Gelderse Bestuursscan
Gemeente Zutphen
Inhoudsopgave
Voorwoord
2
Deskresearch
3
Kansen- en ontwikkelanalyse
7
Bijlage: Zelfanalyse
10
1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken.
Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland,
mr. G.J. de Graaf, voorzitter
2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina’s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten.
3
Zutphen is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telde op 1 mei 2014 47.052 inwoners en heeft een oppervlakte van 42,93 km² (waarvan 1,95 km² water). De hoofdplaats is Zutphen. Zutphen ontstond in de Romeinse tijd als Germaanse nederzetting op een rivierduinencomplex. Zutphen is een van de oudste steden (en tevens Hanzestad) van Nederland en is al meer dan 1.700 jaar continu bewoond. In 2005 is het naastgelegen Warnsveld gefuseerd met de gemeente Zutphen. De gemeente ligt in het noordoosten van de provincie. Zutphen grenst aan de gemeenten Lochem, Bronckhorst, Brummen en Voorst. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001 - 2014 toegenomen met 5%. De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Zutphen 40,1%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 30,7% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief meer allochtonen (15,8%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) en het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 51,1% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Momenteel zijn er 22.001 banen. Er zijn 813 banen per 1.000 inwoners, tegenover 611 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 3% toegenomen. De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 21.700. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Zutphen iets minder vestigingen van bedrijven: 96 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 116 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 59%, naar een totaal van 3.694. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Zutphen 20.948. 56,5% van de woningvoorraad maakt deel uit van de koopsector. Dit aandeel is kleiner ten opzichte van gemeenten van vergelijkbare omvang. 33,1% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 10,3% in de particuliere huursector. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 2.134 (11%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met € 196.000,— lager dan het gemiddelde in Gelderland (€ 237.000,—) en gemeenten van vergelijkbare omvang (€ 239.000,—). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Zutphen bedraagt de FMI: 54,5. Daarmee is de gemeente iets meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt € 32.000,— en is lager dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang (€ 35.700,—). Dit ligt ook onder het provinciaal gemiddelde van € 34.500,— in Gelderland. Er vallen 6.080 personen terug op een uitkering (onder andere WW, WIA, Wajong, WAO, WWB). In relatief opzicht gaat het om 200 op de 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in Zutphen groter dan gemiddeld in vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare omvang.
Gemeenteraad (totaal 29 zetels) SP D66 en Burgerbelangen PvdA, GroenLinks, Stadspartij en VVD allen CDA ChristenUnie Fractie Jansen
5 zetels 4 zetels 3 zetels 2 zetels 1 zetel 1 zetel
College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Arnold Gerritsen (D66) Wethouder Coby Pennings (CDA/CU) Wethouder Oege Bosch (VVD) Wethouder Patricia Withagen (GroenLinks) Wethouder Engbert Gründemann (SP) Wethouder Annelies de Jonge (PvdA) Gemeentesecretaris Boy Janssen
Organisatiemodel De gemeente Zutphen is georganiseerd volgens het klassieke directiemodel. De gemeentesecretaris, tevens algemeen directeur, staat aan het hoofd van de ambtelijke organisatie. Daarnaast zijn er vier afdelingen: Klantcontact, Programma’s & Projecten, Bedrijfsvoering en de Stadsbedrijven. Tevens zijn er twee aparte programma’s: rondom de decentralisaties in het sociale domein en De Mars (bedrijventerreinontwikkeling). De gemeentesecretaris en afdelingshoofden vormen samen het Management Team.
Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van SP, PvdA, GroenLinks, VVD en CDA/CU gevormd. Zutphen was de laatste gemeente in Nederland met een nieuw college. De coalitiepartijen hebben samen een meerderheid van 17 van de 29 zetels en werken op basis van het coalitieakkoord ‘Krachten bundelen’. De huidige burgemeester is in 1999 benoemd en zal stoppen in 2017 (afloop huidige termijn). Zijn voorganger was Annelies Verstand, die in de periode 1994 -1999 de functie bekleedde. Organisatie op orde: De veranderende rol van de overheid betekent dat dit gevolgen kan hebben voor de inrichting van de Zutphense organisatie. Bijvoorbeeld door verdergaande uitbestedingen, samenwerken en efficiency in de werkprocessen. Zutphen wil een gemeente zijn die op een goede manier invulling geeft aan haar nieuwe rol om meer samen te werken en over te laten aan de samenleving. In regie, faciliteren of adviserend. De uitgangspunten van Nieuw Zutphen zijn de basis en men past die aan de veranderde financiële, organisatorische en externe omstandigheden aan. Het programma ‘Zutphen Vooruit’, met een focus op de Basis op Orde, Leiderschap, Intergemeentelijke samenwerking en de Veranderende rol in de samenleving, geeft hier invulling aan. Het doel is om risicobewustzijn van de medewerkers in de gemeentelijke organisatie vergroten. Als zij risicobewust zijn in hun dagelijkse werkzaamheden zal het inzicht in de risico’s toenemen en kan proactief worden ingespeeld op de risico’s, zodat deze vroegtijdig beheersbaar kunnen worden gemaakt.
Financiële positie: Zutphen staat onder repressief toezicht van de provincie. Doel is om risicomanagement in te bedden in de organisatie en structuur in te voeren. Er worden specifieke regels en procedures opgesteld die door de stuurgroep en MT worden vastgelegd. De implementatie van risicomanagement wordt als project opgepakt. Risicomonitoring vindt plaats via het systeem Naris. De ratio van het weerstandsvermogen bedraagt in 2014 1,23 (voldoende). De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt circa € 9,2 miljoen euro. De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt € 11,3 miljoen. Samenwerking: Zutphen ziet regionale samenwerking als essentieel om bestuurskracht te behouden. Zutphen wil in de regio een stevige positie innemen, ook buiten de wettelijk verplichte samenwerking samen optrekken met als uitgangspunt dat er samen met de gemeenteraad goed gestuurd en gecontroleerd wordt door vooraf heldere voorwaarden te stellen en achteraf de resultaten te toetsen. In 2013 is een start gemaakt met de ontwikkeling van een Strategische Visie op Zutphen: het kader aanreiken voor financieel inhoudelijke afwegingen in meerjarenperspectief. De Strategische Visie moet ook richting geven aan toekomstige samenwerkingsverbanden en welke organisatie daarvoor nodig is. Dit levert de bandbreedte, de richting voor samenwerking. Uit een gemaakte inventarisatie en analyse van alle Zutphense samenwerkingsvormen blijkt onder andere dat Zutphen en Lochem al veel samenwerken. Zutphen werkt daarnaast samen met Epe, Deventer, Lochem, Voorst, Brummen en Apeldoorn in de Regio Stedendriehoek. De Stedendriehoek houdt zich onder andere bezig met sociaaleconomische ontwikkeling, bereikbaarheid en de leefomgeving. Op initiatief van een zestal gemeenten (naast Zutphen: Epe, Lochem, Apeldoorn, Voorst en Brummen) in de regio is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om regionaal te gaan samenwerken op het gebied van inkoop, gemeentelijke belastingen P&O en ICT (PIOFAHtaken). Ook kent Zutphen diverse samenwerkingsrelaties met de regio Achterhoek (toerisme, plattelandsontwikkelingen, cultuurhistorie, RUD). Met Bronckhorst wordt samengewerkt in de RUD (ODA) en Delta. Strategie en Leiderschap: ‘Nieuw Zutphen’ is het basisrapport dat richting geeft aan de vernieuwing van de organisatie. Hierin is onder meer aandacht voor een sterkere aansturing van de organisatie waardoor de dienstverlening aan klanten verbeterd wordt. In 2009 was dit rapport de basis om de organisatie te ontwikkelen naar een nieuwe, klantgerichte en efficiënt werkende organisatie. Gerard Marlet (Atlas voor gemeenten) heeft Zutphen en haar regionale, stedelijke inbedding onderzocht. Op basis van de bewegingen tussen ‘stad en land’ gaat Zutphen door met het ontwikkelen van een Strategische visie 2025 in samenspraak met omliggende gemeenten en dorpen. Uit het MTO (2013) blijkt dat een merendeel van medewerkers zich (67%) voldoende tot goed geïnformeerd voelt over belangrijke ontwikkelingen in de organisatie. De gemiddelde waardering is al volgt: functie 7,6 – team 7,5 – Zutphen als werkgever 6,9.
Interactie met de samenleving: Het gemeentebestuur staat aan de vooravond van grote veranderingen. De gemeente kan niet alles (meer) doen en zeker niet meer alleen. Daarom zoekt het college de samenwerking met inwoners en bedrijfsleven. Dat betekent enerzijds een beroep doen op het zelforganiserend vermogen van Zutphen en anderzijds meer ruimte bieden voor initiatieven die daaruit voortkomen. Uiteraard zonder daarbij de eigen verantwoordelijkheid uit het oog te verliezen. In het coalitieakkoord staat dat de inwoners van de gemeente Zutphen samen een divers geheel vormen: een samenleving waarin mensen op vele fronten in vele vormen actief en betrokken zijn. Vanuit deze veelkleurigheid werkt de gemeente, voor en met de inwoners van Zutphen aan een duurzame samenleving. Voor iedereen is er plaats om mee te doen en hieraan een eigen steentje bij te dragen. Uit het meest recente Klanttevredenheidsonderzoek (2010) blijkt dat Zutphen voor de dienstverlening aan de balie (zowel in Warnsveld als Zutphen) een 8,0 scoort. Bezuinigingen: De gemeente Zutphen moet opnieuw bezuinigen. De begroting voor 2015 en 2016 is sluitend, maar voor 2017 is een tekort voorzien van 1,6 miljoen euro oplopend naar 2,8 miljoen euro in 2018. Begin volgend jaar wil het college van burgemeester en wethouders samen met de raad op zoek naar extra bezuinigingen, zodat de gemeente ook op langere termijn de financiën op orde heeft. Sinds 2011 heeft Zutphen al ruim 20 miljoen euro aan bezuinigingen vastgesteld. Overigens snijdt de gemeente ook in eigen vlees. Zo zijn er de afgelopen jaren ongeveer 35 voltijdbanen geschrapt. De verwachting is dat ook de komende twee jaar tussen de 25 en 30 voltijdbanen zullen verdwijnen op het Zutphense gemeentehuis. Het oorspronkelijke doel van Zutphen was om in 2016 54 voltijdbanen te schrappen in de organisatie. Dat aantal wordt niet gehaald. Gekozen is daarom om gebruik te maken van natuurlijk verloop (AOW). Dat levert pas in een latere fase een bezuiniging op, maar scheelt afkoopkosten. De nettoschuld per inwoner bedraagt € 2.799,— (bron: VNG Schuldenmonitor). Uit de gegevens van het Deelfonds Sociaal Domein (dat inmiddels weer is geannuleerd maar wel een indicatie geeft) blijkt dat Zutphen per inwoner gemiddeld € 821,— zou ontvangen voor de decentralisaties, tegenover € 528,— gemiddeld. Krimp: De gemeente heeft te maken met een positief migratiesaldo. De gemeente heeft tevens te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas. De bevolkingsomvang is in de periode 2001 - 2014 toegenomen met 5%. Richting 2040 zal het inwonersaantal van Zutphen stijgen tussen 0%-5% (prognose PBL). Grondproblematiek: Het verwachte resultaat van alle grexen bedraagt bijna € 6 miljoen negatief. De Lunettentuin (woonwijk) en Noorderhaven (wonen en werken) vormen de grootste risico’s. De gemeente stelt jaarlijks een Grondprijzenbrief vast, met daarin een actueel overzicht van ontwikkelingen en grondprijzen voor de diverse bestemmingen (wonen, kantoren, bedrijven, maatschappelijk). De Nota Grondbeleid Zutphen (2011) is een document dat college en raad in staat stelt richting te geven aan het grondbeleid dat de komende jaren gevoerd wordt. Het grondbeleid is daarbij een instrument om ruimtelijke doelstellingen te realiseren, op het terrein van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, economische ontwikkeling en openbare ruimte, recreatie en natuur. De Programmaorganisatie De Mars (POM) is een autonome uitvoeringsorganisatie binnen de gemeentelijke organisatie voor de ruimtelijke plannen in De Mars, te weten Noorderhaven, Mars-Noord, Mars-Midden, onderdoorgangen spoor en Fort de Pol.
Samenwerking 4 O’s: In Zutphen zijn 3.694 bedrijven gevestigd. Zakelijke en collectieve dienstverlening vormen daarbij de grootste sectoren. Uit de MKB-monitor 2012/2013 blijkt dat Zutphen als 43e scoort van de 56 Gelderse gemeenten. ‘Zutphen in Bedrijf’ en ‘Kamion’ zijn netwerken van ondernemers binnen de gemeente. In regioverband wordt samengewerkt met VNO-NCW en het Economisch Platform Stedendriehoek. In Zutphen waren in 2009 19 scholen voor basisonderwijs en 5 scholen voor voortgezet onderwijs. In samenspraak met Zorgbelang worden halfjaarlijkse bijeenkomsten belegd met vertegenwoordigers van de Wmo-raden uit de Stedendriehoek (Apeldoorn, Lochem, Zutphen, Voorst, Brummen, Heerde, Epe). Regionale thema's worden besproken, ervaring uitgewisseld en kennis gedeeld. In voorkomende gevallen adviseren de Wmo-raden gezamenlijk. Het Platform Maatschappelijke Ondersteuning Zutphen adviseert over de belangen van Wmo-cliënten.
Decentralisaties sociaal domein: Het uitgangspunt voor Zutphen is: lokaal wat lokaal kan, regionaal wat moet. Er wordt intensief samengewerkt met Lochem. In de zomer van 2014 was inspraak mogelijk op de beleidsplannen Wmo, Participatie en Jeugdhulp. Jeugdzorg: Er is een lokaal beleidsplan opgesteld. Het lokale beleidsplan Jeugdhulp wordt aangeboden samen met de Regionale uitvoeringsnota Jeugdhulp Oost-Veluwe & Midden-IJssel. In de Regionale nota staan de ambities die Zutphen e.a. als regiogemeenten samen hebben. Het beleidsplan beschrijft onze lokale visie en doelen voor de transitie en transformatie van jeugdhulp in Lochem en Zutphen. Eind 2016 vindt er een evaluatie plaats. AWBZ/Wmo: In februari 2014 hebben de gemeenteraden van Lochem en Zutphen het algemeen beleidskader Sociaal Domein vastgesteld. Hierin wordt een negental kaders voor beleid neergezet. Vervolgens is een vertaling gemaakt naar het Wmo-beleid. Zelfredzaamheid/’De kanteling’ staan centraal. Zutphen en Lochem werken samen in het project inkoop Wmo maatwerkvoorziening begeleiding (tevens in Stedendriehoek-verband, inclusief Olst en Wijhe). De basisovereenkomst geldt qua inhoud zowel voor Lochem als Zutphen. Er vindt een bestuurlijke aanbesteding plaats. Participatiewet: Op het terrein van de Wsw wordt al vele jaren samengewerkt met Brummen, Lochem, Zutphen en Bronckhorst in de GR Delta. Werk voor mensen met op dit moment een Wsw-indicatie niet onderbrengen bij grote Wsw-instellingen ver weg, maar, waar mogelijk, binnen de gemeente. Het arbeidsmarktbeleid wordt dus lokaal uitgevoerd daar waar het mogelijk is en regionaal daar waar het voordelen biedt. De regionale voordelen zitten in de vormgeving en voortzetting van de regionale werkgeversdiensten. Het Plein fungeert daarnaast als lokaal loket voor Zutphen en Lochem. Deze gemeenten voeren onder andere samen de WWB en het minimabeleid uit. Passend onderwijs: Via het samenwerkingsverband IJssel-Berkel is er door de schoolbesturen in de regio een ondersteuningsplan opgesteld, waarin beschreven wordt hoe voor elk kind naar een passende vorm van onderwijs gezocht wordt. Dit samenwerkingsverband bestaat uit 27 schoolbesturen van primair en speciaal onderwijs. In totaal gaat het om 106 scholen in de gemeenten Brummen, Zutphen, Voorst, Lochem, Berkelland en een deel van de gemeente Bronckhorst (de kernen Vorden, Wichmond en Kranenburg). Via Berseba is hetzelfde gedaan voor de reformatorische scholen.
Operationele samenwerking: Zutphen werkt intensief samen met Lochem op een aantal uitvoeringstaken, onder andere via Het Plein. De regio Stedendriehoek, VNOG, GGD-GelderlandZuid, de ODA en Delta zijn voorbeelden van regionale samenwerkingsverbanden. In Stedendriehoekverband vindt een oriëntatie plaats om PIOFAH-taken samen uit te gaan voeren. Voor een aantal ICT-onderdelen wordt al samengewerkt met Epe, Lochem en Brummen. Met betrekking tot Personeelszaken/HRM vinden verkennende gesprekken plaats met Lochem.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - GGD Noord-Oost Gelderland (GR); - VNOG (GR); - Regio stedendriehoek (GR); - Recreatiegemeenschap Achterhoek-Liemers (GR); - Werkvoorzieningschap Delta (GR); - Het Plein (GR; werk, inkomen en zorg samen met Lochem); - Luchthaven Teuge (NV); - Omgevingsdienst Achterhoek(GR).
Domein
Aantal samenwerkingsverbanden
Aantal gemeenten
18
82
Veiligheid
5
81
Bestuurlijk
10
129
Fysiek
3
81
Totaal
36
176
Sociaal
Kansen- en ontwikkelanalyse Op 14 oktober 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van Burgemeester en Wethouders en een afvaardiging van de gemeenteraad. De Adviescommissie heeft gesproken met een betrokken gemeentebestuur dat op openhartige en constructieve wijze de gesprekken heeft gevoerd. In de gesprekken is met name veel aandacht besteed aan de positie van gemeente Zutphen binnen de Stedendriehoek alsmede aan de samenwerking met omliggende gemeenten. De adviescommissie heeft de indruk gekregen dat de gemeente Zutphen actief zoekende is binnen het regionale krachtenveld. Onderstaand geven wij, naar aanleiding van deze gesprekken, aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen/moeten worden. Kansen Algemeen beeld Gemeente Zutphen kent een turbulente bestuurlijke constellatie. College en raad zijn flink veranderd qua samenstelling. Het college is nog maar kort geleden gestart, omdat de coalitieonderhandelingen veel tijd namen. Zutphen ligt net op het kantelpunt van dynamiek aan de westzijde en krimp aan de oostzijde van de gemeente. De gemeente verwacht dit jaar een lichte afname van de bevolkingsaantallen, tot op heden was er sprake van een geringe groei. De werkloosheid in de gemeente Zutphen is hoog; de laatste decennia zijn enkele grote werkgevers onder andere vanuit de ‘juridisch bestuurlijke’ sector vertrokken. Het aantal sociale uitkeringen is hoog en er zijn relatief veel multiprobleem huishoudens. De gemeente Zutphen werkt aan een strategische visie (vast te stellen in december 2014) waarin de hoofdlijnen voor de toekomst zullen worden benoemd. De inhoud van deze visie is de adviescommissie niet bekend. Volgens de gemeente bevat deze visie geen uitspraken ten aanzien van samenwerking en fusie. Of Zutphen zich meer als woon- of werkgemeente zou moeten profileren is thans nog de vraag. De strategische visie zal daarop een antwoord moeten geven. Zutphen is een gemeente die accenten legt op revitalisering, inbreiding en herinrichting binnen het bestaand stedelijk gebied. Nieuwbouw en uitgifte van bedrijfsareaal op uitleglocaties stagneren. Zutphen is een centrumgemeente met een fors voorzieningenapparaat met bijvoorbeeld een ziekenhuis, diverse onderwijsinstellingen, een schouwburg en winkels voor een regionaal verzorgingsgebied. Zupthen beschikt over een historische binnenstad met veel rijks- en gemeentelijke monumenten; de Hanzestad is daarom aantrekkelijk voor toeristen. De financiële situatie van de gemeente is kwetsbaar. Met een deel van de NUON-gelden zijn de verliezen van het grondbedrijf vereffend. De begroting voor dit jaar is sluitend, in de toekomst zijn nieuwe bezuinigingen nodig om niet in de rode cijfers te komen. College en Raad B&W geven aan dat gemeente Zutphen te klein is voor vele processen. Zutphen heeft moeite om de centrumfunctie waar te blijven maken. Hierover is inmiddels met maatschappelijke groeperingen gesproken. Het natuurlijke verzorgingsgebied omvat ook (delen van) de aangrenzende gemeenten. De inwoners van deze gemeenten zijn nodig om het vereiste draagvlak te verkrijgen. In het kader van de strategische visie is het verzorgingsgebied ‘de community’ in beeld gebracht. Gemeenten Lochem en Brummen vallen binnen de community. Het college ziet een verdergaande samenwerking en fusie op termijn met deze gemeenten als wenselijk. Het vorige college van Brummen voelde hiervoor weinig, mogelijk zijn de kansen nu met een nieuw college groter.
7
Voor de gemeente Lochem zal een fusie met drie gemeenten interessanter zijn dan een fusie met alleen Zutphen, zo verwacht het Zutphense college. Intergemeentelijke samenwerking Gemeente Zutphen maakt deel uit van de Stedendriehoek, maar heeft hierin geen duidelijk profiel. De strategische visie zou het profiel van Zutphen kunnen versterken. De Stedendriehoek biedt voor Zutphen kansen. De Achterhoek is voor Zutphen een natuurlijke samenwerkingsregio. Naast de historie van de Graafschap, sluit Zutphen goed aan op de landelijke gemeenten voor wat betreft cultuurhistorie, plattelandsontwikkeling, toerisme en recreatie.
Ontwikkelpunten Organisatie Als het gaat om Kosten, Kwaliteit en Kwetsbaarheid (de drie K’s) staat de ambtelijke organisatie sterk onder druk. De ambtelijke organisatie is kwetsbaar vanwege de beperkte omvang. College en raad hebben meer ambitie dan ambtelijk waar gemaakt kan worden. Ambtelijk geeft men aan dat er wordt ‘geoefend’ met de nieuwe rol (minder projecten/meer processen, minder fysieke ingrepen/meer sociale ingrepen, minder overheid/meer anderen). De ambtelijke organisatie is vergrijsd. Verjonging blijkt moeilijk mogelijk. Het ondersteunen van 5 wethouders (x 0,8 fte) vergt meer inspanning dan 4 wethouders fulltime. Arbeidsintensief zijn de aanpassingen op elk programma van een ontwikkelplan. Ooit werd het plan ontwikkeld, planologisch juridisch vastgelegd en gerealiseerd. Nu is het heel gebruikelijk dat er telkens bijstelling van de plannen nodig is. De ambtelijke organisatie redt het niet alleen. Het beter afbakenen van de vragen van college en raad kan hen helpen, maar fundamentele oplossingen die resulteren in een zwaarder ambtelijk apparaat lijken onafwendbaar. De gemeente zal alles op alles moeten zetten om de kwaliteit van de ambtelijke organisatie te behouden. Behouden en vergroten van de kwaliteit lijkt steeds centraal te staan bij de gemeente Zutphen. Samenwerking Gemeente Zutphen moet op twee schaakborden haar partij spelen. Dit is (1) op het niveau van de Stedendriehoek. Voor Zutphen is dit met name van belang voor de economische ontwikkeling en de nationale en provinciale profilering. Zutphen is de 3de stad van de Stedendriehoek. De beide andere steden Deventer en Apeldoorn zijn duidelijk een maat groter, hebben meer economische potentie en zijn vaardiger in de onderhandelingen met overheden en private partijen. Een stevigere positie is mogelijk door meer draagvlak en een duidelijke positiebepaling van Zutphen. Voor wat betreft de Stedendriehoek, bestaat het Apeldoornse achterland uit de Veluwe, het achterland van Deventer ligt in Salland, het achterland van Zutphen omvat een deel van de Achterhoek en de IJsselvallei. Dit brengt de adviescommissie op een tweede focus (2): het niveau van de community, het verzorgingsgebied van Zutphen als stad met een centrumfunctie. Fusie met landelijke gemeenten als Lochem, Brummen en Bronkhorst moet verkend worden. ODA, de RUD Achterhoek, is te klein. (Algemener: Gelderland beschikt over te veel RUD’s). Een verandering hierin is gewenst, bijvoorbeeld door samenwerking van de ODA met Noord-Veluwe. College en raad Het vertrouwen van de raad in het college moet nog groeien. Het college is ook pas 5 à 6 weken aan de slag. De raad is zijdelings betrokken bij de strategische visie en heeft zich onvoldoende beseft dat hiermee de hoofdlijnen voor de toekomst, inclusief nieuwe bezuinigingen om de meerjarenbegroting sluitend te krijgen, worden uitgezet.
8
De raad neemt geen initiatief tot samenwerking of fusie met andere gemeenten en heeft een afwachtende houding. Gedurende het gesprek met de adviescommissie begint de raad zich enigszins te realiseren dat er een noodzaak bestaat voor een oriëntatie buiten de eigen gemeentegrenzen. Uitspraken als: ‘de Calimero van de Stedendriehoek’ en ‘de stad van de gemiste kansen’ stralen weinig zelfvertrouwen uit. De raad benadrukt de aantrekkelijk-heid van de gemeente Zutphen, maar is nog niet in staat de identiteit of kracht van de stad te benoemen.
Rol van de provincie. De provincie moet duidelijk maken dat gemeente Zutphen het niet op eigen kracht redt. De adviescommissie verwacht dat Zutphen hier zonder hulp van de provincie niet uit komt. Ook zou de provincie de gemeente Zutphen kunnen ondersteunen bij het versterken van het profiel binnen de Stedendriehoek.
Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze,
Charlotte Nauta
9
Bijlage: Zelfanalyse
10
Vragenlijst Sterk Bestuur in Gelderland Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit:
deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten.
De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken:
Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen (‘schoon, heel en veilig’).
11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren.
Mee eens
De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren.
Mee eens
De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit).
Mee eens
De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit).
Mee oneens
De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken.
Mee eens
De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur.
Mee oneens
De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie).
Mee eens
Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed.
Mee eens
1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? 1. Betrokkenheid 2.
Bewust bezig zijn met de veranderende rol van de overheid
1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? 1. Het daadwerkelijk overlaten aan de samenleving (hoe doen we dat nu?) 2.
Lastig om de nieuwe rol te pakken en (concreet) in te vullen
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijk klimaat van uw gemeente het best? • Maatschappelijk betrokken • Gericht op de burger • Samenwerkingsgericht
12
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen.
Mee eens
De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken.
Mee eens
Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente.
Niet eens en niet oneens
Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente.
Niet eens en niet oneens
Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente.
Niet eens en niet oneens
2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk.
Mee eens
De (financiële) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk.
Mee eens
De gemeente verkent een ambtelijke fusie.
Mee oneens
De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling).
Mee oneens
13
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1. Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste strategische samenwerkingspartners? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland
Apeldoorn Brummen Epe Lochem Voorst
3.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag
Deventer
Antwoord
De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig.
Mee oneens
De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig.
Mee eens
3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Goed.
3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Apeldoorn Deventer Brummen Epe Lochem Voorst In de toekomst verwacht de gemeente Zutphen met minder gemeenten samen te werken. Meer focus op Lochem. 3.5 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig.
Mee eens
De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig.
Mee eens
14
3.6 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed.
3.7 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Apeldoorn Epe Lochem Voorst In de toekomst verwacht gemeente Zutphen ook met de gemeente Brummen samen te werken op dit gebied. 3.8 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig.
Mee eens
De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig.
Mee eens
3.9 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Neutraal.
15
4. Bijdrage aan samenwerking De thema’s zijn als volgt gecategoriseerd:
Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband.
Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband.
Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband.
Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband.
4.1 Strategische opgaven in de regio
16
4.2 Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio
17
4.3 Bedrijfsvoering en Dienstverlening Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie).
18
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz
Niet eens en niet oneens
De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet
Niet eens en niet oneens
De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg
Niet eens en niet oneens
5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz, jeugdzorg en participatiewet voor? Awbz Jeugdzorg Participatiewet
Lochem
Lochem
Lochem
19
‘Sterk Bestuur in Gelderland’ is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland
