Geliefde mensen van God onze Heer,
2014, het jaar waarin wij leven, gaat niet de geschiedenisboeken in als een jaar van vrede en geluk. Unicef noemt 2014 zelfs een rampzalig jaar voor kinderen. Ze werden vermoord terwijl ze naar school gingen of terwijl ze in hun bed lagen te slapen; ze zijn wees geworden, ontvoerd, gemarteld, geronseld, verkracht en zelfs verkocht als slaven. Nog nooit in ons recent geheugen werden zoveel kinderen blootgesteld aan zulke onuitstaanbare wreedheden, aldus Unicef.” Het is de duisternis waarover de profeet Jesaja spreekt. Soldatenlaarzen in Syrië en Irak. Mantels doordrenkt met bloed in Afrika. Vrouwen en kinderen gebukt onder een juk van misbruik en geweld. Wat zou in deze tijd, in onze duisternis, de betekenis kunnen zijn van het kerstverhaal dat we zojuist hebben gehoord? Kunnen we nog wel zingen over vrede op aarde, kunnen we wel genieten van al die kerstgezelligheid, als we weten dat er zoveel mensen zijn met angst in hun hart, of boosheid, of intens verdriet? Het is een vraag die al vele jaren met ons mee gaat. Al zo’n 2000 jaar vieren we het kerstfeest, vieren we dat de vredevorst op aarde kwam, en wat is er nou veranderd in al die tijd? Ik neem u even mee terug in de tijd. Honderd jaar geleden, op 24 december 1914, lag er sneeuw in Europa. En dwars door het witte Europa liep een donkere streep: de frontlijn. Al maanden werd gevochten tussen Duitse en geallieerde troepen. Het was de eerste wereldoorlog en vrede was niet in zicht. En toen gebeurde er dit:
https://www.youtube.com/watch?v=o5wAsx7STjk&index=1&list=RDo5wAsx7STjk 0,10 tot 1,24 minuten (dus zonder applaus vooraf en alleen 1 couplet en 1 refrein)
Het is een bekend verhaal. Soldaten van beide fronten zochten voorzichtig toenadering tot elkaar. Zongen elkaar kerstliederen toe en applaudisseerden daarvoor. En een voor een durfden ze uit hun loopgraven te komen om elkaar een gezegend kerstfeest te wensen. En men zegt dat er toen is gevoetbald in niemandsland. Even was het vrede op aarde. Maar een paar dagen later zijn de soldaten toch weer hun eigen loopgraven ingedoken en is de oorlog in een nog heftigere fase terecht gekomen. En de jaren erna is de oorlog niet meer
onderbroken voor het kerstfeest. Het mocht niet meer van de legerleiding, want samen kerstfeest vieren was niet goed voor de moraal van de soldaten.
Ik vind het een stukje geschiedenis dat wonderlijk aansluit bij het verhaal over de geboorte van Jezus. Ook daar worden we bepaald bij de grote geschiedenis van onderdrukking en geweld, waarin een kleine scene plaatsvindt van licht en vrede. Jezus, zo lezen we, werd geboren toen keizer Augustus aan de macht was en Quirinius het bewind over Syrië voerde. En vanwege de belastingen die het volk moest betalen aan de keizer, moest iedereen geteld worden. Het waren geen belastingen waar de zorg en het onderwijs van werden betaald. Het waren belastingen ten bate van de keizer in Rome. Hij kon er zijn leger mee financieren.
In die invloedsfeer van de keizer, gaat een eenvoudige man uit Nazareth op weg, niet omdat hij wil, maar omdat hij moet. En hij gaat op weg naar Bethlehem, de stad van David, omdat hij afstamde van David. Voor de goede verstaander wordt daar een spanning hoorbaar. Want David is niet zomaar een voorvader, het is de grote koning die aan de basis staat van het koningshuis van Israel. Als er met verlangen wordt gesproken over de tijd waarin Israel nog vrij en zelfstandig was, dan wordt er altijd gesproken over koning David. Hij is de koning naar wie de engel Gabriel verwijst als hij tegen Maria zegt: Je zult een zoon baren en God zal hem de troon van zijn vader David geven. Jozef en Maria zijn maar eenvoudige mensen die gehoor geven aan het bevel van de keizer, maar tegelijk dragen zij die belofte van de engel Gabriel met zich mee. Dat is het spanningsveld waarin de geboorte van Jezus plaatsvindt: De grote wereldmachten tegenover het koningschap van het kind in de voederbak. De keizer die mensen wil tellen omdat hij hun belasting wil innen, tegenover Jezus voor wie mensen tellen, omdat ze kostbaar zijn. De macht die gezeteld is in een paleis, tegenover de kracht die uitgaat van het kind in de stal. Macht die gebaseerd is op geweld tegenover kracht die gebaseerd is op liefde, Mensen gebruiken tegenover mensen redden. Mensen klein houden door zelf groot te zijn tegenover mensen groot maken door zelf klein te zijn.
Zou dát kerstverhaal ons vandaag ook iets kunnen vertellen?
Welke kant worden wij op gewezen als ons bestaan, net als dat van de herders, ineens in een ander licht wordt gesteld door de boodschap van de engelen? Naar het winkelcentrum met z’n knipperende kerstverlichting en z’n kerst top100 door de luidspreker? Of zouden we de vredevorst ergens anders zoeken?
De geboorte van Jezus in een stal, ver weg van de moeder van Maria of de buurvrouw die helpt bij bevallingen, ver weg van de vertrouwde omgeving waarin Maria zich kan ontspannen, ver weg van het veilige huis dat Jozef heeft gebouwd, deze geboorte is verre van ideaal. Verre van romantisch. Als je Jozef en Maria vandaag wilt tegenkomen, dan zou je ze misschien kunnen vinden in de vluchtelingenkampen in Syrië of Irak. Jonge mensen die lijden onder de grillen van heersers; die lijden onder de waanzin van I.S. Ook vandaag worden er kinderen geboren voor wie geen wiegje is. Ook vandaag geven mensen en regeringen niet thuis. We hebben al genoeg vreemdelingen opgevangen. Het is voor iedereen het beste als ze blijven waar ze zijn. Tellend en berekenend wordt bepaald wie er wel of niet welkom is. Weegt de nood van een ontheemde, zwangere vrouw zwaar genoeg om welkom te zijn bij ons?
Het kerstverhaal is zo totaal anders dan de concepten op basis waarvan wij onze wereld inrichten en besturen. Wie bedenkt nu dat ons redding gebracht zal worden door een kind dat geboren wordt onder zulke erbarmelijke omstandigheden? Het kerstverhaal lijkt de wereld op zijn kop te zetten. God laat zien dat hij juist daar wil zijn, bij die kwetsbare mensen. Het kerstverhaal laat ons zien dat wij niet zomaar voorbij kunnen gaan aan een willekeurige Jozef of Maria die niet in staat is om het eigen kind een veilige start te geven? Dat we niet moeten neerkijken op die talloze Jozefs en Maria’s die niet kunnen bogen op een glansrijke staat van dienst, een prachtige kraamkamer en een geweldig huis. Het kind dat ons zal redden wordt niet vol trots getoond met een selfie op facebook, want de heilige familie, zoals Jozef, Maria en het kind zijn gaan heten, is niet de trotse familie die het allemaal goed voor elkaar heeft. Het zijn kwetsbare mensen bij wie God wil wonen.
En wij? Passen wij nog in dat plaatje van kerst? Of is voor ons alleen de rol van herbergier weggelegd? Mogen wij zeggen: “we zitten vol” en is daarmee onze rol uitgespeeld?
Ik denk het niet. Ik denk dat er meer in zit, ook voor ons. Het kerstverhaal laat ons namelijk de achterkant van het grote verhaal zien. De achterkant van de wereldgeschiedenis, waarin Augustus met zijn scepter zwaait. Aan de achterkant van diezelfde geschiedenis laat God zien hoe hij bij de mensen wil wonen. Niet in de paleizen van de machtigen der aarde, niet bij de mooie buitenkant, maar aan de achterkant.
Zou God op deze manier ook niet bij ons willen wonen? Wij hebben toch ook een achterkant? In de wereld mogen we misschien een andere rol spelen dan Maria en Jozef. Misschien zijn wij wel succesvol en interessant. Maar God gaat het niet om de rol die je vervuld, maar om die andere kant van je. Die kant die je meestal niet laat zien, omdat dat je kwetsbare kant is. Wie ben je achter je pantser van succes en je masker van schoonheid of kennis. Voor God gaat het niet om jouw positie op de maatschappelijke ladder. Voor God hoef je niet te netwerken om dicht bij hem in de buurt te komen. Zo werkt het wel in onze wereld, maar niet bij God.
Bij God mag je komen zoals je bent. Uiteindelijk zijn we toch allemaal kwetsbare mensen. Daar worden we bij bepaald als er een kind wordt geboren, of als er iemand ziek is of sterft. Dan zijn we ineens toch veel minder verschillend van elkaar. Bij Jezus mag je komen zoals je bent. Met je onhebbelijkheden, met je zwakte, met je pijn en met je verdriet. Maar ook met je plezier, je warmte, je rijkdom, je goud en je wierook. Hij wil jou en mij, hij wil de wereld vrede geven. Dat is niet een wapenstilstand voor een paar dagen, hoe goed dat ook kan zijn, maar échte vrede.
Dat is vrede met jezelf, omdat je gelooft dat God je aanziet met ogen vol liefde en genade. Je mag zijn wie je bent. God houdt van je. Dat is vrede met de mensen om je heen. Omdat God je vult met zijn liefde, omdat je weet dat je geaccepteerd wordt zoals je bent, daarom kun je ook makkelijker andere mensen accepteren. En het mooiste geschenk van kerstmis is die belofte van vrede: Juist met het oog op ons onvermogen om vrede op aarde te brengen. Juist in en tot die wereld waarin zoveel geweld is en onrecht, zoveel uitzichtloos lijden, zegt God:
Ik zeg je ga iets nieuws beginnen: Vrede op aarde voor alle mensen. Licht dat de duisternis verdrijft. Met dat visioen van vrede mag je op weg gaan. Je mag het licht verspreiden dat ons in deze kerstnacht is aangereikt. God zal met je zijn. Amen Een bijzonder symbool van licht dat de duisternis verdrijft is deze rode lantaarn. Dit is het vredeslicht. Het vredeslicht wordt jaarlijks ontstoken door een kind in Bethlehem en daarna verspreid door kinderen over de hele wereld. Zo ontstaat er al 28 jaar vlak voor kerstmis vanuit dat ene kleine vlammetje een oceaan van licht. Voor even vormen die vlammetjes samen een vuurtoren, die in het donker ons de weg wijst naar de vrede. Tijdens de kerstkuier is dit licht in Oosterbeek terecht gekomen en verspreid onder alle kerken. Graag lees ik een lied voor over het licht: Orgel speelt zacht:
Zuivere vlam, verdrijf met je licht het duister in ons hart
Ondertussen lees ik het lied voor: Het licht is uitgezaaid
Het licht is uitgezaaid dit stralend Woord van den beginne; een ster geboren die ons wijst waar God zich hier laat vinden. Dit Licht zal als een lopend vuur de nacht voor altijd overwinnen.
Het Licht is uitgezaaid en niet door weer en wind te doven. Hoe diep het donker ook, wij zullen in zijn kracht geloven. Want ook de langste nachten gloeit dit Licht als morgenster te boven.
Het Licht is uitgezaaid in ons, opdat wij zullen stralen.
In onze liefde wil het zich in duizendvoud herhalen. Maak ons tot sterren in de nacht voor al wie met ons adem halen.
