Brabantse Bestuursscan Gemeente Oss

Brabantse Bestuursscan Gemeente Oss

Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 28 augustus 2012

Inleiding

Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project ‘Krachtig Bestuur in Brabant’ gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in samenwerking met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente.

Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan.

Interactie met de samenleving

Bestuurlijke stabiliteit Organisatie op orde Gezonde financiële positie

Strategie en leiderschap

Uitvoering:

Opdrachtgevers:

Samenwerkingsbereidheid en inzet

Samenwerking

Samenwerking 3 O’s

Decentralisatieopgaven

• Arbeidsmarktbeleid • Kwaliteit en beschik- baarheid onderwijs • Woningen en bedrijventerreinen • Bereikbaarheid en mobiliteit • Topvoorzieningen

• Jeugdzorg • Werken naar vermogen • Wmo • RUD

Operationele samenwerking

Bestaande samenwerkingsverbanden

• FIOPA • Belastingen • Uitkeringen • Handhaving

• GGD • SW • Vervoerregio

De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke samenwerking kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via ‘zelfanalyse’ met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen.

2 | Gemeente Oss

Gemeente Oss | 3

De huidige gemeente Oss is tot stand gekomen na drie opeenvolgende herindelingen, in 1994, 2003 en 2011. Ravenstein en Lith zijn respectievelijk in 2003 en 2011 samengegaan met Oss. Bevolking: 84662 inwoners per 1-1-2012 waarvan de verdeling mannen en vrouwen ongeveer gelijk is. 83,3% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 17,2% allochtoon (ref. 16% in NoordBrabant). Oss kent een bevolkingsgroei van 1,6% (ref. 4,1% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 1,5% (ref. 2,5% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,2% (ref. 1,7% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 39,1% (38,5 gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 25,4% (25,7 gem. in Noord-Brabant). De gemeente houdt rekening met een krimp in haar beleid voor onderwijs en ruimtelijke ordening. Beroepsbevolking: Oss heeft 35.000 arbeidsparticipanten en een gemiddeld percentage werkzoekenden van 4,7% (ref. Gemiddeld 5% in Nederland, CBS). Oss biedt werkgelegenheid in micro-, kleine – en middelgrote en grote ondernemingen. De verdeling laat een evenredig beeld zien met het gemiddelde in Noord-Brabant, met net iets meer middelgrote vestigingen. In de detailhandel/ horeca en dienstverlening is een positief oprichtingssaldo van bedrijven, resp. 2,7% (ref. 1,8% in Noord-Brabant) en 5% (ref. 3,9% in Noord-Brabant). Dit betekent dat er in deze sectoren bedrijven worden opgericht, terwijl bijvoorbeeld in de landbouw het aantal ondernemingen afneemt. Woningen: Oss heeft 35.065 woningen (t.o.v. 1.026.222 in heel Noord-Brabant). De gemiddelde woningwaarde is €250.000,- (ref. €227.000,- in Noord-Brabant). Inkomen: Het gemiddelde persoonlijke inkomen ligt op €28.700 in Oss. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van €29.200 in Noord-Brabant. 6.890 burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 62% een AO-uitkering, 20% een WW en 18% een Wwb-uitkering. De relatieve aantallen sluiten aan bij het regionale en landelijke beeld.

4 | Gemeente Oss

Gemeenteraad Socialistische Partij CDA Voor de Gemeenschap Partij van de Arbeid VVD Trots op Nederland GroenLinks D66 De coalitie bestaat uit

9 zetels 6 zetels 8 zetels 4 zetels 6 zetels 1 zetel 1 zetel 2 zetels VDG, VVD , CDA en PvdA .

College van burgemeester en wethouders drs. W. J. L. (Wobine) Buijs- Glaudemans J.T.M. (Jan) van Loon (VDG) W.P.H.J. (René) Peters (CDA) R.G. (Reina) de Bruijn-Wezeman (VVD) H.G. (Hendrik) Hoeksema (PvdA) M.J.H. (Marie-Louise) van Schaijk

burgemeester wethouder wethouder wethouder wethouder gemeentesecretaris

Organisatiemodel De ambtelijke organisatie van de gemeente Oss kent drie diensten: Publiekszaken, Stadsbeleid en Gemeentebedrijven.

Gemeente Oss | 5






De gemeente Oss geeft aan ruim voldoende weerstandscapaciteit te hebben t.o.v. de risico’s. Oss heeft oog voor risico’s, en de kwantificering. Echter de kans dat het zich voordoet is niet inzichtelijk. Gelet op de gesignaleerde risico’s en de beschikbare weerstandscapaciteit lijkt de volgende conclusie van de gemeente aannemelijk (e.e.a. los van de positie bij de grondexploitatie). De gemeente concludeert namelijk in de programmabegroting 2012-2015 als volgt: Ondanks dat we (nog) geen inzicht hebben in alle risico’s waarvoor nog geen voorzieningen zijn getroffen, zijn wij van mening dat de beschikbare weerstandscapaciteit van ruim €8,5 miljoen (€6,5 miljoen algemene reserve en €1,2 miljoen onbenutte belastingcapaciteit) ruim voldoende is om de lopende risico’s af te dekken. De risico’s van het grondbeleid zijn voldoende in beeld. Daar tegenover staat (in 2012) een reserve van een redelijke omvang. De gemeente stelt jaarlijks een meerjarenprogramma grondbedrijf vast waarbij de situatie m.b.t. de exploitatie in de diverse plannen worden geactualiseerd. Door geplande afroming in 2013 van een bedrag van ruim €7,5 mln. komt de reserve onder de streep. De reserve is dan onvoldoende. In de meerjarenbegroting is opgenomen dat de financieringsbehoefte afhangt van de grondexploitatie. De crisis heeft de grondexploitatie flink vertraagd en dat is aan de planning te zien. Als de prognoses van het grondbedrijf gerealiseerd worden en er geen besluiten tot nieuwe investeringen zouden komen dan ontstaan vanaf 2011 liquiditeitsover6 | Gemeente Oss




schotten die gebruikt kunnen worden om de schulden op lange termijn te verkleinen. Oss monitort de effecten van het grondbeleid. In 2011 heeft zij gevraagd een second opinion uit te voeren naar de risicoafdekking binnen het grondbedrijf. De gemeente maakt een aanpassing in het systeem door geen tussentijdse winstneming toe te passen. De financiële positie van het grondbedrijf is gezond, maar staat onder druk. Om negatieve reserves te voorkomen, zijn ingrepen in de projectenportefeuille van het grondbedrijf noodzakelijk, zoals de gemeente doet. Als gevolg van de herindeling Lith- Oss is de financiële positie nog slechter geworden, omdat Oss werd geconfronteerd met kosten voor Lithse projecten, waaronder grondaankopen, die door de recessie niet kunnen worden gerealiseerd. Om negatieve reserves te voorkomen, zijn ingrepen in de projectenportefeuille van het grondbedrijf noodzakelijk, zoals de gemeente doet. Er wordt gezocht naar structurele oplossingen en bezuinigingen op bestaand beleid. De meerjarenbegroting is sluitend. In deze begroting geeft de gemeente aan dat zij niet alleen in de eigen organisatie bezuinigt, maar ook een forse bijdrage verwacht van alle externe partners: burgers, instellingen en bedrijven. De gemeente stelt dat daarbij wel de vitale functies en activiteiten van de gemeente overeind worden gehouden, ook voor de toekomst. De bezuinigingen zijn ook gezamenlijk met deze partijen geformuleerd. Daarnaast is ook het burgerpanel betrokken.

Economische samenwerking in de As50, 5-sterrenregio en Noordoost-Brabant worden steeds belangrijker. Oss zet in haar economische ontwikkeling ook in op de drie clusters Food, Health en Farma, aangevuld met logistiek. Regionale uitgangspunten en ontwikkelingen worden vertaald naar lokaal niveau (agrifoodcomplex en zorgeconomie). In het samenspel van Rijk, provincie, Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij en de gemeente is vorm gegeven aan

het Life Science Park Oss , waardoor Oss behouden blijft als plaats voor onderzoek op farmaceutisch terrein. In organisatorische zin positioneert de gemeente zich als netwerkorganisatie, die kan aansluiten bij de krachten van derden en kan mobiliseren. Het initiatief ‘de kracht van Oss’ is hiervan een goed voorbeeld. De gemeente zet in op regionale samenwerking, ketendienstverlening en samenwerking op bedrijfsvoering.

Gemeente Oss | 7






Door de herindeling Lith-Oss per 1-1-2011 is 2010, in de aanloop naar deze herindeling, een beleidsarm jaar geweest. Oss heeft geen raadsprogramma, wel een coalitieakkoord (2011-2014). De toekomstvisie 2020 dateert uit 2004. De gemeenteraad heeft in 2011 geconstateerd dat de uitgangspunten van deze toekomstvisie nog correct zijn. Wel is er een fundamentele heroriëntatie van start gegaan.

8 | Gemeente Oss




Het coalitieprogramma luidt ‘Samenwerken vanuit de kracht van Oss’ (jan, 2011). Zij herkent drie sporen: 1. Van aanbod- naar vraaggericht werken, 2. Van zorg naar participatie, 3. Bezuinigen en investeren. Onder het derde punt vallen ook de investeringen in publiek en private samenwerkingen.

In een onderzoek naar burgerrollen (waarstaatjegemeente, 2009) laat de gemeente Oss het volgende beeld zien op een 10-puntschaal: als kiezer (6,3), als klant (7,5), als onderdaan (6,4) als partner (6,2) als wijkbewoner (6,9). Deze cijfers zijn min of meer gelijk aan andere 50.000+ gemeenten. Oss streeft naar verdere dienstverlening via digitale media.

De gemeente Oss heeft een nieuwsbrief ‘Oss actueel’ en een digitaal burgerpanel. Verder onderzoekt de gemeenteraad of de vergaderingen ook via webcast uitgezonden kunnen worden en zet zij het project ‘Gast van de Raad’ voort.

Gemeente Oss | 9


Decentralisatie-opgaven



• Arbeidsmarktbeleid • Kwaliteit en beschikbaar heid onderwijs • Woningen en bedrijventerreinen • Bereikbaarheid en mobiliteit • Topvoorzieningen

• • • •


• • • •





• • • •


• • • •


FIOPA Belastingen Uitkeringen Handhaving

Er is in Oss een diepgewortelde samenwerking tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven. Deze samenwerking is een groot goed in de verdere versterking van de Osse economie. Hij komt tot uitdrukking in allerlei netwerken en overlegvormen, waarin partijen elkaar opzoeken en vinden. Het project Talentencampus sluit daar in haar concept en doelstellingen naadloos bij aan. Het plan is van status veranderd: van beoogd complex naar actief complex (voorjaarsnota, 2011). Ook in de programmabegroting anticipeert het college hierop en geeft zij aan dat het risicovolle project (o.a. door de participatie van verschillende partners) bewaakt moet worden.

Jeugdzorg Werken naar vermogen Wmo RUD

Het aantal voortijdige schoolverlaters van Oss van 2,6% ligt boven het –regionaal – gemiddelde van 2,3%, maar beneden het landelijk gemiddelde van 3%. De scholen voor basis en voortgezet onderwijs, waarvan de onderwijskwaliteit door de inspectie als zwak was betiteld, hebben inmiddels de weg terug gevonden en zijn weer positief beoordeeld. De focus in het beleid wordt gelegd op onderwijs en de arbeidsmarkt. Er gaat daarbij extra aandacht uit naar de effectiviteit van de horizonscholen (brede scholen).



Op de drie decentralisatiethema’s heeft de gemeente een plan ontwikkeld en vervult zij een trekkersrol zowel in financiële zin als in de zin van inzet van capaciteit. In de begroting 2012-2015 geeft het bestuur aan dat de decentralisatiethema’s een regionale visie en aanpak vergen. Voor de aankomende ontwikkelingen wil zij dat er tijd genomen wordt om vanuit een gezamenlijke visie op wonen, welzijn en zorg tot een aanpak te komen, die een antwoord biedt op de vraagstukken rond toenemende zorgvraag, vergrijzing en ontgroening. Voor Oss gelden daar de volgende doelstellingen: stimuleren zelfredzaamheid, verstevigen sociale infrastructuur, ondersteunen kwetsbare burgers, beheersen gemeentelijke uitgaven voor de Wmo, gezamenlijk met partners verantwoordelijk voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Jeugdzorg: De gemeente Oss vormt samen met ‘s-Hertogenbosch, Schijndel en de provincie het aanjaagteam van deze transitie. In totaal heeft de provincie vier regionale aanjaagteams benoemd (volgens de bestaande regionale bestuurlijke overleggen Jeugd). Voor de implementatie zijn ‘s-Hertogenbosch en Oss de kartrekkers voor de regio Noordoost-Brabant. In een startnotitie zijn de aanpak en uitgangspunten beschreven. Er is een gedetailleerde procesplanning opgemaakt. De regionale invoering is gepland vanaf 2014. AWBZ/Wmo: De taken van de AWBZ worden getrapt gedecentraliseerd naar de Wmo. Dit gebeurt vanuit een regionale samenwerking in twaalf gemeenten. Oss is voor deze transitie regionaal trekker en maakt onderdeel uit van de subregio Maasland. In een plan van aanpak is het tweesporenbeleid toegelicht (functies die overkomen uit de AWBZ en nieuwe functies) en de uitwerking (inzet, financiën, communicatie) voor iedere betrokken gemeente vastgesteld. Uitgangspunt is om in januari 2013 te starten met implementatie. Oss heeft zelf in haar documentatie geen beleidsplan Wmo aangeleverd, omdat dit er nog niet is. Dat is uitgesteld vanwege de bestaande bezuinigingen. Recent heeft de gemeente wel aangekondigd een Sociale Raad in te stellen; een adviesgroep die zich richt op het gebied van Wmo en werken naar vermogen.

10 | Gemeente Oss

Werken naar vermogen: De gemeente Oss is kartrekker voor de transitie Wet werken naar vermogen. Voor de regionale samenwerking zijn een projectplan, planning, begroting en organisatiestructuur opgesteld die moeten bijdragen aan de totstandkoming van een nieuwe organisatie, die in staat is zoveel mogelijk mensen uit de doelgroep te laten participeren. Vanaf juli 2012 start men met de implementatie opdat begin 2013 de uitvoering kan starten. De 20 gemeenten en de provincie in de regio Brabant-Noord vormen gezamenlijk één Regionale Uitvoeringsdienst (RUD). Via een (lichte) gemeenschappelijke regeling wordt dit ingericht. ‘s-Hertogenbosch en RMB Cuijk vormen de uitvoeringsstations.






• • • •


• • • •





• • • •


• • • •



Met de samenwerking As50 slaan Oss, Uden, Veghel en Bernheze de handen ineen om kansen te creëren en het woon- werk- en leefklimaat in de regio te versterken. Op initiatief van ‘s-Hertogenbosch wordt gewerkt aan een regionale samenwerking van 20 gemeenten binnen Noordoost-Brabant. Daarbinnen zoeken de As50 gemeenten een eigen plek. Gemeenschappelijke regelingen en bestuurlijk belang: Veiligheidsregio Brabant-Noord (20 gemeenten), Gezondheidsdienst Hart voor Brabant (28), Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden, West en Noord (RAV) (58), Regionaal Milieubedrijf

12 | Gemeente Oss


(RMB) (13), Werkvoor-zieningschap NoordoostBrabant (13) Brabants Historisch Informatiecentrum (19), Kleinschalig Collectief Vervoer (Taxihopper) (13), Stichting Openbaar Onderwijs Groep (7), Milieustraat, Leerplicht en Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (13). Belastingsamenwerking Oost-Brabant: (4 gemeenten en Waterschap Aa en Maas); Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf (13 gemeenten, Politie BrabantNoord en Ministerie van Justitie, Stichting Vijfsterrenregio: Samenwerking Overheid, Onderwijs en Bedrijfsleven.


Oss heeft een aantal herindelingen achter de rug in 1994, 2003 en 2011. Ravenstein en Lith zijn respectievelijk in 2003 en 2011 samengegaan met Oss. Vanouds is de gemeente Oss, behalve op het bestuurlijke vlak, ook op het terrein van bedrijfsvoering verbonden in vele samenwerkingsverbanden met andere gemeenten en overheden. Voorbeelden hiervan zijn: Belastingsamenwerking Oost-Brabant; gezamenlijk Inkoopplatform;


sociale dienstverlening voor de gemeente Maasdonk; gezamenlijke aanbestedingsprojecten. Ook binnen de As50 streeft de gemeente ook samenwerking op bedrijfsvoering na. In de begroting en in het coalitieakkoord (2012) is opgenomen dat zij van de ambtelijke organisatie verwacht dat er slimme samenwerkingsverbanden worden gezocht; publiek en privaat.

Gemeente Oss | 13

Verslag SWOT-gesprek gemeente Oss 2 april 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Oss. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: • Bestuurlijke stabiliteit en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. • Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. • Visie op samenwerking; samenwerkingsbereidheid en inzet, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. • Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners.

14 | Gemeente Oss

Gemeente Oss | 15







• • • •



• • • •





Sterk • Oss kijkt als gemeente verder vooruit en er wordt gehandeld met de kennis over de langetermijndoelen. • Oss is zeer actief in de regio en vervult op vele dossiers een voortrekkersrol. • Oss slaagt er goed in om in de samenwerking actief te zijn en tegelijkertijd naar de kleinere gemeenten niet bedreigend over te komen. • De gemeente is veelzijdig, het heeft niet alleen een stedelijke maar ook nadrukkelijk een plattelandskarakter met de vele kernen. • De structuur van werken met dorpsraden is zeer positief. Ook daarom zijn de laatste herindelingen voor Oss positief verlopen. • De gemeente heeft betrekkelijk weinig grote riskante grondposities. • Oss is het duidelijke en natuurlijke centrum van de regio. • De gemeente is in de afgelopen jaren qua profiel en presentatie sterk verbeterd. • Life Science Park Oss is een zeer positief resultaat met een grote spin-off. • De gemeente weet steeds beter van geval tot geval de juiste positie en rol in de regio te kiezen.

Zwak • De feitelijkheid dat door de herindeling het college van Oss korter bestaat dan in andere gemeenten, maakt dat fundamentele discussies nog later zijn opgestart. • Voor de omgeving van Oss zijn er vraagtekens bij de herindeling Maasdonk/ Bernheze. Het blijft mogelijk een te kleine gemeente. • Het adoptievermogen van Oss voor herindelingen van kleine gemeenten staat wel onder druk, omdat het feitelijk voor Oss zelf altijd geld heeft gekost. • Lastig is dat Oss in wel heel veel verschillende regionale gremia moet acteren. Dat is niet altijd effectief. Oss kiest zijn partners niet altijd eenduidig. • Het verlies van het ziekenhuis en het waterschap is voor de burgers een gevoelige aderlating.

16 | Gemeente Oss

Kansen • Oss heeft onderkend dat het regiemodel zijn beperkingen kent. Het actief functioneren en soms toetreden in het netwerk van gemeenten en maatschappelijke partners is effectiever. • Talentencampus is een kansrijk project met grote spin-off. • Gedeputeerde Pauli steunt de ontwikkelingen in de regio Noordoost zeker. • Regionale samenwerking levert absoluut naar het oordeel van Oss meerwaarde op. • De kerntakendiscussie en de herijking van de visie zullen meer financiële stabiliteit voor de lange termijn gaan opleveren. De noodzaak daarvoor is voor de gemeenteraad duidelijk; de kaasschaaf kan niet meer. • Herindelingen kunnen zeer positief werken, zo is gebleken in het verleden. • Een schaalgrootte van net 100.000 inwoners zou Oss nog sterker maken. • De decentralisaties betekenen min of meer een gedwongen samenwerking, maar hebben uiteindelijk een positief effect. • Een sterke regio geeft sterke gemeenten. Daar is de gemeente van overtuigd en daar wordt ook naar gehandeld.

Bedreigingen • Het werken in een netwerksamenleving heeft wel als neveneffect dat je het stuur niet altijd in handen hebt. • De omzichtige (voorzichtige) wijze waarop Oss regionaal opereert zou als schaduwkant kunnen hebben, dat er onvoldoende slagkracht in de regio is. • Het is lastig om een heldere regionale structuur te zien. Er zijn veel gelegenheidscombinaties, zoals met Land van Cuijk en Uden-Veghel. Het pragmatisme voert de boventoon in het kiezen van partners. • De provincie is erg negatief over Noordoost (het gat tussen Nijmegen en‘s-Hertogenbosch); zij blijven uitdragen dat er weinig in deze regio gebeurt, en dat is onterecht. • Het is voor de politiek lastig om zich te profileren op regionale samenwerking. Dat is geen item richting de bevolking. • Democratische legitimatie is een aandachtspunt als het gaat om regionale samenwerking. De raad moet wel aangesloten blijven en nog beter sturen. • De samenwerking met Uden-Veghel is soms lastig omdat het op enkele thema’s ook concurrenten in de regio zijn. • Te veel taken in korte tijd bij gemeenten neerleggen zou wel eens een probleem kunnen worden.

Brabantse Bestuursscan Gemeente Oss

Recommend Documents