of iets dergelijks, denk ik dat internet en social media en twitter het gaan overne-

men. Met twitter en social media zijn we nauwelijks in staat

Jos Derksen

“waar”, omdat we geen onderscheid meer kunnen maken

Jos Derksen is beleidsmedewerker bij het Samen­

om te selecteren. Alles wat getwitterd wordt, is per definitie tussen een mening en een feit.

de referentieniveaus van taal en rekenen naar meer formele

Ik zie het instituut bibliotheek nog wel blijven, maar ik zou

een breuklijn tussen wat het boek kan, en wat je ermee doet.

zijn. Je moet het loskoppelen van biblio en van boek. Het zijn

vaardigheden en formele oefeningen. Daar zit natuurlijk ook

We leiden geen lezers op, maar gebruikers. We zouden de culturele waarde van het lezen veel meer moeten benadrukken. Scholieren nemen alles voor lief wat uit Google rolt

Bibliotheek en onderwijs werken beide nog op een traditio-

20

‘We kunnen geen onders cheid meer tussen een maken mening en e en feit.’

moeten ook websites bij, films, dvd’s – en ook Google.

de term veranderen in infotheek, dat zou een eerste stap

de informatiedragers die daar zijn. Als je kijkt naar cultuur,

onderwijs en bibliotheken, dan zie je een gemeenschappelijk element: het moet de komende jaren met minder. Het moet terug naar de oorspronkelijke kernfuncties – én het moet allemaal anders.’ ‰

werkingsverband Voortgezet Onderwijs MiddenBrabant. Hij heeft een achtergrond als onderwijzer, pedagoog en onderwijskundige. Derksen heeft veel ervaring in de samenwerking met bibliotheken rond thema’s als lees- en taalontwikkeling. Verder schrijft hij al twintig jaar recensies voor de aanschafinformatie van NBD-Biblion.

Blurb...

Column | Richard Engelfriet

De lievelingsmuziek van...

Is it a bird, is it a plane…

Susan Fransen,

directeur Bibliotheek De Lage Beemden

Help! We hebben geen visie!

Spiegel im Spiegel – Arvo Pärt

Nee, het is een speaker! Een manshoge wel te verstaan, geproduceerd

Er komt geen gemeenschappelijke visie van alle Brabantse Netwerk

Bibliotheken. Dat is de ondubbelzinnige conclusie van de debatavond op

Geweldig als je verdrietig bent

door Vivid Audio, die luistert naar de

17 april 2012 in Breda. Brabantse bibliotheken houden gewoon te veel van

Geweldig als je je wilt ontspannen

naam Giya G 1 en sterk verwant lijkt

hun eigen identiteit. Dat kunt u vervelend vinden, maar gespreksleider

Geweldig als je leest

met Barbapappa. Verkrijgbaar in

Richard Engelfriet adviseert u het als feit te accepteren: we agree to dis-

Geweldig als je met vrienden een

allerlei leuke kleurtjes, voor de fijne

agree. Als u dat durft, kun u direct aan de slag met een nieuwe strategie.

boom aan het opzetten bent

prijs van 54.000 dollar. Per paar.

Engelfriet helpt u alvast op weg met drie opties. Go BNB!

Geweldig met je kleinkinderen

Dat dan weer wel.

Strategie Schaefer

‘Ik heb dit voor het eerst gehoord in een

Burn baby burn…

Een beroemde uitspraak van de voormalige Amsterdamse wethouder Jan

moeilijke periode in mijn leven. Ik was

Schaefer: in gelul kun je niet wonen. En zo is maar net. Er is inmiddels genoeg

op het eiland St. Eustatius en dan moet

De bibliotheek van Troy, Michigan werd bedreigd in zijn bestaan en koos voor een radicale tegenaanval. De gewaagde actie haalde zelfs de internationale pers en wist heel Troy weer aan hun kant te scharen. Huiver en bewonder...

je je voorstellen dat je ’s avonds op de porch helemaal in het donker op een

lekkere stoel zit te lezen… Je hebt dat

uitzicht en dan vanuit de kamer deze muziek horen.’

gekletst, het is nu tijd voor actie. Zoek een paar gelijkgestemde bibliotheken op en

laat zien wat innovatie is! Experimenteer er op los en laat u vooral niet meer zien bij al

die vergaderingen. Drink hooguit nog eens een bak koffie bij Hans van Driel van de Universiteit van Tilburg.

Lobby is uw nieuwe hobby!

Heeft u zich wel eens afgevraagd waarom rekeningrijden er toch steeds maar niet komt? Of

http://www.youtube.com/ watch?v=nw3zNNO5gX0

waarom u uw bankrekeningnummer niet kunt meeverhuizen naar een nieuwe bank? Waarom er in kleine kroegen toch gerookt mag worden? Lobby, lobby, lobby. U kunt in Nederland pro-

testeren tot u een ons weegt, een tentenkamp opzetten in Den Haag of in Pauw & Witteman

uw gelijk halen... maar er weegt niets op tegen een effectieve, stille lobby. Laat u dus inspireren

Scheuren maar!

door de ANWB, De Nederlandse Vereniging van Banken en de tabakslobby. En hou het een beetje stil.

Voor het goede doel: de getatoeëerde bibliothecaris, elke maand De BNB goes Guerilla

een. Nieuwe inkomstenbron wellicht?

Being safe is being sorry. De tijd dat u met een paar leuke posters en een kekke online

marketingcampagne de wereld naar uw hand zet is voorbij. Het nieuwste wapen heet Guerillamarketing. Zoek op YouTube naar de Guerilla Stunt van budgetkledingwinkel Zeeman, die de

sjieke modeweek wist op te schudden of bekijk nogmaals het in Breda getoonde voorbeeld van uw collega’s van de Amerikaanse Troy Library. Een geslaagde guerilla-actie zorgt voor instant

Nog niet genoeg aan je hoofd? Er is een club die je kan helpen: bij www.needaproblem.com kun je gewoon een probleem aanschaffen (tegen donatie). Triviaal of levensvraag, keuze te over. Wellicht nog leuker: doe een ander een probleem cadeau! En voor je je nu heel erg begint op te winden over de decadentie van al dit leuks: het is een kunstproject…

22

influence.

Eindig niet met schone, maar lege handen!

Een gemeenschappelijke visie zal er niet komen. Het is aan u om snel te handelen. Waar wacht u nog op?

Eens? Oneens? Twitter mee via #debatbnb!

LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/richardengelfriet Twitter: http://twitter.com/rengelfriet Columns: http://rengelfriet.wordpress.com

23

Interview | Patrick Timmermans

‘Jullie zijn misschien wel de geleidehond in het blinde Google en internet’

‘H

et traditionele boekenverkeer is in mijn ogen vrij

De bibliotheek hoort bij de stoffering van je gemeenschap

uitlenen zegt nog niets over het gebruik van het

weinig gebruik van; ik koop mijn boeken toch wel. Maar de

eenzijdig, het is aanbodgericht. Maar het aantal

boek, over de perceptie, of het wel gelezen is. Misschien moet

je niet boeken registreren, maar het aantal kopjes koffie dat er geschonken wordt. De bibliotheek is immers ook een plek van ontmoeten, een plek waar veel senioren de krant gaan lezen. Dat is wat je zou moeten monitoren: niet de output, maar de maatschappelijke outcome.

Er is tegenwoordig een overvloed aan informatie. Ik denk dat

niet meer ziet. Er zijn echt mensen nodig die dat informatiebombardement kanaliseren, inrichten, stroomlijnen. Aan de

andere kant hebben we te maken met de democratisering van

Brabant-Collectie, een van onze topbibliotheken in Brabant.

Die krijg je allemaal in één keer, een soort van geïnternaliseer-

de Google in feite. Dat soort vormen van ontsluiting is wat het

verbonden aan de Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening.

centrum zou zijn, als de toeristische routes er te vinden

zitten. Wanneer dat soort multifunctionele accommodaties

wordt ingericht, kunnen we dorpen overeind houden waarvan de bibliotheek een integraal onderdeel uitmaakt. Een inter­

bibliothecair informatie­centrum noem ik het maar. Het woord bibliotheek is dan wel achterhaald.

het dorpszwembad in de jaren ‘60, ‘70, zonder namen. Dat

Museum te zien. Je krijgt ook literatuur over poffers vanuit de

als historicus en stafmedewerker publieksbereik

theek hoort eigenlijk bij de stoffering van je gemeenschap.

achterbannen. Daarmee ga je een heel andere rol krijgen.

intypt, krijg je allerlei schilderijen van het Noordbrabants

Cultuur bij het team Ontwikkeling Erfgoed. Hij was

komst, het stedenbouwkundige hart van een dorp. De biblio-

Onze heemkundekring kreeg een archiefje aangeboden met

ken, Thuis in Brabant. Als je daar bijvoorbeeld het woord poffer

Noord-Brabant en senior beleidsmedewerker

maar een religieus gebouw; het is ook een plek van samen-

volgens ook verspreidt en ter beschikking stelt, als een soort

Wij hebben een website waarin diverse partijen samenwer-

meer alliantiemanager Cultuur bij de Provincie

geen hond meer naar de kerk. Die kerk is meer dan alleen

zouden zijn, als het VVV-punt of de Wereldwinkel er ook zou

dit is safe. Er is zo veel aanbod, dat je door de bomen het bos

kennisinstituut. Die kennis zit nu in al die hoofden en al die

directeur van Erfgoed Brabant. Eerder was hij onder

sloop staat het hele dorp op zijn achterste benen, al gaat er

een bepaald merk in handen hebt waarmee je kunt aangeven:

verzamelpunt van allerlei vormen van kennis die kennis ver-

Patrick Timmermans (1964) is historicus en

als bij een kerk: wanneer die bedreigd wordt met sluiting of

De kracht van de bibliotheek? Als het ook een informatie­

informatievoorziening. Het is niet meer de bibliotheek die als

Patrick Timmermans

bibliotheek is wel iets wat je dorp identiteit geeft. Het is net

je als bibliotheek een hoop toegevoegde waarde hebt waar

het gaat om kwaliteitstoekenning op het net, in de zin dat je

men, onachtza r e v t e i d n t hart het hoof ok in he o n ‘Je mag e s n e t m ’ maar moe treffen.

Ik zou de lokale bibliotheek niet missen, want ik maak er

web moet gaan doen – de computer moet meer gaan denken in mijn zoektermen en zelf koppelingen gaan maken.

Ik hoef in mijn functie niet alleen het wetenschappelijke

verhaal te verkondigen. Mensen hoeven niet per se de canon van Brabant te kennen – ik wil graag hun canon horen. We

zijn de tijd voorbij waarin wij alleen doceerden wat de waarde en het verhaal van Brabant is. Want er zijn vele verhalen en

foto’s en negatieven van de lokale fotograaf. Geschoten voor hebben we op een aantal avonden interactief ingezet – ‘wie

kent deze mensen?’ – en het was volle bak. Het is een andere manier van heemkunde bedrijven, die mensen bindt omdat

het heel dichtbij is en over henzelf gaat. Ze willen helpen, hebben ook een taak. Mensen zijn bereid om moeite te doen. Ook bij mediawijsheid heb je te maken met wederkerigheid. Er is niet langer alleen een receptieve kant – je hebt ook als bren-

ger van informatie een eigen verantwoordelijkheid. De grens tussen producent en consument verdwijnt, daar moeten we

ons heel goed rekenschap van geven. Ik noem dat cultuurparticipatie in de ware zin van het woord; sociale cohesie is een werkwoord, daar moet je moeite voor doen. We hebben nu

de kans om ons eigen archief, uit de tijd van nu, alvast vast te leggen voor de toekomst. Daar zou een rol voor bibliotheken en archieven in weggelegd kunnen zijn.

daar horen ook persoonlijke, authentieke verhalen bij. Mensen

Er is momenteel veel kommer en kwel met al die bezuinigin-

hoofd. Als je dat naar de bibliotheek vertaalt: je staat voor een

mensen en kennis worden weggegooid. Maar we zien ook dat

ervaren dat iets van hen is en dat treft het hart en niet het

opgave waarin je het hoofd niet mag veronachtzamen maar

je mensen ook in het hart moet treffen. Je moet gelegenheid geven om over en weer verhalen te delen.

gen, met name in de kunstensector. Generaties opgeleide

mensen nu zelf de schouders eronder zetten. Nu wordt dui-

delijk waar waarde aan wordt gehecht. En misschien hoort de traditionele bibliotheek daar ook wel bij.’ ‰

25

Interview | Gert Bielderman

Gert Bielderman

‘Ik geloof absoluut niet dat mensen voortdurend gaan zitten browsen’

‘W

Niet alleen over de technische kant – ‘hoe kom ik aan mijn

moeten maken. Voor ons is dat wat makkelij-

van literatuur?’ Hoe weet je anders dat bepaalde boeken er

ker: onze content is redelijk te ontsluiten en past bij de nieuwe media. Ik maak zelf gebruik van de centrale bibliotheek in

Eindhoven, maar ga ook in Nuenen, waar ik woon. Mijn vrouw heeft een lijstje met wat ze wil lenen, ik loop er meer tegen-

aan. Als ik in de bibliotheek ben, ga ik browsen, dat is toch wel leuk. Je neemt altijd iets mee. Soms cd-tjes, een enkele keer een dvd; het is ook een uitje.

Als ik snel specifieke informatie zoek, gebruik ik het internet.

Dat is meestal toereikend, al zijn er rare voorbeelden waar dat niet zo is. Wij hebben bijvoorbeeld een huisje in Frankrijk. Als

informatie’ – maar ook ‘wat is er aan content op het gebied

ken? Ik heb altijd een probleem met gatekeepers en bewakers, hoewel wij als mediaorganisatie natuurlijk ook een soort

van gatekeeper zijn. Ik denk dat het veel belangrijker is dat je

mensen aan goede informatie helpt. Als ik echt wil weten hoe de wereld in elkaar zit, dan kijk ik toch naar de BBC. Ik weet

dat dat gedegen journalistiek is, dat het vakmensen zijn die

met een nuance in hun achterhoofd naar de wereld kijken en dat aan jou proberen te vertellen. Bij CNN en de NOS heb ik

geloof er ook geen bal van dat we straks allemaal aan het

nieuwe werken doen, allemaal thuis werken. Als wij hier een product maken, dan moeten we tenminste een keer met z’n allen bij de koffieautomaat erover gesproken hebben.

vervult en tevens een gemeenschapsdoel dient, namelijk dat geïnformeerde samenleving. De onderkant van de samenleving gaat veel groter worden dan wij ons nu realiseren.

Mensen die het allemaal niet bij kunnen sloffen. Die een hele hoop aan zich voorbij laten gaan, zich niet realiseren dat je

bepaalde informatie nodig hebt om mee te komen. Kijk naar ons onderwijs- en opleidingspeil en de bereidheid om uren

te draaien – dan zullen we uit een ander vaatje moeten gaan tappen. Kijk naar de Chinezen, die een rücksichtslos onder-

wijssysteem hebben en een 50- tot 60-urige werkweek heel normaal vinden. Dan kunnen wij niet gaan roepen dat de helft van de bevolking niet weet waar het over gaat.

Het verbinden van burgers met de regio en de omgeving

die je kunt vertrouwen.

een specifieke taak van een publieke omroep. In feite hebben

Het is belangrijk dat met name jongeren goed geïnformeerd worden, en wel door mensen die de weg weten en aangeven

wat betrouwbaar is en wat niet. Aangeven dat je door bepaalde partijen wordt gemanipuleerd. Het is belangrijk om men-

sen juist nu mediawijs te maken; velen zien door de bomen het bos niet meer. Dat vind ik ongelooflijk belangrijk: betrouwbare bronnen leren herkennen, toetsen en weten dat er ook be-

trouwbare bronnen zijn die enigszins gekleurd kunnen zijn. Ik geloof niet dat het digitale zonder het fysieke kan

waarin ze wonen, is een van onze doelstellingen. Dat is ook

we dat lang op een traditionele manier gedaan, door als journalisten de wijk in te gaan. Nu ben je door internet veel meer

gedwongen om contact met je publiek te hebben. Journalisten moeten twitteren, bloggen enzovoorts, en reageren op de

reacties die daar weer op komen. We hadden ooit de illusie dat er burgerjournalistiek zou ontstaan: geef burgers een

cameraatje, dan krijg je allerlei onderwerpen. Maar dat gaat ‘m niet worden. Het vertellen van een verhaal is een vak, dat moet je geleerd hebben.

Als er straks niets meer te koop is in fysieke boeken- of platen-

De bibliotheek heeft een soort dienende, ondersteunende,

daar een rol in kan spelen? Eigenlijk denk ik van wel, dat men-

Volgens mij zijn die rollen in de toekomst belangrijk. En daar

winkels, alles online gaat – is er dan nog een fysieke locatie die sen toch ergens geconfronteerd willen worden met adviezen.

26

omroep.

ben van een selectie, tips van mensen die ze vertrouwen. Ik

dat ook wel. Wij willen ook zo’n merk zijn, waarvan mensen weten dat als dat stempel erop staat, het klopt. Informatie

van het Brabants Nieuwsblad; na de fusie met De

voortdurend gaan zitten browsen. Ze willen het gemak heb-

je iedereen betrokken houdt bij de zwaar gedigitaliseerde,

Of de bibliotheek de toegang tot die informatie moet bewa-

Apeldoornse Courant. Later werd hij hoofdredacteur

zoeken naar informatie. Ik geloof absoluut niet dat mensen

doen als die ziek is – daar is zo weinig over te vinden! Dan nergens een gezaghebbende uitspraak.

waarna hij onder meer werkzaam was bij de Nieuw

bende bronnen, omdat ze anders gek worden van het zelf

‘Ik denk dat je met een bibliotheek individuele behoeften

krijg je alleen maar onbetrouwbaar gewauwel, je vindt

bij het vroegere universiteitsweekblad KU-nieuws,

zijn? Ik denk dat burgers behoefte hebben aan gezagheb-

je op internet fiscale informatie zoekt, kom je een heel eind.

Maar als je iets zoekt over hoe oud een kip wordt, wat je moet

Zijn journalistieke loopbaan begon in Nijmegen

Stem stapte hij over naar de publieke regionale

ij zijn van de audiovisuele informatievoor­

ziening en zullen net als de kranten een draai

Gert Bielderman is directeur van Omroep Brabant.

serviceachtige functie, een leidende en educatieve functie. heb je je handen al vol aan, denk ik.’ ‰

‘Het is b elangrijk om mensen mediawijs juist nu te maken; velen zie bomen het n door de bos niet meer.’

Interview | Dominique de Vet

‘Wat doe je anders dan wat Google doet?’

‘M

ijn dochter van zeven heeft een abonnement

Het bevorderen van geletterdheid kan breed gedefinieerd

was. Ik lees nog altijd heel graag, maar met

Bibliotheken kunnen een plek in de lokale gemeenschap zijn

op de bibliotheek, net als ik toen ik een kind

een drukke baan en een gezin komt daar minder van dan ik zou willen.

Er zijn verschillende onderwerpen waarvoor ik informatie zoek. Natuurlijk voor mijn werk – daarvoor zit ik hier bin-

nen de universiteit goed en krijg mijn informatie gewoon vanuit de universiteit binnen, maar ook veel via internet. Uiteenlopende organisaties hebben natuurlijk ook een

website waar ze documenten op zetten waar je je informatie uit haalt. Er zijn ook steeds meer professionele tijdschriften en uitgaven die digitaal gaan. Privé gebruik ik internet

leuk om g steeds o n t e h een ‘Ik vind en en in p o k e t nen.’ een boek te strui d n o r l nke boekenwi

echt als middel om gericht naar algemene informatie te

zoeken. Als ik direct iets wil weten, ga ik niet naar de bieb om een boek op te zoeken, dat gaat toch grotendeels via internet.

Ik denk dat er behoefte ontstaat – of eigenlijk al bestaat – aan een soort informatieselectie en -duiding. Er is natuurlijk

heel veel gewoon via Google te vinden; je krijgt een heleboel

links, maar dat wil nog helemaal niet zeggen dat de links die bovenaan staan, altijd de links zijn die je zoekt. Wat geeft de

ken hebt. Zeker als je bijvoorbeeld iets medisch zoekt, over

een aandoening ofzo – daar raak je echt het spoor bijster. Je

wilt achtergronden weten, duiding. Je hebt iemand nodig die

Dominique de Vet

die informatie kan vertalen of je op betrouwbare vertalingen

Dominique de Vet is werkzaam bij de Universiteit

vakgebieden en verschillende terreinen om daar voor leken

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NOW) en managing director van Netspar.

vroegere of misschien ook wel huidige bibliotheek-mevrouw – dat ze met je meeliep en je vroeg wat voor boek je zocht.

Op die persoon moest je ook maar vertrouwen dat ze je naar de goede kast bracht. Of je meerdere kasten liet zien, maar

ook daarin was je afhankelijk of liet je je in zekere zin sturen door de kennis van een persoon. Wat ook riskant was, maar

dat vroeg je je toen helemaal niet af. Als je de bibliotheek als

publieke voorziening overeind houdt, dan is de vraag: wat doe je dan anders dan wat Google doet, bij wijze van spreken?

Wat houd je dan nog over als publieke functie van de bieb?

Google heeft meestal een commercieel belang, en dat heeft

de bibliotheek van oudsher natuurlijk niet. Juist als publieke

functie is dat vooral een openbare, neutrale opdracht, om het zo maar te noemen. Maar hoe houd je dat in stand? Ik denk

dat die waarde belangrijk is én blijft – en misschien nog wel belangrijker wordt.

zelf van oudsher heel belangrijk vind, is het voor je plezier

en soms is moeilijk te beoordelen of je nou iets goeds te pak-

Utrecht, hoofd voorlichting/communicatie bij de

In essentie doet Google met dat selecteren niks anders dan de

of instanties of mechanismen zijn die informatie selecteren, kanaal zijn. Want je kunt de grootste onzin vinden op internet

was ze onder meer docent aan de Universiteit

gen en toegang kunnen krijgen tot nieuwe technologieën.

De lol van het lezen

prioriteren, duiden, maar ook een soort betrouwbaarheids­

is secretaris van het bestuur van de UvT. Eerder

waar mensen bekend kunnen raken met nieuwe ontwikkelin-

beste en betrouwbaarste informatie weer? Ik denk dat daar

in het hele internetgebeuren behoefte aan is: dat er mensen

van Tilburg als directeur Strategy & Policy, en

worden: media literacy, technology literacy, financial literacy.

kan wijzen. Die voldoende kennis heeft van verschillende

een vertaalslag van te maken. Een soort intermediair, daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Ik denk ook dat een groot deel

van de mensen zich er niet zo bewust van is dat je gemanipuleerd kunt worden, dat er belangen gemoeid zijn met al die

informatie. Nou was dat altijd al zo, hoor: mensen lezen iets in de krant en denken: nou, dat is het! Want wat in de krant

staat, is waar, even kort gezegd. Maar overal wordt natuurlijk geselecteerd en gefilterd en in perspectief gezet. Ik denk dat

je kinderen daarmee moet opvoeden, dat je ze moet leren dat

We hebben het steeds over informatie zoeken, maar wat ik lezen van romans, van fictie. Ik vind het nog steeds leuk om

een boek te kopen en in een boekenwinkel rond te struinen. Maar dat is een gelukkige positie; er zijn heel veel mensen

die lager geschoold zijn en minder geld tot hun beschikking

hebben, en die via de bieb nog altijd een laagdrempelige toe-

gang tot boeken hebben. In die zin vervult de bibliotheek een

eman­cipatoire functie. Daar is dat fysieke aspect ook nog wat sterker.

Bij mij zit er nog een heel andere beleving aan een gewoon

fysiek, papieren boek. Maar dat is denk ik voor de generatie of

twee generaties na ons anders; als ik al zie hoe makkelijk mijn dochter nu met de computer omgaat – dat moest ik nog leren toen ik studeerde, want toen kwam de pc pas. Dat verandert zo snel, en dat zul je met fysieke boeken ook wel krijgen. Dat

het voor kinderen van deze generatie minder vanzelfsprekend is dat je die nodig hebt – of dat je überhaupt nog boeken hebt.’ ‰

het zo werkt.

29

Hoofdzaken…

¶ Plek om samen te komen

In de discussie rond de toekomst van de bibliotheek(functies) wordt de bieb als instelling, als plek

Debat, scenariobijeenkomsten en interviews: zijn er duidelijke lijnen te ontdekken?

waar mensen nog echt naar binnen kunnen lopen, niet gespaard. Heb je zo’n gebouw in de huidige

tijd, zeker als alles almaar digitaler wordt, nog wel nodig? Het antwoord lijkt toch te zijn: ja. Want de (huidige) bieb heeft een unieke waarde als sociaal-cultureel fenomeen, is het huis van lokale verha-

len, draagt bij aan de gemeenschapsvorming en is van levensbelang voor de eigen, lokale identiteit. De actieve burger – die hoort toch juist daar thuis? De bieb als plek om samen te komen, waar je

als zzp-er onder het genot van een goede espresso eens flink kunt netwerken, waar je als oudere je

krantje leest en vooral: waar je een ander fysiek om advies kunt vragen. Of dat nu je gewone medemens is die zijn of haar kennis graag deelt, of een goed gekwalificeerde medewerker.

¶ Maak het persoonlijk

De hedendaagse informatie- en

vermaakzoeker is eraan gewend

dat diensten en producten meer

¶ Digitalisering

en meer op maat gemaakt zijn. Amazon weet precies wat je

medeshoppers kopen en inter-

Jong en oud zoekt zijn informatie

netwarenhuizen kennen je maat,

¶

toch echt nog in je garderobe

leuk, maar niet altijd helder. Om van betrouwbaar nog

je voorkeuren en de items die

ontbreken. Waarom zou je dat als bibliotheek niet ook doen? Ken je klant en durf je aanbod persoonlijk te maken, of zoals ‘de’ klant

tijdens het debat stelde: waarom

wordt mij niets gevraagd? En er is meer dan die virtuele nabijheid.

De hedendaagse zoeker wordt namelijk graag gevonden door een

echt mens. Een mens die zijn vak

verstaat, advies geeft, weet wat er op bepaalde vlakken speelt en jou daar graag bij betrekt. Die verder

kijkt dan een kaft breed is en niet

voor alles gesponsord wil worden. En misschien zelfs wel je gezicht onthoudt…

steeds meer op internet. Vaak alleen

Baken in bite-land

nog op internet. Dat zet de aloude

bibliotheek als ‘huis der kennis’ van-

De overdaad aan informatie op het net is dan misschien

zelfsprekend onder druk. Daarnaast

heeft de digitalisering niet alleen de

maar te zwijgen. Als onze dwarse denkers zich ergens

informatievergaring voorgoed veran-

aan storen, dan is het dat wel. In hun ogen ziet de gemid-

derd – ook het fysieke boek is driftig

delde surfer de bomen door het digitale bos niet meer,

zoekende naar zijn plek in de maat-

onderkent niet altijd wie wel en wie vooral niet te ver-

schappij. Nee, er wordt niet simpelweg

trouwen is en zou graag ook eens op iets anders gewezen

minder gelezen en ja, de trein zit nog

willen worden dan waar hij of zij in eerste instantie op

vol met lezers. Maar die zullen steeds

uit denkt te zijn. Stuk voor stuk zien ze daar een schone

vaker bewapend zijn met een tablet

taak weggelegd voor de bibliotheek – een sterk merk dat

of e-reader met daarop een weelde

betrouwbaarheid uitstraalt. In hun ogen kan de biblio-

aan gedownloade fictie en non-fictie.

theek bij uitstek dat baken zijn dat piketpaaltjes plaatst,

Wellicht een markt om als biblio-

waarschuwt voor foute krachten, eens goed schift in al

theek als de wiedeweerga een plek te

die info (of wat daar voor door moet gaan) en af en toe ook naar de periferie wijst. En dat graag als openbare,

niet-commerciële instelling. Zo blijft de bibliotheek het

¶

vloedgolf aan feiten en meningen die de huidige wereld

de bron van… nou ja, bijna alles. Wie iets wil weten surft naar

‘huis der kennis’: een plek waar men oog heeft voor de overspoelt, maar stevig de hand houdt in wat de klant vervolgens voorgeschoteld krijgt. Niet als nare poort-

wachter, maar als een vriendelijke en wijze hulp in de informatiehuishouding.

Weten wat je doet en leest...

Voor een hele generatie jongeren zijn internet en sociale media Wikipedia, wie iets wil horen legt zijn oor op Twitter te luister. Daar is niets mis mee, mits je in staat bent een mening van een feit te

onderscheiden en weet dat vragen stellen soms meer oplevert dan zaken voor zoete koek slikken. Wie je dat kan leren? Ook daar zien

velen een rol voor de bibliotheek weggelegd, bijvoorbeeld in samenwerking met het onderwijs.

¶ Doe het niet alleen en al helemaal niet met z’n allen

Dat je er als bibliotheek in je eentje niet uitkomt als het over de toekomst gaat, moge duidelijk zijn. Dat je er met z’n allen evenmin uitkomt, ligt misschien iets minder voor de hand. De onderlinge

verschillen zijn echter te groot en te divers (denk aan locatie, omvang, collectie, financiën, worteling

in het onderwijs etc.). Je zult dus als bibliotheek op zoek moeten naar ‘losse’ medestrijders die wel in jouw straatje passen. Dat kan een vergelijkbare bibliotheek zijn of een gelijkgezinde mededirecteur,

maar bijvoorbeeld ook het onderwijs, de regionale omroep of een uitgeverij. Het vraagt hoe dan ook om een hoge kwaliteit van de medewerkers: doorgewinterde gidsen die moeiteloos de weg naar de superexperts weten te vinden. Maar het vraagt ook om vrijwilligers, die immers niet alleen kennis

leveren, maar ook gedroomde ambassadeurs zijn. Wees creatief en innovatief, voorkom paralysis by analysis, zoek een partner en waag je aan het experiment!

Maar het ontwikkelen van mediawijsheid beperkt zich natuurlijk

niet tot jongeren. Ook volwassenen die zich in een informatiemaatschappij staande moeten houden, hebben baat bij een kritisch oog

en het vermogen zich verstandig een weg te banen door dat digitale bos. Dat brengt ons weer bij dat al eerder genoemde baken in bite-

land: de bibliotheek kan mensen leren zich op internet te bewegen.

Ook de functie van leesbevordering blijkt zowel door de buitenwereld (in de vorm van de dwarsdenkers) als door direct betrokkenen (debat) als een heel belangrijke te worden gezien. We leven dan

misschien in een beeldcultuur, er moet nog heel wat gelezen èn

geschreven worden. En laat het een nou verdraaid lastig zijn zonder het ander…

vergaren.

De lezers die blijven vasthouden aan kaft en papier, zijn met dank aan de welvaart meer en meer gaan kopen en steeds minder gaan lenen. Blijft

dat zo? Het ligt voor de hand nee te

zeggen. Dat dan weer met dank aan

het wat uitgewoonde c-woord (crisis…) en het feit dat jongere generaties niet inzien waarom je in je huis een plek in zou ruimen voor boeken. Dus er

gaat ofwel minder gekocht worden en meer gedownload, er gaat gekocht en vervolgens geruild worden, of – laten

we wild doen – er komt een tegengolf op gang die zich vol overgave op het

lenen en uitlenen stort. Als de nerdbril een comeback kan maken, waarom de bieb dan niet?

Blurb... De lievelingsfilm van...

Debat 17 april 2012

Even onthaasten? Stuur snail mail!

in de wandelgangen...

Niks ouderwetse post – echte slakken met een bericht op hun rug. Dat wil zeggen, jij stuurt een mail, die gaat naar een zender en wacht daar tot een slak langskomt met een ontvanger op zijn rug. Als de slak toevallig langs een volgende zender komt, wordt je boodschap bij de geadresseerde afgeleverd. Je kunt op http://www.realsnailmail je eigen slak uit­kiezen – helaas zijn er momenteel maar twee agents actief, de rest zit in de tuin – en de gemiddelde bezorgtijd in de gaten houden. Pakweg 762 dagen...

voren bracht: ‘Wat er voor mij echt uitsprong was wat “de klant” naar

Luc Pruijn,

directeur Bibliotheek Dommeldal

I’d like to speak to her then!

Knippen maar!

Het leven van een boekhandelaar gaat ook niet over rozen…. Hugh Laurie (ver voor z’n House-dagen) als boekverkoper met maat Stephen Fry in een hilarische sketch over Jane Eyre. ‘Did you write this?!’

In opdracht van The New Zealand



http://www.youtube.com/watch? v=lo1OnD2Rk4o&feature=related

Andersen M Studio een korte animatie van de roman Going West van de Nieuw-Zeelandse schrijver Maurice Gee. Adembenemend mooi!

http://www.youtube.com/ watch?v=F_jyXJTlrH0

‘Het zou zo goed zijn als we als branche aanvaarden

een film van Christopher

Airport Library

Nolan uit 2010 met o.a. Leonardo di Caprio.

‘Het is een thriller in science fiction-

sfeer (maar niet zoiets plats als verre werelden en vreemde wezens).

In de film lopen realiteit en – letterlijk – dromen door elkaar; het spionage­

met elkaar verbonden droomwerelden.

The smell of books

vinden surrealistische dingen plaats.

Voor iedereen die dol is op zijn

Ze lijken op de levels in een game en er

De film schakelt razendsnel van het ene level naar het andere en terug en om dat te volgen, moet je je aandacht er

goed bij houden. Ik vond het een hele

mooie, postmoderne integratie van de mediums film en game. ’

e-reader maar toch net dat beetje extra mist, is er nu The Smell of Books. Het

Volgens de invloedrijke Huffington Post is het een van de raarste bibliotheken ter wereld: de Airport Library op Schiphol. Het internationale en trendsettende designtijdschrift Monocle riep de bibliotheek zelfs uit tot ‘beste luchthavenvoorziening’ van 2010/2011. Het is de eerste permanente luchthavenbibliotheek ter wereld en dient als cultureel uithangbord van Nederland. Dit visitekaartje aan de Holland Boulevard is 24 uur per dag, zeven dagen in de week open.

ijningsvormen at, heel verschillende versch sta en zak l vee r voo ek the dat de biblio heeft maar met een uiteindelijk gezamenlijk doel.’

aroma van een onvervalste klassieker, de frisheid van een nieuwe uitgave of de unieke geur van een tweedehandsboek dat bij een kattenbezitter heeft gewoond – aan alles is gedacht. Inclusief bulkkorting voor leesclubs. http://smellofbooks.com/aromas/ new-book-smell/

32

een onderwerp waar we op in moeten springen.’

Book Council maakte de Londense

Inception

verhaal speelt in en door een aantal

mij wordt nooit iets gevraagd! Ik vind dat echt

‘De discussies waren niet zo heel anders dan we al gerui me tijd voeren,

inden.’ realiteit waarin we ons bev maar wellicht is dat ook de

Kijk voor meer informatie en een digitale versie van dit magazine op www.bnbibliotheek.nl/ debibliotheekopscherp