jekino EDUCATIE
INHOUDSOPGAVE Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 Regie en productie _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7 Over de regisseur
Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
DOELGROEP GROENTEN UIT BALEN: vanaf 2de graad SO P2
Het toneelstuk
jekino EDUCATIE
De verfilming Wist je dat? Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15 De staking van 1971: de feiten_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 19 Reacties verzamelen bij de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ 23 Focus op… de jaren ’70 in Vlaanderen_ _ _ _ _ _ _ _ _ 25
www.jekino.be www.opendoek.be www.lesseninhetdonker.be
Vragen Opdracht: back to the seventies Hier spreekt men Kempisch_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 29 Vlaamse Film _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 30
Feedback op de filmfiche! We horen graag je reactie. Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn tegelijk een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Bibliografie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 33 Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 34
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P3
Palmares GROENTEN UIT BALEN won drie Vlaamse filmprijzen: Beste Actrice (Evelien Bosmans), Beste Mannelijke bijrol (Lucas Van den Eynde) en Beste Vrouwelijke Bijrol (Tiny Bertels)
Technische kaart België, 2011, 110 min., Nederlands gesproken Regie: Frank Van Mechelen Scenario: Walter Van den Broeck, Guido Van Meir, naar het toneelstuk van Walter Van den Broeck Producenten: Eric Wirix, Jan Theys, Corine Appelmans Camera: Lou Berghmans Montage: Frank Van Mechelen, Pieter Smet Muziek: Koen Brandt Decors: Kurt Loyens Kostuums: Inge Coleman Cast: Stanny Crets, Evelien Bosmans, Tiny Bertels, Michel Van Dousselaere, Bart Hollanders, Clara Cleymans, Herwig Ilegems, Lucas Van den Eynde e.a. Distributie: Kinepolis Film Distributie
Synopsis Balen, 1971. Germaine is 18 jaar en woont in een Kempense arbeiP4
Website http://www.groentenuitbalen. com/
Wat vindt de pers?
dersbuurt. Ze wil koste wat kost aan het saaie dorpsleven ontsnappen, en droomt van een beter, ander leven. Maar dan breekt er een wilde staking uit in de fabriek waar haar vader werkt. Zoals alle stakers in de cité valt het gezin zonder inkomen. Het is het begin van een dramatische en allesbeslissende periode voor het hele gezin.
“Kwatongen zullen mogelijk beweren dat GROENTEN UIT BALEN te weinig risico’s neemt, maar als feelgoodprent over een tijdloos onderwerp slaagt hij met vlag en wimpel. Een instant classic van eigen bodem.” Cinevision
“GROENTEN UIT BALEN is oervlaams en oerdegelijk. Wat een heuglijke afsluiter van dit sowieso al grand cru-jaar van de Vlaamse cinema.” Cobra
Voor je naar de film gaat Zoals je hierboven kan lezen, kopt de recensent van Cobra.be : “GROENTEN UIT BALEN’ is oervlaams en oerdegelijk.” Wat verwacht je van de film als je dit leest? Krijg je zin om te gaan kijken of net niet? Waarom (niet)? Wat zijn volgens jou typische elementen van ‘de Vlaamse film’? Welke film komt het eerst bij je op als je de woorden ‘Vlaamse film’ hoort? GROENTEN UIT BALEN speelt zich af begin jaren ’70. Wat weet jij over de jaren 1970? Welke beelden roepen deze periode op?
“Een bescheiden en geestig filmpje over leven en overleven, om het proper te formuleren.” Cinenews
P5
Over de regisseur Frank van Mechelen is misschien niet de meeste bekende naam binnen de Vlaamse filmwereld. Toch heb je waarschijnlijk al minstens één film van hem gezien. Van Mechelen begon als regisseur van televisiereeksen, zoals Wittekerke, Ons Geluk, Heterdaad, de Mol, Engeltjes, Stille Waters en Aspe. In 2005 debuteerde hij met zijn eerste langspeelfilm DE INDRINGER, met Koen De Bouw. In 2006 volgde DE HEL VAN TANGER, met Filip Peeters in de hoofdrol. Hieronder vind je enkele citaten uit recensies en interviews over Frank Van Mechelen bestaan. Ze geven
een goed beeld van zijn werkwijze, en hoe critici naar zijn werk kijken. Negatieve recensie: “GROENTEN UIT BALEN blijkt in Vlaanderen een zeker publiek te vinden. Het kenmerkend gebrek aan persoonlijke stijl van de cineast zal de film echter snel geruisloos laten opgaan in de matte grijsheid van de Vlaamse filmwereld.” (http://www. kutsite.com/) Acteur Stany Crets (Jan): “Qua beeld en stijl is hij geen vernieuwer. Je zit niet verbaasd te kijken naar zijn kaders of naar de flitsende montages. Hij zal me niet kwalijk nemen dat ik dat zeg. Frank is meer een regisseur die zich de vraag stelt hoe hij het verhaal kan vertellen zonder zijn acteurs als marionetten te gebruiken en zon-
P7
der allerlei filmische trucjes toe te passen. Hij is een verteller. Hij haalt geen gekke toeren uit met zijn camera.” Tiny Bertels (Clara): “Frank is een crème van een gast. Hij geeft je ongelooflijk veel vertrouwen op de set. Waarmee ik niet gezegd heb dat hij kritiekloos is. Hij weet heus wel wat hij wil. Maar het begint met het vertrouwen. En als er iets niet goed is, grijpt hij in. En dat is zo belangrijk. Omdat je dan vanzelf het beste van jezelf gaat geven. Vertrouwen, dat is liefde eigenlijk. Dat is echt liefde.” Positieve recensie: “Met genrefilms als DE INDRINGER en DE HEL VAN TANGER op zijn naam leek hij niet meteen de juiste man op de juiste plaats om dit prachtig geëvoceerde tijdsdocument tot een succesvol einde te brengen, maar het moet gezegd dat Van Mechelen het juiste evenwicht vindt tussen drama, humor en sociaal engagement. De twee uur die de prent beslaat, vliegen in een rotvaart voorbij en op het eind heeft Van Mechelen je zowel een lachkramp als een krop in de keel bezorgd. Kwatongen zullen mogelijk beweren dat GROENTEN UIT BALEN te weinig risico’s neemt, maar als feelgoodprent over een tijdloos onderwerp slaagt hij met vlag en wimpel.” (Cinevision) P8
Vragen •
Is de regie van GROENTEN UIT BALEN opgevallen? Waarom wel, of waarom niet?
•
Sommige critici verwijten de regisseur een gebrek aan persoonlijkheid. Waarom is dat, denk je? Ben je het hiermee eens?
•
Hoe zou je GROENTEN UIT BALEN met een ‘persoonlijke stijl’ kunnen verfilmen?
•
Hoe had deze film er helemaal anders kunnen uitzien?
•
Was het dan beter geweest?
•
Heb je DE INDRINGER of DE HEL VAN TANGER gezien? Kan je de stijl van die films vergelijken met die van GROENTEN UIT BALEN? Wat zijn de gelijkenissen? En wat zijn de verschillen?
•
Wat doet een regisseur eigenlijk?
Het toneelstuk “In Vlaanderen heeft iedereen het toneelstuk “Groenten uit Balen” gezien. En wie het niet heeft gezien heeft er ongetwijfeld in mee gespeeld.” - Frank Van Mechelen Walter van den Broeck (°1941) groeide op in een arbeiderscité in
De jaren 1970 waren de glorietijden van het straattoneel. U bracht niet het toneel op straat, maar de straat op het toneel. Was dat uw ambitie?
Olen en was vanaf 1964 leerkracht in Balen. Via zijn collega, de leraar geschiedenis Jef Sleeckx, raakte hij betrokken bij de staking van de Vieille Montagne in Balen in 1971. In 1972 brak hij door als auteur met het toneelstuk GROENTEN UIT BALEN, gebaseerd op waargebeurde feiten. In 2011 adapteert Walter van den Broeck samen met Guido van Meir het stuk naar een scenario voor de gelijknamige film van Frank Van Mechelen. Fragment uit een interview van Gaston Van Dyck met Walter van den Broeck, 2006:
Walter van den Broeck. “Ik heb dat niet echt zo bedoeld, maar achteraf blijkt dat ik met Groenten uit Balen zowat de eerste was die werkmensen centraal heeft gezet op een podium. Dat was nog al gebeurd, maar dan waren die werkmensen nogal knullige types, sukkelaars of marginalen. Dat zie je vandaag ook weer, die aandacht voor “uit de boot gevallen mensen”. Maar de man of vrouw die van 9 tot 5 werkt is blijkbaar niet interessant om iets mee te doen. Met Groenten uit Balen ging het om werkende mensen die staken, dat gaf er iets spectaculairs aan.” U schreef het stuk na de staking? Walter van den Broeck. “Ik heb het stuk geschreven in de zomer van 1971. Eigenlijk voor amateurtoneel, maar ik stelde het ook voor aan het Brussels Kamertoneel en tot mijn verrassing waren ze daar enthousiast. Eén jaar na de staking, op 8 januari is het voor het eerst opgevoerd, in het Volkshuis van Balen, waar al 15 jaar niets meer was gebeurd. Het Volkshuis gaf plaats voor 300 mensen, maar er waren er 400. (monkelend) Ze hebben daar heel
P9
wat staanplaatsen verkocht, want het toneel moest vooral geld in ‘t bakske brengen voor het Groot Arbeiderscomité. Het comité heeft zelf nog 40 keer een Groenten uit Balen-voorstelling georganiseerd, zowat in alle dorpen uit de streek.”
* Zoek op cobra.be het fragment van’ het originele toneelstuk GROENTEN UIT BALEN (1972)’. Vergelijk het met de film die je hebt bekeken: merk je veel verschillen?
En ruim 35 jaar later wordt het nog altijd gespeeld.
De verfilming
Walter van den Broeck. “De tournee is in 1972 begonnen en het is sindsdien niet meer gestopt. Dit najaar zijn er weer drie amateurgezelschappen die het brengen en nu wordt het zelfs verfilmd.” Het moet u als toneelschrijver wel enorm plezier doen. Walter van den Broeck. “Weet je, ik ben geboren en opgegroeid in de cité van Olen. Die is tien jaar jonger dan die van Balen, maar verder perfect vergelijkbaar. Ik kom ook uit dat milieu, mijn vader werkte bij Union Minière. In 1962 brak daar een heel bewogen staking uit, bij ons thuis en in de hele cité ging het over niets anders. Ik was toen 21 en pas afgestudeerd, maar ik wist bij god niet hoe ik mijn vader kon helpen. Tien jaar later kreeg ik dus de kans om mij te revancheren, om dat goed te maken. Het doet me nog altijd deugd dat ik dat heb kunnen doen, ja.”
P 10
“Toen Walter mij vroeg, zullen we daar geen film van maken, heb ik geen seconde getwijfeld. Omdat het zo’n sterk verhaal is, met zulke sterke personages, dat ik het zelfs een hele eer vond om het te mogen verfilmen.” Frank Van Mechelen Regisseur Frank Van Mechelen heeft slechts weinig aan het originele toneelstuk veranderd. Hij noemt het ‘een grote klassieker’. Sommige dialogen zijn bijna letterlijk overgenomen en ook het kader is hetzelfde gebleven. Wat hij wel bewust heeft aangepast, is de invalshoek van het verhaal. Van Mechelen: “Het enige wat (scenarioschrijvers) Walter en Guido gedaan hebben is het verhaal opengetrokken naar de fabriek, de voetbalkantine en de GB waar Germaine werkt. Het toneelstuk speelt zich immers volledig af in de huiskamer van de Debruyckers. Maar de insteek van de film
is Germaine: het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van de 18-jarige dochter van het gezin. Germaine, arbeidersdochter uit de cité in Balen, beleeft een tragikomische liefdesgeschiedenis met Luc, student en opgegroeid in een welstellend bourgeoismilieu in Mol. Wanneer Germaine onverwacht zwanger wordt van Luc wil ze kost wat kost de cité verlaten, terwijl Luc zich juist wil integreren in de arbeidersklasse en samen met Germaine in de cité wil komen wonen. Germaine heeft dan al be-
slist dat haar kind een beter leven verdient dan zij heeft gehad.” Van Mechelen: “Door Germaine als hoofdpersonage te kiezen, opent er zich een nieuwe wereld naast de huiskamer van de Debruyckers. Er is de GB in Mol waar ze werkt met Alice, haar beste vriendin. Alice op haar beurt ontmoet een Engelse trucker, wat de meisjes nog meer doet dromen. Via Luc leren we de studentenbeweging kennen, maar ook zijn bourgeois ouders. En via Jef Sleeckx, de leraar van Germai-
P 11
ne, wordt de staking in zinkfabriek Vieille Montagne vanuit een ander standpunt bekeken. Ik wou echt die jonge insteek, vooral om jongeren aan te trekken die ‘Groenten’ niet echt kennen. Daarom het verhaal van iemand van 18, die absoluut weg wil uit die cité, die voor zichzelf een andere toekomst ziet dan het leven in de cité.”
Wist je dit?
Vragen •
Ken je het toneelstuk? Zo ja, wat zijn de meest opvallende verschillen?
•
De filmmakers hoopten met een Germaine als hoofdpersonage een breed en ook jong publiek aan te spreken. Is dat gelukt, vind je? Spreekt het jou aan?
•
Kan je jezelf herkennen in Germaine, Luc en Alice?
•
Maakt deze invalshoek de film boeiender dan wanneer hij verteld wordt vanuit het standpunt van de vader? Waarom (niet)?
P 12
•
GROENTEN UIT BALEN is tot op heden meer dan 1000 maal opgevoerd.
•
De eerste opvoering van GROENTEN UIT BALEN werd georganiseerd en gespeeld door de arbeiders die ook werkelijk aan die staking hebben deelgenomen.
•
Walter van den Broeck komt als personage in de film voor, en wordt gespeeld door zijn zoon Stefaan.
•
In het fabrieksgebouw van de Vieille Montagne is de tijd blijven stilstaan. Heel wat fabrieksscènes konden er worden opgenomen zonder ook maar iets aan het decor te moeten veranderen.
•
Alle hoofdrolspelers in de film zijn afkomstig uit de Kempen, behalve Michel Van Dousselaere (opa). Van Dousselaere is in Gent geboren, maar woont in Nederland.
•
Heb je Jasper Steverlinck en Natalia herkend? Ook zij hebben een klein rolletje.
•
De film is ingeblikt in 34 draaidagen en duurt 100 minuten. Dat is goed voor een gemiddelde van 2,94 minuten per dag.
P 13
Germaine (Evelien Bosmans)
Doet wat van hem verwacht wordt zonder veel vragen te stellen.
18 jaar. Dochter van Jan en Clara, beste vriendin van Alice. Verkoopster in de GB van Mol. Mondig, goedlachs.
fel,
Sinds de middelbare school verliefd op Luc, sinds kort zwanger van Luc. Vastbesloten om haar kind een nieuwe toekomst buiten de cité en ver weg van Balen te geven.
Jan (Stany Crets) 45 jaar Vader van Germaine, echtgenoot van Clara. Arbeider in de Vieille Montagne
Gelooft dat hij met brieven aan wereldleiders iets kan veranderen. Ontdekt een nieuw facet van zichzelf door de gedwongen solidariteit met de rest van de arbeiders.
Clara (Tiny Bertels) 44 jaar Moeder van Germaine, echtgenote van Jan. Huisvrouw. Streng en rechtvaardig, weet van aanpakken, goed van aard. Heeft een zwak voor chocolade. Schrikt wakker uit haar saaie, routineuze leven. Komt op voor haar dochter en man en omarmt de staking als een nieuw begin.
Eerlijk, ruw, naïef.
P 15
Opa Debruycker (Michel Van Dousselaere)
Nog meer bekende gezichten herkend? Op www.groentenuitbalen. be vind je een volledig overzicht van cast en crew!
75 jaar Vader van Jan, grootvader van Germaine. Gepensioneerde arbeider van Vieille Montagne.
Vragen •
Vond je de personages in deze film geloofwaardig? Waarom wel of waarom niet?
•
Koppig, conservatief, eenzaam.
Hoe zou je Germaine omschrijven? En Jan? En Clara?
•
Wil niet begrijpen dat tijden veranderen en dat vooruitgang een goede zaak zou kunnen zijn.
Voor welk personage voel je het meest sympathie en waarom?
•
Welk personage vind je minst sympathiek?
•
Kende je sommige acteurs al uit andere films/series?
•
Staat een bekende acteur de geloofwaardigheid van de film in de weg? Waarom wel of waarom niet?
•
Wat vond je van de acteurs?
•
Wie vond je de beste? Waarom?
•
Wie had volgens jou de moeilijkste rol? Waarom?
Probeert zonder succes zijn gezag te laten gelden en de touwtjes in handen te houden.
Alice (Clara Cleymans) 18 jaar Beste vriendin van Germaine. Verkoopster in GB van Mol Jong, lacherig, charmant Leeft van dag tot dag en voor de kleine pleziertjes. Ontmoet de liefde van haar leven: een trucker uit Liverpool.
P 16
P 17
In GROENTEN UIT BALEN worden de exacte data en momenten van de staking behouden, en de personages die op de betrokken arbeiders gebaseerd zijn, krijgen dezelfde naam. Tegelijkertijd roept van den Broeck echter een fictief gezin in het leven, dat evengoed ook echt kon geweest zijn. Of misschien is het wel een samenstelling van een heleboel arbeidersgezinnen uit Balen?
1885 Zinkfabriek de Vieille Montagne (VM) wordt opgericht in BalenWezel.
1971 In de VM werken 1500 mensen 8 januari 1971 Alle arbeiders van de VM gaan ‘over de brug’. Er breekt een spontane staking uit. Arbeiders eisen ‘gelijk loon voor gelijk werk’. De zusterfabriek van VM in Luik verloont haar arbeiders met 10 frank per uur meer. Een uurloon bedroeg in die tijd tussen de 50 en 70 frank.
P 19
Stakingsweek 1 (8-15 januari) De staking wordt niet door de vakbonden erkend. Dat betekent dat de stakers geen uitkering krijgen. De arbeiders richten zelf het Groot Arbeiders Komitee (GAK) op. Een unieke onderneming. Piet Poppeliers: “Vanaf nu vormen we een onafhankelijk stakerscomité. Wat wil dat nu zeggen? Dat wil zeggen dat iedereen mag meedoen. Gesyndiceerd of niet gesyndiceerd. Rood, geel, blauw, groen. Paars met gele strepen voor mijn part. Zolang we maar aan één lijn trekken.” Het GAK krijgt onverwachtse hulp uit diverse hoeken. In de geest van mei ’68 komt een groep studenten uit Leuven hun steun betuigen. De stakers zijn echter niet enthousiast en willen niet geassocieerd worden met de Grote Linkse Theorieën van de studenten. Piet Poppeliers: “Ik zei dat we blij zijn met hun steun. ... En dat als ze niet snel weg zijn, we ze allemaal met hun kloten in ’t kanaal smijten!” Geschiedenisleraar Jef Sleeckx blijkt een grote hulp voor het GAK te zijn: hij drukt pamfletten op school en onderhandelt met dokters en bankiers om betalingen P 20
van arbeiders uit te stellen tot na de staking. Hij zorgde er ook voor dat vrouwen betrokken werden bij de staking, door hen te laten helpen bij de bedeling van voedselpakketten. Walter van den Broeck: “Mijn collega Jef Sleeckx verklaarde heel de geschiedenis ‘vanuit de maag ’ zei hij, ‘vanuit de honger.’ Een soort marxistische visie. Tot iemand zei: “Ben je al eens een keer naar de Vieille Montagne geweest?”Jef had toen nog geen weet van de staking en is meteen komen kijken. Men zag hem niet graag komen. Men wou het echt zélf doen, zonder beïnvloeding van buitenaf. Het stond immers ook al vol studenten, Amadezen en de Trotskisten met hun krantjes en hun borden. Die werkmannen zeiden: “Als ge nog een keer komt, smijten we u daar in het kanaal!” Stakingsweek 7 (20-27 februari) Er worden referenda gehouden om verschillende voorstellen van de directie al dan niet goed te keuren. De uitslagen worden verworpen omdat de peilingen niet correct verlopen. 10 maart 1971 Na negen stakingsweken gaat het GAK akkoord met 9,75 frank extra.
De arbeiders gaan weer aan het werk.
•
Waarom staken de werknemers in de film?Wat willen ze bereiken?
Anonieme arbeider: “Onze actie betekende een echt keerpunt voor de Kempische arbeider. Daarvoor beschouwden ze de Kempen als achtergesteld gebied. Onze directie dacht na 4 weken staking ook dat we het zouden opgeven. Maar nee, we deden door, organiseerden ons met een eigen stakerscomité en doorbraken onze rol als tweederangsburger. Na ons lukten er nog stakingen in de Kempische fabrieken.” (erfgoedcel k.ERF)
•
Welke risico’s nemen ze door te staken?
•
Wat maakte deze staking zo bijzonder?
•
Wat vind je van stakingen in het algemeen? Is dat een goeie manier om iets te bereiken?
•
Nam je zelf al eens deel aan een staking? Je ouders of familie? Wat zijn vakbonden en wat doen ze precies?
Vragen •
Kan je in de film zien wat echt gebeurd is en wat niet?
•
Vind je het als lezer/kijker belangrijk precies te weten wat echt is en wat niet? Waarom (niet)?
TIP voor de leerkracht: naar analogie met de actualiteit kan aan deze filmbespreking een uitgebreide les gekoppeld worden rond het socialisme, de geschiedenis van de arbeidersbeweging, enz.
P 21
Vlak na de vertoning willen leerlingen vaak hun eerste indrukken kwijt. Je hoeft niet onmiddellijk dieper in te gaan op de bedenkingen van iedereen, laat de leerlingen gewoon even ‘stoom aflaten.’ Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen: •
Vond je het een goede film? Waarom (niet)?
•
Wat vond je het sterkste aan deze film?
•
Waardoor bleef je geboeid?
•
Was er iets wat je minder goed vond?
•
Was er iets wat je niet begreep?
•
Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven? Welke scène zal het langst in je herinnering blijven?
•
Zou je de film aanraden aan je vrienden? Aan je ouders? Waarom wel/niet?
•
Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel?
•
Werden er dingen behandeld waarover je meer wil weten?
•
Weet je nog wat het allereerste beeld van de film was? En het laatste?
P 23
Frank Van Mechelen: “We vonden het heel belangrijk om het toneelstuk in de jaren ’70 te houden en niet te actualiseren. Omdat de staking zelf waar gebeurd is en omdat Walter van den Broeck er in zijn stuk ook een tijdsdocument van heeft willen maken. Ik vond het absoluut niet opportuun zo’n verhaal dat deels waar gebeurd is, naar nu te brengen, te meer omdat de jaren ’70 fantastisch zijn om te verfilmen.” GROENTEN UIT BALEN wordt in de pers alom geprezen omwille van het uitmuntend ‘production design’. Dat is het geheel van decors en rekwisieten dat de beoogde tijdsgeest moet weergeven. Kurt Loyens is art director
van GROENTEN UIT BALEN en verantwoordelijk voor de visuele tijdsreis naar de jaren ’70. Deze reactie bijvoorbeeld, achtergelaten op het messageboard van Cinenews: “Schitterende film. Het decor fantastisch. Die wagens. Die oude kassa’s in de GB. Wie heeft dat nog? Dat moet toch van iemand komen? Die verpakkingen van de producten die te koop zijn. Wie heeft er zoveel oude wagens uit de seventies, zoals die Mini Morris! Is redelijk zeldzaam. Echt prachtig.” De mensen van het decor zijn inderdaad verantwoordelijk voor al deze kleine details, zoals rekwisieten, meubels, zelfs planten en
P 25
het eten op tafel. Vaak is het decor cruciaal voor het verhaal. Want, net zoals in het echte leven, beoordelen we een filmpersonage op basis van hoe zijn living eruit ziet, wat er in zijn kasten zit en welke de boeken op zijn nachtkastje liggen. Deze dingen vertellen ons vaak meer dan dialogen. Voor films zoals GROENTEN UIT BALEN, die zich in een bepaalde periode afspelen, moet de production designer research doen om zo een authentiek mogelijk beeld te scheppen.
Anachronismen Soms kan een production designer er opzettelijk voor kiezen om meubels of voorwerpen te gebruiken die misschien niet perfect in de tijdsgeest passen, maar wel het drama van het personage verduidelijken (of gewoon als komisch effect). Soms gaat het wel degelijk om fouten die tussen de mazen van het net geglipt zijn. Sommige filmkijkers maken er een sport van om die ‘fouten’ te ontdekken. Enkele voorbeelden •
P 26
In THE HURT LOCKER (2008) zegt het hoofdpersonage wanneer hij gefilmd wordt: “Hij wil
mij op YouTube zetten.” De film speelt zich af in 2004, YouTube. com ontstond pas in 2005. •
In BRAVEHEART (1995) draagt bijna iedereen Schotse kilts, maar die kledij kwam pas 400 jaar later in omloop.
•
Tijdens BEN-HUR (1959), dat zich meer dan 2000 jaar geleden afspeelt, draagt een figurant een uurwerk. Het komt helaas goed in beeld (dit is één van de beroemdste anachronismen).
Komen er in GROENTEN UIT BALEN zulke anachronismen voor? Volgens deze journalist van Filmmagie alleszins wel. In zijn recensie levert hij kritiek op een inhoudelijk element uit GROENTEN UIT BALEN dat niet in de seventies zou passen. “Dat Germaine te pas en te onpas haar ecologische bekommernissen ventileert, lijkt niet altijd even geloofwaardig. We zijn pas begin de jaren 70. Waar zou een tiener dat milieubewustzijn hebben opgepikt? Thuis in de tuin? Het doet er in feite niet zo toe. Laten we het erop houden dat de makers dat sociale engagement per se in het verhaal wilden, en dat het liefst in de mond van de (aan)komende generatie legden.” Freddy Sartor, Filmmagie
Vragen •
Welke grote verschillen heb je gemerkt tussen het leven van Germaine en dat van jezelf? Denk aan praktische zaken als telefoneren, wooncomfort... maar ook aan gewoontes en regels, de relatie tussen jongeren en ouders, arbeiders en werkgevers, ...?
•
Zijn er ook gelijkenissen?
•
Zou jij van leven willen ruilen met Germaine of Jan? Waarom (niet)?
•
Wat vind je van de retromode die spullen en design van toen opnieuw op de markt brengt?
•
Als je zou mogen kiezen, naar welke tijd wil je dan teruggekatapulteerd worden?
Opdracht: back to the seventies Laat studenten research doen naar de jaren ’70 in Vlaanderen. Welke kleuren en kleren waren er in de mode? Welke muziekgroepen waren er populair en naar welke radiozender werd er geluisterd? Hoe zagen interieurs eruit? Met welke auto’s werd er gereden? Welke producten vond je in de winkel en waarvoor en hoe werd reclame gemaakt?
Maak meteen ook een opdeling tussen het beeld van 1970 in de ‘hogere klasse’ (meneer en mevrouw Verheyen) en de ‘lagere klasse’. Wat zijn hier de verschillen? Ja kan ook een jaren ’70 dag organiseren. Iedereen draagt kleren uit die periode en neemt eventueel een voorwerp mee dat typisch is voor die tijd. TIP: Het Gentse Huis van Alijn verzamelt en bewaart de jaren ’70 voor de toekomst. Op hun website www.huisvanalijn.be kan je snuffelen door de collectie en in de 1970 museumkamer zelf waan je je terug in de tijd. Samen met Lannoo bracht het Huis van Alijn ook het boek ‘Het leven zoals het was. De jaren ’50, ’60, ’70 en ’80 in België’ (2009) uit. Een brok nostalgie die jong en oud bekoort.
P 27
Tiny Bertels: “In het kempens dialect, in de streek, zijn ze heel direct, er is een hele directe manier van praten met elkaar. Soms is dat nogal bruut, maar dat is wel heel eerlijk. Ge moet daor nie arg over doen, doe ma gewoon!” Regisseur Frank Van Mechelen was meteen overtuigd dat de film in Kempisch dialect moest gesproken worden om geloofwaardig te kunnen zijn. Het waargebeurde verhaal van arbeiders in een cité van Balen kon onmogelijk in het algemeen Nederlands vertaald worden. De meeste acteurs zijn dan ook van de streek afkomstig, behalve Michel Van Dousselaere, die toegeeft dat het moeilijker was dan hij had gedacht. Nochtans bestaat er niet zoiets als hét Kempisch uit een arbeiderscité, legt Walter van den Broek: “Zo’n werkmancité is eigenlijk een polyglot gebied. Dat zijn geen zuivere Kempenaars met één homogeen dialect. Mijn moeder was Duitse die zei dat het ‘kald’
was, mijn vader zei dat het ‘koud’ was, tegenover ons woonden mensen uit Herentals die zeiden dat het ‘keit’ was, enzovoort. Het is dus niet één taal zoals in West-Vlaanderen.” Vragen •
Kon je de acteurs gemakkelijk begrijpen, wanneer je zelf niet uit de Kempen afkomstig bent?
•
Vind je het moeilijk om de film te volgen als je je op de taal moet concentreren of niet?
•
Vind jij dialect noodzakelijk voor de geloofwaardigheid van een film of primeert verstaanbaarheid? Waarom?
•
Moeten films en televisieprogramma’s voor iedereen verstaanbaar zijn en in het algemeen Nederlands worden gesproken of mag dialect?
•
Wat vind je van ‘semi-dialecten’ zoals die bv. in Thuis worden gebruikt, is dat een goede tussenoplossing? Waarom (niet)? P 29
Zo’n tien jaar geleden had de Vlaamse film de reputatie saai, oubollig en slecht te zijn. Een Vlaamse film kon bij het grote publiek nooit opboksen tegen de grote Hollywoodproducties. Zelfs niet als die Vlaamse film een Oscar won (ANTONIA) of ervoor genomineerd was (IEDEREEN BEROEMD). Om toch wat publiek te lokken probeerden sommige regisseurs zelfs de ‘Vlaamsheid’ van de film te verbergen. Door de acteurs Engels te laten praten bijvoorbeeld. In SUITE 16 (1994) van Dominique Deruddere, SHADES (1999) van Erik Van Looy en FALLING (2001) van Hans Herbots, hoor je het beste Engels van o.m. Dirk Roofthooft, Gene Bervoets, Jan Decleir, Koen De Bouw en Wouter Hendrickx. P 30
Dat is tegenwoordig helemaal anders. Vlaamse films zijn hip en hebben een sterke reputatie. De Vlaamse film wordt gezien als een welkom alternatief voor de eenheidsworst uit Hollywood. Zowel de grote publieksfilms (ZOT VAN A. (2010), LOFT (2008), FRITS & FREDDY (2010) of VERLENGD WEEKEND (2005)), als het meer eigenzinnige werk (RUNDSKOP (2011), DE HELAASHEID DER DINGEN (2009), ADEM (2010), BEN X (2007) AANRIJDING IN MOSCOU (2008)) doen de kassa’s aan de bioscopen rinkelen. Maar wat maakt een Vlaamse film zo aantrekkelijk voor het Vlaamse publiek?
se film en motiveer je keuze:
Vragen •
Welke andere Vlaamse films ken je nog?
•
Ga je vaak naar een Vlaamse film? Waarom wel of waarom niet?
•
Is het belangrijk dat er naast Hollywoodfilms, ook Vlaamse films gemaakt worden?
•
Als de Vlaamse film vergelijkt met de grote Hollywoodfilms, wat zijn dan de verschillen?
•
Is GROENTEN UIT BALEN een typische Vlaamse film? Waarom wel of waarom niet?
•
Welke omschrijving past volgens jou het beste bij de Vlaam-
»» »» »» »» »» »» »»
Een boerenfilm Oubollig en saai Goede acteurs Spannend Romantisch Grappig Herkenbaar
•
De Vlaamse films winnen tegenwoordig heel wat internationale prijzen. Waarom slaan Vlaamse films zo aan in het buitenland, denk je?
•
Is GROENTEN UIT BALEN universeel? Of is hij beter te begrijpen en te genieten door een Vlaams publiek?
P 31
• • • • •
GROENTEN UIT BALEN, Persdossier DENECKERE, Gita, Groenten uit Balen: “Hier wordt geschiedenis geschreven, Germaine” ROUSSEAU, Valerie, Lesmap GROENTEN UIT BALEN SMET, Ronny, Lesmap GROENTEN UIT BALEN. TAS-educatief, Antwerpen www.groentenuitbalen.be
Fiche voor de leerlingen: Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film.
P 33
Als de Vlaamse film vergelijkt met de grote Hollywoodfilms, wat zijn dan de verschillen? Bespreek zowel de voor- als nadelen van beide ‘soorten’ films. Is GROENTEN UIT BALEN een typische Vlaamse film? Waarom wel of waarom niet?
Fiche voor de leerlingen
‘GROENTEN UIT BALEN’ is oervlaams en oerdegelijk.
Walter van den Broeck: “Achteraf blijkt dat ik met GROENTEN UIT BALEN zowat de eerste was die werkmensen centraal heeft gezet op een podium.”
GROENTEN UIT BALEN wordt in de pers alom geprezen omwille van het uitmuntend ‘production design’.
Wist je dat Walter van den Broeck als personage zelf in de film voorkomt en gespeeld wordt door zijn zoon Stefaan?
Arbeider: “Onze actie betekende een echt keerpunt voor de Kempische arbeider. Daarvoor beschouwden ze de Kempen als achtergesteld gebied. Onze directie dacht na 4 weken staking ook dat we het zouden opgeven. Maar nee, we deden door, organiseerden ons met een eigen stakerscomité en doorbraken onze rol als tweederangsburger. Na ons lukten er nog stakingen in de Kempische fabrieken.”
Is het belangrijk dat er naast Hollywoodfilms, ook Vlaamse films gemaakt worden?
Welke omschrijving past volgens jou het beste bij de Vlaamse film? Een boerenfilm / Oubollig en saai / Goede acteurs / Spannend / Romantisch / Grappig / Herkenbaar
Stany Crets(Jan) over regisseur Frank Van Mechelen: “Qua beeld en stijl is hij geen vernieuwer. Je zit niet verbaasd te kijken naar zijn kaders of naar de flitsende montages. Hij zal me niet kwalijk nemen dat ik dat zeg. Frank is meer een regisseur die zich de vraag stelt hoe hij het verhaal kan vertellen zonder zijn acteurs als marionetten te gebruiken en zonder allerlei filmische trucjes toe te passen. Hij is een verteller. Hij haalt geen gekke toeren uit met zijn camera.”
