Kadernota 2015-2025
Scherp op koers
Colofon De Kadernota 2015-2025 is een uitgave van waterschap Brabantse Delta. Meer informatie over het waterschap vindt u op www.brabantsedelta.nl Datum Juli 2014 Tekstredactie Raconteur Communicatieadvies, Anneke Langenhuijsen Projectleiding en eindredactie Afdeling Beleid en Planadvies waterschap Brabantse Delta, Yvonne de Hond Druk en vormgeving Centrale Repro waterschap Brabantse Delta, Kees van der Meulen Foto omslag: Witte brug over de Dintel bij Stampersgat, Mirella Santegoeds-Wullaert
Inhoud Voorwoord............................................................................................................................................. 5 Samenvatting......................................................................................................................................... 7 1 Inleiding.......................................................................................................................................... 11 1.1 Aanleiding................................................................................................................................ 11 1.2 Doel......................................................................................................................................... 11 1.3 Leeswijzer................................................................................................................................. 11 2 Veranderingen in het speelveld............................................................................................................ 13 2.1 Bestuurlijke ontwikkelingen............................................................................................................ 13 2.1.1 Terugblik op bestuursperiode............................................................................................... 13 2.1.2 Doorwerking resultaten takendiscussie................................................................................... 14 2.1.3 Verkiezingen.................................................................................................................... 18 2.1.4 Vooruitblik op maatschappelijke ontwikkelingen...................................................................... 18 2.1.5 OESO-rapport................................................................................................................... 19 2.1.6 Nieuw Waterbeheerplan 2016-2021..................................................................................... 20 2.2 Financiële ontwikkelingen.............................................................................................................. 20 2.2.1 Ontwikkeling assetmanagement........................................................................................... 21 2.2.2 Regionale keringen............................................................................................................ 23 2.2.3 Wijziging bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP).................................................... 23 2.2.4 Ontwikkeling schuldpositie.................................................................................................. 25 2.2.5 Rentevisie....................................................................................................................... 27 2.3 Ontwikkeling doelrealisatie............................................................................................................. 28 2.3.1 Voortgang watersysteemdoelen..................................................................................................... 28 2.3.2 Samenwerking in de afvalwaterketen............................................................................................. 33 2.4 Organisatorische ontwikkelingen...................................................................................................... 35 2.5 Ontwikkelingen wetgeving.............................................................................................................. 36 2.5.1 Wet HOF.......................................................................................................................... 36 2.5.2 Omgevingswet.................................................................................................................. 38 2.5.3 Participatiewet................................................................................................................. 39 2.5.4 VPB plicht........................................................................................................................ 39 3 Programmaplannen........................................................................................................................... 41 Programmaplan 1000: Planvorming........................................................................................................... 41 Programmaplan 2000: Keringen................................................................................................................ 44 Programmaplan 3000: Inrichting en onderhoud watersystemen....................................................................... 47 Programmaplan 4000: Bouw en exploitatie zuiveringtechnische werken............................................................ 51 Programmaplan 5000: Inrichting en onderhoud vaarwegen en havens.............................................................. 55 Programmaplan 6001/6501: Vergunningverlening......................................................................................... 56 Programmaplan 6002/6502: Handhaving.................................................................................................... 58 Programmaplan 7000: Heffing en invordering.............................................................................................. 60 Programmaplan 8000: Bestuur en externe communicatie............................................................................... 61 Programmaplan 9000: Dekkingsmiddelen en saldo....................................................................................... 63 Programmaplan 200 t/m 600: Ondersteunende diensten................................................................................ 64 3
4 Lastenontwikkeling en tarieven........................................................................................................... 69 4.1 Nieuwe financiële omstandigheden.................................................................................................. 69 4.2 Geactualiseerde Stormboekhouding.................................................................................................. 70 4.3 Investeringsvolumes en kapitaallasten............................................................................................... 71 4.4 Nettolastenontwikkeling................................................................................................................. 73 4.5 Tariefontwikkeling......................................................................................................................... 74 4.6 Voorbeeldaanslagen...................................................................................................................... 75 5. Risico’s............................................................................................................................................ 77 Bijlage 1 – Financiële uitgangspunten Kadernota 2015 – 2025........................................................................ 79 Bijlage 2 – Tariefontwikkeling................................................................................................................... 83 Bijlage 3 – Financiële specificatie per waterschapstaak.................................................................................. 85 Bijlage 4 – Weerstandsvermogen............................................................................................................... 87 Bijlage 5 – Voorbeeldaanslagen................................................................................................................ 93 Bijlage 6 – Overzicht lasten en baten.......................................................................................................... 95
4
Voorwoord Waterschap Brabantse Delta heeft de laatste jaren veerkracht getoond om nieuwe opgaven en ontwikkelingen het hoofd te bieden. Het dwong ons om heel bewust te bepalen wat ècht belangrijk is. In aanloop op de vorige Kadernota voerde het algemeen bestuur daarom een takendiscussie: Wat zijn onze taken en ambities en welke prioriteiten moeten we stellen? Daaruit volgde een duidelijke koers voor onze toekomst. Plannen, opgaven en doelen zijn soms net als water. Ze maken deel uit van de omgeving en zijn in beweging. Het op orde houden van het water- en zuiveringssysteem is daarom een continu, cyclisch proces van uitvoeren, investeren en inspelen op veranderingen. In deze Kadernota 2015-2025 leest u hoe wij voortbouwen op onze stevige basis en de organisatie dankzij de gestelde kaders een scherpe koers vaart. Koers: waarom doen we wat we doen? Elf richtinggevende uitspraken hebben de koers uitgezet voor de toekomst van onze organisatie. Met stevige wortels en met de nodige veerkracht zoeken we telkens naar de juiste balans tussen taken, opgaven, kosten en tarieven. De nieuwe systematiek voor de raming van investeringen en kapitaallasten leidde tot de vraag: welke investeringen worden binnen de beschikbare volumes uitgevoerd? En welke niet? We hebben de juiste prioriteiten en een duidelijk risicoprofiel kunnen stellen. Dankzij een goed onderbouwde assetmanagementmethode en een tienjarige vooruitblik. In deze Kadernota vindt u de kaders voor de doelrealisatie 2015-2015, in termen van tempo, financiën, risico’s. Daarbij kijken we zeker ook naar ontwikkelingen in onze omgeving. Een voorbeeld van de uitgezette koers is het nieuwe Waterbeheerplan 2016-2021. De doelen en noodzakelijke ingrepen voor het watersysteem- en het zuiveringsbeheer kunnen alleen geformuleerd worden met de actieve betrokkenheid van de omgeving. Het waterschap staat middenin de maatschappij. Daar horen zelfzorg en participatie bij. We werken nauw samen met bedrijven, andere overheden, belangengroepen, de ZLTO, natuur- en terreinbeheerders en onderwijsinstellingen. Het waterschap streeft ernaar om zoveel mogelijk doelen te combineren in integrale projecten om synergievoordelen te behalen. Extra opgaven We hebben vertrouwen in onze scherpe koers. Het waterschap heeft door creatief te zoeken naar samenwerking en efficiency extra opgaven kunnen opvangen. De normering van de regionale keringen is zo’n opgave: vanwege nieuwe normen voldoet 40% van de regionale keringen niet meer. Het waterschap moet de komende tien jaren fors investeren om deze op orde te brengen. Echter, zoals u in deze Kadernota zult lezen heeft het waterschap veel inspanningen verricht om ook deze extra lasten het hoofd te kunnen bieden. De nettolastenontwikkeling ligt zelfs iets lager dan in de Kadernota 2014-2024. Laatste Kadernota huidig bestuur In maart 2015 vinden de waterschapsverkiezingen plaats. Deze Kadernota is de laatste Kadernota van het huidige bestuur. Als ik terugblik op de bestuursperiode zie ik dat we veel mijlpalen hebben behaald. Zowel in onze ijzersterke uitvoering, als binnen de organisatie. Bestuur, organisatie en buitenwereld zijn er samen in geslaagd de opgaven te realiseren waar we telkens voor komen te staan. Tegelijkertijd hebben we de tariefontwikkeling gematigd weten te houden. De opgaven zullen ook in de toekomst groot zijn. Dat zien we met vertrouwen tegemoet. We hebben een sterke basis, de nodige veerkracht en een duidelijke koers. Met onze partners blijven we ook de komende jaren samen werken aan de realisatie van onze missie: een veilig, schoon en bewoonbaar West-Brabant. Dijkgraaf Carla Moonen 5
6
Samenvatting Doel van de Kadernota 2015-2025 Het algemeen bestuur van waterschap Brabantse Delta heeft zijn koers uitgezet in het Bestuursprogramma 2009-2012. De jaarlijkse Kadernota geeft inzicht in de vorderingen, majeure ontwikkelingen, de noodzakelijke bijstellingen van de koers en de gevolgen daarvan voor de realisatie van afgesproken doelen, de financiële situatie en de tarieven. De Kadernota bevat een tienjarige doorkijk op de toekomst. Verkiezingen De bestuursperiode van het zittende bestuur liep oorspronkelijk tot eind 2012. In 2012 is besloten de zittingstermijn van de waterschapsbesturen te verlengen. De verkiezingen worden nu tegelijkertijd gehouden met de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2015. De voorliggende Kadernota is zodoende de laatste Kadernota van het huidige bestuur. In hoofdstuk 2 wordt een korte terugblik gegeven op de bestuursperiode. Takendiscussie In aanloop naar de Kadernota 2014-2024 heeft het algemeen bestuur een takendiscussie gevoerd. Centraal in deze takendiscussie stond de zoektocht naar de balans tussen de taken en ambities, de hiermee gemoeide kosten, tarieven en de toekomstbestendigheid van de organisatie. De takendiscussie heeft geleid tot elf richtinggevende uitspraken voor de koers van het waterschap. Het waterschap heeft deze richting aangenomen en is aan de slag gegaan met de uitvoering. In hoofdstuk 2 wordt de voortgang per thema weergegeven. Grote opgaven De afgelopen jaren is het waterschap met vele grote opgaven geconfronteerd. Enerzijds aan de uitgaven kant: omvangrijke calamiteiten (Moerdijk en Bath), de structurele bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (oplopend tot € 9 miljoen per jaar), de overname van de muskusrattenbestrijding en de btw-verhoging. Ook aan de inkomstenkant waren er tegenvallers: het wegvallen van de dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank, rijksbezuinigingen, subsidiestops en de verlaging van de heffingsgrondslag door bedrijven die stoppen of vertrekken. In deze Kadernota is er een zeer omvangrijke opgave bijgekomen. De komende jaren moet het waterschap € 85 miljoen investeren om de regionale keringen op orde te brengen. Dat is € 65 miljoen meer dan in de vorige Kadernota was voorzien. Door scherp te begroten is het gelukt om de extra opgave op te vangen binnen de kaders van de Kadernota 2014-2024. Het investeringsvolume wordt hiervoor tijdelijk opgehoogd. Een groot deel van de lasten komt pas ten laste van de exploitatie na de planperiode, aangezien het waterschap voor investeringen op het gebied van keringen een afschrijvingstermijn van vijftig jaar hanteert. Lasten- en tariefontwikkeling Het waterschap heeft er de afgelopen jaren alles aan gedaan om de stijging van de tarieven beperkt te houden. Het bestuur heeft de focus op de kerntaken gelegd om de lastenstijging en tariefontwikkeling zo gematigd mogelijk te laten verlopen. Daarnaast is er veel werk verzet en creativiteit aangeboord om de efficiency te vergroten, waardoor er grote besparingen zijn gerealiseerd op het vlak van bedrijfsvoering. Zo is het waterschap erin geslaagd om (ondanks de grote opgaven) de nettolastenontwikkeling en tariefontwikkeling te matigen ten opzichte van de vorige Kadernota. Bijlage 5 laat dan ook zien dat de gemiddelde tariefstijging voor de verschillende voorbeeldprofielen voor ieder profiel lager is dan in de Kadernota 2014-2024. Dit neemt niet weg dat er een piek in de tariefstijging wordt voorzien, met name in 2018 en 2019. Deze stijging wordt veroorzaakt door de extra lasten als gevolg van de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma en de regionale keringen. Na 2019 stijgen de tarieven minder hard.
7
Toekomstige aandachtspunten In deze Kadernota wordt verder een aantal ontwikkelingen benoemd die de komende tijd extra aandacht krijgen. De exacte uitwerking hiervan is nog niet bekend, maar we weten wel dat ze impact zullen hebben op de taakuitoefening. Enkele belangrijke ontwikkelingen zijn: yy De ontwikkeling van de schuldpositie (paragraaf 2.2.3) yy Verdere implementatie van het werken met investeringsvolumes, risicomanagement en assetmanagement (paragraaf 2.2.1) yy Het opstellen van een nieuw Waterbeheerplan (paragraaf 2.2.6) yy Deltaprogramma (paragraaf 2.3.1) yy Toekomstige financiering, zoals een BO3 (paragraaf 2.3.1) yy Het vergroten van de interactie met burgers en bedrijven (paragraaf 2.4) yy Participatiewet (paragraaf 2.5.3) Ontwikkelingen ten opzichte van de Kadernota 2015-2025 Tabel 1 geeft de ontwikkelingen ten opzichte van de Kadernota 2015-2025 in de vorm van smileys weer.
Doelrealisatie Ontwikkeling netto lasten Tariefontwikkeling Beschikbare reserves voor tariefmatiging Risicoprofiel Weerstandsvermogen
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Tabel 1 Ontwikkelingen ten opzichte van de Kadernota 2014-2024
Gunstiger dan de Kadernota 2014-2024 Gelijk aan de Kadernota 2014-2024 Minder gunstig dan de Kadernota 2014-2024
• Doelrealisatie: de verwachte doelrealisatie voor de programma’s tot en met 2015 (BO2, KRW en BP) is voor een aantal doelen iets naar beneden bijgesteld ten opzichte van de Kadernota 2014-2024 en voor een aantal doelen iets gunstiger geworden. Het zicht op nieuwe financieringsbronnen voor de periode na 2015 is inmiddels wel concreter geworden. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt met de provincie over de verrekening van voorbereidingskosten voor projecten die na 2015 worden gerealiseerd (zie paragraaf 2.3.1). • Ontwikkeling nettolasten: de totale nettolasten in 2015 en 2016 zijn lager dan in de Kadernota 20142024 was voorzien. In 2017 zijn de lasten nagenoeg gelijk. Vanaf 2018 zijn de lasten structureel lager dan in de Kadernota 2014-2024, oplopend van € 3 miljoen in 2018 tot € 8,5 miljoen in 2023. De extra opgaven op het gebied van regionale keringen zijn hierin verwerkt (zie paragraaf 4.4). • Tariefontwikkeling: de tariefontwikkeling in deze Kadernota is lager dan voorzien in de Kadernota 20142024. Het gemiddelde stijgingspercentage over de hele planperiode is voor ieder voorbeeldprofiel lager dan in de vorige Kadernota was voorzien. Om een vergelijking te kunnen maken met de cijfers van vorig jaar zijn de tarieven uit de Kadernota 2014-2024 omgerekend op basis van de nieuwe kostentoedeling die eind 2013 is vastgesteld. • Beschikbare reserves voor tariefmatiging: tot en met 2018 zijn de beschikbare egalisatiereserves hoger dan voorzien in de Kadernota 2014-2024. Dit wordt veroorzaakt door een positief resultaat over 2013 en een lager risicoprofiel (waardoor minder reserves aangehouden moeten worden om het weerstandsvermogen ‘voldoende’ te houden, zie bijlage 1 en 4). Deze reserves worden ingezet om de 8
extra opgaven op te vangen (regionale keringen) en vanwege de verlaging van de heffingsgrondslag in het zuiveringsbeheer door bedrijven die zelf gaan zuiveren of vertrekken. Vanaf 2019 is de inzet van egalisatiereserves nog heel beperkt en nagenoeg gelijk aan de Kadernota 2014-2024. • Risicoprofiel: ten opzichte van de rapportage uit 2013 is de inschatting van de risicoportefeuille in de eerste jaren nagenoeg gelijk. Aangezien de trend minder zwaar is ingeschat, is er nu sprake van een min of meer gelijkblijvende uitkomst in latere jaren. In 2013 was er nog sprake van een stijgende trend. Vanaf 2018 ontstaat er daardoor een positief verschil in de inschatting van de risico-omvang (zie bijlage 4). • Weerstandsvermogen: uit de inventarisatie blijkt dat Watersysteembeheer een hoger risicoprofiel kent dan in de voorgaande inventarisatie. Voor Zuiveringsbeheer geldt daarentegen een afname. Voor de gehele organisatie blijft het risicoprofiel hierdoor min of meer gelijk. Indien het weerstandsvermogen per jaar wordt vergeleken blijkt dat het weerstandsvermogen tot en met 2018 hoger is dan in de vorige Kadernota en in de latere jaren iets lager. Het weerstandsvermogen blijft echter tot en met 2024 ‘voldoende’ (zie bijlage 4). De voorliggende Kadernota bevat een bestendige koers voor de lange termijn, waarin de inhoud voorop staat, de risico’s voor het waterbeheer aanvaardbaar zijn en waarin tegelijkertijd de lokale lasten gematigd stijgen. Het waterschap gaat zijn wettelijke verantwoordelijkheden niet uit de weg, maar kijkt daarbij steeds scherp naar wat de consequenties zijn voor de taakuitvoering, de omvang van de organisatie en de tarieven.
9
10
1 Inleiding 1.1. Aanleiding Het algemeen bestuur heeft in 2009 het Bestuursprogramma 2009-2012 uitgebracht en daarin de koers voor de bestuursperiode uitgezet. Jaarlijks vindt herijking van de koers plaats in de Kadernota. De bestuursperiode van het huidige bestuur zou oorspronkelijk eind 2012 aflopen. Het Rijk heeft besloten de waterschapsverkiezingen uit te stellen tot maart 2015, zodat ze op dezelfde dag plaatsvinden als de Provinciale Statenverkiezingen. Dit betekent dat de voorliggende Kadernota de laatste Kadernota is van het huidige algemeen bestuur. In hoofdstuk 2 leest u meer over de verkiezingen en wordt een terugblik gegeven op de afgelopen bestuursperiode. In aanloop naar de Kadernota 2014-2024 heeft het algemeen bestuur een takendiscussie gevoerd. De uitkomsten vormden belangrijke input voor de vervolgkoers en zijn in de vorige Kadernota verankerd in de meerjarenprogramma’s. In hoofdstuk 2 wordt stilgestaan bij de nadere uitwerking hiervan.
1.2. Doel In de Kadernota 2015-2025 maakt het algemeen bestuur van Brabantse Delta de balans op: • In hoeverre zijn de geplande werkzaamheden en afgesproken doelen uit de voorgaande Kadernota gerealiseerd? • Wat zijn de relevante ontwikkelingen waarop het waterschap moet anticiperen? • Welke koers past bij de planperiode die voor ons ligt? Belangrijke onderwerpen die hiermee samenhangen zijn de financiële stand van zaken en de tarieven voor burgers, bedrijven en grondeigenaren. Ook deze informatie vindt u in de Kadernota.
1.3. Leeswijzer Deze Kadernota schetst in hoofdstuk 2 een overzicht van interne en externe ontwikkelingen die van belang zijn voor het werk van het waterschap. Een gedetailleerd overzicht van de geplande en gerealiseerde werkzaamheden per programma staat in hoofdstuk 3. De financiële vertaling van de koers en de planning voor de komende jaren komen in hoofdstuk 4 aan bod. Dit hoofdstuk laat zien hoe de lasten en tarieven zich de komende jaren ontwikkelen. Het verloop van projecten en financiën wordt niet alleen bepaald door de eigen planning van het waterschap, maar wordt ook beïnvloed door externe ontwikkelingen en omstandigheden. De belangrijkste risico’s die kunnen leiden tot het niet halen van planningen staan in hoofdstuk 5. De bijlagen geven achtergrondinformatie over de verschillende onderwerpen uit de Kadernota.
11
12
2 Veranderingen in het speelveld Het waterschap speelt voortdurend in op ontwikkelingen in de samenleving, bestuur en politiek, beleid en wetgeving. Soms gaat dat eenvoudig en zijn ontwikkelingen in te passen in de lopende programma’s van het waterschap. In andere gevallen ligt dat minder eenvoudig en kunnen ontwikkelingen aansporen tot een heroverweging van de koers. Voorbeelden van dergelijke ingrijpende ontwikkelingen uit de afgelopen jaren zijn de komst van de Kaderrichtlijn Water, de ondertekening van het Bestuursakkoord Water, het opnemen van de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma in de meerjarenbegroting en het oprichten van de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB). In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij ontwikkelingen die mede bepalend zijn voor de koers van het waterschap: bestuurlijk, financieel en organisatorisch, alsook ontwikkelingen rondom de doelrealisatie en in de wetgeving.
2.1. Bestuurlijke ontwikkelingen 2.1.1. Terugblik op de bestuursperiode De voorliggende Kadernota is de laatste Kadernota die door het zittende bestuur wordt vastgesteld. Sinds de aantreding van het bestuur in 2009 hebben de wereld en het waterschap niet stilgestaan. Met name de wereldwijde economische crisis heeft een stempel op de bestuursperiode gedrukt. Veel bedrijven hebben het hoofd niet boven water kunnen houden en de werkloosheid is van 3,1% begin 2009 gestegen naar ruim 8% in 2014. Ook het waterschap wordt op verschillende manieren met de crisis geconfronteerd, bijvoorbeeld door het wegvallen van de dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank, de lagere rijksbijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de overname van de muskusrattenbestrijding en de btw-verhoging. Daarnaast kreeg het waterschap in 2011 te maken met twee calamiteiten van zeer ernstige omvang: in januari de brand bij een chemisch bedrijf in Moerdijk en in mei een breuk in de persleiding bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie Bath. Ondanks deze tegenvallers heeft het waterschap vastgehouden aan een gematigde lastenontwikkeling voor burgers en bedrijven. Een vergelijking tussen de cijfers van de Begroting 2009 en de jaarschijf 2015 uit de Kadernota 2015-2025 laat zien dat de gemiddelde jaarlijkse stijging voor alle huishoudens gedurende de bestuursperiode nagenoeg gelijk is aan het inflatiepercentage. De stijging voor een agrarisch bedrijf ligt gemiddeld 4% boven het inflatiepercentage. Dit heeft te maken met: de extra inzet van reserves in 2009 om specifiek voor deze categorieën de tarieven dat jaar te dempen, een relatief groot effect van de calamiteit Moerdijk (de heffing bestaat voornamelijk uit een bijdrage aan de watersysteemlasten) en de gewijzigde kostentoedeling. De tarieven voor gemeenten en natuurterreinen zijn harder gestegen vanwege de nieuwe kostentoedeling. De nettolasten zijn in de bestuursperiode met gemiddeld 3,5% per jaar gestegen van € 93,2 miljoen in 2009 naar € 112,5 miljoen in 2015. In totaliteit bezien beschouwt het waterschap de tariefontwikkeling als gematigd, gelet op de opgaven die zijn verwerkt. Om dit te kunnen realiseren is er de afgelopen jaren veel bezuinigd. Het waterschap heeft daarbij prioriteit gegeven aan de primaire taakuitoefening en vooral bezuinigd op de overhead en de bedrijfsvoering. Een substantieel deel van de bezuinigingen ontstaat doordat het waterschap nieuwe samenwerkingsvormen is aangegaan die leiden tot meer efficiency. Voorbeelden zijn het gezamenlijke laboratorium (Aquon), de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB), Samenwerking in de Afvalwaterketen en Winnend Samenwerken. De afspraken over taken, samenwerking en lastenontwikkeling zijn in 2011 vastgelegd in het Bestuursakkoord Water. Gelukkig zijn er naast de berichten over crisis en bezuinigingen ook veel positieve ontwikkelingen en mijlpalen te noemen uit de afgelopen bestuursperiode. Enkele belangrijke zijn de vele projecten die het waterschap samen met gebiedspartners heeft gerealiseerd die bijdragen aan onze doelstellingen voor onder andere de Kaderrichtlijn Water (KRW), de verhuizing naar het nieuwe kantoorgebouw, de introductie van het digitaal werken en flexwerken, het opgerichte contactcentrum, de organisatie van stakeholdersbijeenkomsten en waterschapskringen. Andere belangrijke ontwikkelingen zijn de opgedane 13
ervaring met mediation, de inrichting van de bezwaarschriftencommissie, een goed uitgeruste en geoefende calamiteitenorganisatie en de professionalisering van de dienstverlening. Het functioneren van het waterschap is dan ook positief beoordeeld door de Provincie Noord-Brabant in het jaarlijkse toezichtsoverleg (“waterschap Brabantse Delta heeft de zaken prima op orde”). Ook is het waterschap de afgelopen jaren diverse keren hoog geëindigd in werkgeversonderzoeken. In 2009 kwam het waterschap als tweede beste overheidswerkgever uit de bus bij het onderzoek van Intermediair en behaalde een vierde plaats over alle categorieën. In 2012 behaalde het waterschap een vijftiende plaats in het Beste Werkgeversonderzoek van Effectory en VNU Vacature Media en werd benoemd als beste werkgever van de deelnemende overheidsorganisaties. In 2013 is het waterschap opnieuw betiteld als ‘Succesvolle overheidsorganisatie’ door de Vereniging voor Overheidsmanagement. Voor de verbeteringen op het gebied van digitaal werken, archivering en informatievoorziening ontving het waterschap in 2012 bovendien de Mailprofs kwaliteitsaward. We mogen concluderen dat het waterschap zich ondanks tegenslagen blijft inzetten voor een goede uitoefening van de kerntaken, terwijl de lastenontwikkeling voor burgers en bedrijven gematigd wordt gehouden en er in de medewerkers geïnvesteerd wordt. 2.1.2. Doorwerking resultaten takendiscussie In aanloop naar de Kadernota 2014-2024 heeft het algemeen bestuur een takendiscussie gevoerd. Centraal in deze takendiscussie stond de zoektocht naar de balans tussen de taken en ambities, de hiermee gemoeide kosten, tarieven en een toekomstbestendige organisatie. Het resultaat, in de vorm van elf richtinggevende uitspraken, heeft de koers uitgezet voor de Kadernota 2014-2024. Hieronder is de voortgang van de thema’s uit de takendiscussie weergegeven.
Thema 1: Systeem- of technologiegedreven Het waterschap kiest waar mogelijk voor oplossingen die gebruikmaken van de natuurlijke omstandigheden en mogelijkheden. Indien dit niet kan of kostentechnisch niet verantwoord is, neemt het waterschap technische ingrepen. Voortgang: Het waterschap past dit standpunt toe bij de uitvoering van projecten. Voorbeelden hiervan zijn het herstel van de meander Klokkenberg, de aanpak van het dal van de Bovenmark en de pilot Rietkreek in het krekengebied. De meander Klokkenberg zou oorspronkelijk opnieuw worden geprofileerd door kunstmatige ingrepen. Inmiddels is besloten te onderzoeken of het mogelijk is om door middel van natuurlijke aanzanding tot de gewenste herprofilering te komen. Het waterschap heeft hierbij de samenwerking met de andere waterschappen en de provincie gezocht. Naar verwachting worden in alle drie de waterschapsgebieden de komende jaren pilots uitgevoerd onder de noemer ‘building with nature’. Het gaat specifiek om beekherstel door middel van natuurlijke processen. De provincie is bereid een deel van de kosten te cofinancieren. De opgedane inzichten kunnen vervolgens ingezet worden in toekomstige projecten.
Thema 2: Tariefontwikkeling In 2013 vindt een kostentoedelingsonderzoek plaats. Dit geeft het AB de gelegenheid om keuzes te maken ten aanzien van de verdeling van de kosten over de verschillende categorieën. Voortgang: Het kostentoedelingsonderzoek is in 2013 uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een gewijzigde kostentoedelingsverordening. In september 2013 heeft het algemeen bestuur de nieuwe percentages hiervoor vastgesteld. De nieuwe kostentoedelingsverordening is vervolgens goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant.
14
Thema 3: Bestendige koers 2014-2024 De discussie over het bepalen van de bestendige koers wordt gevoerd vanuit de inhoud. Als dat consequenties meebrengt ten aanzien van de omvang van de organisatie, dan leidt dit tot aanpassingen in de organisatie. Aansturing vindt plaats op basis van geld en niet op aantallen mensen. Voortgang: Deze lijn is overgenomen in de voorliggende Kadernota. Door de planperiode van de Kadernota uit te strekken over tien in plaats van vijf jaar ontstaat er een gelijkmatigere koers. De sturing in de Kadernota vindt plaats op hoofdlijnen, kijkend naar het lange termijn risicoprofiel en gebruikmakend van assetmanagement (bedrijfswaardenmodel) voor prioriteitsstelling bij investeringen. De Kadernota bevat zodoende een bestendige koers voor de lange termijn, waarin de inhoud voorop staat, de risico’s voor het waterbeheer aanvaardbaar zijn en waarin tegelijkertijd de lokale lasten gematigd stijgen. Het waterschap gaat zijn wettelijke verantwoordelijkheden niet uit de weg, maar kijkt daarbij steeds scherp naar wat de consequenties zijn voor de taakuitvoering, de omvang van de organisatie en de tarieven. Ook in het reorganisatietraject (2013-2014) is deze lijn gevolgd.
Thema 4: Samenwerking Het waterschap werkt met andere partijen samen met als doel kostenbesparing en/of meer kwaliteit. Daarnaast spelen ook elementen als kwetsbaarheid en draagvlak een rol. Het waterschap denkt aan de voorkant goed na over wat samenwerkingen de partijen of de maatschappij gaat opleveren. Voortgang: Het afgelopen jaar heeft op het gebied van zuiveringsbeheer vooral de samenwerking in de afvalwaterketen met gemeenten veel aandacht gekregen. In diverse werkeenheden is een samenwerkingsovereenkomst opgesteld. De verwachting is dat de samenwerking de komende jaren intensiveert en voor alle partijen voordeel oplevert. Ook is met name op het gebied van innovatie het contact en de samenwerking met bedrijven geïntensiveerd. Daarnaast heeft het waterschap begin 2014 met de provincie Noord-Brabant en de Manifest-partners een overeenkomst gesloten bij de oprichting van het Groenontwikkelingsfonds. Partijen hebben afgesproken om zich gezamenlijk in te zetten voor de realisatie van de EHS en evz’s in Noord-Brabant. Verder hecht het waterschap veel belang aan het uitbouwen van de samenwerking met Vlaanderen. Een belangrijke eerste stap is het sluiten van een samenwerkingscharter met de Vlaamse Milieumaatschappij en de Provincie Antwerpen in 2014. Als onderdeel daarvan wordt een gemeenschappelijke stroomgebiedsvisie voor de Kleine Aa/Molenbeek opgesteld. Ook verkent het waterschap samen met Nederlandse en Vlaamse partners kansen voor Europese subsidiemogelijkheden (Interreg V, Life+). Tot slot wordt samen met het Nederlandse projectteam KRW Maas en het Vlaamse Bekkensecretariaat Maas een voorstel ontwikkeld voor nieuwe, flexibele overlegstructuren voor de regionale grenswaterlichamen.
Thema 5: Schaal taakuitoefening De schaal waarop het waterschap taken uitoefent wordt afgestemd op de aard van de taak. In sommige gevallen is kleinschaligheid wenselijk (bijvoorbeeld vanwege specifieke gebiedskennis) in andere gevallen biedt een hoger schaalniveau voordelen. Voortgang: Deze overweging wordt steeds meegenomen in de besluitvorming. Kijkend naar de diverse taken, heeft het waterschap nu een optimale schaal. Binnen Winnend Samenwerken en ook inzake verbonden partijen streeft het waterschap naar het juiste schaalniveau waarop taken worden uitgevoerd.
15
Thema 6: Zelfzorg, participatie Het waterschap gaat zich beraden hoe zelfzorg kan worden ingezet als instrument voor het waterschap, waarbij het waterschap tegelijkertijd de regie behoudt op de uitvoering van de kerntaken. Voortgang: Tijdens een thema-AB in september 2013 heeft het algemeen bestuur over dit onderwerp van gedachten gewisseld. Het bestuur heeft aangegeven geen nota over het onderwerp te willen vaststellen, maar vooral aan de slag te willen gaan met de toepassing van zelfzorg en participatie in de praktijk. De stakeholderdialogen die in het kader van het nieuwe Waterbeheerplan zijn gevoerd, zijn hiervan een mooi voorbeeld.
Thema 7: Communicatie en imago Het waterschap vindt communicatie uiterst belangrijk. Enerzijds communicatie over wat het waterschap doet, maar anderzijds ook over het waterschap als bestuursorgaan. Voortgang: Het algemeen bestuur heeft in december 2013 ingestemd met de herijkte communicatievisie 2014. In de nieuwe communicatievisie staat de belevingswereld van belanghebbenden centraal. Van buiten naar binnen denken is leidend wanneer we in onze contacten een krachtig en eenduidig beeld vanuit het waterschap willen neerzetten en relaties met onze doelgroepen/stakeholders willen ontwikkelen. Het waterschap wil laten zien wat zijn maatschappelijke meerwaarde is. Beleving wordt gebruikt om de taken van het waterschap voor het voetlicht te brengen waarbij onder meer gebruik wordt gemaakt van de bijzondere assets van het waterschap. Er wordt ingezet op contact, proactief meedenken, het tonen van lef, klare taal en visualisatie. Daarnaast is er meer aandacht voor het transparanter communiceren over de bestuurlijke aangelegenheden van het waterschap. Met het oog op de verkiezingen in 2015 wordt er gewerkt aan heldere bestuurscommunicatie.
Thema 8: Ambitiniveau wettelijke zaken Het waterschap gaat in bestuursvoorstellen aangeven wat nodig is vanwege de wettelijke taakuitoefening en welk deel eigen ambitie is. Voortgang: De sjabloon voor bestuursnota’s is het afgelopen jaar aangepast, waarbij extra nadruk is gelegd op het beoogd effect van een besluit en de argumenten. Hieruit komt naar voren of een besluit nodig is vanwege wettelijke taken of gebaseerd is op de eigen ambities van het waterschap.
16
Thema 9: ICT/digitalisering ICT-investeringen zijn dienstig aan de bedrijfsvoering, zodat taken zo efficiënt mogelijk uitgevoerd kunnen worden. Het waterschap zal prognosticeren welke investeringen er op ICT-gebied de komende jaren nodig zijn. Voortgang: In programmaplan 200 t/m 600 is een prognose opgenomen van de ICT-investeringen die de komende jaren nodig zijn. Daarnaast is er in het kader van Winnend Samenwerken een gezamenlijk beleidsplan opgesteld waarin is opgenomen welke initiatieven op ICT-gebied de waterschappen de komende jaren samen gaan oppakken. Dit gezamenlijke beleidsplan wordt afgekort als het 3IBP, één informatiebeheerplan voor de drie Brabantse waterschappen. Verder worden veel ICT-ontwikkelingen en investeringen uitgevoerd onder de vlag van Het Waterschapshuis. Het doel van deze samenwerking is om meer kostenefficiëntie en kwaliteitsverhoging te realiseren. Het Waterschapshuis is volop bezig met de transitie naar een kleinere en flexibelere organisatie, HWH 2.0. Waterschap Brabantse Delta heeft op verschillende manieren inbreng geleverd op het tot stand komen van de nieuwe koers HWH 2.0. De planning is om voor het einde van 2014 de nieuwe opzet van Het Waterschapshuis en de reorganisatie rond te hebben. Het Waterschapshuis legt in een begrotingswijziging 2014 alle gevolgen voor de begroting aan de waterschappen voor.
Thema 10: Klimaatverandering Het klimaat blijft veranderen. Het waterschap zal daarom moeten blijven investeren om hier goed op voorbereid te zijn. Tegelijkertijd probeert het waterschap rekening te houden met de financiële mogelijkheden en beperkingen in economisch moeilijke tijden (people, planet, profit). Voortgang: Het waterschap blijft zich onverminderd inspannen om de zoetwatervoorziening en de primaire, regionale en overige keringen op orde te brengen en te houden. Met name het op orde brengen van de regionale keringen vraagt de komende jaren een grote inspanning van het waterschap. Deze opgave is meegenomen in de voorliggende Kadernota. Ook participeert het waterschap actief in thema’s zoals verdroging hoge zandgronden, de klimaatbestendige stad en het Deltaprogramma. Tegelijkertijd zoekt het waterschap actief naar mogelijkheden om het energieverbruik te reduceren, het aantal kilometers dienstreizen per auto verder terug te dringen en kringlopen te sluiten om de belasting op het milieu te verminderen.
Thema 11: Innovatie Innovatie vergt de durf te investeren buiten de platgetreden paden en daarmee ook politiek/ bestuurlijke en financiële risico’s te lopen. Het waterschap streeft naar innovatie, binnen de kaders die het algemeen bestuur daaraan heeft gesteld. Voortgang: Het dagelijks bestuur heeft een waterschapsbreed innovatiebeleid vastgesteld: ’vernieuwing als vanzelfsprekend’. Het belangrijkste uitgangspunt daarbij is dat er een impuls nodig is om tot grote innovaties te komen. Veel kleine vernieuwingen worden al wel doorgevoerd. Het waterschap geeft het innovatiebeleid op twee manieren een impuls: meer verbinding zoeken met externen en het prikkelen van medewerkers tot anders denken. Voor beide impulsen zijn verschillende bijeenkomsten georganiseerd. De eerste zaadjes zijn hiermee uitgezet. Voorbeelden van innovatieve ontwikkelingen zijn: de energiefabriek die restwarmte levert aan een stadsverwarming, de grondstoffenfabriek waar fosfaat en nitraat wordt gewonnen, experimenten met eiwitproductie, bioplastics en hergebruik van maaisel. Daarnaast kregen twee medewerkers van het waterschap onlangs tijdens het voorjaarscongres van Waternetwerk de H2O-prijs 2014 uitgereikt voor het beste H2O-vakartikel van jaargang 2013. Zij ontvingen de prijs naar aanleiding van een artikel over een pilotonderzoek naar thermofiele slibgisting op rwzi Bath. 17
2.1.3. Verkiezingen Door een wijziging van de Waterschapswet op 28 januari jl. vinden de eerstkomende bestuursverkiezingen voor het algemeen bestuur van waterschap Brabantse Delta plaats op 18 maart 2015. De regelgeving gaat uit van directe stembusverkiezingen voor de categorie ingezetenen op dezelfde dag als de verkiezingen voor Provinciale Staten. Voor de bijzondere categorieën voor het waterschapsbestuur (de geborgde zetels) wordt een benoemingsprocedure gevolgd; dit is niet gewijzigd. Het zittende algemeen bestuur treedt af op 26 maart 2015. Het zittende dagelijks bestuur kan na 26 maart 2015 nog maximaal drie maanden in functie blijven, afhankelijk van het verloop van de onderhandelingen voor een nieuw bestuursakkoord. Initiatiefvoorstel Statenfractie PvdA Begin 2014 is door de Statenfractie PvdA een initiatiefvoorstel ingediend om bij de drie Brabantse waterschappen het aantal geborgde zetels bij de categorieën ongebouwd en bedrijven te verminderen. Op 11 april 2014 is dit in Provinciale Staten besproken. Hierin is besloten dat Gedeputeerde Staten van Provinciale Staten de opdracht krijgen om de procedure te starten voor de wijziging van de reglementen van de drie Brabantse waterschappen. De waterschappen worden formeel “gehoord”. De algemene besturen bepalen hun standpunt. Dit wordt via de dagelijkse besturen ingebracht. Ook de Noord-Brabantse Waterschapsbond heeft het voorstel besproken. De bond beschouwt de discussie in de Staten als een bestuurlijke kwestie voor de individuele waterschappen. Uitvoering door gemeenten Wat deze verkiezingen bijzonder maakt ten opzichte van vorige verkiezingen, is dat de uitvoering van de stembusverkiezingen voor de ingezetenen in handen zal liggen van de gemeenten. Dit heeft voor de procedures en uitvoering van de verkiezingen verregaande consequenties. Voor de procedures zal de Kieswet worden gevolgd met de daaraan gerelateerde modellen en besluiten. Aan het lijstenstelsel voor de categorie ingezetenen is verder niets gewijzigd. Wel is de eis komen te vervallen dat groeperingen moeten aantonen een belang te vertegenwoordigen bij de taakuitoefening van het waterschap. Bij de vorige waterschapsverkiezingen moesten groeperingen kunnen aantonen dat ze een aanwijsbaar belang hadden bij de taakuitoefening van het waterschap om geregistreerd te mogen worden. Nu deze eis is geschrapt kan iedere groeperingen zich registreren en verkiesbaar stellen, zolang de naam niet al in gebruik is of in strijd is met de openbare orde. 2.1.4. Vooruitblik op maatschappelijke ontwikkelingen Door trends en ontwikkelingen veranderen wensen, behoeften en mogelijkheden van mensen en organisaties. De omgeving van het waterschap verandert en dat betekent dat het waterschap mee moet veranderen. In deze paragraaf wordt een aantal ontwikkelingen gesignaleerd die het werk en de werkwijzen van het waterschap de komende jaren beïnvloeden, zonder daar direct een pasklare oplossing bij te formuleren. De Nederlandse regering heeft de ambitie om van een klassieke verzorgingsstaat te gaan naar een participatiesamenleving met meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van burgers (Troonrede 2013). Dit is ook een van de thema’s uit de takendiscussie die het algemeen bestuur in 2013 heeft gevoerd (zelfzorg en participatie). De wens tot terugtreden komt enerzijds voort uit zorgen over de vrijheid van burgers en de verhouding tussen overheid en samenleving en anderzijds uit de noodzaak tot bezuinigingen op nationaal niveau. Tegelijkertijd zien we als waterschap nieuwe uitdagingen, bijvoorbeeld als gevolg van klimaatverandering. Deze uitdagingen leiden ertoe dat de opgaven voor het waterschap toenemen. In het licht van deze ontwikkeling en de nieuwe opgaven blijft het waterschap steeds zoeken naar de juiste rol en houding: enerzijds loslaten en ruimte bieden en anderzijds waarborgen dat de kerntaken van het waterschap worden gerealiseerd. Ook op politiek-bestuurlijk vlak vinden de nodige ontwikkelingen plaats. De gemeenteraadsverkiezingen zijn net achter de rug en we maken ons al op voor de verkiezingen voor het Europees parlement later 18
dit jaar en de provinciale en waterschapsverkiezingen begin 2015. Het algemene beeld naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen is dat de lokale partijen stemmen hebben gewonnen ten koste van de landelijke politieke partijen. De nieuwe gemeenteraden staan voor de nodige opgaven: op tal van terreinen vinden er decentralisaties plaats van het Rijk naar gemeenten. Gemeenten worden in 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een belangrijke vraag voor het waterschap is dan in hoeverre deze nieuwe gemeentelijke taken gaan concurreren met terreinen waar het waterschap zich op bevindt, zoals de samenwerking in de afvalwaterketen en aanleg van ecologische verbindingszones. Tegelijkertijd kan het waterschap in het licht van de steeds hechtere samenwerking met gemeenten kijken waar mogelijkheden liggen om samen een passend antwoord te vinden voor nieuwe uitdagingen op lokaal en regionaal niveau. Op economische vlak lijkt er sprake van voorzichtig herstel. Nieuwsberichten aan het begin van 2014 geven aan dat er sprake is van een stijging van de koopkracht, De verwachting van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is dat de Nederlandse economie dit jaar met 0,8 procent groeit en volgend jaar 1,6 procent groter wordt. De wereldeconomie zal dit jaar volgens het IMF toenemen van 3 naar 3,6 procent en volgend jaar uitkomen op 3,9 procent. De internationale economie herstelt de komende tijd verder van de diepe recessie, maar het IMF waarschuwt dat de kans op een terugval groot blijft. Een andere belangrijke ontwikkeling is de ontgroening en vergrijzing. De komende dertig jaar neemt volgens de prognose van het CBS/PBL het aantal 65-plussers met 1,7 miljoen personen toe (een groei van 60%), terwijl het aantal 80-plussers zelfs verdubbelt (van 700.000 naar 1,4 miljoen personen). De ontgroening, de afname van de bevolking in de actieve levensfase, de toename van het aantal ouderen, die bovendien ook nog eens ouder worden, brengt tal van veranderingen met zich mee: wijziging van de samenstelling van huishoudens (meer eenpersoonshuishoudens), uittreding van de arbeidsmarkt en daardoor verlies van specifieke kennis en een groter beroep op de zorg. Meer concreet voor het waterschap zal dit naar verwachting ook leiden tot een toename van medicijnresten in het afvalwater. Ook op het gebied van informatie- en communicatietechnologie blijven de ontwikkelingen elkaar in snel tempo opvolgen. Het waterschap streeft ernaar zo goed mogelijk gebruik te maken van deze nieuwe mogelijkheden. Enerzijds om het contact met burgers en andere belanghebbenden te versterken en de zichtbaarheid van het waterschapswerk te vergroten. Hierbij valt te denken aan de verbeterde website, twitter, youtube en andere social media. Anderzijds bieden deze ontwikkelingen ook mogelijkheden om het werk makkelijker te maken. Zo wordt er steeds meer gebruik gemaakt van mobiele applicaties bij het werk in het veld. Voorbeelden zijn de app ‘meten en melden’ en de app ‘mobiel schouwen’. Ook de komende jaren zullen de ontwikkelingen op dit vlak elkaar in snel tempo blijven opvolgen. Het waterschap is hier alert op en probeert deze in te zetten ten gunste van het waterschapswerk. Een tijdige signalering en anticipatie op trends en ontwikkelingen is van belang om goed voorbereid te zijn op de toekomst. Daarover gaat ook de volgende subparagraaf. 2.1.5. OESO-rapport De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) onderzocht het afgelopen jaar in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en de Unie van Waterschappen de toekomstbestendigheid van het Nederlandse waterbeleid. Dat is gebeurd in een actieve dialoog met collega-overheden, politici, bedrijfsleven en belangenorganisaties. De hoofdconclusie is positief. Nederland heeft een ‘excellent track record’ en is een mondiale referentie op het gebied van waterbeheer. Tegen relatief lage kosten wordt gezorgd voor waterveiligheid, waterkwaliteit en voldoende water. De OESO is positief over de manier waarop het waterbeheer in Nederland bestuurlijk is georganiseerd, inclusief de positie van de waterschappen daarin. De minister ziet daarom geen aanleiding om bestuurlijke of organisatorische veranderingen in het waterbeheer door te voeren. Wel moeten waterschappen steeds blijven zoeken naar manieren om doelmatiger te werken en initiatieven blijven nemen om met gemeenten en provincies samen te werken. Een belangrijke conclusie van het rapport is het tekort aan waterbewustzijn 19
onder Nederlanders. Ook vraagt de OESO aandacht voor transparantie over de bestedingen in het waterbeheer en verbetering van het bekostigingssysteem. Verder ervaart de OESO bij Nederland een laag ambitieniveau ten aanzien van de tenuitvoerlegging van de Kaderrichtlijn Water. De minister gaat samen met onder andere waterschappen, gemeenten, provincies, Rijkswaterstaat en de drinkwaterbedrijven met deze opmerkingen en aanbevelingen uit het rapport aan de slag. 2.1.6. Nieuw Waterbeheerplan 2016-2021 In december 2015 moet er volgens de Waterwet een Waterbeheerplan (WBP) voor de periode 2016-2021 definitief worden vastgesteld. Het nieuwe Waterbeheerplan voor de periode 2016-2021 zal een visie over het water- en zuiveringsbeheer in West Brabant geven. Diverse ontwikkelingen, die nu als aparte sporen worden behandeld, krijgen een plaats in het integrale beheer voor de komende periode. Het gaat dan over ontwikkelingen in de maatschappij, waarbij specifiek op West-Brabant wordt ingezoomd, en over ontwikkelingen in het waterbeheer, zoals de Deltaprogramma’s en Samenwerking in de Afvalwaterketen. Het nieuwe Waterbeheerplan bevat doelen, indicatoren en een uitvoeringsstrategie. De indicatoren en uitvoeringsstrategie gaan aansluiten op de jaarlijkse Planning en Control-cyclus. Met de volgende Kadernota’s en begrotingen wordt de uitvoeringsstrategie bijgesteld op actuele ontwikkelingen, zonder de doelen uit het Waterbeheerplan daarbij uit het oog te verliezen. Daarbij helpt de assetmanagementmethodiek om de juiste prioriteiten te stellen bij de uitvoering van het Waterbeheerplan. De doelen en uitvoeringsstrategie voor het nieuwe Waterbeheerplan komen tot stand na een intensieve dialoog met verschillende stakeholders in diverse bijeenkomsten op het gebied van watersystemen en zuiveringsbeheer. Zo zijn de resultaten van de ‘toetsingen regionale wateroverlast’ in de Waterschapskringen (regionale bijeenkomsten met agrariërs) besproken. De visie op de Afvalwaterpersleiding is met gemeenten en bedrijfsleven vormgegeven. Er is een dialoog over het toekomstig water- en zuiveringsbeheer gevoerd en er zijn aparte gesprekken geweest met stakeholders zoals de waterleidingbedrijven, de hengelsport, de Brabantse Milieufederatie en de ZLTO. Daarnaast wordt de ABcommissie Watersystemen benut om de hoofdlijnen van het nieuwe Waterbeheerplan voor te bespreken.
2.2. Financiële ontwikkelingen Een acceptabele lokale lastenontwikkeling voor burgers en bedrijven staat centraal bij de beoordeling van de (on-)mogelijkheden op financieel terrein. Deze lokale lasten komen voor een deel vanuit de gemeenten en voor een deel vanuit de waterschappen. Ook landelijk wordt de lokale lastenontwikkeling gevolgd. In het Bestuursakkoord Water is opgenomen dat deze lastenontwikkeling gematigd zou moeten zijn. Later is dit bij bespreking in de Tweede Kamer vertaald in een gewenste maximale jaarlijkse stijging van de lastendruk van 5% inclusief inflatie. Dit wordt ieder jaar beoordeeld op basis van de zogenaamde voorbeeldprofielen. Dit vormt voor het waterschap dan ook een belangrijk vertrekpunt. Rekening houdend met die ontwikkeling is in deze Kadernota voor de gehele planperiode inzichtelijk gemaakt wat de maximale financiële ruimte is. Vervolgens is binnen die financiële kaders beoordeeld of de afgesproken doelen volledig kunnen worden bereikt. Daar waar er frictie ontstaat, wordt inzichtelijk gemaakt welke risico’s er geaccepteerd moeten worden om die doelen toch mogelijk te maken. Het is uiteindelijk de bestuurlijke afweging in welke mate die risico’s bestuurlijk acceptabel zijn. Als dat zo is, neemt het bestuur daarmee de verantwoordelijkheid ten aanzien van die risico’s op zich. Wanneer die risico’s niet acceptabel zijn, wordt (tijdelijk) een hogere lastendrukontwikkeling geaccepteerd. Deze filosofie vertaalt zich door naar het opstellen van de raming voor kapitaal- en exploitatielasten. Als afgeleide van de (maximale) kapitaallastenontwikkeling werken we in de Kadernota met maximale investeringsvolumes per taak. Op basis daarvan ontstaat er een projectenportfolio. Hierop wordt de methode van assetmanagement toegepast, zodat we met behulp van bestuurlijk geaccordeerde bedrijfswaarden nadere prioriteiten kunnen stellen. In 2014 wordt nader beoordeeld hoe de bestuurlijke afspraken het beste kunnen worden ingevuld. Daarbij wordt uitgegaan van bovenstaande visie en de rollen die de verschillende bestuurlijke gremia hierbij horen te vervullen. Het uitgangspunt daarbij is dat het algemeen bestuur meer (programmatisch) op hoofdlijnen 20
gaat sturen en daarbij gebruik maakt van het vastgestelde bedrijfswaardenmodel. Binnen dat kader kan het dagelijks bestuur dan verder de activiteiten en projecten initiëren en uitvoeren. Uiteraard met de bijbehorende transparantie en verantwoording. Binnen de organisatie wordt dit ook doorvertaald naar de verdere beoordeling en doorontwikkeling van de methodiek van assetmanagement, projectbeheersing en proces- en risicomanagement. Tot slot wordt daarbij ook gekeken naar het te hanteren financieel beleid, waarbij elementen worden beschouwd zoals het activabeleid, de ontwikkeling van de schuldenpositie en de renteontwikkelingen en –visie. 2.2.1. Ontwikkeling assetmanagement Risicomanagement Het waterschap stelt risicomanagement steeds meer centraal bij het handelen. Het bereiken van de afgesproken (strategische) doelstellingen staat centraal. Vervolgens zijn de belangrijkste risico’s benoemd die de organisatie loopt in de processen en projecten die worden uitgevoerd om deze doelstellingen te bereiken. Assetmanagement speelt hierbij een belangrijke rol (zie volgende paragraaf). Het is van belang om die belangrijkste risico’s voortdurend te monitoren en na te denken over mogelijkheden om deze te verkleinen door beheersmaatregelen te treffen. Ook is het belangrijk om voorbereid te zijn op de situatie waarin een restrisico manifest wordt, maatregelen achter de hand te hebben en te zorgen voor voldoende financiële middelen om de restrisico’s op te kunnen vangen. Door hier (pro-)actief mee aan de slag te zijn, komt ook het risicobewustzijn binnen de organisatie op een hoger niveau. Daar waar dit niet kan, of bijvoorbeeld vanuit kostenoogpunt niet wenselijk is, is sprake van restrisico’s. Deze restrisico’s worden periodiek beoordeeld op de kans van optreden en de eventuele impact op de taakuitvoering en organisatie. Dit doen we enerzijds om een goed zicht op de risico’s te houden en erop te kunnen acteren waar mogelijk/wenselijk. Anderzijds doen we dit om invulling te geven aan de voorgeschreven risicoanalyse. Daarbij wordt de uitkomst van de berekening van kans, impact en trendontwikkeling van de restrisico’s afgezet tegen de beschikbare reserves en de bestuurlijk afgesproken norm voor het weerstandsvermogen (zie voor meer specifieke informatie bijlage 4). De speerpunten voor 2014 op dit gebied zijn: realisatie van een meer geïntegreerde benadering/invulling binnen de totale organisatie, een nadere confrontatie van de restrisico’s met de verzekeringsportefeuille en een beoordeling van de restrisico’s met betrekking tot de verbonden partijen en de door hen al dan niet daarvoor aangehouden reserves. Assetmanagement als afwegingsinstrument In de Kadernota 2014-2024 heeft het waterschap besloten een nieuwe systematiek te hanteren voor de raming van investeringen en kapitaallasten. De nieuwe systematiek gaat uit van vaste nettoinvesteringsvolumes per jaar voor de zuiveringstaak, de watersysteemtaak, het vaarwegbeheer en de ondersteuning. Dit resulteert in een optelling tot € 37 miljoen per jaar aan benodigde nettoinvesteringsruimte. Deze nieuwe systematiek leidt ertoe dat er binnen de beschikbare volumes een afweging en prioritering moet worden gemaakt: welke investeringen worden binnen de beschikbare volumes uitgevoerd? En welke niet? Een goed onderbouwde assetmanagementmethodiek helpt bij het maken van deze afweging en geeft zicht op het bijbehorende risicoprofiel. Assetmanagementmethodiek Binnen het waterschap wordt bij de uitvoering van de taken continu gezocht naar de juiste balans tussen kosten, prestaties en risico’s. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de principes van de assetmanagementmethodiek. Assetmanagement wordt toegepast op alle investeringen: ontwikkeling, instandhouding, nieuwbouw, vervanging en onderhoud. De methodiek helpt de organisatie maatregelen te prioriteren aan de hand van de kaders die bestuur en wetgeving voorschrijven. Deze kaders zijn vertaald in de zogenaamde bedrijfswaarden. Assetmanagement is een hulpmiddel bij het vinden en houden van de juiste balans tussen kosten, prestaties en risico’s van de assets die het waterschap nodig heeft om zijn taken uit te voeren. Hieronder verstaan we zuiveringen, poldergemalen, dijken, rioolgemalen, gebouwen, enzovoort; al deze assets staan 21
direct of indirect ten dienste van de primaire taken. Het doel van assetmanagement is het halen van de maximale waarde uit deze assets en het maken van de juiste keuzes. In hoofdlijnen komt de assetmanagementmethodiek neer op: • Levenscyclus denken en handelen; • Focus op de prestaties van het gehele systeem; • Toetsing op bijdrage aan bedrijfswaarden; • Risicobeoordeling en scenariobenadering. De eerste stap die het waterschap op het assetmanagement pad heeft gezet is de ontwikkeling van een bedrijfswaardenmodel. Hierin wordt opgenomen hoe de verschillende aspecten van waarde ten opzichte van elkaar gewogen moeten worden. In februari 2014 is het bedrijfswaardenmodel in een themabijeenkomst met het algemeen bestuur besproken. Daarbij is afgesproken dat het model bij het opstellen van de Kadernota 2015-2025 wordt toegepast. In de voorliggende Kadernota is dit bedrijfswaardenmodel toegepast bij de prioritering van investeringen binnen de investeringsvolumes. Met de vaststelling van de voorliggende Kadernota wordt het bedrijfswaardenmodel door het algemeen bestuur vastgesteld. De volgende stap is verdere internalisering van het systeem van assetmanagement en het bedrijfswaardemodel, als hulpmiddel en richtlijn om de juiste keuzes en afwegingen te maken in de taakuitoefening. Het bedrijfswaardenmodel Het bedrijfswaardenmodel van het waterschap ziet er als volgt uit: Bedrijfswaarde
Doel
Gedefinieerd als:
Kosten
Economie
Realisatie overeenkomstig met de plannen vanuit de meerjarenbegroting en waarbij geen verrassingen mogen optreden t.a.v. de financiële restrisico’s.
Compliance
Verplichtingen
Voldoen aan de gemaakte afspraken per taak binnen de kaders van wet- en regelgeving en het Bestuursprogramma.
Waterkwantiteit / veiligheid
Droge voeten
Voldoen aan de omgevingsveiligheid alsook het voldoen aan een evenwichtige waterbehoefte.
Water- en omgeSchoon water vingskwaliteit / milieu
Leveren van een positieve bijdrage aan de volksgezondheid, natuur en het milieu (bodem, water en lucht).
Imago
Reputatie
De mate waarin het waterschap wordt gezien als professioneel, duurzaam en betrouwbaar.
Continuïteit
Bestaansrecht
Het doelmatig inzetten van de juiste kennis en capaciteit om in te kunnen spelen op de maatschappelijke belangen en ontwikkelingen.
Aspecten behorend bij goed assetmanagement zullen in toenemende mate in het werk van het waterschap terugkomen. Het waterschap werkt aan een totaalprogramma van maatregelen die genomen moeten worden om te blijven voldoen aan de taakstelling. Ad hoc investeringen – en dus verrassingen – zullen de komende jaren steeds minder vaak voorkomen. Assetmanagement dwingt het waterschap haar assets door en door te kennen. Om die reden is inmiddels gestart met een inspectieprogramma Kunstwerken, Vaarwegen en Transportleidingen. In 2014 en 2015 worden de noodzakelijke activiteiten programmamatig verricht om breed gebruik te maken van de assetmanagementmethodiek.
22
2.2.2. Regionale keringen In 2009 heeft de provincie Noord-Brabant in de Provinciale Verordening Water de regionale keringen aangewezen. Daarmee hebben deze keringen een formele status gekregen. Voor de regionale keringen langs regionale rivieren in West-Brabant is de norm opgehoogd van 1/50 naar 1/100. In 2010 heeft het waterschap toetspeilen opgesteld voor deze keringen. In 2011 hebben de Provincie en waterschappen het toetsinstrumentarium verder ontwikkeld en een draaiboek opgesteld voor de toetsing. In het toetsinstrumentarium is vastgelegd dat de nieuwe normen niet alleen betrekking hebben op de hoogte (de ophoging van de overstromingskans van 1:50 naar 1:100), maar ook de stabiliteit aan beide zijden van de kering en piping zijn hierin meegenomen. Eind 2011 heeft het dagelijks bestuur een Plan van Aanpak aan Gedeputeerde Staten toegestuurd voor de toetsing en voor het opstellen van leggers en aanvullen van het beheerregister. In de brief heeft het waterschap aangegeven dat pas uit het verslag van de toetsing en het daarop gebaseerde verbeterplan duidelijk zou worden in hoeverre het haalbaar is om de regionale keringen binnen de termijn van het Nationaal Bestuursakkoord Water op orde te krijgen. In 2012 heeft het waterschap de leggers voor de regionale keringen langs regionale rivieren en voor de compartimenteringskeringen vastgesteld en is de beleidsregel Hoogtecriteria herzien. Vervolgens is in hetzelfde jaar ook de eigenlijke toetsing uitgevoerd. Uit deze toetsing is naar voren gekomen dat de opgave voor het op orde brengen van de regionale keringen een majeure opgave is: in totaal ligt er 203 kilometer regionale kering in het gebied van waterschap Brabantse Delta, waarvan circa 40% niet voldoet aan de nieuwe technische normen van 1:100. Circa 30 kilometer kering voldoet wel aan de technische normen, maar vanuit adequaat beheer zijn enkele aanpassingen noodzakelijk. Daarnaast voldoet een aantal keringen niet aan de technische normen voor de situatie waarbij de waterberging Volkerak-Zoommeer wordt ingezet. Voor de keringen die niet voldoen aan de technische normen is een verbeterprogramma opgesteld dat in oktober 2013 is aangeboden aan Gedeputeerde Staten. In het verbeterplan is aangegeven dat uit de toetsing is gebleken dat de nieuwe norm en de waterberging op het Volkerak-Zoommeer leidt tot een grote opgave. De oorspronkelijke termijn van het Nationaal Bestuursakkoord Water (1 januari 2016) is daardoor niet haalbaar. Voor de keringen die technisch wel voldoen, maar waar beheermaatregelen genomen moeten worden, is eveneens een plan opgesteld dat het waterschap op korte termijn in eigen beheer via de exploitatie gaat uitvoeren. Naar aanleiding van de toetsing zijn er ook voorstellen aan Gedeputeerde Staten gedaan om het stelsel van regionale keringen aan te passen. De totale kosten voor het op orde brengen van de regionale keringen zijn geraamd op € 85 miljoen. Een deel daarvan, € 20 miljoen, was al voorzien in de Kadernota 2014-2024. Het overige deel, € 65 miljoen, is als extra opgave meegenomen in deze Kadernota. In hoofdstuk 4 is toegelicht op welke wijze dit in de Kadernota is verwerkt. 2.2.3. Wijziging bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) Vanwege grote bezuinigingsopgaven heeft het Rijk in 2009 de waterschappen opgeroepen om met ideeën te komen voor doelmatiger en rationeler waterbeheer. Onder de vlag van de Unie van Waterschappen is een voorstel ontwikkeld: de waterschappen zouden vanaf 2011 zorgen voor structurele ontlasting van de rijksbegroting met € 100 miljoen per jaar. Dat kan gerealiseerd worden door een bijdrage van € 81 miljoen aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en € 19 miljoen voor de overname van de muskusrattenbestrijding (Actie Storm). In de zogenaamde ‘Spoedwet 100 miljoen’ heeft het Rijk in 2011 besloten dat de bijdrage van de waterschappen in 2014 met € 50 miljoen en vanaf 2015 met € 100 miljoen per jaar wordt verhoogd. Daarmee loopt de bijdrage van de waterschappen aan het HWBP als volgt op: € 81 miljoen per jaar in de periode 2011-2013, € 131 miljoen in 2014 en vanaf 2015 structureel € 181 miljoen per jaar. De totale bijdrage van de waterschappen wordt op basis van het aantal ingezetenen en de WOZ-waarde verdeeld over de waterschappen. Het aandeel van waterschap Brabantse Delta bedraagt vanaf 2015 € 8,9 miljoen per jaar. 23
Deze afspraken zijn in mei 2012 vastgelegd in het Bestuursakkoord Water. Daarin is ook afgesproken dat de waterschappen zich inspannen om de extra lasten in te verdienen, zodat ze op termijn niet tot hogere maatschappelijke lasten leiden. De inverdienwinsten hoeven niet per se bij het waterschap te ontstaan. Door slimmer samen te werken kan een deel van het voordeel ook bij partners ontstaan, zoals gemeenten. Om zicht te houden op de relatie tussen de lastenontwikkeling en de inverdienwinsten houdt het waterschap een Stormboekhouding bij (zie hoofdstuk 4). In de Kadernota 2014-2024 zijn twee ontwikkelingen gesignaleerd die kunnen leiden tot een wijziging van de hoogte van de jaarlijkse HWBP-bijdrage: de indexering van HWBP-bijdrage en de projectgebonden bijdrage. Op 1 januari 2014 is de wet Wijziging van de Waterwet (doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming) in werking getreden. Hiermee zijn de aangekondigde wijzigingen een feit geworden. Beide worden hieronder toegelicht. Indexering In de gewijzigde Waterwet is opgenomen dat de bijdragen van de waterschappen voor de jaren 2011 tot en met 2015 vaststaan (3 x € 81 miljoen, in 2014 € 131 miljoen en in 2015 € 181 miljoen). Vanaf 2016 wordt de bijdrage van de waterschappen aan het HWBP geïndexeerd. Dit gebeurt ten opzichte van het prijspeil 2011 waarin de afspraken over het HWBP zijn vastgelegd in het Bestuursakkoord Water. Als gevolg hiervan stijgt de totale bijdrage van de waterschappen in 2016 naar € 188 miljoen. In de jaren daarna stijgt dit bedrag jaarlijks met € 2 miljoen. Afspraak is wel dat de jaarlijkse bijdrage van de waterschappen gelijk is aan de bijdrage van het Rijk. Als het Rijk haar bijdrage in enig jaar verlaagt (of minder laat stijgen), wijzigt de bijdrage van de waterschappen met gelijke voet.
Figuur 1 Opbouw kapitaallasten HWBP bijdrage
Projectgebonden bijdrage In dezelfde wetswijziging is vastgelegd dat de bijdrage van de waterschappen wordt opgesplitst in twee delen: een solidariteitsbijdrage en een projectgebonden bijdrage. Dit betekent dat de waterschappen voor projecten die onder het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) worden uitgevoerd, slechts 90% subsidie ontvangen. De overige 10% moet het uitvoerende waterschap zelf bijdragen in de vorm van een projectgebonden bijdrage. De jaarlijkse bijdrage die de waterschappen leveren in de vorm van de solidariteitsbijdrage wordt verlaagd, zodat de verhouding tussen het Rijk en de waterschappen 50-50 blijft. De projectgebonden bijdrage geldt niet voor projecten die nog onder het lopende HWBP-programma worden uitgevoerd (HWBP2); deze ontvangen nog 100% subsidie. De komende jaren worden de laatste HWBP2-projecten afgerond en vindt geleidelijk de overgang naar het nHWBP plaats.
24
Waterschap Brabantse Delta heeft geen projecten in HWBP2. Het programma voor het nHWBP wordt jaarlijks bijgesteld. Op dit moment voorziet het waterschap drie projecten in het nHWBP. Voor het project Geertruidenberg en Amertak start in 2014 de verkenningsfase op basis van voorfinanciering. De andere twee projecten (Damwand Buitenpand Wilhelminakanaal en kunstwerken Tonnekreek, Moerdijk en Schutsluis Waalwijk) hebben een lagere prioriteit en worden naar verwachting aan het einde van de programmaperiode van het nHWBP uitgevoerd. Het nHWBP eindigt in 2028. De projectgebonden bijdrage voor deze projecten komt ten laste van de waterschapsbegroting en maakt onderdeel uit van de afgesproken investeringsvolumes. Solidariteitsbijdrage De solidariteitsbijdrage van de waterschappen gezamenlijk wordt als volgt berekend: het jaarbedrag van de waterschappen voor het specifieke jaar minus 10% van het bedrag dat in dat jaar beschikbaar is voor nHWBP-projecten. Dit leidt tot de volgende bedragen: x € 1 mln
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Waterschappen totaal
81
131
180
184
186
179
180
180
Waterschap Brabantse Delta
4
6,4
8,9
9,1
9,2
8,8
8,9
8,9
Tabel 2 Jaarlijkse solidariteitsbijdrage HWBP
De verhouding van de bijdrage van het Rijk en de waterschappen aan het HWBP blijft 50-50. De waterschappen gaan de komende jaren geleidelijk aan meer in de vorm van een projectgebonden bijdragen betalen. Dit loopt op, omdat in de eerste jaren nog wordt gewerkt aan de afronding van HWBP2-projecten. Zodra het HWBP2 is afgerond en de waterschappen alleen nog werken aan nHWBPprojecten, bestaat 20% van de waterschapsbijdrage uit projectgebonden bijdragen. De andere 80% wordt in de vorm van de solidariteitsbijdrage op de dijkrekening gestort. De storting van het Rijk in enig jaar is even groot als de optelsom van de projectgebonden bijdrage en de solidariteitsbijdrage van de waterschappen. Naarmate er meer nHWBP-projecten in uitvoering gaan, nemen de projectgebonden bijdragen toe en daalt de solidariteitsbijdrage. De verdeelsleutel voor de solidariteitsbijdrage blijft hetzelfde. Tabel 2 laat zodoende zien dat de solidariteitsbijdrage die het waterschap op de dijkrekening moet storten de komende jaren daalt. Kortom: ondanks de jaarlijkse indexering vanaf 2016 daalt de solidariteitsbijdrage in 2018, vanwege de oplopende projectgebonden bijdragen van waterschappen aan nHWBP-projecten. In de Kadernota 2014-2024 heeft het waterschap besloten de bijdrage vanaf 2014 in vijf jaar af te schrijven. Dit betekent dat de jaarlijkse last als gevolg van de bijdrage gelijkmatig toegroeit naar een ideaalcomplex vanaf 2020. Vanaf dat jaar is de jaarlijkse last € 10,4 miljoen. Tabel 3 laat zien met welke kapitaallasten in de huidige Kadernota rekening is gehouden. x € 1 mln Kapitaallasten a.g.v. bijdrage HWBP (o.b.v. afschrijving in 5 jaar)
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,5
0,8
2,4
4,4
6,4
8,4
10,0
10,4
Tabel 3 Kapitaallasten als gevolg van de jaarlijkse solidariteitsbijdrage aan het HWBP
In hoofdstuk 4 is de totale ontwikkeling van de nettolasten weergegeven. De HWBP-lasten maken hier onderdeel van uit. 2.2.4. Ontwikkeling schuldpositie Er is de afgelopen tijd steeds meer aandacht gekomen voor de hoogte van de schuldpositie van overheden. De schuld van de decentrale overheid loopt gestaag op. De totale schuld van gemeenten, provincies en waterschappen samen bedroeg in 2013 meer dan € 70 miljard. Een hoge schuld leidt tot hogere rentelasten, waardoor de flexibiliteit in de begroting afneemt. 25
Ook het waterschap leent geld voor de financiering van investeringsuitgaven. De jaarlijkse financieringsbehoefte voor langlopende leningen wordt als volgt bepaald: Nieuwe investeringsuitgaven + Aflossingen op bestaande leningen (herfinanciering) - Afschrijvingen op activa (geen herfinanciering meer nodig) = Nieuwe geldlening De financieringsbehoefte (omvang nieuwe geldleningen) in de Kadernota 2015-2025 heeft het volgende verloop: * x € 1.000 Nieuwe geldleningen
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
51.200
52.900
48.900
47.400
46.200
44.500
46.300
2022
2023
49.200 50.100
2024 51.600
Tabel 5 Financieringsbehoefte KN 15-25
Met deze jaarlijkse nieuwe leningen en rekening houdend met renteontwikkelingen en aflossingen op oude leningen, ziet de schuldpositie jaarlijks er als volgt uit:
Figuur 2 Ontwikkeling schuldpositie
* x € 1.000
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Schuld per 31-12
344
369
390
407
423
437
451
464
479
493
Tabel 6 Schuldpositie KN 15-25
Uit het rapport “Financiële trendanalyse gemeenten, provincies en waterschappen” van Deloitte (7 april 2014) is te duiden dat de netto schuld van het waterschap ten opzichte van het balanstotaal 84% bedraagt. Op basis van dit rapport kan de voorlopige conclusie worden getrokken dat het waterschap in vergelijking met de andere waterschappen zich wat betreft de schuldpositie landelijk in de middenmoot bevindt. Bij de herijking van het activabeleid wordt bekeken of er eventuele acties nodig zijn met betrekking tot de schuldpositie.
26
Een andere manier om de schuldpositie in beeld te brengen, is door deze af te zetten tegen de totale jaarlijkse nettolasten. Dit geeft het volgende beeld: * x € 1.000
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Nettolasten KN 15-25
113
118
125
131
136
140
143
145
147
150
Langlopende leningen/ totale nettolasten
306%
313%
313%
312%
312%
313%
316%
320%
327%
328%
Tabel 7 Langlopende leningen in relatie tot de nettolasten KN 15-25
Uit de bovenstaande tabel blijkt dat de schuldpositie van het waterschap sneller toeneemt dan de nettolasten. Dit is te verklaren doordat het waterschap de komende jaren veel grote investeringen doet die een lange levensduur hebben en daarom over een lange periode worden afgeschreven. Een voorbeeld hiervan zijn de regionale keringen. Die worden over een periode van vijftig jaar afgeschreven. Als gevolg hiervan worden kapitaallasten uitgespreid over een lange periode, wat in eerste instantie leidt tot lagere nettolasten. Deze investeringen moeten echter ook over een lange periode gefinancierd worden, wat leidt tot een grote schuldpositie en extra rentelasten. In de herziening van het activabeleid die in 2014 wordt afgerond, zal onderzocht worden of er maatregelen genomen moeten worden om de schuldpositie in de toekomst te verkleinen. Dit is in het belang van een gezonde financiële huishouding. In paragraaf 2.5.1 worden de ontwikkelingen op het gebied van wetgeving rondom dit thema toegelicht. De herijking van het activabeleid wordt eind 2014 ter besluitvorming aan het algemeen bestuur voorgelegd. 2.2.5. Rentevisie Als gevolg van de oplopende schuldpositie, stijgt ook de jaarlijkse rentelast voor het waterschap. Aangezien de rentestanden sterk afhangen van de economische situatie, is het voor de Kadernota niet voldoende om alleen naar de actuele rente te kijken. Er dient ook een prognose te zijn voor toekomstige renteontwikkelingen. Er is zodoende voor elk jaar van de Kadernota ingeschat tegen welke rente nieuwe geldleningen kunnen worden afgesloten. De indicatie voor de rente op een 20-jaarslening bij de Nederlandse Waterschapsbank op 17 februari 2014 was: 2,80%. Op 7 maart 2014 is een nieuwe 20-jaarsgeldlening afgesloten tegen 2,678%. De president van de ECB, Mario Draghi, heeft aangegeven de rente laag te willen houden in de Eurozone. Nog steeds zijn veel lidstaten in de greep van te hoge schulden en een te lage economische groei. Kwetsbare banken en bedrijven met overgewaardeerde activa vormen een risico voor de financiële stabiliteit en het functioneren van de kredietmarkten. Ook een nog altijd oplopende werkloosheid, de op slot zittende onroerendgoedmarkten en de druk op besteedbare inkomens dragen daaraan bij. Er zijn echter tekenen van voorzichtig economisch herstel. Als er meer in de economie geïnvesteerd wordt, zal de rente stijgen. Hier komt bij dat in de Verenigde Staten is aangekondigd dat de Centrale Bank het opkopen van obligaties zal afbouwen. Hierdoor zal de rente stijgen in de Verenigde Staten. De verwachting is dat de Europese rente daardoor ook zal stijgen. De ontwikkeling is echter onzeker. Het waterschap heeft bij de voorbereiding op deze Kadernota contact gezocht met onder meer de Nederlandse Waterschapsbank. Dit heeft geresulteerd in de onderstaande inschatting van het verloop van de rentes op langlopende leningen (20-jaars). In de berekening is rekening gehouden met een rentestijging. Voor de Kadernota 2015-2025 is uitgegaan. * x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Rentevoet nieuwe leningen
3,0%
3,4%
3,6%
3,6%
4,0%
4,0%
4,2%
4,2%
4,6%
4,6%
5,0%
Tabel 8 Geschatte rentevoet per jaar ten behoeve van af te sluiten nieuwe leningen
De ingeschatte financieringsbehoefte leidt in combinatie met de verwachte rente op nieuwe langlopende leningen tot de volgende gemiddelde rentevoeten. In tabel 9 wordt achtereenvolgens het gemiddelde rentepercentage per jaar weergegeven voor de reeds afgesloten geldleningen tot en met 2013, de gemiddelde rente op nog af te sluiten geldleningen vanaf 2014 (cumulatief) en het gemiddelde voor de hele leningenportefeuille. De tabel laat zien dat de rentelasten voor het waterschap de komende jaren naar verwachting zullen stijgen. 27
* x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
3,60%
3,64%
3,62%
3,61%
3,59%
3,57%
3,56%
3,54%
3,53%
3,52%
3,50%
Gem. rentevoet 3,00% nieuwe leningen
3,15%
3,31%
3,41%
3,51%
3,62%
3,72%
3,81%
3,92%
4,04%
4,18%
Gem. rentevoet hele leningenportefeuille
3,51%
3,50%
3,51%
3,54%
3,61%
3,67%
3,75%
3,85%
3,97%
4,10%
Gem. rentevoet oude leningen
3,60%
Tabel 9 Gemiddelde rentevoet per jaar op basis van looptijd 20 jaar
2.3. Ontwikkeling doelrealisatie 2.3.1. Voortgang watersysteemdoelen Jaarlijks rapporteert het waterschap in de Kadernota over de voortgang van de watersysteemdoelen voor: • NBW: Nationaal Bestuursakkoord Water. Afspraak tussen Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen om in 2015 het watersysteem op orde te hebben en daarna op orde te houden, anticiperend op veranderende omstandigheden. • BO2: Afspraken over prestaties en cofinanciering uit de Tweede Bestuursovereenkomst tussen waterschappen en provincie. Een deel van de prestaties wordt mede gefinancierd met rijksgelden uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Looptijd: 2009-2015. Vanwege Rijksbezuinigingen zijn de BO2 afspraken eind 2012 herijkt en vastgelegd in BO2.1. • KRW: Maatregelen uit het stroomgebiedbeheerplan van de Kaderrichtlijn Water. Looptijd: 2010-2015. De resterende KRW-doelstellingen zijn uit gefaseerd, in eerste instantie tot 2021, met een maximale uitloop tot 2027. • WBP: Maatregelen uit het Waterbeheerplan van het waterschap. Looptijd: 2010-2015. De projecten die het waterschap uitvoert, dragen doorgaans bij aan de doelen van meerdere van de bovenstaande afsprakenkaders. Het waterschap streeft ernaar om zoveel mogelijk doelen te combineren in integrale projecten, om kosten te besparen en overlast voor burgers en bedrijven te beperken. Doelrealisatie BO2.1, KRW en WBP De onderstaande tabel geeft de afgesproken en verwachte doelrealisatie van de bovenstaande afsprakenkaders weer, op basis van de huidige planning. De afgesproken prestaties voor BO2.1 wijken licht af van de vorige Kadernota, vanwege aangepaste afspraken. Afgesproken prestaties
Geplande realisatie (prognose KN ’15-’25)
BO2.1 ‘09-’15
KRW ‘10-’15
WBP ‘10-’15
BO2.1 ‘09-’15
KRW ‘10-’15
WBP ‘10-’15
Natte natuurparels (ha)
2380
1985
3797
2120
1914
1914
Regionale waterberging (ha)
340
nvt
nvt
284
nvt
nvt
Beek- en kreekherstel (km)
60
49
50
69
50
50
Vispassages (aantal)
31
26
34
36
34
34
EVZ (km)
113
120
194
137
130
130
Venherstel (aantal)
14
25
35
14
14
14
Tabel 10 Afgesproken en verwachte doelrealisatie voor BO2.1, KRW en WBP volgens Kadernota 2015-2025
Toelichting kleuren tabel 10: De afgesproken prestatie wordt volgens de planning tijdig gerealiseerd De afgesproken prestatie wordt nagenoeg tijdig gerealiseerd (90% of meer) De afgesproken prestatie wordt niet binnen de termijn gerealiseerd De afgesproken prestatie wordt niet binnen de termijn gerealiseerd, maar de achterliggende doelstelling wordt met alternatieve maatregelen wel tijdig gerealiseerd
28
De verwachte doelrealisatie in tabel 10 is bijgesteld ten opzichte van de Kadernota 2014-2024. Hieronder wordt voor iedere prestatie toegelicht wat de reden is voor de bijstelling. • Natte natuurparels: in de Kadernota 2014-2024 ging het waterschap er vanuit dat in twee grote projecten de grondverwerving spoedig zou worden opgepakt. Inmiddels is duidelijk dat de gronden niet op tijd beschikbaar komen om de projecten voor 2016 te realiseren. De heeft geleid tot een neerwaartse bijstelling van de geplande realisatie. • Regionale waterberging: in BO2 hebben de waterschappen met de provincie afspraken gemaakt over de prestatie ‘inrichting hectares waterberging’. Vanwege (kosten)efficiëntie heeft het waterschap op diverse locaties andere maatregelen getroffen om wateroverlastknelpunten op te lossen. De oorspronkelijke prestatie ‘inrichting hectares waterberging’ daalt op die manier, maar het achterliggende doel ‘oplossen wateroverlast knelpunten’ wordt onverminderd gerealiseerd. Voorbeelden van alternatieve maatregelen zijn de vervanging van duikers en de aanpassing van de capaciteit van gemalen. Daarnaast zijn er voorbeelden waarin de benodigde bergingscapaciteit (in m³) op een kleinere oppervlakte is gerealiseerd. Dit leidt eveneens tot een daling van de prestatie ‘hectares waterberging’. In feite is er sprake van een meer effectieve en efficiënte realisatie van de hogere doelstelling ‘oplossen wateroverlast knelpunten’. • Beek- en kreekherstel: er zijn nieuwe initiatieven met gemeenten en andere partners opgestart, waardoor de verwachte prestatie hoger is dan in de Kadernota 2014-2024 werd geraamd. Hierdoor is de kleur in de tabel gewijzigd van rood naar groen. • Vispassages: de verwachte prestatie vispassages is naar beneden bijgesteld, omdat twee projecten pas na 2015 gerealiseerd kunnen worden. Een daarvan wordt door het waterschap gerealiseerd, de andere door DLG. De afgesproken prestaties tot en met 2015 voor vispassages worden nog steeds gehaald. • Ecologische verbindingszones: er zijn nieuwe initiatieven met gemeenten en andere partners opgestart, waardoor de verwachte prestatie hoger is dan in de Kadernota 2014-2024 werd geraamd. De afgesproken prestatie voor het WBP (194 km) wordt niet voor eind 2015 gerealiseerd. • Venherstel: de uitvoering van venherstel loopt achter op de oorspronkelijke planning van de KRW en het WBP. De oorzaak is dat het waterschap in de meeste gevallen geen afzonderlijke projecten formuleert voor het herstel van vennen, maar de opgave meeneemt als onderdeel van het herstel van een natte natuurparel (in combinatie met verdrogingsbestrijding). Aangezien er binnen de geprogrammeerde natte natuurparels hectares niet meer vennen liggen dan vooraf was ingeschat, is het aantal herstelde vennen lager dan de afgesproken prestatie. De provincie heeft in 2014 besloten de coördinatie van venherstel op te pakken, waarbij de provinciale bijdrage aan venherstel wordt verhoogd naar 100%. Dit geldt alleen voor de vennen die de provincie hiervoor selecteert. Het waterschap volgt deze ontwikkeling en bekijkt hoe dit het beste ingezet kan worden binnen de eigen opgave. BO2.2 In 2013 heeft het Rijk besloten structureel extra middelen via de provincies beschikbaar te stellen voor natuurbeheer, waaronder middelen voor herstelmaatregelen N2000/PAS en voor hydrologische inrichtingsmaatregelen (de zogenaamde ‘Lenteakkoordmiddelen’). Het waterschap heeft voor twee projecten een subsidieaanvraag ingediend en heeft hiervoor een beschikking van € 1,6 miljoen ontvangen. Het betreft de projecten Regte Heide en Noordpolder Ossendrecht fase 3 en 4. Een belangrijke voorwaarde voor de toekenning van middelen was dat de projecten gereed voor uitvoering zijn. Als gevolg hiervan kon het waterschap alleen subsidie aanvragen voor projecten die al waren voorzien in de programmabeschikkingen in het kader van de Tweede Bestuursovereenkomst (BO2). Vanwege de naderende einddatum van BO2 was het niet mogelijk deze vrijkomende ruimte in te vullen met nieuwe projecten. Daarom hebben GS/NBWB in december 2013 besloten om de vrijval die hierdoor binnen BO2 ontstaat te besteden aan de voorbereiding van projecten die in 2016 en 2017 uitgevoerd gaan worden. Dit heeft als doel om te voorkomen dat er een ‘uitvoeringsdip’ optreedt na afronding van BO2, zoals dat ook bij de Eerste Bestuursovereenkomst het geval was. In totaal betreft het een bedrag van € 7,4 miljoen, voor 29
de helft provinciale middelen en de andere helft waterschapsmiddelen. De afspraken over deze middelen worden in 2014 vastgelegd in een tweede addendum op BO2, samen genaamd BO2.2. Watersysteem op orde (NBW) Het watersysteem wordt op verschillende manieren op orde gebracht en gehouden. Primaire keringen De doelen voor primaire keringen zijn gerealiseerd: de derde toetsing van de primaire keringen is afgerond. De afgekeurde dijktrajecten zijn aangemeld voor het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP). In 2013 is de Verlengde Derde Toetsing van de primaire keringen uitgevoerd van kunstwerken die bij de derde toetsing niet beoordeeld konden worden. Naar aanleiding daarvan is de verbetering van drie kunstwerken en een kort dijktraject toegevoegd aan de programmering van het nHWBP (zie paragraaf 2.2.3). Regionale keringen In paragraaf 2.2.2. is toegelicht dat de nieuwe normen voor regionale keringen leiden tot een grote opgave voor het waterschap. In de periode tot en met 2024 gaat het waterschap € 85 miljoen investeren om de regionale keringen op orde te brengen. De oorspronkelijke doelstelling van het NBW, om de regionale keringen op orde te brengen voor 1 januari 2016, zal niet worden gehaald. Het waterschap is in overleg met de provincie om de termijn te verleggen naar 2025. Beperking wateroverlast Het waterschap heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd om de regionale wateroverlast in het landelijk gebied te beperken. Ook voor de komende jaren zijn nog veel investeringen gepland om te voldoen aan de normen van het NBW. De verwachting is dat de deadline van 2015 niet wordt gehaald en verschoven wordt naar 2017. Dit wordt met de provincie nader afgesproken. In 2013 heeft een toetsing van de actuele wateroverlast plaatsgevonden. Dit dient enerzijds als evaluatie en bijsturing van de huidige opgave, en anderzijds voor het definiëren van de nieuwe opgave voor het volgende Waterbeheerplan. Het op orde houden van het watersysteem is immers een continu, cyclisch proces van uitvoeren, investeren en inspelen op veranderingen in beleid en omgeving. Wateroverlast in het stedelijk gebied wordt via de stedelijke wateropgave samen met gemeenten opgepakt. De deadline hiervoor is 2027. Deltaprogramma Om voorbereid te zijn op klimaatverandering is Nederland het Deltaprogramma gestart. De kern van dit programma is om de waterveiligheid en de zoetwatervoorziening in Nederland duurzaam te borgen. Het Deltaprogramma bestaat uit drie thematische programma’s (Waterveiligheid, Zoetwatervoorziening en Nieuwbouw en Herstructurering) en zes gebiedsgerichte deelprogramma’s. Het beheergebied van waterschap Brabantse Delta valt onder de gebiedsgerichte deelprogramma’s Zuidwestelijke Delta en Rivieren. Het Deltaprogramma brengt in 2014 voorstellen voor deltabeslissingen uit. Deltabeslissingen zijn hoofdkeuzen voor de aanpak van waterveiligheid, zoetwatervoorziening en ruimtelijke adaptatie in Nederland. De deltabeslissingen geven richting aan de maatregelen die Nederland hiervoor inzet, op korte en op lange termijn. De Deltabeslissing Waterveiligheid zal uitgaan van een heel nieuwe visie op de waterveiligheidsnormering. Daarin staat beperking van de risico’s op slachtoffers en schade vanwege overstromingen centraal. De nieuwe normering van dijken zal uitgaan van een basisveiligheid voor burgers. Daarnaast worden ook de kosten van waterveiligheid en de baten (vermeden schade) beschouwd. Als dat aanleiding geeft tot een hogere norm dan de norm van de basisveiligheid, wordt deze aangescherpt. In haar praktische uitwerking zal de nieuwe waterveiligheidsnormering veel meer aandacht geven aan de faalmechanismen piping en instabiliteit van dijken. Bovendien zullen de nieuwe normen gelden voor dijkringtrajecten in plaats van voor hele dijkringen. Dit komt doordat de overstroming achter een bres vaak tot een deel van het hele dijkringgebied beperkt blijft. 30
Op 11 juli 2014 neemt het kabinet een besluit over de Deltabeslissingen en de Rijksstructuurvisie Grevelingen Volkerak-Zoommeer. Vervolgens worden de Deltabeslissingen vertaald in het Deltaprogramma 2015 dat op Prinsjesdag als bijlage bij de Rijksbegroting aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. Ook wordt het Nationaal Waterplan 2010-2015 gedeeltelijk herzien, zodat eventuele maatregelen met ingang van 1 januari 2015 kunnen worden uitgevoerd. Onderdeel van het Deltaprogramma zijn de nieuwe normen voor waterveiligheid en een strategie voor een klimaatrobuuste zoetwatervoorziening. Het waterschap zal een deel van de zoetwatermaatregelen die uitgevoerd worden in het kader van de meerjarenbegroting aanmelden bij het Deltafonds voor cofinanciering. Het betreft dan maatregelen voor beken (Deltaplan Hoge Zandgronden) en Kreken (Krekenvisie West-Brabant) die in deze Kadernota al zijn voorzien. In 2017 komt het nieuwe toetsingsinstrumentarium voor de nieuwe normen voor de primaire keringen beschikbaar. In de periode tussen 2017 en 2023 vindt de vierde toetsronde plaats. De landelijke resultaten worden in 2023 aan de Tweede Kamer gerapporteerd. Dan is er een definitief inzicht in de grootte van de opgave en de benodigde investeringskosten. Bij werken die in de tussentijd vanuit de huidige waterveiligheidsopgave moeten worden uitgevoerd wordt zo goed als mogelijk geanticipeerd op de nieuwe normen. Daarnaast zoekt het waterschap steeds naar slimme combinaties met ingrepen voor de Kaderrichtlijn Water. In veel gevallen dragen maatregelen zowel bij aan de doelstellingen voor het Deltaprogramma als voor de Kaderrichtlijn Water. Aanvullend op het nationale Deltaprogramma heeft de LTO Nederland het Deltaprogramma Agrarisch Waterbeheer opgesteld. De kern van dit programma is dat de agrarische ondernemers het initiatief nemen tot maatregelen waarbij het watersysteem wordt verbeterd. Het gaat dan zowel over waterkwaliteit als over waterkwantiteit. De agrariërs vragen hierbij wel om de kennis en expertise van het waterschap om mee te denken over oplossingen. In de komende periode wordt dit soms gebiedsspecifiek en soms teeltspecifiek ingevuld. Kaderrichtlijn Water en Richtlijn Overstromingsrisio’s Voor deze twee Europese richtlijnen moet Nederland eind 2014 de ontwerp plannen vaststellen. Het aandeel van het waterschap dient in het Waterbeheerplan 2016-2021 te worden verankerd. Begin november moeten de waterbeheerders de maatregelen voor de nationale ontwerp Stroomgebiedsbeheerplannen aanleveren. Naast de diverse inrichtingsmaatregelen zullen ook maatregelen in het beheer en het onderhoud van waterlopen worden aangemerkt als KRW maatregelen. In het Waterbeheerplan zullen ook de maatregelen van de Richtlijn Overstromingsrisico’s opgenomen worden. Dit zijn reeds bestuurlijk vastgestelde maatregelen. In 2015 worden de plannen gelijktijdig met de nationale plannen in de inspraak gebracht. Nieuwe en toekomstige financiering Terwijl het waterschap nadenkt over de doelen en maatregelen voor het Waterbeheerplan en de Kaderrichtlijn Water, gaan we ook na hoe we deze opgaven kunnen financieren. In deze paragraaf wordt toegelicht welke vormen van cofinanciering het waterschap verwacht te kunnen benutten bij de realisatie van deze toekomstige opgaven. Derde Bestuursovereenkomst (BO3) De huidige afspraken met de provincie in het kader van BO2 lopen tot eind 2015. Inmiddels zijn de eerste gesprekken gestart over een Derde Bestuursovereenkomst (BO3). De inhoud en omvang staan nog volledig open. Het waterschap streeft ernaar om zowel de inhoud als de planning zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de opgaven uit het nieuwe Waterbeheerplan en het stroomgebiedsbeheerplan voor de KRW. Dit zou betekenen dat BO3 een looptijd krijgt van 1 januari 2016 tot 31 december 2021. Daarnaast is de inzet van de waterschappen om de huidige programmatische aanpak te continueren. Deze aanpak heeft er toe geleid dat de waterschappen ondanks de bezuinigingen vanuit het Rijk en de vertraging in grondverwerving toch de projectuitvoering hebben kunnen voortzetten. Gelet op de werkwijze van het
31
Groen Ontwikkelfonds (zie hieronder) is het belangrijk dat het waterschap flexibel blijft, zodat we kunnen blijven aanhaken bij initiatieven die zich voordoen, waar onze waterdoelen op mee kunnen liften. Groen Ontwikkelfonds Brabant De Provincie Noord-Brabant heeft in 2014 een Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) opgericht. Het fonds is opgericht voor de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en daaraan gekoppelde Ecologische Verbindingszones (evz´s) in Noord-Brabant. De provincie stort € 240 miljoen in het Groen Ontwikkelfonds. Daarnaast worden middelen die de provincie van het Rijk heeft ontvangen in het kader van het decentralisatieakkoord natuur toegevoegd aan het fonds. Het waterschap heeft veel belang bij een goede inzet van de middelen uit het Groen Ontwikkelfonds. Enerzijds direct, vanwege de subsidie voor de aanleg van evz’s. Anderzijds ook indirect, omdat veel waterdoelen gekoppeld zijn aan de realisatie van natuurdoelen, zoals het hydrologisch herstel van natte natuurparels. De Manifestpartners (waterschappen, terreinbeheerders, recreatiesector en ZLTO) hebben met de Provincie Noord-Brabant een overeenkomst gesloten waarin zij afspreken zich gezamenlijk in te zetten voor de realisatie van de EHS, evz’s en bijbehorende wateropgaven in Brabant. Ter ondersteuning van het Groen Ontwikkelfonds is een werkeenheid opgericht die initiatieven aanjaagt en initiatiefnemers ondersteunt bij hun aanvraag. De waterschappen hebben gezamenlijk één persoon beschikbaar gesteld die zitting heeft in de werkeenheid. Op deze manier hopen de waterschappen slimme koppelingen te kunnen leggen tussen de realisatie van natuuropgaven en wateropgaven. Lenteakkoordmiddelen na 2013 De Lenteakkoordmiddelen waarvoor het waterschap in 2013 met succes een aanvraag heeft ingediend (zie de subparagraaf BO2.2) kennen een structureel karakter. Het zijn middelen die het Rijk beschikbaar stelt aan de provincies voor natuurbeheer, waaronder middelen voor herstelmaatregelen N2000/PAS en voor hydrologische inrichtingsmaatregelen. Het totale budget voor Nederland betrof in 2013 € 200 miljoen. In 2014 en 2015 wordt het budget verlaagd naar € 100 miljoen. In de jaren 2016 en 2017 bedraagt het budget € 300 miljoen en daarna € 200 miljoen structureel. Het waterschap streeft ernaar ook de komende jaren deze middelen succesvol te kunnen inzetten in projecten. Nieuwe periode Europese fondsen Naast provinciale en nationale subsidies zoekt het waterschap steeds naar mogelijkheden om gebruik te kunnen maken van Europese fondsen. De vorige programmaperiode voor de Europese fondsen liep van 2007 tot en met 2013. Het waterschap rondt op dit moment de laatste projecten af die onder deze programma’s subsidie ontvangen (Interreg IV en POP2). Momenteel wordt in Europees en nationaal verband gewerkt aan de nieuwe programmaperiode voor de Europese fondsen. Het waterschap bereidt zich hierop voor door via de Unie van Waterschappen en de provincie te lobbyen voor regelingen die aansluiten bij de eigen doelstellingen. Daarbij is vooral veel aandacht voor het nieuwe Europese landbouwbeleid (GLB/ POP3) waar water een belangrijk onderdeel in is en de nieuwe Interreg programma’s. In het nieuwe Europese landbouwbeleid krijgt de vergroening op agrarische bedrijven een prominente plek. Hierdoor is continuering van het akkerrandenbeheer mogelijk met behulp van Europese middelen. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om met behulp van POP3-middelen andere watermaatregelen te financieren. Ter voorbereiding op de nieuwe Interreg programma’s verkent het waterschap samen met mogelijke samenwerkingspartners projectideeën voor de nieuwe programmaperiode. Op deze manier hoopt het waterschap ook de komende periode gebruik te kunnen maken van Europese fondsen voor de uitvoering van zijn taken. Proef Muskusrattenbestrijding Begin 2013 is in Unieverband gestart met een wetenschappelijk onderzoek naar nut en noodzaak van de muskusrattenbestrijding. Waterschap Brabantse Delta neemt aan het onderzoek deel met een proef in het buitengebied van Dinteloord. De proef duurt drie jaar met een optie tot een jaar verlenging en bestaat uit
32
verschillende onderdelen. Het doel van het onderzoek is om na te gaan of de bestrijding van muskusratten gerichter, met minder dierenleed en efficiënter kan. Op basis van de onderzoeksresultaten wordt een maatschappelijke discussie gevoerd over óf - en zo ja hoe de bestrijding in de toekomst efficiënter en met zo min mogelijk dierenleed kan worden uitgevoerd. De proef rondom Dinteloord is in april 2014 gestart onder de naam ‘objectbescherming’. De muskusrattenbestrijders van het waterschap gaan na hoe de muskusrattenpopulatie zich ontwikkelt wanneer muskusratten alleen worden bestreden op locaties die voor de waterveiligheid het belangrijkst zijn, dijken, kaden en taluds. Over de voortgang wordt jaarlijks gecommuniceerd met de omgeving. Het waterschap bepaalt op basis van de ontwikkelingen en schade in het gebied wanneer de proef stopt. De omliggende bestrijdingsorganisaties ondersteunen het waterschap om de populatie terug op peil te brengen tijdens en na afloop van de pilot. Schade als gevolg van de pilot wordt door de overkoepelende bestrijdingsorganisatie betaald. 2.3.2. Samenwerking in de afvalwaterketen Onder de naam Samenwerking Water West-Brabant geven waterschap Brabantse Delta en de gemeenten in vier werkeenheden invulling aan de afspraken over de afvalwaterketen uit het Bestuursakkoord Water. De partijen hanteren een groeimodel: zij beginnen de samenwerking in individuele projecten om later door te groeien naar structurele samenwerking. In 2014 pakken de partijen de volgende onderwerpen aan: • gezamenlijke integrale planvorming; • beheer en onderhoud van gemalen, leidingen, persleidingen en drukriolering / IBA’s; • beheer en onderhoud watersysteem: maaien en baggeren; • meten: grondwater, waterketen; • gegevensbeheer; • centrale sturing gemalen; • communicatie; • assetmanagement; • investeringsprogrammering; Ontwikkelprogramma afvalwaterketen naar 2020 De verdere heroverweging van de maatregelen voor de basisinspanning zal in 2014 besparingen opleveren. Ook andere onderwerpen leveren (beperkte) besparingen op. Op korte termijn is verbetering van de kwaliteit van besluitvorming en uitvoering en het verkleinen van de kwetsbaarheid een belangrijk doel. De komende jaren zal de samenwerking waarschijnlijk intensiveren en zullen de besparingen structureler worden. De samenwerking zal waarschijnlijk ook uitbreiden richting drinkwaterbedrijven. In de werkeenheden is de afspraak gemaakt om samen met Brabant Water (en voor Waterkring West ook Evides) de mogelijkheden tot synergie te onderzoeken. Landelijk gezien is de voortgang van de werkeenheden in Midden- en West-Brabant iets minder dan gemiddeld tot bovengemiddeld, waarbij de situatie per werkeenheid varieert. Het landelijke beeld is dat de samenwerking goed op weg is, maar dat de partijen een tandje moeten bijzetten om de afspraken te halen. Dat geldt ook voor Midden- en West-Brabant. Waterschap Brabantse Delta heeft de intentie een drijvende kracht achter de samenwerking te zijn. Omdat er meer partners in het proces zijn, kan het waterschap de voortgang echter slechts beperkt beïnvloeden. In de zogenaamde Stormboekhouding houdt het waterschap bij hoe de voorgenomen besparingen vorderen (zie hoofdstuk 4). In 2014 zal de Visitatiecommissie Waterketen onder leiding van oud-minister Peijs een definitief oordeel geven over de voortgang van de samenwerking in alle werkeenheden in Nederland. In 2012 presenteerden VNG en UvW de Routekaart Afvalwaterketen. De Routekaart schetst een inspirerende middellangetermijnvisie waarin waterschappen in 2030 een grote bijdrage leveren aan de verduurzaming van de samenleving en de sluiting van kringlopen. Zo zetten waterschappen en gemeenten afvalwater om
33
in grondstoffen/nutriënten, energie en schoon water (NEWater). De Routekaart is bedoeld om te worden gebruikt in de langetermijnstrategie en de keuzes voor innovatie. De Innovatieagenda van het waterschap maakt keuzes ten aanzien van kansrijke innovaties. Het Ontwikkelprogramma naar 2020 geeft een gerichte invulling aan het maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat bij de kerntaken van het waterschap aansluit en kostenbesparende innovaties stimuleert. Het programma bevat onder andere de thema’s energie en stoffenkringloop. Energie De energiedoelstellingen (vanuit MJA3 en Klimaatakkoord) zijn: 1. 30% energie-efficiënter werken tussen 2005 en 2020: met het MJA3 energie-efficiencyplan 20132016 ligt het waterschap op koers ten aanzien van de einddoelstelling om 30% energie-efficiënter te werken tussen 2005 en 2020. 2. 40% zelfvoorzienend in 2020 door eigen duurzame energieproductie: sinds de inbedrijfname van de nieuwe slibverwerking Nieuwveer is het waterschap voor 30% zelfvoorzienend en door verdere ontwikkeling van de Energiefabriek Nieuwveer, met projecten zoals deelstroombehandeling, thermofiele gisting en restwarmtelevering en het onderzoeksproject koude anammox, neemt dit verder toe. Waarschijnlijk zal 40% zelfvoorzienend alleen gerealiseerd kunnen worden met aanvullende maatregelen zoals wind- en zonne-energie. 3. 100% inkoop van hernieuwbare (duurzame) energie in 2015: het waterschap koopt hernieuwbare elektriciteit in op basis van Europese wind en voldoet hiermee tevens aan doelstelling 4. 4. 30% minder broeikasgassen tussen 1990 en 2020. De focus van het waterschap ligt op de rwzi Nieuwveer. In 2012 is besloten om in een periode van tien jaar van de rwzi Nieuwveer een Energiefabriek te maken. Stoffenkringloop Het waterschap levert fosfaathoudend slib aan de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). Bij verbranding ontstaat vliegas met daarin fosfaat. SNB verwacht in 2014 een contract te kunnen afsluiten voor de levering van vliegas aan EcoPhos. EcoPhos is in 2012 de engineering gestart van een nieuwe installatie voor asverwerking. De installatie wordt gebouwd in Duinkerken en gaat circa 200.000 ton fosfaatproducten produceren (onder andere diervoeding en kunstmest). De doelstelling van SNB is 100% terugwinning van fosfaat uit slib, waarbij de verwachting is dat EcoPhos in 2016 voldoende verwerkingscapaciteit zal hebben om deze doelstelling te kunnen realiseren. Naast fosfaat zijn er andere stoffen die kansen bieden voor terugwinning. De Innovatieagenda inventariseert welke stoffen kansen bieden en toont de keuzes ten aanzien van ontwikkelingen waarop het waterschap inzet. Een van de speerpunten is bioplastics. Samen met bedrijven en opleidingsinstituten, binnen het netwerk de Biobased Delta, werkt het waterschap aan productie en hergebruik van bioplastics uit zuiveringsslib. Om dit netwerk te faciliteren is een samenwerkingsovereenkomst met de REWIN gesloten. In het watersysteembeheer wordt gewerkt aan het verkleinen en sluiten van stoffenkringlopen. Tot op heden wordt het maaisel dat vrijkomt bij onderhoud gecomposteerd en daarna afgevoerd. Dit wordt beschouwd als een grote kringloop met veel kosten voor transport en verwerking, waardoor de relatief dure compost niet of beperkt op het boerenland terecht komt. Het maaisel in een kleinere kringloop houden biedt voordelen. Als proef wordt het maaisel dat vrijkomt na het maaien met een maaiboot in verschillende proefgebieden aangeboden aan de lokale agrarische ondernemers. Zij kunnen het maaisel inzetten voor bodemverbetering. Dit heeft verschillende voordelen: minder transport- en verwerkingskosten voor het waterschap en lokale bodemverbetering waardoor het watervasthoudend vermogen van de bodem wordt vergroot en uitspoeling van stoffen wordt verkleind.
34
2.4. Organisatorische ontwikkelingen Implementatie reorganisatie De nieuwe organisatie is vanaf 1 januari 2014 operationeel. De implementatie van de reorganisatie van personeel is succesvol afgerond, evenals de randvoorwaardelijke aspecten zoals aanpassing van systemen. Met deze reorganisatie wordt een impuls gegeven aan de externe oriëntatie van het waterschap. Ook wordt hiermee het conceptueel denkvermogen vergroot waardoor het vermogen om vooruit te kijken en tijdig strategische keuze te maken is toegenomen. In 2013 is een start gemaakt met de gewenste cultuurverandering: meer focus op proces, medewerkers in hun kracht laten werken, meer eigen verantwoordelijkheid en initiatief en verantwoordelijkheden lager in de organisatie beleggen, bureaucratie terugdringen en de slagvaardigheid en bestuurlijke sensitiviteit vergroten. Het managementontwikkeltraject dat in 2012 startte levert daar een belangrijke bijdrage aan. Het traject wordt in 2014 afgerond. De komende jaren blijven we echter aandacht houden voor de (door) ontwikkeling van talenten van medewerkers en leidinggevenden. Winnend samenwerken Sinds medio 2010 werken de Brabantse waterschappen De Dommel, Aa en Maas en Brabantse Delta intensiever samen onder de noemer Winnend samenwerken. Samenwerken is het uitgangspunt, tenzij ‘alleen doen’ meer oplevert. Met deze samenwerking willen de waterschappen kosten besparen, de kwaliteit van producten en dienstverlening verbeteren en de kwetsbaarheid verminderen. Om de kostenbesparing scherp neer te zetten hebben de drie waterschappen in de meerjarenraming ieder een taakstellende bezuiniging opgenomen. Die begint met een omvang van € 250.000 in 2012 en loopt op tot een structurele besparing van € 1 miljoen per jaar per waterschap vanaf 2015. Dit voordeel is opgenomen in de Stormboekhouding (hoofdstuk 4). Na een eerste fase van verkennen en uitwisselen, worden inmiddels op een aantal terreinen concrete resultaten geboekt. Voorbeelden zijn het gezamenlijke informatiebeheerplan op het gebied van ICT, de ontwikkeling van de verkeerstoren, het personeelsbeleid, de Brabantse brede Keur, het grondwaterbeleid en het opstellen van de nieuwe Waterbeheerplannen. De komende tijd zal dit verder uitbreiden. Dienstverlening De Unie van Waterschappen heeft in 2012 een visie ontwikkeld over de dienstverlening van waterschappen in 2015. De visie over de verbeterde dienstverlening steunt op vier pijlers: • Open communicatie • Actieve samenwerking • Servicegerichte houding • Efficiënte gegevenshuishouding Op basis van deze visie werken Brabantse Delta, Aa en Maas en De Dommel samen aan een model om de dienstverlening van de Brabantse waterschappen naar een hoger niveau te tillen. We werken aan een model waarin de klant centraal staat, waar aandacht is voor de servicegerichte houding van medewerkers en, daar waar zinvol, waarin gebruik wordt gemaakt van servicenormen. In 2013 is gestart om het model op een lerende wijze in te voeren bij de drie waterschappen. Procesmanagement Vanuit de reorganisatie is een nieuw stuurmodel ontwikkeld waarin procesmanagement nadrukkelijk wordt uitgewerkt. Hierbij is aansluiting gemaakt met de Brabant brede procesplaat die in 2013 tot stand is gekomen. De implementatie van het stuurmodel en procesmanagement vindt in 2014 plaats. Dit leidt tot een organisatie waarin procesmanagement de focus op processen ondersteunt en waarin verantwoordelijkheden lager in de organisatie worden belegd. Het versterkt het lerend vermogen van de organisatie en benut het aanwezige conceptueel denkvermogen door mensen in hun kracht te laten 35
werken. Een continue verbetering van processen is het resultaat waarbij de control op processen wordt versterkt. Het beleggen en operationaliseren van het proceseigenaarschap is hierbij een belangrijk aandachtspunt. De keuze is gemaakt om het proceseigenaarschap in rol en persoon los te koppelen van het procesmanagement. Het doel hiervan is om meer focus te krijgen op het leanen van processen zonder dat dit de productie van producten en diensten verstoort. Factor C Voor de uitvoering van de ‘Communicatievisie 2014 - Krachtig in Contact’ is onder andere gekozen voor de methodiek Factor C. Met behulp van deze methodiek betrekken waterschappers stakeholders en andere betrokkenen op een eerder moment in het proces van beleid en projecten. Vanaf het begin van het beleidsproces wordt nauw samengewerkt om de buitenwereld en het waterschap met elkaar te verbinden. In het beleid en in projecten die tot stand komen, zijn meningen en signalen uit de omgeving verwerkt. Door deze methodiek te gebruiken wordt er planmatiger en effectiever gecommuniceerd en worden de resultaten meer en beter gedragen door alle stakeholders en betrokkenen. Factor C ondersteunt de ontwikkeling van een breed gedragen en communicatief beleid van het waterschap. Vervallen ambtenarenstatus Begin 2014 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra). Later dit jaar buigt de Eerste Kamer zich over het wetsvoorstel. Als gevolg van deze wet zal de rechtspositie van ambtenaren wijzigen. De eenzijdige aanstelling van ambtenaren zal vervallen. Er komt een tweezijdige arbeidsovereenkomst die de ambtenaar op gelijkwaardige voet sluit met zijn overheidswerkgever. En hoewel ook nu partijen het in de praktijk vooraf eens moeten zijn over de inhoud van de eenzijdige aanstelling door het bevoegde gezag, heeft dit toch grote gevolgen. Civiele arbeidsrechtelijke regels en procedures (BW) gaan dan gelden voor de ambtelijke arbeidsverhouding en de arbeidsvoorwaarden moeten worden vastgelegd in echte cao’s. Bovendien zal de ambtenaar voor rechtsbescherming zijn aangewezen op de burgerlijke rechter. De definitieve datum van inwerkingtreding is nog niet bekend, maar is beoogd op 1 januari 2016. De afschaffing van de ambtenarenstatus kan echter aanzienlijk langer duren. De Unie van Waterschappen brengt samen met het Rijk, het IPO en de VNG in beeld wat de gevolgen zijn van deze wetgeving. Ook in het werkgeversberaad en binnen Winnend Samenwerken is hier aandacht voor. Uniforme keurhandhaving In het verleden zijn achterstanden op het gebied van de keurhandhaving ontstaan. Momenteel wordt het project ‘inhaalslag uniform toepassen keurbepalingen’ uitgevoerd. Er wordt een detailanalyse uitgevoerd en een prioritering opgesteld. Op basis hiervan wordt een strategie opgesteld om het nagestreefde naleefgedrag te realiseren. Na afronding van het project ‘inhaalslag uniform toepassen keurbepalingen’ kan het waterschap binnen de bestaande formatie de keur in het gehele beheergebied uniform handhaven op het niveau dat het waterschap nastreeft.
2.5. Ontwikkelingen wetgeving 2.5.1. Wet Hof Naar aanleiding van de Europese schuldencrises en het slechte economische klimaat zijn op Europees niveau afspraken gemaakt over de reductie van het begrotingstekort en de staatsschuld. De afspraken zijn vastgelegd in het Stabiliteits- en groeipact. Kern van de afspraken is dat EU-lidstaten een begrotingstekort van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) mogen hebben, een maximale overheidsschuld van 60% van het bbp en moeten toewerken naar een structureel begrotingsevenwicht (+ 0,5% / - 0,5%). Het begrotingstekort op nationaal niveau wordt ook wel aangeduid als het EMU-tekort. Er is sprake van een EMU-tekort als de uitgaven van de overheid de inkomsten overstijgen.
36
De strengere begrotingsregels gelden niet alleen voor het Rijk, maar ook voor decentrale overheden. Bij het niet-nakomen van de afspraken kan een lidstaat een sanctie krijgen. De nationale overheid kan die sanctie doorschuiven naar decentrale overheden als daar de oorzaak ligt van het niet-nakomen van de afspraken. Nederland heeft deze Europese afspraken opgenomen in de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof). De wet is op 13 december 2013 gepubliceerd in het Staatsblad. Decentrale overheden hebben zich fel tegen het wetsvoorstel verzet. Belangrijkste reden is de te drastische beperking van de begrotingsvrijheid, aangezien de wet geen onderscheid maakt tussen het kasstelsel van de rijksbegroting en het batenlastenstelsel van decentrale overheden. Daarnaast bepaalt het wetsvoorstel dat het Rijk decentrale overheden een boete kan opleggen bij overschrijding van de norm, ook als de macronorm voor Nederland als geheel niet wordt overschreden. In de tussentijd is in maart 2013 een financieel akkoord gesloten tussen de koepels van de decentrale overheden en het kabinet. In het akkoord is vastgelegd dat de tekortnorm voor de gezamenlijke decentrale overheden sowieso tot 2015 op het huidige peil van 0,5% blijft, dat in 2015 wordt beoordeeld of het verantwoord en mogelijk is om deze vanaf 2016 trapsgewijs terug te schroeven naar 0,3% in 2017 en dat er in deze kabinetsperiode geen boetes worden opgelegd als de tekortnorm wordt overschreden. Daarbij heeft het kabinet uitgesproken de zorgen te begrijpen die medeoverheden hebben over de investeringsruimte in verband met wettelijke taken en nationale verplichtingen. De tekortnorm voor decentrale overheden gezamenlijk wordt vertaald naar referentiewaarden voor individuele overheden. In onderstaande tabel staat het verwachte EMU-saldo van het waterschap voor de periode 2015-2025 (uitgaven minus de inkomsten per jaar). * x € 1.000
2014 Begroting
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
EMU saldo waterschap Brabantse Delta
22.055-
24.084-
24.964-
20.716-
17.700-
15.267-
13.824-
13.606-
14.294-
14.548-
13.551-
Referentiewaarden WBD
19.400-
19.900-
17.500-
15.000-
15.075-
15.150-
15.226-
15.302-
15.379-
15.456-
15.533-
2.655-
4.184-
7.464-
5.716-
2.695-
116-
1.402
1.696
1.084
907
1.982
Verschil (+ is pos. - is neg.)
* Bron referentiewaarde WBD: handreiking voor het inspelen door de waterschappen op het EMU saldopad in de periode 2014-2017. Unie van Waterschappen, 8 juli 2013. Voor de periode 2015-2025 (uitgaven minus de inkomsten per jaar).
Tabel 11 Verwachte EMU-saldo waterschap Brabantse Delta 2015-2025
Door de grote investeringen die het waterschap in de periode van deze Kadernota moet realiseren, zoals de bijdragen aan het HWBP en de noodzakelijke investeringen in de regionale keringen, is het niet mogelijk gedurende de hele periode binnen de referentiewaarde te blijven. De Unie van Waterschappen heeft in 2013 een handreiking uitgebracht met daarin diverse mogelijke maatregelen om het EMU-saldo op termijn te verlagen. Deze handreiking is binnen de Unie voorbereid door een ambtelijke ad hoc-werkgroep en bestuurlijke ad hoc-werkgroep die is samengesteld uit de CBCF (commissie Bestuurszaken communicatie en financiën). Het EMU-saldo van de waterschappen wordt in belangrijke mate bepaald door de netto-investeringsuitgaven. Dat zijn de bruto-uitgaven minus de te ontvangen investeringssubsidies en andere bijdragen van derden. Waterschappen investeren veel, activeren de meeste investeringsuitgaven en hanteren ook nog eens lange afschrijvingstermijnen. Daardoor moet er een hogere waarde van activa langjarig gefinancierd worden. Door deze activering in combinatie met langjarige afschrijving zijn de kapitaallasten (die ten laste van de exploitatie komen), in het begin wat lager en hoeft het tarief minder sterk te stijgen. Er wordt echter wel veel vreemd vermogen aangetrokken en per saldo meer rente betaald. Als het waterschap iets aan deze schuldenaspecten willen doen, kan worden bekeken of de waarde van de vaste activa wat minder hoog kan worden en wat minder lang op niveau kan blijven. Dit zou betekenen dat het waterschap minder moet activeren en niet te lange afschrijvingstermijnen moet hanteren.
37
De door de werkgroep ontwikkelde potentiële maatregelen om het EMU-saldo te verbeteren zijn in drie groepen in te delen: 1. Van de geplande investeringen: • er minder uitvoeren; • een deel omzetten in beheersmaatregelen met hetzelfde effect. 2. Investeringen laten uitvoeren en financieren (off balance financiering) door partijen buiten de overheid. De Unie gaat onderzoeken wat de mogelijkheden zijn en de voor- en nadelen en de risico’s van publiek-private samenwerking (waar off balance financiering een voorbeeld van is). 3. Op korte termijn een lastenverhoging doorvoeren om de volgende maatregelen te kunnen treffen: • reserves niet inzetten voor lastenmatiging / rekeningoverschotten niet direct inzetten; • de HWBP-bijdragen in exploitatie nemen of in maximaal vijf jaar afschrijven; • overige afschrijvingstermijnen verkorten; • niet alle investeringsuitgaven meer activeren, maar een groter deel direct in exploitatie nemen, bijvoorbeeld werkzaamheden met een min of meer vast volume (zoals de aankoop van materieel en baggeren). In de herziening van het activabeleid die in 2014 wordt afgerond, wordt onderzocht of er maatregelen genomen moeten worden om het EMU-saldo te verlagen. De herijking van het activabeleid wordt eind 2014 ter besluitvorming aan het algemeen bestuur voorgelegd. 2.5.2. Omgevingswet In het regeerakkoord is een herziening van het omgevingsrecht opgenomen. De bedoeling is een aantal sectorale wetten met betrekking tot de leefomgeving te bundelen in één Omgevingswet. Het gaat dan onder andere om de Wet ruimtelijke ordening, de Wet milieubeheer, de Woningwet (bouwregelgeving) en de Waterwet. De planning is dat deze wet in 2018 in werking treedt. Omdat ook de Waterwet opgenomen wordt in de Omgevingswet en het hele stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving daarin een plaats krijgt, heeft dit consequenties voor waterschappen. Het uitgangspunt van de nieuwe wet is dat er in principe één bevoegd gezag is. Verder zullen er in beginsel geen ingrijpende veranderingen plaatsvinden ten aanzien van de bevoegdheidsverdeling tussen de overheden. Zoals bij de Waterwet het geval is, wordt ook de Omgevingswet een wet op hoofdlijnen. Veel bijzonderheden die nu nog in wetten staan, worden straks nader geregeld in Algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen. Onderwerpen die ook voor waterschappen erg belangrijk kunnen zijn. Deze moeten allemaal nog opgesteld worden. De Unie van Waterschappen is goed betrokken bij dit wetgevingsproces en wordt daarbij ondersteund door de waterschappen. Naar verwachting zal het wetsvoorstel Omgevingswet medio 2014 worden aangeboden aan de Tweede Kamer, die er dan na de zomer over zal spreken. Zoals gezegd, is de geplande datum voor inwerkingtreding van de Omgevingswet vooralsnog 1 januari 2018. Ook in de periode tot die datum wil en kan het waterschap niet stil zitten. Een goede uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH-taken) op het gebied van afvalwaterlozing zijn daarvoor te belangrijk. Dit met het oog op de goede werking van de zuiveringstechnische werken van het waterschap en de kwaliteit van het oppervlaktewater. Om die reden wil het waterschap vóór de zomer van 2014 tot een brede samenwerkingsovereenkomst komen met de Omgevingsdienst Midden- en WestBrabant (OMWB). In deze overeenkomst wordt de bestuurlijke intentie uitgesproken om op VTH-gebied tot een efficiënte, doelmatige en integrale samenwerking te komen, gericht op een optimale bescherming van de veiligheid en gezondheid in de leefomgeving van West- en Midden-Brabant. In de overeenkomst worden verder concrete afspraken gemaakt om tot een goede VTH-taakuitvoering te komen voor de indirecte afvalwaterlozingen.
38
Voor deze groep lozingen via de gemeentelijke riolering, waarvoor de gemeenten en de provincie sinds eind 2009 het bevoegde gezag zijn en de omgevingsdiensten sinds 2014 de uitvoerende organisaties, blijven de waterschappen immers rechtstreeks belanghebbend, gelet op hun verantwoordelijkheid voor de afvalwaterzuiveringsinstallaties en de kwaliteit van het oppervlaktewater. Met behulp van de samenwerkingsovereenkomst tussen het waterschap en de OMWB wordt met betrekking tot deze indirecte lozingen voorkomen dat een “dubbele taakuitoefening” in hetzelfde werkgebied zal plaatsvinden. Hiertoe zal - in ieder geval voor een eerste periode van vijf jaar - uitsluitend vanuit het waterschap de vereiste afvalwaterkennis en de personele capaciteit op VTH-gebied worden ingezet. Dat gebeurt op grond van de rechten en bevoegdheden die de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) nog steeds aan het waterschap toekent. In het verlengde hiervan wordt in de overeenkomst met de OMWB de optie opengehouden om VTH-personeel van het waterschap naar deze dienst over te laten gaan wanneer blijkt dat de taakuitvoering beter vanuit de OMWB kan plaatsvinden. De uiteindelijke bepalingen in de Omgevingswet of andere overwegingen zouden daar in de toekomst mogelijk aanleiding toe kunnen geven. Daarnaast zal in het kader van landelijke afspraken over de samenwerking tussen waterschappen en Rijkswaterstaat ook de VTH-taakuitoefening worden opgepakt met betrekking tot de BRZO-bedrijven (Besluit Risico Zware Ongevallen). Doel van deze samenwerking is om een gespecialiseerd team van handhavende (afval-)watermedewerkers, afkomstig van zes waterschappen, samen met Rijkswaterstaat invulling te laten geven aan de BRZO-taakuitoefening voor het waterdeel van de BRZO-bedrijven. Daartoe is Nederland in zes ‘waterschapsclusters’ ingedeeld. Brabantse Delta is één van deze zes waterschappen en hoort tot het cluster Brabantse en Zeeuwse waterschappen. Brabantse Delta zal in samenwerking met Rijkswaterstaat als gespecialiseerde adviseur kunnen optreden voor de BRZO-bedrijven buiten het eigen werkgebied. Dit zal gebeuren op verzoek van de andere waterschappen uit de cluster. De inzet van medewerkers van Brabantse Delta dient volledig te worden vergoed of door “uitruil” van werkzaamheden in ieder geval kostenneutraal te zijn. 2.5.3. Participatiewet In februari 2014 is de Participatiewet aangenomen. Deze treedt per 1 januari 2015 in werking. Het doel van de Participatiewet is om zoveel mogelijk werknemers met een beperking aan werk te helpen. In de Participatiewet komt in plaats van loondispensatie een loonkostensubsidie voor werknemers die wel bij een reguliere werkgever aan de slag kunnen, maar een lagere productiviteit hebben. Als gevolg van het sociaal akkoord is er een belangrijke wijziging van de Participatiewet doorgevoerd: de uitstel van het quotum voor arbeidsgehandicapten. Werkgevers moeten zich echter wel inzetten om het aandeel arbeidsgehandicapten binnen reguliere organisaties te vergroten. Als dit doel niet wordt behaald, kan het quotum op een later moment alsnog worden ingevoerd. Voor waterschap Brabantse Delta betekent dit circa. 1,2-1,5 fte vanaf 2015. Het waterschap verkent samen met de waterschappen De Dommel en Aa en Maas op hoe we vanaf januari 2015 invulling kunnen geven aan deze nieuwe wet en kijkt hierbij onder andere naar de inzet op social return (sociale ‘winst’). 2.5.4. VPB-plicht overheidsbedrijven Op veel terreinen is steeds meer overlap ontstaan tussen activiteiten van de overheid en van de particuliere sector. Bij bedrijven, burgers en politieke partijen is bezorgdheid ontstaan over mogelijke concurrentieverstoring bij activiteiten die zowel worden verricht door de overheid als door private partijen. Het kabinet is tegenstander van oneerlijke concurrentie door overheidsbedrijven. Bovendien doet de Europese Commissie al geruime tijd onderzoek naar de wijze waarop overheidsbedrijven in Nederland in de heffing van de vennootschapsbelasting worden betrokken. Als voor overheidsbedrijven andere belastingregels gelden dan voor marktpartijen, zou de Europese Commissie dit kunnen uitleggen 39
als staatssteun. En dat is niet verenigbaar met de regels van de interne Europese markt. Binnen de huidige regelgeving zijn overheidsbedrijven alleen belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting als zij bepaalde, in de wet genoemde, ondernemingsactiviteiten uitvoeren, zoals nijverheid, handel en mijn- en landbouw. Diensten worden niet genoemd in de wet. De uitwerking hiervan loopt nog en wordt actief gevolgd. Deze uitwerking zou mogelijk betekenen dat er vanaf 2016 aangepaste regelgeving van toepassing wordt. Of, en zo ja, in welke mate die regelgeving het waterschap of gelieerde organisaties raakt, is op dit moment nog niet duidelijk. Van 14 april 2014 tot en met 12 mei 2014 loopt de consultatieronde van het concept-wetsvoorstel. Op dit moment wordt dit voorstel nader beoordeeld en bezien welke reactie op dit conceptwetsvoorstel zal worden uitgebracht.
40
3. Programmaplannen De programmaplannen geven een gedetailleerd overzicht van de doelstellingen die het waterschap de komende jaren wil bereiken, de activiteiten die daarvoor worden ingezet en de financiële middelen die hiervoor beschikbaar zijn. Nieuwe ontwikkelingen maken in sommige gevallen bijstelling van de doelen of de activiteiten noodzakelijk. In tegenstelling tot eerdere Kadernota’s worden in de onderstaande programmaplannen niet de lasten per programmaplan vergeleken met de lasten per programmaplan uit de Kadernota 2014-2024. De reden daarvoor is dat in de Kadernota 2014-2024 in een laat stadium financiële beslissingen zijn genomen, die alleen op taakniveau zijn verwerkt en niet per programmaplan. Op pagina 23 van de Kadernota 2014-2024 is toegelicht dat deze bezuinigingen alleen op de totale nettolasten en in de tariefscenario’s zijn verwerkt. Het betreft de correctie van kapitaallasten als gevolg van de gewijzigde systematiek en de taakstellende bezuinigingen op overheadkosten. In de onderstaande programmaplannen worden zodoende alleen de lasten weergegeven die horen bij deze Kadernota. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de totale nettolastenontwikkeling en de doorvertaling naar de tarieven. Daar wordt ook de vergelijking gemaakt met de nettolastenontwikkeling en de tarieven uit de Kadernota 2014-2024.
Programmaplan 1000: Planvorming Wat is de doelstelling van dit programma? Het programma Planvorming voorziet in eenduidige beleidskaders en -strategieën, waarbinnen de overige programma’s hun taken tot stand kunnen brengen. Het werkveld is breed en omvat alle thema’s waaraan het waterschap als regionale waterautoriteit werkt. Tot de activiteiten van het programma behoren het opstellen van het Waterbeheerplan (2016 – 2021) en van beleidslijnen voor beheer en vergunningverlening. Ook valt hieronder het oplossen van strategische vraagstukken op het gebied van waterbeheer (in overleg met andere partijen) en waarborgen dat het waterschap de Europese richtlijnen, landelijke wetten en afspraken naleeft. Dit programma omvat eveneens calamiteitenzorg en relatiemanagement gericht op de positionering van het waterschap als samenwerkingspartner. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De financiële crisis heeft geleid tot de ontwikkeling van ‘de participatiemaatschappij’. De samenwerking is niet langer beperkt tot de regionale overheden en grote stakeholders; steeds meer lokale initiatieven van collectieve verbanden komen van de grond. De samenwerking wordt alleen maar intensiever. Het aantal gezamenlijke plannen waarin partners gelijkwaardig participeren zal toenemen. Zowel in gebiedsprocessen als in de waterketen. Het waterschap wordt daarmee een waterautoriteit die niet dicteert, maar die faciliteert, met het oog op het overstijgend maatschappelijk belang. De kosten voor planvorming zullen daardoor toenemen en minder goed voorspelbaar zijn. Daar staat tegenover dat participatie kostenvoordelen kan opleveren, met name in de uitvoering of in het beheer en onderhoud. Ontwikkelingen die in de komende tijd zijn voorzien, betreffen: • De uitwerking van de nationale Deltabeslissingen die in september 2014 worden vastgelegd. • De toetsingsmethode voor de kwaliteit/veiligheid van primaire keringen maakt een enorme ontwikkeling door. Bij de derde toetsing is al breder gekeken dan alleen naar de hoogte van een kering. Het toetsinstrumentarium voor de vierde toetsing wordt in 2017 vastgesteld en mogelijk weer scherper. • De verkiezingen van de waterschappen en provincies in 2015 leiden tot nieuwe Bestuursprogramma’s. • Het uitnodigingsbeleid van de provincie: de provincie wil de uitvoeringskracht van de regio bottom-up versterken. Hiertoe neemt de provincie een minder sturende houding aan. Een eerste voorbeeld hiervan is het nieuwe natuurbeleid: Brabant Uitnodigend Groen (BrUG), wat de basis vormde voor de oprichting van het groenfonds. Deze lijn, waarbij de provincie wacht op initiatieven uit de streek, zal in het nieuwe provinciale waterplan worden doorgezet. 41
• De nieuwe Omgevingswet, waar de Waterwet in op moet gaan. Hiermee samenhangend moeten nationaal ook zeer veel algemene regels en beleidsregels worden samengevoegd. • De anticipatie op klimaatverandering (zowel aanpassen op als het voorkomen van klimaatverandering). Het waterschap zoekt steeds meer verbinding met de maatschappelijke context, zoals de leefbare inrichting van stad en land en duurzame energie- en grondstoffenwinning. • Het uitwerken van aanbevelingen uit het rapport van de OESO over het waterbeheer in Nederland (waaronder het kostenveroorzakersbeginsel bij aanpak van verontreinigingen). • Het uitwerken van het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid, waarbij het waterbeheer kan meeliften op de vergroening van het landbouwbeleid. • Gebiedsspecifieke ontwikkelingen zoals Waterpoort, Landschap van Allure, het Volkerak-Zoommeer, Binnenschelde en het Markiezaat, het Markdal en de versterking van de regionale keringen langs de Mark en Vliet. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Het actuele Waterbeheerplan is in 2013 geëvalueerd. Hierbij is gebruik gemaakt van een watersysteemrapportage die in 2013 is uitgevoerd. • Het waterschap heeft het grondwaterbeheer overgenomen van de provincie. In 2013 heeft het waterschap de regels voor grondwateronttrekking gemoderniseerd (met uitzondering van beregening). In 2014 wordt het beregeningsbeleid vernieuwd. • De nieuwe keur is in 2009 vastgesteld; daarin is deregulering doorgevoerd. Er zijn grote stappen gezet in de nieuwe Brabantbrede keur en grondwaterbeleid. • Alle vastgestelde peilbesluiten zijn actueel. Het streven is om dit percentage vast te houden door peilbesluiten regelmatig te actualiseren. • Leggers van primaire keringen, regionale keringen, oppervlaktewateren en bergingen zijn vastgesteld en beheerregisters zijn geactualiseerd. • Normen en kaders voor primaire en regionale keringen zijn gereed en de toetsingen zijn uitgevoerd. Primaire keringen die verbeterd moeten worden, zijn aangemeld bij het nHWBP. Voor de regionale keringen is het plan van aanpak vastgesteld. • De samenwerking in de afvalwaterketen is verder vormgegeven via de opgerichte werkeenheden. • Waterschap, gemeenten, provincie en overige partners hebben een blauw-groene visie op de lange termijn voor West-Brabant vastgesteld. Als uitwerking hiervan heeft het algemeen bestuur in 2012 de Krekenvisie vastgesteld. • Voor recreatie en vastgoed is beleid ontwikkeld en vastgesteld. • Met 19 van de 21 gemeenten in ons werkgebied zijn afvalwaterakkoorden vastgesteld. Met de twee resterende gemeenten wordt naar verwachting voor het einde van 2014 een afvalwaterakkoord ondertekend. • Er is een organisatiebreed innovatiebeleid vastgesteld: “vernieuwing als vanzelfsprekend”. • Het maatschappelijk verantwoord ondernemen is opgezet in ontwikkelrichtingen naar 2020. Voor dat doel worden onder andere inspiratiebijeenkomsten met externen georganiseerd. • De voortgang van inrichtingsmaatregelen is in kaart gebracht. • De positie van de calamiteitenorganisatie van het waterschap binnen de Veiligheidsregio is geborgd in het Regionaal Crisisplan. • Er is in de afgelopen tijd veel geïnvesteerd in het relatiemanagement met gemeenten, provincie en grote stakeholders. Nu de samenwerking met andere partners meer vorm gaat krijgen, zal ook het relatiemanagement daarop ingevuld moeten gaan worden. • De regionale toetsing op wateroverlast is begin 2014 afgerond. Resultaten bieden inzicht in de kans op wateroverlast en de te nemen maatregelen.
42
Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? In het algemeen heeft het waterschap als doel om te voldoen aan de wettelijke invulling van de kerntaken en nationale en internationale verplichtingen die hieraan gekoppeld zijn. Weten wat er in de externe omgeving speelt en daarop adequaat anticiperen is hierbij cruciaal. Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Samenwerking met
Samen met de provincie, Brabantse waterschappen en mogelijk ook andere
overheid, ondernemers,
stakeholders een derde bestuursovereenkomst voor de periode 2016-2021
onderwijsinstellingen en
afsluiten.
watergebruikers verder
Het gebiedsgericht water- en afvalwaterketenbeheer met stakeholders wordt
intensiveren om zo kosten te
uitgewerkt vanuit de kaders van het nieuwe Waterbeheerplan en de Ruimtelijke
besparen, de kwetsbaarheid van
Visie West-Brabant 2030. Dit krijgt invulling via:
de organisatie te verminderen en
• bestaande overlegplatforms, zoals de gebieden met energie (Landstad
de kwaliteit te verhogen.
Baronie, Biesboschstreek, Hart van Brabant, Brabantse Wal en Waterpoort ) en de werkeenheden in de afvalwaterketen; • de ontwikkeling van de stakeholderdialoog naar een waterprogramma voor West-Brabant; • de participatie in nieuwe samenwerkingsverbanden. Competentieontwikkeling gericht op relatiemanagement voor processen waarin zelfzorg en participatie (ontwikkeling omgevingssensitiviteit) centraal staan.
Regionale implementatie van de
In het Ontwerp Waterbeheerplan 2016-2021 wordt de regionale uitwerking van
nationale Deltaprogramma’s
de nationale Deltaprogramma’s geprogrammeerd.
Toetsing primaire keringen
In 2017 wordt het nieuwe landelijke toetsingsinstrumentarium opgeleverd, waarmee in 2018 de vierde toetsing primaire keringen uitgevoerd kan worden.
Klimaatactieve stad
Het landelijke programma voor de klimaatactieve stad vraagt de waterschappen om een stresstest voor de toekomst uit te voeren voor de stedelijke gebieden in 2050.
Voorzieningenniveau zoetwater-
In het nieuwe Waterbeheerplan 2016-2021 wordt meer inzicht gegeven in het
voorziening In beeld brengen
huidige voorzieningenniveau, bijvoorbeeld met een kaart van inlaatcapaciteiten in de poldersystemen. In de planperiode van het Waterbeheerplan zal in overleg met gebruikers het gewenste voorzieningenniveau worden uitgewerkt. Daarbij worden ook afspraken gemaakt wie wat gaat doen.
Inspelen op besluit over mogelijke
Afhankelijk van het voorziene besluit in 2014 over de mogelijke verzilting van
verzilting van de Delta (Volkerak-
het Volkerak-Zoommeer wordt de strategie voor de zoetwatervoorziening, de
Zoommeer)
ontwikkelingen in Waterpoort en langs de Brabantse Wal (Markiezaat en Binnenschelde) verder geconcretiseerd.
Gewaardeerde betrokkenheid bij
Op een proactieve manier invulling geven aan de watertoets, zoals aangegeven
nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de landelijke evaluatie. Dat doen we door: (watertoets)
• de watertoets ook meer als instrument te gebruiken voor het maken van strategische keuzes; • aan de voorkant meer te sturen op locatiekeuzes en meer aandacht te besteden aan duurzame ontwikkeling; • waar nodig, een duidelijk beeld te maken van de ontwikkel- en beheerkosten van het watersysteem en van de financiering daarvan. Met de resultaten uit de toetsing regionale wateroverlast kan het waterschap een meer concrete invulling geven aan ruimtelijke kansen en bedreigingen om zo de risico’s op wateroverlast in de toekomst beperkt te houden.
43
Grensoverschrijdend waterbeheer
Samenwerking met Vlaamse partners gericht op gezamenlijke monitoring en
gericht op stroomgebieden
gezamenlijke deelstroomgebiedsplannen.
Operationeel beleid compleet en
Operationeel beleid op basis van nieuw beleid en regelgeving bijstellen (zoals
actueel houden
de nieuwe Omgevingswet) en calamiteitenplannen regelmatig actualiseren. Leggers voor keringen, oppervlaktewater, vaarwegen en waterbergingsgebieden binnen deze bestuursperiode actueel houden
Kennisontwikkeling, evalueren en
Beleid bijstellen op basis van prestatie- en effectmonitoring. Hiertoe worden
beleid waar nodig bijstellen.
resultaten van metingen in het watersysteem eens per drie jaar gerapporteerd. Een beperkte set aan toestandindicatoren zal aan de jaarlijkse P&C-cyclus worden gekoppeld. Onderzoeksproject ter onderbouwing van de realistisch te verwachten doelen in 2027. Hiertoe wordt gestart met twee watersysteemanalyses: één voor een vrijafwaterend gebied en één voor een peilbeheerst gebied. Planproces Waterbeheerplan 2016-2021 evalueren. Op basis van de evaluatie van het meetnet beoordelen wat er nodig is om te komen tot langjarige complete meetreeksen binnen het meetnet waterkwantiteit en tot voldoende meetpunten op de juiste locaties voor de uitvoering van hydrologische analyses (bijvoorbeeld waterbalansen en modelstudies).
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? De kosten voor planvorming nemen toe vanwege de intensivering van de samenwerking met partners in het beheergebied (participatiemaatschappij) en in de afvalwaterketen. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
5.327
5.250
5.195
5.124
5.271
5.233
5.242
5.245
5.382
5.429
5.540
Programmaplan 2000: Keringen Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is de kerntaak van het waterschap ‘Veilige dijken, bescherming tegen overstromingen’ te waarborgen door de primaire, regionale en overige keringen op orde te brengen en te houden. Een onderdeel hiervan is het voldoen aan de landelijke normen voor primaire keringen en aan de provinciale normen voor regionale keringen. Dit vereist de volgende activiteiten: het aanleggen, inspecteren, toetsen, verbeteren, onderhouden, beheren, handhaven en bewaken van de keringen, inclusief de bijbehorende kunstwerken. In het geval van primaire keringen is ook verwerving gewenst. Het is geen vereiste, maar het kan de beheersituatie verbeteren. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De klimaatverandering zal tot veel veranderingen leiden op het gebied van veiligheid. In het kader van het Deltaprogramma zal worden overgegaan op een ander stelsel voor veiligheidsnormen voor primaire keringen: van overschrijdingskans naar overstromingsrisico. Daarnaast is besloten tot berging van rivierwater in het Volkerak-Zoommeer bij zeer hoge rivierafvoeren. Deze maatregel gaat per 1 januari 2016 in. Dit maakt aanpassingen aan primaire en regionale keringen en kunstwerken noodzakelijk. In aanvulling daarop wordt in het kader van de Deltabeslissingen nagedacht over waterberging op de Grevelingen.
44
De provincie heeft eind 2009 de normen voor regionale keringen langs de Mark en de Vliet vastgesteld. In 2015 zouden deze keringen op orde moeten zijn. In overleg met de provincie is deze datum omgezet in een streefdatum. In 2013 is de toetsing van de regionale keringen afgerond, waarbij getoetst is op zowel de nieuwe norm als de te verwachten waterstanden bij waterberging op het Volkerak-Zoommeer. Op grond daarvan is een uitvoeringsprogramma opgesteld. Waterschap en provincie zijn hierover in gesprek. De uitvoering start in 2015. In 2013 is ook de Verlengde Derde Toetsing uitgevoerd voor de primaire keringen die in 2011 bij de Derde Toetsing het veiligheidsoordeel ‘geen oordeel’ kregen. Naar aanleiding daarvan zijn aangemeld bij het nHWBP: • Drie kunstwerken (gemalen Tonnekreek en Moerdijk en schutsluis Waalwijk); • Het dijktraject Dombosch Raamsdonksveer (toe te voegen aan het bestaande nHWBP-project “14a Geertruidenberg en Amertak” uit de eerste programmering van het nHWBP). In het kader van doelmatig waterbeheer lopen gesprekken met Rijkswaterstaat om keringen van het Rijk over te nemen. Het betreft de regionale keringen langs het Markkkanaal en de kering langs de westzijde van het Drongelens kanaal. De kering langs het Drongelens kanaal heeft een dubbelfunctie: primaire én regionale kering. De kosten van het programma nemen toe door de aangescherpte normen voor de regionale keringen en door de resultaten van de Verlengde Derde Toetsing van de primaire keringen. De kosten voor de waterveiligheidsopgave als gevolg van de waterberging op het Volkerak-Zoommeer komen voor rekening van het Rijk. Vanaf 2018 zal duidelijk worden tot welke aanvullende waterveiligheidsopgave de nieuwe normering van het Deltaprogramma leidt. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Het op orde brengen en solide beheren van waterkeringen is opgenomen in het Bestuursprogramma. • In 2009 was 0% van de primaire keringen getoetst. Inmiddels is dat 100% doordat de derde toetsingsronde èn de Verlengde derde toetsingsronde van de primaire keringen zijn afgerond. Inmiddels is ook de eerste programmering van het nHWBP vastgesteld, waarin de verbeterprojecten van waterschap Brabantse Delta zijn opgenomen. Voor het project Geertruidenberg en Amertak start de voorbereiding in 2014 op grond van voorfinanciering. • In 2009 was 0% van de regionale keringen getoetst. Inmiddels is 100% van de regionale keringen getoetst en is in 2013 de rapportage verschenen. • De leggers van de dijkkringen (primaire keringen) zijn op orde gebracht. • De leggers van de regionale keringen zijn op orde gebracht. • De steenbestortingen van de primaire keringen zijn verbeterd en er is een proef gestart om het grasmatbeheer te verbeteren. • Een uitvoeringsprogramma voor de realisatie van de waterberging Volkerak-Zoommeer is opgesteld. De raamovereenkomst met het Rijk is ondertekend. • Het voornemen is om het beheer van de primaire kering langs het Drongelens kanaal en de regionale keringen langs het Markkanaal over te nemen van Rijkswaterstaat. Hierdoor wordt eenduidig en transparant beheer mogelijk.
45
Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? De doelstellingen richten zich op de instandhouding van het stelsel aan primaire, regionale en overige keringen ten einde de veiligheid te garanderen en te voldoen aan landelijke en provinciale normeringen. Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Realisatie van waterberging op
Hiervoor is een aantal IP-projecten in voorbereiding (IP 266, 800144 en 8462).
het Volkerak-Zoommeer (Ruimte
In 2014 wordt een risicoanalyse uitgevoerd om de risico’s en oplossings-
voor de Rivier) met behoud van
richtingen van waterberging in beeld te brengen zonder dat de noodzakelijke
veiligheid langs primaire en
compenserende maatregelen geheel zijn uitgevoerd (periode 2016-2020).
regionale keringen. Uitvoering Ruimte voor
Als onderdeel van het programma Ruimte voor de Rivier voert het waterschap de
Rivierprojecten.
dijkverbetering Keizersveer-Schipdiep uit en rondt het project Overdiepse Polder af: IP 8422, resp. 203 (en 206, 207, 208).
Verbetering van primaire keringen.
Aanpassingen aan primaire keringen (op grond van de derde toetsingsronde)
In 2012 voldeed 90% van de
voorbereiden en aanmelden bij het nHWBP. Het gaat om de projecten
primaire keringen aan de norm.
Geertruidenberg en Amertak (IP 800209), op basis van voorfinanciering. Daarnaast zijn de Damwand Buitenpand Wilhelminakanaal (dijkring 35) en de gemalen Moerdijk, Tonnekreek en de schutsluis Waalwijk opgenomen in de programmering van het nHWBP.
Afronding van de wettelijk
De toetsing is afgerond. Op grond hiervan worden verbeteringen aan deze
verplichte toetsing van regionale
keringen voorbereid. De opgave is groot. Het waterschap gaat in de periode
keringen langs regionale rivieren
2014-2024 138 kilometer regionale kering verbeteren. De planning van de
in 2013, verbeterplannen
uitvoering is thans onderwerp van gesprek tussen waterschap en Provincie.
opstellen om de regionale keringen op orde te brengen en de verbeteringswerken uit te voeren. Mogelijke overname van het
Op termijn invoegen van Rijkswaterstaatobjecten in de beheer- en
beheer van de regionale keringen
onderhoudsprogrammering voor keringen. Voorbereiden van de toetsingen van
langs het Markkanaal en van
deze keringen om helder te krijgen welke verbeteringen noodzakelijk zijn.
de kering aan de westzijde van het Drongelens kanaal (primair en regionaal) in het kader van doelmatig waterbeheer. Het beheerplan actualiseren
Er wordt geen dynamisch deel meer opgesteld. In plaats daarvan wordt met
(dynamisch deel).
ingang van 2014 een Jaarprogramma Waterkeringen opgesteld.
Het juridisch kader op orde
De gegevens over waterkeringen (opbouw, dimensionering, beplanting,
houden: de legger en het
beheer, gebruik, etc.) op orde brengen en onderzoek uitvoeren om kennis- en
beheerregister actualiseren.
gegevenslacunes op te vullen. Gegevens in het beheerregister actualiseren.
Verdere implementatie van
De komende twee jaar wordt gewerkt aan de verdere implementatie van
assetmanagement.
assetmanagement bij het waterschap. Voor keringen krijgt dit in 2014 veel aandacht. Assetmanagement kan kosten besparen door deze integraal te beschouwen (Life Time Cycle: totale kosten van aanleg én beheer en onderhoud). Het is daarom logisch deze benadering in te voeren vóór de start van alle verbeterprojecten.
Planmatig aanbesteden van
Onderhoudswerkzaamheden aan keringen aanbesteden en uitvoeren. Indien
onderhoud.
noodzakelijk een verbeterplan opstellen.
Regionale samenwerking met
Brabantbrede samenwerking met de Brabantse waterschappen (Winnend
keringbeheerders.
Samenwerken) en de samenwerking met Rijkswaterstaat intensiveren. Zo willen we het kennisniveau van keringen verbeteren, de kwetsbaarheid van de organisatie verlagen en een betere afstemming bij uitvoering van projecten realiseren. De samenwerking wordt wellicht verbreed met waterschap Scheldestromen.
46
Informatiebeheer op orde.
Hiervoor wordt een Plan van Aanpak opgesteld dat voorjaar 2014 zal worden vastgesteld.
Communicatieplan Waterkeringen.
In 2014 wordt dit plan opgesteld ten behoeve van de verbeterprojecten die de komende jaren worden uitgevoerd.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? • De toetsing van de regionale keringen heeft geleid tot een groot aantal verbeteringsprojecten. De werkzaamheden aan de regionale keringen starten vanaf 2015 en lopen door tot 2024. De totale kosten voor het waterschap zijn geraamd op € 85 miljoen. In hoofdstuk 4 is toegelicht hoe deze kosten zijn verwerkt in de Kadernota. Bij de uitvoering hebben de regionale keringen langs het Mark-Vlietsysteem prioriteit in verband met de waterberging Volkerak-Zoommeer. • De verbetering van de primaire keringen is opgenomen in het nHWBP. In 2013 zijn op grond van de Verlengde Derde Toetsingsronde hier nog projecten aan toegevoegd. De voorbereiding van het project Geertruidenberg en Amertak is gestart op basis van voorfinanciering. De andere projecten zullen waarschijnlijk starten na 2020. • Verbetering van de toestand van regionale keringen daar waar deze technisch zijn goedgekeurd, maar waar vanuit het beheer groot onderhoud gewenst is (o.a. verbetering van de grasmat, het verwijderen van opgaande begroeiing). Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
5.618
7.369
9.565
11.982
14.905
17.054
17.900
18.328
18.684
18.582
19.100
Programmaplan 3000: Inrichting en onderhoud watersystemen Wat is de doelstelling van dit programma? Dit programma is gericht op de kerntaken ‘droge voeten’, ‘voldoende water’ en ‘goede waterkwaliteit’. Het doel is een robuust en klimaatbestendig watersysteem te ontwikkelen. Hieronder vallen de ontwikkeling van de verkeerstoren voor een adaptief waterbeheer en de inrichting en instandhouding van de natte infrastructuur. Dat is inclusief bodems, taluds, oevers en kunstwerken, zodat aan- en afvoer van water altijd past bij het doorstroomprofiel en het bergingsvermogen van waterlopen. Daarbij moet een balans bestaan tussen landbouw, natuur en andere functies die de waterlopen vervullen. Waar nodig vinden aanpassingen aan de infrastructuur plaats door nieuwbouw of onderhoud, op basis van monitoringgegevens en inspecties. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? Toen het dagelijks bestuur in 2013 het innovatiebeleid ‘vernieuwing als vanzelfsprekend’ vaststelde, is geconcludeerd dat we op veel gebieden anders moeten gaan werken om aan te sluiten op de diverse maatschappelijke ontwikkelingen. Dit ‘anders werken’ speelt op veel vlakken van het waterbeheer. Voorbeelden hiervan zijn: • Anders onderhouden: hoe halen we meer waarde uit het slootmaaisel? • Anders inrichten: met minder overheidsgeld moet er meer worden ingericht. Zelfzorg en participatie moeten hier oplossing bieden. In 2014 en 2015 wordt het uitnodigingsbeleid van de provincie daarom verder uitgewerkt. • Anders meten: we zetten in op innovaties zoals DNA-sampling. Daarnaast is de verstrekking van meetgegevens voor de bedrijfsvoering van agrariërs ook steeds meer van belang. • Anders beheren: flexibel peilbeheer krijgt verder vorm. Er wordt gestreefd naar een effectieve inzet van de beschikbare bergingsgebieden, ook bij iets minder extreme omstandigheden. 47
• Anders omgaan met burgers: vanaf 2015 vormen gemeenten het aanspreekpunt voor burgers die vragen voor de overheid hebben en niet weten bij welke instelling ze terecht kunnen. Vragen komen dan via gemeenten bij het contactcentrum van het waterschap terecht. In 2014 worden de beheerplannen voor de Natura2000 gebieden en voor de Programmatische Aanpak Stikstof vastgesteld. Maatregelen die hieruit voortkomen vallen samen met de maatregelen voor verdrogingsbestrijding en waterkwaliteitsverbetering. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Met de vaststelling van het Waterbeheerplan in 2009 is tevens de GGOR vastgesteld. • Het watersysteem en grondgebruik zijn in peilgestuurde gebieden op elkaar afgestemd via peilbesluiten. • De leggers van waterbergingsgebieden en oppervlaktewateren zijn in 2011 vastgesteld en beheerregisters worden continu geactualiseerd. • Diverse projecten voor de instandhouding van het watersysteem zijn afgelopen jaren gerealiseerd, waaronder het elimineren van knelpunten die wateroverlast veroorzaken in stedelijk en landelijk gebied en verbeteringen aan stuwen en gemalen. • Diverse projecten voor waterberging, natte natuurparels, ecologische verbindingszones en de KRW zijn afgerond. • Het baggerprogramma is vanaf 2010 geïntensiveerd om achterstallig baggerwerk in te halen. Een meerjarenraming op basis van een risicobenadering is gereed. Het waterschap stemt de uitvoering van dit programma met gemeenten af. • Een innovatieve online sensormethode voor het meten van blauwalgen en zoutindringing is geïmplementeerd. • De calamiteitenzorg is geëvalueerd en op een aantal punten verbeterd. • In 2011 is het klantcontactcentrum van start gegaan, waardoor de afhandeling van klachten en meldingen is verbeterd door snellere afhandeling en duidelijkere terugkoppeling van klachten en meldingen. In 2013 is de eerste versie van de verkeerstoren operationeel gegaan, waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande middelen. • In 2013 is een succesvolle proef uitgevoerd om maaisel in de kleine kringloop weer bij lokale ondernemers af te zetten, zodat het als compost kan worden ingezet voor bodemverbetering, met tevens een kostenbesparing voor het waterschap (50% kostenreductie door beperking van transport en stortkosten). Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? De doelstellingen richten zich op de verdere ontwikkeling en beheer van een robuust watersysteem dat in staat is snel te anticiperen op ontwikkelingen. Innovatie, samenwerking en participatie zijn daarbij belangrijke sleutelbegrippen. Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Een duurzaam robuust
Enerzijds door een gedifferentieerde aanpak van beheer en onderhoud.
watersysteem tot stand brengen.
Anderzijds door de uitvoering van inrichtingsprojecten ten behoeve van waterkwaliteit, het vasthouden en bergen van water, en het optimaliseren van afvoer- en aanvoercapaciteit. Het waterschap kiest hierbij waar mogelijk voor oplossingen die zoveel mogelijk aansluiten bij en gebruikmaken van natuurlijke omstandigheden. Indien dit niet kan vanwege veiligheidsredenen of kostentechnische redenen, neemt het waterschap technische maatregelen. Bij vervanging van beschoeiing zet het waterschap bijvoorbeeld zoveel mogelijk in op omzetting naar flauwe oevers. Dit bespaart kosten en geeft ruimte voor extra waterberging.
48
Verbetering waterkwaliteit (chemie Maatregelen voor verbetering van de waterkwaliteit worden in overleg met en ecologie)
stakeholders ingevuld en deels uitgevoerd door derden en deels door het waterschap. Uit de watersysteemrapportage is daarbij de volgende focus geformuleerd: • Voor stagnante wateren: reductie-emissies van fosfaat samen met meer dynamiek in peilbeheer en eventueel meer doorstroming; • In vrijafwaterende systemen meer variatie in stroomsnelheden door bijvoorbeeld meer dood hout in de beek (bouwen met de natuur); • Uitvoeren beek- en kreekherstelprojecten; • Kritisch meten van effecten van uitgevoerde maatregelen; • Focus op zichtbare waterkwaliteitsproblemen zoals blauwalgen; • Specifieke aandacht voor nieuwe milieuvreemde stoffen (geneesmiddelen, hormoonverstorende stoffen, e.d.).
Beperkte risico’s op wateroverlast
De resultaten van de Toetsing Regionale Wateroverlast worden uitgewerkt in een geactualiseerd maatregelpakket. Daarbij is aandacht voor het Watertoetsproces, het effect van onderhoud- en inrichtingsmaatregelen voor het vasthouden, bergen en afvoeren en voor het aanwijzen van gebieden die kunnen overlopen. Ten behoeve van een gematigde tariefontwikkeling streeft het waterschap naar de realisatie van de doelen van het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW), uiterlijk in 2017. Ook daarna wordt er blijvend gewerkt aan de beperking van risico’s op wateroverlast. Daarbij is continue afstemming met de Unie van Waterschapen, de provincie en aangrenzende waterschappen voor een eenduidige aanpak.
Flexibel beheren
Verdere ontwikkeling van de verkeerstoren. Die ontwikkeling is in eerste
(innovatiespeerpunt)
instantie gericht op waterkwantiteit (droge voeten en voldoende water) en deels op waterkwaliteit ( blauwalgen en zoutindringing). De tweede ontwikkelingsfase van de verkeerstoren richt zich op waterkwaliteit in bredere zin. Effectmonitoring wordt daarbij ingezet voor het beheer van het watersysteem. De Brabantse waterschappen ontwikkelen samen de verkeerstoren verder en bouwen deze uit (inclusief de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend systeem voor het beheer van het hoofdsysteem). De hydrologische gereedschapskist vormt een belangrijke basis voor de verkeerstoren. Het modelinstrument voor oppervlaktewater wordt verder doorontwikkeld. Daarnaast wordt gewerkt aan ontwikkeling van de gereedschapskist voor grondwater, samen met de Brabantse waterschappen. Waar nodig wordt gewerkt aan het uniformeren en automatiseren van gemalen en stuwen. Bovendien wordt via een aantal proefprojecten verder invulling gegeven aan flexibel peilbeheer.
Laagst maatschappelijke kosten
In de werkeenheden van de afvalwaterketen werkt het waterschap samen met
voor beheer en onderhoud
gemeenten aan het benutten van kansen om de kosten te verlagen voor het beheer en onderhoud van waterlopen.
Verwaarding van reststoffen door
Lopende proeven voor anders omgaan met maaisel worden verder opgeschaald.
hergebruik van maaisel
Naast de kleine kringloop is daarbij ook aandacht voor andere toepassingen
(innovatiespeerpunt)
voor verwaarding van groene reststoffen of nutriënten. Het waterschap werkt samen met o.a. de Brabantse waterschappen, gemeenten, terreinbeheerders en ZLTO en kennisinstellingen als TNO.
49
Stimulering van participatie
Gestart wordt met het laten onderhouden van ecologische verbindingszones
en zelfzorg van burgers en
door derden, conform het vastgestelde beleid. Daarnaast wordt naar diverse
bedrijfsleven bij het waterbeheer
nieuwe mogelijkheden gezocht door actief in gesprek te gaan met stakeholders. Vanuit de stakeholderdialoog voor het Waterbeheerplan wordt toegewerkt naar een gezamenlijk uitvoeringsprogramma voor water in West-Brabant.
Transparantie in gegevens en
De monitoringsgegevens van het waterschap via de website beschikbaar
serviceniveau van het waterschap
stellen voor burgers en bedrijven. Aan de ontsluiting van kwantiteitsgegevens wordt gewerkt. Via het HydroNet-Portal wordt in 2015 75% van de kwantiteitsgegevens beschikbaar gesteld en in 2016 90%.
Eén aanspreekpunt voor de burger
Het loket is daar waar de burger begint. Dat kan rechtstreeks bij het waterschap zijn, maar ook bij een gemeente. Het klantcontactcentrum treedt vanaf 2015 tevens op als backoffice voor gemeenten bij vragen en meldingen en handelt zo nodig proactief op basis van analyse van de meldingen.
Verdere implementatie van
De komende twee jaar wordt gewerkt aan de verdere implementatie van
assetmanagement
assetmanagement binnen het waterschap. Assetmanagement kan kosten besparen door deze integraal te beschouwen (Life Time Cycle: totale kosten van aanleg, beheer en onderhoud).
Deregulering en borging
Met de uniformering van de keur en beleidsregels in 2014/2015 wordt een
verantwoordelijkheden voor
flinke stap gezet in de deregulering. Aanvullend hierop wordt gewerkt aan
onderhoud
het actualiseren van de indeling van de categorie A, B en C waterlopen. Bij wijzigingen van categorie worden nieuwe afspraken gemaakt over het onderhoud en beheer.
Evalueren en bijsturen van
De voortgang van projecten monitoren en jaarlijks evalueren, zodat duidelijk
projecten
is of het waterschap de resultaatsverplichting voor de KRW en Tweede Bestuursovereenkomst nakomt.
Reductie energieverbruik
Bij vervanging van gemalen, kiezen voor energiezuinige pompen. Door de verkeerstoren en het Beslissing Ondersteunend Systeem (BOS) kan effectiever gestuurd worden op maatregelen en is ook een energiereductie te verwachten. Ook de automatisering van stuwen en gemalen draagt bij aan energiereductie doordat minder onderhouds- en bedieningsbewegingen nodig zijn.
Kostenverlagende innovaties in
De toepassing van DNA-sampling in plaats van ecologische veldinventarisaties
monitoring (innovatiespeerpunt)
lijkt een succesvolle techniek te zijn die op langere termijn voor kostenreductie in monitoring kan zorgen. Het waterschap werkt samen met bedrijven die deze technieken ontwikkelen. Daarnaast kan dit leiden tot een herziening van de wijze waarop ecologische doelen worden vastgelegd. Tot op Europees niveau gaat hierover discussie gevoerd worden.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Er zijn voor dit beleidsveld geen financiële bijstellingen voorzien. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
30.104
29.716
31.053
32.416
33.949
35.284
36.185
36.661
37.829
39.085
40.548
50
Programmaplan 4000: Bouw en exploitatie van zuiveringstechnische werken Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is het aangeboden afvalwater, afkomstig van burgers en bedrijven, duurzaam, efficiënt en effectief af te nemen uit de gemeentelijke riolering, te zuiveren en weer af te voeren naar oppervlaktewater. Hierbij komt slib vrij dat na verwerking wordt afgevoerd naar de Slibverbrandingsinstallatie Noord-Brabant (SNB) voor de eindverwerking. Tot dit programma behoort ook het beheer en onderhoud van installaties voor de zuivering van huishoudelijk afvalwater afkomstig van niet-gerioleerde panden, de zogenoemde individuele behandeling afvalwater (IBA’s). Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? Uit het Bestuursakkoord Water volgt een opgave om in de afvalwaterketen op nationaal niveau een doelmatigheidswinst te behalen die landelijk oploopt tot € 380 miljoen per jaar in 2020 (operatie Storm). Dat vraagt om een cultuuromslag. Deze omslag heeft gevolgen voor de omvang en het tempo van de investeringen in de afvalwaterketen en voor de wijze van samenwerken. In de studies ‘Optimalisatie Afvalwater Systeem’ (OAS-studies) hebben het waterschap en de gemeenten maatregelen uitgewerkt op basis van de normatief gedreven basisinspanning (BI-aanpak). Deze maatregelen zijn of worden heroverwogen om de doelmatigheid voor de ketenaanpak te toetsen. Dit gebeurt met behulp van een integrale heroverwegingssystematiek die onder meer gebaseerd is op meeten monitoringprojecten. Maatregelen die naar aanleiding van deze heroverweging niet gerealiseerd worden, leiden tot besparingen. Deze besparingen zijn opgenomen in de stormboekhouding (zie paragraaf 4.2). De Visiebrochure Afvalwaterketen tot 2030 (Routekaart) beschouwt afvalwater als bron van herbruikbare componenten. De Afvalwaterketenvisie van het waterschap sluit hierop aan met NEWater als leidend concept voor de toepassing ervan op de rwzi: hergebruik van nutriënten, energie en water. De Energiefabriek is de metafoor voor energieterugwinning. De Energiefabriek Nieuwveer bestaat uit een aantal projecten die allemaal energiebesparing tot doel hebben. De Grondstoffenfabriek staat voor de terugwinning van nutriënten. In eerste instantie betekent dat de terugwinning van fosfaat uit slib. Innovatie is een sleutelbegrip in deze ontwikkelingen, evenals samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen. Betaalbaarheid is de belangrijkste voorwaarde voor de realisatie van ambities ten aanzien van hergebruik. Het waterschap heeft in het Bestuursprogramma het doel vastgelegd om het energieverbruik jaarlijks met 2% te verminderen. Het Klimaatakkoord is ondertekend en door het waterschap vertaald in het Ontwikkelprogramma naar 2020 (MVO, klimaat en duurzaamheid). Hiermee is de opgave voor energiebesparing aanzienlijk vergroot en is een opgave toegevoegd: volledige terugwinning van fosfaat uit slib. In de huidige tijd hecht het waterschap waarde aan beheersing van de tariefstijging. Naast de benodigde investering bepaalt assetmanagement per project de te bereiken risicoreductie per geïnvesteerde euro. Dit kengetal leidt tot een rangorde in het investeringsprogramma (IP). Naarmate een hoger risiconiveau wordt geaccepteerd, kunnen projecten worden doorgeschoven naar een later jaar. Dit leidt tot minder tariefstijging. Welk risiconiveau acceptabel is, ligt vast in het bedrijfswaardenmodel. Dit model, at nog bestuurlijk moet worden vastgesteld, heeft dus een relatie met de tariefontwikkeling. De assetmanagementmethodiek wordt uitgerold. Er wordt samengewerkt in de keten met gemeenten, de Brabantse waterschappen, bedrijven en onderwijsinstellingen in de Biobased Delta, met Aquon, SNB, aannemers en andere partijen. De intensiteit en het aantal betrokken partijen bij deze samenwerking neemt toe. 51
Welke doelstellingen van het Bestuursprogramma zijn inmiddels gerealiseerd? • De kerntaak Zuiveren wordt volgens het afgesproken kosten- en kwaliteitsniveau uitgevoerd. • Het energieverbruik is gereduceerd doordat slibvergisting bij rwzi Nieuwveer het gehele jaar in bedrijf is geweest (in 2012 werd de installatie halverwege het jaar in bedrijf genomen zodat de afname over dat jaar minder groot was). Deze maatregel levert een belangrijke bijdrage aan de noodzakelijke energiebesparing en er zullen meer maatregelen volgen. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? De doelstellingen van dit programmaplan staan hieronder per thema weergegeven. Het hoofddoel (in lijn met het Bestuursprogramma) is de zuivering van de overeengekomen hoeveelheid afvalwater en het voldoen aan de eisen uit Waterwet- en Omgevingswetvergunningen. Uitsluitend in situaties waarin de waterkwaliteit het vereist, wordt verdergaand gezuiverd. Bijkomende doelen zijn: • duurzaamheid vergroten door het verbruik van energie en middelen te verlagen. • samen met gemeenten de ketendoelen uit het Bestuursakkoord realiseren. Dit doel valt onder programma 1000, planvorming) Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Afvalwater zuiveren
Plan van aanpak:
Uitvoering van de kerntaak
Ad 1) In de Afvalwaterakkoorden zijn afspraken gemaakt over de af te nemen
zuiveren volgens het afgesproken
hoeveelheden afvalwater. Deze hoeveelheden moeten verplicht worden
kwaliteitsniveau, door:
afgenomen.
1. de overeengekomen hoeveelheid afvalwater te verwerken; 2. de bestaande zuiveringscapaciteit maximaal te
Ad 2) Binnen de juridische mogelijkheden zorgen we ervoor dat industriële lozers van biologisch goed afbreekbaar afvalwater (weer) aansluiten, om zo de doelmatige werking van de rwzi’s te verbeteren.
benutten; 3. te voldoen aan de eisen
Ad 3) We zetten in op het behalen van de eisen die in elke vergunning per rwzi
uit de Waterwet- en Wet
worden gesteld. Gebiedsbreed moet 75% verwijderingsrendement worden
milieubeheer-vergunningen en
gehaald voor zowel stikstof als fosfaat.
deze op orde te houden; 4. de bedrijfsvoering te optimaliseren; 5. een veilige werkomgeving te creëren.
Ad 4) Verdere ontwikkeling van De Verkeerstoren met als motto “Lokaal inzicht, centraal overzicht”. Zo willen we een verbeterslag maken in de bedrijfsvoering van de primaire processen (zowel zuiveren als waterbeheer). Het basisidee is om betrokken disciplines en de ondersteunende informatievoorziening rondom beheer (en onderhoud) bij elkaar te brengen (fysiek of virtueel).
Uitgangspunt: gelijkblijvende effluenteisen. Op het moment
Ad 5) Het is van groot belang dat medewerkers te allen tijde veilig kunnen
dat effluenteisen aangescherpt
werken, ook in situaties waarin specifieke risico’s gelden, zoals explosiegevaar,
worden, bijvoorbeeld
werken in besloten ruimtes en tijdens ongewone werktijden. Hiertoe is een
voorkomend uit de KRW of het
actieprogramma ontwikkeld, samengesteld uit maatregelen om te voldoen
nieuwe Waterbeheerplan, is
aan de eisen uit relevante regelgeving, zoals ATEX, CE, BHV, NEN3140 en de
planaanpassing noodzakelijk.
Arbeidstijdenwet.
52
Instandhouden bestaande
Plan van aanpak:
installaties
Onderhoud of vervanging? Assetmanagement wordt ingezet om te bepalen
Betrouwbaarheid en beschik-
welke situatie leidt tot de laagste Total Cost of Ownerschip (TCO).
baarheid van de installaties in stand houden, door:
Ad 1) De trend is dat langer onderhoud wordt gepleegd, opdat projecten voor
1. onderhoud
vervanging kunnen worden uitgesteld. Kosten voor onderhoud zullen naar
2. projecten instandhouding
verwachting daardoor stijgen. Denk bijvoorbeeld aan een bijna veertig jaar oude persleiding die aan het eind van haar economische levensduur niet hoeft
Uitgangspunt: een jaarlijks
te worden vervangen, maar wel vaker geïnspecteerd moet worden en meer
beschikbaar investeringsbudget
onderhoud nodig heeft.
van € 20 miljoen in de komende jaren voor instandhouding en
Ad 2) De aanpak van projecten, zowel voor instandhouding als voor
capaciteitsaanpassing.
ontwikkeling (capaciteitsaanpassing en duurzaamheidsvergroting), ontwikkelt zich: • Verandering van veel kleine projecten naar grote (geclusterde) projecten; • Verschuiving naar nieuwe contractvormen: van traditioneel naar geïntegreerd aanbesteden, prestatiecontracten; • Verschuiving naar Integraal Projectmanagement (IPM): een team van projectmanagers met elk een eigen aandachtsgebied, in plaats van één kapitein op een schip.
Ontwikkelen
Plan van aanpak:
1. Zuiveringtechnische werken
Ad 1a) Door de stedelijke ontwikkeling wijzigen aantallen huishoudens in
aanpassen aan het wijzigend
woonwijken, waardoor ook het afvalwateraanbod wijzigt. De hydraulische
afvalwateraanbod bij:
capaciteit van de rioolgemalen en zuiveringen dient afgestemd te zijn op het
a. gemeenten
afvalwateraanbod vanuit de rioleringssystemen van de gemeenten. Binnen de
a. bedrijven
ketensamenwerking met gemeenten worden maatwerkoplossingen ontwikkeld,
2. Vergroten duurzaamheid zie Vergroten duurzaamheid.
gebaseerd op het maatschappelijk optimum. Dit kan resulteren in projecten om de capaciteit van een rwzi of transportsysteem te wijzigen.
Uitgangspunt: gelijkblijvende
Ad 1b) Bedrijfsafvalwaterlozingen zijn ook aan wijzigingen onderhevig. Bij
effluenteisen.
nieuwe lozingen geldt als uitgangspunt dat bedrijven verantwoordelijk zijn voor hun eigen afvalwaterzuivering. In sommige gevallen worden maatwerkafspraken gemaakt, omdat deze leiden tot meer maatschappelijk voordeel. Dit kan heel divers zijn. Een voorbeeld hiervan zijn anti-afhaakregelingen. Ad 2) Realisatie van de duurzaamheidsplannen, neergelegd in: • het Energie-efficiencyplan • het plan Energiefabriek Nieuwveer • de Toekomstvisie AWP-Bath. De resultaten van de Innovatieagenda Zuiveringsbeheer zijn sterk richtinggevend voor de investeringen.
53
Vergroten duurzaamheid
Plan van aanpak:
Duurzaamheid vergroten betekent een kleiner verbruik van:
Ad 1) Energie besparen door uitvoering:
1. energie
• Energie-efficiencyplan (totaalbesparing van 30% c.q. 140.000 GJ/j ten
2. grondstoffen
opzichte van 2005); • Plan Energiefabriek Nieuwveer: in tien jaar naar een energieneutrale of – producerende rwzi; • Het vereist onderzoek om na te gaan wat de mogelijkheden tot verdergaande energiebesparing en –productie zijn om de resterende opgave in te kunnen vullen (zie Innoveren). Ad 2) Terugwinning van grondstoffen uit afvalwater: • De SNB verwacht in 2015 te starten met de terugwinning van fosfaat uit de verbrandingsas van het zuiveringsslib. In 2016 zal alle fosfaat (100%) teruggewonnen worden. • Terugwinning van andere stoffen uit afvalwater of slib is onderwerp van innovatie (zie Innoveren).
Innoveren
Plan van aanpak:
Aanpassing aan een veranderende
Ad 1) Een voorbeeld is de ontwikkeling in de aanpak van projecten (zie
omgeving en aanvullende
Instandhouden bestaande installaties): meer samenwerken met meer partijen.
doelstellingen (duurzaamheid)
Samenwerken in de keten met gemeenten en drinkwaterbedrijf, met de
vereist aanpassingen in de
(Brabantse) waterschappen, bedrijven en onderwijsinstellingen, bijv.in de
vertrouwde werkwijze:
Biobased Delta, met Aquon, SNB, Stowa, aannemers en andere partijen. De
1. Sociale innovatie (vernieuwing
intensiteit en het aantal betrokken partijen bij deze samenwerkingen neemt toe.
van wijze waarop het werk is georganiseerd).
Ad 2) Het is een tactisch plan dat operationele plannen bevat voor
2. Technologische innovatie
technologieontwikkeling om te verduurzamen. Bijvoorbeeld: de haalbaarheid
(toepassing van nieuwe
van de Energiefabriek Nieuwveer hangt af van een aantal innovaties zoals
technologie): de
thermofiele gisting of Unas (koude anammox in de hoofdstroom).
Innovatieagenda
Andere onderwerpen:
Zuiveringsbeheer beoogt het
• productie van het bioplastic PHA (polyhydroxyalkanoaat) uit afvalwater
vinden van maatregelen die
• winning van lignine
naast energiebesparing ook
• productie van eendenkroos (Lemna)
kostenbesparing en sluiting van
• duurzame inzet van aluminiumhoudende afvalstromen voor de defosfatering
de kringloop bereiken.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Er is geen bijstelling noodzakelijk. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
51.992
51.886
53.554
56.557
57.684
59.205
61.100
62.899
63.621
63.262
64.344
54
Programmaplan 5000: Inrichting en onderhoud vaarwegen en havens Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is te zorgen voor veilig, vlot en betrouwbaar scheepvaartverkeer. Tot de werkzaamheden behoren onder meer het in stand houden van het scheepvaartprofiel door te baggeren, het op orde houden van nautische voorzieningen en de bediening van bruggen en sluizen. Naast het onderhouden van bruggen en sluizen, behoren ook vergunningverlening en handhaving tot de werkzaamheden. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De provincie heeft het nautisch- en vaarwegbeheer voor een aantal grotere wateren in West-Brabant gedelegeerd aan het waterschap. Ook Rijkswaterstaat en gemeenten kunnen verantwoordelijk zijn voor het vaarwegbeheer in West-Brabant. In het kader van doelmatig waterbeheer wordt het vaarweg- en nautisch beheer van het Markkanaal en het Oude Maasje door Rijkswaterstaat over gedragen aan de provincie. De provincie is zich hierover aan het beraden. Het Volkerak-Zoommeer wordt mogelijk zout. Een beslissing hierover wordt in 2014 verwacht in de Rijksstructuurvisie. Als deze ontwikkeling doorgaat, is permanent schutbedrijf nodig bij zowel Benedensas als Dintelsas. Een andere beslissing is al genomen: het Volkerak-Zoommeer wordt in de toekomst bij extreem hoogwater ingezet om tijdelijk water te bergen. Dit betekent dat de sluizen moeten worden aangepast. Hiervoor heeft al een inspectie plaatsgevonden. De kosten voor inspectie en aanpassing worden gedragen door het Rijk. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • De legger vaarwegen is op orde gebracht en het beheerregister is geactualiseerd. • Voor beheer en onderhoud zijn alle vergunningen van vaarwegobjecten vanaf 1900 tot heden geïnventariseerd en vastgelegd. • Het baggerprogramma wordt conform planning en monitoring uitgevoerd, op basis van een afweging tussen de baggerinspanning en de risico’s voor veiligheid en nautische functie. • Om de veiligheid te waarborgen zijn diverse werkzaamheden uitgevoerd op de sluiscomplexen. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? De doelstellingen richten zich op de instandhouding van het stelsel aan vaarwegen ten behoeve van het waterkwantiteitsbeheer en scheepvaartverkeer. Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Duurzame financiële kostenverdeling
Evaluatie financiële verdeelsleutel in 2015.
tussen provincie en waterschap Duidelijke, specifieke doelen en
Dit is een taak voor de provincie Noord-Brabant. Dit is inmiddels
kaders voor beheer en onderhoud
afgesproken.
laten bepalen. Duurzame financiële inzet van de
Visie opstellen (inclusief benodigde middelen) voor het beheer en onderhoud
provincie Noord-Brabant en het
van de vaarwegen op basis van:
waterschap.
• meerjarenprogramma cultuurtechnisch onderhoud (groenelementen) • meerjarenprogramma baggeren • meerjarenprogramma onderhoud kunstwerken • inspectieprogramma’s • assetmanagement
55
Omvorming van ad hoc onderhoud
Zie het vorige punt.
naar planmatig onderhoud Verdere verbetering basisgegevens
Inventarisatie en vastleggen van bestaande onderhoudscontracten,
beheer en onderhoud
verkeersbesluiten enzovoort. Waar nodig wordt deze informatie vastgelegd in de legger, beheerregister of andere systemen.
Bediening sluizen aanpassen als
Hoe we de bediening gaan realiseren is nog een open punt.
besloten wordt tot een zout VolkerakZoommeer. Als dit financieel haalbaar is, moet ook de centrale bediening worden gerealiseerd.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Op basis van de eerste inspecties van Benedensas en Dintelsas en de eerste resultaten van het meerjarenbaggerprogramma lijkt het erop dat er een onderhoudsachterstand is ontstaan. Het wegwerken van de achterstand en het vervolgens planmatig oppakken van beheer en onderhoud dient besproken te worden met de provincie Noord-Brabant. In 2014 worden de meerjarenprogramma’s opgesteld. In 2015 worden afspraken gemaakt over de (verdeling van) kosten waarbij ook de financiële verdeelsleutel wordt geëvalueerd. Er moet echter rekening worden gehouden met een verhoging van de uitgaven op dit beleidsveld, daar de achterstanden moeten worden weggewerkt. Dit wordt ingepast in de Kadernota 2016-2026. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2.330
2.139
2.182
2.232
2.143
2.262
2.363
2.440
2.530
2.596
2.727
Programmaplan 6001/6501: Vergunningverlening Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is het reguleren en stimuleren van aanpassingen in het waterstaatkundige systeem en/of de waterkwaliteit, op basis van de keur, de Waterwet, het reglement en het beleid van het waterschap. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? Het programma Vergunningverlening hangt voor watervergunningen samen met de Brabantbrede ontwikkelingen om tot één gezamenlijke keur te komen. Het grondwaterdeel wordt in 2014 bestuurlijk afgerond. De onderdelen waterkwantiteit en keringen worden in 2014-2015 op elkaar afgestemd. Hiervoor wordt ook de nieuwe landelijke modelkeur meegenomen. In april 2013 is de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant (OMWB, voorheen RUD) gestart. De advisering voor indirecte lozingen door het waterschap, al dan niet bindend, wordt gericht aan de OMWB in plaats van provincie en gemeenten. De invulling van dit adviesrecht is verder vormgegeven, waarbij een goede samenwerking met de OMWB en efficiency voorop staan. Op dit moment wordt de Omgevingswet ontwikkeld. Hierin worden onder andere de Waterwet en de Wet ruimtelijke ordening samengevoegd. Het wetsvoorstel is eind 2013 ingediend bij de Tweede Kamer. De parlementaire behandeling van het wetsvoorstel (door de Tweede Kamer en Eerste Kamer) zou in 2014 afgerond moeten zijn. Daarna volgt nog een invoeringswetgeving. De komende periode gaat de ontwikkeling verder, waarbij ook de waterschappen worden betrokken. Er zal dus nog een geruime tijd met de Waterwet gewerkt blijven worden. Hooguit wordt deze op ondergeschikte onderdelen aangepast. 56
Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Waterwet en Wabo zijn geïmplementeerd. • Het waterschap heeft de vergunningverlening voor het kwantitatieve grondwaterbeheer overgenomen van de provincie. • Met de vaststelling van de keur in december 2009 en de nieuwe beleidsregels is invulling gegeven aan de gewenste deregulering. • De integrale watervergunning is in 2010 geïmplementeerd. • Het waterschap publiceert bekendmakingen rondom vergunningverlening alleen nog via internet en niet meer via papieren media (heel soms komen andere bekendmakingen nog wel in de krant). Sterker nog: vanaf januari 2014 gaan alle overheden gebruikmaken van de Gemeenschappelijke Voorziening Officiële Publicaties (GVOP). Dit systeem maakt het mogelijk om alle officiële publicaties rechtsgeldig via het internet bekend te maken conform de eisen uit de Wet elektronische bekendmaking (WEB). Van alle waterschappen is Brabantse Delta hiermee per 1 maart 2013 als eerste van start gegaan. • OLO-Water (Omgevingsloket online) is geïmplementeerd. Hiermee is het mogelijk om digitaal een vergunning aan te vragen. • Vergunningen of weigeringen worden tijdig afgeven: het waterschap heeft in 2013 in 92% van de gevallen een tijdige beslissing genomen. Het blijft een continu aandachtspunt bij vergunningverlening vanwege ‘Lean’ werken en evalueren. • Samen met de Brabantse waterschappen is een nieuwe herziening van de keur in gang gezet om Brabantbreed verder te uniformeren. • De aanpak van diffuse bronnen wordt breder ingezet, conform het besluit van het algemeen bestuur naar aanleiding van een AB-motie 14 april 2010. De inzameling van verborgen middelen heeft in Zundert vorm gekregen. De inzet richting gemeenten rondom chemische onkruidbestrijding is geïntensiveerd en het actief randenbeheer komt mogelijk onder het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) te vallen. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Optimalisatie van ‘Lean’ werken
•
rondom vergunningverlening om zo de ambitie 100% binnen de termijn te bereiken en te voldoen aan de
Door de PDCA-cyclus van het ‘Lean’ werken te volgen bij vergunningverlening.
•
Verdere optimalisatie om de verwachte toename van vergunningaanvragen op te vangen (vanwege het naderend einde van de crisis).
servicenormen. Een uniforme keur in NoordBrabant; ook voor het gedeelte
• Binnen Winnend Samenwerken wordt het streven naar een uniforme keur verder voortgezet;
waterkwantiteit en keringen.
• Implementatie nieuwe keur en beleidsregels.
Bijdragen aan het inhalen van de
Indien er veel legalisaties volgen uit het handhavingstraject, zal hiervoor
handhavingsachterstand keur (en de
externe bijstand worden gezocht.
legalisaties die hieruit volgen). Zo efficiënt en effectief mogelijk
Met de OMWB zullen regelmatig accountgesprekken worden gehouden en
Wabo-advies geven aan de OMWB
intern zal in een brede werkgroep worden bepaald welke bedrijfslozingen
vanuit het besef dat het een recht
prioriteit hebben in relatie tot de rwzi’s. Een goede samenwerking met de
is om advies te geven en geen
OMWB is daarbij een voorwaarde.
plicht. De doelmatige werking van de rwzi’s en de kwaliteit van het oppervlaktewater zijn hierbij leidend.
57
Ontwikkelingen volgen rondom
• Omgevingswet: een organisatiebrede werkgroep is al van start gegaan.
en bijdragen leveren aan de
• Deelname in landelijke Unie-projectgroep.
Omgevingswet, sturend kader, uitvoeringsregelingen en algemene regels (verwacht in 2018) en de implementatie daarvan. Voldoen aan kwaliteitscriteria
Aan de hand van zelfevaluatie acties inplannen, waarschijnlijk met name
Vergunningverlening, Toezicht en
voor een opleidingsplan.
Handhaving (VTH) in het omgevingsrecht. Implementatie nieuw Vergunning &
•
Handhaving-systeem: Powerbrowser
Deelname landelijke adviesgroep om de vastgestelde gunningsvoorwaarden te bewaken;
(SAW@). Dit gebeurt samen met
•
Brabantse Delta gaat als derde waterschap over op nieuw systeem;
Rijkswaterstaat en zes andere
•
Intern medewerkers inzetten/opleiden.
waterschappen. Deltaplan Agrarisch Waterbeheer:
Jaarlijks twee gebiedsaanpakken uitwerken.
regionalisering van de aanpak van diffuse emissies. De regionale wateropgave (waterkwaliteit) in beeld brengen en een uitvoeringsprogramma met maatregelen opstellen.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Niet van toepassing. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
3.995
4.114
4.320
4.462
4.546
4.642
4.729
4.706
4.728
4.818
4.915
Programmaplan 6002/6502: Handhaving Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is om mensen en middelen zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten wanneer het gaat om toezicht op de naleving van wetten, opsporing en sanctionerend optreden. Zo draagt het programma eraan bij dat het waterschap voldoet aan: • kwantitatieve doelstellingen om het watersysteem naar behoren te laten functioneren. • kwalitatieve doelstellingen om zo het watersysteem naar behoren te laten functioneren én de doelmatige werking van de rwzi’s te beschermen. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De Omgevingswet is in ontwikkeling. De sectorale wet- en regelgeving op het gebied van omgevingsbeleid zal nog meer gebundeld gaan worden. De waterschappen zijn hierbij betrokken. Het wetsvoorstel zal naar verwachting in de loop van 2014 worden ingediend bij de Tweede Kamer. Na de parlementaire behandeling volgt nog een invoeringswetgeving. De Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant zal steeds meer toezicht- en handhavingstaken uitvoeren voor gemeenten en de provincie. Binnen het omgevingsrecht dient waterschap Brabantse Delta (samen met de andere Brabantse waterschappen) zich als waterspecialist te positioneren, zoals de taken met betrekking 58
tot Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo). De ontwikkelingen van de RUD’s en bewegingen naar steeds meer integrale handhaving zullen naar verwachting leiden tot nieuwe samenwerkingsvormen of tot een verschuiving van bevoegdheden. Eenduidige en kwalitatief juiste handhaving krijgt landelijk steeds meer aandacht en sturing. Zo zijn er ontwikkelingen rondom landelijke strategieën voor toezicht en handhaving en ook rondom kwaliteitseisen die gesteld worden aan handhavende organisaties. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Bijscholing van personeel vindt continu plaats vanwege de wijziging van wet- en regelgeving. • Interne audits worden periodiek uitgevoerd om de kwaliteit van de processen en medewerkers te borgen; • Het waterschap beslist tijdig op handhavingsverzoeken (geen boetes, opschonen niet-legale situaties). • De bestuurlijke strafbeschikking is ingevoerd. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
De consequenties van de Omgevings-
Samen met de UvW (via een organisatiebrede werkgroep) wordt de
wet voor de waterschappen bezien
taakuitoefening van het waterschap in de Omgevingswet geborgd.
en positie bepalen. Positionering van het waterschap
Waterspecialist zijn en blijven;
binnen het veranderende
Betrokken zijn bij landelijke ontwikkelingen;
omgevingsrecht.
Actief verbinding houden met Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant m.b.t. kwaliteit en kwantiteit van handhaving en integraal toezicht.
Toezicht- en handhavingsmiddelen
Grotere focus op notoire overtreders door programmatische handhaving;
inzetten om zo effectief bij te dragen
Stimuleren van gewenst gedrag door nalevers belonen met een lagere
aan een beheerste of betere kwaliteit
toezichtsdruk.
van de leefomgeving (kwaliteits- en
Uniforme uitvoering van keurbepalingen via het project “Wegwerken
kwantiteitsaspecten).
achterstanden keur”.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Niet van toepassing. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
5.328
5.629
5.773
5.756
5.717
5.407
5.531
5.664
5.738
5.849
5.974
59
Programmaplan 7000: Heffing en invordering Wat is de doelstelling van dit programma? Het programma Heffing en invordering heeft als doel de waterschapslasten in het beheergebied op te leggen en in te vorderen. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? • Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoekt de mogelijkheden van modernisering van de zuiveringsheffing. Daartoe is een werkgroep geformeerd en wordt een extern onderzoek uitgevoerd. Aanleiding is de wens om de zuiveringsheffing als instrument beter in te zetten en daarmee de doelmatigheid van de zuiveringsinstallatie te vergroten en te laten bijdragen aan duurzaamheidsdoelen. De uitkomsten hebben mogelijk invloed op de huidige heffingssystematiek. De Unie van Waterschappen en drie waterschappen (waaronder Brabantse Delta) participeren in de begeleidingsgroep van het onderzoek. • Binnen het waterschap onderzoekt een werkgroep hoe het waterschap optimaal invulling kan geven aan de samenwerking met verbonden partijen. Zij kijkt zowel naar de juridische als de financiële kant als ook naar efficiency en effectiviteit. De uitkomsten zullen worden gebruikt om te toetsen of de huidige verbonden partijen hieraan voldoen. Eventuele vervolgacties zullen worden geformuleerd en uitgevoerd. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Op 1 januari 2012 is de belastingsamenwerking gerealiseerd en zijn de medewerkers van de belastingafdelingen overgegaan naar de Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB). • Er zijn een regiefunctionaris en accountmanager aangesteld bij het waterschap als linking pin tussen de BWB en het waterschap. • De kostenverdeling is herzien en vastgesteld door het dagelijks bestuur van de BWB. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Doelstellingen realiseren die ten
• Wijziging van de regiefunctionaris waterschap (verschuiving naar tactisch
grondslag liggen aan de belasting-
en strategisch niveau) en frequenter contact tussen de accountmanager
samenwerking: continuïteit in de
van het waterschap en de directeur BWB (bevorderen van de
bedrijfsvoering, efficiency en effectiviteit.
samenwerking). • Aanscherping van convenant en controleprotocol (jaarlijks) en daadwerkelijke uitvoering daarvan: een meer zakelijke opstelling en
De informatie- en gegevensuitwisseling optimaliseren.
persoonlijk contact (korte lijntjes). • Invullen van de vacature Strategisch beleidsadviseur financiën. • Marktconform werken, processen optimaliseren en stroomlijnen op basis
Duidelijkere afspraken en betere sa-
van een belastingsysteem waarin sprake is van oplegging en invordering
menwerking met de BWB bereiken.
van een gecombineerde aanslag.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Niet van toepassing. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
5.777
5.787
5.701
5.616
5.574
5.686
5.800
5.917
6.031
6.152
6.274
60
Programmaplan 8000: Bestuur en externe communicatie Wat is de doelstelling van dit programma? Het doel van dit programma is het waterschap goed te besturen, zodat het bestuur effectief en doelmatig zijn missie en visie kan uitvoeren en de organisatie rechtmatig en integer, doeltreffend, doelmatig en meetbaar invulling geeft aan de taken en daarbij “in control” is. Tot de doelstelling behoort ook de omgeving goed informeren over nut en noodzaak van het waterschapswerk. Efficiënte en effectieve besluitvorming in het bestuur vraagt om goede ondersteuning van de dijkgraaf, bestuurders en bestuursorganen. Tot dit programma hoort ook de exploitatie van objecten, zaken en samenwerkingsvorming die geen directe relatie (meer) hebben met de primaire taakuitoefening. Ook het buitenlandbeleid, de bezwaarschriftencommissie en de rekenkamercommissie horen bij dit programma. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De (inter)nationale maatschappelijke omgeving van het waterschap is sterk in beweging. Door de crises worden hoge eisen gesteld aan zowel de koersvastheid als de wendbaarheid van het bestuur. Dit vraagt onder meer om een grotere betrouwbaarheid in de taakuitvoering, strenge beheersing van de overheidsuitgaven en intensievere communicatie met burgers, bedrijven en instellingen. Het waterschap intensiveert daarom de samenwerking met bestuurlijke partners en (verbonden) partijen. Het in 2011 gesloten Bestuursakkoord Water is daar een fraai voorbeeld van, net als de vorming van de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB) en Aquon. In lijn hiermee zoekt het bestuur een sterkere binding met de streek en de belanghebbenden. Hiertoe worden onder meer Waterschapskringen georganiseerd voor de verschillende doelgroepen. Ook vindt periodiek onderzoek plaats naar de tevredenheid van de dienstverlening. Waterschap Brabantse Delta heeft net als veel andere waterschappen een onderzoeksfunctie, onder andere in de vorm van de ingestelde rekenkamercommissie. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Bestuurlijke gremia bemensen en afspraken maken over de rolverdeling en werkwijze, zodat het bestuur optimaal kan functioneren. • De ambitie en doelstellingen van het bestuur vastleggen in een Bestuursprogramma voor de periode 2009-2012, inclusief de consequenties en bijbehorende communicatie. • Zorgen dat het bestuur beschikt over voldoende kennis van beleid, werk en bestuurlijke werkwijze van het waterschap, door middel van een introductieprogramma. • De rekenkamercommissie instellen, bemensen en operationeel maken. • De regionale verankering versterken door Waterschapskringen te organiseren. • Een nieuwe communicatievisie opstellen en herijken. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
De ontwikkelingen rondom de even-
De bestuurlijke ontwikkelingen op de voet volgen en daar (pro-)actief in
tuele opschaling van de waterschap-
participeren.
pen actief volgen en waar nuttig of nodig actief deelnemen aan de discussies. Zorgen voor een voortdurende, juiste
De ambitie en doelstellingen van het bestuur vastleggen in jaarlijkse
balans tussen de uitvoering van de
Kadernota’s, inclusief de consequenties en bijbehorende communicatie.
reguliere taken, nieuwe ontwikkelingen, de organisatie en de tarieven.
61
Het bestuurlijk functioneren en de
Het bestuurlijk functioneren jaarlijks evalueren en waar mogelijk verbeteren.
bestuursstijl waar mogelijk verder verbeteren. Zorgen dat het bestuur tijdig beschikt
In interactie met het bestuur voorzien in de gewenste informatiebehoefte,
over juiste en heldere informatie,
mede op basis van missie, visie, strategische doelstellingen en
zodat het zijn rol optimaal kan ver-
benchmarking.
vullen. Onderzoek uitvoeren naar rechtma-
De rekenkamercommissie functioneert en voert onderzoeken uit naar
tigheid, doelmatigheid en doeltref-
rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid.
fendheid. Internationale samenwerking en
Mogelijkheden voor internationale samenwerking en
ontwikkelingssamenwerking vorm-
ontwikkelingssamenwerking verkennen en verder invullen.
geven op basis van eerder vastgesteld beleid. De aanpak van de in 2013 herijkte
De acties uitvoeren uit de herijkte en vastgestelde communicatievisie. Daarbij
vastgestelde communicatievisie in
zo nodig methodieken en instrumenten ontwikkelen.
praktijk brengen. De waterschapsverkiezingen die in
Starten met de voorbereidingen voor de waterschapsverkiezingen 2015. De
het voorjaar van 2015 plaatsvinden,
daadwerkelijke verkiezingen in 2015.
voorbereiden. Daarna wordt een
Voorbereiden van de ondersteuning van de totstandkoming van een nieuw
nieuw bestuur benoemd en wordt
Bestuursprogramma. Voorbereiden van het introductieprogramma voor de
daarvoor een introductieprogramma
nieuwe bestuursleden.
voorbereid en uitgevoerd. Actualisering van het integriteits-
Implementatie van het integriteitsbeleid dat in 2014 is herijkt en
beleid op basis van landelijke
geactualiseerd.
modellen. Zorgen voor een verbetering van de
Verder invulling geven aan klantgerichtheid en samenwerking met partners
klantgerichtheid en versterking van
door de versterking van onze externe gerichtheid.
de samenwerking gericht op partners.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Bijstellingen betreffen voornamelijk de verlengde bestuursperiode met de daarbij behorende (aanvullende) doelstellingen voor die verlengde periode en de voorbereiding van de verkiezingen 2015. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
3.812
3.671
3.733
3.716
4.054
4.133
4.206
4.295
4.363
4.445
4.553
62
Programmaplan 9000: Dekkingsmiddelen en saldo Wat is de doelstelling van dit programma? Dit programma zorgt voor de planning en verantwoording van de dekkingsmiddelen, waaronder rente en belastingopbrengsten (inclusief kwijtschelding en oninbaarverklaring). 95% van de kosten van het waterschap wordt door belastingopbrengsten gedekt. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? De kaders voor de ontwikkeling van de dekkingsmiddelen en het saldo staan in het Bestuursprogramma. Programma 9000 hangt samen met programma 7000, dat de opbrengsten genereert. Bij gelijkblijvende omstandigheden zal de voorziening waar de switchgelden op geboekt zijn in 2017 vrijvallen. Het bestuur heeft besloten deze vrijval voorlopig niet in te zetten. Omwille van de transparantie is de verwachte vrijval wel zichtbaar gemaakt in tabel 12. Deze tabel geeft een overzicht van de verwachte opbrengsten gedurende de planperiode van deze Kadernota. Een overzicht van de grondslagen is opgenomen in bijlage 1. De tarieven per categorie zijn terug te vinden in de tabellen 16 en 17 (paragraaf 4.5). x € 1.000
Begroting 2014
2015
2016
2017
52.234 15.242 30.898 104 5.599 392 59.066
53.910 15.733 31.894 107 5.779 396 58.118
57.055 16.654 33.761 113 6.118 409 59.761
60.389 17.630 35.739 120 6.476 425 60.990
64.970 18.972 38.461 129 6.969 439 62.312
68.968 20.143 40.834 137 7.399 454 65.794
111.300
112.027
116.816
121.379
127.283
400 260 50 1.193 122
529 201 44 1.252 128
503 138 37 1.315 135
347
113.326
114.181
118.945
458 72 31 1.448 142 10.600 134.129
Totale opbrengsten watersysteembeheer Ingezetenen Gebouwd Natuur Ongebouwd Verontreiningingsheffing Totale opbrengsten zuiveringsbeheer Totale belastingopbrengsten Rente eigen financieringsmiddelen Rente egalisatiereserve CBL_HWB Rente egalisatiereserve CBL-SNB Onttrekking egalisatiereserve CBL-HWB Onttrekking egalisatiereserve CBL-SNB Vrijval switch WBD en SNB
Totale opbrengsten
Kadernota 2015-2025 2018 2019 2020
2021
2022
2023
2024
71.769 20.961 42.493 143 7.700 471 68.303
72.907 21.292 43.162 145 7.821 487 70.183
74.738 21.830 44.254 149 8.019 488 71.004
76.145 22.243 45.092 151 8.171 488 71.102
78.600 22.963 46.551 156 8.435 494 72.017
134.762
140.072
143.089
145.742
147.247
150.617
199
199
199
199
206
23
236 16
149
156
164
127.802
135.170
140.443
147.446
150.824
8
-
143.288
145.941
Tabel 12 Overzicht van de verwachte opbrengsten gedurende de planperiode
Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? Niet van toepassing. Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
• De ontwikkeling van de dekkings-
• De tariefontwikkeling zo gelijkmatig mogelijk laten verlopen door
middelen en het saldo laten
een zorgvuldige inzet van de dekkingsmiddelen, in samenhang met
aansluiten bij het Bestuurs-
programma 7000.
programma. • Adequaat portfoliobeheer in relatie tot de switchtransactie. • Adequaat afwikkelen van de Cross Border Lease in 2015 en 2017 door het uitoefenen van de koopoptie.
• Bij gelijkblijvende omstandigheden zullen in 2017 de switchgelden vrijvallen. Het nieuwe bestuur zal proactief geadviseerd worden hoe de vrijgevallen gelden ingezet kunnen worden. • Ten aanzien van de switchtransactie continueren we de huidige opzet en transactiebeheer en sturen indien nodig bij. • Voor het uitoefenen van de koopoptie wordt de juiste expertise ingeschakeld. In 2013 is reeds een consultancy overeenkomst afgesloten met een gerenommeerde partij welke het waterschap ondersteunt.
63
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? Niet van toepassing. Hoeveel kost het programma in de planperiode? Niet van toepassing. Het programma laat de opbrengsten zien en kent zelf geen kosten. Een totaaloverzicht van de lasten en baten is opgenomen in bijlage 6.
Programmaplan 200 t/m 600: Ondersteunende diensten Wat is de doelstelling van dit programma? Dit programma heeft als doel de primaire taken van de organisatie zo soepel en efficiënt mogelijk te laten verlopen binnen de wet- en regelgeving. Het programma biedt de organisatie kaders en ondersteuning op het gebied van personeel en organisatie, inkoop, financiën, planning en control (inclusief benchmarking), centraal management, ICT, facilitaire zaken, juridische zaken en interne communicatie. Met welke ontwikkelingen hangt dit programma samen? • Er wordt steeds meer nadruk gelegd op samenwerkingsvormen met de andere Brabantse waterschappen en andere overheden uit de regio. Daarnaast is de inzet om processen handiger, slimmer, beter en goedkoper te laten verlopen steeds nadrukkelijker aanwezig. Binnen het cluster Bedrijfsvoering spelen de volgende thema’s: -- Implementatie van één (virtuele) inkooporganisatie voor de drie Brabantse waterschappen; -- Het werken aan een gezamenlijk eHRM-systeem; -- Ontwikkeling van een gezamenlijk mobiliteitsplan; -- Intensivering samenwerking van de personeels- en salarisadministratie. -- Onderzoek naar uniformering van de financieel administratieve processen en verwante werkprocessen in combinatie met de keuze voor 1 gezamenlijk geautomatiseerd systeem (GAS). -- Uitwerking van BrabantAquademie.
• •
• • • • • • •
Binnen GEO spelen de volgende thema’s: -- Winnend samenwerken (uniformering) en de samenwerking GEO-Brabant; -- Ontwikkeling van digitale en mobiele mogelijkheden. De bezuinigingsopgave van het Bestuursprogramma en aanvullende bezuinigingen gedurende het Bestuursprogramma. Implementatie van Wet Hof (Houdbare Overheids Financiën). Volgens deze wet mag het Nederlands begrotingstekort maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen. De strengere begrotingsregels zijn doorvertaald naar maximale tekorten voor decentrale overheden. Bij het nietnaleven van deze regels ontstaat op termijn het risico op sancties; Implementatie van Schatkistbankieren; het verplicht aanhouden van een rekening-courantverhouding bij het Ministerie van Financiën voor overtollige kasgelden; Inzicht in mogelijke effecten met betrekking tot politieke ontwikkelingen (Wet Markt en Overheid, Vpbplicht, Horizontaal toezicht en Werkkostenregeling) en de invulling daarvan. Voorbereiden op nieuwe wetgeving zoals de Participatiewet en de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren. Optimalisatie van processen en procesmanagement door een nieuw stuurmodel te hanteren. Toepassing van leanmanagement voor procesoptimalisatie. Inhoud geven aan de nieuwe organisatiestructuur waarbij organisatieonderdelen zijn samengevoegd en we meer procesmatig werken. Verder invulling geven aan de ontwikkeling van de organisatiecultuur in de gewenste richting.
64
• De visie op concerncontrol die tijdens de reorganisatie is opgesteld, vraagt om nadere uitwerking en invulling. De kern daarvan is om een goede balans te vinden tussen de onafhankelijke adviesrol (voorkant) en de onafhankelijke toetsende rol (achterkant) van concerncontrol. • Gezien het aantal verbonden partijen en de bijbehorende financiële omvang ervan wordt extra geïnvesteerd in de governance van verbonden partijen. Welke doelen zijn in deze bestuursperiode inmiddels gerealiseerd? • Het project Deltawerken (het nieuwe werken) is afgerond. • Digitalisering fase 1 en 2 (o.a. substitutie) zijn afgerond. • Arbeidsmarktbeleid, digitale werving en selectie, diversiteit, ervaringsmanagement en strategische personeelsplanning hebben een impuls gehad. • Het Managementontwikkeltraject is afgerond. • Tactische en operationele inkoopprocessen zijn uitgewerkt en geborgd. • Structurele bezuinigingen op personele en facilitaire posten zijn doorgevoerd. • Gas is geïmplementeerd per 1 januari 2012. • Winnend Samenwerken: de afdeling JZ&V werkt nauw samen met de andere waterschappen op het gebied van juridische kwaliteitszorg, inkopen van cursussen, het delen van kennis en elkaar vertegenwoordigen in allerlei gremia. Ook het proces afdoening bezwaarschriften, wordt gezamenlijk opnieuw ingericht om meer ruimte te geven aan informele afdoening en te komen tot één gemeenschappelijk secretariaat. • Professionalisering grond- en vastgoedzaken. Het team Vastgoed is anders georganiseerd. De functies zijn zodanig gemaakt dat er meer flexibiliteit is gekomen. Om intensievere kennis van de omgeving te krijgen, wordt er gebiedsgewijs gewerkt. Het contractbeheersysteem voor grondgerelateerde contracten is verder doorontwikkeld en functioneert goed. Bovendien is dit systeem voor iedereen in de organisatie goed te raadplegen, dankzij een slimme koppeling. • Juridische kwaliteitszorg: er worden cursussen gegeven die het juridisch bewustzijn van medewerkers vergroot. • Veel vaker worden procedures afgerond of voorkomen door mediation in te zetten. Medewerkers met intensief klantencontact zijn Brabantbreed getraind. • De gewenste eindsituatie voor de inkoopsamenwerking binnen de Brabantse waterschappen is geformuleerd. • Het inkoopbeleid van de drie Brabantse waterschappen is op elkaar afgestemd. • Een contractbeheersingsmodule is in GAS geïmplementeerd. • Heroriëntatie op archiefzorg om dit zo efficiënt mogelijk te organiseren • De plannen voor een efficiënte organisatie van het archief zijn afgerond en bestuurlijk goedgekeurd. De komende jaren wordt hier uitvoering aan gegeven. • Verdere digitalisering en optimalisering van allerhande processen, om kwaliteit en stabiliteit te borgen. Verschillende punten zijn uitgevoerd, zoals de verbetering van de digitale handtekening, het leanproces bestuurlijk route en de archiefprocedure. Het gebruikersgemak en de toegankelijkheid van het archief zijn verbeterd. • Ervaringsmanagement is uitgewerkt, besproken in de organisatie en gepubliceerd. • De invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) is afgerond. • Het stagebeleid is vastgesteld in nauwe samenwerking met de Brabantse waterschappen. • SEPA-migratie afgerond. • Iris versie 1 is geïmplementeerd. Het pakket is in 2010 in gebruik genomen. Dit heeft geleid tot een pakket dat de ondersteuning van de primaire processen rondom GEO-informatie in stand heeft gehouden na de uitfasering van Giszes. • Digitale ondersteuning van schouwvoering. • Pilot “Mobiel werken in het veld”.
65
Wat zijn de doelstellingen voor de planperiode 2015-2025 en hoe gaan we die realiseren? In de planperiode wordt vanuit de ondersteunende diensten nadrukkelijk aandacht gegeven aan continuering van kwalitatief goede ondersteuning en control, passend binnen de daarvoor beschikbare middelen en juridische en wettelijke kaders. Daarbij wordt er continu gekeken naar efficiencymogelijkheden en de inzet van (nieuwe) digitale mogelijkheden. Samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering wordt, daar waar dit zinvol en effectief is, opgepakt. In de planperiode blijft de invulling van goed werkgeverschap een continu aandachtspunt, mede gezien de maatschappelijke en economische ontwikkelingen en de opgaven die gerealiseerd dienen te worden. Doelstellingen 2015-2025
Hoe gaan we dit realiseren?
Zoveel mogelijk gronden van het
Er wordt een project gestart (na aanbesteding in 2014). Een externe partij zal
waterschap die verpacht worden of
het project uitvoeren. De doorlooptijd van het project wordt geraamd op drie
oneigenlijk gebruikt, en niet (meer)
jaar.
nodig zijn voor de doelstellingen, zullen worden verkocht. Werken volgens de uitgangspunten
Intern beleid aanpassen daar waar nodig (Wet HOF, Wet Markt en Overheid,
van Wet HOF.
Vpb-plicht, Horizontaal toezicht en Werkkostenregeling).
• Ontwikkelingen P&C-visie vanuit
• In nauwe samenwerking met het directieteam (DT), primair proces,
driehoek concerncontrol - finan-
bedrijfskundigen en team financiën gaan we een uniforme visie
cieel beleidsadviseurs - bedrijfs-
en werkpakket ontwikkelen met duidelijkheid over rol, taak en
kundigen
verantwoordelijkheid. Denk aan: effectievere inzet, transparantie,
• Verantwoordingsprincipe aan laten sluiten bij de mate van detaillering die nodig is voor de bestuurlijke verantwoording • Middels AO/IC naast Financiële rechtmatigheid de organisatiebrede rechtmatigheid vormgeven
optimaliseren samenwerking en communicatie, optimaliseren van kwaliteit P&C-producten en diensten, versterken adviseursrol, optimalisatie toegevoegde waarde klant. • De doorberekening van ondersteunende beheerproducten en kostenplaatsen sterk vereenvoudigen. (samenspel tussen Financiën en primair proces om dit te realiseren). • In nauwe samenwerking met het primaire proces de AO/IC verder vormgeven. • Het leanen van financiële processen.
Financieel stelsel (waaronder krediet- Beleid wordt vormgegeven in overleg met DT en bestuur, inclusief de aanvraag) dat aansluit bij de sterk
herijking van het activabeleid. De herijking van het activabeleid wordt eind
veranderende omgeving.
2014 ter besluitvorming aan het algemeen bestuur voorgelegd.
De geformuleerde eindsituatie voor
Op basis van een implementatieplan wordt de gewenste eindsituatie en het
één (virtuele) inkooporganisatie voor
traject daarnaartoe beschreven en geïmplementeerd.
de Brabantse waterschappen, waar in 2014 een begin mee is gemaakt, wordt verder geïmplementeerd en geborgd. Hiervoor wordt het model van de businessgedreven inkoop gehanteerd. Contractmanagement wordt verder
Dit wordt opgenomen in het implementatieplan voor de inrichting van één
uitgebouwd en geborgd, zodat
(virtuele) inkooporganisatie voor de Brabantse waterschappen.
contracten aantoonbaar beter beheerd worden. Leveranciersmanagement wordt
Dit wordt opgenomen in het implementatieplan voor de inrichting van één
geïmplementeerd, zodat beter inzicht
(virtuele) inkooporganisatie voor de Brabantse waterschappen.
ontstaat in de toegevoegde waarde van leveranciers voor het waterschap.
66
De toepassing van innovatieve aan-
Inkoopmedewerkers worden opgeleid in de begeleiding van deze
bestedingsmethoden wordt verder
aanbestedingstrajecten. De advisering daarover aan (met name)
uitgebouwd en geborgd, zodat betere
budgethouders en projectmanagers wordt structureel ontwikkeld.
resultaten worden bereikt bij complexere aanbestedingstrajecten (zoals Best Value Procurement). Instandhouding van de ICT-infra-
Afgeschreven apparatuur wordt fasegewijs vervangen door nieuwe
structuur en het vervangen van de
apparatuur op basis van het vervangingsplan.
werkstations om te kunnen blijven aansluiten bij de eisen die tegenwoordig gesteld worden. Modernisering van de ICT-infrastruc-
Ontwikkelingen zoals mobiel werken in het veld, digitaal vergaderen en
tuur en ICT-innovatie op basis van
videoconferencing zorgen voor een nieuwe behoefte op het gebied van ICT-
in- en externe ontwikkelingen.
ondersteuning. Behoeftes die veelal voortkomen uit efficiencyoverwegingen. Om invulling te kunnen geven aan deze ontwikkelingen is geld vrijgemaakt.
Alle achterstanden die ontstaan zijn
Op projectmatige wijze zal de komende vier jaar gewerkt worden aan het
in de archieven van Brabantse Delta
wegwerken van de achterstanden.
en haar rechtsvoorgangers worden in de periode 2014 t/m 2018 op zo’n manier weggewerkt dat ze voldoen aan de minimale eisen die gesteld worden in de Archiefwet. Optimaliseren van het onderhouds-
Voor alle objecten zijn meerjarenonderhoudsplannen opgesteld. Op basis van
management van facilitaire objecten.
een nieuwe onderhoudsstrategie worden keuzes gemaakt voor zelf doen of
Optimale beschikbaarheid tegen de
uitbesteden. De aanpak moet leiden tot nieuwe contracten waarbij er meer
laagste beheerkosten.
initiatief bij de leveranciers wordt weggelegd. De regierol wordt prominenter.
Samenwerking met de Brabantse
Er lopen diverse projecten zoals verkenning samenwerking personeels- en
waterschappen verder intensiveren,
salarisadministratie, harmoniseren van lokale arbeidsvoorwaarden, opstarten
zodanig dat meetbare resultaten op
van een BrabantAquademie en nauwe samenwerking op het gebied van
de drie K’s (kwaliteit, kwetsbaarheid
arbeidsmarktbenadering en aannamebeleid.
en kosten) worden behaald. Dat doen we vanuit de visie op goed werkgeverschap, waarbij de mens centraal staat en persoonlijk leiderschap een belangrijk thema is. Adequaat inspelen op grote ontwik-
Ontwikkelen en implementeren van een meerjarige visie op
kelingen op ICT-gebied, passend bij
informatievoorziening die kan aansluiten bij de Brabantse visie.
de veranderende omgeving en bestuurs- en organisatie doelstellingen. Het blijven van een goed werkgever,
Ontwikkelen en implementeren van een meerjarige visie op kwaliteit, arbo
ook als het gaat om veiligheid, arbo,
en milieu en certificering.
kwaliteit en milieu. Vanuit Mens, Informatie & Organisatie Onder andere door focus te leggen op talentmanagement, invoering van een (MI&O) werken aan een verbetering
generiek functiehuis en continu te blijven investeren in de ontwikkeling van
van de efficiency en effectiviteit van
management en medewerkers, zodat zij op een adequate manier kunnen
de organisatie bij het realiseren en
omgaan met toekomstige ontwikkelingen die op het waterschap afkomen.
het waarmaken van haar visie en doelstellingen. Implementatie Werkkostenregeling
De werkkostenregeling binnen de cao en lokale arbeidsvoorwaarden
per 1 januari 2015.
implementeren.
67
Voor het onderdeel GEO
Uitwerken van en besluitvorming over een business case Geo-Brabant:
Slimmer, handiger en beter samen-
samenwerking op het gebied van geodesie met meerdere gemeenten, drie
werken. Besparingen op kosten, min- waterschappen en provincie. der kwetsbaarheid en/of verhoging van kwaliteit. Beschikbaarheid digitale en mobiele
Projecten initiëren en realiseren.
mogelijkheden vergroten waardoor nog betere ondersteuning van primaire processen mogelijk is. Als waterschap voldoen aan de wet-
Wordt projectmatig door de drie waterschapen Winnend opgepakt binnen de
telijke BGT-taak als bronhouder van
landelijk gevormde transitieregio.
de thema’s “water” en “keringen”. (BGT = Basisregistratie Grootschalige Topografie) Invulling geven aan de gewenste
Vanuit de visie op de organisatiecultuur voeren we interne projecten uit die
ontwikkelrichting van de organisatie-
invloed hebben op de cultuur (dienstverlening, communicatievisie, HR-visie).
cultuur. Meer focus op de onafhankelijke
De elementen transparantie, informatievoorziening, doelmatig-
toetsende rol vanuit concerncontrol.
doeltreffend-rechtmatig en risicomanagement expliciet centraal stellen in de werkzaamheden.
Welke bijstelling is noodzakelijk ten opzichte van de Kadernota 2014-2024? De ingezette lijn vraagt geen grote aanpassing ten opzichte van 2014-2024. Wel zal extra worden ingezet op het bereiken van verdere efficiëntie in de ondersteuning waar mogelijk. Daarnaast vindt vanaf 2014 de uitwerking van het bezuinigingsbesluit en de visie plaats naar aanleiding van de reorganisatie “Sterk in je werk”. Hoeveel kost het programma in de planperiode? De lasten voor de ondersteunende programma’s zijn hieronder inzichtelijk gemaakt. Deze lasten zijn al opgenomen in de primaire programma’s (1000 t/m 8000) conform de huidige verdeelsleutel. Nettolasten voor het programma (x € 1.000,-) Kadernota 2015-2025 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
55.293
56.039
57.243
58.348
59.685
61.228
62.609
64.084
65.062
66.333
67.698
68
4. Lastenontwikkeling en tarieven Het uitgangspunt van het bestuur is om de focus op de kerntaken te leggen en zo de lastenstijging en tariefontwikkeling zo gematigd mogelijk te laten verlopen. Het waterschap heeft de afgelopen jaren omvangrijke financiële tegenvallers moeten opvangen, zoals de calamiteiten bij Moerdijk en Bath, het wegvallen van de jaarlijkse dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank en de overname van kostenposten die voorheen door het Rijk werden gefinancierd (muskusrattenbestrijding en het Hoogwaterbeschermingsprogramma). Dit resulteerde in een tariefontwikkeling in de Kadernota 2014-2024 van 3,7% tot 4,5% gemiddeld over de planperiode voor de verschillende voorbeeldprofielen. In deze nieuwe Kadernota is het waterschap er in geslaagd om de lasten en tarieven te verlagen, ondanks nieuwe opgaven zoals de regionale keringen. De stijging van de voorbeeldaanslagen is daarmee ook gedaald naar percentages tussen 2,7% en 4,3%. Een gedetailleerd overzicht van de financiële uitgangspunten is opgenomen in bijlage 1.
4.1. Nieuwe financiële omstandigheden Regionale keringen In hoofdstuk 2 is toegelicht dat het waterschap de komende jaren fors gaat investeren om de regionale keringen te laten voldoen aan de nieuwe normen. In totaal neemt het waterschap 138 kilometer onder handen. De totale investering bedraagt € 85 miljoen, waarvan € 20 miljoen al was voorzien in de Kadernota 2014-2024. Het overige deel, € 65 miljoen, is als extra opgave meegenomen in deze Kadernota. Tabel 13 laat zien welke tijdelijke ophoging van de investeringsvolumes dit met zich meebrengt en wat het effect is op de kapitaallasten. Het waterschap hanteert voor keringen een afschrijvingstermijn van 50 jaar. In figuur 3 en 4 in paragraaf 4.3 is deze extra opgave verwerkt. x € 1 mln Investering Kapitaallast
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
1
2
7,6
6,8
6,8
6,8
6,8
6,8
0,04
0,1
0,4
0,8
1,2
1,5
1,9
2022
2023
2024
2025
6,8
6,8
6,6
64,8
2,3
2,7
3,1
14,2
Tabel 13 Extra investeringen en kapitaallasten regionale keringen (excl. € 20 miljoen reeds voorzien)
Nieuwe kostentoedeling Op grond van de Waterschapswet dient het waterschap de kostentoedelingsverordening één maal in de vijf jaar geheel te herzien op basis van een breed kostentoedelingsonderzoek. Dit onderzoek is in 2013 uitgevoerd. De nieuwe kostentoedelingsverordening en -percentages zijn door het algemeen bestuur vastgesteld en door Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant goedgekeurd. In de Begroting 2014 is de nieuwe kostentoedeling toegepast. Als gevolg van de gewijzigde kostentoedeling is de verdeling van de lasten over de categorieën gewijzigd. Tabel 14 geeft de kostentoedelingspercentages weer op basis van de oude en de nieuwe kostentoedeling. Categorie Watersysteembeheer
Verdeling 2009-2013
Verdeling 2014 e.v.
Ingezetenen
30%
29,4%
Gebouwd
60,4%
59,6%
Ongebouwd
9,5% Verharde openbare wegen 1,6% Overig ongebouwd 7,9%
10,8% Verharde openbare wegen 2,8% Overig ongebouwd 8,0%
Natuur
0,1%
0,2%
Tabel 14 Kostentoedelingspercentages op basis van de oude nieuwe kostentoedeling
Daarnaast zijn de volgende wijzigingen verwerkt in de verordening: • De oppervlakte van rijkswateren wordt meegenomen in de oppervlaktebepaling. • Er wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tariefdifferentiatie wegen toe te passen binnen de categorie ongebouwd (vastgesteld op 250%). 69
Vrijval voordeel van de switchtransacties Zowel het waterschap als de SNB (Slibverwerking Noord-Brabant) heeft in het verleden binnen de wettelijke mogelijkheden leasetransacties afgesloten voor een aantal eigen installaties (Cross Border Lease). Deze leaseconstructies met Amerikaanse investeerders leveren financieel voordeel op. Daarnaast hebben het waterschap en de SNB ieder een zogenaamde switchtransactie gesloten, eveneens binnen de wettelijke mogelijkheden. Deze transactie betreft een uitwisseling van risicodekking op enerzijds de CBL-deposito’s van het waterschap en de SNB en anderzijds een portefeuille bedrijfsobligaties van Deutsche Bank. De overwegingen waren dat de transacties voor het waterschap en de SNB zowel risicoreductie als financieel voordeel opleveren. Het uitgangspunt van het Bestuursprogramma was om dit jaarlijkse voordeel direct ten gunste van de exploitatie te laten komen. In de Kadernota van 2010 is dit gewijzigd: door gewijzigde voorschriften mag het voordeel van de switchtransacties pas aan het einde van de looptijd vrijvallen (in 2017). Volgens de huidige berekeningen betreft het een bedrag van ruim € 10 miljoen. Vanwege de onzekere financiële omstandigheden heeft het waterschap besloten het verwachte voordeel niet in te zetten in de planperiode van deze Kadernota. Uit hoofde van de transparantie is de verwachte vrijval wel zichtbaar gemaakt in de tariefscenario’s in bijlage 3. Deze middelen zijn vanwege de niet-definitieve status nog niet ingezet voor bepaalde doelen. Voorlopig wordt er slechts melding van gemaakt dat het waterschap de vrijval van de genoemde omvang in 2017 verwacht. Het voordeel uit de CBL-transacties valt gedurende de looptijd van de transacties wel vrij ten gunste van de exploitatiebegroting. Dit levert een jaarlijkse opbrengst van € 1,5 miljoen op. Vanaf 2018 valt dit jaarlijkse voordeel weg doordat de egalisatiereserve van de CBL vanaf dat jaar is uitgeput.
4.2. Geactualiseerde Stormboekhouding Het waterschap geeft jaarlijks in de Kadernota een overzicht van de extra lasten en de besparingen als gevolg van de Actie Storm: de zogenaamde stormboekhouding (zie tabel 15). De stormboekhouding laat bovenaan zien wat de omvang is van de stormlasten. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de posten waarop wordt bespaard: de inverdienposten. De inverdienposten geven de bespaarde kapitaal- en exploitatielasten weer. De regels ‘besparing OAS-investeringen’ en ‘Wijziging investeringsramingen’ geven weer wat de besparing is op de kapitaallasten, als gevolg van lagere investeringen. In de restantregel onderaan wordt aangegeven wat het verschil is tussen de extra lasten en de inverdiensten. Het waterschap monitort op deze manier of de extra lasten van het HWBP en de muskusrattenbestrijding op termijn ook daadwerkelijk worden gecompenseerd door efficiencyvoordelen en doelmatiger waterbeheer. Zodra nieuwe initiatieven tot besparingen leiden, worden deze aan de boekhouding toegevoegd. De stormboekhouding laat zien dat de omvang van de inverdienposten vanaf 2013 hoger is dan de stormlasten. Indien alle overige variabelen gelijk zouden blijven (de overige lasten, de inzet van reserves en de tariefgrondslagen) zou dit betekenen dat de tariefstijging lager is dan de autonome tariefontwikkeling. In de praktijk heeft het waterschap echter al vele extra tegenvallers op moeten vangen, zoals de kosten van twee grote calamiteiten in 2011 (calamiteit Moerdijk en een breuk in de influentleiding bij rwzi Bath), het wegvallen van de jaarlijkse dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank, de btw-verhoging en hogere pensioenpremies en verzekeringskosten. Paragraaf 4.4 gaat in op de nettolastenontwikkeling, waarin zowel de extra lasten als de inverdienposten zijn verwerkt.
70
* 1.000 HWBP lasten (vanaf 2014 afschrijven 5 jaar) Lasten muskusrattenbestrijding Inverdienposten Afvalwaterketen: Besparing OAS-investeringen Besparingen samenwerking gemeenten Winnend samenwerken en bezuinig overhead Aquon Belasting samenwerking Waterschapshuis Uitstel verkiezingen Wijziging investeringsramingen Totaal inverdienen Restant
2011 500
-900
-900 -1.400
2012 400 500
2013 500 500
2014 800 500
2015 2.400 500
2016 4.400 500
2017 6.400 500
2018 8.400 500
2019 10.000 500
2020 10.400 500
100 100
700 700
1.600 1.600
250 -100 -690 300
500 100 20 300 270
4.300 4.000 300 2000 300 1.230 300
4.400 4.000 400 2000 300 1.230 300
4.500 4.000 500 2000 300 1.230 300
1.290 290
1500 300 990 300 350 4.700 9.740 6.840
3.600 3.400 200 2000 300 1.230 300
-240 -1.140
1250 200 870 300 370 2.600 6.290 4.990
2.000 1.900 100 2000 300 1.230 300 7.500 13.330 8.430
8.100 15.530 8.630
8.600 16.730 7.830
10.300 18.530 8.030
11.900 20.230 9.330
Tabel 15 Stormboekhouding
De meeste posten uit de stormboekhouding zijn niet gewijzigd ten opzichte van voorgaande jaren. Dit zijn besparingen die vanaf 2010 in gang zijn gezet en een structureel voordeel voor het waterschap opleveren. Dit betreft het voordeel dat ontstaat door de heroverweging van OAS-investeringen en de samenwerking met gemeenten in de afvalwaterketen en het voordeel dat ontstaat door structurele samenwerkingen in de vorm van Aquon, de Belasting samenwerking en het Waterschapshuis. Jaarlijks wordt bij het opstellen van de Kadernota beoordeeld of het verwachte voordeel in de stormboekhouding nog actueel is, of aanpassing behoeft vanwege een gewijzigde bijdrage van het waterschap aan deze verbonden partijen. In de Kadernota 2014-2024 waren de posten ‘Winnend Samenwerken’ en ‘bezuiniging overhead’ opgenomen als taakstelling en werden ze als apart regels vermeld in de stormboekhouding. Inmiddels zijn er tal van efficiencyverbeteringen in de organisatie gerealiseerd die deels voortvloeien uit Winnend Samenwerken en deels autonoom door het waterschap zijn gerealiseerd (onder andere naar aanleiding van het beleidsvoornemen). In totaal leidt dit tot een besparing van € 1,5 miljoen in 2015. De komende jaren loopt deze besparing nog verder op tot ruim € 2 miljoen. De besparingen ontstaan door samenwerking in projecten (verkeerstoren, Waterbeheerplan), een afname van fte’s en lagere overheadkosten (kopieerkosten, portokosten, leasekosten, papier en kantoorbenodigdheden, reiskosten, studievergoedingen, meerwerk, accountantskosten, inhuur). Daarmee is de openstaande taakstelling ingevuld en is de besparing doorgevoerd in de meerjarenraming.
4.3. Investeringsvolumes en kapitaallasten Investeringsvolumes In de Kadernota 2014-2024 heeft het waterschap besloten een nieuwe systematiek te hanteren voor de raming van investeringen en kapitaallasten. De nieuwe systematiek gaat uit van vaste netto investeringsvolumes per jaar voor de zuiveringstaak, de watersysteemtaak, het vaarwegbeheer en de ondersteuning. Dit resulteert in een optelling tot € 37 miljoen per jaar aan benodigde nettoinvesteringsruimte. Bijdragen van derden, bijvoorbeeld in de vorm van subsidies, maken hier geen onderdeel van uit. Dit betekent met name voor de watersysteemtaak dat de bruto-investeringsruimte groter is dan het netto-volume van € 14 miljoen per jaar. Binnen de beschikbare volumes dient een afweging en prioritering plaats te vinden om te bepalen welke investeringen binnen de beschikbare volumes worden uitgevoerd. In de eerste jaren is de afwegingsruimte beperkt, omdat een deel van de investeringsruimte al is ingevuld met ‘bestaand beleid’. Het waterschap verstaat onder bestaand beleid: alle investeringen waarvoor het algemeen bestuur al een krediet heeft gevoteerd. Figuur 3 laat zien dat in 2015 50% van het investeringsvolume is ingevuld met bestaand beleid (€ 24 miljoen op een totaal van € 48 miljoen). De andere helft valt onder de term ‘nieuw beleid’. Dit zijn geplande investeringen waar het bestuur nog geen krediet voor heeft gevoteerd.
71
Figuur 3 geeft de investeringsvolumes per taak weer. Ten opzichte van de Kadernota 2014-2024 zijn er twee zaken vernieuwd. Op de eerste plaats is de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma zichtbaar gemaakt in de figuur. In de Kadernota 2014-2024 heeft de definitieve besluitvorming plaatsgevonden over de verwerkingswijze van de bijdrage (via de exploitatie of activeren). Het waterschap heeft besloten de bijdrage te activeren en in vijf jaar af te schrijven. De bijdrage is zodoende zichtbaar gemaakt in figuur 3. Een tweede wijziging is de tijdelijke ophoging van het investeringsvolume vanwege de aanpak van de regionale keringen. In totaal investeert het waterschap in de periode 2014-2024 € 85 miljoen om de regionale keringen te laten voldoen aan de nieuwe normen. Een deel daarvan, € 20 miljoen, was al voorzien in de Kadernota 2014-2024. Voor het overige deel, € 65 miljoen, vindt een tijdelijke ophoging plaats van de investeringsvolumes in de periode 2014-2024.
Figuur 3 Netto investeringsvolumes per taak
Kapitaallasten Figuur 4 laat zien de consequenties voor het verloop van de kapitaallasten zien. Tot en met 2021 neem de kapitaallasten jaarlijks toe. Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Het waterschap schrijft de bijdrage vanaf 2014 in vijf jaar af. Dit leidt ertoe dat de kapitaallasten stapsgewijs opbouwen en vanaf 2020 het niveau bereiken dat vervolgens constant blijft. Daarnaast bouwen de kapitaallasten als gevolg van het project regionale keringen gedurende de planperiode op, tot ruim € 3 miljoen in 2024.
Figuur 4 Opbouw kapitaallasten Kadernota 2015-2025
72
4.4. Nettolastenontwikkeling Figuur 5 geeft de ontwikkeling van de totale nettolasten ten opzichte van de Kadernota 2014-2024. De grafiek laat zien dat de lasten in 2015 en 2016 lager zijn dan in de Kadernota 2014-2024 was voorzien. In 2017 zijn de lasten nagenoeg gelijk. Vanaf 2018 zijn de lasten structureel lager dan de Kadernota 20142024, oplopend van € 3 miljoen in 2018 tot € 8,5 miljoen in 2023. De extra opgaven op het gebied van regionale keringen zijn hierin verwerkt.
Figuur 5 Vergelijking nettolastenontwikkeling Kadernota 2014-2024 / 2015-2025
Figuur 6 en 7 geven de lastenontwikkeling weer, uitgesplitst naar de zuiveringstaak en de watersysteemtaak. Uit de tabellen komt naar voren dat vooral in het zuiveringsbeheer vanaf 2019 sprake is van substantieel lagere nettolasten. In het watersysteembeheer zijn de lasten in de eerste jaren juist lager dan voorzien in de Kadernota 2014-2024. Dit wordt veroorzaakt doordat de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma jaarlijks pas in november op de dijkrekening wordt gestort, in plaats van in januari. Dit levert in de eerste jaren een voordeel op voor de kapitaallasten. In de latere jaren komen de nettolasten op het niveau van de Kadernota 2014-2024. Dit is als gevolg van de extra kapitaallasten om de regionale keringen op orde te brengen.
Figuur 6 Vergelijking nettolastenontwikkeling zuiveringsbeheer Kadernota 2014-2024 / 2015-2025
Figuur 7 Vergelijking nettolastenontwikkeling watersysteembeheer Kadernota 2014-2024 / 2015-2025
73
4.5. Tariefontwikkeling In de tabellen 16 en 17 staan de lasten- en tariefontwikkeling per taak. De tabellen geven de nettolasten weer volgens de Kadernota 2014-2024 en de Kadernota 2015-2025. Om de cijfers vergelijkbaar te maken, zijn de watersysteemtarieven van de Kadernota 2014-2024 omgerekend op basis van de nieuwe kostentoedeling die eind 2013 is vastgesteld. Bijlagen 2 en 3 geven een nadere specificatie van de lasten- en tariefontwikkelingen. Zuiveringsbeheer
KN 15-25
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
58.310
61.100
62.278
65.313
68.306
71.991
75.260
77.190
78.506
0,4%
4,8%
1,9%
4,9%
4,6%
5,4%
4,5%
2,6%
1,7%
59.000
60.507
63.338
64.613
66.285
68.302
70.183
71.008
70.783
72.017
-0,2%
2,6%
4,7%
2,0%
2,6%
3,0%
2,8%
1,2%
-0,3%
1,7%
Gemiddeld 2014-2024
Begr -14 Netto lasten Kadernota 2014-2024 Netto lasten Kadernota 2015-2025
Tarief Kadernota 2014-2024 Tarief Kadernota 2015-2025
58.106 59.136
52,20 52,20
3,4%
52,82
54,56
56,65
59,50
62,61
66,25
69,26
70,95
71,56
1,2%
3,3%
3,8%
5,0%
5,2%
5,8%
4,5%
2,4%
0,9%
53,24
54,95
56,75
57,90
61,05
63,29
64,94
65,61
65,61
66,36
2,0%
3,2%
3,3%
2,0%
5,4%
3,7%
2,6%
1,0%
0,0%
1,1%
2,0%
3,6% 2,4%
Tabel 16 Lasten- en tariefontwikkeling zuiveringstaak
Tabel 16 laat zien dat de zuiveringslasten in 2014, 2015 en 2017 hoger zijn dan in de Kadernota 2014-2024 was voorzien. Vanaf 2018 zijn de lasten structureel lager, oplopend tot een verschil van bijna € 8 miljoen in 2023. Dit voordeel ontstaat doordat het waterschap de geraamde ontwikkeling van de directe lasten naar beneden heeft bijgesteld ten opzichte van de vorige Kadernota. Het gemiddelde stijgingspercentage van de lasten ligt dan ook aanzienlijk lager dan in de vorige Kadernota is vastgesteld (2% in plaats van 3,4%). Het zuiveringstarief is in de eerste jaren hoger dan in de Kadernota 2014-2024 was geraamd. Dit wordt veroorzaakt door de hogere lasten en door een verlaging van de eenheden, doordat bedrijven zelf gaan zuiveren of uit West-Brabant vertrekken. Het gevolg is dat de lasten door een kleiner aantal v.e.’s moet worden opgebracht, waardoor het tarief per v.e. stijgt. Vanaf 2018 is het tarief lager dan in de Kadernota 2014-2024 was opgenomen. De stijging in 2019 van 5,4% kan vooralsnog niet worden getemperd, aangezien het waterschap in dat jaar de laatste egalisatiereserves inzet. Het waterschap blijft zich inspannen om de tariefontwikkeling verder te matigen de komende jaren, om deze voorziene stijging af te vlakken. In de jaren na 2019 is de stijging volgens het huidige meerjarenperspectief weer gematigder. De gemiddelde stijging over de planperiode ligt substantieel lager dan was voorzien in de Kadernota 2014-2024 (2,4% in plaats van 3,6%). Watersysteembeheer
KN 15-25
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
56.198
58.680
62.510
68.201
70.280
71.561
72.923
74.879
76.569
4,6%
4,4%
6,5%
9,1%
3,0%
1,8%
1,9%
2,7%
2,3%
53.513
57.421
61.313
65.916
69.276
71.298
72.420
74.251
75.724
78.106
3,0%
7,3%
6,8%
7,5%
5,1%
2,9%
1,6%
2,5%
2,0%
3,1%
Gemiddeld 2014-2024
Begr -14 Netto lasten Kadernota 2014-2024 Netto lasten Kadernota 2015-2025 Ingezetenen ( hoofdbewoner) Tarief Kadernota 2014-2024 na ktd Tarief Kadernota 2015-2025
53.737 51.959
48,08 48,08
4,0%
51,44
54,08
57,41
62,42
64,16
65,07
66,17
67,74
69,05
7,0%
5,1%
6,2%
8,7%
2,8%
1,4%
1,7%
2,4%
1,9%
49,47
52,21
55,09
59,10
62,56
64,90
65,71
67,17
68,23
70,22
2,9%
5,5%
5,5%
7,3%
5,8%
3,7%
1,3%
2,2%
1,6%
2,9%
4,2%
4,1% 3,9%
Gebouwd Tarief Kadernota 2014-2024 na ktd Tarief Kadernota 2015-2025
0,76 0,78
0,81
0,86
0,91
1,00
1,03
1,04
1,07
1,09
1,12
7,6%
5,5%
6,5%
9,1%
3,1%
1,7%
2,0%
2,7%
2,3%
0,80
0,85
0,90
0,97
1,03
1,07
1,09
1,12
1,14
1,17
3,4%
5,9%
5,9%
7,6%
6,2%
4,1%
1,6%
2,5%
1,9%
3,2%
4,5% 4,2%
Natuur Tarief Kadernota 2014-2024 na ktd Tarief Kadernota 2015-2025
3,43 3,43
3,68
3,88
4,13
4,51
4,65
4,73
4,82
4,95
5,06
7,3%
5,5%
6,5%
9,1%
3,1%
1,7%
2,0%
2,7%
2,3%
3,54
3,75
3,97
4,27
4,53
4,72
4,79
4,91
5,00
5,17
3,2%
5,9%
5,9%
7,6%
6,2%
4,1%
1,6%
2,5%
1,9%
3,2%
161,68
170,66
181,87
198,51
204,83
208,55
212,90
218,77
223,89
7,4%
5,6%
6,6%
9,1%
3,2%
1,8%
2,1%
2,8%
2,3%
155,51
164,74
174,53
187,96
199,71
207,99
211,43
216,94
221,22
228,55
3,3%
5,9%
5,9%
7,7%
6,3%
4,1%
1,7%
2,6%
2,0%
3,3%
4,5% 4,2%
Ongebouwd openbare wegen Tarief Kadernota 2014-2024 na ktd Tarief Kadernota 2015-2025
150,54 150,54
4,5% 4,3%
Ongebouwd overig ongebouwd Tarief Kadernota 2014-2024 na ktd Tarief Kadernota 2015-2025
43,01 43,01
46,19
48,76
51,96
56,72
58,52
59,58
60,83
62,51
63,97
7,4%
5,6%
6,6%
9,1%
3,2%
1,8%
2,1%
2,8%
2,3%
44,43
47,07
49,86
53,70
57,06
59,43
60,41
61,98
63,21
65,30
3,3%
5,9%
5,9%
7,7%
6,3%
4,1%
1,7%
2,6%
2,0%
3,3%
Tabel 17 Lasten- en tariefontwikkeling watersysteemstaak
74
4,5% 4,3%
Tabel 17 laat zien dat de watersysteemlasten in alle jaren lager zijn dan in de Kadernota 2014-2024 is vastgesteld. Het verschil in de eerste jaren ontstaat doordat de jaarlijkse bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma pas in november op de dijkrekening wordt gestort, in plaats van in januari. Dit levert een voordeel op de kapitaallasten op. Daarnaast heeft het waterschap een voordeel door lage rentestanden. In de jaren vanaf 2018 beginnen de kapitaallasten als gevolg van het op orde brengen van de regionale keringen serieus op te lopen (zie figuur 1 in paragraaf 2.2.3). Deze stijging wordt opgevangen doordat waterschap de geraamde ontwikkeling van de directe lasten naar beneden heeft bijgesteld ten opzichte van de vorige Kadernota. De gemiddelde stijging over de planperiode is iets hoger dan in de vorige Kadernota was voorzien (4,2% in plaats van 4,0%). Zoals hierboven is toegelicht, zijn de watersysteemtarieven van de Kadernota 2014-2024 voor de vergelijkbaarheid omgerekend op basis van de nieuwe kostentoedeling die eind 2013 is vastgesteld. Tabel 17 laat zien dat het waterschap erin is geslaagd om alle tarieven gedurende de hele planperiode te verlagen ten opzichte van de tarieven die op basis van de Kadernota 2014-2024 waren voorzien. Het gemiddelde stijgingspercentage ligt bij alle categorieën 0,2 % tot 0,3 % lager. In de volgende paragraaf zijn de consequenties in voorbeeldaanslagen weergegeven.
4.6. Voorbeeldaanslagen In bijlage 5 zijn de voorbeeldaanslagen opgenomen. Hierin is te zien hoe de ontwikkeling van de tarieven wordt doorberekend naar de belastingaanslag voor tien specifieke voorbeeldcategorieën. Sinds 2012 wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd over de ontwikkeling van de waterschapstarieven aan de hand van deze voorbeeldprofielen. Op deze manier wil de Tweede Kamer er zicht op houden dat de tarieven van de waterschappen niet meer dan gematigd stijgen (afspraak Bestuursakkoord Water). Naar aanleiding van een motie in de Tweede Kamer is het begrip ‘gematigde lastenontwikkeling’ vertaald in een oproep aan de waterschappen om de tarieven met niet meer dan 5% per jaar (inclusief inflatie) te laten stijgen gedurende de gehele periode 2010-2020. Waterschap Brabantse Delta heeft deze oproep ter harte genomen. In de landelijke rapportage aan de Tweede Kamer wordt per voorbeeldprofiel aangegeven welke waterschappen een grotere stijging kennen dan 5% en daarmee niet voldoen aan het begrip ‘gematigde lastenontwikkeling’. Huishoudens De voorbeeldaanslagen in bijlage 5 laten zien dat de tariefstijging voor alle type huishoudens in het eerste jaar onder de 3% blijft. In 2016 en 2017 blijft de stijging onder de 5%. Alleen in 2018 en 2019 is een stijging voorzien die boven de 5% uitkomt. Dit wordt veroorzaakt door de extra lasten als gevolg van het HWBP en de regionale keringen. Na 2019 stijgt het tarief minder hard. De gemiddelde stijging over de hele planperiode varieert per type huishouden tussen de 2,8% en 3,6% per jaar. Dit is 0,5% tot 0,9% lager dan in de vorige Kadernota was voorzien. Bedrijven De aanslag voor agrarische bedrijven is over de hele planperiode eveneens gedaald ten opzichte van de Kadernota 2014-2024 met 0,3%. In 2015 is de stijging ruim 3% en daarmee een stuk lager dan voorzien in de vorige Kadernota (7,3%). In de jaren 2016 tot en met 2019 ligt de stijging nog steeds boven de 5%. In 2018 zelfs boven de 7%. In de Kadernota 2014-2024 steeg de aanslag in dat jaar met ruim 9%. Deze stijging wordt veroorzaakt door de extra lasten als gevolg van het HWBP en de regionale keringen. De stijging werkt voor agrarische bedrijven harder door dan voor huishoudens, omdat huishoudens meer voordeel hebben van het lagere v.e.-tarief. Het waterschap concludeert dat er sprake is van een positieve bijstelling ten opzichte van de vorige Kadernota (ondanks de extra lasten voor de regionale keringen), maar dat er de komende jaren aandacht moet zijn om waar mogelijk de stijging verder te temperen.
75
Voor een groothandel daalt de gemiddelde stijging over de hele planperiode met 0,6% (van 4,1% naar 3,5%). In de eerste jaren is de tariefontwikkeling gematigd, in 2018 en 2019 komt de stijging boven de 5%. In de jaren daarna neemt het stijgingspercentage weer af. Voor een metaalbedrijf daalt de gemiddelde stijging over de hele planperiode met 1% (van 3,7% naar 2,7%). Alleen in het jaar 2019 komt de stijging boven de 5% uit. Gemeenten en natuurterreinen De aanslagen voor gemeenten en natuurterreinen zijn vanwege de nieuwe kostentoedeling hoger dan voorzien in de vorige Kadernota. In bijlage 5 zijn de tarieven uit de Kadernota 2014-2024 omgerekend op basis van de nieuwe kostentoedeling om een goede vergelijking te kunnen maken. Hieruit volgt dat de aanslagen in 2015 gematigd stijgen. In de jaren 2016 tot en met 2019 ligt de stijging boven de 5% per jaar. Deze stijging wordt veroorzaakt door de extra lasten als gevolg van het HWBP en de regionale keringen. De stijging werkt ook voor deze categorieën harder door dan voor huishoudens, omdat huishoudens meer voordeel hebben van het lagere v.e.-tarief. De gemiddelde stijging over de hele planperiode daalt voor beide profielen ten opzicht van de Kadernota 2014-2024 met 0,2%. Het waterschap blijft zich de komende jaren inspannen om grote tariefstijgingen te voorkomen (waar dat mogelijk is binnen de gemaakte afspraken en het gewenste risicoprofiel) en de tariefontwikkeling zo gematigd mogelijk te laten verlopen.
76
5. Risico’s In deze Kadernota en de bijbehorende meerjarenraming zet het bestuur de koers uit voor de komende jaren. Externe ontwikkelingen, waarop het bestuur geen invloed heeft, kunnen de plannen doorkruisen. In dit hoofdstuk staan de belangrijkste risico’s die gevolgen voor de uitvoering van het programma kunnen hebben. Overigens beoordeelt het waterschap ieder jaar opnieuw de kansen en de mogelijke gevolgen van de belangrijkste operationele risico’s en vergelijkt de impact van die risico’s met de norm voor het weerstandsvermogen. Op die manier zorgt het waterschap ervoor dat het voldoende weerstandscapaciteit heeft om onvoorziene financiële tegenslagen op te vangen, rekening houdend met de risico’s die het waterschap loopt. In bijlage 4 is hierover een uitgebreide toelichting te vinden. Cross Border Lease Een van de rechtsvoorgangers van Brabantse Delta, het Hoogheemraadschap van West-Brabant, heeft in het verleden leaseovereenkomsten gesloten voor de zuiveringsinstallaties. De SNB heeft een soortgelijke leaseovereenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie. Het belangrijkste (theoretische) risico van deze overeenkomsten hangt samen met de vraag of alle in de deal opgenomen installaties gedurende de totale looptijd van de overeenkomsten in bedrijf blijven (19 jaar voor HWB en 21 jaar voor SNB). Wanneer dit niet het geval is, mist de Amerikaanse investeerder voordeel waarvoor hij gecompenseerd moet worden. De grootte van de compensatie hangt af van het type installatie en het moment waarop de overeenkomst wordt beëindigd. Enkele installaties zijn al op voorhand buiten de overeenkomsten gehouden in verband met ouderdom of mogelijke andere toekomstplannen. Het risico dat installaties vroegtijdig uit de overeenkomst moeten worden gehaald, beschouwt het waterschap met instemming van de accountant als een theoretisch risico. Dit risico is daarom alleen in de toelichting in de balans opgenomen. Zodra bekend is dat een installatie buiten bedrijf gesteld wordt, is alsnog een voorziening nodig voor de financiële consequenties. Vooralsnog is hiervan geen sprake. Switchtransacties Het waterschap houdt het risico van de switchtransactie continu in de gaten. Ieder kwartaal berekent een onafhankelijk bureau de verwachte kredietontwikkeling. Het waterschap moet het jaarlijks voordeel van circa € 574.000 als voorziening opnemen in de balans. Dit voordeel mag pas vrijvallen als de transactie is beëindigd of op een andere manier is zeker gesteld. Het waterschap moet ieder jaar toetsen of de voorziening toereikend is. De voorziening bedraagt per 31 december 2013 circa € 3 miljoen. De switchtransactie van de SNB wordt eveneens continu beoordeeld. De buffer van de portefeuille is door diverse faillissementen afgenomen en daarmee gevoelig geworden voor toekomstige economische ontwikkelingen. In 2013 is het risicoprofiel verbeterd, maar het blijft hoog en zal ook de komende jaren aandacht vragen van de SNB en de aandeelhouders. Voor een uitgebreide toelichting wordt verwezen naar de risicoparagraaf bij de jaarrekening 2013. Onderbezetting slibverwerkingsinstallatie SNB Momenteel is de slibverwerkingsinstallatie (svi) nagenoeg volledig bezet. De bezettingsgraad komt in de komende jaren mogelijk onder druk te staan door innovaties op de rioolwaterzuiveringsinstallaties en het aflopen van een slibverwerkingscontract. Een onderbezetting van de svi leidt tot hogere verwerkingskosten voor de aandeelhouders. SNB is in overleg met markpartijen en de aandeelhouders om een volledige bezetting van de svi voor langere tijd veilig te stellen. Wet Hof De waterschappen zijn als decentrale overheid medeverantwoordelijk voor het Nederlandse EMU-saldo. Paragraaf 2.5 geeft een toelichting op de Wet Hof en het EMU-saldo van het waterschap. Het waterschap verwacht de komende jaren niet in alle jaren binnen de vastgestelde referentiewaarde te blijven, onder andere vanwege de grote investeringsopgave op het gebied van regionale keringen. Bij het terugschroeven van de macronorm vanaf 2016 neemt het risico op overschrijding van de referentiewaarde toe. Het waterschap volgt de ontwikkelingen nauwlettend. 77
Financiering watersysteemdoelen Het komende jaar werkt het waterschap een nieuw Waterbeheerplan uit voor de periode 2016-2021. De huidige financiële afspraken met de Provincie (Tweede Bestuursovereenkomst) lopen op 31 december 2015 af. De waterschappen en de provincie verkennen in 2014 de mogelijkheden voor een Derde Bestuursovereenkomst. Het waterschap is hier actief bij betrokken en probeert op die manier ook afspraken te maken over toekomstige gezamenlijke realisatie en financiering van water- en natuurdoelstellingen. Daarnaast worden er ook andere mogelijkheden verkend, zoals Europese fondsen (zie hoofdstuk 2). Vooralsnog heeft het waterschap geen garanties op medefinanciering. Wet Belastingen op milieugrondslag Onder deze wet wordt belasting op leidingwater (BoL) geheven. Dit is bestaande wetgeving die vooralsnog niet op het waterschap van toepassing is. Er wordt beoordeeld of deze ook van toepassing zou moeten zijn op bijvoorbeeld de levering van effluentwater vanuit het waterschap aan derden. Ook hier is op dit moment onduidelijk of en - zo ja - in welke mate dit het waterschap gaat raken en vanaf wanneer. Op deze punten is ook de Unie van Waterschappen actief om de belangen van de waterschappen te verdedigen in de landelijke discussies die hierover plaatsvinden. De Unie informeert de waterschappen over de ontwikkelingen. Verbonden partijen Voor waterschap Brabantse Delta gaat circa 50% van de directe kosten om in de verbonden partijen (onder andere de BWB, Aquon, het Waterschapshuis en de SNB). Er is grote behoefte om in control te komen en te blijven met betrekking tot de verbonden partijen, onder andere om ervoor te zorgen dat de doelen binnen de beschikbaar gestelde middelen worden gerealiseerd. Het waterschap besteedt hier extra aandacht aan. Er wordt gedacht aan een aparte verantwoordelijke in de organisatie voor het eigenaarschap van alle verbonden partijen, los van het accountmanagementschap dat gerelateerd is aan het opdrachtgeverschap. In de risicoanalyse voor het weerstandsvermogen (zie bijlage 4) is rekening gehouden met een verzamelrisico voor de verbonden partijen. Voor 2014 is als één van de speerpunten benoemd dat er afstemming met de verbonden partijen gaat plaats vinden om te beoordelen wat er op dit terrein al gebeurt. Daarbij wordt gekeken of er bij de verbonden partijen zelf middelen worden gereserveerd om risico’s af te dekken of dat dit bij de moederorganisaties ligt.
78
Bijlage 1 - Financiële uitgangspunten Kadernota 2015-2025 Het waterschap moet bij de berekening van inkomsten en uitgaven rekening houden met toekomstige financiële ontwikkelingen die nu nog onzeker zijn. In deze bijlage staan de aannames die het waterschap als uitgangspunt heeft gekozen. Jaarrekening 2013 De conceptjaarrekening 2013 sluit met een voordelig resultaat van € 3,2 miljoen. In de begroting 2013 is rekening gehouden met een nadelig saldo van € 1,5 miljoen. Het overschot komt grotendeels voort uit lagere kapitaallasten, lagere onderhoudskosten en hogere waterschapsbelasting. Management Letter 4 voorspelde nog een nadelig resultaat van € 0,124 miljoen. De jaarrekening 2013 geeft een toelichting op deze verschillen. Inflatie In 2013 lag het gemiddelde inflatiepercentage op 2,5%. Het waterschap neemt voorzichtigheidshalve en op basis van uitspraken van het Centraal Planbureau een inflatiepercentage van 2% als uitgangspunt voor de planperiode 2015-2025, conform de Kadernota 2014-2024. Energiekosten Het waterschap heeft alle elektriciteit voor 2013 ingekocht. Voor 2014 is 80% ingekocht van het te verwachten elektriciteitsvolume en voor 2015 30% van het volume. Het leveringsdeel (commodity) van de elektriciteitsprijs is de komende drie jaar stabiel. De netwerkkosten zullen stijgen met de inflatie. Doordat ook de energiebelasting zal stijgen, verwacht het waterschap dat de totaalprijs per kWh de komende jaren de inflatie zal volgen. Personeelslasten Kadernota opslag % Kalenderjaar Basis Opslag % beoordelingen (nominale stijging) Opslag % cao verhogingen en premiestijgingen
2014 100%
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
0,50% 2,00%
1,00% 2,00%
1,00% 2,00%
1,00% 2,00%
0,90% 2,00%
0,70% 2,00%
0,50% 2,00%
0,30% 2,00%
0,10% 2,00%
0,10% 2,00%
In bovenstaand overzicht staan de gehanteerde percentages voor de ontwikkeling van de salariskosten. Voor 2015 verwacht het waterschap verwacht dat de totale personeelslasten, inclusief premies en overige personeelskosten, met gemiddeld 2,5% zullen stijgen. Dit percentage bestaat uit 0,5% autonome stijging op basis van bestaande afspraken en 2% stijging van de loonkosten op basis van de te verwachten caoafspraken en premieontwikkelingen. Ook voor de verdere jaren is per jaar een inschatting gemaakt van de te verwachten salariskostenstijgingen. Tegenraming De ervaring leert dat projecten vaak later van start gaan dan gepland en bovendien een langere doorlooptijd kennen. De jaarlijkse kosten vallen daardoor lager uit dan voorzien; met name in het eerste jaar nadat een investering in gebruik wordt genomen. Het waterschap vermindert de geraamde lasten die voortvloeien uit investeringen daarom in het eerste jaar met 30% en neemt dit verlaagde bedrag op in de (meerjaren-)begroting. Dit percentage wordt de tegenraming genoemd. In de Kadernota 2015-2025 is het waterschap uitgegaan van een tegenraming van 30% op de geraamde lasten die voortvloeien uit investeringen. Bij de herziening van het activabeleid eind 2014 wordt bekeken of de tegenraming op nieuwe, opkomende kapitaallasten als gevolg van de nieuwe systematiek kan komen te vervallen. Reserves Algemene reserve / calamiteitenreserve In 2012 is een herijking van het reserve- en voorzieningenbeleid doorgevoerd. Hierin is vastgelegd dat de benodigde omvang van de algemene weerstandsreserve wordt bepaald op basis van een risicoanalyse. 79
Er wordt gestreefd naar een omvang binnen de bandbreedte van ‘Voldoende’ zoals gedefinieerd door de Technische Universiteit Twente. Dit betekent dat de weerstandscapaciteit een factor 1,2 hoger zou moeten zijn dan de omvang van de risicoportefeuille. Zie bijlage 4 voor de samenvatting van deze berekening. Het eventuele surplus vormt de egalisatiereserve welke steeds in de planperiode wordt ingezet om een gelijkmatige tariefontwikkeling te bewerkstelligen. Het uitgangspunt daarbij is dat de egalisatiereserve aan het eind van de planperiode steeds volledig is ingezet en daarmee de lasten gelijk zijn aan de heffing (zie onderstaande tabel, ontwikkeling tariefegalisatiereserve: streefwaarde aan het einde van de planperiode 0). x € 1.000,- bij 90% betrouwbaarheid
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Risico’s watersysteembeheer
2.250
2.250
2.250
2.230
2.200
2.230
2.230
2.150
2.210
2.190
2.200
Risico’s zuiveringsbeheer
3.140
3.160
3.120
3.150
3.200
3.220
3.260
3.240
3.240
3.240
3.300
a. Ontwikkeling algemene reserve / calamiteitenreserve x € 1.000,- risico’s *factor 1.2
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Algemene- en calamiteitenreserve watersysteembeheer
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
2.700
Algemene- en calamiteitenreserve zuiveringsbeheer
3.768
3.792
3.744
3.780
3.840
3.864
3.912
3.888
3.888
3.768
3.960
b. Tariefegalisatiereserves De tariefegalisatiereserves zijn bedoeld om grote schommelingen in het tarief op te vangen. Als deze reserves niet aanwezig zijn, moet het waterschap alle kostenontwikkelingen direct doorberekenen in de tarieven. Iedere tariefegalisatiereserve kan groeien door er positieve saldi van de jaarrekening aan toe te voegen. Ontwikkeling tariefegalisatiereserve Taak
Streefwaarde aan het einde van de planperiode
Stand op 1-1-2015
Watersysteembeheer
0
4.277
Zuiveringsbeheer
0
6.864
Vrijval Switchtransacties Volgens de huidige berekeningen valt er aan het einde van de looptijd (in 2017) een bedrag van ongeveer € 10,6 miljoen vrij. Vanwege de onzekere financiële omstandigheden heeft het waterschap besloten het verwachte voordeel niet in te zetten in de planperiode van deze Kadernota. Grondslagen tarief watersysteembeheer en zuiveringsheffing De tarieven voor watersysteembeheer zijn gebaseerd op het aantal inwoners (categorie ‘ingezetenen’), de economische waarde (categorie ‘gebouwd’) en de belastbare hectaren (categorieën ‘ongebouwd’ en ‘natuur’). Het tarief voor de zuiveringsheffing hangt af van het aantal vervuilingseenheden (v.e.’s). Kostentoedelingsverordening Op grond van de Waterschapswet dient de kostentoedelingsverordening één maal in de vijf jaar geheel te worden herzien op basis van een breed kostentoedelingsonderzoek. In september 2013 heeft het algemeen bestuur de kostentoedelingspercentages voor de begrotingsjaren 2014 tot en met 2018 vastgesteld. De verordening is goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant.
80
De verdeling van de kosten van het Watersysteembeheer is voor 2014 als volgt vastgesteld, ter vergelijking zijn de kostentoedelingspercentages van 2009-2013 opgenomen: Categorie Watersysteembeheer
Verdeling 2009-2013
Verdeling 2014 e.v.
Ingezetenen
30%
29,4%
Gebouwd
60,4%
59,6%
Ongebouwd
9,5% Verharde openbare wegen 1,6% Overig ongebouwd 7,9%
10,8% Verharde openbare wegen 2,8% Overig ongebouwd 8,0%
Natuur
0,1%
0,2%
Daarnaast zijn de volgende wijzigingen verwerkt in de verordening: • De oppervlakte van rijkswateren wordt meegenomen in de oppervlaktebepaling. • Er wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tariefdifferentiatiewegen toe te passen binnen de categorie ongebouwd (vastgesteld op 250%). a. Ingezetenen Ingezeten nemen 29,4% van de watersysteemheffing voor hun rekening. Dit aandeel hangt samen met de gemiddelde inwonersdichtheid (het aantal inwoners per vierkante kilometer). Het waterschap gaat ervan uit dat het aantal ingezeten de komende jaren stijgt met ongeveer 1.000 per jaar. Deze verhoging is gebaseerd op gegevens van ABF (voorheen CBS), dat prognoses over de Nederlandse woningmarkt maakt. Naar verwachting zullen 16.000 ingezetenen geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de aanslag oninbaar is. b. Gebouwd De heffing die de categorie ‘gebouwd’ betaalt, hangt samen met de economische waarde van het gebouwde goed (WOZ-waarde). In het verleden ging het waterschap uit van een gemiddelde economische waarde van € 2.500,- per eenheid. Met ingang van 1 januari 2009 is de heffing een vast percentage van de WOZ-waarde. Voor 2014 geeft de Waarderingskamer een daling aan van de WOZ-waarde met 5%. Het waterschap heeft voor de WOZ-waarde voor de jaren 2015 tot en met 2024 geen wijziging ten opzichte van de WOZ-waarde 2014 opgenomen. c. Ongebouwd De heffing die de categorie ‘ongebouwd’ betaalt, hangt samen met de ongebouwde hectares grond. Voor openbare wegen geldt een tariefdifferentiatie van 250%. Voor de jaren 2015 tot en met 2024 wordt rekening gehouden met een daling van 100 hectares per jaar voor nieuwbouw. d. Natuur Onder natuurterreinen worden ongebouwde onroerende zaken verstaan waarvan de inrichting en het beheer (nagenoeg) geheel en duurzaam zijn afgestemd op het behoud of de ontwikkeling van de natuur. Ook bossen en open wateren met een oppervlakte van tenminste één hectare behoren tot de natuurterreinen. In de begroting 2014 is uitgegaan van 30.240 hectare natuur. Aangenomen is dat deze oppervlakte in de komende jaren gelijk blijft. e. Vervuilingseenheden zuiveringsheffing Aangenomen is dat het aantal huishoudelijke vervuilingseenheden stijgt met circa 0,2% per jaar (ongeveer 1.500 v.e.’s). Bij de berekening van het aantal v.e.’s wordt daarnaast rekening gehouden met nieuwe ontwikkelingen bij bedrijven. Een aantal huishoudens en bedrijven zullen geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de heffing oninbaar is. Bij de berekening van de heffing wordt het totale aantal v.e.’s daarom met 40.000 verminderd.
81
Kwijtschelding en oninbaarheid In de begroting en de meerjarenraming wordt rekening gehouden met kwijtschelding en oninbaarheid van belastingen. Dit gebeurt via de grondslagen. In de berekening is ervan uitgegaan dat kwijtschelding en oninbaarheid 16.000 ingezetenen betreft van de totale belasting van de categorie ingezetenen. Dit resulteert per saldo in een hoger tarief, doordat het nadelige effect van kwijtschelding en oninbaarheid ook bij deze categorie terechtkomt. Bij de berekening van het zuiveringstarief is ervan uitgegaan dat kwijtschelding en oninbaarheid 40.000 v.e.’s van de belasting omvat. Dit wordt evenredig verdeeld over huishoudens (2/3) en bedrijven (1/3). De bedragen die het waterschap misloopt door kwijtschelding liggen enige jaren op een min of meer constant niveau van € 1,7 miljoen. De kwijtscheldingen hebben grotendeels betrekking op de ingezetenen en de huishoudens. De bedragen die samenhangen met oninbaarheid variëren van jaar tot jaar. De hoogte wordt met name beïnvloed door faillissementen.
82
Bijlage 2 - Tariefontwikkeling De onderstaande grafieken geven de lasten- en tariefontwikkeling per taak en categorie weer.
83
84
Bijlage 3 - Financiële specificatie per waterschapstaak De onderstaande tabellen geven een financiële specificatie per waterschapstaak. Voor het vaarwegbeheer is een apart scenario opgenomen, omdat het waterschap deze taak in opdracht en voor rekening van de provincie uitvoert. Zuiveringsbeheer Kadernota 2015-2025 zuiveringsheffing (x1.000)
NR. PROGRAMMA
kadernota 2015-2025
begroting 2014
1000 4000 6501 6502 7000 8000 9000
PLANVORMING BOUW EN EXPLOITATIE ZTW BEHEERSEN VAN LOZINGEN HANDHAVING HEFFING EN INVORDERING BESTUUR EN COMMUNICATIE DEKKINGSMIDDELEN EN SALDO
TOTAAL NETTO LASTEN
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
1.605 51.992 759 1.418 2.658 1.490 (785)
1.593 51.856 785 1.422 2.662 1.413 (761)
1.391 53.524 853 1.458 2.623 1.436 (776)
1.209 56.527 888 1.494 2.583 1.428 (792)
1.244 57.654 900 1.527 2.564 1.588 (864)
1.250 59.205 915 1.562 2.616 1.619 (881)
1.264 61.100 925 1.598 2.668 1.646 (899)
1.285 62.899 878 1.636 2.722 1.681 (917)
1.315 63.621 869 1.657 2.774 1.707 (935)
1.332 63.262 886 1.689 2.830 1.738 (954)
1.362 64.344 901 1.725 2.886 1.772 (973)
59.136
58.970
60.507
63.338
64.613
66.285
68.302
70.183
71.008
70.783
72.017
-0,3%
2,6%
4,7%
2,0%
2,6%
3,0%
2,8%
1,2%
-0,3%
1,7%
stijging (daling) netto lasten tov voorg.jaar netto lasten kadernota 2014-2024
58.106
58.310 0,4%
61.100 4,8%
62.278 1,9%
65.313 4,9%
68.306 4,6%
71.991 5,4%
75.260 4,5%
77.190 2,6%
78.506 1,7%
OPBRENGST HEFFINGEN stijging (daling) opbrengst heffingen tov voorg.jaar (ONTTR)./TOEV. EGAL RESERVE
59.066 (70)
58.118 -1,6% (853)
59.761 2,8% (746)
60.990 2,1% (2.349)
62.312 2,2% (2.301)
65.794 5,6% (491)
68.303 3,8% 1
70.183 2,8% 0
71.004 1,2% (4)
71.102 0,1% 319
72.017 1,3% 0
59.136
58.970
60.507
63.338
64.613
66.285
68.302
70.183
71.008
70.783
72.017
1.179.035 7.500 40.000 1.131.535 52,26
1.139.116 7.500 40.000 1.091.616 54,02
1.135.056 7.500 40.000 1.087.556 55,64
1.122.206 7.500 40.000 1.074.706 58,94
1.123.706 7.500 40.000 1.076.206 60,04
1.125.206 7.500 40.000 1.077.706 61,51
1.126.706 7.500 40.000 1.079.206 63,29
1.128.206 7.500 40.000 1.080.706 64,94
1.129.706 7.500 40.000 1.082.206 65,61
1.131.206 7.500 40.000 1.083.706 65,32
1.132.706 7.500 40.000 1.085.206 66,36
52,20
2,0% 52,82 1,2%
3,2% 54,56 3,3%
3,3% 56,65 3,8%
2,0% 59,50 5,0%
5,4% 62,61 5,2%
3,7% 66,25 5,8%
2,6% 69,26 4,5%
1,0% 70,95 2,4%
0,0% 71,56 0,9%
1,1%
4.559 (70) 4.489
6.864 (853) 6.012
6.060 (746) 5.314
5.278 (2.349) 2.930
algemene/calamiteiten reserve
4.104
3.792
3.744
cbl reserve (53%) vrijval switch WBD en SNB* (53%)
2.760
2.128
1.464
TOTAAL NETTO LASTEN VERVUILINGSEENHEDEN: - bruto op te leggen aantal v.e. - verontreinigingsheffing directe lozing - oninbaar/kwijtschelding v.e - netto op te leggen aantal v.e. -lasten per v.e.
***
-heffing per v.e. in euro's
52,20
- stijging (daling) tov voorg.jaren kadernota 2014-2024 tarieven - stijging (daling) tov voorg.jaren RESERVES/VOORZIENINGEN: egal res 1-1 incl concept jaarrek 2012 onttrekking/toevoeging egal.res. Lopend jaar egal reserve per 31-12
53,24
54,95
56,75
57,90
61,05
63,29
64,94
65,61
65,61
Gemiddeld 2014-2024
2,0%
3,4%
66,36
2,0%
2,4% 3,6%
2.870 (2.301) 569
545 (491) 54
6 1 7
31 0 31
31 (4) 26
26 319 345
273 0 273
3.780
3.840
3.864
3.912
3.888
3.888
3.888
3.960
767 5.618
5.618
5.618
5.618
5.618
5.618
5.618
5.618
* vrijval switch WBD en SNB is vooruitlopend op besluitvorming voor 53% opgenomen in de taak zuiveringsbeheer maar wordt niet ingezet voor tariefegalisatie
Watersysteembeheer Tariefscenario
Kadernota 2015-2025 FUNCTIE WATERSYSTEEMBEHEER
NR. PROGRAMMA
X € 1000
2014 1000 2000 3000 5000 6001 6002 6501 6502 6960 7000 8000 9000
PLANVORMING AANLEG EN ONDERH.WATERKER. INRICHTING EN ONDERH.WATERSYST INRICHT/ONDERHOUD VAARWEGEN EN HAVENS VERGUNNINGVERLENING HANDHAVING KEUR BEHEERSEN LOZINGEN HANDHAVING WVO HANDHAVING GRONDWATERBEHEER HEFFING EN INVORDERING BESTUUR EN COMMUNICATIE DEKKINGSMIDDELEN EN SALDO OPBRENGST VERONTREINIGINGSHEFFING TOTALE NETTO-LASTEN stijging tov voorgaand jaar netto lasten kadenota 2014-2024 stijging tov voorgaand jaar Ontrekking CBL reserve OPBRENGST OMSLAGEN stijging tov voorgaand jaar (ONTTR)./TOEV. EGAL RESERVE RESERVES / VOORZIENINGEN egalisatiereserve 1-1 incl. concept jaarrek.2013 (onttr./toev.egal reserve lopend jaar egalisatiereserve per 31-12
Kadernota 2015-2025
begroting 2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
Gemiddeld 2014-2024
2024
3.631 5.618 30.104 1.236 2.236 1.883 759 1.899 144 3.120 2.321 (600) (392)
3.582 7.369 29.716 1.161 2.294 2.153 785 1.898 147 3.125 2.258 (578) (396)
3.727 9.565 31.053 1.182 2.359 2.207 853 1.948 151 3.079 2.298 (590) (409)
3.835 11.982 32.416 1.207 2.423 2.116 888 1.996 154 3.033 2.288 (601) (425)
3.936 14.905 33.949 1.166 2.476 2.014 900 2.039 158 3.010 2.466 (663) (439)
3.898 17.054 35.284 1.225 2.536 1.662 915 2.087 161 3.070 2.515 (676) (454)
3.889 17.900 36.185 1.274 2.595 1.700 925 2.134 165 3.132 2.560 (690) (471)
3.870 18.328 36.661 1.312 2.659 1.741 878 2.185 169 3.195 2.614 (704) (487)
3.964 18.684 37.829 1.355 2.693 1.763 869 2.214 172 3.257 2.657 (718) (488)
4.001 18.582 39.085 1.389 2.744 1.796 886 2.257 175 3.322 2.707 (732) (488)
4.080 19.094 40.548 1.453 2.803 1.834 901 2.305 179 3.388 2.761 (747) (494)
51.959
53.513 3,0%
57.421 7,3%
61.313 6,8%
65.916 7,5%
69.276 5,1%
71.298 2,9%
72.420 1,6%
74.251 2,5%
75.724 2,0%
78.106 3,1%
53.737
56.198 4,6%
58.680 4,4%
62.510 6,5%
68.201 9,1%
70.280 3,0%
71.561 1,8%
72.923 1,9%
74.879 2,7%
76.569 2,3%
51.843
53.513 3,2%
56.646 5,9% (775)
59.964 5,9% (1.349)
64.532 7,6% (1.384)
68.514 6,2% (762)
71.298 4,1% (0)
72.420 1,6%
74.251 2,5%
75.658 1,9% (67)
78.106 3,2% (0)
4.277
4.265 (775) 3.490
3.526 (1.349) 2.177
2.213 (1.384) 829
793 (762) 31
31 (0) 31
127
55
127
55
79 (67) 12
0 (0) 0
(116)
3.061 (116) 2.945
4.277
4,0%
algemene/calamiteiten reserve
1.608
2.700
2.712
2.676
2.640
2.676
2.676
2.580
2.652
2.628
2.640
cbl reserve (47%) vrijval switch WBD en SNB* (47%)
2.447
1.887
1.298
680 4.982
4.982
4.982
4.982
4.982
4.982
4.982
4.982
* vrijval switch WBD en SNB is vooruitlopend op besluitvorming voor 47% opgenomen in de taak watersysteembeheer maar wordt niet ingezet voor tariefegalisatie
85
4,2%
4,2%
Tariefscenario
SPECIFICATIE OPBRENGST WATERSYSTEEM X € 1000,-
OMSCHRIJVING
begroting 2014
TOTALE NETTO LASTEN Splitsing over belanghebbenden: -ingezetenen :29,4 % -gebouwd :59,6 -natuur : 0,2% -ongebouwd :10,8 % Uitwerking per onderdeel:
INGEZETENEN -totaal netto lasten -aantal bruto ingezetenen - oninbaar/kwijtschelding - aantal netto ingezetenen -lasten per ingezetene
-omslag per ingezetene
-stijging t.o.v. voorgaand jaar - tarief kadernota 2014-2024 na ktd -opbrengst omslag totaal -onttr. egalisatie-reserve GEBOUWD -totaal netto lasten -eenh.econ.waarde (vanaf 1-1-2006 x 2.500) ( x 1.000) - oninbaar/kwijtschelding - aantal netto econ.waarde -lasten per eenheid econ.waarde o.b.v. econ.w. (x2.500) -omslag per eenheid econ.waarde obv econ w. (x2.500) -stijging t.o.v. voorgaand jaar - tarief kadernota 2014-2024 na ktd -opbrengst omslag totaal -onttr. egalisatie-reserve natuur -totaal netto lasten -aantal bruto belastbare ha - oninbaar/kwijtschelding - aantal netto belastbare ha -lasten per belastbare ha.
-omslag per belastbare ha.
-stijging/(daling) t.o.v. voorg. jaar - tarief kadernota 2014-2024 na ktd -opbrengst omslag totaal -onttr. egalisatie-reserve ONGEBOUWD -totaal netto lasten -aantal bruto belastbare ha openbare landwegen -aantal bruto belastbare ha overige ongebouwd - oninbaar/kwijtschelding - aantal netto belastbare ha - lasten per belastbare ha -lasten per belastbare ha. Landwegen -lasten per belastbare ha. ov ongebouwd
-omslag per belastbare ha. Verharde openbare wegen -omslag per belastbare ha. Overig ongebouwd
-stijging/(daling) t.o.v. voorg. jaar -stijging/(daling) t.o.v. voorg. jaar - tarief kadernota 2014-2024 na ktd - tarief kadernota 2014-2024 na ktd -opbrengst omslag totaal -onttr. egalisatie-reserve
AFWIKKELING VOORG.JAREN OMSLAGEN Totaal opbrengst waterkwantiteitsomslag belastingjaar
2015
2016
2017
2018
Kadernota 2015-2025 2019
2020
2021
2022
2023
2024
51.959
53.513
57.421
61.313
65.916
69.276
71.298
72.420
74.251
75.724
78.106
15.276 30.968 104 5.612
15.733 31.894 107 5.779
16.882 34.223 115 6.201
18.026 36.543 123 6.622
19.379 39.286 132 7.119
20.367 41.288 139 7.482
20.961 42.493 143 7.700
21.292 43.162 145 7.821
21.830 44.254 149 8.019
22.263 45.132 151 8.178
22.963 46.551 156 8.435
15.276 333.000 16.000 317.000 48,19
15.733 334.000 16.000 318.000 49,47
16.882 335.000 16.000 319.000 52,92
18.026 336.000 16.000 320.000 56,33
19.379 337.000 16.000 321.000 60,37
20.367 338.000 16.000 322.000 63,25
20.961 339.000 16.000 323.000 64,90
21.292 340.000 16.000 324.000 65,71
21.830 341.000 16.000 325.000 67,17
22.263 342.000 16.000 326.000 68,29
22.963 343.000 16.000 327.000 70,22
2,9% 51,44 15.733
5,5% 54,08 16.654 (228)
5,5% 57,41 17.630 (397)
7,3% 62,42 18.972 (407)
5,8% 64,16 20.143 (224)
3,7% 65,07 20.961
1,3% 66,17 21.292
2,2% 67,74 21.830
1,6% 69,05 22.243 (20)
31.894 39.763 100 39.663 0,80
34.223 39.763 100 39.663 0,86
36.543 39.763 100 39.663 0,92
39.286 39.763 100 39.663 0,99
41.288 39.763 100 39.663 1,04
42.493 39.763 100 39.663 1,07
43.162 39.763 100 39.663 1,09
44.254 39.763 100 39.663 1,12
45.132 39.763 100 39.663 1,14
3,4% 0,81 31.894
5,9% 0,86 33.761 (462)
5,9% 0,91 35.739 (804)
7,6% 1,00 38.461 (825)
6,2% 1,03 40.834 (454)
4,1% 1,04 42.493
1,6% 1,07 43.162
2,5% 1,09 44.254
1,9% 1,12 45.092 (40)
104 30.240
107 30.240
115 30.240
123 30.240
132 30.240
139 30.240
143 30.240
145 30.240
149 30.240
151 30.240
156 30.240
30.240 3,44
30.240 3,54
30.240 3,80
30.240 4,06
30.240 4,36
30.240 4,58
30.240 4,72
30.240 4,79
30.240 4,91
30.240 5,01
30.240 5,17
3,2% 3,68 107
5,9% 3,88 113 (2)
5,9% 4,13 120 (3)
7,6% 4,51 129 (3)
6,2% 4,65 137 (2)
4,1% 4,73 143
1,6% 4,82 145
2,5% 4,95 149
1,9% 5,06 151 (0)
3,2%
5.612 9.550 96.752
5.779 9.550 96.652
6.201 9.550 96.552
6.622 9.550 96.452
7.119 9.550 96.352
7.482 9.550 96.252
7.700 9.550 96.152
7.821 9.550 96.052
8.019 9.550 95.952
8.178 9.550 95.852
8.435 9.550 95.752
106.302
106.202
106.102
106.002
105.902
105.802
105.702
105.602
105.502
105.402
105.302
150,88 43,11
155,51 44,43
166,99 47,71
178,45 50,99
191,99 54,85
201,93 57,70
207,99 59,43
211,43 60,41
216,94 61,98
221,41 63,26
48,08
48,08 15.242 (34) 30.968 39.821 100 39.721 0,78
0,78
0,76 30.898 (69)
3,43
3,43 104 (0)
49,47
0,80
3,54
52,21
0,85
3,75
150,54 43,01
155,51 44,43
150,54 43,01 5.599 (13) 51.843
53.513
5,9% 5,9% 170,66 48,76 6.118 (84) 56.646
53.513
56.646
51.843
3,3% 3,3% 161,68 46,19 5.779
164,74 47,07
55,09
0,90
3,97
174,53 49,86
5,9% 5,9% 181,87 51,96 6.476 (146) 59.964 59.964
59,10
0,97
4,27
187,96 53,70
7,7% 7,7% 198,51 56,72 6.969 (149) 64.532 64.532
62,56
1,03
4,53
199,71 57,06
6,3% 6,3% 204,83 58,52 7.399 (82) 68.514 68.514
64,90
1,07
4,72
65,71
1,09
4,79
67,17
1,12
4,91
68,23
1,14
5,00
207,99 59,43
211,43 60,41
216,94 61,98
71.298
72.420
74.251
2,0% 2,0% 223,89 63,97 8.171 (7) 75.658
71.298
72.420
74.251
75.658
4,1% 4,1% 208,55 59,58 7.700
1,7% 1,7% 212,90 60,83 7.821
2,6% 2,6% 218,77 62,51 8.019
221,22 63,21
Gemiddeld 2014-2024
70,22
2,9%
3,9%
22.963
46.551 39.763 100 39.663 1,17
1,17
3,2%
4,2%
46.551
5,17
4,2%
156
228,55 65,30
228,55 65,30
3,3% 3,3%
4,3% 4,3%
8.435
78.106 78.106
Vaarwegenbeheer Kadernota 2015-2025: SCENARIO FUNCTIE VAARWEGENBEHEER
x € 1000
NR.
PROGRAMMA
Kadernota 2015-2025 2014
1000 5000 6001 6002
Planvorming Inrichting en onderhoud vaarwegen en havens Vergunningverlening Handhaving keur totaal netto lasten 2015-2025
kadernota 2014-2024 Bijdrage provincie Noord Brabant
2015
2016
2017
2018
91 1.094 98 128
75 978 102 156
77 1.000 106 161
80 1.025 109 149
92 977 112 137
2019 85 1.038 116 96
2020 88 1.089 119 99
2021 91 1.129 122 103
2022 103 1.174 124 104
1.410
1.311 -7,0%
1.343 +2,5%
1.363 +1,4%
1.317 -3,3%
1.335 +1,3%
1.395 +4,5%
1.445 +3,6%
1.506 +4,2%
2023
98 1.273 130 110
1.536 +6,4%
1.612 +7,0%
1.580
1.553
1.628
1.659
1.644
1.670
1.725
1.755
1.706
1.743
(1.410)
(1.311)
(1.343)
(1.363)
(1.317)
(1.335)
(1.395)
(1.445)
(1.506)
(1.536)
86
2024
95 1.207 127 107
(1.612)
Bijlage 4 – Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen van het waterschap is het vermogen om onvoorziene financiële tegenslagen op te vangen, rekening houdend met de risico’s die het waterschap loopt. Waterschap Brabantse Delta beoordeelt ieder jaar opnieuw de kansen en de gevolgen van de belangrijkste risico’s en vergelijkt de risico’s met de norm voor het weerstandsvermogen. Het is van belang hier te benoemen dat het gaat om de restrisico’s na het treffen van beheersmaatregelen. Alles wat is afgedekt door beheersmaatregelen (zoals verzekeringen) vormt geen (rest)risico meer. Op deze manier houdt het waterschap zicht op de benodigde weerstandscapaciteit en voldoet het aan de verplichting uit de Waterschapswet. De Waterschapswet verlangt namelijk van waterschappen dat zij inzicht verkrijgen in hun risico’s en hun financiële middelen om deze risico’s af te kunnen dekken. Aanpak Net als voorgaande jaren heeft het waterschap de inschatting van de risico’s geactualiseerd. Er is niets gedaan met de Cross Border Lease en switchtransactie van waterschap Brabantse Delta en Slibverwerking NoordBrabant. Dit komt omdat experts en accountants deze risico’s al uitgebreid beoordelen en omdat er speciale reserves en voorzieningen voor worden aangehouden. Een adviesbureau heeft de berekeningen en analyses uitgevoerd en een rapportage opgesteld. De resultaten komen in drie stappen tot stand: Stap 1 – Inventarisatie risico’s Het waterschap heeft met intern betrokkenen een update gemaakt van de risico’s, inclusief de kans, impact en trendontwikkelingen. Voor de inventarisatie van de risico’s zijn er groepsinterviews gehouden. Ter voorbereiding zijn de genodigden vooraf gevraagd na te denken over de ontwikkeling van de diverse risico’s aan de hand van de risicolijst van 2013 en om eventueel nieuwe risico’s vast te stellen of risico’s te laten vervallen omdat ze niet meer aan de orde zijn. Stap 2 – Simulatie van de risico’s Om de totale omvang van de risico’s wordt bepaald met een ‘Monte-Carlosimulatie’. Deze statistische simulatie neemt de afzonderlijke risico’s als uitgangspunt, met de bijbehorende kansen van optreden en de maximale en minimale omvang. Het resultaat is de totale verwachte omvang van risico’s. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen is het gebruikelijk om uit te gaan van een betrouwbaarheidsniveau van 90%. Dit betekent dat de gevonden waarde naar verwachting eens in de tien jaar wordt overschreden. Stap 3 – Bepalen van de weerstandscapaciteit Door de omvang van de risico’s af te zetten tegen de financiële weerbaarheid van de organisatie, ontstaat een beeld van het weerstandsvermogen. Dit wordt voor de komende tien jaar in beeld gebracht. Risicoprofiel Uit de Monte-Carlosimulatie volgt een kansverdeling van risico’s, zoals weergegeven in figuur 1. Hieruit blijkt dat de gemiddelde verwachte last van de geïdentificeerde risico’s over meerdere jaren bezien € 2 miljoen bedraagt. Bij een betrouwbaarheidsniveau van 90% bedraagt de te verwachte schadelast als gevolg van de risico’s € 4,23 miljoen. Dit betekent dat de schadelast gemiddeld negen van de tien jaar gelijk of minder is dan dit bedrag. Dit betrouwbaarheidsinterval wordt bij alle hier aangehaalde inventarisaties gebruikt.
87
Figuur 1 Risicoprofiel 2014 (bedragen x € 1.000)
Tijdens de risico-inventarisatie is ook gekeken naar hoe risico’s (kans en impact) zich mogelijk zullen ontwikkelen. In de simulatie is op basis van deze inschatting voor elk van de aankomende jaren een nieuwe simulatie uitgevoerd. Hieruit blijkt een min of meer stabiel patroon van de te verwachten risicolast in de komende jaren voor het Watersysteembeheer en een licht stijgende trend voor het Zuiveringsbeheer. Ook voor de planperiode zijn de risico’s op deze manier bepaald. De risico’s zijn uitgesplitst naar Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer (tabel 1), omdat de kosten en de risico’s grotendeels direct samenhangen met de taken, waar weer reserves aan gekoppeld zijn. De risico’s op het gebied van Zuiveringsbeheer nemen toe, terwijl de risico’s voor Watersysteembeheer licht dalen, uitgaande van een betrouwbaarheidsniveau van 90%. Dit is de gevolgtrekking uit de verwachte ontwikkeling van alle afzonderlijke risico’s samen. x €1.000.000 bij 90% betrouwbaarheid Risico’s Watersysteembeheer
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2,25
2,25
2,26
2,23
2,20
2,23
2,23
2,15
2022
2023
2024
2,21
2,19
2,20
Risico’s Zuiveringsbeheer
3,14
3,16
3,12
3,15
3,20
3,22
3,26
3,24
3,24
3,24
3,30
Totale omvang risico’s
4,23
4,31
4,23
4,30
4,30
4,29
4,37
4,28
4,28
4,28
4,28
Tabel 1 Toekomstige omvang risico’s
De totale risico-omvang is lager dan de optelsom van de risico’s van Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer, omdat de risico’s in de totale portefeuille zich sterker uitmiddelen dan in twee afzonderlijke onderdelen. Feitelijk is de totaalregel alleen maar voor de beeldvorming. In de praktijk wordt gewerkt met de cijfers per taak die worden afgezet tegen de gehanteerde norm van 1,2.
88
Vergelijking risicoprofiel 2013 met profiel 2012 In onderstaande figuur is de risico-omvang (bij een betrouwbaarheidsniveau van 90%) weergegeven zoals begin 2014 vastgesteld, vergeleken met de risico-omvang zoals vastgesteld begin 2013:
Figuur 2 Verloop risicoprofiel
Ten opzichte van de rapportage uit 2013 is de inschatting van de risicoportefeuille in de eerste jaren nagenoeg gelijk. Aangezien de trend minder zwaar is ingeschat, is er nu sprake van een min of meer gelijkblijvende uitkomst in latere jaren. In 2013 was er nog sprake van een stijgende trend. Vanaf 2018 ontstaat daardoor een verschil in de inschatting van de risico-omvang vanuit de twee studies. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit is het vermogen dat het waterschap beschikbaar heeft om de voorziene risico’s op te vangen. De weerstandscapaciteit omvat de egalisatiereserves en de calamiteitenreserves voor Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer. Deze posten resulteren in de volgende benodigde omvang van de weerstandscapaciteit (per 1 januari van het betreffende jaar): Stand reserves per 1 januari Onderdeel
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Algemene/ calamiteiten reserve
2.700
2.700
2.712
2.676
2.640
2.676
2.676
2.580
2.652
2.628
2.640
Egalisatiereserve per 1-1 incl. conceptjaar-rekening 2013
4.393
4.277
4.265
3.526
2.213
793
31
127
55
79
0
Totaal WS
7.093
6.977
6.977
6.202
4.853
3.469
2.707
2.707
2.707
2.707
2.640
Algemene/ calamiteiten reserve
3.768
3.792
3.744
3.780
3.840
3.864
3.912
3.888
3.888
3.888
3.960
Egalisatiereserve per 1-1 incl. conceptjaar-rekening 2013
6.958
6.864
6.060
5.278
2.870
545
6
31
31
26
273
Totaal ZB
10.726
10.656
9.804
9.058
6.710
4.409
3.918
3.919
3.914
3.914
4.233
Totaal WS + ZB
17.819
17.633
16.781
15.260
11.563
7.877
6.625
6.625
6.625
6.521
6.873
Watersysteembeheer
Zuiveringsbeheer
Tabel 2 Weerstandscapaciteit (bedragen x € 1.000)
In 2012 is een herijking van het reserverings- en voorzieningenbeleid doorgevoerd. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Er wordt gestreefd naar een omvang binnen de bandbreedte van ‘Voldoende’ zoals gedefinieerd door de Technische Universiteit Twente. Dit betekent dat de weerstandscapaciteit een factor 1,2 hoger zou meten zijn dan de omvang van de risicoportefeuille. In de verdere sturing ten aanzien van de reserves is met deze factor rekening gehouden.
89
Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is de weerstandscapaciteit gedeeld door de omvang van de risico’s bij een betrouwbaarheidsniveau van 90%:
(Ratio) Weerstandvermogen =
(Beschikbare) weerstandscapaciteit (Rest) risico’s
Op basis van de verschillende taken ziet dit beeld er als volgt uit: x € 1 mln
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Weerstandscapaciteit
7.093
6.977
6.977
6.202
4.853
3.469
2.707
2.707
2.707
2.707
2.640
Risico omvang
2.253
2.246
2.263
2.230
2.201
2.233
2.233
2.151
2.206
2.194
2.195
3,15
3,11
3,08
2,78
2,20
1,55
1,21
1,26
1,23
1,23
1,20
Weerstandsvermogen
Tabel 3 Weerstandsvermogen Watersysteembeheer (bedragen x € 1.000)
x € 1 mln
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Weerstandscapaciteit
10.726 10.656
9.804
9.058
6.710
4.409
3.918
3.919
3.919
3.914
4.233
Risico omvang
3.143
3.163
3.116
3.154
3.199
3.223
3.257
3.236
3.239
3.238
3.299
Weerstandsvermogen
3,41
3,37
3,15
2,87
2,10
1,37
1,20
1,21
1,21
1,21
1,28
2023
2024
Tabel 4 Weerstandsvermogen Zuiveringsbeheer (bedragen x € 1.000)
x € 1 mln
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
Weerstandscapaciteit
17.819
17.633
16.781
15.260
11.563 7.877 6.625 6.625 6.625 6.621 6.873
Risico omvang
4.230
4.312
4.225
4.299
4.302
Weerstandsvermogen
4,21
4,09
3,97
3,55
269
4.286 4.367 4.284 4.279 4.280 4.283 1,84
1,52
1,55
1,55
1,55
1,60
Tabel 5 Weerstandsvermogen (bedragen x € 1.000)
Conclusies Het weerstandsvermogen neemt in de komende jaren af. Het weerstandsvermogen blijft echter tot en met 2024 in de categorie ‘voldoende’ volgens het beoordelingsmodel van de Technische Universiteit Twente (figuur 3). Dit model wordt veel toegepast door waterschappen, gemeenten en provincies. Waterschap Brabantse Delta hanteert deze beoordelingssystematiek sinds de studie naar het weerstandsvermogen van 2009.
Figuur 3 Weerstandsvermogen
90
Nu de reserves rechtstreeks worden vastgesteld op basis van de geïnventariseerde risico’s is het nog belangrijker dan voorheen dat de risico’s volledig en juist worden bepaald. Een onvoorzien risico is immers moeilijker op te vangen voor de organisatie. Het waterschap heeft hier blijvend aandacht voor. Uit de inventarisatie blijkt dat Watersysteembeheer een hoger risicoprofiel kent dan in de voorgaande inventarisatie. Voor Zuiveringsbeheer geldt daarentegen een afname. Voor de gehele organisatie blijft het risicoprofiel hierdoor min of meer gelijk. Indien beide taken bij een volgende inventarisatie een toename laten zien, waarbij de stand van weerstandscapaciteit op 1,2 is aangekomen, kan dit tot een breuk van de gestelde norm lijden. Het proces rondom integraal risicomanagement wordt continu bewaakt, waarbij wordt beoordeeld of maatregelen om risico’s te verminderen doeltreffend en doelmatig zijn en of daarmee nieuwe risico’s tijdig worden geïdentificeerd en beheerst. Ook worden gebeurtenissen, trends, successen en mislukkingen geanalyseerd om ervan te leren. Een aandachtspunt voor de verdere doorontwikkeling van risicomanagement is de uniformering van de aanpak en taal rondom risico’s. Worden risico’s door individuen langs dezelfde parameters beoordeeld? De formalisering van risicomanagement zorgt voor een continue bewaking en beoordeling van het risicomanagementproces. Hierdoor wordt een verandering van het risicoprofiel eerder onderkend en kan het waterschap maatregelen treffen ten aanzien van de weerstandscapaciteit. Een tweede aandachtspunt voor de verdere doorontwikkeling van risicomanagement is het leggen van de juiste verbinding met de verzekeringsportefeuille. Er dient voldoende aandacht te zijn voor het risico mitigerend effect van de verzekeringsportefeuille en ook voor welke risico’s wel en welke niet onder de dekking zouden vallen. Een laatste aandachtspunt geldt ten aanzien van verbonden partijen. Aangezien deze op meer afstand staan, is er minder zicht op de (operationele) risico’s. Ook voor deze partijen geldt het belang van risicomanagement om risico’s inzichtelijk en beheersbaar te houden. Dit speelt vooral voor die verbonden partijen die zelf geen reserves aanhouden om tegenvallers op te vangen. Voor deze partijen is waterschap Brabantse Delta min of meer gehouden om voor zijn deel op dezelfde werkwijze weerstandscapaciteit aan te houden. In de verdere doorontwikkeling van risicomanagement wordt afgewogen of dit voldoende onderkend is in het huidige geïnventariseerde risico. In de tweede helft van 2014 wordt het financieel beleid van het waterschap opnieuw beoordeeld (onder andere een herziening van het activabeleid). Daarbij wordt ook het weerstandsvermogen beschouwd.
91
92
€
€
€
Natuurterreinen
Ongebouwd openbare wegen
Overig ongebouwd
93
162,51
Meerpersoons huishouden, eigen woning €
Eenpersoons huishouden, eigen woning
€ 90.325,71
Gemeente
€ 27.223,84
2,8%
167,04
2,5%
273,52
2,4%
102,71
2,2%
209,19
2015
2,0%
53,24
3,3%
44,43
3,3%
155,51
3,2%
3,54
3,4%
0,80
2,9%
49,47
2,2%
€ 27.817,80
2,8%
€ 1.304,36
3,3%
€ 93.305,15
3,3%
€ 5.085,30
3,1%
€ 1.347,69
3,2%
€ 3.539,25
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2015
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
3,6%
28.813,24
4,8%
1.366,65
5,9%
98.842,89
5,8%
5.382,37
5,6%
1.423,27
5,9%
3.746,43
4,9%
175,25
4,3%
285,15
4,3%
107,16
3,8%
217,06
2016
3,2%
54,95
5,9%
47,07
5,9%
164,74
5,9%
3,75
5,9%
0,85
5,5%
52,21
2016
5,9%
5.697,26
5,6%
1.503,34
5,9%
3.965,89
4,9%
183,93
4,3%
297,43
4,4%
111,84
3,8%
225,34
2017
3,3%
56,75
5,9%
49,86
5,9%
174,53
5,9%
3,97
5,9%
0,90
5,5%
55,09
4,8%
1.432,52
3,6%
€ 29.862,59
€
5,9%
€ 104.716,75
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2017
7,5%
6.125,82
7,1%
1.609,37
7,6%
4.267,97
5,8%
194,58
4,4%
310,38
4,6%
117,00
3,3%
232,80
2018
2,0%
57,90
7,7%
53,70
7,7%
187,96
7,6%
4,27
7,6%
0,97
7,3%
59,10
5,4%
1.509,90
2,8%
€ 30.709,52
€
7,7%
€ 112.776,39
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2018
5,4%
61,05
6,3%
57,06
6,3%
199,71
6,2%
4,53
6,2%
1,03
5,8%
62,56
€
€
€
€
€
€
3,7%
63,29
4,1%
59,43
4,1%
207,99
4,1%
4,72
4,1%
1,07
3,7%
64,90
6,2%
6.506,96
6,2%
1.708,51
6,2%
4.531,34
5,9%
205,97
5,7%
328,07
5,6%
123,61
5,5%
245,71
5,9%
1.598,85
5,6%
€ 32.414,24
€
6,3%
€ 119.828,01
€
€
€
€
€
€
€
4,1%
6.775,21
4,1%
1.778,35
4,1%
4.715,45
3,8%
213,90
3,8%
340,48
3,7%
128,19
3,7%
254,77
3,9%
1.661,41
3,7%
€ 33.623,03
€
4,1%
€ 124.792,91
€
€
€
€
€
€
€
Kadernota 2015-2025 2019 2020
€
€
€
€
€
€
Kadernota 2015-2025 2019 2020
2,0%
1.694,11
2,5%
€ 34.447,15
€
1,7%
0,3%
1,2%
1.747,50
1,3%
€
2,0%
€ 34.981,50
2,0%
1.727,21
1,9%
7.199,50
1,8%
1.886,11
1,9%
5.003,80
1,2%
224,79
0,8%
356,01
0,8%
133,84
0,4%
265,06
2023
0,0%
65,61
2,0%
63,21
2,0%
221,22
1,9%
5,00
1,9%
1,14
1,6%
68,23
€ 132.731,48
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2023
€ 34.880,05
€
2,6%
€ 130.163,16
7.064,52
2,4%
1.853,50
2,5%
4.910,78
2,0%
222,04
1,6%
353,26
1,6%
132,78
1,3%
264,00
2022
1,0%
65,61
2,6%
61,98
2,6%
216,94
2,5%
4,91
2,5%
1,12
2,2%
67,17
€ 126.855,64
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2,6%
6.888,51
1,8%
1.809,48
1,6%
4.789,69
1,8%
217,71
2,1%
347,60
1,9%
130,66
2,3%
260,54
2021
2,6%
64,94
1,7%
60,41
1,7%
211,43
1,6%
4,79
1,6%
1,09
1,3%
65,71
2022
1,7%
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2021
* in de berekening van de voorbeeldaanslagen is geen rekening gehouden met de dalende woz-waarde. Het tarief 'gebouwd' is een vast percentage van de WOZ-waarde.
WOZ: € 12.000.000 + 450 v.e
Metaalbedrijf
WOZ: € 2.400.000 + 10 v.e
Groothandel
€ 1.268,77
€ 4.924,41
Agrarisch bedrijf WOZ: € 1.500.000 + 100ha + 3 v.e.
600 ha. wegen
€ 1.306,55
€ 3.428,75
Agrarisch bedrijf WOZ: € 240.000 + 25ha + 3 v.e.
1.000 ha
Natuurterreinen
Bedrijven
WOZ: € 200.000
€
266,91
€
Eenpersoonshuishouden, huurhuis
WOZ: € 200.000
100,28
€
204,68
Begr. 2014
52,20
43,01
150,54
3,43
0,78
48,08
Begr. 2014
Meerpersoons huishouden, huurhuis
Huishoudens
Voorbeeldaanslagen
v.e.-tarief
€
€
Gebouwd *
Zuiveringsbeheer
€
Ingezetenen
Watersysteembeheer
Tarieven
3,2%
7.433,41
3,1%
1.944,29
3,2%
5.165,73
2,5%
230,48
2,0%
363,21
2,1%
136,59
1,6%
269,31
2024
1,1%
66,36
3,3%
65,30
3,3%
228,55
3,2%
5,17
3,2%
1,17
2,9%
70,22
2,5%
1.790,35
1,5%
€ 35.496,90
€
3,3%
€ 137.132,68
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
€
2024
2,7%
2,7%
3,5%
3,5%
4,3%
4,3%
4,2%
4,2%
4,1%
4,1%
4,2%
4,2%
3,6%
3,6%
3,1%
3,1%
3,1%
3,1%
2,8%
3,7%
3,7%
4,1%
4,1%
4,5%
4,5%
4,5%
4,5%
4,4%
4,4%
4,4%
4,4%
4,1%
4,1%
3,9%
3,9%
3,8%
3,8%
3,7%
3,7%
Gem iddelde KN 14-24 (2014-2023) Nieuwe ktd
Gemiddelde KN 15-25 (2014-2024)
2,8%
3,6%
3,6%
4,5%
4,5%
4,5%
4,5%
4,4%
4,4%
4,4%
4,4%
4,1%
4,1%
Gemiddelde KN 14-24 (2014-2023) Nieuwe ktd
2,4%
2,4%
4,3%
4,3%
4,3%
4,3%
4,2%
4,2%
4,2%
4,2%
3,9%
3,9%
Gemiddelde KN 15-25 (2014-2024)
Bijlage 5 – Voorbeeldaanslagen
94
Bijlage 6 – Overzicht lasten en baten Begroting 2014
2015 Kadernota
2016 Kadernota
2017 Kadernota
2018 Kadernota
123.970
126.284
131.899
138.436
144.104
I. Kapitaallasten (rente en afschrijving)
37.035
38.152
42.764
47.859
51.595
II. Personeelslasten
35.608
36.372
37.372
37.948
39.062
III. Goederen en diensten van derden
50.685
51.141
51.232
51.984
52.790
642
620
632
645
657
123.970
126.284
131.899
138.436
144.104
I. Rentebaten
710
731
745
759
774
II. Personeelsbaten
111
83
85
86
88
Lasten (alle bedragen x € 1.000)
IV. Toevoeging voorzieningen/ onvoorzien/stelpost Baten (alle bedragen x € 1.000)
III. Goederen en diensten aan derden IV. Waterschapsbelastingen V. Onttrekkingen voorzieningen/ reserves en geactiveerde lasten
4.237
4.452
4.589
4.654
4.388
111.300
111.631
116.407
120.954
126.844
7.611
9.387
10.074
11.982
12.009
95
96
Waterschap Brabantse Delta Postbus 5520, 4801 DZ Breda T 076 564 10 00 F 076 564 10 11
[email protected] www.brabantsedelta.nl
