KAUWBOY
jekino EDUCATIE
KAUWBOY Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
Doelgroep KAUWBOY: 9+ P2
jekino EDUCATIE
www.jekino.be www.opendoek.be www.lesseninhetdonker.be
Feedback op de filmfiche! We horen graag je reactie. Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn tegelijk een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
INHOUDSOPGAVE Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wie heeft de film gemaakt?_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Regisseur Boudewijn Koole Het ontstaan van het verhaal Hoofdacteur Rick Lens Filmindrukken verzamelen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Verhaal _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Vragen Thema’s_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Emotionele verwaarlozing & huiselijk geweld Verdriet Vragen Opdracht: hoe ga je om met de dood? De kauw _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Filmen met een kauw Opdracht: identiteitskaart van de kauw Focus op het storyboard_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wat is een storyboard? Kleuren Opdracht: de kleuren van KAUWBOY Beeldcompositie Het mooiste beeld Opdracht: teken zelf een storyboard Het kleine acteer-abc_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Bibliografie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Bijlage_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
4 7
12 17 21 25
31 35
45 47 48 50
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P3
Filmfiche
Palmares KAUWBOY is een echt prijsbeest. De film heeft al op talloze festivals prijzen gewonnen. Enkele van de belangrijkste bekroningen waren: •
Beste jeugdfilm – Internationaal Filmfestival van Berlijn 2012
•
Beste Film – European Young Audience Award 2012
•
Technische kaart
Beste Film & Beste Acteur – Brasilia International Film Festival 2012
•
Grand Prix - Tokyo’s Kinderfilm Festival 2012
Nederland, 2012, 81 min, Nederlands gesproken
•
Nederlandse inzending voor de Oscar voor Beste Buitenlandse Film 2012
Regie: Boudewijn Koole Scenario: Jolein Laarman & Boudewijn Koole Producenten: Wilant Boekelman & Jan van der Zanden Camera: Daniël Bouquet Montage: Gys Zevenbergen Muziek: Helge Slikker Met: Rick Lens, Loek Peters, Susan Radder, Hüseyin Cahit Ölmez, e.a. Distributie in België: Jekino
Synopsis Met een afwezige moeder en een driftige vader heeft Jojo het thuis niet makkelijk. Vader en zoon spar-
P4
Officiële site
http://www.jekino.be/kauwboy/ Neem ook een kijkje op de Facebookpagina van KAUWBOY.
telen samen door het leven, maar het botert niet tussen hen. Jojo is bang van papa’s hevige driftbuien. Hij vindt troost bij een jonge kauw, die Jojo heeft gered na een val uit het nest. Maar vader houdt niet van huisdieren; hij mag de kauw in geen geval ontdekken.
Wat vindt de pers? “KAUWBOY zet een nieuwe, veelbelovende standaard voor de Nederlandse jeugdfilm.” FilmTotaal “De beste kinderfilms zijn helemaal geen kinderfilms. KAUWBOY
is dan ook geen kinderfilm, maar een film over een kind.” Het Parool “Een klein meesterwerk!” De Volkskrant
Vóór je naar de film gaat! Het is prettig wanneer de leerlingen op voorhand weten welke film ze gaan bekijken. Enkele zinnen over de film KAUWBOY en over de inhoud kunnen helpen om hen alert te houden. Je kan eventueel de affiche van de film tonen (je vindt ze in het klein in Bijlage, maar misschien is er ook een grote affiche beschikbaar). Wat zie je op de affiche? Wat vertelt ze over de film? Kan je er uit afleiden waar het verhaal over gaat? Inderdaad… over een vriendschap tussen een jongen en een vogel? Is dat niet een beetje kinderachtig? Vergis je niet: KAUWBOY is net een heel realistische film. De film toont zaken die je weinig in (jeugd)films ziet, maar die wel in het echte leven gebeuren. Ruzies met je vader, bijvoorbeeld. Zelfs geslagen worden door je vader. Een moeder die nooit meer thuis is.Toch is KAUWBOY een hoopgevende film geworden. Soms zijn het net de droevige films die je achteraf het langste bijblijven…
P5
Wie heeft de film gemaakt? Regisseur Boudewijn Koole “In films voor kinderen wordt vaak alles uitgelegd, maar je kan er best iets ingooien wat ze helemaal niet snappen, want dat maken zij de hele dag mee.” – regisseur Boudewijn Koole
KAUWBOY is het filmdebuut van Boudewijn Koole (°1965). Deze autodidact studeerde ‘Industrieel Design’ voor hij documentaires begon te maken. Sinds 1995 maakte hij meer dan 20 kortfilms en documentaires, en bijna altijd gaan ze over kinderen. En wat voor kinderen! Over oorlogskinde-
ren in Noord-Ierland, over dakloze meisjes, jongeren met schizofrenie, kinderen die een ouder hebben verloren of die aan een dodelijke ziekte lijden… Boudewijn Koole: “Mijn films gaan over grote thema’s door kleine ogen gezien. Met de blik van een tienjarige kijk je naar oorlog, naar de dood, of in KAUWBOY: naar het verwerken van een groot verdriet.”
Het ontstaan van het verhaal De film ontstond door een oproep van de Nederlandse openbare omroep. Ze waren op zoek naar nieuwe, eigentijdse verhalen, gezien door kinderogen. Boudewijn
P7
Koole greep meteen zijn kans en begon samen met scenarist Jolein Laarman een verhaal te bedenken. Zijn inspiratie? Zijn eigen herinneringen. Boudewijn Koole: “Toen ik een jaar of tien was heb ik zelf een kauw gehad, of eigenlijk was het een kraai. Het was zomer, ik zat op mijn zolderkamer en die kraai vloog recht op mij af. Hij was door iemand anders al tam gemaakt en ik lokte hem met spiegeltjes en kippenvoer. Na een tijdje wist hij wanneer ik uit school kwam en dan zat hij al klaar. Tot hij terecht kwam tussen de spaken van een fiets.” Koole woonde in net zo’n huis als Jojo. “Ik woonde aan de rand van een dorpje. Achter onze straat lag de autoweg, daarachter begon de jungle. Daar speelde ik tussen de konijnen, vocht ik oorlogen uit, viel ik in slaap en heb ik voor het eerst gekust. Ik had er mijn eigen wereld.” Maar verder is het verhaal van KAUWBOY niet autobiografisch. De moeder van Koole leeft nog. “Ze was er altijd. Ik hou van haar. Maar in mijn films wordt de moederfiguur vaak gemist. Ook mijn volgende film gaat over een jongen op zoek naar zijn moeder.”
P8
Is KAUWBOY eigenlijk niet te zwaar voor kinderen? Koole: “Voor een volwassene gaat KAUWBOY over onderwerpen als dood, afscheid nemen, relaties, vasthouden aan dingen. Een kind heeft niet zo veel levenservaring; die bekijkt de film heel anders, veel lichter. Er zit een kauw in en kauwgomballen en een meisje, en die vader, ja, die doet zo gek. Dat sluit meer aan bij hoe ik me herinner dat ik als tienjarige naar de wereld keek. Als kind ben je het gewend dat er van alles gebeurt dat je niet begrijpt.”
Hoofdacteur Rick Lens Boudewijn Koole: “De casting duurde lang. Ik heb meer dan 300 jongens gezien. Op een gegeven moment kwam Rick Lens binnenlopen. In tegenstelling tot alle anderen zat hij een beetje onderuitgezakt op z’n stoel. En toen ik hem zei dat het ook over iets verdrietigs ging en vroeg of hij dat kon spelen, zei hij: ‘Mijn ouders zijn gescheiden, dus ik weet wat dat is.’ Volgens mij zei hij dat daar voor het eerst. Zo’n stoer mannetje, maar ook met een verborgen pijn die je direct raakte.”
Hoofdacteur Rick Lens vertelt zelf: “Vaak moest ik gewoon wat rondlopen en dan zei de regisseur wat ik moest doen, of ik bedacht zelf iets, zoals tegen een steen schoppen. Boudewijn vertelde stukjes van het verhaal, maar hij liet me geen tekst van buiten leren. Hij fluisterde de zinnen die ik heel precies moest zeggen en de rest verzon ik zelf. Als ik me kon inleven, floepte het er vanzelf uit. Thuis lag er zo’n dik script, maar daar heb ik geen letter in gelezen.” En je schoolwerk? Lens: “De opnames waren gepland in functie van mij en van de school.
We draaiden van vrijdag tot en met maandag. Ik miste maar 10 schooldagen en kreeg huiswerk mee. Om tijd te sparen, had ik een stand-in om de belichting en het geluid in te stellen. Pas als er geacteerd moest worden, kwam ik te voorschijn.” In de film gaat het niet goed tussen jou en je vader. Hoe ging je met de acteur Loek Peters om op de set? Lens: “Loek en ik waren de beste vrienden. Ik mocht elke dag spelletjes spelen op zijn iPad en soms gingen we samen stoeien. Maar op de première heb ik wel met mijn vinger tegen z’n oor getikt, net zoals in de film.”
P9
Speelde je al ooit waterpolo? Lens: “Nee, maar ik doe wel aan sport: street dance en hip hop en ik heb ook op turnen en voetbal gezeten. Ik heb ADHD en dan is het goed om aan sport te doen om je energie kwijt te raken. Filmmakers kiezen wel vaker voor kinderen met ADHD: ze hebben veel energie, ze kunnen blijven doorgaan en omdat ze vaak in een fantasiewereld leven, kunnen ze zich makkelijk inleven. Maar mijn vader wordt soms gek van me.” Van jouw versie van ‘Happy Birthday’ krijgt iedereen kippenvel. Lens: “Dat was niet zo moeilijk. Ik moest elke keer een beetje harder en een beetje valser zingen en een beetje bozer kijken.” Dat vind ik het knapste aan jouw acteerprestatie: al die boosheid onder jouw huid. Lens: “Als ik thuis boos ben, heb ik ook zo’n blik. Mijn familie herkende dat meteen. Ze zeiden dat Rick in de film net is zoals ze hem kennen uit het echte leven.” Kom jij uit een filmfamilie? Lens: “Nee, maar mijn zus kan goed zingen. Drie jaar geleden stond ze in de finale van het Kinderen voor Kinderen Songfestival. Zo is het eerlijk verdeeld: toen kreeg zij alle aandacht en nu is het mijn beurt.” P 10
P 11
Filmindrukken verzamelen Enkele leuke manieren om kort na de film de indrukken en reacties van de leerlingen op te vangen.
Babbelbox Je kan na de filmvoorstelling met een camera (gsm/iPhone) de leerlingen naar een eerste reactie vragen. Het is niet de bedoeling dat ze een antwoord voorbereiden of een lange redevoering houden, maar dat ze snel even reflecteren. De nadruk ligt op het spontaan reageren van de leerlingen. Je kan de ‘interviews’ zelf doen, of laten doen door één van de leerlingen. Nadien kan je de filmpjes met reacties meenemen naar de klas als start van de verdere bespreking.
De 5 ‘W’ vragen Je kan het verhaal kort samenvatten door een antwoord te geven op de 5 ‘W’-vragen: • WAAR speelt het verhaal zich af? • WANNEER speelt het verhaal zich af? • Over WIE gaat het verhaal? • WAT doet het hoofdpersonage? • WAAROM doet hij dat? Je kan de letter W op het bord schrijven en de kinderen zelf de vraag(woorden) laten zoeken. Laat de kinderen vervolgens de vragen beantwoorden. Zo brengen ze alle belangrijke info uit de film overzichtelijk samen.
P 13
Algemene vragen •
Vond je de film vooral grappig, spannend of ontroerend? Hoezo?
•
Was de film wat je ervan verwacht had? Hoezo?
•
Was er iets in de film dat jou stoorde? Hoezo?
•
Vind jij dat KAUWBOY een jeugdfilm is of zouden ook volwassenen de film leuk vinden?
•
Heeft de film een happy end?
Trefwoorden Leg een groot blad in de klas en laat de leerlingen een trefwoord noteren dat volgens hen bij de film past. Enkele voorbeelden: mooi, grappig, dwaas, raar, saai, knap decor, fantasie, belachelijk, schattig… Gebruik dit om verder te gaan met de bespreking. Kunnen ze hun mening motiveren?
Eigen trailer bedenken In een trailer moet een filmmaker de bioscoopbezoeker op een paar minuten tijd overtuigen om naar zijn film te gaan kijken. Welke scènes zouden de kinderen zeker in een trailer van deze film steken? Waarom? Kunnen ze vijf momenten opsommen die een goed beeld van de film geven?
P 14
P 15
verhaal Rennen. Razen. Racen. Elke dag gaat de tienjarige Jojo de strijd aan met zijn papa. Als papa in zijn auto het huis verlaat, zet Jojo het op een lopen om als eerste bij de brug te komen. Hij rent niet, hij vliegt. Het is een wedstrijd op leven en dood, want als Jojo wint, kan hij papa nog eens uitzwaaien.
coli gaat er toch niet in. “Daar lag mama”, zegt Jojo bij de slaapkamer van zijn ouders. “En daar ligt papa nog steeds.”
Dan is papa weg en is Jojo alleen. In zijn eentje speelt hij in de kleine straatjes en rent hij over verlaten, vervuilde grasvelden. Daar vindt hij een uit het nest gevallen kauw. Jojo besluit het diertje mee naar huis te nemen. “Wil je de badkamer zien? Daar liggen de handdoeken.” Zo leidt hij het kauw-kuikentje op zijn hand door het huis. Hij probeert het dier te voederen, maar aardappelpuree met broc-
Jojo belt dagelijks met zijn moeder, maar vertelt haar niet over de kauw. Jojo wil zijn moeder op haar verjaardag verrassen met de vogel. Maar dat is buiten papa gerekend. “Planten en dieren horen buiten,” sneert papa als Jojo komt peilen of hij de kauw zou mogen houden. Papa klinkt streng, boos en koud, maar toch besluit Jojo de kauw stiekem te houden. Hij bouwt een nestje in mama’s op-
Aan de kauw vertelt hij dat mama op tournee is in Amerika. Ze is country-zangeres. Hij laat de vogel zelfs een lied van mama horen.
P 17
namestudio. De aandacht die Jojo niet van papa krijgt, geeft hij zelf dubbel en dik aan het dier. Eigenlijk is het best wel gevaarlijk om niet te luisteren naar papa. Papa kan héél kwaad worden, meestal zomaar, zonder reden. Hij smijt bijvoorbeeld in een woedeuitbarsting de spaghettisaus tegen de muur, de pasta op de grond en stormt het huis uit. Jojo ruimt het allemaal zonder morren op en belt naar zijn moeder om te zeggen dat ze lekkere spaghetti hebben gegeten en dat het heel gezellig is thuis. Dankzij zijn kauw komt Jojo ook in contact met Yente, een iets ouder meisje dat blauwe kauwgombellen blaast. Als echte vrijbuiters struinen ze de velden af en stoken vuurtjes aan de stadsrand. Ze worden echte vrienden, maar als Yente onverwachts opmerkt dat ze wel weet dat Jojo’s moeder dood is geeft hij haar een klap.
P 18
Als Jojo terug met zijn mama wil bellen, hoort hij enkel de bieptoon. Was er dan tijdens alle vorige telefoongesprekken met moeder eigenlijk ook niemand aan de andere kant van de lijn…? Toch moet en zal Jojo de verjaardag van mama vieren. Papa verbiedt het, maar Jojo slaat het bevel in de wind. Hij hangt slingers op en bakt een appeltaart. Zo wordt stilaan duidelijk dat Jojo en papa nog heel veel verdriet hebben om de dood van mama. Maar ze gaan allebei heel anders met dat verdriet om. Jojo heeft troost en liefde nodig. Papa is driftig en boos. Het komt steeds vaker tot harde confrontaties tussen Jojo en papa. Zeker als papa de vogel ontdekt en het huis uitjaagt. Als de kauw uiteindelijk sterft, zal dit de eerste aanzet zijn tot de verwerking die Jojo en papa weer bij elkaar brengt…
P 19
personages Jojo
Papa
Jojo is een energieke, vrolijke jongen van tien die zorgeloos geniet van zijn jeugd en van de kauw, die hij gevonden heeft. Maar is hij wel echt zo vrolijk of lijkt dat alleen maar zo? Misschien geeft Jojo zijn kauw wat hij zelf zo mist sinds zijn moeder er niet meer is: liefde en genegenheid. Soms vecht hij (letterlijk) met zijn papa. Dan zien we Jojo met een blauw oog in het zwembad tijdens een wedstrijdje waterpolo en reageert hij zich af op één van zijn tegenspelers. Terwijl Jojo eigenlijk liefst van al dicht tegen papa wil aankruipen.
Papa is een beveiligingsagent. Een stille man die bij thuiskomst met een biertje in de hand naar natuurdocumentaires kijkt, slaapt en weer aan het werk gaat. Huisdieren en planten zijn er niet, want die horen volgens hem buiten. Soms heeft papa driftbuien. Je ziet de angst in Jojo’s ogen wanneer hij papa op de gang hoort vloeken en met dingen gooien, maar tegen zijn kauwtje fluistert hij dan: “Niet bang zijn.”
P 21
Yenthe Een meisje van de waterpoloclub dat blauwe kauwgombellen blaast. Ze is ietwat ouder, maar wordt als vanzelf goeie vrienden met Jojo. Als het thuis weer moeilijk gaat, kan Jojo altijd bij haar terecht. Ze lijkt geïnteresseerd en onverschillig tegelijk. En dat is precies wat Jojo nodig heeft.
Vragen aan de leerlingen •
Wie zijn de belangrijkste personages in de film? Waarom?
•
Wat vind je van de papa?
•
Zou je zelf ook graag zo’n papa hebben? Waarom wel / niet?
•
• Houdt hij van Jojo? Waarom enk je dat? Laten we het altijd duidelijk zien als we van iemand houden?
•
Wat vind je ervan dat hij de spaghetti op de grond gooit? Waarom doet hij dat?
P 22
•
“Zo’n vogel gaat alleen maar dood, dus weg ermee,” zegt papa. Heeft hij gelijk? Had Jojo de vogel maar onmiddellijk weg moeten doen?
•
Zou jij bang zijn als dit jouw papa was? Ben jij soms bang van je ouders? Waarom?
•
Is Jojo een gelukkige of eerder een verdrietige jongen?
•
Waarom doet Jojo alsof hij met zijn mama belt? Zou jij dat ook doen?
•
Zou Jojo je vriend kunnen zijn? Waarom (niet)?
•
Het duurt heel lang voor Jojo’s papa voluit in beeld komt. Een foutje van de regisseur? Of heeft dat volgens jou een bedoeling? (Voor het antwoord op deze vraag, lees je best ook het hoofdstuk ‘Focus op het storyboard’.)
P 23
Inhoudelijke thema’s: emotionele verwaarlozing & huiselijk geweld, verdriet De film gaat in essentie over veel meer dan de liefde tussen een dier en een jongen. Het gaat vooral over omgaan met verlies, het verwerken van verdriet en woede en over de moeilijkheid van het elkaar weer kunnen vinden na een tragische gebeurtenis. Dat zijn behoorlijk heftige thema’s, zeker voor een kinderfilm. Maar regisseur Boudewijn Koole vindt dat net goed. “Weet je wat het gekke is? Een op de vijf kinderen heeft te maken met huiselijk geweld. Het is iets wat heel veel kinderen meemaken. Wat je niet tegen je vriendje zegt, niet tegen je moeder, niet tegen je oma. Dat, en de dood. In elke klas zit een kind dat een broertje, zusje, vader of moeder heeft verloren. Tweehonderdduizend kinderen per jaar. Eén op de vier meisjes heeft te maken met seksueel geweld. Eén op de
tien jongens wordt misbruikt. Dus het gebeurt de hele tijd. Dus waarom zou je kinderen daartegen beschermen in de cinema? Ik denk: ‘kom op, daar moeten films over gemaakt worden’.”
Emotionele verwaarlozing & huiselijk geweld Boudewijn Koole: “Ik was heel benieuwd naar de reacties van de kinderen. KAUWBOY gaat toch een stapje verder dan wat gebruikelijk is in Nederlandse jeugdfilms. We deden enkele testscreenings om te zien hoe kinderen zouden reageren. Er was nergens een probleem; ze begrepen het. Misschien niet op alle niveaus, maar wel de grote lijnen. Ze begrijpen dat de P 25
man onredelijk boos is op het jongetje. Ze zien dat hij een hele leuke vader kan zijn, dat hij ook lief kan zijn, maar ze vinden het wel stom dat hij met spaghetti gooit. Ze gebruiken misschien andere woorden, maar ze zien en begrijpen wel wat er aan de hand is. En ze voelen en begrijpen ook waarom.” Vooral Jojo’s emotionele verwaarlozing springt in het oog. Hij geeft vaak aan papa aan dat hij op zoek is naar genegenheid en troost. Soms doet hij dat onhandig, zoals bij de uit de hand gelopen speelse vechtpartij in de zetel. En in zijn monologen aan de telefoon schetst hij aan moeder hoe het gedroomde huiselijke leven er volgens hem uitziet: dat hij lekker bij papa in bed mag kruipen en dat ze gezellig samen eten klaarmaken. En dat verjaardagen mogen gevierd worden. Maar keer op keer weigert papa om hem de affectie te geven waar Jojo zo naar verlangt. Als er al ruimte is om samen iets te doen, dan zijn het ‘stoere mannen-dingen’ (barbecue, schieten,…). Maar ook die momenten laten meestal een wrange nasmaak achter. Maar er is meer aan de hand. Het gaat niet enkel om het ontzeggen van genegenheid. Soms komt het zelfs tot fysiek geweld. Mishandeling, dus. P 26
Kindermishandeling betekent dat grote mensen je pijn doen, je slaan, je pesten, je negeren of je aanraken op plaatsen waar je dat niet leuk vindt. Vind je dat Jojo in KAUWBOY mishandeld werd?
Wist je dat kinderen die thuis geslagen worden, vaak denken dat het hun schuld is? Dat ze stoute kinderen zijn omdat grote mensen hen pijn doen? Soms zeggen hun ouders dat ook: “kinderen die niet luisteren, verdienen een pak slaag.” Ze gaan dan erg hun best doen om ‘braver’ te zijn, en hopen dat het zal ophouden. Maar het houdt bijna nooit op. De gevolgen van kindermishandeling kunnen heel verschillend zijn, elk kind is immers anders. Zo kan je bijvoorbeeld slecht slapen of enge dromen hebben. Soms kan je ook erg stil zijn, geen zin hebben om te spelen of om plezier te maken, je heel alleen voelen. Ofwel word je snel boos, maak je veel ruzie en doe je anderen pijn. Het kan ook zijn dat je ziek wordt, je krijgt hoofdpijn of buikpijn. In de klas gebeurt het wel eens dat je niet meer zo goed kan opletten, omdat je zit te denken aan wat er met je gebeurt. Dikwijls ben je bang. Bang omdat het straks terug kan gebeuren, maar ook omdat je niet begrijpt hoe het komt.
Vragen aan de leerlingen •
Maken papa en Jojo vaak ruzie? Waarom maken ze ruzie? Hoe gebeurt dat?
•
Vind je dat normaal?
•
Is het Jojo’s eigen schuld dat papa hem soms slaat? Of moet papa maar niet zo stom doen?
•
Hoe reageert Jojo?
•
Gaat Jojo soms tegen de bevelen van zijn vader in? Wanneer? Vind je dat kinderen soms hun eigen zin moeten doen i.p.v. te luisteren naar hun ouders?
Wat moet je doen als je thuis vaak geslagen wordt? Praten is de eerste stap. Praat met iemand waar je je goed bij voelt: je ouders, een familielid, een vriend(in), een leerkracht, iemand van het Centrum voor LeerlingenBegeleiding (CLB). Het kan zijn dat er niemand is om mee te praten of dat je niemand vertrouwt. Je kan dan ook telefonisch contact opnemen met de Kinder- en Jongerentelefoon op het telefoonnummer 102. Het is gratis en anoniem. Men luistert er naar je verhaal en samen met jou zoeken ze wat je zou kunnen doen. Er bestaat ook een slachtofferchat voor kinderen en jongeren waar je voor een anoniem gesprek of met vragen terecht kan.
P 27
Eenoudergezin
Vragen aan de leerlingen
Jojo en papa zijn alleen. Mama is er niet meer. Zijn er kinderen uit een eenoudergezin in de klas? Wat vinden ze van hun situatie? Zien ze ook voordelen? Wat vinden ze de nadelen? Hoe kijken de andere kinderen naar zo’n situatie? Wat zouden ze vooral missen? Hoe gaat het nu verder bij KAUWBOY? Zouden papa en Jojo zoveel ruzie maken als mama er nog geweest was? Zullen Jojo en papa nog veel ruzie maken? Waarom denk je van wel / niet?
•
Waarom is Jojo verdrietig?
•
Waar gaat Jojo heen als hij verdrietig is?
•
Bij wie voelt hij zich het best? Hoe komt dit, denk je?
•
Is het goed dat Jojo met zijn vogel praat, of zou hij beter met iemand anders praten?
•
Waarom ben jij wel eens verdrietig? Waar ben je graag als jij je verdrietig voelt? Met wie praat jij als je verdrietig bent?
•
Hoe kan Jojo getroost worden?
•
En jij? Hoe kan jij getroost worden?
Verdriet Jojo maakt eigenlijk een verdrietige periode mee. Er gebeuren een paar leuke dingen (hij heeft een kauw, hij wordt een beetje verliefd), maar nog veel meer minder leuke dingen. Zijn moeder is dood en hij mist haar heel erg. Ook doet papa zo moeilijk, en kan hij niets goeds doen. En wat het allemaal nog erger maakt, is dat Jojo er met niemand over kan of wil praten. De enige met wie hij wel kan praten, is zijn kauw. Maar telt dat wel? Iedereen maakt wel eens een verdrietige gebeurtenis mee. Als je daar met niemand over praat, krop je het verdriet op en kan jij je nog heel lang slecht voelen. P 28
Opdracht: Hoe ga jij om met de dood? Tijd voor een klassengesprek! Schuif de tafels aan de kant en zet de stoelen in een kring. Ga samen zitten en zorg ervoor dat iedereen elkaar goed kan zien. De leerkracht deelt kaartjes uit. Op dit kaartje staan de rollen die elke leerling zal vervullen in dit klassengesprek. De rollen zijn: - Gespreksleider: Door het geven van opmerkingen (blijf vriendelijk!) zal deze persoon ervoor zorgen dat niemand de anderen on-
derbreekt en dat iedereen goed luistert naar elkaar. Hij of zij moet er ook voor zorgen dat iedereen aan het woord komt. - Tijdsbeheerder: Deze persoon zal ervoor zorgen dat de discussie niet te lang duurt. Er mag over elke vraag maximum 10 minuten gediscussieerd worden. De tijdsbeheerder geeft 2 minuten voor het einde aan dat het gesprek afgerond moet worden. - Spreker: Deze persoon neemt deel aan de discussie. Na elke vraag wisselen de rollen.
De vragen: •
Hoe ga je om met de dood van een geliefd persoon?
•
Hoe steun je het best een vriend of vriendin die net iemand verloren is?
•
Heeft de papa uit KAUWBOY gelijk als hij zegt dat er na de dood weer helemaal niets is? Wat denk jij dat er is na de dood?
Na dit klassengesprek volgt er een korte nabespreking. Per vraag volgt een korte samenvatting van de volgens jou belangrijkste zaken die gezegd werden. P 29
de kauw Wat kom je in KAUWBOY allemaal te weten over de kauw? Jojo zoekt het op: •
“Tamme kauwen. Geef ze geen brood met melk, want daar krijgen ze slappe veren van. Kattenvoer vermengd met vogelzaad. Voed ze dagelijks, want anders gaan ze dood.
•
Kauwen kunnen wel 25 jaar worden.
•
Ze zijn monogaam: ze blijven hun partner hun hele leven trouw.
•
Als je een kauw goed verzorgt, heb je een vriend voor het leven.”
•
Je kan de kauw makkelijk herkennen. Hij is namelijk op zijn achterhoofd, nek en hals een licht grijs gekleurd.
•
De kauw komt vrijwel in heel Europa voor.
•
Onderzoekers hebben ontdekt dat kauwen een soort taal kennen, met bepaalde geluiden die gebruikt worden voor verschillende situaties.
•
Kauwen broeden in holen. Ze leven het liefst in elkaars nabijheid, zonder een echte kolonie te vormen. Holle bomen en oude nesten van zwarte spechten zijn hun oorspronkelijke broedplaats, maar ook schoorstenen en bosuilenkasten worden graag benut als huisjes.
•
Zijn lievelingseten: insecten en larven, graan, onkruidzaden, allerlei bessen, kleine dieren, aardappelen en ook aas.
Andere weetjes •
De kauw wordt ongeveer 34 tot 39 cm groot en is daarmee de kleinste uit de familie kraaiachtigen.
P 31
•
Na het uitkomen van de eieren zorgen mama en papa nog 30 á 35 dagen voor de jongen, voor ze uitvliegen. Het is tijdens die ‘verzorgperiode’ dat Jojo zijn kauwtje vindt.
Youtube.com Jojo is zeker niet de enige ‘Kauwboy’. Op YouTube.com vind je nog kinderen met hun tamme kauw. Kijk maar eens naar volgende filmpjes: •
Kauw BOY
•
Tamme kauw in Kapellen
Filmen met een kauw Hoe zouden die scènes met zo’n kauw worden opgenomen. En kunnen kauwen echt acteren? Boudewijn Koole: “We hadden 6 jonge kauwen die tijdens de draaiperiode opgroeiden en uitvlogen. Alles werd live gedraaid, enkel voor de scène met de fiets gebruikten we computeranimatie.” Rick Lens: “Er waren zes kauwen en het werd steeds leuker om met hen te spelen. Op een keer zaten ze allemaal op mij: op mijn schouders, mijn handen, mijn hoofd en mijn knie. Susan Radder (die Yenthe speelt) en ik waren de enigen
P 32
die de kauwtjes mochten aanraken. Na een poosje kwamen ze zelf naar me toe om te knuffelen. Zoals in die scène waarin ik wakker word met zo’n kauwtje tegen me aangeduwd: dat deden ze uit zichzelf. Ik heb er zelfs eentje twee weken lang thuis mogen houden.” Deed hij bij het voederen echt zijn bekje open als je schreeuwde? Lens: “Ja, hij dacht dat ik zijn moeder was. We hebben het nest van kleins af gevolgd. Er was een vogeltrainer op de set die precies wist hoe je met vogels moet omgaan.” Kon je de 6 kauwen uit elkaar houden? Lens: “Ze zagen er allemaal hetzelfde uit, maar de ene was wat drukker en de andere was wat kleiner. Ik heb ook een dood konijn gevonden, maar dat hebben we niet gebruikt.”
Dierenidentiteitskaart Naam: Kauw Latijnse naam: ............................................... Familie: ............................................... Lengte: ............................................... Gewicht: ............................................... Voedsel:
Samenlevingsvorm
Opdracht: De identiteitskaart van de kauw
...............................................
(vb. alleen, kudde, …):
Leefgebied:
...............................................
...............................................
Vijanden:
Draagtijd:
...............................................
...............................................
Lichaamsbouw:
Laat de leerlingen (samen, in groepjes of alleen) op het internet informatie over de kauw opzoeken om deze identiteitskaart in te vullen.
Aantal jongen:
...............................................
...............................................
...............................................
P 33
Focus op het storyboard Als inleiding op dit hoofdstuk kan je een filmpje laten zien waarin regisseur Boudewijn Koole de kijker rondleidt in zijn werkkamer en het scenario, zijn tekeningen, zijn inspiraties, etc. toont. Het maakt alles heel concreet. Ga naar http://onlinefilm.org, tik de zoekterm ‘Kauwboy’ in en je vindt de link Interview Boudewijn Koole (KAUWBOY).
Wat is een storyboard? Voor de opnamen van een film beginnen, maken de regisseur en de cameraman vaak een story-
board. Dat is een soort stripverhaal van alle afzonderlijke beelden in de film. Zo weten de mensen die zich bezighouden met de opnames precies weten wat ze moeten opnemen. Daarin worden ook alle camerastandpunten uitgetekend: film je iemand van dichtbij (close-up), van zijn navel tot aan zijn hoofd (medium shot) of van ver weg (long shot). Ook voor KAUWBOY werden alle shots op voorhand uitgetekend door regisseur Boudewijn Koole en cameraman Daniël Bouquet. Niet alle filmregisseurs doen dat zo grondig, want zo’n storyboard maken is heel veel werk. Maar Boudewijn Koole vond het erg be-
P 35
in het storyboard vooral gebruikt? Hadden de regisseur en de cameraman die dag enkel groen, blauw en groengeel bij. Of hebben ze met opzet enkel die kleuren gebruikt? Kijk eens naar foto’s uit de film. Welke kleuren zie je daar?
Opdracht: de kleuren van KAUWBOY
langrijk. “Als ik het scenario schrijf, heb ik de film zowat in mijn hoofd zitten. Ik zie beelden voor mij die ik zeker in de film wil. Maar die beelden moeten gemaakt worden door een cameraman. En ik kan die beelden in mijn hoofd dan wel proberen te omschrijven, maar dat is lastig. Daarom begin ik te tekenen, dat is de meest directe manier om te communiceren over de beelden.” Ook de cameraman komt met ideeën en tekent mee. Koole: “Via dat tekenen geven we elkaar suggesties en inspireren we elkaar. Want bij deze film wilden we de typische filmwetten wat doorbreken.” P 36
Bijvoorbeeld de manier waarop de vader in beeld komt. Het duurt lang voor je zijn gezicht echt te zien krijgt. “Ook dat idee is ontstaan tijdens het tekenen van het storyboard. We wilden de camera zoveel mogelijk op het jongetje te richten, en die vader steeds net buiten beeld houden, steeds irritant op het randje. Zo voel je dat er iets vreemds is met die man, dat er met hem iets dramatisch aan de hand is.”
Kleuren Bekijk de tekeningen van het storyboard. Welke kleuren worden er
Maak drie kollommen op een blad. Bekijk vervolgens de trailer van KAUWBOY, en lijst alles op wat groen (eerste kolom), blauw (tweede kolom) of groengeel (derde kolom) is. Dat kunnen grote objecten zijn (een grasveld, keukentegels), maar ook kledij (een T-shirt) of net heel kleine dingen (een armband, kauwgom). Je vindt de trailer op YouTube onder de titel KAUWBOY Trailer Heb je veel gevonden? Wat denk je? Is dit toevallig? Of heeft de regisseur opzettelijk voor deze kleuren gekozen? Boudewijn Koole: “De film moest om praktische redenen gemaakt worden in de lente. Kauwen hebben namelijk in de lente kleintjes. Maar in de lente is Nederland heel erg groen. Het probleem met groen is dat die kleur alle andere kleuren opslorpt,
waardoor alles een beetje onbestemd wordt. Dat lossen filmmakers meestal op door te filmen op een plek waar je geen bomen of gras hebt, bijvoorbeeld aan de kust. Maar dat wilden we niet. Wij hebben er net voor gekozen om heel veel groen te gebruiken. Dat is gevaarlijk: als je voortdurend overal groen hebt, word je die kleur een beetje beu; het gaat irriteren. Daarom hebben we zorgvuldig gezocht naar manieren om met dat groen om te gaan. Eén van die manieren was om het groen te contrasteren met blauw.”
Beeldcompositie Dat je een foto uit KAUWBOY onmiddellijk herkent, heeft niet enkel met de kleuren te maken, maar ook met de manier waarop alles gefilmd werd. Dat heet: ‘de beeldcompositie’. Dat is de keuze van wat er in beeld komt en wat niet. Zo hebben de makers ervoor gekozen om papa in het begin (net) niet in beeld te brengen. Of als papa de spaghetti op de grond gooit, krijg je niet te zien hoe de keuken er precies uitziet. Je ziet enkel de vloer, of een stukje muur, maar nooit de keuken in z’n geheel.
P 37
Voor de ‘look & feel’ van KAUWBOY haalden de filmmakers inspiratie bij fotografe Leonie Purchas. •
Vind je deze foto’s mooi? Waarom (niet)?
•
Lijken deze foto’s op de foto’s die je zelf maakt (of je ouders)? Op welke manier zijn ze verschillend?
•
Zie je een verband met de foto’s uit KAUWBOY?
P 38
Boudewijn Koole: “Deze foto’s waren een enorme inspiratie. Er zit een bepaalde schoonheid in die je op het eerste gezicht niet ziet. Het lijkt gewoon een snapshot, heel snel en slordig gemaakt, maar als je goed kijkt, zie je dat er heel goed over nagedacht is. En tegelijk stralen de foto’s iets rauws uit, iets levensechts. Dat wilde ik ook in de film.”
P 39
Het mooiste beeld We vroegen Boudewijn Koole ook naar zijn favoriete beeld. Welk beeld vond hij het mooist? Dit is wat hij koos. Je ziet zowel de tekening in het storyboard als het beeld in de film:
P 40
Opdracht: teken zelf een storyboard uit. Teken op de volgende bladzijde de storyboard uit voor dit verhaaltje: 1. Een man wandelt door het bos. 2. Een vogel in een boom ziet de man. 3. De vogel valt de man aan. 4. De vogel trekt een snottebel uit de neus van de man. 5. De vogel voedt de snottebel aan zijn jongen. Denk na over de beeldcompositie (wat laat je zien en wat niet) en over de kleuren. Eventueel bijkomende uitdaging: je mag slechts vier kleuren gebruiken. Als deze kaders te klein zijn, kan je ook elke tekening op een apart blad maken.
P 42
P 43
Het kleine acteer-ABC Alle acteertermen op een rijtje. Deze woorden moet je kennen als je in een film wilt spelen: •
•
•
Vlnr. Rick Lens, Boudewijn Koole, Susan Radder
Actie: de A van acteren maar ook van ‘Actie’. Dat wordt gezegd bij het begin van elke filmopname. Iedereen moet dan muisstil zijn. “Camera loopt... ACTIE!” Castingbureau: casting betekent ‘rolverdeling’. Regisseurs werken vaak met een castingbureau om acteurs te vinden. Kinderen kunnen zich ook inschrijven bij zo’n bureau, maar daarvoor moeten ze de hulp en toestemming krijgen van hun ouders. Dialoog: in een monoloog praat je alleen, een dialoog is een gesprek in de film. Studeren, studeren, studeren,… tot je alle dialogen van buiten kent.
•
Filmster: een filmster is een andere benaming voor een acteur / actrice die in films speelt (en dus niet in het theater). Het is een beetje een ouderwets woord.
•
Geduld: als acteur heb je heel veel geduld nodig. Een film opnemen vraagt veel werk: licht, decor, geluid, camera,... Het kan soms heel lang duren voor een scène ‘ingeblikt’ is.
•
Hollywood: een wijk in de Amerikaanse stad Los Angeles. Hollywood is ‘de hoofdstad van filmland’.
•
Improviseren: acteren zonder ingestudeerde tekst, spontaan verzinnen wat je zegt en doet.
•
Kostuum: kleding die een acteur of actrice draagt bij de opnames. Zo kruip je in de huid van een andere persoon. P 45
Bibliografie
•
Première: de grote avond. De rode loper wordt uitgerold want de film wordt nu voor het eerst op het grote doek vertoond.
•
Regisseur: is hetzelfde als een filmmaker. Diegene die de film bedenkt (samen met de scenarist) en het project leidt.
•
Scenarist: die schrijft het verhaal voor de film. Zonder een goed verhaal (scenario) heb je geen goede film.
•
P 46
Screentest: een auditie voor televisie of film. De acteurs laten zien wat ze kunnen en of
ze geschikt zijn voor de rol. De screentest wordt ook gefilmd om te kijken hoe je overkomt op beeld. •
Take: de nachtmerrie van elke acteur. Soms moet je een scène 20 keer overdoen voor ze echt goed zit. Elke nieuwe poging is een nieuwe ‘take’. “Opgepast, iedereen klaar voor take 38?”
•
Wrap, it’s a wrap: Dat wordt gezegd als de laatste scène van de film is opgenomen. Voor iedereen op de set zit het werk erop.
•
BETH U. Kia-Kia – gesoprek met Boudewijn Koole, in: Generiek, september 2012
•
HERMANS G. Rick Lens: “Filmmakers kiezen wel vaker voor kinderen met ADHD”, in: Generiek, september 2012
•
KIND & GEZIN, Wat is kindermishandeling?, in: www.kindermishandeling.be (16 oktober 2012)
•
KOOLE B. Interview Boudewijn Koole (KAUWBOY), in: onlinefilm.org (16 oktober 2012) http://www.onlinefilm.org/de_DE/film/53022
•
KOOLE B. Telefonische interview, 12 oktober 2012
•
LINSSEN D. De sporen van de dood – Boudewijn Koole over Kauwboy, in: De Filmkrant, maart 2012
•
VAN DER JAGT M. Interview Boudewijn Koole: Grote thema’s door kleine ogen, in: Vrij Nederland, 16 april 2012
Met dank aan Boudewijn Koole en Waterland Film voor hun geweldige input.
Fiche voor de leerlingen: Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film.
P 47
“Tijdens de opnames werden er zes kauwen gebruikt. Op een keer zaten ze allemaal op mij: op mijn schouders, mijn handen, mijn hoofd en mijn knie. Susan Radder (die Yenthe speelt) en ik waren de enigen die de kauwtjes mochten aanraken. Ik heb er zelfs eentje twee weken lang thuis mogen houden.” – hoofdacteur Rick Lens (Jojo)
“Tamme kauwen. Geef ze geen brood met melk, want daar krijgen ze slappe veren van. Kattenvoer vermengd met vogelzaad. Voed ze dagelijks, want anders gaan ze dood. Kauwen kunnen wel 25 jaar worden. Ze zijn monogaam: ze blijven hun partner hun hele leven trouw. Als je een kauw goed verzorgt, heb je een vriend voor het leven.”
Regisseur Boudewijn Koole vertelt: “Toen ik een jaar of tien was heb ik zelf een kauw gehad, of eigenlijk was het een kraai. Het was zomer, ik zat op mijn zolderkamer en die kraai vloog recht op mij af. Hij was door iemand anders al tam gemaakt en ik lokte hem met spiegeltjes en kippenvoer. Na een tijdje wist hij wanneer ik uit school kwam en dan zat hij al klaar.”
Het duurt heel lang voor Jojo’s papa voluit in beeld komt. Een foutje van de regisseur? Of heeft dat volgens jou een bedoeling?
Fiche voor de leerlingen
Wist je dat kinderen die thuis geslagen worden, vaak denken dat het hun schuld is? Dat ze stoute kinderen zijn omdat grote mensen hen pijn doen? Soms zeggen hun ouders dat ook: “kinderen die niet luisteren, verdienen een pak slaag.” Ze gaan dan erg hun best doen om ‘braver’ te zijn, en hopen dat het zal ophouden. Maar het houdt bijna nooit op.
“Zo’n vogel gaat alleen maar dood, dus weg ermee,” zegt papa. Heeft hij gelijk? Had Jojo de vogel maar onmiddellijk weg moeten doen?
Regisseur Boudewijn Koole: “Kleuren zijn belangrijk. We wilden een tijdloze film maken met een eigen universum. Als je naar KAUWBOY kijkt, denk je dat we gewoon de echte wereld hebben gefilmd. Maar als je een foto uit de film terugziet, dan herken je die meteen. Dan zeg je: ‘hé, dat komt uit KAUWBOY’.”
Leuke YouTube-filmpjes: •
Ricky Koole - You Are The One (uit de film Kauwboy)
•
Kauw BOY
•
Tamme kauw in Kapellen
Bijlagen
