film en educatie...
inhoudstafel
... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas ...
Filmfiche: vóór je naar de film vertrekt… • 03 Na de film: eerste reacties • 05 Regisseur Shane Meadows • 06
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een dertigtal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
Situering van de film: de skinhead beweging • 08 Muziek • 08 Stijl & looks • 09
In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
doelgroep this is england: vanaf 2de graad middelbaar onderwijs
Structuur van het verhaal • 11 Spanningsopbouw • 11 Slotscènes • 11 Shaun & de bende: een evolutie • 13 Shaun • 13 Combo • 15 De bende • 16 Thematische elementen • 19 Groepsgevoel • 19 Racisme & geweld • 19 Oorlog • 20 De jaren ’80 in beeld • 23 Locaties: grijs met graffiti • 26 Lesbrief voor de leerlingen • 29
feedback ! We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar onze site om een evaluatiefiche in te vullen. - Ook de leer lingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen.
01
filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
02
Filmfiche korte inhoud Met een stel pestkoppen op school en een thuis zonder vader heeft de 12-jarige Shaun het niet makkelijk. Op alweer een dag vol tegenslag wandelt hij knorrig naar huis wanneer hij een groepje skinheads passeert. Hun leider Woody luistert naar hem, vrolijkt hem op, haalt hem bij de groep en… Shaun heeft er een stel nieuwe (veel oudere) vrienden bij. Dankzij hen maakt hij kennis met ‘verboden vruchten’ als skamuziek, alcohol en meisjes. Aan al dat feestgedruis komt een einde wanneer Combo, een nationalistische skinhead, vrijkomt uit de gevangenis. Combo probeert Shaun en de anderen te overhalen om een duidelijk standpunt in te nemen: “Engeland is voor de Engelsen!” De sfeer wordt steeds grimmiger en gewelddadiger…
technische kaart
“This is a violent subject, and these are violent people, and yet I couldn’t help feeling that Meadows is more comfortable with machismo than with the humour and gentleness which play a smaller, yet intensely welcome part of his movies.” (Peter Bradshaw in The Guardian)
This is England Groot-Brittannië – 2006 – 101 min Engels gesproken, Nederlandstalige ondertitels
vóór je naar de film vertrekt…
Regie & scenario Camera Muziek
Shane Meadows Danny Cohen Ludovico Einaudi
This is England neemt je mee naar 1983, wanneer de jonge Shaun lid wordt van een bende skinheads. Tegenwoordig associëren we skinheads vooral met racisme en geweld. Maar dat is niet altijd zo geweest. Shaun vindt bij hen iets heel belangrijks: de warmte en solidariteit van een groep.
Met o.a. Thomas Turgoose Stephen Graham Joseph Gilgun
Shaun Combo Woody
in de pers
De film is grotendeels gebaseerd op persoonlijke herinneringen van regisseur Shane Meadows. Bepaalde details komen regelrecht uit z’n eigen jeugd: de eerste tatoeage, het Ben Sherman T-shirt, enzovoort. Ook hij groeide op in een soortgelijke omgeving: grauwe straten in een Engels stadje. Ondanks dat troosteloze decor, begint This is England als een vrolijke, sappige film… tot haat en geweld de zaken doen ontsporen.
“Meadows heeft een pracht van een film geschreven, maar het zijn de acteurs die hem onvergetelijk maken. Ontroerende, verontrustende en naar de keel grijpende cinema. Niet te missen!” (op www.digg.be)
03
04
Regisseur Shane Meadows ultrarealistische cinema
Na de film: eerste reacties Vlak na de filmvertoning willen de kijkers vaak hun eerste indrukken kwijt. Het is niet aangewezen om nu al veel dieper in te gaan op hun bedenkingen, maar ze moeten wel de kans krijgen om stoom af te laten. Enkele eenvoudige vragen kunnen daarbij helpen:
• • • • • •
Vond je het een goede film? Heeft de leerkracht die deze film voor jullie uitkoos, goed beslist? Hoe zou je de film omschrijven? Welke woorden vind je toepasselijk? spannend / komisch / flauw / meeslepend / langdradig / origineel / serieus / … Welk beeld uit de film is je het meest bijgebleven? Wie was jouw favoriete personage? Waarom? Wie vond je het meest herkenbaar? Wat vond je van het einde? Was het einde duidelijk of bleef je met vragen zitten? Met welk gevoel bleef je achter in je (bioscoop)zetel?
Shane Meadows is een jonge Britse regisseur aan wie een grote toekomst werd voorspeld in het eigenzinnige ‘independent’ circuit. In 1997 (hij was toen 25 jaar oud) draaide Meadows Twenty Four Seven, een film over een boksclub die rust moet brengen in een achtergestelde Britse stadswijk. Hoewel gesitueerd in een ander tijdperk, is de sfeer van die film best vergelijkbaar met This is England: hangjongeren zonder toekomstvooruitzicht in een middelgrote, grauwe Britse stad. Shane Meadows treedt hiermee in de voetsporen van grote Engelse sociale filmmakers als Mike Leigh en Ken Loach die met hun grimmige, ultrarealistische verhalen een kritische blik durven werpen op de rotte plekken in de Britse samenleving.
autobiografisch De inspiratie voor This is England haalde Shane Meadows uit zijn eigen ervaringen als jeugdige skinhead – hij groeide op in de periode waarin de film zich afspeelt. De opzwepende muziek, de skin tight mode, de fuck the world attitude en het geweld maakten een sterke indruk op hem. Heel wat elementen uit deze film zijn dan ook autobiografisch. Zo had Meadows dankzij het vriendje van zijn zus veel oudere vrienden. Ook hij werd de tuin in gestuurd met een meisje dat ‘Smell’ werd genoemd. Hij was bevriend met jongens die Milky en Lenny heetten en kreeg zijn eerste ‘Ben Sherman’ cadeau van een jongen die Woody heette. Net als Shaun, heeft de regisseur een tatoeage van een kruis op zijn vinger. Hij bezocht zelfs ooit een meeting van het National Front. Het kan geen toeval zijn dat de namen van Shaun en Shane zo sterk op elkaar lijken.
05
06
Situering: de skinhead beweging De film is diep ingebed in de skinhead cultuur. Vandaag worden skins geassocieerd met racisme, geweld en andere vormen van antisociaal gedrag. Maar dat was niet altijd zo…
vragen aan de leerlingen • •
Vind je het een goed idee om veel persoonlijke herinneringen te verwerken in een film? Waarom? Hoe beïnvloedt dat volgens jou de toon van een film? Stel dat jij een film zou maken die gebaseerd is op je eigen herinneringen, wat voor film zou dat worden? Zou er dan ook een bepaalde subcultuur ter sprake komen? Op welke locaties zou je jouw film draaien? Welke vrienden moeten zeker een hoofdrol krijgen in het verhaal?
De skinhead beweging ontstond in de late jaren ’60 en begon bij de mods, een subcultuur in Londen. Jongeren ontdekten in lokale reggaeclubs de skamuziek en pikten er de belangrijkste stijlcomponenten op die hun originele skin look gingen uitmaken. Aanhangers van deze skinhead cultuur waren veelal kinderen uit de arbeidersklasse – zowel blank als zwart – voor wie het leven niet eenvoudig was. Zij vonden elkaar in hun liefde voor dezelfde muziek en hun excentrieke kledingstijl. De tweede golf in de skinhead beweging kwam er in het begin van de jaren ‘80. Opnieuw waren het jongeren die hun plaats in de wereld zochten door samen anders te zijn. Ze kwamen uit buurten met veel werkloosheid en waren op zoek naar solidariteit. Dat maakte hen kwetsbaar en erg beïnvloedbaar, o.a. voor het National Front, de Britse rechts-nationalistische partij. Shaun is een typisch voorbeeld: Opgroeiend zonder vader of vrienden in een stad met weinig vertrouwen in de toekomst, laat hij zich vlotjes meeslepen in het groepsgevoel en de nestwarmte bij de skinheads. Ook in de film zie je die contradictie: Ze dwepen met zwarte muziek, maar laten zich toch gretig inpalmen door de racistische ideeën van het National Front.
muziek De soundtrack van This is England is een typische mix van muziekstijlen uit die tijd: ska en de daarvan afgeleide Two Tone klassiekers, afgewisseld met popmuziek.
07
Ska ontstond in de jaren ’50 in de Jamaicaanse reggaeclubs. Deze opgewekte dansmuziek werd wel eens ‘de jazz van Jamaica’ genoemd. In de
08
jaren ‘80 ontstond in Engeland een variant op het genre, de Two Tone ska die – onder invloed van de punk – opmerkelijk energieker en sneller was dan zijn Jamaicaanse voorloper.
Tijdens de voorbereiding van This is England deed de regisseur grondig onderzoek. Een van zijn belangrijkste inspiratiebronnen was het fotoboek ‘Skins’ van Gavin Watson, waarin de skinhead cultuur treffend weergegeven wordt.
stijl & looks De kledij van de personages is je ongetwijfeld meteen opgevallen. De skinhead stijl wordt in de film met grote precisie nagebootst.
09
vragen aan de leerlingen
Kapsel: Mannen hebben kort haar, maar zijn niet altijd kaal. In de jaren ‘80 hadden de meisjes een feather cut: kort haar op de kruin met een froufrou vooraan en eventueel wat haar op de zij- en achterkant van het hoofd, zoals het personage Lol in de film.
•
Tijdens de voorbereiding van de film moesten de actrices grondig gerestyled worden. Dat was vooral voor Vicky McClure (Lol) een spannend moment: Haar lange haren werden kort geschoren.
•
Kledij: Skins droegen hemden, polo’s of T-shirts van merken als Ben Sherman, Fred Perry, Lonsdale of Everlast. Ook jeansjasjes, flight jackets en camouflagebroeken hoorden bij hun outfit. Meisjes droegen vaak een rok en visnetkousen. Schoenen: bottines, meestal van het merk Dr. Martens. Accessoires: bretellen en vaak ook hoeden of mutsen. Op hun kledij droegen veel skins buttons of badges met (politiek geïnspireerde) teksten of met de naam van hun favoriete muziekgroep. Ook de kleur van veters, armbandjes e.d. was vaak een aanwijzing voor hun (politieke) overtuiging en dus van het grootste belang. Tatoeages waren populair, soms zelfs over het hele aangezicht. Sommige waren louter versiering, andere hadden een politieke (racistische) betekenis.
•
• •
•
Waaraan denk je als je het woord ‘skinhead’ hoort? Maak een lijstje. Welk gedrag of welke kledij associeer jij met dat begrip? Beantwoordde de film aan dat idee? Is je beeld over skinheads veranderd door deze film? Zijn er bepaalde stijlkenmerken van de skinhead-mode die je nog steeds terugvindt? Zijn bepaalde zaken intussen opgenomen in het ‘gewone’ modebeeld voor jongeren? Kan je begrijpen dat een kledingmerk zoals Lonsdale verveeld zit met het imago dat de skinheads eraan gaven? Zegt jouw kledingstijl ook iets over je (politieke) overtuigingen? Of over je muzikale voorkeur? Wat vond jij van de muziek in de film? Weet je hoe ska muziek klinkt?
10
Structuur van het verhaal spanningsopbouw Regisseur Shane Meadows hecht niet al te veel belang aan een uitgewerkt scenario. De acteurs moesten dan ook heel wat improviseren tijdens de opnames. Toch heeft het verhaal een duidelijke logische structuur:
•
•
•
Het eerste half uur van de film baadt in vrolijkheid en nostalgie. Hoewel Shaun met de nodige ellende heeft af te rekenen, straalt de levenslust van het scherm. Het lijkt alsof de regisseur een ode brengt aan z’n eigen jeugd. Maar de komst van Combo verandert alles: De sfeer wordt agressiever, de toon wordt dreigender en intenser. En we graven ook dieper in de achtergrond en persoonlijkheid van de personages. “Oorspronkelijk zaten er veel meer vechtscènes in met skinheads in discotheken, maar toen we begonnen te draaien heb ik die geschrapt en veel meer persoonlijke dingen in de plaats gezet.” Op het einde volgt de ontlading. De zaken lopen uit de hand en ontaarden in een dramatische apotheose.
slotscènes De spanning die in de loop van de film zorgvuldig wordt opgebouwd, vindt zijn climax in de gruwel van de slotscènes. De klappen van Combo vellen niet enkel Milky, maar slaan een hele droom aan stukken. Ze betekenen het einde van een onschuldige jeugd. Niets zal ooit nog hetzelfde zijn… Die slotscènes worden in beeld gebracht met een sterk gevoel voor drama. Combo zit er helemaal door, de spanning in de kamer is te snijden. De camera cirkelt rond. Iedereen is op z’n hoede. De bewegingen zijn traag en behoedzaam, de blikken intens...
Combo kan zijn razernij niet bedwingen en de spanning wordt ondraaglijk. Shaun voelt het (hij smeekt Combo om kalmte), Milky voelt het (hij zet een uitdagende grijns op). Maar ook wij voelen het, dankzij close-ups van de gezichten. We kunnen als het ware hun gedachten lezen. Dan voltrekt het drama zich in een wirwar van beelden. De regisseur toont geen details. Het is alsof de camera zich radeloos afwendt van het gebeuren. De afloop laat iedereen verward en triest achter.
vragen aan de leerlingen • • • •
Was het verhaal duidelijk? Kon je alles begrijpen? Vat het verhaal samen in 5 à 10 zinnen. Wie zijn de belangrijkste personages? Wat hebben ze met elkaar te maken? De sfeer veranderde grondig doorheen het verhaal. Kan je die verandering kort omschrijven, misschien zelfs verklaren? Wat vond je van de slotscènes? Heb je gezien hoe de filmmakers jou als kijker probeerden te betrekken bij de emoties van de personages?
Maar de weed verzacht de gemoederen. Combo en Milky gaan ontspannen met elkaar om. Ze worden nostalgisch, melig zelfs. Maar net wanneer de kijker weer gerust durft ademhalen, gebeurt het onvermijdelijke:
11
12
Shaun & de bende: een evolutie Door de mensen die Shaun in de loop van het verhaal ontmoet, verandert zijn kijk op het leven en op zijn omgeving drastisch.
shaun Shaun Field, 12 jaar oud, heeft zijn vader verloren in de Falkland oorlog. Thuis hebben ze het niet breed, maar moeder doet wat ze kan om de jongen een degelijke opvoeding te geven. Shaun wordt op school vaak gepest, maar hij is niet op zijn mondje gevallen. Als hij na een moeilijke dag op school onderweg naar huis een groepje skinheads ontmoet, verandert zijn hele leven. Hun houding spreekt hem aan en hij wordt lid van de groep. De jongens zijn veel ouder dan hij, maar ze roepen hem uit tot hun mascotte. Hij wordt een schattig miniskinheadje, met de goeie kleren en het juiste kapsel. Maar meer dan een uiterlijke verandering gaat het hier om een innerlijke transformatie. Shaun heeft eindelijk het gevoel dat hij ergens bij hoort, dat hij vrienden heeft, mensen naar wie hij kan opkijken. Shaun is als een spons die alles opslorpt: drank, sigaretten en ‘seks’, maar ook een dubieuze ideologie. Tegelijkertijd is Shaun nog heel kinderlijk. In het begin van het verhaal creëert hij voor zichzelf een veilige wereld die past bij zijn leeftijd: Hij speelt met z’n katapult, wil snoep kopen in de winkel… Ook de manier waarop hij lief probeert te zijn voor Smell is kinderlijk aandoenlijk. Maar dan komt Combo in zijn leven… Onder zijn invloed verandert Shaun van een kind in een keiharde tiener: Hij wordt gemeen tegen beter weten in.
13
Shaun is de hele tijd op zoek naar een vaderfiguur. Het beeld dat hij van z’n overleden vader heeft, is hem heilig. Maar hij zoekt een levende vader en daarom kijkt hij op naar twee sterke, maar zeer verschillende
mensen: de zachtmoedige Woody en de opvliegende Combo. Shane Meadows: “Het verhaal van Combo en Shaun is een (surrogaat) vader & zoon verhaal. Elk kind komt op een punt in z’n leven waarop je nog wel luistert naar je pa, maar dan ga je de straat op en je hoort andere mensen. Je zoekt nieuwe rolmodellen. Blijkbaar is Shaun nog gretiger op zoek naar een vaderfiguur, omdat hij zijn eigen vader verloren heeft.” Bij het begin van het verhaal voelt Shaun zich eenzaam, aan het eind is hij opnieuw alleen. De cirkel is rond… De groep is uit elkaar gevallen, het warme groepsgevoel is onherroepelijk verloren. Shaun lijkt opnieuw kind geworden: Hij keert terug naar zijn moeder, terug naar zijn familie (hij praat met haar over papa)… terug naar zichzelf. “Het meest memorabel zijn de taferelen waarin de camera de eenzame Shaun volgt op zijn traject terwijl op de klankband de prachtscore van de Italiaanse componist Ludovico Einaudi weerklinkt. Of hoe eenvoudige cinema toch zo mooi kan zijn.” (Steven Tuffin in Zone 03/)
street kid tommo speelt Shaun Hoofdacteur Thomas ‘Tommo’ Turgoose heeft veel gemeen met Shaun, vooral zijn straatjongenslef. Terwijl anderen in de rij stonden om auditie voor de film te mogen doen, had Tommo het lef om vijf pond te vragen voor zijn aanwezigheid. Hoewel Thomas een ietwat losgeslagen jongen was (hij ging nauwelijks naar school, na de scheiding van zijn ouders was hij vervreemd van zijn vader) zonder acteerervaring (hij deed ooit mee aan het schooltoneel maar werd weggestuurd wegens slecht gedrag) raakte Shane Meadows er snel van overtuigd dat ze de juiste acteur hadden gevonden. Thomas maakte van Shaun een prachtig personage, een mengeling van onschuld en hardheid, maar voegde er ook een scheut van zijn eigen persoonlijkheid aan toe. Shane Meadows: “De hele cast was rond. Alleen de hoofdrol moest nog ingevuld worden. Dat maakte me erg ongerust. We probeerden verschillende jongens, maar altijd bleef er net één procentje van het personage
14
oningevuld. We vroegen hulp van een gespecialiseerde casting director die gewoonlijk naar pleintjes en shopping centra gaat en daar de ruigste, meest ‘echte’ kinderen aanspreekt. Kinderen die rokend en drinkend op straat rondhangen en helemaal niet geïnteresseerd zijn om mee te doen in een film. Maar het resultaat is het beste wat ons kon overkomen. Thomas ís de film! Soms heb je zo’n acteur waarbij het enige dat je moet doen is: hem vertrouwen geven. Zoals een molentje dat je moet opdraaien en dan gewoon laten aflopen. Tommo was geknipt voor de rol; hij had alleen wat vertrouwen nodig. Hij haatte het om die stomme kleren te dragen in het begin van de film; er stonden meisjes te kijken en hij vond het echt vernederend. Dus moest ik hem uitleggen: ‘om de transformatie te laten werken, moet je er eerst echt als een stumper uitzien.’ Het was de vreemdste acteur-regisseur relatie die ik ooit meemaakte. Het leek alsof ik met mezelf aan het werken was, op die leeftijd.” De film werd opgedragen aan Thomas’ moeder, die overleed in 2005.
combo Combo is ontgoocheld en teleurgesteld in de wereld. Hij probeert iedereen mee te sleuren in zijn negativisme en vecht voor een “England without niggers and other scum.” Combo is een manipulator: als oudste uit de groep kan hij makkelijk enkele vrienden meeslepen in zijn haatcultus. In zijn aanwezigheid is de spanning altijd duidelijk voelbaar. Hij is verantwoordelijk voor de splitsing van de vriendengroep in twee kampen. Wanneer Combo tijdens zijn speech dieper ingaat op de Falkland oorlog, krijgt hij de jonge Shaun makkelijk op zijn hand. Maar Woody, Milky en de anderen ontwijken hem vanaf dan zoveel mogelijk. Combo was niet altijd zo. Ooit was hij een rolmodel, een original skinhead. Maar het verblijf in de gevangenis heeft hem verbitterd en veranderd in een gewelddadig man met verstikkende haatgevoelens. Hij haat iedereen, zeker diegenen die het beter hebben dan hij.
15
Vooral zijn relatie met Woody is erg gespannen: de oude makker voor wie hij ‘gezeten’ heeft, maar ook de partner van het meisje op wie hij verliefd is. Die liefde glipt hem door de vingers in een pijnlijke scène: Tijdens een gesprek met Lol in de auto wordt de beste nacht van zijn leven keihard omschreven als ‘een grote mislukking’. Een grote kwade man die bereid is om zijn kwetsbaarheid te tonen… krijgt het deksel op de neus. Hij heeft drie jaar lang zijn liefde voor haar gekoesterd, maar zij haat hem en alles waar hij voor staat. Haar afwijzing maakt hem uitzinnig van pijn en woede. Het laatste vonkje optimisme wordt uitgedoofd, en dat leidt rechtstreeks tot zijn vreselijke gewelduitspatting. Het gesprek tussen Combo en Lol en de wagen wordt scheef in beeld gebracht, alsof de camera wil verbeelden dat hier een leven op de helling staat, klaar om bergaf te glijden. Combo is eigenlijk het meest tragische en trieste personage van allemaal, en de rol wordt door Stephen Graham met grote diepgang vertolkt. Shane Meadows: “In mijn films brengen acteurs hun eigen verhaal mee naar de set. Stephen Graham is de vrucht van een rassenmix. Hij heeft een Zweedse grootmoeder, een Jamaïcaanse grootvader en heel donkere broers. Toen ik hem de rol aanbood, belde hij me in het midden van de nacht, helemaal buiten zichzelf: ‘Je vraagt me om een extreem rechtse figuur te spelen. Maar weet je dat mijn vader zwart is?’ Dat wist ik niet. In die slotscène met Milky weet je dat je in zijn ogen eigenlijk jaloezie ziet – hij is jaloers dat de andere zwart is. Ik vond het erg moedig van hem om dat aspect aan zijn personage toe te voegen.”
de bende Woody is de leider van de groep en de eerste die zich over Shaun ontfermt. Hij boezemt vertrouwen in: Hij beschermt Shaun en roept zijn vrienden tot de orde wanneer die plaagstoten uitdelen. Woody is een vertrouwensman, maar ook een leider. Dat zie je zelfs in de opbouw van het beeld: Vaak zien we hem centraal in beeld, in het midden van de groep. Naar hem wordt geluisterd; zijn mening is belangrijk. Hij is altijd beleefd, vriendelijk en voorkomend. Ook in de confrontatie met Shauns moeder of wanneer hij Smells feestje verlaat, weet hij zich te beheersen.
16
vragen aan de leerlingen • • • • • • • • •
Milky is het gekleurde lid van de groep en een erg positieve figuur. Na Woody is hij de eerste om Shaun te troosten. Hij straalt vriendelijke gemoedelijkheid uit. Hoewel hij zich persoonlijk gekwetst voelt door Combo’s uitspraken, blijft hij steeds beheerst en bedachtzaam. Ondanks de voelbare vijandschap, offert hij zich zelfs op om Combo aan weed te helpen.
• •
In het gesprek met Combo praat Milky vol liefde over zijn familie. Hij lijkt gelukkig en tevreden. Wanneer Combo de confrontatie zoekt, zet hij zijn gezicht in een uitdagende grijns… en die grijns doet hem de das om.
•
Gadget is de zwakste figuur in de groep, een typisch voorbeeld van ‘pesten of gepest worden’. Hij voelt zich door de komst van Shaun achteruit gestoten en bedreigd in zijn rang. Op zoek naar warmte en solidariteit in de groep, is hij extra op z’n hoede. Angst en achterdocht maken van hem een ideaal ‘slachtoffer’ voor het National Front.
• •
• • • • •
Ook de beelden zelf maken ons duidelijk dat Gadget een buitenstaander is in de groep: Hij komt vaak alleen in beeld of bungelt wat achteraan. Met de komst van Combo verdwijnt zijn personage wat naar de achtergrond.
17
Wat was je allereerste indruk van Shaun? Beschrijf het leven van Shaun vóór zijn ontmoeting met Woody. Hoe zie je dat Shaun eigenlijk nog een kind is? Is Shaun volgens jou ook op zoek naar een vaderfiguur? Waarom denk je dat? “Onder invloed van Combo wordt Shaun gemeen tegen beter weten in.” Kan je deze uitspraak verklaren? Waarom sluit Shaun zich aan bij de bende van Woody? Waarom kiest Shaun later voor Combo? Wat vind je van de relatie tussen Shaun en Smell? Is het ‘echte liefde’? Wat vind je van het leeftijdsverschil? Op www.thisisenglandmovie.co.uk kun je het auditiefilmpje bekijken van de jongen die uiteindelijk de rol van Shaun kreeg. Begrijp je waarom de regisseur voor deze jongeman koos? Een goede keuze volgens jou? Wat heeft Combo gemaakt tot wie hij nu is? Denk je dat de gevangenis van Combo een beter mens heeft gemaakt of juist niet? Schets de relatie tussen Woody en Combo en beschrijf hoe die evolueert. “Combo is eigenlijk het meest tragische en trieste personage van allemaal.” Ga je daarmee akkoord? Hoezo? Welke opeenstapeling van feiten leidt tot Combo’s finale gewelduitspatting? Wat gaf de doorslag? Hoe reageert Shaun op het gedrag van Combo aan het einde van de film? Hoe zou je Woody omschrijven? Wat betekent hij voor Shaun? Welke eigenschappen typeren Milky? “Gadget is een typisch voorbeeld van ‘pesten of gepest worden’.” Wat betekent deze stelling? Ga je ermee akkoord? Hoe kan je zien dat Gadget een buitenstaander is in de groep? Dat werd ook in de opbouw van de filmbeelden duidelijk gemaakt. Weet je nog hoe?
18
Thematische elementen groepsgevoel Het groepsgevoel is waar het bij de jongens om draait (ze doen zelfs een groepsknuffel!). Daarom is het inwijdingsritueel voor Shaun zo belangrijk. Wanneer zijn haar wordt afgeschoren, oogst hij respect en applaus. Hij krijgt zelfs een Ben Sherman T-shirt cadeau. Nu is hij écht een lid van de bende. En zo komen ze ook in beeld: als een echte gang. Ze stralen dat heerlijke ‘wie doet mij wat?’-gevoel uit. Trots nemen ze de hele straat in beslag, ze hebben lak aan alles en iedereen.
Het groepsgevoel is er nog steeds, maar de dolle pret heeft plaatsgemaakt voor een trotse, agressieve houding.
geweld & racisme Is This is England een gewelddadige film? De jongens geven elkaar in elk geval regelmatig een draai om de oren en vernielen – puur voor de kick – enkele leegstaande huizen. Dat wordt in beeld gebracht als een wervelwind van actie en opwinding; een pure adrenalinestoot, een manier om zich in groep af te reageren, een middel tegen de verveling. Pas later krijgt het geweld een racistisch tintje. Shaun leert (letterlijk) schelden en vloeken. Tijdens de overval op het winkeltje brengt hij zijn kennis op een akelige manier in de praktijk. Het draait om pure vernedering en belediging. Shane Meadows: “Er waren in de jaren ‘80 nog niet zoveel etnische minderheden. Hier en daar een familie die een Chinees restaurant had, en nog een Aziatisch of zwart gezin. Op tv of in de kranten waren ze zelden vertegenwoordigd. Het taalgebruik van toen is tegenwoordig onaanvaardbaar. Benamingen die toen openlijk op tv gebruikt werden… mocht ik die nu gebruiken in eender welk stadscentrum, mag ik blij zijn als ik het er zonder kleerscheuren vanaf breng.” Maar de meest gewelddadige scène in de film draait niet om racisme. “Het geweld op het einde van de film draait niet om skinheads of racisme, het is een puur persoonlijke uitbarsting.”
oorlog Shane Meadows: “Het was altijd een zaak van de arbeidersklasse. Er waren geen bourgeois skinheads waar ik vandaan kwam. Iedereen dacht dat de arbeiders idioten waren, maar we waren trots om working class te zijn. We creëerden een heel krachtig imago. Als kind werd ik meegesleept door dat idee en het maakte me trots op mijn arbeidersafkomst.” Na de terugkeer van de meeting van het National Front zien we opnieuw een groepsbeeld van de gang die over straat wandelt, maar de sfeer is anders. In slow motion stralen ze niet langer vreugde uit, maar dreiging.
19
De film verwijst veelvuldig naar de Falkland oorlog, een conflict dat draaide om enkele Argentijnse eilanden voor de Zuid-Amerikaanse kust. Veel Britse kijkers zien die verwijzing als een vorm van kritiek op de Britse deelname aan de oorlog in Irak. In ieder geval is de oorlogsretoriek sindsdien geen spat veranderd. Uitspraken als “2000 jaar lang wordt dit land al verkracht en leeggezogen” en “This nation was built on proud men” weerklinken nu nog steeds. Rechtstreekse kritiek op de oorlog komt er vlak na de finale aanval op Milky. De jongen ligt voor dood op de grond. Iedereen voelt zich versla-
20
gen door wat er zonet gebeurde. In het volgende beeld zie je de Britse troepen triomfantelijk marcheren. Engeland heeft de Falklands heroverd. Maar daardoor krijgt Shaun z’n papa nog niet terug. Naties of individuen, het maakt geen verschil. Beide houden ze onrecht in stand, beide maken ze slachtoffers en slaan ze wonden die nooit genezen. In de slotscène maakt Shaun een duidelijk politiek statement: hij gooit de vlag van het National Front in zee, in de modder.
Vragen aan de leerlingen • • • • • • • • • • • •
21
Het groepsgevoel is erg belangrijk. Hoe verloopt bij Shaun het inwijdingsritueel? Hoe worden de skins als een groep in beeld gebracht? Welk gevoel stralen ze uit? Wat wordt er van de leden verwacht om bij deze groep te horen? Had jij ooit het gevoel dat je jezelf moest veranderen om bij een groep te horen? Waartoe zou jij bereid zijn om bij een groep te horen? Een tatoe? Een bepaalde kledingstijl? Je persoonlijkheid? Ken je andere groepen, subculturen of bewegingen die van hun leden grote aanpassingen vragen om aanvaard te worden? Leek de film zich af te spelen in een wereld zoals de jouwe of waren er belangrijke verschillen? Wat dacht je van het tijdperk waarin de film zich afspeelde? Wat viel je op? Is This is England een gewelddadige film? Zit er veel onnodig geweld in de film of heeft de agressie een functie in het verhaal of in de thematiek? Wat dacht je van die scène waarin de verlaten huizen worden gevandaliseerd? Waarom doen ze dat? Welke racistische trekken komen in de film naar boven? Is de agressieve uitval van Combo tegenover Milky een uiting van racisme? Combo doet tijdens zijn speech enkele uitspraken om zijn nationalistische houding te verantwoorden en de anderen te overtuigen.
• • • •
Weet je nog welke argumenten hij aanhaalde? Herkende je ze? Hoor je diezelfde argumenten nu nog steeds? Wie gebruikt ze? Weet je waarvoor de witte vlag met het grote rode kruis staat? Had je ooit gehoord over de Falkland oorlog? Welk belang hadden de verwijzingen naar die oorlog voor dit verhaal? Op welke manier komt die oorlog in beeld? Hoe wordt er naar verwezen? De film eindigt met een heel duidelijk politiek statement. Welk?
opdracht voor de leerlingen In Engeland vindt men dat deze film niet geschikt is voor kijkers jonger dan 18 jaar. In Zweden staat de filmzaal open voor iedereen vanaf 11 jaar. Voor welk publiek is This is England volgens jou geschikt? Op de Internet Movie Database [www.imdb.com] vind je bij veel films een ‘parental guide’. Daarin vinden ouders allerlei informatie over de film op basis waarvan ze kunnen beslissen of ze hun kinderen meenemen naar de cinema. De informatie is onderverdeeld in volgende categorieën: • Seks en naaktheid • Geweld en bloed • Taalgebruik • Alcohol/drugs/roken • Angstaanjagende of intense scènes Maak zelf ’s zo’n ‘parental guide’ voor This is England. Welke informatie is volgens jou belangrijk in de opgesomde categorieën? Vergelijk ook jouw mening met die van enkele internetgebruikers op http://www.imdb.com/title/tt0480025/parentalguide. Enkele voorbeelden van wat kijkers zoal opmerken in de parental guide: “A 16 year old kisses a 12 year old, and asks if he wants to suck her t*ts (he doesn’t).” • “Some archive footage of war scenes, explosions, dead bodies and fist fights.” • “Close to an f-word every minute or so.” • “Many scenes where people behave badly and almost act violently, and one scene where a man does act extremely violently.”
22
De jaren ’80 in beeld This is England begint met een tijdsbepaling: juli 1983. Zo weten we precies wanneer de film zich afspeelt. Maar de beelden geven ons nog meer aanwijzingen over deze periode: een recent verleden maar schijnbaar zo ver weg… Op school werd er nog geslagen met een ‘rietje’, ouders rookten ongegeneerd in het bijzijn van hun kinderen en moeders droegen enorme brillen. De jaren ’80 worden in deze film gereconstrueerd met liefde, affectie, humor en een tikkeltje venijn. Shane Meadows: “De jaren ’80 werden nooit als ‘cool’ beschouwd. Wanneer je terugdenkt aan de muziek, herinner je je alleen kitsch, en iedereen zag er belachelijk uit. Maar nu, als volwassene, besef ik dat we deel uitmaakten van een tijdperk met het grootst mogelijke aantal groepen en subculturen die je maar kan indenken. In de jaren ’80 had je de gothics, punkers, mods, skinheads, new romantics, snobs, metal heads,… De straten zagen er compleet anders uit. Als je nu naar de stad gaat, kan je de ene tiener niet van de andere onderscheiden. Ze zien er allemaal eender uit; je weet niet waar je ze moet situeren of waar ze mee bezig zijn. In die tijd droegen de mensen hun hart nog aan de buitenkant.” Om dat tijdperk zo goed mogelijk te typeren, begint de film met een reeks snelle beeldflitsen. Sommige beelden brengen trends uit die jaren in herinnering, andere verwijzen naar elementen die een grote invloed hadden op de sociale situatie in die periode. Door de Falkland oorlog, bijvoorbeeld, bleven heel wat gezinnen zonder vader achter. Tijdens het Thatcher regime heersten armoede en werkloosheid. Een selectie uit die montage: * Aerobics brak door in de jaren ’80: ritmische turnoefeningen op de beats van disco- en dansmuziek. * De Amerikaanse tv-serie ‘Knight Rider’ liep van 1982 tot 1986 met enorm succes. David Hasselhoff speelde Michael Knight, een soort moderne ridder die met een auto reed met artificiële intelligentie.
23
* Rubik noemde zijn uitvinding ‘Magic Cube’, door The Ideal Toy Corporation in 1980 omgedoopt tot ‘Rubik’s Cube’. Het speelgoed werd een enorme rage. * Eind jaren ‘70 – begin jaren ‘80 was Atari één van de eerste spelcomputers waarop meerdere spellen konden gespeeld worden. * De eerste cd ter wereld werd gefabriceerd op 17 augustus 1982. * Simon le Bon was zanger bij Duran Duran. Hun debuutalbum uit 1981 bevatte een succesvolle mix van disco, new wave en bombastische pop. De groep werd razend populair dankzij de looks van de muzikanten en successingles zoals ‘Girls on Film’ en ‘The Reflex’. * Diana Frances Spencer (Prinses Diana / Lady Di) en de Prins van Wales, Prins Charles, trouwden op 29 juli 1981 onder grote publieke belangstelling. * Op 2 april 1982 vielen de Argentijnen de Falkland-eilanden binnen om ze te heroveren op de Britten. Duizenden militairen landden op de eilanden en de Britse commando’s konden nauwelijks tegenstand bieden. Zij vluchtten samen met de gouverneur. Op 21 mei 1982 landden de Britse troepen bij de nederzetting Port San Carlos. 72 dagen later hadden de zij het eiland opnieuw in handen. * De Britse premier Margaret Thatcher wou vele tientallen verlieslijdende kolenmijnen laten sluiten. De bonden van mijnwerkers organiseerden prompt een landelijke staking in 1984. Er volgde een winter met gewelddadige confrontaties tussen stakers en politie, waarin mijnwerkersgezinnen geen inkomen meer hadden. Bij een sterke vrieskou zorgde het gebrek aan kolen voor dodelijke slachtoffers, o.a. bij bejaarden. Maar Thatcher hield voet bij stuk en na 9 maanden sloten de mijnen hun deuren.
24
Locaties: grijs met graffiti Het was niet zo eenvoudig om het Engeland van de jaren ‘80 te herscheppen voor de film. Ook al leken veel locaties op het eerste zicht geschikt, subtiele verschillen zoals PVC ramen en satellietschotels verraadden onmiddellijk sporen van modernere tijden. Na een lange zoektocht werd een geschikte locatie gevonden: het St. Annes estate in Nottingham, een plek waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan.
vragen aan de leerlingen • • •
•
•
25
Hoe wist je precies in welke tijd de film zich afspeelt? Herkende je een aantal van de snel gemonteerde beelden die in het begin van de film het tijdskader schetsten? Ken je iemand die jong was in de jaren ’80? Hoe oud waren je ouders toen? Vraag hen ’s hoe zouden zij zich deze periode herinneren. Kunnen ze jou iets vertellen over bijvoorbeeld de Britse premier Thatcher, over de Falkland oorlog, over de Amerikaanse serie ‘Knight Rider’? “In de jaren ’80 had je de gothics, punkers, mods, skinheads, new romantics, snobs, metal heads,… De straten zagen er compleet anders uit. Als je nu naar de stad gaat, kan je de ene tiener niet van de andere onderscheiden. Ze zien er allemaal eender uit; je weet niet waar je ze moet situeren of waar ze mee bezig zijn.” Wat denk je van deze uitspraak van de regisseur? Welke beroemde personen, televisieseries, rages, enz. geven volgens jou een goed beeld van de huidige tijd? Kun je daar zelf een collage, montage of powerpoint van maken?
We zijn te gast in een arbeiderswijk met grauwe huisjes en woonkazernes. Er is zoveel lelijkheid te zien (hekken, kale muren) dat de camera graag blijft stilstaan bij een klein sprankeltje schoonheid: een bloem, een boom… Maar de bewoners zelf merken die lelijkheid niet op. Wanneer Shaun en Shell de tuin ingaan om te kussen, zijn ze verrukt: Het is hier zo mooi, zo perfect, zo romantisch… Maar wat wij zien is enkel een kaal achtertuintje in een groezelige stadswijk. Ondanks het kleine budget, had men veel oog voor details. Zo werd zelfs het behangpapier boven Shauns bed ‘afgepeld’ om de kamer een meer realistische look te geven. En er is natuurlijk overal graffiti. Jongeren uit allerlei subculturen kladden zowel hun muzikale (Sham 69, Skrewdriver, oi) als politieke (Maggie is a twat!) voorkeuren op de grijze muren. De buurt wordt meestal door de ogen van Shaun in beeld gebracht. Bijgevolg gebruikt men vaak kikkerperspectief: De kleine jongen kijkt vanuit een laag perspectief naar de wereld op. Verder werd er gedraaid aan de kust omdat die locatie een belangrijke rol speelde in de herinneringen van de regisseur. De kuststadjes waren het decor voor heel wat skinhead-avonturen uit zijn jeugd. De kustscènes werden in Grimsby gefilmd. Dat is ook de plek waar ze hoofdacteur Thomas Turgoose vonden. Dankzij deze locatie behield de jonge acteur de band met zijn gewone leven. Om het verhaal een extra ‘rauw’ gevoel te geven werd er gedraaid op 16 mm film. Dat veroorzaakt het ietwat korrelige beeld en beïnvloedt ook de kleuren.
26
vragen aan de leerlingen •
•
Beschrijf de omgeving waarin de film zich afspeelt. Herken je dit soort plaatsen? Ken je voorbeelden van gelijkaardige plekken in België of in het buitenland? Zag je al vaker films die zich in zo’n omgeving afspeelden? Zag je de graffiti op de muren? Wat kan je daaruit opmaken? Wanneer vind je graffiti goed, en wanneer kan het niet? Vind je het mooi?
lesbrief voor de leerlingen Op de volgende pagina is een lesbrief voor de leerlingen toegevoegd. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Deze vormen een leidraad voor de leerlingen tijdens de verwerking.
27
28
naar Surf zeker eens ! o. .c landmovie uk www.thisiseng
en sn word elle monta t ge va n bee gesch een tijdsb eeld e t st. W van d ldflitsen telev elke b isiese e jare e n ’80 jou ee ries, rage roemde p er s, n goe d bee enz. geve sonen, n volg ld van ens de hu idige tijd?
Met e
wordt “2000 jaar lang Uitspraken als zogen” en racht en leegge dit land al verk men” build on proud “This nation was ho r or je nog steeds. Waa weerklinken nu ze wel eens?
Vind jij This is En gland geschikt voor een school voorstelling?
over Ze tuig inge gt jouw n, o ver uiterlijk je fa iet over voriete s over j e m je pe rsoo uziek o f nlijk heid Com ? bo is a ls e en vad er v oor Sh Akk aun. oor d?
Aa nh wa anger r ui s en zw t de a oor van d art rbe spro e sk –v ide inh nk wa oor w rskla elijk ead s. Z i sse voo bew inp e eh r alm mu dwe et lev – zow al kin eging zie ep e d e en n nie l bla eren do k. To ten t n or v c k o e env alle h lie lop als o m t rle i ra en ze et z udig w cis tisc zich g arte he ret ig ide eën .
feedback!
Wij horen graag je reactie op This is England. Laat die achter op www.lesseninhetdonker.be (selecteer de film op de homepage). Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling.
