Film en educatie
Ponyo jekino EDUCATIE
Film en Educatie ... ... in het vertoningcircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
jekino EDUCATIE
!!!"*%(+&#")%
!!!"#$%&'#%(")%
!!!",%--%&+&.%/'#&(%0")%
!"#$%&"#'('")*"+ ,-)-.(/0##!#(%&--!($-%#&(")!#&0123
Inhoudstafel Filmfiche ..................................................................4 Over de regisseur en de productie ........................6 De regisseur: Hayao Miyazaki Productie Volledig met de hand getekend De muziek Merchandising Verwerkingstips ......................................................14 Het verhaal ..............................................................16 Ponyo en Sosuke ontmoeten elkaar Ponyo en Sosuke gescheiden De alles vernietigende storm De dag nadien De test Personages ..............................................................24 Ponyo Sosuke Lisa Koichi Fujimoto Gran Mamare De bewoners van het bejaardentehuis De mensen: de vervuilers van de zee ...................31 Focus op anime.......................................................34 Geschiedenis Hoe teken je een animefiguurtje? Leerlingenfiche .......................................................42 Bijlagen ....................................................................44
.##!4-567
.1$8.159#
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling.
De filmfiche op volgende pagina’s helpt je om de voorstelling wat voor te bereiden. Ook voor je collega’s of de ouders die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
2
3
Filmfiche 3*)"'313 Diep in de zee leeft Ponyo, een visje met een mensengezicht. Ponyo is eigenzinnig, speels, en deinst voor niets terug. Bovendien heeft ze bijzondere krachten: als ze zich heel hard concentreert, krijgt ze armen en benen - net als een mens. Wanneer ze ontsnapt uit de greep van haar vader, de watertovenaar, leert ze het jongetje Sosuke kennen. Het is liefde op het eerste gezicht! Ponyo besluit dat ze een meisje wil worden om altijd bij Sosuke te kunnen zijn. Maar als ze dankzij magische druppels eenmaal handen en voeten heeft, raakt het natuurlijke evenwicht verstoord en wordt de kuststreek getroffen door een indrukwekkende storm…
/#59)1359#(1)." Een film uit Japan /gemaakt in 2008 / duur: 103 minuten Taal: Nederlands gesproken Regie, scenario en animatie: Hayao Miyazaki Producent: Toshio Suzuki Muziek: Joe Hisaishi Productie: Studio Ghibli Distributeur in België: Cinéart
",#&(!#(.1$8; Al meer dan dertig jaar maakt de bijna 70-jarige Hayao Miyazaki animatiefilms die volstrekt origineel en verrassend zijn. Behulpzame draken, bizarre machines, slijmerige demonen, zachtmoedige robots en bussen die eigenlijk katten zijn: de wereld van Miyazaki is vreemd, kleurrijk en mysterieus. “Eén van Miyazaki’s meest kindvriendelijke films.” Digg.be “Deze animatiefilm is een ontdekkingsreis die de fantasie prikkelt van vijf- tot vijfentachtigjarigen.” De Standaard
%$18'(,-)(!#(.1$8; Op de officiële website kan je de trailer van de film bekijken. Je vindt er ook al heel wat kleurrijke foto’s uit de film, het verhaal en een leuk Ponyo-spel. http://www.ponyodefilm.nl/ Heb je goed rond gesnuisterd op de site? Wat verwacht je nu van de film? Wordt het een leuke film? Spannend? Grappig? Saai? Wat denk je? En waarom denk je dat?
'&12:#) In 2009 won Ponyo vijf Tokyo Anime Awards, waaronder deze voor beste Japanse tekenfilm. De film won ook de Aziatische Oscars voor beste animatiefilm en beste filmmuziek.
4
5
Over de regisseur en de productie !#(&#%133#<&(+( 9-*-"(81*-:-61
Spirited Away. Met Ponyo en Howl’s Moving Castle werd Miyazaki in Venetië genomineerd voor de Gouden Leeuw, en in 2005 kreeg hij op hetzelfde festival een Lifetime Achievement Award. Zijn films zijn commerciële successen in Azië! Zijn tekenfilm Princess Mononoke (1997) was jarenlang de meest succesvolle film in Japan (de film bracht er meer op dan Titanic!). In 2001 werd Spirited Away de nieuwe leider, ook een film van Miyazaki. Miyazaki is dan ook eigenaar van een eigen tekenfilmstudio (Studio Ghibli, een begrip in de wereld van de animatie), hij bezit zelfs een eigen pretpark (het Ghiblimuseum), waar zich jaarlijks miljoenen mensen vergapen aan levensgrote personages en decors uit zijn films. Bovendien liggen de speelgoedwinkels in Japan vol knuffels, poppen en andere Studio Ghibli-gadgets. Toch wil Miyazaki niet vergeleken worden met Walt Disney. “Walt Disney is geen animator en hij is geen regisseur. Hij leidde een fabriek. Ik ben animator en regisseur, en sta aan het hoofd van een werkplaats met vakmensen, die met hart en ziel werken aan een film waar ze achter staan.” (Cinema.nl)
Al meer dan dertig jaar maakt de bijna 70-jarige Hayao Miyazaki animatiefilms die volstrekt origineel en verrassend zijn. Behulpzame draken, bizarre machines, slijmerige demonen, zachtmoedige robots en bussen die eigenlijk katten zijn: de wereld van Miyazaki is vreemd, kleurrijk en mysterieus. Dit leverde hem al verschillende prijzen op. Hij won de Gouden beer en de Oscar voor beste animatiefilm met
6
In het Westen worden zijn films Princess Mononoke (1997), Spirited Away (2001), Howl’s Moving Castle (2004) en Ponyo (2008) bejubeld door de pers, maar ze brengen veel minder geld op. In 2002 kocht Disney alle distributierechten buiten Japan, inclusief de wereldwijde distributie van video’s en dvd’s. Sindsdien doet Disney heel veel inspanningen om het Westen kennis te laten maken met de wondere wereld van Miyazaki. Zo spraken bekende filmsterren als Christian Bale, Lauren Bacall en Billy Cristal de voornaamste rollen in van Howl’s Moving Castle (2004). In de Engelstalige Ponyo (2009) herken je dan weer de stemmen van o.a. Matt Damon, Cate Blanchett en Liam Neeson. Maar de commerciële successen blijven uit. In de VS bracht Ponyo 10 miljoen euro op, en daarmee is het Myazaki’s grootste Amerikaanse hit. Ter vergelijking: in Japan bracht Ponyo maar liefst 111 miljoen euro op.
7
Productie Maar ook gebouwen, plaatsen en mensen uit zijn directe omgeving vormen een inspiratiebron. Het kuststadje waar het verhaal zich afspeelt is geïnspireerd op Tomonoura, een bestaande stad in Japan, waar Miyazaki in 2005 verbleef. Sosuke is gebaseerd op Miyazaki’s eigen zoon. Ponyo beleefde zijn première in Japan op 19 juli 2008. Maar voor het ontstaan van de film moeten we meer dan twee jaar terug in de tijd gaan: naar januari 2006. Toen besloot Miyazaki om aan een nieuwe film te beginnen. Hij sloot zich op in zijn atelier om te tekenen en te schilderen. “Telkens als ik schilder - en het maakt niet uit wat ik schilder – beginnen de poorten van mijn verbeelding zich langzaam te openen.” De inspiratie kan van overal komen. Uit de klassieke schilderkunst, bijvoorbeeld. Kan je het klassieke schilderij Ophelia van John Everett Millais vergelijken met deze scène uit de film?
8
In die periode liep er in de ateliers voortdurend een klein meisje rond, de dochter van één van zijn naaste medewerkers. Het eigenwijze meisje werkte iedereen op de zenuwen, maar Miyazaki was dol op haar. Hij vroeg de vader om zoveel mogelijk over haar te vertellen. Toen ze anderhalf jaar was, weigerde ze bijvoorbeeld nog steeds om haar melkflesje zelf vast te houden. Dit soort verhalen ligt aan de basis voor het karakter van Ponyo.
,"$$#!1%(8#/(!#(( 9-)!(%#/#6#)! Miyazaki: “Ik denk dat CGI (Computer-generated imagery) het potentieel heeft om te evenaren of zelfs te overtreffen wat de menselijke hand kan doen. Maar het is veel te laat voor mij om het uit te proberen.” (Guardian, 2005)
9
Miyazaki had gezworen voor zijn nieuwe film zo weinig mogelijk computers te gebruiken. Hij hield woord: alles wat in Ponyo beweegt is met de hand getekend. Dit levert enkele indrukwekkende weetjes op: t
In totaal werden er 170.653 tekeningen gemaakt voor deze film
t
Eén week heel hard werken levert vijf seconden animatiefilm op
t
Er werkten verschillende soorten tekenaars mee: sommigen tekenen de personages, anderen de achtergronden, en dan zijn er nog die de tekeningen inkleuren
t
In totaal werkten 350 tekenaars aan deze film
t
De scène waarbij de zee, de auto van Lisa en Sosuke als een kolkend monster achtervolgt, werd helemaal door Miyazaki zelf getekend
t
Deze scène alleen al was goed voor 1613 tekeningen
!#(8<:1#6 De muziek van Ponyo werd gecomponeerd door Joe Hisaishi, een van de grootste en meest gevierde filmcomponisten ter wereld. Magistrale strijkers en vrolijke houtblazers, samen met een dromerig gemengd koor nemen je vanaf de eerste noot mee naar de onderwaterwereld van Ponyo.Toch liet Hisaishi zich inspireren door de eenvoud van de tekeningen, en wou hij vooral eenvoudige muziek. Het centraal thema is vrolijk, bijna ondeugend, net zoals Ponyo zelf. Luister hier naar een fragment. Voor de stormscène vroeg Miyazaki muziek die deed denken aan het beroemde werk Die Walküre van Richard Wagner. De strijdvaardige kopers en statige percussieslagen doen inderdaad denken aan Wagner, maar Hisaishi heeft er toch iets unieks van gemaakt. Je kan het de leerlingen zelf laten ontdekken. Beluister Wagners oorspronkelijke muziek hier. Beluister wat Joe Hisaishi er van gemaakt heeft hier. (Klik telkens op start in de middenbalk op de pagina) Joe Hisaishi schreef ook twee songs voor de film. Mother Sea is een betoverend opera-achtig lied. Heel anders is de titelsong Ponyo. Dat is een kinderlied dat dagen in je hoofd kan blijven hangen. In Japan was de song een ware hype. Er was geen ontsnappen aan. Als de radio het even niet liet horen, waren er wel kinderen in de buurt die het luidkeels zongen. Het meisje dat de titelsong zingt, werd dan ook een echte ster. Op youtube vind je een nieuwsitem van een optreden van haar. Of je kan er ook het hele lied beluisteren (op eigen risico) (Anime song “Ponyo on the Cliff”~ Ponyo on the Cliff ~) Ter promotie van de film in de VS heeft Disney ook een Amerikaanse versie gemaakt dat ingezongen werd door Noah Cyrus (zus van Miley Cyrus) en Frankie Jonas (de jongste telg van de Jonas Brothers). Diehards kunnen op youtube ook deze versie beluisteren (Ponyo Theme Song!)
10
11
In het Nederlands zou het lied ongeveer klinken als: Ponyo Ponyo Ponyo, lieve kleine vis Ze is een kleine vis uit de diepe oceaan Ponyo Ponyo Ponyo, z’is een kleine meid Z’is een kleine meid met ronde buik Spitter-spetter, hop-hop en spring Kijk naar mijn benen! Ik ren snel weg! Duwe-duw, zwaai er maar mee Kijk naar mijn handen! Ik hou ze bij!
8#&59-)!131)% In de begindagen van Miyazaki’s Studio Ghibli, was de studio bewust gekant tegen merchandising. Maar aangezien deze bijkomende winst extra middelen biedt om de kwaliteit van hun films te garanderen, biedt Ghibli vandaag honderden verschillende gadgets aan: poppen, flesjes, pennenzakken, boekentassen, beeldjes ... Wie dacht dat Studio 100 soms ver gaat in hun merchandising heeft duidelijk nog geen kennis gemaakt met de Japanse vindingrijkheid!
Als we samen leuk springen, gaat mijn hart wild tekeer! Knuffel en een kusje Knuffel en een kusje Ik zeg het luid: zij is zo lief Rossie rossie rood Ponyo Ponyo Ponyo lieve kleine vis Ze is een kleine vis uit de diepe oceaan Ponyo Ponyo Ponyo, z’is een kleine meid Z’is een kleine meid met ronde buik Snuif-snuif-snuif, dit ruikt heel goed! Ik heb zo’n honger, ik eet het op! Kijk maar goed rond, overal onder, Ergens kijkt hij ook met plezier naar jou Als we samen leuk lachen, Worden mijn kaken heel warm Knuffel en een kusje Knuffel en een kusje Ik zeg het luid: hij is zo lief Rossie rossie rood Ponyo Ponyo Ponyo lieve kleine vis, Ze is een kleine vis uit de diepe oceaan Ponyo Ponyo Ponyo, z’is een kleine meid Z’is een kleine meid met ronde buik
12
Je kan de indrukwekkende lijst gadgets bekijken (en bestellen) via LoveGhibli
13
Verwerkingstips ##&3/#(&#-5/1#()-(!#(.1$8+(( !#(4-44#$4"= Je kan ervoor zorgen dat er na de filmvoorstelling een camera klaar staat aan de deur. Op deze manier kunnen de leerlingen een eerste, ontladende reactie kwijt. Het is niet de bedoeling dat ze een lange redevoering houden maar snel even reflecteren over wat zich in de film afspeelde. Ze moeten niets voorbereiden, de nadruk ligt net op de spontane reactie van de leerlingen. Deze reacties kan je meenemen naar de klas om er verder mee aan de slag te gaan.
.1$84#3'=)%(1)(!#(6$-3 Wat heeft de film teweeggebracht bij de leerlingen? Je krijgt een goede inventaris als je het antwoord krijgt op vier vragen:
0>?@>(A>BC>?>DE(F>>GH(I>(GJ?K(H>L>>AA>MNOPFHQ Heb jij je verveeld tijdens de film of net niet? Vond je de film vooral grappig, spannend of ontroerend? Hoezo? Was er iets in de film dat jou stoorde? Hoezo? Wil je de film nog een keer zien of helemaal niet? Waarom wel/niet? Vind jij dat Ponyo een kinderfilm is of zouden ook volwassenen de film leuk vinden?
!>(GOBCNJ>H>(EPRD>E Ponyo zit vol spannende, leuke, triestige, realistische en fantastische scènes. Laat de leerlingen kiezen voor hun drie favoriete scènes. Maak eerst een longlist op. Alle leerlingen mogen suggesties doen: welke scène vinden zij de beste? Waarom? Vonden de andere leerlingen dat ook? Waarom (niet)? Zorg dat je een zevental scènes hebt vooraleer je de leerlingen laat stemmen. De drie scènes met de meeste stemmen hebben gewonnen.
14
!>(BCNK>?JS@>(>?>K>DH>D( Verschilt deze tekenfilm van de tekenfilms die jullie al gezien hebben? Wat zijn de grootste verschillen? Kennen jullie nog Japanse tekenfilms, bv. Pokemon, Digimon of Dragon Ball? Lijkt Ponyo op die Japanse tekenfilms? Waarom wel of waarom niet? Welke kleuren werden vooral gebruikt? Welke muziek heb je gehoord? Muziek met een groot orkest? Of gewoon een piano? Wat was het thema van de film?
9CA>N(T($OA>N Laat een leerling gokken naar het antwoord, een andere leerling moet gokken of het juiste antwoord hoger of lager is. VRAGEN: In Ponyo werd alles wat beweegt met de hand getekend. Hoeveel tekeningen werden voor deze film gemaakt? (Antwoord: 170.653) Hoeveel tekenaars werkten aan deze film? (Antwoord: 350) Hoeveel seconden of minuten tekenfilm werd er gemaakt op een week tijd? (Antwoord: 5 seconden) Hoe oud is Hayao Miyazaki, de regisseur van deze film? (Antwoord: 68 jaar - geboren in 1941)
"UINOPFH(NCDI(GJ?KKVWJ>@ Om het belang van muziek in een film aan te tonen, kan je een klein experiment uitvoeren in de klas. Daarvoor heb je een tv en video- of dvd-speler nodig. Breng een film mee (of laat één van de leerlingen een film meebrengen) en selecteer een scène waarin de filmmuziek duidelijk hoorbaar is: een spannende, griezelige of romantische scène. Laat de leerlingen de scène eerst bekijken zonder geluid en daarna met geluid. Het wordt algauw duidelijk dat de intensiteit veel groter is met muziek. Laat ze het experiment evalueren.
15
Het verhaal '")*"(#)(3"3<6#( ")/8"#/#)(#$6--&
De vijfjarige Sosuke, die in een huisje op de klif woont, speelt op het strand als het glas met het goudvis-meisje aanspoelt. Hij breekt het glas maar snijdt zich hierbij. Het visje springt recht en begint zijn wonde te likken. Sosuke is onmiddellijk gefascineerd door het kleine wezentje en doopt haar Ponyo. Hij is er zo op gebrand om het wezentje aan zijn moeder te laten zien, dat hij niet merkt dat enkele boze golven hem proberen te grijpen. De golven werden gestuurd door Fujimoto, die niet wil dat zijn dochter in menselijke handen terecht komt. Sosuke neemt Ponyo mee naar school in een emmertje water. In de auto stelt hij Ponyo voor aan zijn moeder Lisa, die in het bejaardentehuis werkt vlak naast zijn school. Op school verstopt Sosuke Ponyo onder een struik, maar Ponyo wordt ontdekt en Sosuke vlucht met haar naar het bejaardentehuis. Daar zijn enkele oude dames meteen enthousiast over het visje. Alleen Toki vindt een goudvis met een menselijk hoofd niet mooi. Volgens haar kondigt zo’n wezen een vreselijke storm aan.
Volle maan. Op de bodem van de zee brouwt de vreemde tovenaar Fujimoto vreemde drankjes die een enorme aantrekkingskracht uitoefenen op de octopussen, schaaldieren en andere zeebewoners. Hij is zo druk bezig dat hij niet ziet dat zijn dochter, een goudvisje met een mensengezicht, kan ontsnappen op de rug van een kwal.
Onder een klif belooft Sosuke aan Ponyo dat hij haar altijd zal beschermen. En voor het eerst spreekt Ponyo: “Ponyo houdt van Sosuke”. Sosuke is in de wolken! Maar dan stuurt Fujimoto opnieuw zijn golven uit. Deze keer kan Sosuke niet ontsnappen en krijgt de tovenaar zijn dochter te pakken. Sosuke is ontroostbaar.
Het wordt al dag als het kleine goudvisje het zeeoppervlak bereikt. Maar een vissersboot neemt haar gevangen in zijn netten. Gelukkig kan het kleine visje ontsnappen, maar dan raakt ze met haar hoofd klem in een glas…
'")*"(#)(3"3<6#( %#359#1!#) Terug thuis krijgen Sosuke en Lisa te horen dat Sosukes vader (alweer) niet thuis komt voor het avondeten. Ze moeten zich tevreden stellen met enkele lichtsignalen als zijn boot langs hun huisje vaart. Sosuke en Lisa proberen de moed niet te laten zakken.
16
17
Ondertussen heeft Fujimoto Ponyo in een luchtbel opgesloten. Fujimoto is woest! Hij heeft ooit zijn menselijkheid opgegeven om in de zee te kunnen leven, en begrijpt niet waarom zijn dochter mens wil worden! Maar Ponyo heeft mensenbloed gedronken en als ze zich concentreert krijgt ze armen en benen. Helemaal in paniek vervloekt Fujimoto zijn dochter, waardoor ze in een diepe slaap valt.
!#(-$$#3,#&)1#/1%#)!#( 3/"&8
Fujimoto laat Ponyo voor dood achter, maar haar kleine zusjes proberen Ponyo te redden. Dat lukt! Ponyo is niet langer vervloekt en kan terug in een mens veranderen. Tijdens haar nieuwe ontsnappingspoging vernietigt ze haar vaders levenselixir. Het gevolg is een enorme allesvernietigende storm.
Als Sosuke en Lisa van het bejaardentehuis naar hun huisje rijden, is de storm al volop aan het razen. Op de weg langs de klif, lijken de enorme golven hen te achtervolgen. Sosuke ziet een klein meisje op de golven lopen. Pas als ze hun huisje hebben bereikt, ziet hij dat het Ponyo is. Ze vliegen elkaar in de armen. Ponyo is vol bewondering voor het huis van Sosuke. Ze rent en springt in het rond. Lisa en Sosuke proberen met dit noodweer contact op te nemen met de boot van Sosukes vader, maar zonder resultaat.
18
19
Die nacht, als de storm is gaan liggen en Ponyo uitgeput in slaap is gevallen, wil Lisa terug naar het bejaardentehuis. Ze vraagt Sosuke op het huis te passen, en laat de twee kinderen alleen.
Ondertussen botst de boot van Sosukes vader op een schroothoop van beschadigde en vergane boten. Wanneer de motor van de boot het begeeft, raakt de bemanning in paniek. Gaan ook zij de dood tegemoet? Maar Gran Mamare, de Godin van de Zee en Ponyo’s moeder, biedt redding. Zij kan het water verlichten en de motor weer starten. Een mirakel! Vlakbij Sosukes huis vertelt Fujimoto aan Gran Mamare wat er gebeurd is: dat Ponyo mensenbloed heeft geproefd, zijn levenselixir heeft vernield, en zo het evenwicht op aarde heeft gebroken. De maan komt steeds dichterbij, het water stijgt, de sterren dalen; allemaal voorbodes van het einde van de wereld. Maar Gran Mamare maakt zich geen zorgen: als Ponyo bereid is haar toverkrachten op te geven, en Sosuke Ponyo trouw blijft, komt alles in orde. Zo staat het geschreven.
20
!#(!-%()-!1#) De volgende ochtend. Sosuke en Ponyo merken dat de hele streek onder water staat. Alles is vernield. Ze besluiten Lisa te gaan zoeken. Ponyo gebruikt haar toverkracht om een speelgoedbootje levensgroot te maken, zodat ze ermee op het water kunnen varen.
Tijdens hun zoektocht op het water, zien Ponyo en Sosuke allerlei vreemde vissen onder water, en ze ontmoeten de eerste overlevenden: een jong koppel met een baby. Ponyo en Sosuke geven ze wat te eten en gaan verder op zoek naar Lisa. Als ze hun reis verderzetten, wordt alles vreemd. Hun bootje wordt alsmaar kleiner, Ponyo wordt erg moe en valt in een mysterieuze slaap. Sosuke kan maar net op tijd het vasteland bereiken, en daar wacht hem een nieuw drama: hij vindt de lege auto van Lisa! Is ze dood?! Hij weet niet dat Lisa zich op dat moment onder het zeeoppervlak in het bejaardentehuis bevindt. Het huis wordt door een enorme luchtbel beschermd, waardoor iedereen onder water kan ademen. De oudjes beleven hun tweede jeugd: ze zien weer scherp, en hun heupen doen geen pijn meer. Ze krijgen bezoek van Fujimoto en Gran Mamare. Fujimoto kondigt aan dat Sosuke en Ponyo op komst zijn, en dat ze een zware test zullen moeten doorstaan. Lisa en de bejaarden wensen hun veel moed. Ze zullen het nodig hebben.
21
!#(/#3/ De eerste test vindt plaats in een dreigende magische tunnel. Als Sosuke deze betreedt, valt Ponyo letterlijk om van de slaap. Sosuke stapt verder met zijn vriendinnetje in zijn armen. Maar Ponyo verandert opnieuw in een klein goudvisje dat niet kan ademen op het droge. Sosuke haast zich de tunnel uit om zo snel mogelijk met Ponyo het water in te gaan. Maar zelfs in het water wordt ze niet meer wakker. De kleine jongen is helemaal in paniek. Op dat moment verschijnt Fujimoto en hij beveelt Sosuke om hem te volgen. Maar de jongen vertrouwt niet. Zeker niet als Toki van op een klein bergje schreeuwt dat deze man Lisa onder water heeft meegenomen, samen met de bejaarde vrouwen. Sosuke probeert met Ponyo te vluchten, maar Fujimoto sleurt Sosuke, Ponyo en Toki met zijn toverkrachten mee onder water.
Daar vindt Sosuke eindelijk zijn moeder Lisa terug. Maar de beproeving van Sosuke en Ponyo is nog niet voorbij. Gran Mamare legt uit dat Ponyo door menselijk te worden het evenwicht in de natuur heeft verstoord. Dit evenwicht kan alleen hersteld worden als Ponyo door een ander mens aanvaard wordt zoals ze is. Sosuke verklaart dat hij altijd van Ponyo zal houden, of ze nu mens, vis of zeemeermin is. En Ponyo moet haar toverkracht opgeven, iets wat ze zonder aarzelen doet.
En zo wordt het evenwicht op aarde hersteld en verandert Ponyo definitief in een klein meisje.
Opdracht In bijlage vind je een pagina met zes foto’s. Laat de leerlingen de foto’s in juiste volgorde zetten. Vraag ze om bij elke foto kort te vertellen wat er in die scène gebeurt.
22
23
Personages '")*" Ponyo is een goudvisje dat erg nieuwsgierig is naar de mensenwereld. Als ze de kleine jongen Sosuke ontmoet, wil ze niets liever dan mens worden. En als ze iets wil, gaat ze blindelings op haar doel af, ook al betekent dat het einde van de wereld. Maar naarmate het verhaal vordert wordt Ponyo steeds minder zelfzuchtig. Zo wil ze al haar eten afstaan aan een baby.
2. HANGYOJIN Dit is een soort tussenvorm. Japanners gebruiken deze term voor een mens die nog niet volledig menselijk is. Ponyo begint menselijk te worden, maar lijkt ook nog op een vis met benen, of een kikker. Ze heeft grote ogen, handen met drie vingers en voeten met drie tenen (die veel weg hebben van kippenpoten). In deze gedaante komt ze los van haar vissenlichaam, maar hangt ze toch nog vast aan de wereld van de zee.
3. HET MENSELIJKE LICHAAM Onder deze vorm wordt de blik van Ponyo levendig en nieuwsgierig, alsof ze niets wil missen van haar nieuwe wereld. Ze is gefascineerd door haar benen en haar voeten. Zij aanbidt deze menselijke vorm en wil voor altijd mens blijven. Maar als ze erg moe wordt, keert haar lichaam terug naar de hangyojin- vorm.
3"3<6#
Ponyo’s echte naam is Brunhilde, maar om haar vader tegen te werken, verwerpt ze die naam. Het is het jongetje Sosuke die haar Ponyo noemt. Een naam waar ze zich volledig in kan vinden.
!#(!&1#(,"&8#)(,-)('")*"( Als Ponyo aan het bloed van Sosuke likt, zet zij een transformatie in gang. Vanaf dan kan ze, als ze zich goed concentreert, in een mens veranderen. De transformatie van Ponyo verloopt in drie stappen:
1. JINMENGYO Dit is de vorm waarin we Ponyo in het begin van het verhaal leren kennen; de vorm van een visje met een menselijk hoofd. Ze is wel al in staat om enkele woorden uit te spreken (omdat ze mensenbloed heeft geproefd).
24
Sosuke is een jongetje van vijf, zorgeloos en eerlijk, die in een klein dorp bij de zee leeft. Aangezien zijn vader als scheepskapitein weinig thuis is, leeft hij zowat alleen met zijn moeder Lisa. Hij houdt erg veel van de zee, de boten, en alles wat er mee te maken heeft. Zijn vader is zijn grote held. Hij koestert de kapiteinspet en het miniatuurbootje dat hij van hem heeft gekregen. Sosuke heeft het morsealfabet uit het hoofd geleerd, zodat hij ’s nachts met zijn vader kan communiceren.
25
Hij ontdekt Ponyo toevallig, maar het is liefde op het eerste gezicht. Sosuke belooft om haar altijd te beschermen, wat er ook gebeurt! Hij houdt zich tijdens hun ganse avontuur aan deze belofte. We leren Sosuke dan ook kennen als een attente en beschermende jongen. Niet alleen voor Ponyo, maar ook voor zijn moeder en de oude dametjes van het bejaardentehuis.
$13Lisa is de moeder van Sosuke. Deze jonge vrouw doet het huishouden met evenveel energie als haar werk in het bejaardentehuis. Omdat haar man vaak van huis is, staat ze helemaal alleen in voor de opvoeding van Sosuke. Dit maakt haar soms wanhopig. Ze wil dolgraag dat haar gezin meer tijd samen doorbrengt.
Ze is vrolijk, oprecht en zal eerst handelen en dan pas nadenken. Haar fijn en sportief lichaam, korte kapsel en manier van bewegen, geven haar dynamische karakter weer (dat je trouwens ook kan afleiden uit de ‘wilde’ manier waarop ze met de auto rijdt). Lisa en Sosuke kunnen het erg goed met elkaar vinden. Ze zouden evengoed broer en zus kunnen zijn. Sosuke noemt haar trouwens niet mama, maar Lisa.
6"1591( Koichi is de vader van Sosuke en de echtgenoot van Lisa. Hij is kapitein op een vrachtschip dat op de binnenzeeën van Japan vaart. Door deze job is hij vaak ver van huis en van zijn gezin. Maar er is niets op de hele wereld waar hij meer van houdt dan van zijn vrouw en kind. Het is een goede kapitein, groot en sterk, maar met een zacht en aardig gezicht. Hij probeert zijn afwezigheid thuis te compenseren door Sosuke te overladen met cadeaus: een kapiteinspet, een speelgoedboot, verrekijkers, etc. Deze cadeaus zijn tijdens het verhaal trouwens erg nuttig. Bovendien heeft hij Sosuke het morsealfabet aangeleerd, zodat ze ’s nachts met elkaar kunnen communiceren.
.<218"/"
Fujimoto is de vader van Ponyo. Hij heeft een afkeer van alles wat menselijk is, want de mensen verontreinigen de zee en doden zo veel wonderlijke wezens. Hij heeft zijn menselijke gedaante opgegeven om midden in de prachtige fauna en flora van de zee te leven. Hij reist onder water met een mysterieuze onderzeeër.
Als haar man voor de zoveelste keer niet voor het avondeten opdaagt, gedraagt ze zich als een klein pruilend meisje. De rollen worden dan even helemaal omgedraaid en het is Sosuke die zijn moeder lief en teder tracht te troosten.
26
27
Fujimoto is een wat gekke geleerde. Tijdens zijn lange onderzoeken heeft hij een levenselixir uitgevonden dat de wezens van de zee hernieuwde kracht kan geven. Deze uitvinding kan hem helpen bij zijn ultieme doel: de mensheid vernietigen en de zee laten overheersen.
De eerste keer dat we haar te zien krijgen, bij de boot van Sosukes vader, is ze reusachtig groot. Later, als ze tegenover Fujimoto staat, neemt ze een menselijke omvang aan. Maar zelfs als ze reusachtig is, is zij op geen enkel moment angstaanjagend. Ze straalt steeds zachtheid en liefde uit.
Zijn warrige haren, zijn diepe ogen en zijn kleurrijke kostuum geven zijn buitensporige persoonlijkheid weer. Als hij op het land komt, besproeit hij de grond onder zijn voeten met zeewater. Dit toont opnieuw hoe erg hij het vasteland verafschuwt. Hij wil er zelfs zijn schoenen niet aan vuilmaken!
In tegenstelling tot Fujimoto, keurt zij de liefde tussen Ponyo en Sosuke wél goed en hoopt dat uit deze liefde een nieuwe band zal ontstaan tussen de mens en de zee.
Hij hoopt dat zijn dochter haar moeder zal opvolgen als Godin van de zee. Maar zelfs een overbeschermende vader als Fujimoto slaagt er niet in om te voorkomen dat zijn dochter tegen haar lot in opstand komt. Geleidelijk aan zal hij zijn grote vernielingsproject uit zijn hoofd moeten zetten, en de keuze van zijn dochter (die mens wil worden) leren aanvaarden.
!#(4#0")#&3(,-)(( 9#/(4#2--&!#)/#9<13
%&-)(8-8-&#
In het bejaardentehuis waar Lisa werkt, leren we drie oude dametjes in een rolstoel kennen. In het tehuis proberen ze aan hun eenzaamheid te ontsnappen. Ze wachten elke dag vol ongeduld op Sosuke. Hun ontmoeting met Ponyo en de wereld van de zee zal hun leven grondig veranderen. Op het einde vinden ze de kracht om opnieuw te kunnen lopen en beleven ze hun tweede jeugd. Gran Mamare is de moeder van Ponyo maar ook de Godin van de zee. Zij heeft lange tijd de fauna en de flora van de oceanen beschermd en geobserveerd.
28
YOSHIE: spreekt langzaam en heeft een erg lief karakter. NORIKO: is een goede vriendin van Yoshie. Ze heeft veel
rust nodig en wordt snel moe. Maar wanneer zij weer kan lopen, is ze plotseling heel actief.
29
TOKI: is minder gezellig en nooit tevreden. Het lijkt alsof
ze Sosuke niet kan verdragen, maar eigenlijk is ze erg aan het jongetje gehecht. Ze doet soms wat moeilijk, maar is helemaal geen slecht mens. Ze heeft het alleen wat moeilijker om haar gevoelens te uiten. Toki is trouwens de enige die in staat is om de ware aard van Ponyo te zien. Iedereen spreekt over een goudvisje, terwijl Toki ziet dat het visje een mensengezicht heeft. Bovendien voorspelt ze de tsunami en de vreselijke storm. Miyazaki heeft al in interviews prijsgegeven dat hij deze vrouw op zijn moeder heeft gebaseerd.
De mensen: de vervuilers van de zee
VRAGEN Welke personages kwamen in het verhaal voor? Hoe zou je Ponyo omschrijven? En Sosuke? Lisa? Etc.
OPDRACHT In bijlage vind je kleurprenten van de belangrijkste personages. Laat de kinderen kiezen welk personage ze willen inkleuren. Laat ze vertellen wie het personage is, welke karaktereigenschappen hij/ zij heeft, en waarom ze voor dat personage hebben gekozen. De tovenaar Fujimoto heeft de mensheid de rug toegekeerd omdat hij vindt dat de mensen de prachtige zee verwaarlozen, vervuilen, en waarschijnlijk uiteindelijk ook zullen vernietigen. En eigenlijk is die stelling van Fujimoto niet zo ver gezocht … Je zag waarschijnlijk al beelden van grote olievlekken in de zee? Soms zijn het ongelukken, maar vaak dumpt een olietanker bewust zijn olieafval omdat niemand weet waarheen met al dat afval. Het levert tragische beelden op van massa’s dode vissen die aanspoelen of vogels met vleugels die vastplakken van de olie. Het zeewater wordt ook vervuild door andere zaken: afvoer van huizen (afwaswater, toiletten…), lozingen van fabrieken, lekken van vuilnisbelten, bedrijven die vuil in zee dumpen, etc.
30
31
En er is ook de radioactieve vervuiling. Deze is niet enkel een gevolg van het testen van atoomwapens. Ook de dagelijkse werking van kerncentrales zorgt voor zeewatervervuiling. Langs de kust van Noorwegen en westelijk Groenland werden radioactieve elementen teruggevonden in het zeewier… Een mens gebruikt per jaar gemiddeld 100 kg plastic: allerlei verpakkingen, meubels, gsm’s, computers, speelgoed, vuilniszakken enz. Maar plastic is niet afbreekbaar. Waar gaat dit afval dan naar toe? Er zijn drie mogelijkheden: de aarde, de lucht en de zee. Heel veel komt in de zee terecht… Het plastiek en afval blijft dus in zee ‘rondzweven’. Het is erg schadelijk voor de planten en vissen. Veel vissen denken namelijk dat het plastiek voedsel is en eten het op. Ze worden vaak ziek en sterven.
VRAGEN Waarom zegt Fujimoto dat de mensen de zee en zijn bewoners zal vernietigen? Wordt de zee vervuild, denk je? Hoe gebeurt dat? Heb jij veel spullen in plastiek? Wat zoal? Heb je dat allemaal nodig? Beeld je in dat je één dag zonder plastiek moet doorbrengen, zou je dat kunnen? Wat kan de regering doen om de zee minder te vervuilen? Wat kan jij zelf doen om de zee minder te vervuilen?
GAMES Hier vind je twee games over ecologie. Je kan de kinderen de games laten testen. Je moet ze even op weg helpen want het zijn Engelstalige sites. http://assets.panda.org/custom/games/seagullstrikes/ http://activism.greenpeace.org/whaleflip/
Wist je dat er de laatste decennia op de bodem van de Stille Oceaan een plastiek eiland gevormd is ter grootte van Amerika? Dat is een monster van afval dat doorheen de jaren is gaan samenklitten en steeds groter wordt. Het afval kan nergens heen…
32
33
Focus op Anime
Maar vanaf de jaren’60 baseren de animatiefilms zich veel meer op de populaire manga-strips. Sindsdien is anime erg populair geworden in Japan. En het heeft dan ook niet lang geduurd vooraleer ook het buitenland werd overladen met Japanse animatiefilms. In de jaren ‘80 begint de Japanse anime-industrie zelfs tekenfilms te maken speciaal voor de Europese markt. Vrouwtje Theelepel, Maja De Bij, Candy Candy, Nils Holgersson, Calimero, etc. Een hele generatie is met deze animatiereeksen opgegroeid zonder te weten dat ze in Japan gemaakt werden. Vandaag bedraagt de totale omzet van animereeksen en merchandising om en bij de 2,5 miljard dollar per jaar. De Japanse oorsprong van de tv-reeksen is ook al lang geen geheim meer. In Europa en de VS kent elk kind Pokemon, Digimon en Dragonball. Die rare Japanse namen zijn net heel cool! Bovendien probeert anime niet meer de westerse animatie na te doen, maar benadrukt het zijn eigenheid met enkele visuele kenmerken.
Anime is een internationale term die naar de Japanse animatiefilm verwijst. De term is niet te verwarren met manga, dat op zijn beurt staat voor de Japanse strip. Bij het grote publiek is anime nog niet zo bekend. Nochtans is dit ‘exportproduct’ veel meer in de Europese wereld ingeburgerd dan je op het eerste gezicht zou denken.
%#3591#!#)13 De eerste Japanse animatiefilm, of anime, dateert van het begin van de 20ste eeuw. Net als heel wat westerse landen begon ook Japan te experimenteren met de eerste, prille animatietechnieken. Over de vraag wanneer het eerste filmpje precies werd gemaakt, is er geen eensgezindheid. Sommigen beweren dat het eerste filmpje uit 1914 stamt, anderen spreken van 1917. Het oudste teruggevonden filmpje is er een van 2 minuten met – hoe kan het ook anders – een samoerai in de hoofdrol.
34
Animefiguren hebben meestal ogen als bowlingballen. Het idee daarvoor komt oorspronkelijk van Osama Tezuka, die algemeen beschouwd wordt als de god van de manga. Het wereldberoemde Astroboy (zie foto) is een creatie van hem. Waarom geeft hij zijn personage zulke grote ogen? Het antwoord is simpel. Hij wil zijn personages van
35
een resem emoties voorzien. Grote ogen leken het hem daarbij makkelijker te maken, vond hij zelf. Personages in animefilms hebben meestal ook een groot hoofd. Ook dat is om hun zoveel mogelijk expressievormen te kunnen meegeven.
9"#(/#6#)(2#(##)( -)18#.1%<<&/2#Q Laten we eens kijken hoe je een vrouwengezicht tekent die recht uit een animefilm lijkt te komen… Pas op: gebruik een potlood, en hou je gom in de buurt.
Gom de diagonale hulplijnen weg en teken een lang ovaal in het midden van het oog. Zorg dat het bovenste deel van de ovaal verstopt zit onder je bovenste lijn. In anime is de volledige iris bijna nooit te zien. Nu gaan we het oog een glans geven door een weerkaatsing van een lichtbron te tekenen. Kies waar het licht vandaan komt, en blijf consequent. In deze tekening komt het licht van links, dus moeten alle lichtweerkaatsingen van links komen.
We beginnen met de typische grote vrouwenogen.
HET OOG Begin met een curve-achtige lijn. Bovenaan is ze net iets dikker. Dit oog komt op de rechterkant van het gezicht; maak dus de linkerkant ietsje langer. Nu willen we de onderkant van het oog tekenen. Waar? Teken lichtjes diagonale hulplijnen van de zijkanten van je lijn naar beneden. Hoe lager je de onderkant zet, hoe kleiner het streepje, maar hoe groter en wijder de ogen. Zorg ervoor dat de rechterkant lichtjes dikker is, en dat die samen met de rechtse diagonale lijn een beetje naar boven gaat.
36
Je moet twee ovalen tekenen: een grote aan de linkerkant van de iris, en een heel kleintje aan de andere kant van het oog. Nu tekenen we de pupil onder de lichtweerkaatsing. Teken ook de wimpers. Zorg ervoor dat de wimpers de vorm van het oog volgen, zodat het lijkt alsof de wimpers uit het oog komen. Dan moet je nog de bovenkant en de onderkant van het oog met elkaar verbinden met een erg dun lijntje. Het afwerken kan beginnen. En dan wordt het iets zoals dit:
37
Nu we ogen kunnen tekenen, kunnen we overgaan naar de rest van het gezicht.
HET GEZICHT Teken eerst een grote cirkel. Verdeel de cirkel in drie horizontale delen, en teken een verticale diameter in het midden.
De volgende stap: teken een klein streepje recht onder de cirkel. Om de afstand tussen de cirkel en het streepje te bepalen deel je de lengte van de diameter door 3.
Nu we de vorm van het hoofd hebben is het tijd voor de ogen, mond en neus. Waar je de ogen plaatst, hangt van personage tot personage af, maar doe dat wel in de onderste helft van de cirkel. De neus bevindt zich traditioneel onder de cirkel. En de mond komt dan weer direct onder de neus. Gom nu alle hulplijnen weg, en werk het helemaal af. Nu heb je de basisvorm en kan je alle details toevoegen: haar, piercings, littekens, tatoeages, etc.
Goed gewerkt!
Dit streepje wordt de kin van het vrouwengezicht. Maak er dus zeker een streepje van en geen punt, anders heb je een erg puntige kin! Teken vervolgens twee rechte lijnen van het streepje naar de cirkel. Zie je de vorm van het hoofd al een beetje? Nu moeten we het gezicht wat meer body geven, zodat het minder op een meetkundig figuur lijkt. Teken twee afgeronde driehoeken tussen de kin en de cirkel. De afgeronde hoeken worden de jukbeenderen van het gezicht. Voilà, we hebben de vorm van het gezicht.
38
39
Belangrijkste Bronnen How to draw: Face tutorials http://www.howtodrawmanga.com/howtodraw/jdillon/ generalface.html Films: Gake no Ue no Ponyo http://www.buta-connection.net/films/ponyo.php Op Scherp: Hayao Miyazaki http://www.cinema.nl/artikelen/5128913/op-scherp-hayaomiyazaki Persdossier Anime! High Art – Pop Culture http://www.filmfestival.be/pressfiles/Persdossier%20 Anime%20NL.pdf Persmap Ponyo on the Cliff of the Sea Cinelibre Vervuiling: verdedigen van onze oceanen http://oceans.greenpeace.org/nl/onze-oceanen/vervuiling#
FICHE VOOR DE LEERLINGEN: Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film.
NIEUW! Een online lesfiche voor de leerlingen met youtube fragmenten, extra beeldmateriaal en weetjes over de film vind je terug op de website www.lesseninhetdonker.be, www.jekino.be of www.opendoek.be
40
41
Lesfiche voor de leerlingen
Bekijk op youtube enkele schokkende foto’s van de vervuiling van de zee (Marine Pollution)
se teken
Japan llie nog
ju Kennen
d Ponyo werd volledig met de han Dit betekent:
films?
Heb je ook
getekend!
Andere films van hem zijn: Spirited Away (De rei s van Chihoro) (20 01) Howl’s Moving Castl e (20 05) Princess Mononoke (1997)
ningen gemaakt In totaal werden er 170.653 teke voor deze film levert vijf seconden t Eén week heel hard werken animatiefilm op soorten tekenaars mee: t Er werkten verschillende ges, anderen de sommigen tekenen de persona die de tekeningen achtergronden, en dan zijn er nog inkleuren rs aan deze film t In totaal werkten 350 tekenaa de auto van Lisa en t De scène waarbij de zee, ster achtervolgt, werd mon Sosuke als een kolkend kend gete zelf i azak helemaal door Miy r 1613 tekeningen voo d goe was al en alle e t Deze scèn
http://www .ponyodefi lm.nl/
en alistische iestige, re tr , ? ke u lm fi le an de ende, ete scène v vol spann as je favori w Ponyo zit t a W s. e e scèn fantastisch
42
t personag
e?
De tovenaar Fujim oto heeft de mensheid de rug toe gekeerd omdat hij vindt dat de mensen de prachtige zee verwaarlozen, vervuile n, en uiteindelijk ook zullen vernietige n. Vervuilen de mensen de zee, denk je? Vervuil jij de zee, denk je?
t
Dit is Hayao Miyazaki! Hij heeft de film helemaa l bedacht. Hij heeft het scenario gesc hreven, de fig uurtjes bedacht en de film gere gisseerd. Volgend scho oljaar wordt Hayao Miyazaki 70 jaar.
een favorie
Wij horen graag je reactie op deze film. Laat die achter op lesseninhetdonker.be (selecteer de film op de homepage).
Beluister he t Ponyolied op youtube (Anime song “Ponyo on the Cliff”~ Ponyo on the Cliff ~)
43
Bijlage Zet deze foto’s in de juiste volgorde
Bijlage
KLEURPLATEN
