Jaarrapportage Bibliotheek op School

Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013 Bibliotheek Helmond-Peel Helmond, augustus 2013

Lezen en literatuur geven glans aan het leven. Om die reden wil ik dat ieder kind kennismaakt met de waarde en het plezier van lezen. Ronald Plasterk, oud-minister van onderwijs, cultuur en wetenschappen

Inleiding Bovenstaand motto gaf minister Plasterk aan ‘Kunst van Lezen’, en daarbij een subsidie aan Stichting Lezen en de Bibliotheken om structureel samen te werken met scholen en voorschoolse instellingen. Het doel van deze samenwerking is een bijdrage te leveren aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen zodat kinderen een grotere lees- en taalvaardigheid ontwikkelen. ‘Kunst van Lezen’ heeft de Bibliotheek Helmond-Peel veel gebracht: Boekstart, Boekstart in de Kinderopvang en de Bibliotheek op School. In dit verslag wordt ingegaan op de stand van zaken rondom de Bibliotheek op School in juli 2013 in de gemeenten Asten, Deurne, Helmond en Someren. Korte historie In 2009 werd in de gemeente Someren de bibliobus opgeheven en werd in de drie basisscholen in de kerkdorpen een servicepunt van de bibliotheek ingericht: een collectie boeken in een ruimte van de school en een pc gekoppeld aan het uitleensysteem van de bibliotheek. De school zorgde voor vrijwilligers die door de bibliotheek begeleid werden bij de uitleenwerkzaamheden. De Bibliotheek op School avant la lettre. In 2009 stelde minister Plasterk middelen beschikbaar aan bibliotheken om basisscholen te ondersteunen bij het opwaarderen van de schoolbibliotheek: het project Bibliotheek in de Basisschool. In Bibliotheek Helmond-Peel deed de bibliotheek Someren met BS De Viersprong mee aan dit project. Voor school en bibliotheek betekende dit project een andere manier van samenwerken met voor beide partijen veel voordelen: een fraaie ‘De Leesfabriek’: de schoolbibliotheek van BS De Viersprong in Someren leesomgeving in de school, een goede collectie boeken, twee opgeleide leescoördinatoren en veel enthousiasme en leesplezier bij kinderen, leerkrachten en ouders. Vanwege de aangekondigde bezuinigingen moest de Bibliotheek Helmond-Peel in 2011 op zoek naar alternatieven voor de sluiting van de drie wijkfilialen in Helmond en de drie dorpsbibliotheken in de gemeente Deurne. Gekozen werd voor het Bibliotheek op Schoolconcept wat inmiddels wegens groot succes landelijk is ontwikkeld en uitgerold (zie www.debibliotheekopschool.nl ). In december 2011 werd een intentieovereenkomst getekend door het bestuur van de bibliotheek, de koepel van schoolbesturen en de wethouder van de gemeente Helmond om gefaseerd in alle basisscholen een Bibliotheek op School in te richten. Te beginnen met 10 scholen in 2012. In Deurne werd de afspraak gemaakt om in de kerkdorpen Helenaveen, Liessel en Neerkant een Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

2

Bibliotheek op School in te richten als vervanging van de te sluiten dorpsbibliotheken. Medio 2013 zijn deze Bibliotheken op School allemaal gerealiseerd. Ook in Asten-Heusden is inmiddels een Bibliotheek op School operationeel. Dat betekent dat Leerling in EIndhovens Dagblad: de Bibliotheek Helmond-Peel op dit moment 20 Bibliotheken op ‘Sneller even naar de bieb…’ School in bedrijf heeft waar wekelijks ca. 120 vrijwilligers zich inzetten om leerkrachten en kinderen te voorzien van boeken. Zij worden begeleid door een team van 7 leesconsulenten van de bibliotheek. Aansturing vindt plaats door de accountmanager educatie 0-12 jaar. De leesconsulenten werken nauw samen met de leescoördinatoren van de basisscholen om het leesbevorderingsbeleid op school zo goed mogelijk uit te voeren. Ook de samenwerking met de voorschoolse doelgroep is van belang zodat er sprake is van een doorgaande leeslijn. We kennen de volgende overlegstructuur  Stuurgroep: Schoolbestuurders Helmond en directie Bibliotheek  Klankbordgroep: directies scholen en managers bibliotheek Helmond en Deurne  Netwerk leescoordinatoren: leescoordinatoren van de scholen en leesconsulenten van de bibliotheek, Deurne, Asten-Someren. Doorgaande leeslijn/mediawijsheid De doorgaande lijn wordt gevisualiseerd in onderstaande figuur: Vanuit de bibliotheek wordt gestreefd naar een structurele samenwerking met kinderopvanginstellingen, scholen voor basis- en voortgezet onderwijs. Met de pilot BoekStart in de kinderopvang is een eerste aanzet gedaan om te komen tot samenwerking met de voorschoolse instellingen: vier locaties van Spring nemen hieraan deel. Er zijn vier pedagogisch medewerkers opgeleid tot voorleescoördinator , zij hebben samen met hun locatiemanager een voorleesplan geschreven. De voorleescoördinatoren zijn verantwoordelijk voor leesbevordering binnen hun locatie. Aandachtspunten in het voorleesplan zijn: collectie, leesomgeving, ouderbetrokkenheid en het voorlezen op de locatie. Op alle punten biedt de bibliotheek ondersteuning. In de ideale situatie is er sprake van een samenwerking tussen leescoördinator van de basisschool, voorleescoördinator van de voorschool en de leesconsulent van de bibliotheek en worden activiteiten ontplooid op het gebied van leesbevordering en mediawijsheid. Het komend jaar zal actief samenwerking gezocht worden met de kinderopvanginstellingen in de vier gemeenten. Landelijk wordt het Bibliotheek op Schoolconcept voor het voortgezet onderwijs ontwikkeld. Een aantal VO-scholen, waaronder het Varendonck college in Someren, zijn als best practice voorbeelden geïnterviewd door Kunst van Lezen. Het interview is als bijlage toegevoegd (bijlage 4). Bibliotheek op School Visie In een veranderende wereld, waarin naast de leescultuur de beeldcultuur alsmaar belangrijker wordt, spelen lezen en mediawijsheid een steeds grotere rol. Kinderen moeten zo optimaal mogelijk toegerust zijn om in de toekomst volwaardig te kunnen participeren in de maatschappij. De bibliotheek is de samenwerkingspartner voor het onderwijs om kinderen taal- en mediavaardig te maken. Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

3

Missie Met de aanpak de Bibliotheek op School is de bibliotheek een gelijkwaardige partner van onderwijs en gemeente in het realiseren van een optimale ontwikkeling bij kinderen op het gebied van taal en mediawijsheid. Doelstelling Alle kinderen worden gestimuleerd om meer te lezen, op school en thuis. Beoogde resultaten  Kinderen besteden meer tijd aan lezen en worden er beter in  Laaggeletterdheid daalt  Kinderen worden handiger in het zoeken naar informatie, in boeken en op het internet  Kinderen kunnen gemakkelijker de gevonden informatie beoordelen Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid: • die geborgd is in het beleid van school en bibliotheek; • waarbij een professionele lees-mediaconsulent van de bibliotheek een adviserende en ondersteunende rol vervult voor de leescoördinator en het team van de school; • waarbij jaarlijks doelen worden bepaald op basis van gemonitorde resultaten; • waarbij jaarlijks alle activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan en • waarbij een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor een verrijking van het leesonderwijs. In onderstaande figuur is het Bibliotheek op Schoolconcept gevisualiseerd in een aantal bouwstenen:

Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

4

De verschillende bouwstenen van het Bibliotheek op Schoolconcept nader toegelicht: Collectie Alle leerlingen en leerkrachten hebben toegang tot een actuele en gevarieerde fysieke collectie. De omvang van de collectie is gebaseerd op 5 boeken per leerling + een aanvullende collectie voor de voorschoolse doelgroep. 10% van de boeken wordt jaarlijks vervangen. In het werkgebied van Bibliotheek Helmond-Peel is in 17 scholen met in totaal 20 locaties een Bibliotheek op School ingericht. De uitleningen worden geregistreerd met een geautomatiseerd systeem wat gekoppeld is aan het De Bibliotheek op School in BS De Vonder Someren-Eind bibliotheeksysteem van Bibliotheek Helmond-Peel. Circa 120 vrijwilligers verzorgen wekelijks het uitleenproces. Op een aantal scholen zijn bovenbouwleerlingen ingeschakeld als BM-er (bibliotheekmedewerker): een mooie vorm van kinderparticipatie. Leerlingen en leerkrachten hebben de mogelijkheid boeken te reserveren uit de collectie van Bibliotheek Helmond-Peel, de gereserveerde boeken worden wekelijks op school bezorgd. Alle leerlingen hebben een bibliotheekpas waarmee zij in de BoS of in de vier vestigingen kunnen lenen. Per groep is voor de leerkracht een groepspas beschikbaar. Op sommige scholen worden de groepspassen intensief gebruikt. Op een aantal Bossen zijn kinderen van de voorschoolse doelgroep ingeschreven en toegeleid naar de BoS. Sommige scholen maken veelvuldig gebruik van de mogelijkheid projectcollecties te laten samenstellen ter ondersteuning van de lessen. Expertise Bibliotheek en school zetten hun expertise in om de lees- (en media)prestaties van de leerlingen te verbeteren. De Bibliotheek organiseert de Cursus Open Boek. Tot 201213 gebeurde dit i.s.m. Hogeschool de Kempel, vanaf 2013-14 i.s.m. OCGH-Advies. Leerkrachten worden in deze cursus opgeleid tot leescoördinator. De afgelopen jaren zijn ruim 80 leerkrachten in Deurne, Asten, Someren en Helmond opgeleid tot leescoördinator. Cursisten Open Boek 2012-13 ontvangen hun certificaat De leescoördinatoren komen jaarlijks een aantal malen bij elkaar in het netwerk leescoördinatoren wat door de bibliotheek geleid wordt. Bovendien wordt jaarlijks een Informatiemiddag voor alle directies en leescoördinatoren georganiseerd om nieuwe ontwikkelingen te delen. Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

5

Leerkracht tegen leesconsulent: ‘Kon je maar vaker in de klas komen om te praten over boeken…’

De bibliotheek heeft opgeleide leesconsulenten en mediacoaches in dienst die hun expertise inzetten bij het realiseren van het Bibliotheek op Schoolconcept en daartoe samenwerken met de leescoördinatoren.

Digitaal portaal De school heeft toegang tot de content van het ondersteunende digitaal portaal van de Bibliotheek op School: leerlingen zoeken en reserveren hier boeken in een kindvriendelijke omgeving en vinden er informatie over boeken of voor werkstukken in geselecteerde bronnen. Verder hebben leerlingen hier inzage in hun eigen gegevens en leeshistorie. Het streven is om dit digitaal portaal in 2013 beschikbaar te hebben voor alle BoS-scholen. Netwerk & Beleid Bibliotheek en school werken aan een gedeelde visie en leggen de doelen beleidsmatig vast en tekenen een samenwerkingsovereenkomst. De intentie is om samen te werken aan meer leesplezier en betere lees- en taalprestaties van kinderen. Zowel in Deurne als in Helmond is een voortgangsoverleg geweest met de betreffende directies . Lees- en mediaplan De school legt in samenwerking met de bibliotheek haar visie, doelen en het jaarprogramma vast in het lees- en mediaplan. Bij de meeste scholen ligt het accent op leesbevordering maar er zijn ook scholen die op het gebied van mediawijsheid ondersteuning wensen. Activiteiten In alle groepen is dagelijks aandacht voor lezen en zijn activiteiten rondom leesbevordering (en mediawijsheid). Hieronder vallen ook de producten van de bibliotheek die de school afneemt, zoals Rode Draad, Boekenpret en Weg uit de Peel (zie bijlage 4). Er vinden activiteiten plaats gericht op ouders, verder professionalisering van het team en begeleiding /professionalisering van de vrijwilligers.

Leesconsulent in actie tijdens boekpromotie-activiteit in BS Willibrordus in Neerkant


6

Monitor De Monitor de Bibliotheek op school brengt de meerwaarde van de (school)bibliotheek in kaart. De monitor bestaat uit digitale vragenlijsten voor leerlingen van de groepen 4-8, voor leerkrachten en voor lees-mediaconsulenten. De uitkomsten geven richting om de samenwerking tussen school en bibliotheek te optimaliseren wat betreft het leen- en leesgedrag van leerlingen, de leesmotivatie van leerlingen en het leesbevorderende gedrag van leerkrachten. Op basis van de resultaten van de monitor maken school en bibliotheek afspraken over de invulling van het leesbevorderingsbeleid. Na een jaar wordt de volgende meting uitgevoerd, om de opbrengsten vast te stellen en zo nodig nieuwe afspraken te maken. Vijf Helmondse scholen hebben meegedaan aan de monitor en de uitkomsten zijn per school besproken met directie en leescoördinator. Hieronder volgen twee voorbeelden van uitkomsten van de monitor: Uit de vragenlijst gesteld aan leerlingen vanaf groep 4: 2012 Vraag: mijn moeder of vader leest mij thuis voor [resultaten per groep] Landelijk

Helmond

Toelichting: In bovenstaand overzicht is in de eerste tabel de uitkomst landelijk weergegeven en in de tweede tabel de uitkomst van de 5 Helmondse scholen. Het is duidelijk dat in de Helmondse gezinnen minder wordt voorgelezen dan landelijk. Deze uitkomst laat zien hoe belangrijk het is om de ouders te betrekken bij het lezen van hun kinderen. Ouderbetrokkenheid was dan ook het centrale thema van de Informatiemiddag voor het primair onderwijs die de bibliotheek in mei Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

7

organiseerde voor directies en leescoördinatoren. Voor het komend schooljaar hebben een groot aantal scholen ingetekend op Boekenpret: een leesbevorderingsproject waarbij kleuters een boek mee naar huis krijgen en een ouderbijeenkomst wordt verzorgd door de leesconsulent om ouders te stimuleren thuis voor te lezen. In de monitorgesprekken met de directeur en leescoördinator wordt per school bekeken hoe ouderbetrokkenheid m.b.t. (voor)lezen verder op maat ingevuld kan worden. Uit de vragenlijst voor leerkrachten (ingevuld door leerkrachten van alle groepen): 2012 Vraag: een boek introduceren in de groep Landelijk

Helmond

Toelichting: Op de vraag hoe vaak leerkrachten een boek introduceren in de groep wordt op de Helmondse scholen wisselend geantwoord overeenkomstig het landelijk beeld. Er zijn leerkrachten die dit zeer regelmatig doen maar ook leerkrachten die het weinig doen terwijl uit een vraag gesteld aan leerlingen, blijkt dat leerlingen deze vorm van boekpromotie erg waarderen. In het monitorgesprek met directeur en leescoördinator is deze uitkomst vaak aanleiding om afspraken te maken met het team om meer aan boekpromotie te doen waarbij de leesconsulent kan ondersteunen door het samenstellen van een pakket geschikte titels of de boekintroductie zelf in de klas uit te voeren. Door op bovenstaande manier te werk te gaan worden de effecten gemeten en zichtbaar gemaakt. De schoolleesplannen die door de leescoördinatoren gemaakt zijn, vormen een belangrijke basis. Het streven is om op alle scholen het volledige Bibliotheek op Schoolconcept te realiseren. Een overzicht van de stand van zaken in juli 2013 is opgenomen in bijlage 2. Jaarrapportage Bibliotheek op School 2012-2013

8

De Bibliotheek op school in een notendop  Structurele samenwerking school, bibliotheek, gemeente  Gericht op aantoonbare verbetering van lezen, taal, informatie- en mediavaardigheid leerlingen  Jaarlijks lees- en mediaplan met doelen en activiteiten vormt het operationele uitgangspunt  Structurele aandacht voor lezen en mediawijsheid (ingeroosterd)  Goede doelgroepgerichte collectie boeken en materialen per leerling Leerkracht leest voor in de Bibliotheek op School van OBS ’t Hout in Helmond  Alle leerlingen en leerkrachten lid van de bibliotheek  Materialen beschikbaar voor op school en thuis  Boeken van de collecties van de centrale vestigingen zijn beschikbaar via digitaal reserveren en worden op school bezorgd  Goede samenwerking tussen kundige en opgeleide leescoördinator (school) en leesconsulent (bibliotheek)  Goede samenwerking tussen kundige en opgeleide mediacoaches van school en bibliotheek  Resultaten worden gemonitord en bijgestuurd CONCLUSIE Bibliotheek Helmond-Peel heeft in 2012 prioriteit gegeven aan de dienstverlening voor de doelgroep 0-12 jaar (4-12 jaar) en het landelijk ontwikkelde Bibliotheek op Schoolconcept ingezet en meegedaan aan een pilot BoekStart in de kinderopvang. De eerste resultaten zijn zeer bemoedigend: uit de cijfers blijkt dat 84% van de kinderen van BoS-scholen materialen leent in de Bibliotheek op School of in de centrale vestigingen. Van de ingeschreven kinderen van niet BoS-scholen maakt 47% actief gebruik van de centrale vestigingen. Met de aanpak Bibliotheek op School worden dus veel meer kinderen bereikt. In de Bibliotheken op School zijn in het schooljaar 2012-2013 ca. 81.000 uitleningen gerealiseerd. Zie voor resultaten bijlage 1. Kinderen promoten hun Bibliotheek op School op BS De Zonnebloem in Liessel


9

Niet alleen de cijfers geven aan dat de Bibliotheek op School goede resultaten oplevert: in de voortgangsgesprekken met de directies van de betrokken basisscholen in Deurne en Helmond laten de directies zich zeer positief uit over de Bibliotheek op School. Ook in individuele gesprekken met directies en leescoördinatoren naar aanleiding van de monitor blijkt veel waardering voor de Bibliotheek op School. Enkele uitspraken van betrokken directies:  ‘Als ik langs onze Bibliotheek op School loop kan ik me niet meer voorstellen dat we die niet hadden.’  ‘Ik zie een duidelijk verband tussen de resultaten in de Rapportage van de Bibliotheek op School en de Trendanalyse’.  ‘Voor mij zijn de uitkomsten van de monitor een Directeur: ‘Ik zie een verbetering in de scores duidelijke ingang voor ouderparticipatie. Ik gebruik bij toetsen woordenschat. Wij kunnen de deze informatie bij het bezoek van de Bibliotheek op School niet meer missen’. Onderwijsinspectie’. De pilot BoekStart in de kinderopvang heeft op de betreffende kinderopvanglocaties veel teweeg gebracht. Ondanks dat de betrokken organisatie (Spring) flink moest inkrimpen en te maken kreeg met een reorganisatie gedurende de pilotperiode, hebben de inspanningen van voorleescoordinatoren en leesconsulenten van de bibliotheek tot mooie resultaten geleid: veel aandacht voor leesbevordering, aandacht voor ouderbetrokkenheid en een nieuwe start in de samenwerking met de bibliotheek. In oktober zullen de overige kinderopvangorganisaties in Helmond geïnformeerd worden over de mogelijkheden van de bibliotheek en in 2014 de organisaties in Asten, Deurne en Someren.


10

Bijlage 1: Resultaten Schooljaar 2012-2013 Jeugdleners

(leeftijd 4-12 jaar) aantal

Bibliotheek

inwoners 4-12

% lid

lid

niet actief

actief*

%actief

Helmond**

7.439

3.419

46,0%

652

2.767

37,2%

Deurne**

2.559

1.631

63,7%

205

1.426

55,7%

Asten**

1.554

1.173

75,5%

120

1.053

67,8%

Someren**

1.282

917

71,5%

97

820

64,0%

12.834

7.140

1074

6.066

47,3%

totaal centrale vest.**

aantal Bibliotheek op School Bos Helmond (10)

inwoners 4-12

% lid

niet actief

actief

% actief

lid

2.965

2.965

100%

575

2.390

80,6%

Bos Deurne (3)

514

514

100%

36

478

93,0%

Bos Asten (1)

241

241

100%

33

208

86,3%

Bos Someren (3)

549

549

100%

46

503

91,6%

4.269

4.269

100%

690

3.579

83,8%

Totaal BoS (17)

* actief= minimaal 1x iets lenen ** inwoners minus de kinderen die op een BoS school zitten


11

Leden Bibliotheek op School in Helmond 2012 2013 aantal % aantal % kinderen 3.210 3.210 leden 2.029 63,2% 3.210 100,0% actieve leden* 1.056 32,9% 2.690 83,8% * actief lid = minimaal 1 boek geleend

Uitleningen door leerlingen van Bibliotheek op School Schooljaar 2012-2013 Asten(half jaar) 3.810 Deurne 19.414 Helmond 39.660 Someren 18.113

Aanvragen en uitleningen uit collecties andere bibliotheken Asten (half jaar) 25 Deurne 741 Helmond 1.589 Someren 667


12

Opgeleide leescoordinator

Schoollees plan

Samenwerkings overeenkomst

Monitor

Antonius Asten-Heusden

X

x

x

-

-

Peelparel Helenaveen

X

x

x

-

-

Willibrordus Neerkant

X

x

x

-

-

Zonnebloem Liessel

x

x

x

-

-

De Korenaar Brouwhuis

x

X

x

x

x

X

De Rakt Rijpelberg

X

x

x

x

x

X

D’n Bongerd Rijpelberg

X

x

X

x

-

X

De Rank Helmond-Noord

X

x

x

x

-

X

Mozaiek Helmond Noord

X

-

-

x

x

X

De Bundertjes Helmond Noord

X

x

x

x

-

X

De Toermalijn Helmond Noord

X

x

x

x

-

X

Jorisschool Mierlo Hout

X

x

x

x

x

X

Odulfus Mierlo Hout

x

x

x

X

x

X

’t Hout Mierlo Hout

x

x

x

x

-

X

’t Rendal Lierop

X

-

-

-

-

De Vonder Someren-Eind

x

x

-

-

-

Jozef Someren-Heide

x

x

-

-

-


Inzet Leesconsulent

Collectie

Bijlage 2: Bouwstenen gerealiseerd in juli 2013

13

Peelparel Helenaveen Willibrordus Neerkant

3

Zonnebloem Liessel

x

x

x

x

x

x

x x

x 1x

2

x

De Rakt Rijpelberg

4

x

45x

x

1x

x

14x

De Rank Helmond-Noord

3

Mozaiek Helmond Noord

3

x x

De Korenaar Brouwhuis

D’n Bongerd Rijpelberg

Voorlees wedstrijd

Project collecties

x

Weg uit de Peel

3

Boekenpret

Rode Draad

Antonius Asten-Heusden

Klassen bezoeken

Bijlage 3: Afname producten/diensten BoS-scholen

11x

De Bundertjes Helmond Noord

x

29x

x

11x

x

1x

x

4x

x

De Toermalijn Helmond Noord

17

x

Jorisschool Mierlo Hout

6

x

Odulfus Mierlo Hout

9

x

x

4x

x

’t Hout Mierlo Hout

x

x

4x

x

’t Rendal Lierop

x

x

3x

x

X

x

De Vonder Someren-Eind

6

Jozef Someren-Heide totaal

x

x

x

x

x 56

15

x 3


7

128

15

14

Bijlage 4: Artikel Varendonck-College


15


16


17


18

Jaarrapportage Bibliotheek op School

Recommend Documents