Filmtitels: Ontwikkelingen in de afgelopen 60 jaar.
Amanda de Rijk, 1562243 Docent: Dick Swart Specialisatie: Visual Seminar - 2014-B
Trefwoorden: Typografie, film, ontwikkelingen, vergelijking, titels, dynamische tekst, fonts, kinetische typografie, bewegend, animatie.
Inleiding Iedereen heeft wel eens een film gezien en veel mensen hebben zelf ook wel eens een kort filmpje geschoten. Sinds de ‘eerste film’, van 12 achter elkaar geplaatste foto’s, door Eadweard Muybridge in 1878 is er veel veranderd. Van stomme zwart/wit films naar 3D actiethrillers vol speciale effecten, de ‘oude films’ zijn niet meer terug te herkennen. Dat de beelden zelf erg veranderd zijn en de manier van monteren en presenteren ook, is iets wat iedereen opvalt, maar hoe zit dit met de filmtitel? De eerste film waar de filmtitel letterlijk door het beeld bewoog was Alfred Hitchcock’s film “North by Northwest in 1959. De meest bekende dynamische filmtitel is die van de Starwars film uit 1977, waar eerst de titel wordt uitgezoomd en daarna de tekst rustig schuin naar ‘achter’ van onder naar boven door het beeld schuift. Een filmtitel is iets waar lang niet iedereen even veel aandacht voor heeft als voor de film. Is er in de afgelopen 60 jaar iets veranderd met betrekking tot de dynamische typografie van een filmtitel? Zit er een verschil tussen de filmtitels van de verschillende genres? Hebben eventuele veranderingen meer te maken met tijd of met genre? Dynamische typografie In de inleiding viel de term ‘dynamische typografie’ al een keer, maar wat is dit nou eigenlijk? In een filmtitel wordt gebruik gemaakt van tekst die verandert van grootte, intensiteit, kleur en/of positie in het beeld in een bepaalde tijd. Deze vorm van typografie wordt dynamische typografie genoemd, maar ook kinetische typografie of bewegende typografie worden gebruikt om dit fenomeen te omschrijven. Deze vorm van typografie is waarschijnlijk ontstaan door het maken van filmtitels. Vandaag de dag wordt dynamische typografie ook gebruikt voor muziekvideo’s en games. Filmtitels voor 1954 In 1897 heeft Thomas Edison de eerste filmtitel gemaakt door een krijtbord met een simpel geschreven tekst voor de camera te houden en vanaf hier heeft de filmtitel zich ontwikkeld tot hoe wij deze nu kennen. De eerste filmtitels werden gebruikt om de regisseurs hun rechten op de film te laten behouden. Sinds de ontwikkeling van films met geluid in het begin van de 20e eeuw worden ook de acteurs voorgesteld in de filmtiteling. Op het moment dat de televisie eenmaal werd uitgevonden liepen de bioscoopbezoeken terug. Dit heeft er voor gezorgd dat
filmmakers het medium film moesten aanpassen. Naast de ontwikkelingen van de kwaliteit van het beeld, werden ook de filmtitels onder handen genomen. De filmtitels werden ingezet om de aandacht van de kijker te trekken, nog voordat de film begon. Vanaf de jaren 50 werden de filmtitels steeds belangrijker om bezoekers naar de bioscoop te krijgen. Filmtitels in 1954 In 1954 beginnen, van de geanalyseerde films, alle films met de, vaak nog stilstaande, logo’s van de producerende studio’s in beeld. Hierna volgt bij de meeste films de filmtitel met aansluitend de filmtiteling met acteurs en regisseurs. Bij zowel de drama films als de comedy films wordt er weinig tot geen gebruik gemaakt van bewegende of verkleurende tekst. De filmtitel en de overige titels zijn stilstaande teksten die infaden over een vaak stilstaand beeld. Deze tekst fade vaak gelijkmatig uit terwijl de volgende tekst van de titeling gelijkmatig infade. Op sommige momenten zijn de verschillende teksten licht door elkaar te zien. Al deze beelden komen nog voor aanvang van de film in beeld. De stilstaande beelden zijn vaak een beeld met bijvoorbeeld een houtprint, een stilstaand beeld uit de film of simpele illustraties die niet op volle intensiteit worden getoond. Ook had een van de films een simpele animatie op de achtergrond van de titeling. De filmtitel heeft op deze manier de volle aandacht en de achtergrond is meer opvulling van het beeld dan relevante informatie. Dit deel van de film heeft geen invloed op het verhaal en zou ook weg gelaten kunnen worden. De filmtiteling duurde in 1954 gemiddeld tussen de anderhalve en de twee minuten. De gebruikte typografie is vaak erg sierlijk en handgeschreven, maar ook grote grove letters, zoals bekend van de oudere Disney filmtitels, worden gebruikt. Grote lussen en aan elkaar geschreven letters zijn vaak voorkomend. In sommige gevallen toont de filmtiteling alsof deze volledig handgemaakt is en een aaneenschakeling van foto’s is. De kleur van de fonts is in veel gevallen wit met een dikke zwarte schaduw. Bij twee films is gebruik gemaakt van een meerkleurig font. Filmtitels in 1984 In 1984 beginnen, van de geanalyseerde films, alle films met de logo’s van de producerende studio’s in beeld, hier zit al vaak iets meer animatie in dan in 1954. Echter komt hierna niet altijd meteen de titel van de film in beeld.
Bij vijf van de acht films is eerst een stuk film te zien en hier fade later langzaam de titel overheen, deze fade dan na ongeveer 5 seconden weer uit. Het stuk film voorafgaand aan de filmtitel varieert in lengte. Op deze manier heeft de filmtitel minder de aandacht en zit de kijker in het verhaal zonder dat deze echt gestoord wordt. Bij de andere drie films faden de logo’s van de producerende studio’s geleidelijk uit naar een zwart beeld en hierover komt geleidelijk de filmtitel in beeld welke na ongeveer 5 seconden weer uitfade naar een egaal zwart scherm. Hierna fade de film in en begint het verhaal. Bij de filmtitels uit 1984 is geen significant verschil te vinden tussen de twee genres. Zowel bij de comedyfilms als bij de dramafilms worden de twee stijlen voor de filmtitel gebruikt. Hier geldt, net zoals bij de films uit 1954, dat er bij zowel de drama films als bij de comedy films er weinig tot geen gebruik wordt gemaakt van bewegende of verkleurende tekst. De gebruikte fonts lopen erg ver uit elkaar, zo zijn er kunstzinnige fonts maar ook strakke Times achtige fonts te zien. De kleuren lopen ver uiteen, al is wit met een zwarte schaduw nog het meest gebruikt. Oranje, rood en roze komen voorbij. Filmtitels in 2014 In 2014 beginnen, van de geanalyseerde films, alle films met de logo’s van de producerende studio’s in beeld, deze zijn nu allemaal geanimeerd. Het gebeurt niet meer dat na deze logo’s meteen de filmtitel in beeld komt. Bij een film begint het beeld met een mysterieus blauw scherm, met sterren en glinsteringen. Hier komt langzaam de tekst overheen faden. Bij de overige zeven geanalyseerde films wordt eerst een schets gedaan van het verhaal. De kijker wordt voorgesteld aan de hoofdpersonen en ziet de situatie waar zij zich in bevinden. De duur van dit stuk varieert en hierdoor komt de filmtitel ook op verschillende momenten in beeld, variërend van 5 minuten tot 20 minuten na aanvang van de film. Ook de manier waarop de filmtitel in beeld komt is anders. De teksten faden nog altijd vaak in, maar verschuiven dan langzaam door het beeld of ‘groeien’. In sommige gevallen lijkt het alsof de tekst wordt opgeschreven en in een ander geval komt de titel bijna letter voor letter naar binnen ploppen. Hoewel de film al begonnen is op het moment dat de filmtitel in beeld komt, valt deze titel niet altijd over het beeld van de film heen. In twee gevallen fade de film uit naar zwart en kwam dan de dynamische tekst binnen.
Bij iedere film is een ander font gebruikt voor de filmtitel. Ook zijn de kleuren en de groottes verschillend. Voor de dramafilms wordt vaak een meer sober lettertype gebruikt dan bij de comedyfilms. Ook het kleurgebruik bij de filmtitels is bij dramafilms rustiger dan bij de comedyfilms. De invloed van technische ontwikkelingen De eerste filmtitels werden volledig met de hand gemaakt. Pas in 1978 werd de eerste computergeanimeerde filmtitel gemaakt. Het was de titel voor de film Superman. Deze vorm van dynamische tekst fascineerde de bezoekers doordat het leek alsof het multidimensionaal was en de tekst bewoog op een manier die nog niet eerder vertoond was. In de jaren 80 kwamen computers met graphic user interfaces beschikbaar voor de ontwerpers. Toen in de jaren 90 eindelijk de speciale software ‘Adobe After Effects’ beschikbaar werd was het voor de ontwerpers nog makkelijker om hun ideeën te visualiseren. Rond 2000 kwam de eerste software beschikbaar om 3D animaties te maken. Deze ontwikkeling heeft er voor gezorgd dat de titels meer een gevoel van tijd en ruimte kregen. Hoewel dit visueel een groot verschil is, heeft dit er ook toe geleid dat de filmtitels niet altijd even goed leesbaar zijn. Conclusie Opvallend is dat er geen verschil zit in de gebruikte dynamiek tussen de genres, hoewel deze erg verschillend zijn. Wel is er een verschil zichtbaar bij de filmtitels vanaf 1984, in de look en feel tussen de genres. Dit heeft voornamelijk te maken met de manier waarop het font is opgemaakt en de achtergrondbeelden van de filmtitels. Op basis van mijn onderzoek concludeer ik dat de verschillen in de filmtitels tijdsgebonden zijn. Vanaf de jaren 50 zijn de ontwikkelingen snel gegaan. Waar in de jaren 50 de filmtitels stilstaande beelden waren puur ter informatie, werden deze in de jaren 60 al korte filmpjes waren die de echte film introduceerden. Vanaf de jaren 70 worden de filmtitels met de computer geanimeerd. Het is dan ook vanzelfsprekend dat de technische ontwikkelingen veel invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de filmtitel. Voornamelijk de ontwikkeling van Adobe After Effects en 3D software heeft tot een revolutie geleid. Door deze ontwikkelingen werd het mogelijk om de teksten op een andere manier te animeren en zelfs onderdeel te laten worden van het beeld waardoor er geen verschil meer zit in achtergrond en tekst.
Bronnenlijst Rijksmuseum. (z.j.). Het paard Bouquet galopperend, Eadweard Muybridge, 1887. Geraadpleegd op https://www.rijksmuseum.nl/nl/search/objecten?p=1&ps=12&maker=Eadweard+Muybridge &ii=0#/RP-F-F00634,0 Dreshfield, D. (2012, 30 april). The history of Kinetic Typography: Saul Bass: Thought Made Visual (1958-60). Geraadpleegd op 7 december, 2014, op http://kinetictypography.dreshfield.com/post/22151393003/saul-bass Herman, J. (2010, 19 mei). So that's how they filmed the starwars opening crawl. Geraadpleegd op 7 december, 2014, op http://gizmodo.com/5542745/so-thats-how-theyfilmed-the-star-wars-opening-crawl Hillner, M. (2009). Basics Typography 01: Virtual Typography. Geraadpleegd op http://books.google.nl/books?id=xGISlV2AwloC&dq=typography+in+motion&hl=nl&source =gbs_navlinks_s Ntsdpz. (2013). The Film Before The Film [Video]. Geraadpleegd op http://vimeo.com/60964497 Filmtitels verkregen via: Art of the Title. (z.j.). Art of the title: Titles. Geraadpleegd op 3 december, 2014, op http://www.artofthetitle.com/titles/ en via: Solar Movie. (z.j.). Movies. Geraadpleegd op 24 november, 2014, op http://www.solarmovie.is/
