Generation
Nieuwsbrief nr 26 | 2011
Generation R in het NOS journaal De gevaren van hoge bloeddruk Onderzoek naar de invloed van melkproducten Voor kinderen: alles over bloed
Deze nieuwsbrief is een uitgave van Generation R. Het onderzoek naar groei, ontwikkeling en gezondheid. Generation R is een onderzoek van het Erasmus MC, de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erasmus MC Sophia in samenwerking met de GGD Rotterdam-Rijnmond.
››› Nieuws en feiten
Generation R met tentoonstelling in het Natuurhistorisch Museum Vanaf eind september 2011 is Generation R te zien in het Natuurhistorisch Museum van Rotterdam. Elke 2 jaar staat het Erasmus MC met een tentoonstelling in het museum. Dit jaar gaat het over bevolkingsstudies zoals Generation R. “Heeft luchtverontreiniging invloed op een ongeboren kind? Wat kunnen we leren van scans van de hersenen van kinderen?” Het antwoord op deze en andere vragen worden in de tentoonstelling beantwoord. Andere thema’s die aan bod gaan komen zijn erfelijkheid, het hart, de hersenen, in de baarmoeder, overgewicht, gedrag en toekomst. Tentoonstelling ‘Van Piep tot Stok: jong geleerd oud gezond!’ 30 sept ’11 t/m 25 mrt ’12 Natuurhistorisch Museum Rotterdam
IJsjes voor de kinderen van Generation R!
Wist u dat...
76% van de Generation R kinderen op zwemles zit? Het grootste deel van de kinderen heeft 1 keer in de week les.
24%
63%
12% 1%
Nee Ja, 1 keer per week Ja, 2 keer per week
Ja, 3 keer per week
Zit uw kind op zwemles?
Verhuisd? Nieuw telefoonnummer? Zijn uw adresgegevens gewijzigd? Heeft u een nieuw mobiel telefoonnummer? Bent u verhuisd of gaat u binnenkort verhuizen? Heeft u een nieuw emailadres? Geeft u dit alstublieft aan ons door via
[email protected] of op het nummer 010-704 34 05. Veel dank voor uw medewerking!
Generation R heeft met het bedrijf Sanyo, een overeenkomst gesloten over het leveren van vriezers. In deze vriezers wordt lichaamsmateriaal opgeslagen dat is verzameld op het onderzoekscentrum, zoals bloed en speeksel. Om dit ook voor de Generation R deelnemers interessant te maken, heeft Sanyo ons een kleine vriezer met ijsjes cadeau gedaan. Deze ijsjes worden momenteel uitgedeeld aan de kinderen die voor de onderzoeken op ons onderzoekscentrum langskomen.
Vraag & antwoord Vincent Jaddoe, projectleider Generation R
Jullie beweren altijd dat de vragenlijsten anoniem worden verwerkt, waarom wordt er dan vaak gevraagd naar postcode, leeftijd, plaats, etc? Per week worden meer dan 100 vragenlijsten verstuurd. Bij het koppelen van vragenlijsten aan deelnemers kan helaas wel eens wat mis gaan. De postcode en geboortedatum worden in alle vragenlijsten gevraagd om zeker te weten dat de vragenlijst aan de juiste persoon is gekoppeld. Op deze manier gaan er geen gegevens verloren. Deze persoonsgegevens worden echter nooit aan de onderzoekers gestuurd, de bestanden die zij analyseren zijn volledig anoniem. Jullie vragen steeds naar medische gegevens, terwijl er toch contact is met allerlei zorginstellingen/huisartsen? Deze informatie lijkt me een stuk meer betrouwbaar. Generation R werkt inderdaad nauw samen met ziekenhuizen, huisartsen en andere zorgverleners. De gegevens over uw kind krijgen wij echter pas veel later en soms zijn de gegevens helaas niet compleet. Daarom vragen we ook de ouders om informatie. Zij weten meestal het best naar welke specialist zij zelf of met hun kind zijn geweest. Het is moeilijk voor mij om bepaalde dingen te herinneren (hoe vaak iets voorkwam, hoe vaak er een arts is bezocht, etc). Hoe kan ik deze vragen het beste beantwoorden? De vragen gaan soms inderdaad over een langere periode. We begrijpen dat u zich niet alles kunt herinneren. Indien u het niet zeker weet, kunt u in ieder geval aangeven welke antwoordmogelijkheid volgens u het meest waarschijnlijk is. We zijn blij met alle inspanning die u levert om toch de vragen te beantwoorden. Voor gezondheidsvragen kunt u er eventueel het groeiboekje van het consultatiebureau op na slaan.
Generation R in het NOS journaal Generation R heeft op dinsdag 14 juni veel aandacht gekregen van de media. Ons onderzoek heeft laten zien dat roken tijdens de zwangerschap de kans vergroot op een kind met overgewicht. Dat nieuws was zo belangrijk dat verschillende media het hebben opgepakt. Nadat Generation R ‘s middags in het NOS radiojournaal was te horen, werd er later op de dag ook een tv-item gemaakt. Dit item was zowel in het nieuws van 18:00 uur als 20:00 uur te zien. Wilt u het nog eens terugkijken? Kijk dan op onze Facebook pagina.
››› Wetenschap voor ouders
De gevaren van hoge bloeddruk Een hoge bloeddruk is, net als koorts, niet echt een ziekte. Het is eerder een symptoom van een ziekte die iemand op dat moment heeft, of van een ziekte die zich nog gaat openbaren. Een hoge bloeddruk kan dus gezien worden als een waarschuwing dat er iets mis is met de gezondheid. Maar wat is hoge bloeddruk precies? En waarom is het gevaarlijk? Generation R onderzoeker Layla de Jonge weet er alles over en deed er zelfs in Amerika onderzoek naar.
“Belangrijke risicofactoren voor hoge bloeddruk zijn overgewicht, roken, alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging, hoge zoutconsumptie”
Wat is hoge bloeddruk precies? Layla: ‘Om het bloed de vaten in te pompen, knijpt het hart samen. De druk die op de bloedvaten komt te staan heet bloeddruk. Op het moment dat het hart samenknijpt is de druk op de bloedvaten het hoogst: Dit noemen we bovendruk, of systolische bloeddruk. Wanneer het hart zich ontspant is de bloeddruk het laagst: Dit is de onderdruk, of diastolische bloeddruk. De bloeddruk wordt uitgedrukt in millimeter kwikdruk, mmHg. De bloeddruk van een volwassene is te hoog wanneer de bovendruk bij meerdere keren meten boven 140 mmHg uitkomt, of de onderdruk boven de 90 mmHg. Hoge bloeddruk wordt ook wel hypertensie genoemd.’ Waarom is het gevaarlijk? ‘Hoge bloeddruk kan de wanden van de vaten in het lichaam beschadigen en tot slagaderverkalking leiden. Bij slagaderverkalking is de binnenwand van de
slagaderen beschadigd, waardoor er vette stoffen in de wand kunnen doordringen. Hoge bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte. Een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap kan bij zowel moeder als kind tot complicaties leiden. Het kind kan bijvoorbeeld in de groei achterblijven en de conditie van de moeder kan achteruit gaan.’ Wat zijn de risicofactoren voor hoge bloeddruk? ‘Belangrijke risicofactoren voor hoge bloeddruk zijn overgewicht, roken, alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging, hoge zoutconsumptie en een belaste familiegeschiedenis. Deze risicofactoren gelden echter niet voor zwangerschapshypertensie. Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap heeft weer hele andere oorzaken, verloop en behandeling.’
Dankzij de geweldige medewerking van bijna tienduizend Rotterdamse kinderen en hun ouders haalt Generation R steeds vaker de nationale en internationale (vak)pers met belangrijke onderzoeksresultaten. Bovendien worden de uitkomsten waar mogelijk meteen in de dagelijkse zorgpraktijk toegepast. Op deze manier leveren u en uw kind(eren) een belangrijke bijdrage aan een betere gezondheid van nieuwe generaties kinderen.
Je bent net terug uit Boston, USA, waar je onderzoek hebt gedaan. Wat heb je daar precies onderzocht? ‘In Boston heb ik onderzoek gedaan bij de Nurses’ Health Study, een groot cohort onderzoek onder volwassen gezondheidsmedewerksters. Dit onderzoek is opgezet in 1976 en er zijn meer dan 230.000 vrouwen in de studie opgenomen. Het onderzoek wat ik heb uitgevoerd betreft de invloed van roken van de ouders tijdens de zwangerschap op het ontstaan van verhoogde bloeddruk bij hun kinderen op volwassen leeftijd. Uit verschillende onderzoeken is al naar voren gekomen dat roken tijdens de zwangerschap de ontwikkeling van het ongeboren kind beïnvloedt. Met dit onderzoek wordt bekeken of het rookgedrag van ouders niet alleen invloed heeft tijdens de zwangerschap en de kindertijd, maar ook op volwassen leeftijd.’
››› Wetens(w)aardigheden
Uitgelicht: melk en yoghurt leiden tot een groter kind in de baarmoeder Binnen Generation R verrichten tientallen onderzoekers diverse uiteenlopende onderzoeken. In ‘Uitgelicht’ maakt u kennis met onze promovendi en de onderzoeken die ze uitvoeren.
Wist u dat... In de Quest een serie artikelen over Generation R zal verschijnen? De Quest is een populair wetenschappelijk tijdschrift dat maandelijks uitkomt. Over Generation R zijn drie artikelen geschreven die in het oktober-, november-, en decembernummer te lezen zijn. Het eerste nummer met een artikel over Generation R, ligt eind september in de winkel.
Financiers • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Aon Groep Nederland BV AGS Kinderstichting Astma Fonds Auto Hoogenboom Bayer Health Care CODA Inc. Danone Nederland De Meeuw BV Deelgemeente Kralingen Diabetesfonds Nederland ECT Epilepsie Fonds Erasmus Fonds Pijnbestrijding Erasmus MC Erasmus Stichting Erasmus Universiteit Rotterdam GGD Rotterdam Rijnmond G.Ph. Verhagen-Stichting GE Healthcare Harvard School of Public Health, Boston MA. Indofin Group ING Bank Innovatiefonds Zorgverzekeraars K.F. Heinfonds Koninklijk Ahrend KPN Metz Woninginrichting Micronic BV Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport MSD Ministerie voor Jeugd en Gezin Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Nederlandse Hartstichting National Institute of Environmental Health Sciences Nierstichting Nederland Nijverheidsclub NWO Maatschappij- en Gedragswetenschappen NWO Medische Wetenschappen
• • • • • • • • • • • •
NWO Mozaiek OVG Projectontwikkeling Philips Profi Lease Roosland Beheer B.V. RvS van Seenus BV Sanyo Shell Nederland Sint Laurensfonds Snijders BV Stichting Aelwijn Florisz Stichting Astma Bestrijding • Stichting Bevordering van Volkskracht • Stichting Lantaren Venster • Stichting Neyenburgh • Stichting Physico Therapeutisch Instituut • Stichting Sophia Kinderziekenhuis Fonds • Stichting Willem H. Kröger • TEVA Pharma Nederland • Triomf • Unilever Research & Development • Van Leeuwen Van Lignac Stichting • Vereniging Trustfonds Erasmus Universiteit Rotterdam • Vincent van Bommel • Voerman Foundation • Weeshuis der Hervormden • Weijers Fiatgarage • Woonstore • Zilveren Kruis Achmea • ZonMw Programma Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheidszorg • ZonMw Programma Geestkracht • ZonMw Programma Pijn • ZonMw Programma Preventie
Denise: “De vragenlijsten die ouders invullen en ingevuld hebben, zijn en blijven een grote bron van informatie voor ons onderzoekers. Moeders hebben voedingsvragenlijsten ingevuld over hun eetgewoonten tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Ik gebruik deze vragenlijsten voor mijn onderzoek, maar ook de extra echo’s die zijn gemaakt in het tweede en derde trimester van de zwangerschap. Ik kijk onder meer naar de effecten van consumptie van melkproducten door de moeder op de groei van de foetus. Wereldwijd is hier nog weinig onderzoek naar gedaan dus dat maakt mijn onderzoek extra interessant. Wel is bekend dat een goed geboortegewicht gunstig is voor de gezondheid van het kind op latere leeftijd. Te kleine en te lichte baby’s hebben als volwassenen namelijk een verhoogde kans op ziekten. In de vragenlijsten kijk ik naar hoe vaak de moeders melkproducten gebruikten tijdens de eerste maanden van de zwangerschap. Deze informatie koppel ik aan de Nederlandse voedingsstoffentabel die ook op internet staat (nevo-online.rivm.nl). In deze tabel kun je opzoeken welke voedingsstoffen bepaalde
Wist u dat... 38%
30% 28%
25% 20% 15%
17% 13%
10% 5% 0% jonger dan 2 jaar
2 tot 3 jaar
Wie: Denise Heppe (24) Beroep: onderzoeker Opleiding: geneeskunde Onderzoekt: invloed van voeding tijdens zwangerschap op de groei van de foetus
38% van de Generation R kinderen al op 2-3-jarige leeftijd voor het eerst naar de tandarts gaat?
40% 35%
producten bevatten. Na het analyseren van de gegevens bleek dat inname van melk (en melkdranken) tijdens de zwangerschap groeibevorderend is voor de foetus. Het lijkt erop dat dit effect voornamelijk veroorzaakt wordt door de eiwitten die melk bevat. Het effect was al zichtbaar wanneer de moeder gemiddeld 1-2 glazen melk per dag dronk.
3 tot 4 jaar
ouder dan 4 jaar
Hoe oud was uw kind bij het eerste tandartsbezoek?
Wetenschap Bloed doet je lichaam goed!
voor kinderen
Het bloed dat uit het wondje komt droogt op en Wist je dat? Bloed zit in je lichaam, maar je ziet het niet. Het heeft een mooie kleur: rood. wordt hard. … Kinderen 2 a 3 Misschien wel jouw lievelingskleur en ook de kleur van de liefde. liter bloed in hun Dit vormt een Maar wat is bloed nu precies en waarom heb je het nodig? lichaam hebben, beschermend Cellen zijn zó klein, dat je ze dat is net zoveel als Bloed is een vloeistof die je nodig laagje, een alleen goed kunt zien door 7 colablikjes. hebt, want bloed heeft een paar heel korstje. Dat een microscoop. belangrijke taken. Het brengt de korstje beschermt Je bloed wordt vervoerd zuurstof die je met je longen de nieuwe huid die door het bloedvatenstelsel. Een inademt door je hele lichaam. daaronder aan het groeien bloedvat is net als een weg, waar Net als de voedingsstoffen is. Als de nieuwe huid klaar is, valt het auto’s (de bloedcellen) over uit je eten en andere korstje eraf en rijden en belangrijke taken belangrijke stoffen. is het wondje uitvoeren op heel veel genezen. Wist je dat? plekken in het lichaam. Bloed is een waterige Knap van je ...Als je je bloedvaten vloeistof met daarin een allemaal achter elkaar lichaam, hè? Je bent vast wel eens heleboel kleine deeltjes. legt, je drie keer de een keer gevallen. Of Wist je wereld rond kunt De waterige vloeistof dat? misschien heb je wel een … Er versc gaan! heet bloedvloeistof of h illende soorten keer een schaafwondje op rode blo plasma. De deeltjes heten ed z ijn, ook je arm of been gehad. Vaak wel bloe cellen bloedcellen. Je hebt nog veel dgroep genoem komt er dan een beetje bloed uit het d? De vie en meer cellen in je lichaam r bekend wondje. Maar even later is het wondje ste zijn bijvoorbeeld spiercellen, A , B , AB en 0 ineens weer dicht. Hoe kan dit? (nul). botcellen en Je huid maakt zichzelf weer heel. huidcellen.
Bloedvaten lijken op wegen die door je lichaam lopen
Je bloed brengt zuurstof door je hele lichaam
Voor de kinderen Quiz Weet jij nu alles over bloed?
Woordzoeker
2. Wat gebeurt er als je een wondje hebt? a. De wond blijft open b. Er komt een korstje op waaronder nieuwe huid groeit c. Je krijgt een litteken
Goede antwoorden: c en b
1. Wat brengt het bloed allemaal door je lichaam? a. Water b. Belangrijke stoffen zoals zuurstof en voedingsstoffen c. A en B (zijn allebei goed)
Kleurwedstrijd In deze nieuwsbrief houden we voor de allerlaatste keer de Generation R kleurwedstrijd. Kleur jij ook weer mee? In de volgende nieuwsbrief beginnen we met een nieuwe prijsvraag. Wil jij voor de laatste keer kans maken op een mooie prijs? Stuur dan vóór 15 november de kleurplaat terug naar Erasmus MC – Generation R, Antwoordnummer 60574, 3060 WB Rotterdam (een postzegel is niet nodig). Zet op de kleurplaat duidelijk je naam, adres en geboortedatum of leeftijd! De winnaars worden in de volgende nieuwsbrief bekend gemaakt en krijgen een leuk cadeautje opgestuurd.
Kun jij de volgende woorden terugvinden in de woordzoeker? De woorden staan van links naar rechts, van boven naar beneden, maar ook schuin (diagonaal). Vind jij ze allemaal?
X A D E R O S E S Z Z R H T S V O D R H D N D U O L C O P G R R J O C I P U L A E P S P U I T W O N R R I N L Y R H H O C A R D I S C D L C L A O I T T P E K T H T E B T R J G J E W S K O A E N L
bloed rood prikken zuurstof hart vaten plasma wondje
waterig spuit bloeddruk ader lichaam cellen liters leven
B T P F U R L O E F A A M O L T K L U I
J S N I M N I E
E U B O A G O L X D E Q O D V N L W I S S C L S J L I D E E O D X M M U E T H E R R N G E G N I V A T E N S M U P L D T D L I T E R S C H K
Fotowedstrijd En de winnaar is: Marlies van Noord (met haar broertje Michiel)
En de winnaars zijn: An-Sophie Bekke en Rosa Pipers
Redactie: Generation R (www.generationr.nl) • Fotografie: Levien Willemse • Illustratie: Nancy Kers www.kerskunst.nl Vormgeving: www.beelders.nl • Drukwerk: Drukkerij Driel
