Brabantse Bestuursscan Gemeente Alphen-Chaam

Brabantse Bestuursscan Gemeente Alphen-Chaam www.alphen-chaam.nl

Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 20 maart 2013

Inleiding

Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project ‘Krachtig Bestuur in Brabant’ gebruik gemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in samenwerking met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente.

Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan.

Interactie met de samenleving

Bestuurlijke stabiliteit Organisatie op orde Gezonde financiële positie

Strategie en leiderschap

Uitvoering:

Opdrachtgevers:

Samenwerkingsbereidheid en inzet

Samenwerking

Samenwerking 3 O’s

Decentralisatieopgaven

• Arbeidsmarktbeleid • Kwaliteit en beschikbaarheid onderwijs • Woningen en bedrijventerreinen • Bereikbaarheid en mobiliteit • Topvoorzieningen

• Jeugdzorg • Werken naar vermogen • Wmo • RUD

Operationele samenwerking

Bestaande samenwerkingsverbanden

• FIOPA • Belastingen • Uitkeringen • Handhaving

• GGD • SW • Vervoerregio

De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke samenwerking kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via ‘zelfanalyse’ met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen.

2 | Gemeente Alphen-Chaam

Gemeente Alphen-Chaam | 3

De gemeente Alphen-Chaam grenst aan de gemeenten Breda, Gilze en Rijen, Goirle en BaarleNassau. De gemeente bestaat uit de kernen Alphen, Chaam en Galder-Strijbeek en de buurtschappen Alphen-Boshoven, Alphen-Oosterwijk, Bavel (AC), Boslust, Couwelaar, Chaamdijk, Druisdijk, Geersbroek, Ginderdoor, Grazen, Heerstaaien, Heikant, Het Sas, Hondseind, Houtgoor, Kalishoek, Klooster, Kwaalburg, Leg, Looneind, Meijsberg, Notsel, Rakens, Snijders-Chaam, Terover, Ulvenhout (AC), Venweg en ‘t Zand. Bevolking: de gemeente Alphen-Chaam heeft 9.527 inwoners (per 1-1-2012) waarvan iets meer mannen dan vrouwen. 88% van de bevolking is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 12% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Alphen-Chaam kent een bevolkingsgroei van 0,64% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,13% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,52% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 40,2% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 28,5% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: de gemeente Alphen-Chaam heeft een totale beroepsbevolking van 4.510 mensen, van wie er 3.070 werkzaam zijn. Alphen-Chaam heeft micro-, kleine en middelgrote ondernemingen in haar gemeente. De categorie ‘grote’ ondernemingen ontbreekt. Het percentage micro- (60%) en kleine ondernemingen (37%) ligt lager dan het regionaal en landelijk gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 32% (micro) en 23% (kleine ondernemingen). AlphenChaam kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren nijverheid en dienstverlening. Woningen: Alphen-Chaam heeft 3.735 woningen (t.o.v. 1.026.222 in heel Noord-Brabant) en een woningafname van 0,24%. De gemiddelde woningwaarde bedraagt € 346.000,- en ligt daarmee fors boven het Brabants gemiddelde (ref. € 272.000,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op € 28.300,-. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van € 29.200,- in Noord-Brabant. 390 burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 64,1% een AO-uitkering, 25,6% een WW-uitkering en 10,3% een Wwb-uitkering. Er zijn fors minder AO-, WW- en Wwb-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland.


Gemeenteraad GemeenschapsBelangen Alphen (GBA): CDA: GBSV: VVD: GSU:

College van burgemeester en wethouders drs. H.W.S.M. Nuijten A.P.C.M. van de Heijning A.L.J. Braspenning mr. M.M. Hendrickx

5 zetels 4 zetels 2 zetels 1 zetel 1 zetel

burgemeester (PvdA) wethouder (GBA) wethouder (CDA) gemeentesecretaris

Organisatiemodel De ambtelijke organisatie van Alphen-Chaam kent een gekanteld afdelingenmodel. De organisatie telt drie afdelingen: Bedrijfsbureau, Beleid en Beheer en Publiekszaken. Daarnaast is er een projectbureau dat wordt aangestuurd door de gemeentesecretaris. In de organisatie zijn ook een aantal interne ‘bruggroepen’ voor leiderschap, cultuur en communicatie.







Financiën op orde: de gemeente valt voor het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemde repressief toezicht. Zowel de begroting 2012 als de laatste jaarschijf van de meerjarenraming zijn sluitend. Er is sprake van flinke bezuinigingen, deze worden voldoende onderbouwd. Het weerstandsvermogen is flink gedaald ten opzichte van voorgaande jaren, maar lijkt nog steeds voldoende. De beheerplannen zijn actueel, achterstallig onderhoud wordt ingelopen. Grondbeleid: er is sprake van een bescheiden grondexploitatie. Recent zijn de exploitatieberekeningen geactualiseerd. De algemene reserve van de grondexploitatie is van voldoende omvang om de berekende risico’s op te vangen. De gemeente is zich ervan bewust dat zij, gelet op haar omvang, financieel kwetsbaar is.





Organisatie op orde: het organisatiebesluit (getekend in 2008) beschrijft de structuur, verantwoordelijkheden, taken en overlegstructuren binnen de organisatie. In 2011 is in het kader van de landelijke visie ‘kijken door de ogen van de burger’ gestart met competentiemanagement dat past bij het nieuwe dienstverleningsconcept van de gemeente. Zo kan de verandering in dienstverlening goed wortelen in de organisatie. Daarmee wordt extra gestuurd op de capaciteiten en de vaardigheden die nodig zijn om het thema ‘kijken door de ogen van de burger’ inhoud te geven in het dagelijks werk.

Samenwerking: in het bestuursakkoord van het zittend bestuur is opgenomen dat de gemeenteraad overtuigd is van de noodzaak tot samenwerking tussen gemeenten. Het leidt tot efficiencywinst en versterkt het bestuur, aldus beschreven in het akkoord. Het voornemen is een intensievere samenwerking met BaarleNassau en een passende modus voor de samenwerking met andere buurgemeenten. De gemeente heeft in 2012 naar mogelijkheden gezocht voor een intensieve samenwerking met Gilze en Rijen, Goirle en Baarle-Nassau. Medio juni 2012 lieten de betreffende colleges in een persverklaring echter weten ‘dat de grote inspanningen die het afgelopen jaar geleverd zijn niet tot resultaat kunnen leiden’. Daarmee is, volgens het persbericht, de verregaande samenwerking tussen Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Gilze en Rijen en Goirle van de baan. Op meer strategisch niveau ontwikkelt de samenwerking in de regio West-Brabant zich gestaag. Zoals in de programmabegroting 2012 van Alphen-Chaam toegelicht: ‘Op tal van terreinen wordt de onderlinge betrokkenheid (en afhankelijkheid) groter en worden visies gedeeld en gezamenlijk tot stand gebracht. De

omzichtigheid waarmee ontwikkelingen in de samenwerking worden begeleid is begrijpelijk (‘het trauma van het stadsgewest’), maar staat ook in de weg bij werkelijke slagkracht, die deze tijd wellicht vraagt. Denkbaar is dat op termijn ‘West-Brabantstad’ ontstaat, waarin beleid, beheer en bedrijfsvoering centraal zijn ondergebracht en publieksfuncties decentraal. Vraag is dan of de weg daar naartoe die van een rechte lijn kan zijn of vele omwegen en blokkades zal kennen. Als Alphen-Chaam zetten wij in op een moderne, slagvaardige overheid, die efficiency in de uitvoering van haar taken koppelt aan erkenning van de specifieke belangen van de diverse steden, wijken, kernen en gemeenschappen.’ Om de weg te kunnen bepalen, is op regionaal niveau de handreiking ‘lokale visie op regionale samenwerking’ opgeleverd.







In 2009 heeft de gemeente een agenda van de toekomst opgesteld. De gemeenteraad heeft de volgende thema’s gekozen als belangrijkste aandachts- en keuzegebieden voor de toekomst van de gemeente en als richtsnoer voor de beleidsagenda van de komende jaren: • Versterking en verbreding van het economisch profiel van de gemeente door betere benutting van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden van het gebied. • Inzet op leefbaarheid in de kernen door een mix van maatregelen op het terrein van woningbouw, voorzieningen, verkeersmaatregelen en openbare ruimte/groen. • Versterking van de demografische balans door gerichte aandacht aan diverse bevolkingsgroepen, met een accent op de mogelijkheden voor de jeugd. • Positiebepaling in het bestuurlijk krachtenveld op basis van eigen kracht en identiteit en het open benaderen van samenwerking, alliantievorming en eventuele opschaling met andere gemeenten.





Naast de programmabegroting, de voorjaarsnota en de jaarrekening, wordt in de planning-encontrolcyclus van de gemeente ook aandacht besteed aan de uitvoeringsnotitie. Voor 2012 is onder het motto ‘Doen wat ertoe doet en laten wat niet werkt’ de richting bepaald. De volgende activiteiten zijn als speerpunt benoemd: goede afspraken maken met beide werkpleinen, een visie maken voor de Diamant-groep, nieuwe manieren van werken onderzoeken, onderzoek naar lokale mogelijkheden (participatie en civil society) en aandacht voor kwetsbare groepen.

In het bestuursakkoord heeft men afgesproken dat het nieuwe communicatiebeleid nadrukkelijk aandacht heeft voor de intensieve wisselwerking tussen inwoners/burgers, het bestuur en de ambtelijke organisatie. De resultaten zijn zichtbaar. Zo wordt de programmabegroting ook in ‘een oogopslag’ gepubliceerd als een nieuwsbrief. In 2008 heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, genaamd ‘waar staat je gemeente’. In de verschillende rollen krijgt de gemeente voornamelijk een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (5,4), als klant (6,8), als onderdaan (5,5), als partner (4,7), als wijkbewoner (6,1) en als belastingbetaler (6,9). Dit laat een gemiddeld beeld zien ten opzichte van gemeenten van dezelfde gemeentegrootteklasse.

Sinds de grote Brabantse steden in de running zijn voor Culturele Hoofdstad 2018, heeft Alphen-Chaam via de uitgave ‘Hallo Brabant, wij zijn Alphen-Chaam’, een voorstel tot bijdrage aan de culturele hoofdstad gedaan. Dit is ook een vorm om de interactie met en tussen de bevolking te vergroten en Alphen-Chaam op de kaart te zetten. Kernwoorden in het rapport, dat onder andere een ontwikkelingsprogramma en projectenkader bevat, zijn ommeland, landschap en rijke historie.



Decentralisatie-opgaven



• Arbeidsmarktbeleid • Kwaliteit en beschikbaar heid onderwijs • Woningen en bedrijventerreinen • Bereikbaarheid en mobiliteit • Topvoorzieningen

• • • •


• • • •





• • • •


• • • •


FIOPA Belastingen Uitkeringen Handhaving

Alphen-Chaam telt vier basisscholen. Voor het voortgezet onderwijs oriënteren de leerlingen uit de gemeente zich voornamelijk op Breda en Tilburg. De gemeente werkt op het gebied van ruimtelijke ordening en toerisme, maar ook in de voorbereiding op het gastheerschap voor de bijeenkomst van het nationale Cittaslow netwerk, samen met lokale ondernemers.

Jeugdzorg Werken naar vermogen Wmo RUD

In een themanota heeft de gemeente voor de thema’s (1) opvoeding, jeugd en onderwijs, (2) leefbaarheid en ondersteuning en (3) werk, inkomen en integratie haar visie, richting en activiteiten beschreven. De gevolgen van de transitie AWBZ en Wwnv zijn in ieder geval verwerkt in de integrale notitie. Het is duidelijk dat een kleine gemeente als Alphen-Chaam in de uitvoering niet alles alleen kan, daarom wordt ook de samenwerking gezocht met omliggende gemeenten. Jeugdzorg: door de achttien gemeenten uit de regio West-Brabant is een gezamenlijke visie op de transformatie van jeugd opgesteld. Daarin wordt voortgebouwd op de uitgangspunten uit de regionale Visie Jeugd uit 2010. Het doel is om eind 2012 een transformatieplan opgesteld te hebben dat gericht is op de daadwerkelijke overheveling in 2015. Dit transformatieplan bestaat uit de ontwikkeling van een idealiter toekomstbeeld - de foto van 2015 - en de transformatieagenda. De gemeenten hebben hierbij tevens hun voorkeur uitgesproken voor een subregionale indeling. Daarom wordt in de uitvoering als basis het Centrum voor Jeugd en Gezin genomen, welke wordt gevormd door de integrale jeugdgezondheidszorg.



AWBZ/Wmo: in Alphen-Chaam werkt men volgens de beleidsnotitie Wmo 2008-2011. Documentatie over de voorbereiding van de transitie AWBZ is niet in de stukken aangetroffen. Werken naar vermogen: er zijn verschillende scenario’s denkbaar om deze wet te gaan uitvoeren. Er kan gedacht worden aan het ontmantelen van de gemeenschappelijke regeling Diamant-groep en de Wsw geheel zelf gaan uitvoeren tot een variant waarbij sociale zaken wordt ondergebracht bij het SW-bedrijf Diamant-groep en alles wat daar tussen zit. Dat zijn ingrijpende keuzes. Over deze keuzes is begin 2012, met de bij de Diamant-groep aangesloten gemeenten, gesproken en gewerkt. Dit zijn: Alphen-Chaam, Tilburg, Dongen, Gilze en Rijen, Goirle en Hilvarenbeek. Een uitsluitsel is nog niet in de documentatie aangetroffen.


RUD: de regio Midden (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West (achttien gemeenten) en zo samen één RUD West- en Midden-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-Omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie.







• • • •


• • • •





• • • •


• • • •




Bestaande samenwerkingsverbanden: zoals de programmabegroting 2012 beschrijft, participeert Alphen-Chaam in de volgende samenwerkingsverbanden (veelal Gemeenschappelijke Regelingen): Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, Bureau HALT, Openbare Gezondheidszorg WestBrabant, Regio West-Brabant, Diamant-groep Tilburg, samenwerking Baarle-Nassau, BJZ, Veiligheid en Handhaving, Milieustraat, Regionale Ambulancevoorziening, NV Intergas en NV Brabant Water. Een geheel ander internationaal samenwerkingsverband waar Alphen-Chaam sinds 2010 deel van uitmaakt, bestaat uit de bijna 150 ‘Cittaslow’-gemeenten. Dit netwerk van dorpen en steden heeft de kwaliteit van leven (ook wel ‘slowlife’ genoemd) hoog in het vaandel staan.




Operationele samenwerking: in het kader van kostenefficiency, continuïteit en kwaliteit is een deel van de organisatie buiten het gemeentehuis georganiseerd: • backoffice Sociale Zaken (Tilburg); • WOZ- en OZB-administratie (Tilburg; Belastingsamenwerking West-Brabant); • ICT (Equalit, Oosterhout); • Bestuurlijk-juridische zaken en veiligheid (Baarle-Nassau); • Centrum voor Jeugd en Gezin (Baarle-Nassau en Breda). Ook taken als leerplicht (regionale samenwerking) en handhaving en toezicht (Regionale Uitvoeringsdiensten) worden in de toekomst geheel of gedeeltelijk buiten de eigen gemeente gepositioneerd. Een verdergaande ambtelijke samenwerking met Goirle, Baarle-Nassau en AlphenChaam is vooralsnog niet geslaagd.


Verslag SWOT-gesprek gemeente Alphen-Chaam 25 september 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Alphen-Chaam. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: • Bestuurlijke stabiliteit en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. • Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. • Visie op samenwerking; samenwerkingsbereidheid en inzet, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. • Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners.








• Arbeidsmarktbeleid • Kwaliteit en beschikbaarheid onderwijs • Woningen en bedrijventerreinen • Bereikbaarheid en mobiliteit • Topvoorzieningen

• • • •



• • • •





Sterk • De ligging van de gemeente als ‘tuin’ van Tilburg en Breda. • De koersuitwerking op basis van Cittaslow als rode draad voor identiteit(versterking). • De bestuurlijke stabiliteit en worteling in de lokale gemeenschappen. • De gemeente is financieel gezond; de risico’s zijn goed in beeld. • De transparantie en het realisme over externe ontwikkelingen en hun mogelijke consequenties en realisme over het uiteindelijk opgaan in een groter bestuurlijk verband. • De betrokkenheid van de raad bij samenwerkingskeuzes en de verantwoording over opstelling en resultaten in samenwerkingsverbanden. • De gemeentebrede voorkeur voor samenwerking: - in het verband van de regio West-Brabant; - met Baarle-Nassau, Gilze en Rijen en Goirle als potentieel groene gemeente begrensd door de A-58, A16, N630 en de Belgische grens.

Zwak • De kwetsbaarheid van het bestuur en de organisatie. De kleine schaal brengt een klein rekruteringsveld mee van mensen die, naast hun werk, parttime bestuurder willen en kunnen zijn. Op personeelsgebied leveren eenmansposten problemen op, terwijl kwaliteit niet altijd betaalbaar is.


Kansen • Rust, ruimte, duurzaamheid, onthaasten en streekproducten zijn steeds populairder en geven extra mogelijkheden als woon- en recreatiegebied. • Cittaslow als rolmodel voor de relatie tussen stad en land. • Ondersteuning vanuit de provincie voor het stimuleren en het faciliteren van de samenwerking kan tot versnelling en verbetering leiden. • Intensieve samenwerking tussen de gemeenten kan leiden tot een groen complement van Breda en Tilburg (Stadteland). • De gemeente heeft nog voldoende ruimte voor verdere reconstructie van bestaande bedrijven zonder aantasting van het duurzame en groene karakter. LOG is goed inpasbaar binnen de andere plannen. • De samenwerking op diverse terreinen, maar ook de overlap in bepaalde thema’s, kunnen de formele grenzen tussen Midden- en West-Brabant opheffen. • Samenwerkingsmogelijkheden met Breda om de Baronie meer gezicht te geven. • Versterking van de grensoverschrijdende contacten met België. Bedreigingen • Het niet van de grond komen van enige samenwerking met omliggende gemeenten. • Een onduidelijke opstelling van de provincie ten opzichte van gebiedsontwikkeling en bestuurlijke inrichting. • De steeds verder oplopende kosten van samenwerkingsverbanden. • Het ‘vet’ is van de botten; er is stevig bezuinigd en de voorzieningen zijn goed. Nieuwe taken en/of kortingen leiden dus tot ingrepen in voorzieningen en/of belastingverhoging. Dat kan spanningen geven in de drie kernen. • De schaal van Goirle, Baarle-Nassau, Alphen-Chaam en Gilze en Rijen als potentieel groene gemeente (zie sterk) blijft klein en kwetsbaar.


Brabantse Bestuursscan Gemeente Alphen-Chaam

Recommend Documents