jekino EDUCATIE
Inhoudstafel
Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-enklare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
Doelgroep INCENDIES: 3de graad secundair onderwijs P2
jekino EDUCATIE
www.jekino.be www.opendoek.be www.lesseninhetdonker.be
feedback! We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 Technische kaart Synopsis Recensies in de pers Palmares Voor je naar de film gaat Vragen voor de leerlingen Reacties verzamelen bij de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7 Regie en cast_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9 Regisseur Denis Villeneuve Cast Lubna Azabal Mélissa Desormeaux-Poulin & Maxim Gaudette Ook amateurs... Vragen voor de leerlingen De openingsscène van de film _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15 Het thema; geen lichte kost_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17 Van het theater naar het witte doek_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 19 Libanon or not Libanon? That’s the question._ _ _ _ _ 23 Focus op... verhaalstructuur_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 25 Opdracht voor de leerlingen Bibliografie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 35 Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 36
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P3
Technische kaart Canada/ Frankrijk – 2010 – 130 min. – Nederlands ondertiteld Taal: Frans en Arabisch Regie & scenario: Denis Villeneuve Gebaseerd op het toneelstuk INCENDIES van Wadji Mouawad Camera: Andre Turpin Met o.a. Lubna Azabal, Mélissa Désormeaux - Poulin, Maxim Gaudette, Rémy Girard...
Wie klaar is voor een rauw realistisch verhaal met een pijnlijk maar subliem plot dat doet denken aan een Griekse tragedie, kan deze film moeilijk links laten liggen. (KUTsite) afwisten. Jeanne besluit naar het Midden-Oosten te trekken om meer te weten te komen over haar familiegeschiedenis. Simon is eerst terughoudend maar sluit zich uiteindelijk aan bij de zoektocht naar het geheime verleden van hun moeder. Samen ontdekken ze het tragisch lot van een uitzonderlijke vrouw met een verleden getekend door oorlog en haat maar vooral door moed.
Distributeur in België: Cinéart
Recensies in de pers
Synopsis
Gaandeweg wordt het mysterie rond de familie ontrafeld. Het levert pakkend drama op, een must voor elke filmliefhebber. (Algemeen Dagblad)
De tweeling Jeanne en Simon is verbijsterd wanneer ze bij de notaris twee brieven ontvangen van hun overleden moeder Nawal. Eén brief moeten ze bezorgen aan hun vader, van wie ze dachten dat hij overleden was, en één aan hun broer, van wiens bestaan ze niets
P4
De ijzersterke plot, de indringende beelden en het fenomenale acteerwerk maken van INCENDIES een film die je niet licht vergeet. (De Telegraaf) INCENDIES is heftig, hard, maar vooral hartverscheurend en laat je niet zomaar meer met rust. (Movie 2 Movie)
Palmares INCENDIES werd in 2011 genomineerd voor een Oscar voor Beste niet-Engelstalige film, maar het beeldje ging uiteindelijk naar de film IN A BETTER WORLD van Suzanne Bier. Zowel op het Filmfestival van Rotterdam als op filmfestival Open Doek won INCENDIES de publieksprijs. Deze film ontving ook acht Genie Awards (de Canadese “Oscars”) waaronder deze voor Beste Film en ook op het Filmfestival van Toronto in 2010 sleepte INCENDIES de prijs van Beste Film in de wacht. Daarnaast won ie nog vele andere prijzen op kleinere festivals.
Vóór je naar de film gaat Oké, de film duurt 130 minuten, en dat lijkt ontzettend lang. Maar laat je hier zeker niet door afschrikken! Heel de tijd puzzel je als kijker mee naar de ontknoping van de zoektocht van Simon en Jeanne. Al vanaf de eerste scène grijpt deze
prent je bij de keel en hij zal je pas weer loslaten als het licht in de filmzaal aanfloept. En dan nog; INCENDIES blijft zeker nog een tijdje nazinderen in je hoofd. Op www.incendies-thefilm.com vind je wat achtergrondinformatie over de productie, de cast en het toneelstuk waarop de film is gebaseerd. Je kan er ook de trailer bekijken.
Vragen voor de leerlingen Aan de hand van de filmposter kan je de leerlingen al een beetje voorbereiden op de film. •
•
•
Welk genre film verwachten ze? Een drama/ komedie/ SFfilm… Waarom denken ze dat? Kunnen ze al links vinden die iets weggeven over het verhaal? Spreekt de affiche hen aan? Geeft ze hen zin om de film te zien?
Achteraf kan je terug komen op de affiche van de film. •
•
Was de film wat ze, op basis van de affiche, verwachtten? Hoezo? Mochten zij de affiche hebben mogen maken, voor welk beeld zouden zij dan gekozen hebben? Waarom?
P5
Vlak na de vertoning wil je vaak je eerste indrukken kwijt. Je hoeft niet onmiddellijk dieper in te gaan op de bedenkingen van iedereen, laat de leerlingen gewoon even ‘stoom aflaten.’ Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen: • • • • • •
• • •
• •
P6
Vond je het een goede film? Waarom (niet)? Wat vond je het sterkste aan deze film? Waardoor bleef je geboeid? Was er iets wat je minder goed vond? Was er iets wat je niet begreep? Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven? Welke scène zal je het langst onthouden? Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel? Werden er dingen verteld waar je meer over wil weten? Weet je nog wat het allereerste beeld van de film was? En het laatste? Vond je de film goed of niet? Waarom? Wat moet een goeie film voor jou zeker hebben? Bijvoorbeeld: hoge ontspanningswaarde, een liefdesverhaal, veel actie, spanning, een stimulans om in slaap te vallen, be-
• • •
• • •
•
• •
kende acteurs of actrices, een sterk verhaal, politiek getint zijn, sociale thema’s behandelen, origineel zijn, Amerikaans zijn, psychologie van mensen in beeld brengen, een goed einde hebben... Welke van deze eigenschappen zijn van toepassing op INCENDIES? Zou je de film aanraden aan vrienden? Waarom (niet)? Vond je de film moeilijk of lastig om naar te kijken? Waarom? Vergelijk deze film met een film die je meestal huurt of in de bioscoop ziet. Waar zitten de verschillen in manier van ‘kijken’ en ‘begrijpen’? Vond je de film spannend? Leefde je mee met de personages? Probeer in enkele regels je mening over de film te formuleren. Wat is het genre van de film: kan je hem vergelijken met andere films die je kent uit dat genre? Werden er veel tijdssprongen gemaakt? Vond je dat storend of niet? Wil de film een boodschap meegeven denk je? Welke? Wat zijn volgens jou de thema’s in de film?
P7
Regisseur Denis Villeneuve Denis Villeneuve (°1963) werd geboren in Quebec, Canada. Hij zag het toneelstuk INCENDIES voor het eerst in 2004 in een klein theatertje in Québec. “Ik was helemaal niet op zoek naar materiaal om te verfilmen. Want mijn twee vorige films AUGUST 32ND (1998) en MAELSTRÖM (2000) waren allebei gebaseerd op een origineel scenario. Maar terwijl ik met mijn vrouw naar buiten wandelde keek ze me aan en zei “Oh God, je gaat dat stuk verfilmen hé?!” Niet evident, want het toneelstuk duurde 3,5 uur, er werd enorm veel in gepraat én zat vol decorwissels. Maar Villeneuve had zijn
beslissing genomen. “De volgende vijf jaren werd ik elke ochtend met de glimlach wakker omdat ik aan die film mocht werken.”
Cast Lubna Azabal (Nawal Marwan) Lubna Azabal (°1973) is een Belgische actrice met een Marokkaanse vader en een Spaanse moeder die na haar toneelstudie aan het conservatorium in Brussel vrij snel in de filmwereld terecht kwam. Onder meer met de kortfilm J’ADORE LE CINEMA uit 1997, maar ze is ook te zien in onder andere LOIN en LES TEMPS QUI CHANGENT van André Téchiné, EXILS van Tony Gatlif, PARADISE NOW van Hany Abu-assad, 25 DEGRÉS EN HIVER van Stéphane Vuillet, VIVA LALDJÉRIE van Nadir Moknèche en in BODY OF LIES van Ridley Scott.
P9 Lubna Azabal
Denis Villeneuve stuurde zijn scenario op en Lubna was er meteen ondersteboven van! “Dit was een film die ik absoluut wilde doen. Denis is dan naar Parijs gekomen, want er waren nog drie andere actrices naar wie hij zijn scenario had gestuurd. De ontmoeting is zeer goed verlopen. Zo goed zelfs dat Denis is vertrokken zonder mij eerst auditie te laten doen. (lacht) Een week later heeft de verantwoordelijke voor de casting dat dan maar gedaan...” In eerste instantie dacht Villeneuve dat hij twee of misschien wel drie actrices nodig had voor de rol van de moeder. Omdat het personage van de moeder op verschillende leeftijden in het verhaal getoond wordt, van zeventienjarig meisje tot een vrouw van rond de zestig. Maar na zijn ontmoeting met Lubna Azabal wist hij meteen dat hij alleen haar nodig had. Zij was gewoon Nawal! En Lubna was ook meteen in de ban van dit project: “De thema’s en de ideeën van de film spraken mij heel erg aan en de kans om zo’n genuanceerde rol als Nawal Marwan te spelen, is er een die je niet vaak krijgt. Ik heb nog nooit mogen meedoen met zo’n ambitieus project en was dus blij met deze kans.” Maar de rol van de moeder is een zware rol om te spelen. Een acteur
P 10
of actrice moet zich dan ook lang voor de opnames al mentaal op de rol voorbereiden. Ze moeten als het ware in hun personage kruipen. Sommige acteurs en actrices doen ontzettend veel research voor een rol, of gaan met mensen praten die zelf iets gelijkaardig meemaakten als het personage. Voor de rol van Nawal moest Lubna Azabal meteen in haar personage zitten, want de opnames van de film verliepen niet chronologisch. Zo begon de regisseur bij INCENDIES meteen met de meest emotionele scènes uit de film, Lubna Azabal werd meteen in het diepe gegooid. INCENDIES laat volgens Azabal zien hoe belangrijk het is om een antwoord op de vraag te vinden waar je vandaan komt. “In de film veroordelen de kinderen hun moeder aanvankelijk heel erg na haar dood. Ze was wel hun moeder, maar had alleen voor voedsel en onderwijs gezorgd. Ze kon geen liefde geven. Door haar postume opdracht worden de kinderen gedwongen om haar verleden te onderzoeken. Zo leren ze hun moeder begrijpen en kunnen ze vrede vinden.” Ook Lubna realiseerde zich -toen ze INCENDIES voor het eerst zag- dat ze haar moeder nooit gevraagd had hoe ze als tiener was. Op wie was ze verliefd? Hoe zag haar leven er
uit? “We zien onze moeders vaak alleen maar als moeder, niet als vrouw. Toch zijn dat belangrijke dingen om te weten. Vaak besef je dat pas als het te laat is en je er niet meer naar kan vragen.”
Mélissa DesormeauxPoulin (Jeanne) & Maxim Gaudette (Simon) Mélissa Desormeaux-Poulin (°1981, Québec, Canada) is in haar thuisland vooral gekend als TV- actrice. Zij verschijnt al op TV van
toen ze als zesjarig meisje meespeelde in een reclamespot voor ontbijtgranen. Daarna acteerde ze in tal van TV- producties. De rol van Jeanne is pas haar vierde filmrol. Aangezien ze een Palestijnse vrouw moest spelen, werden haar haar en ogen donkerder gemaakt. Op de vraag waarom Denis Villeneuve haar uitkoos, antwoordt ze lachend: “Misschien omdat ik heel weinig sex- appeal heb; en dat past perfect bij het personage Jeanne.” Denis Villeneuve: “De casting van de tweeling nam veel tijd in beslag. Mélissa Desormeaux-Poulin viel pas zeer laat uit de lucht en na een lange zoektocht vond ik ‘mijn’
P 11
staan, konden veel bijdragen om de film levensecht te maken. Denis Villeneuve: “Ik had een scène waarin de christelijke Nawal met haar Palestijnse minnaar wordt betrapt door haar broers. Die slaan hem in mekaar. Ik vond dat best gewelddadig, maar ze lachten me uit. Wat? Dat is weerwraak! Denk je dat hij er met een paar klappen vanaf komt? Hij moest dood.”
Vragen voor de leerlingen Simon uiteindelijk dicht bij huis: Maxim Gaudette speelde mee in mijn vorige film.” Maxim Gaudette (°1974, Quebec, Canada) speelde in POLYTECHNIQUE van Denis Villeneuve. Deze film vertelt het waar gebeurde verhaal van een moordpartij in een technische school in Montreal. Gaudette speelt daarin de rol van schutter Marc Lépine, die veertien jonge vrouwen doodschoot.
•
Som de personages op die je zag in de film. Kan je in het kort iets vertellen over elk personage?
•
Heb je iets herkend van jezelf in één van de personages? Bij wie?
•
Wat zou jij doen indien je Jeanne of Simon was? Zou je op zoek gaan naar het verleden van je ouders?
•
Vond je de hoofdactrice overtuigend?
•
Als de hoofdrol door een bekende Amerikaanse actrice werd vertolkt, zou dat een verschil hebben gemaakt?
Ook amateurs… De cast bestaat ook uit een groot aantal amateurs uit Jordanië. Deze mensen die in het gewone leven
P 12
•
Lubna Azabal wordt overal bejubeld om de schitterende rol die ze in INCENIDES neerzet.
Begrijp je waarom? Wat is er zo moeilijk aan deze rol? •
Weet je zelf iets over de jeugd van je moeder? Wat zou je willen weten? Of wil je er net niets over weten? Waarom?
P 13
De wijsheid dat je écht goede films vaak al kunt herkennen aan de openingsscène wordt nog maar eens bewezen in INCENDIES. De film begint in de woestijn van een onbekend land, de camera zoemt tergend traag in op een kale ruimte waar een groep moslimjongetjes van hooguit tien jaar wordt kaal geschoren. Met de muziek van Radiohead is het een buitengewoon intens begin van de film. We focussen op een jongetje met drie zwarte stippen op zijn hiel getatoëerd. Terwijl de tondeuze over zijn hoofd glijdt, zoemt de camera langzaam in op zijn gezicht en kijkt hij je recht aan met zijn donkere ogen. Het is een overdonderende scène waarvan het belang direct duidelijk is. Maar de exacte betekenis wordt pas laat in de film blootgegeven. Daarna verplaatst de locatie zich naar Quebec, Canada. Naar het kantoor van een notaris waar de
tweeling Jeanne en Simon het testament van hun overleden moeder te horen krijgen.
Vragen voor de leerlingen •
Weet je nog hoe de film begon? Wie krijg je allemaal te zien?
•
Om je geheugen op te frissen kan je het allereerste begin van de film hier terug zien: http://www.youtube.com/watc h?v=GSpmwC3vrfo&feature= related
•
Wat vertelt de openingsscène over het verhaal van de film?
•
Heb je gemerkt dat de titel van de film niet getoond werd? Die zie je helemaal op het einde pas in beeld verschijnen... Waarom heeft de regisseur dit gedaan denk je?
P 15
INCENDIES schippert tussen thriller, politiek drama en familiedrama. Het is een rijke film met thema’s als vergeving, oorlog, wraak nemen, lotsbestemming, het belang van je afkomst en de invloed daarvan op jouw persoonlijkheid, bezinning... Op het eerste zicht lijkt het verhaal van INCENDIES bedoeld voor een beperkt publiek gezien de oorlog die zich afspeelt op de achtergrond. Maar toch slaat de film aan bij het internationale publiek,
dat veel meer ontdekt in deze film. De oorlogsaspecten van het verhaal lijken een extra dimensie toe te voegen. Denis Villeneuve: “Natuurlijk speelt INCENDIES zich voor een groot deel af in een oorlogsgebied, maar dat is niet het belangrijkste element van het verhaal. In essentie gaat het over familierelaties en familiedynamiek. Op die manier raakt de film universele thema’s aan en raakt zo kijkers in verschillende delen van de wereld. Schitterend toch?”
P 17
INCENDIES is een adaptatie van het gelijknamige toneelstuk van Wadji Mouawad. Deze schrijvertheatermaker woont in Canada en vluchtte op jonge leeftijd weg uit Libanon. Het toneelstuk INCENDIES ging in 2003 in première en heeft internationaal vele prijzen gewonnen. Denis Villeneuve was meteen een grote fan van het toneelstuk van Mouawad: “Ik was diep onder de indruk toen ik het toneelstuk voor het eerst zag. Het is een ontzettend sterk verhaal dat gaat over intimiteit, familierelaties maar ook een belangrijke sociaal-maatschappelijke component heeft. Het belangrijkste voor mij was dat dit verhaal mij ontzettend veel hoop gaf voor de toekomst; vooral daarom wilde ik het verfilmen en zo een groter publiek bereiken.”
Wie niet weet dat INCENDIES gebaseerd is op een toneelstuk, zal dit moeilijk uit de film opmaken, omdat het geheel ontzettend filmisch aandoet. Wat heeft de regisseur allemaal moeten veranderen om dit effect te bereiken? Villeneuve: “Het is natuurlijk wel hetzelfde verhaal met (grotendeels) dezelfde personages, maar ik heb het verhaal moeten herschrijven vanaf het begin, vooral om alle dialogen, die in een toneelstuk onvermijdelijk zijn, goed te vertalen naar filmische beelden. Je moet de mogelijkheden van het medium film optimaal benutten door gebruik te maken van veel verschillende locaties en te tonen hoe de personages niet alleen een mentale, maar ook een fysieke reis ondergaan tijdens de film. Daarbij was het heel fijn dat ik totale vrijheid had gekregen van de schrijver van het stuk.”
P 19
INCENDIES is een film geworden vol sobere, krachtige beelden, die de wereld rauw en realistisch toont. Er werd gewerkt met natuurlijk licht en schaduwen. Op gezette momenten doorbreekt Villeneuve dit door de ogen van verschillende karakters centraal te stellen. Het is cinema die een diepe indruk achterlaat. Het is niet altijd evident om materiaal van iemand anders (dit kan een toneelstuk zijn, maar ook een boek, een ervaring,...) te gebruiken. De bron van dat materiaal ziet dat werk als zijn of haar eigen kindje en geeft dit niet graag zomaar uit handen. Tussen de leverancier en de bewerker van het materiaal moet het volste vertrouwen bestaan. Hoe kon de regisseur Wajdi Mouawad overtuigen om zijn toneelstuk te laten verfilmen? Denis Villeneuve: “ Hij was meteen overtuigd nadat hij een ruwe versie van het script van ongeveer 50 pagina’s gelezen had. Hij gaf me het allermooiste geschenk: creatieve vrijheid. Hij gaf me gewoon carte blanche. Ik denk ook dat dit de enige manier is om een succesvolle verfilming af te leveren.”
P 20
Het grote verschil tussen de schrijver van het toneelstuk Wajdi Mouawad en de regisseur van de film Denis Villeneuve, is dat Mouawad de wereld waarover hij schrijft zeer goed kent! Hij werd geboren in Libanon en ontvluchtte de burgeroorlog in zijn land op achtjarige leeftijd. Hij beleeft het verhaal dus vanuit de hoek van de moeder, Nawal. Voor Villeneuve speelt de film zich af in een voor hem onbekend milieu. Hij is een outsider, net als de tweeling Jeanne en Simon, en benadert het verhaal dan ook meer vanuit hun perspectief. Bij het schrijven van het filmscenario had Villeneuve dus wel extra input nodig. Hij deed zelf veel research over de situatie in Libanon, de burgeroorlog en de Arabische cultuur. Daarnaast had hij een soort comité van zeven Libanezen die over zijn schouders meelazen. Villeneuve: “Ik denk dat een goede regisseur vooral goed moet kunnen luisteren. Ik weet bijvoorbeeld niets af van oorlog en bijna niets over de Arabische cultuur. Dus om het script herwerkt te krijgen, moest ik naar anderen luisteren. Dan moet je je ego aan de kant schuiven en dat is niet makkelijk voor een filmmaker.”
Vragen voor de leerlingen •
Ken je nog andere verfilmde theaterstukken?
•
Misschien kan je eens googlen op L’oiseau bleu, van Maurice Maeterlinck. Dit theaterstuk is meermaals verfilmd, zowel
met bekende Hollywoodsterren van weleer in de hoofdrol als in een meer eigentijds, jong jasje gestoken door de Belgische regisseur Gust Van den Berghe. Ook op www. opendoek.be en www.lesseninhetdonker.be vind je hierover meer info.
P 21
In welk land in het Midden-Oosten de film zich precies afspeelt, wordt min of meer in het midden gelaten omdat het verhaal daar eigenlijk los van staat. Het is exemplarisch voor elk land dat wordt verscheurd door oorlog en geweld. INCENDIES gaat vooral over wat oorlog en wraak met mensen doen; de wonden die worden aangebracht en de littekens die blijven. De film werd deels in Québec en deels in Jordanië opgenomen. Waarom niet in Libanon zelf? Omdat een deel van het verhaal zich afspeelt voor en bij het begin van de burgeroorlog en er dus ook ongeschonden landschappen nodig waren en stedelijke locaties die nog niet in puin lagen. In Libanon zelf zijn de sporen van de oorlog nog heel zichtbaar.
De tweede reden was simpel en praktisch: een verzekering afsluiten voor een draaiperiode in Libanon zou niet evident geweest zijn. De kapot geschoten of brandende huizen die in INCENDIES te zien zijn, zijn dus filmdecors. Ook de namen van de steden en de dorpen zijn fictief. Toch leunt deze verzonnen staat heel dicht aan bij de complexe geschiedenis van Libanon. Denis Villeneuve: “INCENDIES is een verhaal over vrede, niet over oorlog en daarom wilde ik een bepaalde politieke afstand bewaren. Je moet wel oppassen dat het niet té abstract wordt, zodat de kijker geloofd dat wat te zien is, ook precies zo gebeurd kan zijn. Vandaar de gelijkenis met Libanon.”
P 23
INCENDIES speelt zich dus wel en niet in Libanon af maar had zich tegelijk bijvoorbeeld in Bosnië kunnen afspelen. Oorlog is universeel, geef je het concrete namen, dan breng je het te dichtbij.” De regisseur: “Er zijn twee soorten publiek voor INCENDIES: Libanezen en de rest van de wereld. Libanezen hebben vreselijk geleden, familie verloren. Gaat de film over Libanon, dan willen ze, terecht, dat alle feiten kloppen, wat onmogelijk is aangezien de Libaneese oorlog extreem complex was. Neem een incident uit de oorlog en zet zeven Libanezen aan tafel: je hebt meteen zeven verschillende versies. Hoe meer research ik deed, hoe minder ik er iets van begreep. Daarom speelt INCENDIES in Daresh, niet in Beiroet.”
P 24
Vragen voor de leerlingen •
Heb je enig idee waar het verhaal zich afspeelt? Waaraan kon je dat zien?
•
Waarom zou de regisseur deze keuze kunnen gemaakt hebben?
•
Wat weet je allemaal over Libanon? Op http://nl.wikipedia. org/wiki/Libanon vind je een korte voorstelling van het land en zijn onrustige geschiedenis.
INCENDIES maakt gebruik van flashbacks om het levensverhaal van Nawal Marwan te vertellen. Een flashback in een film is een moment waarop het verhaal even een sprong maakt naar het verleden. Deze vertelstructuur werd al in de eerste films toegepast. Toen verscheen er een tekst in beeld ‘tien jaar eerder’ en dan wisten de kijkers precies hoe ze het verhaal moesten plaatsen. Maar stilaan raakte het publiek gewend aan deze vertelstijl en verdwenen de tussentitels. Personages keken dan weemoedig naar een foto, het beeld werd wazig en zo begreep iedereen dat er een flashback op komst was. Vandaag worden flashbacks zeer soepel geïntegreerd in de film. ETERNAL SUNSHINE OF THE SPOTLESS MIND, CIDADE DE DEUS, THE BOURNE
ULTIMATUM, LE SCAPHANDRE ET LE PAPILLON, KILL BILL of de TV- serie LOST springen zonder verwittiging heen en weer in de tijd. De flashbacks onderbreken het verhaal niet, maar maken er een intrinsiek deel van uit en verhogen de spanning. INCENDIES begint met een scène die op het eerste zicht niets met het verhaal te maken heeft, in een dor woestijnlandschap in een kale kamer waar soldaten kinderhoofden kaal scheren. (Over deze frappante openingsscène kan je hierboven meer lezen). Daarna komen we terecht in Montreal bij Jeanne en Simon die bij de notaris zitten waar het testament van hun moeder wordt voorgelezen. Broer en zus reageren heel verschillend op de boodschap van hun over-
P 25
of elkaars dubbelganger worden. Soms weet je even niet naar wie van de twee je kijkt; een geslaagde manier om verleden en heden naar mekaar toe te trekken. De verschillende hoofdstukken uit de levens van zowel de moeder als de kinderen, worden steeds aangekondigd met grote rode letters op het scherm. Het tempo van de film ligt misschien laag, maar dat is nodig om als kijker alles te kunnen verwerken. Hieronder kan je de korte inhoud lezen van de verschillende hoofdstukken uit de film. Het zou wel kunnen dat je dan al meer weet van de film dan je zou willen. Dus misschien moet je de film eerst zonder deze korte inhoud zien...
1. Openingsscène
Zie eerder in deze lesmap leden moeder. Simon beslist om gewoon zijn leven weer op te pikken en geen gehoor te geven aan de oproep van zijn mama. Jeanne voelt de behoefte wel om die leegte op te vullen en te ontdekken waarom haar moeder de vrouw was die ze was. Terwijl de zoektocht van de dochter begint, leert de kijker via flashbacks de levensgeschiedenis van moeder Nawal kennen. Zo ontdek je samen met
P 26
Jeanne de verschillende puzzelstukjes van de waarheid. Er wordt voortdurend gezapt tussen heden en verleden. Regisseur Denis Villeneuve wisselt de zoektocht van Simon en Jeanne af met flashbacks waarin Nawal de hoofdrol speelt. Vaak filmt en monteert Villeneuve de scènes zo dat moeder en dochter op een parallelle reis lijken te zijn,
2. De tweeling
De notaris leest het testament voor en deelt de brieven uit aan Jeanne en Simon. Jeanne beslist om alleen op zoek te gaan naar de geschiedenis van haar moeder. In dit hoofdstuk zit ook een flashback waarin verteld wordt hoe moeder Nawal in het ziekenhuis belandt.
3. Nawal
Dit hoofdstuk begint als de minnaar van Nawal (op dat moment een knappe, jonge vrouw) wordt doodgeschoten door haar broers. Als Christen meisje is het not done om een relatie aan te knopen met een Libanese man, laat staan zijn kind te dragen. Haar grootmoeder beslist om Nawal te helpen, maar dan moet ze haar beloven om na de bevalling weg te gaan, naar de stad om er te gaan studeren. Nadat het zoontje geboren is, tatoeëert Nawals grootmoeder drie zwarte puntjes in de hiel van de baby. Zo kan Nawal hem later terugvinden. Dan brengt ze hem naar een weeshuis. Nawal zweert dat ze haar zoon terug zal zien!
4. Daresh
Nawal gaat naar een oom in de stad om er te gaan studeren. Als de oorlog uitbreekt en de unief beschoten wordt door de Nationalisten, beslist Nawals oom om met zijn gezin de stad te ontvluchten. Nawal loopt weg en reist af naar het zuiden, door het oorlogsgebied, om haar zoon te vinden. Op de bus naar Deressa worden ze beschoten. In dit hoofdstuk zie je ook hoe Jeanne op de oude school van haar mama aan haar zoektocht
P 27
begint. Ze ontdekt dat de foto van Nawal genomen is in een gevangenis in het zuiden, Kfar Ryat. Jeanne reist (ook met de bus!) naar de geboorteplaats van haar moeder.
5. Zuiden
Jeanne belt naar haar broer als ze in het geboortedorp van hun moeder is. Ze klampt mensen aan en vraagt hen of ze haar moeder of vader kennen. Ze wordt doorverwezen naar Souha, maar daar is ze niet welkom als deze hoort dat ze de dochter is van Nawal Sarwan. “Je zoekt je vader, maar je weet niet eens wie je moeder is!” krijgt ze toegesnauwd.
6. Deressa
Nawal sluit zich aan bij de troepen van Chamseddine. Ze gaat aan de slag als lerares bij een politicus. Ze vermoordt hem en wordt opgesloten in de gevangenis Kfar Ryat. Ook Jeanne is op weg naar de gevangenis in de hoop daar meer informatie te vinden over Nawal.
7. Kfar Ryat
Jeanne bezoekt één van de vroegere bewakers van de gevangenis. Die blijkt haar mama te kennen; hij noemt haar “La femme qui chante” of nummer 72. Hij vertelt dat ze 15 jaar in de cel heeft gezeten
voor moord. Hij vertelt Jeanne ook dat Nawal in de gevangenis zwaar gemarteld werd en verkracht door een zekere Abou Tarek. Blijkbaar geraakte ze ook zwanger in de gevangenis. Jeanne is helemaal van de kaart en roept de hulp in van haar broer.
8. La femme qui chante
Simon vertrekt samen met de notaris naar het Midden-Oosten om zijn zus terug te halen. Parallel ontdek je het gruwelijke verhaal van Nawal in de gevangenis Kfar Ryat. Daarnaasr zie je ook hoe Nawal haar levensverhaal vertelde aan haar werkgever en dierbare vriend, de notaris. Hij is in shock. Maar als kijker weet je nog steeds niet wat er nu precies aan de hand is.
9. Sarwan Janaan
Nawal probeert in de gevangenis een miskraam te veroorzaken door op haar buik te slaan. Maar dat mislukt en ze bevalt van een tweeling: een jongen Sarwan (later Simon) en een meisje Janaan (later Jeanne). (En niet van hun broer zoals Jeanne denkt!) De verpleegster redt de tweeling en zegt voor hen te zullen zorgen tot hun moeder uit de gevangenis komt. Ze wil niet dat de twee baby’tjes vermoord worden.
P 28
Ondertussen is Simon in het Midden-Oosten gearriveerd. Hij wil Jeanne gewoon mee naar huis nemen. Jeanne heeft ondertussen de verpleegster gevonden die Nawal bijstond bij de bevalling (van hun broer denkt Jeanne nog steeds!). Simon geeft toe en gaat mee naar het ziekenhuis waar de verpleegster opgenomen is. Ze ontdekken dat hun moeder van een tweeling beviel in de gevangenis en dat hun vader Abou Tarek is, de man die hun moeder martelde en verkrachtte.
10. Nihad
Je ziet een verwoest dorp. Een sluipschutter schiet op kinderen. Hij is op blote voeten en op zijn hiel staan drie puntjes getatoeëerd... Bij het tweede schot dat hij lost, zoemt de camera in op zijn ogen: leeg, hol en zonder enige emotie. In het hotel brengt de notaris samen met een collega, verslag uit van hun zoektocht naar hun vader en broer. Van de vader vonden ze jammer genoeg niets terug maar van hun broer wel... Via de geboorteregisters ontdekken ze dat hun broer “Nihad of may 1970” is. Maar in 1974 werd het weeshuis vernietigd, en het spoor naar hun broer loopt dood… De collega van de notaris stelt voor om via warlord Chamseddine op zoek te gaan naar Nihad. Simon reist naar
P 29
Opdracht voor de leerlingen *
Het kan een opdracht zijn voor de leerlingen om zelf de verschillende brokjes van het levensverhaal van Nawal samen te voegen en het verhaal op chronologische wijze te vertellen. Daarbij kan je de keuze van de regisseur toelichten. •
het vluchtelingenkamp in Deressa en komt zo in contact met Wallat Chamseddine.
11. Chamseddine
In dit hoofdstuk volgt de ontknoping. Jeanne en Simon ontdekken de schokkende waarheid over hun vader én hun broer. Je ontdekt
ook hoe Nawal achter de waarheid kwam. Uiteindelijk overhandigen Jeanne en Simon de brieven aan Nihad en krijgen ze ook hun brief van de notaris. Eindelijk is de cirkel rond en kunnen ze huilen om de dood van hun moeder. Dan verschijnt de titel van de film INCENDIES in dezelfde rode letters.
•
Zou het verhaal op chronologische wijze verteld, ook zo lang blijven boeien? Zou dit afdoen aan de spanning? Hoezo?
•
Uit hoeveel delen bestond de film? Waarover ging elk deel? Welke personages stonden erin centraal?
•
Kan je parallellen ontdekken tussen de verschillende personages onderling? Hoezo?
•
Kunnen de leerlingen zelf een levensverhaal in stukjes opdelen en vertellen (bijvoorbeeld van vader, moeder, grootvader, grootmoeder)?
•
P 30
Hoe heeft de regisseur zijn verhaal in beeld gebracht? Waarom heeft hij voor een niet- chronologische vertelstijl gekozen, denk je?
Hoe zouden ze hun eigen levensverhaal in beeld brengen? Voor welk filmgenre zouden ze kiezen?
*De film toont ook aan dat kinde-
ren vaak weinig weten over het leven van hun ouders. Kinderen kijken naar de toekomst, zelden naar het verleden. •
Zijn er zaken die jij dringend aan je ouders zou willen vragen?
2. BELEVING VAN HET ‘FILM-KIJKEN’ Waarom kijken we naar films? Wat doen we als we naar films kijken? Hoe kijken we terug op een film?
*Emoties ervaren
‘Film is een emotiemachine’: Mensen gaan naar de film om emotioneel geraakt te worden. Daarbij speelt de keuze van het filmgenre een belangrijke rol. Hierbij kan ook meteen gesteld worden dat die gevoelens niet alleen worden opgewekt door het verhaal, maar hoofdzakelijk door de stijl van de film: hoe werd het in beeld gebracht, welke muziek ondersteunde de beelden... kortom: door de stilistische elementen. *Betekenissen zoeken Daarnaast proberen we tijdens het bekijken van een film ook een betekenis toe te kennen aan de film. Naast het begrijpen en kunnen volgen van het verhaal, gaan we als kijker vaak verder denken: wat
P 31
is de moraal van het verhaal? Probeert de regisseur ons iets duidelijk te maken? Kan het gegeven in de film gelinkt worden aan een maatschappelijk fenomeen? Enzovoort. *Beoordelen En ten slotte gaan we een film ook beoordelen. De meningen over de kwaliteit van een film lopen vaak sterk uiteen. Dit komt omdat kijkers verschillende criteria gebruiken om de kwaliteit te evalueren. Grosso modo onderscheiden we vier criteria: Realisme Een film is goed als hij in alle (of zoveel mogelijk aspecten) voor de kijker realistisch overkomt. Plausibiliteit Een film is goed als hij geloofwaardig overkomt. Geloofwaardigheid heeft ook te maken met het realiteitsgehalte van personages en gebeurtenissen: is het geloofwaardig dat A voor de derde keer gered wordt door B? De geloofwaardigheid is natuurlijk ook genre gebonden: hobbits en andere creaturen zijn niet realistisch maar het hele verhaal van de THE LORD OF THE RINGS komt wel geloofwaardig over. Moraliteit Een film is goed als hij morele
P 32
waarden toont of aanprijst die overeenstemmen met de morele waarden van de kijker. Zo kan voor sommige kijkers Tarantino’s PULP FICTION bijvoorbeeld een slechte film zijn omdat hij ‘gratuite geweld’ toont of aanprijst. (zie foto boven) Artisticiteit Hier gaat het meer om het kunstzinnige van een film: is de film goed in beeld gezet, is er een goede muziekkeuze gemaakt, bestaat er eenheid in de beelden en het verhaal... Ook op dat vlak geven kijkers hun oordeel. AGEN
Vragen voor de leerlingen •
Om welke reden ga je naar een film kijken?
•
“Film is een emotiemachine” Wat zou dit willen zeggen? Kan je dit onderschrijven?
•
Gaan mensen naar de film om op de een of andere manier geraakt te worden?
•
Kan je volgende zin begrijpen: “Film is een betekenismachine” .
•
Ga jij op zoek naar een betekenis achter het verhaal, een visie van de regisseur, een link naar een maatschappelijke situatie? Of ben je al tevreden als je het verhaal hebt begrepen?
•
Wanneer is een film goed voor jou? Over welke elementen ben je kritisch als je naar een film kijkt? Heb jij eigen beoordelingscriteria?
Om te polsen naar de interesse van de leerlingen in film en genre kan het goed zijn te vragen welk genre film hen het meest boeit. Daarbij kan je ook vragen stellen over hun bioscoopbezoek. Dat geeft je als leerkracht meteen een idee van hun interesseveld en kennis rond het medium (leerlingen die enkel naar Amerikaanse kaskrakers gaan ter ontspanning zullen waarschijnlijk een kleinere basiskennis hebben van film dan leerlingen die wel eens een arthousebioscoop bezoeken). Onderstaande vragen kunnen het gesprek op gang helpen:
•
Welke filmgenres zie je het liefst? Waarom?
•
Welke elementen uit dat genre spreken je het meest aan? (vb.: de actie, het geweld, de decors, kostuums, de emoties, de spanning, historische achtergrond...)
•
Als je naar de bioscoop gaat, door wat laat je dan je filmkeuze bepalen? Weet je al op voorhand welke film je gaat bekijken of zie je dat wel op het moment zelf?
•
Om welke redenen ga je zoal naar de film?
•
Zie je voornamelijk Amerikaanse films of zie je ook wel eens een Europese? Een nietWesterse? Welke films blijven het langst hangen?
•
Praat je nog na als je een film hebt gezien in de bioscoop, met vrienden bijvoorbeeld?
Nog enkele algemene vragen ter aanvulling... •
Is film kunst?
•
Waarom worden er films gemaakt?
•
Wat is de relatie tussen film en het echte leven? Kan een film helpen ons eigen leven te begrijpen? Wat is het belang van film is ons leven?
P 33
• • • • • • • • •
http://www.makingof.com/posts/watch/3085/director-denisvilleneuve-discusses-incendies http://www.tributemovies.com/interviews/Denis+Villeneuve+%28Inc endies%29/Director/22274 http://www.abc.net.au/atthemovies/txt/s3177960.htm FilmTotaal in gesprek met Denis Villeneuve en Lubna Azabal - Arman Avsaroglu, 09/02/2011 Een zoektocht naar de waarheid als therapeutisch proces - Erik Schumacher, 09/02/2011 Lesmap Slumdog Millionaire Bevlekt verleden - Suzan Groothuis, 10/02/2011 Testament van een oorlog - Alexander Zwart Incendies: De pathetiek van de politiek - Knack Focus, 12/01/2011
Op de volgende pagina vind je de fiche voor de leerlingen. Je kan ze afprinten en aan je leerlingen bezorgen.
P 35
Denis Villeneuve: “INCENDIES is een verhaal over vrede, niet over oorlog en daarom wilde ik een bepaalde politieke afstand bewaren. Je moet wel oppassen dat het niet té abstract wordt, zodat de kijker nog wel denkt dat dit precies zo gebeurd kan zijn, en daarom heeft het land in kwestie veel weg van Libanon.” Begrijp je de beslissing van de regisseur om de film in een fictief land te plaatsen?
INCENDIES is heftig, hard, maar vooral hartverscheurend en laat je niet zomaar meer met rust. (Movie 2 Movie) Wat vond je zelf van de film? Kan je je vinden in deze bewering?
Wie niet weet dat INCENDIES gebaseerd is op een toneelstuk, zal dit moeilijk uit de film opmaken, omdat het geheel ontzettend filmisch aandoet. Wat heeft de regisseur allemaal moeten veranderen om dit effect te bereiken denk je?
De wijsheid dat je écht goede films vaak al kunt herkennen aan de openingsscène wordt nog maar eens bewezen in INCENDIES. Klopt dit? Vond je de openingsscène ook zo pakkend?
Feedback! Denis Villeneuve: “Natuurlijk speelt INCENDIES zich voor een groot deel af in een oorlogsgebied, maar dat is niet het belangrijkste element van het verhaal. In essentie gaat het over familierelaties en familiedynamiek. Op die manier raakt de film universele thema’s aan en raakt zo kijkers in verschillende delen van de wereld. Schitterend toch?” Wat vind je van deze uitspraak? Klopt deze voor jou? Heb je de film ook zo beleefd?
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Regisseur Denis Villeneuve wisselt de zoektocht van Simon en Jeanne af met flashbacks waarin Nawal de hoofdrol speelt. Vaak filmt en monteert Villeneuve de scènes zo dat moeder en dochter op een parallelle reis lijken te zijn, of elkaars dubbelganger worden. Soms weet je even niet naar wie van de twee je kijkt; een geslaagde manier om verleden en heden naar mekaar toe te trekken. Vind jij dat ook of had je moeite met de flashbacks?
