Dr. J. van Wijk (red.)
De aanjager Onderzoeksverslag lectoraat Engels
Colofon Publicatiereeks Lectoraat Engels nr. 7 www.lectoraatengels.nl www.driestar-educatief.nl Burg. Jamessingel 2 2803 PD Gouda Postbus 368 2800 AJ Gouda Telefoon: (0182) 540333 Uitgave: Driestar educatief, lectoraat Engels September 2014 De symboliek van de gebruikte publicatietitels is ontleend aan het beeld van een kloof die moet worden overbrugd. De eerste publicatie van het lectoraat, De kloof, wijst op het verschil dat er bestaat in examenresultaten voor het vak Engels van reformatorische en niet-reformatorische scholieren. In de publicatie De zijden gaat het om een situatiebeschrijving voor het vak Engels aan beide zijden van de genoemde kloof. Tevens gaat het over het verschil in beleving tussen docenten, leerlingen en hun ouders. In de publicatie De bruggen is verslag gedaan van interventies die reformatorische scholen hebben uitgevoerd om de resultaten van Engels te verbeteren. In De aanloop is verslag gedaan van onderzoek uitgevoerd in het primair onderwijs. Alle bovengenoemde rapporten zijn samengevat voor docenten in De polsstok. Onder de titel Het voertuig zijn inzichten over tweedetaalverwerving gepubliceerd. In De aanjager ten slotte zijn onderzoeksresultaten van de laatste jaren bijeengebracht. Deze dienen als startpunt voor de implementatiejaren na het lectoraat.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
2
Inhoud Woord vooraf ...................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 1 Laatste examencijfers ........................................................................................ 6 Hoofdstuk 2 Pilot vocabulaire ................................................................................................ 8 2.1 Doel .......................................................................................................................... 8 2.2 Beschrijving ............................................................................................................... 8 2.3 AHA-methode ............................................................................................................. 9 2.4 Planning ................................................................................................................... 11 2.5 Meting ...................................................................................................................... 12 2.5.1 Toetsing .............................................................................................................. 12 2.5.2 Resultaten ........................................................................................................... 12 2.6 Evaluatie................................................................................................................... 14 2.6.1 Tijdsbeslag .......................................................................................................... 14 2.6.2 Ervaringen van docenten en leerlingen .................................................................... 15 2.7 Aanbevelingen ........................................................................................................... 15 Hoofdstuk 3 Tweede pilot vocabulaire ................................................................................... 17 3.1 Waarom woordenschat? .............................................................................................. 17 3.2 Waarom formatief toetsen? ......................................................................................... 17 3.3 Hoe hebben we dat gedaan?........................................................................................ 17 3.4 Wat waren de resultaten? ........................................................................................... 19 3.5 Wat vonden de leraar en de leerlingen? ........................................................................ 19 Hoofdstuk 4 Pilot luistervaardigheid ...................................................................................... 20 4.1 Doel ......................................................................................................................... 20 4.2 Beschrijving .............................................................................................................. 21 4.3 Planning ................................................................................................................... 24 4.4 Meting: toetsing......................................................................................................... 24 4.5 Evaluatie................................................................................................................... 25 4.5.1 Tijdsbeslag .......................................................................................................... 25 4.5.2 Ervaringen van docenten en leerlingen .................................................................... 25 4.5.3 Verbeterpunten .................................................................................................... 25 4.6 Aanbevelingen ........................................................................................................... 26 Hoofdstuk 5 Grammatica en leesvaardigheid.......................................................................... 27 5.1 Grammatica .............................................................................................................. 27 5.2 Leesvaardigheid ......................................................................................................... 27 Hoofdstuk 6 Implementatie in de praktijk .............................................................................. 29 6.1 Structuur in school ..................................................................................................... 29 6.2 Start lectoraat en projectplan JFSG .............................................................................. 30 6.3 Vaststellen doelstellingen in projectplan ........................................................................ 30 6.4 Hoe geef je Engels? .................................................................................................... 30
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
3
6.4.1 Grammatica ......................................................................................................... 30 6.4.2 Luistervaardigheid ................................................................................................ 31 6.4.3 Vocabulaire.......................................................................................................... 31 6.4.4 Leesvaardigheid ................................................................................................... 31 6.4.5 Lesmethodes ....................................................................................................... 31 6.4.6 Ouderbetrokkenheid ............................................................................................. 31 6.5 Struikelblokken .......................................................................................................... 32 6.5.1 Lestijd en werkdruk .............................................................................................. 32 6.5.2 Vergadertijd......................................................................................................... 32 6.5.3 Wees concreet ..................................................................................................... 32 Hoofdstuk 7 Tweede meting ................................................................................................ 33 Stand van zaken anno 2014 .............................................................................................. 33 7.1 Afdeling 1 naar aanleiding van De bruggen.................................................................... 33 7.1.1 Interventie doeltaal is voertaal in de les .................................................................. 33 7.1.2 Interventie project Engels met werkweek in Engeland ............................................... 34 7.1.3 Interventie gebruik van computer en Holmwood's .................................................... 36 7.1.4 Interventie stimulering van leesvaardigheid ............................................................. 37 7.1.5 Interventie intensieve samenwerking met toeleverende basisscholen .......................... 38 7.1.6 Interventie nascholing in Engeland ......................................................................... 39 7.2 Afdeling 2 naar aanleiding van Het voertuig .................................................................. 40 7.2.1 Literatuurstudie Het verwerven van idioom .............................................................. 40 7.2.2 Literatuurstudie De rol van grammatica in het onderwijs ........................................... 41 7.2.3 Literatuurstudie Leesstimulering (overlap met De bruggen vraag 4)............................ 42 7.2.4 Literatuurstudie Luistervaardigheid anders aanbieden ............................................... 43 7.3 Afdeling 3 naar aanleiding van overheidsbesluiten .......................................................... 45 7.4 Slotvraag .................................................................................................................. 47 Uitleiding........................................................................................................................... 49 Bijlagen ............................................................................................................................ 50 Bijlage 1 Pilot vocabulaire: resultaten ................................................................................ 50 Bijlage 2 Pilot vocabulaire: werkdocument .......................................................................... 53 Bijlage 3 Pilot vocabulaire: toets en correctiemodel.............................................................. 57 Bijlage 4 Pilot vocabulaire: evaluatieformulieren .................................................................. 60 Bijlage 5 Pilot luistervaardigheid: toets............................................................................... 67 Bijlage 6 Pilot luistervaardigheid: enquête .......................................................................... 69 Bijlage 7 Pilot luistervaardigheid: enquête .......................................................................... 70
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
4
Woord vooraf Toen Het voertuig gepubliceerd werd, had de kenniskring het idee daarmee het laatste rapport op de markt gebracht te hebben. Tijdens het cursusjaar 2013-2014 groeide het besef dat dit niet juist kon zijn. Waar moesten we rapporteren over de pilots die dat jaar uitgevoerd werden? Uit het veld kregen we het verzoek duidelijk te maken hoe de scholen er anno 2014 cijfermatig voorstaan. Zou er al wat gewijzigd zijn sinds het rapport De kloof, was de vraag. Zelf hadden we behoefte aan het in kaart brengen van de stand van zaken op de scholen, zodat de implementatiefase na afloop van het lectoraat des te beter starten kon. Al met al besloten we dus opnieuw een rapport uit te brengen, waarmee we fase 1, die vier jaar geduurd heeft (2010-2014), afronden en fase 2 (20142016) kunnen beginnen. Het voertuig moet gaan rijden. Soms is daarvoor een aanjager nodig. Beslagen ruiten worden dankzij de aanjager snel helder en de tocht kan beginnen. Ten aanzien van de laatste cijferoverzichten is het ons gemakkelijk gemaakt. Juist voordat we de cijfers bij de scholen wilden opvragen, ontvingen we de resultaten kant-en-klaar. We konden deze gegevens dus zonder veel moeite opnemen. In Het voertuig (2013) zijn vier onderwerpen beschreven: verwerving van vocabulaire, de rol van grammatica, de bevordering van leesvaardigheid en de vernieuwde aanpak van luistervaardigheid. Omdat het te veel tijd vragen zou alle aspecten in pilots te toetsen, heeft het lectoraat gekozen voor een tweetal. Duidelijk was geworden dat deze pilots niet nodig waren om te bewijzen dat een bepaalde aanpak beslist werkte. Dat hadden wetenschappers al beschreven op grond van research. De pilots in de scholen kregen dus meer het karakter van implementatiepilots. De bedoeling werd in de praktijk te laten zien dát de aanbevolen aanpak echt werkt. Tegelijk wilde het lectoraat zien welke problemen er aan het licht kwamen, als docenten voor die nieuwe aanpak zouden kiezen. Anders gezegd: we proberen met dit rapport de weg naar implementatie te plaveien. Een goede weg is niet minder belangrijk dan een goed voertuig. Om die implementatie nog beter te kunnen beginnen had de lector behoefte aan een tweede meting. Vraag was waar de scholen in het cursusjaar 2013-2014 staan. Bewust is ervoor gekozen uitgebreider geïnformeerd te worden over de pilotonderwerpen: verwerving van vocabulaire en aanleren van luistervaardigheid. De andere onderwerpen uit Het voertuig konden de scholen wat algemener beschrijven. Andere vragen waarop het lectoraat antwoord wilde hebben, waren deze: wat hebben scholen gedaan aan Engels als kernvak, wat is er tot stand gekomen als gevolg van de overheidsmaatregelen (strengere normen) en wat is er sowieso recent gedaan om de prestaties te verbeteren? Wie dat alles samenneemt, krijgt een behoorlijk scherp beeld van de situatie Engels in het reformatorisch onderwijs in 2014. Dat te geven was het doel van dit rapport. Het illustratiemateriaal in dit rapport is ontleend aan het project Amazing Grace dat door docente Willeke van Belzen is opgezet, zie hoofdstuk 7.3. Leerlingen van 3 h/v presenteren het verhaal van de afschaffing van de slavernij aan ouders, docenten en belangstellenden. Leo Kosten, projectleider
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
5
Hoofdstuk 1 Laatste examencijfers In De kloof zijn de resultaten tot en met 2009 vermeld. Hieronder staan de resultaten per school naast het landelijk gemiddelde. Het landelijk gemiddelde staat steeds boven de resultaten van de scholen. Alleen het landelijk gemiddelde CE-cijfer is weergegeven (eerste tijdvak). Het is verleidelijk om te proberen de cijfers te duiden en ze te verbinden met het werk van het lectoraat. We zien daarvan bewust af. In diezelfde jaren heeft namelijk het lectoraat zijn onderzoek gedaan, maar het is niet expliciet bezig geweest met de verbetering van de resultaten. Dat de aandacht voor het vak impliciet gewerkt heeft, kunnen we ons wel voorstellen, maar het is niet aan te tonen. Zoals uit hoofdstuk 7 Tweede meting blijkt, hebben scholen niet stilgezeten. Ook hier geldt dat er niet expliciet gemeten is en dat we dus niet met zekerheid kunnen zeggen waaraan eventuele verbeteringen toe te schrijven zijn. In onderstaande tabel worden resultaten gepresenteerd. In de eerste kolommen zijn de resultaten van de Centrale Eindexamens genoteerd. De tweede groep betreft de resultaten van de Schoolexamens. De derde groep laat het verschil zien tussen beide. Een negatieve score geeft weer dat het cijfer schoolexamen hoger is dan het centrale examencijfer. 2011
2012
2013
2014
6,80
6,80
6,90
7,20
2011
2012
2013
2014
2012
2013
2014
VMBO-B CE landelijk Calvijn College
5,90
6,20
6,10
6,26
6,70
6,10
6,40
6,24
-0,80
0,10
-0,30
0,02
Driestar College
6,10
6,20
6,10
6,37
6,70
6,60
6,70
6,70
-0,60
-0,40
-0,60
0,33
Gomarus sg.
6,30
5,30
5,80
5,85
6,20
5,90
5,00
6,14
0,10
-0,60
0,80
0,29
Jacobus Fruytier sg. Pieter Zandt sg.
5,90
6,00
6,20
6,41
6,10
6,20
6,40
6,28
-0,20
-0,20
-0,20
0,13
5,61
5,64
6,16
6,80
6,48
6,19
6,35
6,45
-0,87
-0,55
-0,19
-0,35
Van Lodenstein College Wartburg College
5,04
5,58
5,83
6,07
5,94
5,76
6,14
6,18
-0,90
-0,18
-0,31
-0,11
5,70
6,20
6,30
6,80
6,10
6,40
5,80
5,90
-0,40
-0,20
0,50
0,90
6,40
6,30
6,30
6,30
SE
2011 CESE
VMBO-K CE landelijk Calvijn College
5,40
5,60
5,60
5,58
6,70
6,40
6,50
6,55
-1,30
-0,80
-0,90
-0,97
Driestar College
5,50
5,50
5,50
5,96
6,30
6,30
6,40
6,41
-0,80
-0,80
-0,90
0,44
Gomarus sg.
5,60
4,90
5,20
5,12
6,10
6,00
5,90
6,14
-0,50
-1,10
-0,70
-1,02
Jacobus Fruytier sg. Pieter Zandt sg.
5,20
5,50
5,10
5,89
6,10
6,20
6,20
6,32
-0,90
-0,70
-1,10
-0,43
5,66
5,60
5,86
5,96
6,44
6,46
6,38
6,48
-0,78
-0,86
-0,52
-0,52
Van Lodenstein College Wartburg College
5,12
5,37
5,28
5,52
5,80
5,76
5,88
5,98
-0,68
-0,39
-0,60
-0,46
5,00
5,20
5,70
5,80
6,00
6,40
6,00
6,00
-1,00
-1,20
-0,30
0,20
6,30
6,30
6,70
CESE
VMBO-GT CE landelijk Calvijn College
6,40
5,91
5,76
6,16
6,01
6,03
6,14
6.06
0,39
-0,12
-0,38
0,10
Driestar College
5,70
5,70
5,70
6,33
6,10
6,10
6,00
6,08
-0,40
-0,40
-0,30
-0,25
Gomarus sg.
5,50
5,20
5,40
6,22
6,40
6,00
6,20
6,27
-0,90
-0,80
-0,80
-0,05
Jacobus Fruytier sg. Pieter Zandt sg.
6,00
5,80
5,70
6,14
6,20
6,20
6,10
6,21
-0,20
-0,40
-0,40
-0,07
6,16
5,35
5,67
6,33
6,11
6,22
6,20
6,34
0,05
-0,87
-0,53
0,01
Van Lodenstein College Wartburg College
5,57
5,05
5,30
6,22
5,67
5,68
5,75
5,91
-0,10
-0,63
-0,45
0,31
6,10
5,80
6,00
6,50
6,30
6,40
6,50
6,40
-0,20
-0,60
-0,50
0.10
6,20
6,70
6,90
6,06
6,37
6,37
-0,71
-0,11
0,22
0,19
HAVO CE landelijk Calvijn College
Lectoraat Engels
6,50
SE
6,10 5,56
SE
CESE
SE
CESE 6,27
6,17
6,15
Onderzoeksverslag
6,18
6
Driestar College
5,50
5,70
6,00
6,30
6,20
6,00
6,10
6,20
-0,70
-0,30
-0,10
-0,09
Gomarus sg.
5,40
6,00
6,60
6,64
6,20
5,90
6,10
6,51
-0,80
0,10
0,50
0,13
Jacobus Fruytier sg. Pieter Zandt sg.
5,30
5,70
6,30
6,56
5,90
6,00
6,30
6,36
-0,60
-0,30
0,00
0,20
5,44
5,77
6,20
6,62
6,11
6,09
6,18
6,25
-0,67
-0,32
0,02
0,37
Van Lodenstein College Wartburg College
5,38
5,53
6,12
6,48
5,79
5,94
6,11
6,09
-0,41
-0,41
0,01
0.39
5,60
5,90
6,40
6,70
6,00
6,40
6,50
6,60
-0,40
-0,50
-0,10
0,10
VWO CE landelijk
6,10
6,30
6,90
6,80
SE
CESE
Calvijn College
5,89
6,13
6,66
6,52
6,37
6,83
6,47
6,56
-0,48
-0,70
0,19
-0,04
Driestar College
6,00
6,20
6,70
6,40
6,80
6,60
6,60
6,80
-0,80
-0,40
0,10
0,35
Gomarus sg.
6,10
6,30
7,00
6,65
7,10
6,30
6,70
7,07
-1,00
0,00
0,30
-0,42
Jacobus Fruytier sg. Pieter Zandt sg.
6,00
5,80
6,50
7.26
6,40
6,60
6,50
7.05
-0,40
-0,80
0,00
0,21
5,66
6,16
6,76
6,56
6,61
6,33
6,55
6,79
-0,95
-0,17
0,21
-0,23
Van Lodenstein College Wartburg College
5,90
6,16
6,72
6,85
6,50
6,15
6,30
6,60
-0,60
0,01
0,42
0,25
6,10
6,00
7,00
6,70
6,60
6,40
6,80
6,70
-0,50
-0,40
0,20
0,00
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
7
Hoofdstuk 2 Pilot vocabulaire Vocabulaireverwerving is van essentieel belang. Om die reden heeft het lectoraat ervoor gekozen een implementatiepilot op te zetten. Drie scholen hebben meegedaan met deze pilot. Dr. M. Verspoor heeft geadviseerd over de opzet van pilots in het algemeen. De opzet van deze pilot en de begeleiding ervan lagen in handen van kenniskringleden Dick van Boven, Jacobine Rijkse en Raymond Schroevers. Zij brengen in dit hoofdstuk verslag uit van hun bevindingen. (De bijdragen in hoofdstuk 2 en 4 steunen op literatuuronderzoek. In dit ´praktische rapport´ wordt slechts summier expliciet verwezen naar wetenschappelijke publicaties in voetnoten. Voor uitgebreide theoretische onderbouwing verwijzen we u naar Het voertuig).
2.1 Doel De pilot vocabulaire heeft als doel de opgedane kennis uit de wetenschappelijke literatuur over idioomverwerving vorm te geven op de werkvloer. De pilot dient een aanzet te zijn voor een ´nieuwe´ idioomaanpak in de school. Het vertrekpunt daarvoor ligt in de aanbevelingen zoals die gedaan zijn in Het voertuig. De vuistregels volgens de AHA-aanpak helpen docenten om leerlingen op een goede manier idioom aan te leren. Met de pilot willen we ook aantonen dat de AHA-methode werkelijk leidt tot betere resultaten, al is onze aandacht daarop niet allereerst gericht. Op grond van de literatuur kan namelijk al vastgesteld worden dat deze aanpakt werkt. De kenniskring is zich bewust van het feit dat vocabulaire op heel verschillende manieren kan worden getoetst en dat de gekozen aanpak selectief is. Het gaat er ons vooral om na te gaan hoe de inbedding van deze idioomaanpak op school in zijn werk gaat. In feite zetten we dus een eerste stap op het pad van implementatie.
2.2 Beschrijving De pilot is op drie scholen uitgevoerd. Het Calvijn College (locatie Goes), het Van Lodenstein College (locatie Barneveld) en de Pieter Zandt Scholengemeenschap (locatie Urk) hebben deelgenomen. Op elk van deze drie scholen had een docent Engels twee parallelklassen van vmbo kgt, tweede leerjaar, waaraan hij/zij lesgaf. Eén klas was de pilotklas, de andere vormde de controlegroep. Beide parallelklassen, dus zowel de pilotklas als de controlegroep, hebben in deze periode dezelfde bladzijden idioom geleerd. In de controlegroep is het idioom op de traditionele manier aangeleerd. Met deze traditionele manier wordt bedoeld dat de docent de bladzijden idioom samen met de leerlingen doorleest en deze daarna meegeeft als huiswerk voor de volgende les. Na een aantal lessen volgt de toets. De pilotklas heeft les gekregen volgens de AHA-methodiek. Per les was beschreven op welke manier de docent het idioom behandelt en welke oefeningen daarvoor gebruikt worden. Volgens de AHA-methodiek werkte de docent als volgt: 1. Hij/zij besteedt in de les aandacht aan de woorden en zinnen. De woorden worden voorgelezen, de uitspraak wordt gegeven, er is context en aandacht voor afleidingen en samenstellingen. 2. In de tweede les worden de woorden herhaald (recycling van enkele minuten per les met het accent op luisteren en lezen (receptief). 3. Voordat de werkelijke toets gegeven wordt, is er een pretoets om de woorden te recyclen. 4. De docent geeft leerlingen opdracht met “Heerlijke les, die dan wel iets eerder geleerde woorden actief te werken meer tijd kost!” bij spreek- en schrijfvaardigheid. Docent Pieter Zandt s.g.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
8
Voor deze pilot zijn vijf bladzijden idioom uit Start Up1 gebruikt. Het betreft paragraaf 44-48. De thema’s zijn willekeurig gekozen. Het gaat om: money (44), shopping (45), work (46), time (47,48). Per les wordt er een halve bladzijde behandeld. Met drie lessen per week duurt deze pilot dus ongeveer 5 weken. Voorwaarde is dat de activiteiten vrij eenvoudig uit te voeren zijn. Het werk mag niet te tijdrovend zijn en het moet niet veel moeite kosten het lesmateriaal op te sporen. Een aanpak die veel extra tijd van docenten vraagt, is namelijk gedoemd te mislukken. De nadruk valt op minimaal tien keer herhalen. Pas als woorden frequent terugkomen, nemen leerlingen ze op in het langetermijngeheugen. Daarom worden elke les de te behandelen woorden aangeleerd, herhaald en geactiveerd. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het gebruik van puzzels, visueel materiaal of een wordweb.
2.3 AHA-methode Om goed inzicht te geven in de toepassing van de AHA-methode beschrijven we hieronder per lessenserie hoe de onderdelen ‘aandacht geven/leren, herhalen en activeren’ een plaats krijgen. Bij iedere bladzijde idioom zijn er verschillende didactische werkvormen gebruikt om deze drie facetten vorm te geven. Het doel van les 1, 2 en 3 is het aanleren van bladzijde 44 uit Start Up. In les 1 heeft ‘het aanleren/aandacht geven’ prioriteit. Eventuele voorkennis wordt geactiveerd. Leerlingen zien de woorden op het bord en in hun idioomboekje. Leerlingen horen de uitspraak van hun docent en krijgen zelf een beurt om het woord in de zin hardop voor te lezen. Op deze manier vindt het ‘expliciet aandacht geven aan woorden in de les’ plaats. Hieronder staan in telegramstijl de instructies die docenten hebben uitgevoerd. Les 1 Start Up 44 Zonder boek Zes stiften Money: welke woorden weten jullie al? Wordweb laten maken op het bord door leerlingen. Welke woorden en hoeveel staan er in de lijst op bladzijde 51? Lijst doornemen: docent leest woord, leerlingen lezen (om de beurt) de zinnen. Leerlingen 1e helft van woordenlijst aanleren (actief). Interactief kriskras door de klas woorden overhoren. Onder tijdsdruk 2e helft woordenlijst aanleren. Overhoren. Aan het eind de hele bladzijde overhoren. Huiswerk: leren eerste helft Start Up paragraaf 44 Money In les 2 vindt de herhaling plaats. Leerlingen overhoren elkaar. Daarmee herhalen ze de woorden van de vorige les en zo komt hun huiswerk aan bod. Op deze manier worden de woorden gerecycled en wordt er gebruik gemaakt van een vorm van overhoren.
Les 2 Start Up 44 In tweetallen leerlingen elkaar laten overhoren (1 minuut per leerling). Huiswerk: leren tweede helft van de bladzijde en herhalen eerste helft Start Up 44 Money.
1
Voort, P.J. van der. (2007). Start Up. Engels Idioom.Thieme Meulenhoff. Amersfoort.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
9
Tijdens les 3 gaan de leerlingen aan het werk met schrijfvaardigheid. De geleerde woorden worden op deze manier opnieuw gerecycled en ze komen zinvol aan bod bij een vaardigheid. De leerling moet output geven. Les 3 Start Up 44 Vmbo-2: noteer zeven woorden op het bord. Leerlingen maken met ieder woord een zin en schrijven die op in hun schrift. Opdracht: schrijf (zonder gebruik van idioomboek) een kort mailtje (tussen 70 en 100 woorden) aan vriend/vriendin en gebruik de volgende woorden: money, holiday, cash, bank card, bank account. Lees in tweetallen elkaars werk door en geef commentaar. Geef de leerlingen de mogelijkheid om vragen te stellen. Huiswerk: leren Start Up 44 Money.
Tijdens les 1, 2 en 3 komen de drie vuistregels uit de AHA-methode uitgebreid aan bod. Les 4, 5 en 6 gaan over paragraaf 45 Shopping. In les 4 wordt er ´expliciet aandacht gegeven aan het leren van de woorden in context´. Aan de hand van plaatjes uit een Engels idioomboek (English vocabulary in use Elementary) worden de woorden nu aangeleerd met visuele ondersteuning. Docenten stellen vragen in het Engels over de plaatjes om leerlingen kennis te laten maken met de nieuwe woorden. Deze woorden worden verschillende keren gebruikt. Les 4 Start Up 45 Vertrekpunt is English vocabulary in use Elementary nummer 51 (bijgevoegd materiaal) English only A. Kind of shops What do they sell at the butcher’s? What do they sell at a toy shop? What do they sell at the news agent’s? B. What is a department store? What do they sell there? They mention different floors. At what floor are we here in this building now? What could the basement be? C. Going shopping Mention: buy, pay and get. Exercises 51.1 + 51.2 + 51.3 Naar Start Up: Oplezen woorden, waarna leerlingen herhalen. Eventueel zinnen (laten) oplezen. Huiswerk: leren eerste helft Start Up 45 Shopping.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
10
In de vijfde les heeft ´herhalen´ prioriteit, maar wordt ook al een eerste stap gezet naar het ´actief werken met eerder geleerde woorden´. Leerlingen geven deze woorden een plaats in hun tekening. Enkele leerlingen gebruiken de woorden actief in hun ´presentatie´. Nu passen we de woorden dus toe in de vaardigheid spreken. Les 5 Start Up 45 Draw a department store (ground floor, first floor, etc. + basement). De docent schrijft negen Engelse woorden op het bord: customer, lift, escalator, toys, shoplifter, trolley, basket, present, shopkeeper. Leerlingen noteren deze woorden in hun tekening. Twee leerlingen presenteren hun tekening. Oplezen: tweede helft van Start Up 45. Leerlingen herhalen woorden. Ze laten weten welke woorden uit paragraaf 45 al in hun tekening getekend waren. Het gaat om woorden die niet op het bord stonden. Huiswerk: leren tweede helft en herhalen eerste helft Start Up 45 Shopping.
In les 6 wordt gefocust op het actief gebruiken van de eerder geleerde woorden. Leerlingen moeten de woorden gebruiken in een gesprekje dat ze voeren met een klasgenoot. Het eerder aangeleerde idioom wordt ook weer gerecycled. Les 6 Start Up 45 In tweetallen een gesprekje voorbereiden; opschrijven in het schrift. Naspelen voor de klas. Wie wil? Opdracht: voer een gesprek in een winkel, koop iets. Een leerling is klant, de andere leerling is de winkelbediende. Iedere leerling krijgt minimaal zeven beurten. Huiswerk: leren Start Up 45 Shopping.
De AHA-methode is uiteraard ook het uitgangspunt voor de lessen die hier niet in extenso beschreven worden. Tijdens deze lessen zijn weer andere werkvormen gebruikt om het idioom aan te leren, te herhalen en te activeren. In les 7, 8 en 9 wordt Start Up 46 Work behandeld, in les 10, 11 en 12 Start Up 47 Time en in les 13,14 en 15 Start Up 48 Time.
2.4 Planning Tegen het eind van het schooljaar 2012-2013, het jaar voorafgaand aan de pilot, zijn de eerste voorbereidingen getroffen. Collega’s op de drie deelnemende scholen zijn benaderd voor deelname aan de pilot. Deze deelnemende collega’s hebben voor het ljaar waarin de pilot plaatsvinden zou, twee parallelklassen vmbo 2 kgt gekozen. Bij de start van het schooljaar 2013-2014 is besloten om de pilot te starten in de tweede week van november. Daarmee was er voldoende aanlooptijd om de pilot goed neer te zetten. In september is er een eerste overleg gevoerd met de betreffende collega, waarin doel, inhoud en tijdpad doorgenomen zijn. Aan de deelnemende collega’s is het werkdocument ´pilot vocabulaire´ gegeven waarin de beschrijving van de lessen, al het lesmateriaal en de toets zijn opgenomen. Ook zijn zij voorzien van een digitale versie. Een van de collega’s zag nu duidelijk dat de pilot maar 5 – 15 minuten van de les zou vragen. Hij vond de pilot realistisch: ze bevatte geen bijzondere, al te veel tijd rovende zaken, maar bood hier en daar iets extra’s.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
11
Tijdens de tweede week van november (week 46) is de pilot begonnen met het afnemen van de 0toets in alle klassen. Hiervoor is de toets gebruikt zoals die bij 2.5.1. beschreven wordt. Na deze 0toets zijn de lessen een voor een gegeven. Van elke les is er verslag gedaan door het invullen van een matrix. De vraag was de les te evalueren (enquête) aan de hand van vier vragen. Aan de hand van deze gegevens is later een analyse gemaakt. Tijdens de pilot is er regelmatig overleg geweest met de “Ik ben echt positief over deze collega´s die de pilot uitvoerden. Dat gebeurde tijdens nieuwe manier van werken. een uur dat in het rooster geblokkeerd stond voor Alleen vraag ik me af hoe we aan overleg. De kenniskringleden hebben de deelnemende het juiste materiaal komen. Zelf locatie van hun school minimaal drie keer bezocht. Een maken lijkt me niet te doen…” keer was dit samen met de lector. Ook is er telefonisch en via de mail regelmatig contact gelegd. Tijdens deze Docent Calvijn College contactmomenten zijn vooral de te geven lessen doorgenomen en vond er uitwisseling plaats van de ervaringen tot dan toe. Vooral zijn de collega`s geattendeerd op het grote belang van monitoren. Voor de proef is het wezenlijk dat ze goed uitgevoerd wordt, maar ook waar het mis gaat en hoe dat komt. Door lesuitval in verband met andere schoolse activiteiten heeft de pilot langer geduurd dan de geplande vijf weken.
2.5 Meting 2.5.1 Toetsing De toetsing van het idioom vond plaats aan de hand van bijgevoegde toets (zie bijlage 3). Er is bewust gekozen voor een reguliere toets om ook de toetsing zo realistisch mogelijk te laten zijn. Deze manier van toetsing vindt al jaren plaats op de scholen. Deze toets is gebruikt als toets 0, maar ook als toets 1, 2 en 3. Leerlingen wisten niet vantevoren dat toets 0, 2 en 3 zouden worden afgenomen. De leerlingen zijn wel tijdig op de hoogte gesteld van het moment waarop toets 1 zou worden afgenomen, omdat de score van deze toets meetelde voor hun rapportcijfer. Voor de leerlingen was dit het normale toetsmoment dat altijd plaatsvindt na vijf bladzijden studie. De 0-toets is afgenomen in de tweede week van november 2013 (week 46). Toets 1 vond plaats in de derde week van januari (week 3). Toets 2 viel zes weken na het beëindigen van de pilot in de eerste week van maart (week 10). In verband met de voorjaarsvakantie is deze toets een week later afgenomen dan gepland. De laatste toetsing viel in de week voor de meivakantie (week 17). De toets bestaat uit 4 onderdelen: 1. Bij onderdeel A wordt de passieve woordkennis getoetst. Getoetst wordt of de leerling de Engelse woorden (her)kent. De geleerde woorden worden Engels – Nederlands getoetst. 2. Bij onderdeel B wordt de actieve woordenschat getoetst. Er wordt getoetst of de leerling de woorden kent en kan schrijven. De geleerde woorden worden Nederlands – Engels getoetst. 3. Bij onderdeel C wordt getoetst of de leerling het idioom ook kan gebruiken voor communicatie. Hier wordt van de leerling gevraagd om zinnen/vragen met het woord te maken. In hoeverre is de leerling in staat om het woord ook binnen een context te gebruiken? 4. Bij onderdeel D wordt getoetst in hoeverre de leerling in staat is om een zin kloppend te maken met het juiste woord uit een rij met gegeven idioommogelijkheden. Kan de leerling geleerde woorden gebruiken in de juiste context? 2.5.2 Resultaten In deze paragraaf staat een statistisch overzicht van de pilots vocabulaire die gehouden zijn op drie scholen. De resultaten zijn samengevat in drie grafieken en vervolgens wordt een beknopte interpretatie gegeven. De onderliggende scores per deelnemende school per leerling zijn te vinden in bijlage 1.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
12
Gemiddeld aantal punten per leerling Calvijn College 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Toets 0
Toets 1 CC pilot
Toets 2
Toets 3
CC controle
Gemiddeld aantal punten per leerling Pieter Zandt Scholengemeenschap 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Toets 0
Toets 1 PZ pilot
Toets 2
Toets 3
PZ controle
Gemiddeld aantal punten per leerling Van Lodenstein College 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Toets 0
Toets 1 VLC pilot
Toets 2
Toets 3
VLC controle
Uit de bovenstaande grafieken blijkt dat de leerlingen enorm vooruitgaan tussen toets 0 en toets 1. Dat is vrij logisch, omdat leerlingen op dat moment heel bewust woorden aangeboden krijgen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
13
Bij zowel de pilot- als de controlegroep van het Van Lodenstein College en de beide groepen van de Pieter Zandt Scholengemeenschap is het startpunt bijna gelijk. De pilotgroep scoort vanaf toets 1 hoger en dat blijft zo tot en met toets 3. De controlegroep van het Calvijn College scoort op de 0toets hoger dan de pilotgroep. Dit verschil blijft bestaan bij toets 1, maar is bij toets 2 en 3 bijna verdwenen.
Verschil toets 0 en toets 3 25,0 20,0 15,0 Toets 0
10,0
Toets 3
5,0 0,0 PZ pilot
PZ controle
VLC pilot
VLC controle
CC pilot
CC controle
Leerlingen uit zowel de pilotgroepen als uit de controlegroepen scoren gemiddeld hoger voor toets 3 (M = 16.41, SE = 0.58) dan voor toets 0 (M =5.93, SE = .33), t(108) = -18.96, p < .05, r =.88. Deze verschillen zijn significant. Dit laat zien dat alle leerlingen in de loop van de tijd meer woordjes zijn gaan beheersen. De vraag is natuurlijk of leerlingen uit de pilotgroep uiteindelijk meer woordjes kennen dan de leerlingen uit de controlegroep. Gemiddeld scoren de pilotgroepen hoger (M = 16.77, SE = 0.82) dan de controlegroepen (M = 14.4, SE = 0.79). Dit verschil is significant (t (107) = 2.03; p < 0.05) maar het is wel een klein effect (r = 0.19). Dat zal mede komen, doordat de controlegroep van het Calvijn College met een hoger gemiddelde begon, maar uiteindelijk niet hoger bleef. Het ‘wegwerken’ van het verschil tussen de beide deelnemende klassen was al een groei die in deze berekening niet is meegenomen. Om dat helder te kunnen krijgen is gekeken naar de gemiddelde groei van de pilotgroep ten opzichte van de gemiddelde groei van de controlegroep. Dan blijkt dat de leerlingen uit de pilotgroep meer nieuwe woordjes leren ( M =11.4, SE = 0,77) dan de leerlingen van de controlegroep (M = 8.29, SE = 0.62). Dit verschil is significant (t (107) = 2.91; p < 0.05).
2.6 Evaluatie 2.6.1 Tijdsbeslag Twee collega’s hebben zich aan de voorgeschreven tijd (10 tot 15 minuten) gehouden. Eén collega heeft er meer tijd voor uitgetrokken. Op de vraag of dat acceptabel was werd bevestigend geantwoord. Concluderend kunnen we zeggen dat de nieuwe aanpak binnen 10 tot 15 minuten uitvoerbaar is, mits de docent zich daar zelf strikt aan houdt. Dit heeft zeker te maken met de vraag welke visie de docent heeft op het gebruik van de reguliere leergang die voor het vak Engels gebruikt wordt.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
14
2.6.2 Ervaringen van docenten en leerlingen Naar aanleiding van de antwoorden op de vragen uit de enquête kunnen we stellen dat docenten positief en enthousiast zijn over deze manier van werken. Op de vraag of de betreffende collega de werkvorm in de toekomst gaat toepassen wordt “Dit vonden ze leuk, het was bevestigend geantwoord. Deze vraag wordt 23 keer met ´ja´ beantwoord, drie keer met ´waarschijnlijk wel´en totaal iets anders, ieder op z’n twee keer met ´nee´. Op de vraag naar suggesties of niveau. Leerlingen doen een aanvullingen is één keer gemeld dat er te veel materiaal succeservaring op…” aangereikt was om binnen 10 minuten te behandelen. Ook is één keer de opmerking gemaakt dat de Docent Calvijn College betreffende collega het werk heeft becijferd en dit cijfer, met toestemming van de leerling, als beloning heeft laten meetellen. Afkeurende reacties zijn geplaatst. Bij les 7 is opgemerkt dat het een simpele en slechte opdracht was. Bij les 8 had de instructie beter gekund. De opdracht van les 9 was te open en sloot niet aan bij de belevingswereld van de leerlingen. Positief waren docenten over les 3. Leerlingen doen er een succeservaring op. Les 5 werd als een gezellige, praktische les ervaren. Tijdens les 6 waren de leerlingen enthousiast en leefden ze zich in de rol die ze moesten spelen in. Les 8 waardeerden leerlingen positief. Ook is er expliciet positieve feedback gegeven op de lessen 12, 13, 14 en 15. De deelnemende docenten geven allemaal aan dat de manier waarop de AHA-methode in de lessen is verwerkt, werkbaar is. Bij enkele opdrachten merkten docenten op dat de leerlingen betrokken en gemotiveerd aan het werk gingen. Vooral de ´doe-opdrachten´waren een schot in de roos van het vmbo. Leerlingen gingen actief de woordenschat verwerven. De woorden zijn vaker gehoord, gezien en gebruikt (gerecycled) dan bij de ´traditionele manier´. Alle docenten zeiden dat ze dit materiaal in de toekomst graag in hun lessen willen gebruiken.
2.7 Aanbevelingen Uit de pilot vloeien enkele aanbevelingen voort die vooral gaan over de implementatie van deze manier van idioomverwerving. 1. Het is belangrijk dat het materiaal goed aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen. 2. Houd het voor de vmbo´ers praktisch. Laat hen actief de aan te leren woorden gebruiken in ´doe-opdrachten´; laat hen bijvoorbeeld een tekening maken die betrekking heeft op het onderwerp. 3. Laat de deelnemende docenten aan deze pilot hun ervaringen delen met sectiegenoten. Zij kunnen vanuit de praktijk vertellen wat hun ervaringen waren en met voorbeelden onderbouwen dat de AHA-methode werkt. 4. Om idioom afwisselend te kunnen aanbieden zijn er verschillende werkvormen nodig. Het verbreden van het didactisch repertoire van de docent Engels is dus een ´hot item´. 5. Het blijkt dat het meer tijd besteden aan idioomverwerving ten koste kan gaan van de tijd die aan de reguliere methode wordt besteed. Wie dat wil beperken, kan a) de thema’s uit het idoomboek (als er een idioomboek gebruikt wordt) koppelen aan de thema’s uit het tekstboek. b) zoveel als mogelijk is de woordjes in vaardigheidsopdrachten uit het tekst- of werkboek gebruiken.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
15
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
16
Hoofdstuk 3 Tweede pilot vocabulaire Met de pilots vocabulaire en luistervaardigheid heeft Driestar College niet meegedaan. De reden was dat er op dat moment een pilot uitgevoerd werd door kenniskringlid Cornée van der WindFerreira MA op die school. Zij doet verslag van haar bevindingen in dit hoofdstuk.
De woorden die we weten, en weer vergeten: Het verwerven van vocabulaire door formatief toetsen. Cornée van der Wind-Ferreira, MA Comm, MA ELT
3.1 Waarom woordenschat? Wanneer we in een ander land op vakantie gaan, waarvan we de taal niet spreken, is een woordenboekje (of tegenwoordig een app met vertaalmogelijkheid) één van de eerste dingen die we meenemen. Wanneer we de woorden weten, kunnen we al heel snel onszelf verstaanbaar maken. Het is niet voor niets dat de grande dame van de Engelse vakdidactiek, Penny Uri, schrijft: “… hoewel grammatica waarschijnlijk het meest beschreven aspect van taalverwerving en tweedetaalonderwijs is, is het geenszins het belangrijkste aspect. Die plaats is gereserveerd voor de vocabulaire, die de betekenis draagt.” Het opdoen van woordkennis is een proces dat begint wanneer een kind nog geen jaar oud is en doorgaat totdat wij oud zijn. Wat vocabulaire betreft, zijn we nooit uitgeleerd. Dit geldt voor de moedertaal, maar ook voor het leren van een tweede of derde taal. De meeste woorden leren we zonder dat we het doorhebben, toch kunnen docenten er niet op vertrouwen dat het vanzelf goed gaat. Onderzoek toont aan dat het intentioneel leren van woorden heel effectief kan zijn. En dat vooral kinderen die laagtaalvaardig zijn hier veel baat bij hebbenii. Het aanleren van strategieën om woordkennis te vergroten is daarom ook één van de kerndoelen voor Engels in de onderbouw. Als het leren van vocabulaire zo belangrijk is, zouden we als docenten moeten nadenken over de meest effectieve manier om dit te doen.
3.2 Waarom formatief toetsen? Over heel de wereld zijn wetenschappers bezig met onderzoek naar effectief onderwijs en proberen ze de vraag te beantwoorden: “Wat moeten we doen om te zorgen dat leerlingen leren?” Black iii (2000), Black en William (2009)iv, Hattie (2009)v en Marzano (2003)vi ontdekten dat wanneer leraren bepaalde onderwijsstrategieën gebruiken, het leerrendement toenam. Deze strategieën worden allemaal geassocieerd met wat in Engeland bekend is geworden onder de noemer Assessment for learning (AfL), in het Nederlands o.a. vertaald als formatief toetsen. De meest gebruikte vorm van toetsen in het voortgezet onderwijs is door middel van overhoringen en repetities. Van Wijkvii (2012) concludeerde dat leraren in het (reformatorisch) voortgezet onderwijs vaak “woordjes s.o.’s” geven. Leerlingen slagen of zakken. Ze halen een cijfer dat een “eindstation” bij het leren is. De vakterm hiervoor is summatief toetsen. Formatief toetsen is onderdeel van het leerproces zelf, leerlingen en de leerkracht bepalen aan de hand van de formatieve toets wat de volgende stap in het leerproces moet zijn. Als de wetenschappers gelijk zouden hebben, zouden leraren woordkennis veel minder summatief moeten toetsen en veel vaker formatief. Een docent op het Driestar College ging deze uitdaging aan en zette zijn lessen om.
3.3 Hoe hebben we dat gedaan? Vanaf september 2013 tot de kerstvakantie gaf deze docent Engels géén cijfers aan twee klassen brugklasleerlingen. Voor leerlingen die goede cijfers halen, is een cijfer geen probleem. Maar een leerling die een drie haalt, denkt niet snel: “Ik haal het wel in” of “volgende keer beter”. Leerlingen die onvoldoendes halen geven het snel op en halen een achterstand niet meer in. Geen cijfers betekent niet dat er niet hard is gewerkt, integendeel. De leerlingen in deze projectgroep hebben heel hard gewerkt en veel geleerd.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
17
1. De eerste stap is het duidelijk maken van de leerdoelen. Leerlingen moeten Engelse teksten kunnen lezen, gesprekken kunnen voeren, korte brieven kunnen schrijven en moeten informatie uit gesproken teksten kunnen halen. Hiervoor hebben ze een basisvocabulaire van ongeveer 3000 woorden nodig. In één klas was een meisje, we noemen haar Ella2, die nog geen 260 woorden kende, terwijl een jongen, we noemen hem Fred, in dezelfde klas al ruim 6000 Engelse woorden wist. Normaal gezien zou Ella een onvoldoende halen voor een s.o. en Fred een goed cijfer. Fred wist het al, dus hij zou niets nieuws leren en Ella zou denken dat zij het toch niet kan. Ook zij zou niet echt iets leren. De leerlingen werd nu gevraagd om zelf te denken hoever zij in hun leerproces zijn en wat voor hen de volgende stap kan zijn. Voor elk leerling is dat anders, maar ieder stelde een eigen leerdoel: “Ik wil x-aantal woorden per week erbij leren.” 2. Een belangrijke eigenschap van formatief toetsen is het uitleggen van de succescriteria. Leerlingen moeten weten wanneer zij hun leerdoelen gehaald hebben. In de klas is daarom veel aandacht besteed aan wat het betekent om een woord te kennen en aan hoe goed je een woord moet kennen. Soms is het herkennen (passieve woordkennis) genoeg om iets te begrijpen, maar wil een leerling iets kunnen zeggen of schrijven is dat niet genoeg. Dan is een actieve beheersing van de woordkennis nodig. Woordkennis heeft daarbij verschillende aspecten. De betekenis van een woord is het belangrijkst bij leesvaardigheid. Een vertaling Engels-Nederlands is vaak de eerste stap, maar ook de associaties bij woorden spelen een rol. Als wij bijvoorbeeld van iemand zeggen dat zij slank is, dan bedoelen we dat positief. Maar zeggen wij dat iemand mager is, dan heeft dat een negatieve lading. Bij spreek- en luistervaardigheid is het belangrijk om te weten wat de uitspraak van een woord is. Bij het schrijven van brieven of bij andere schriftelijke taken (een boekverslag of poster) is het ook goed om op de spelling te letten. 3. Al snel bleek uit onderzoek in de klassen dat leerlingen bij het leren van woorden hoofdzakelijk letten op betekenis (vertaling). De leerlingen leerden vooral door te herhalen, zonder goed te kunnen omschrijven hoe ze dan herhalen. Een enkele leerling gaf aan het schriftelijk te doen. Het leerrendement hiervan was niet hoog en daarom is er veel tijd besteed aan het geven van feedback op het leerproces. Aan de hand van tien basisstrategieën kregen leerlingen feedback op hun manier van woorden leren. Zij werden o.a. bevraagd op welke woorden ze kiezen om te leren, waarom zij deze keuzes maakten, hoe ze het leren en of het dan ook het gewenste resultaat tot gevolg had. Soms werden suggesties voor een andere aanpak gedaan (bijv. gebruik van ezelsbruggetjes, wanneer een woord op te zoeken of over te slaan, hoe om te herhalen enz.). Feedback op het leerproces (in plaats van op het product) is de derde en één van de belangrijkste componenten van formatief toetsen. De leerlingen gaven aan dat zij hier veel steun aan hadden. 4. James et. al. (2007)viii stelden dat leerlingen er baat bij hebben om als het ware in de huid van de leraar te kruipen en vanuit het perspectief van de leraar naar het leerproces te kijken. Het vierde aspect van formatief toetsen is “peer assessment”, leerlingen elkaar laten overhoren en bevragen. Leerlingen gaven elkaar feedback op hun woordkennis (betekenis, uitspraak, spelling en gebruik in zinnen). Wanneer zij er samen niet uitkwamen, mochten zij bij de leraar aan de bel trekken, die hun groei hierin positief noemde. Hun spreekvaardigheid ging met sprongen vooruit en werd zelfs door andere collega’s opgemerkt. 5. Formatief toetsen bevordert ook de zelfstandigheid van leerlingen, door aandacht te geven aan reflectie, motivatie en meta-cognitie. Het vijfde aspect is daarom zelfassessment. Leerlingen gaven aan de hand van de succescriteria aan hoever zij waren in het halen van hun leerdoelen. Ze hielden bij hoeveel woorden ze leerden, welke woordeigenschappen ze beheersten en met welke eigenschappen ze nog moeite hadden.
2
De namen van Ella en Fred zijn niet hun echte namen, deze namen zijn fictief om de privacy van de leerlingen te beschermen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
18
3.4 Wat waren de resultaten? Aan het begin en aan het einde van dit project hebben deze klassen (projectgroep) en twee andere vergelijkbare klassen (controlegroep) een aantal toetsen gemaakt en een vragenlijst ingevuld. Aan het begin van dit project was er wat betreft woordkennis en leerstrategieën geen merkbaar verschil tussen de projectgroep en de controlegroep. De eerste veranderingen kwamen al na twee weken. De projectgroep zette al snel verschillende leerstrategieën in en werd steeds vaardiger in het kiezen van passende strategieën, terwijl de controlegroep merkbaar achterbleef. Dit had gevolgen voor het leerrendement, vooral op de langere termijn. Een maand na afloop van het project was de actieve woordkennis van de leerlingen in de projectgroep merkbaar groter dan in de controlegroep. De leerlingen in de projectgroep hebben niet alleen meer woorden geleerd, ze waren ook veel minder woorden weer vergeten.
3.5 Wat vonden de leraar en de leerlingen? De docent zag al heel snel het verschil bij de projectgroep in vergelijking met de controlegroep. Volgens hem werd het steeds moeilijker om geen formatieve toetstechnieken te gebruiken bij de controlegroep. Hij zag dat de projectgroep groeide in het leren van woorden, maar vooral dat de leerlingen steeds meer eigenaar werden van hun eigen leerprocessen. Hij gunde dit zijn andere groepen ook. Als docent heeft hij veel gehad aan dit project: “Ik heb er gereedschap bijgekregen dat mijn lessen beter heeft gemaakt”. De meeste leerlingen hebben dit ook zo ervaren. Zij gaven aan dat zij veel geleerd hebben en dat zij nu niet alleen anders kijken naar het leren van woorden, maar dat ze het leren ook anders aanpakken. Leerlingen merken zelf dat deze manier van woorden leren leidt tot betere kennis van woorden. Zij geven zelf aan dat zij de woorden nu langer onthouden, al zijn ze niet even blij met de hoeveelheid inspanning die deze aanpakt eist. Ze vinden ook dat ze nu langer bezig zijn met hun huiswerk. Maar, zoals één jongen schreef: “Het was even omschakelen. Op de basisschool moest ik zelf maar uitzoeken hoe ik woordjes moest leren” en: “It’s more work, but it helps!” Verwijzingen Ur, P. (2012). Vocabulary activities. Cambridge: Cambridge University Press. p.1 Cobb, T (2007). Computing the demands of L2 reading. Language Learning and Technology, 11(3), 38-63. Sökmen, A.J. (1997). Current trend in treaching second language vocabulary. In N. Schmitt & M. McCarthy (Eds.), Vocabulary: Description, acquisition and pedagogy. Cambridge: Cambridge University Press. iii Black, P. (2000). Research and the development of educational assessment. The Curriculum Journal, 16(2), 133-135. iv Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment Evaluation and Accountability, 21, 5-31 v Hattie, J. (2012). Visible learning for teachers. London: Routledge. vi Marzano, R.J. (2003). What works in schools. Alexandria (VA): ASCD. vii Van Wijk, J. (2012). De zijden. Gouda: Driestar Educatief. viii James, M., Black, P., McCormick, R., & Fedder, D. (2007). Promoting learning how to learn through assessment for learning. In James, M., McCormick, R., Black, P., Carmichael, P., Drummond, M., Fox, A., MacBeath, J., Marshall. B., Pedder, D., Procter, R., Swaffield, S., Swann, J., & Wiliam, D. Improving learning how to learn. London: Routledge. I
ii
Voor meer informatie over het kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek kunt u contact opnemen met mw. C. van der Wind, MA ELT,
[email protected]. Zij kan ook verwijzen naar het overige gebruikte bronnenmateriaal voor deze studie.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
19
Hoofdstuk 4 Pilot luistervaardigheid In Het voertuig is duidelijk gemaakt dat bij luistervaardigheid het roer om moet. In plaats van gerichtheid op het product moet de aandacht vallen op het proces. Om die reden heeft het lectoraat ervoor gekozen een implementatiepilot op te zetten. Drie scholen hebben meegedaan met deze pilot. Dr. M. Verspoor heeft het lectoraat in het algemeen geadviseerd over het opzetten van pilots. De opzet van deze pilot en de begeleiding ervan lagen in handen van kenniskringleden Rens Krijger en Erwin Meerkerk. Zij brengen in dit hoofdstuk verslag uit van hun bevindingen. Het doel van het onderzoek in Het voertuig was te komen tot een aanpak voor het gericht aanleren van luistervaardigheid. In dat rapport is duidelijk gemaakt dat daarvoor de gedachten van dr. John Field c.s. voor de kenniskring leidend waren3. Luistervaardigheid heeft door de tijd heen steeds op een andere manier aandacht gekregen. In het onderwijs is de aanpak centraal komen te staan die we Comprehension approach noemen. Hierbij wordt de luistervaardigheid meestal getest door middel van meerkeuzevragen. De Comprehension approach voldoet op deze manier niet, omdat er slechts gekeken wordt naar het resultaat en niet naar het proces, terwijl de problemen juist in het proces openbaar komen. Uit het onderzoeksverslag De zijden blijkt dat luistervaardigheid weinig aangeboden wordt in de lessen en nauwelijks onderdeel van het huiswerk is, dat veel docenten geen feedback geven op het luisterproces en dat de meeste scholen geen leerlijn luistervaardigheid hebben om deze vaardigheid aan te leren. Het gaat er bij het aanleren van luistervaardigheid om dat de vaardigheid in zijn complexiteit wordt erkend en zo ook wordt aangeleerd. Heel gericht moeten leerlingen worden geconfronteerd met de verschillende strategieën die van belang zijn om goed te kunnen luisteren. De twee kernpunten daarvan zijn ‘decoding’ en ‘meaning building’. Voor alle exposure, zowel binnen als buiten de klas, geldt dat die betekenisvol en gericht moet zijn. Doelloos luisteren levert geen resultaat op.
4.1 Doel Naar aanleiding van de literatuurstudie hebben we besloten een pilot op te zetten. Kern daarvan is dat we op grond van de pilot scholen moeten kunnen adviseren hoe de implementatie kan worden vormgegeven. In feite is de pilot dus een eerste stap in de richting van de invoering. In het proces van luisteren onderscheiden we de twee bovengenoemde belangrijke elementen: 1. Het technische luisteren dat in ons artikel ‘decoding’ wordt genoemd. Hierbij gaat het om het bewust worden van problemen bij het luisteren (denk aan elisie, clitica, etc.) Ook het aanleren van woordgrenzen, woordherkenning en chunks is hierbij van belang. Zoals beschreven in Het voertuig is dicteren een belangrijk hulpmiddel hiervoor. 2. Het begrijpen van het gehoorde wat bekend is “Goed om de leerlingen met geworden onder de naam ´meaning building’. chunks te laten werken. Ze Hier gaat het om strategieën die de luisteraar pikten ze ook snel op.” moet inzetten om met zo min mogelijk inspanning zo goed mogelijk te begrijpen wat de Docent Gomarus s.g. spreker zegt. Denk hierbij aan aanvullen wat de spreker zegt, ordenen van informatie etc. Naast deze twee elementen is uiteraard exposure van groot belang. De pilot is hierop niet speciaal gericht. De blootstelling aan de taal is verder overgelaten aan de docent.
3
O.a. Field, J. (2008). Listening in the Language Classroom. Cambridge University Press. Cambridge, UK.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
20
4.2 Beschrijving De pilot is op drie scholen uitgezet. De Jacobus Fruytier Scholengemeenschap (locatie Apeldoorn), de Gomarus Scholengemeenschap en het Wartburg College (locaties Marnix en Revius) hebben meegedaan. Vijf docenten hebben aan de pilot “Students are eager to ‘show’ meegewerkt waarvan twee op de Gomarus their listening abilities.” Scholengemeenschap. De volgende groepen zijn ingeschakeld: 1x 1hv, 2x 2(g)t en 2x 2h. Alle docenten Docent Fruytier hadden een pilotgroep en een controlegroep. Op deze regel is één uitzondering. Eén collega op de Gomarus heeft als controlegroep een groep van een collega ingezet. In de controlegroepen is aan luistervaardigheid verder geen extra aandacht besteed. In die groepen is het programma van de methode gevolgd. De pilot begon met het afnemen van een toets in de pilotklassen en de controlegroepen. Voor deze toets kregen leerlingen geen cijfer, maar ze kregen wel punten: per vraag één punt. Dat puntengemiddelde van de klassen is genoteerd. De begeleidende docent mocht de toets niet bespreken met de klas, omdat dezelfde toets aan het eind van de tien weken opnieuw zou worden afgenomen in alle klassen. Aan de hand van de gemiddelden hoopten we iets te kunnen zeggen over het effect van de pilot. Naast de toets hebben we een enquête afgenomen waarmee we de attitude van leerlingen ten opzichte van luistervaardigheid wilden vaststellen. Deze enquête is aan het begin van de pilot in álle groepen afgenomen en aan het eind alleen in de “Leerlingen waren gemotiveerd pilotgroepen. In die enquête zijn tevens algemene en vonden het leuk!” vragen over de pilot gesteld (bijlagen 6 en 7). Inhoudelijk bestond de pilot uit dertig lesfragmenten Docenten Gomarus s.g. en Revius van ongeveer 5 minuten aan de hand van tien verschillende luisterfragmenten. Per week kwam er één fragment aan de orde dat tijdens drie opeenvolgende lessen aangeboden werd. Aan de hand van deze lesfragmenten kwamen ‘decoding’ en ‘meaning building’ bewust aan bod. Aan het eind van iedere derde les schreef de docent een korte evaluatie over de drie lessen van die week. De docent beantwoordde iedere week vragen over wat goed ging, wat beter kon, wat voor moeilijkheden zich voordeden, wat hij/zij van het materiaal vond en of hij/zij zelf nog ideeën had voor verbetering. Afgesproken was dat een kenniskringlid na ongeveer drie weken een les(deel) zou observeren, waarna docent en kenniskringlid met elkaar het verloop van de pilot tot op dat moment konden bespreken. Weer drie weken later stond er een gesprek tussen de docent die de pilot uitvoerde en de lector gepland. Aan het eind van de pilot hebben lector en kenniskringlid de enquête, de toets en de pilot in zijn geheel geëvalueerd. Om het concreet te maken voegen we hier de eerste les als voorbeeld in. Allereerst staat de getranscribeerde tekst in het lesmateriaal. Vervolgens krijgt de docent nauwkeurige instructies wat te doen. De tweede keer dat de tekst ter sprake komt, legt de docent een relatie met de eerste keer dat leerlingen de tekst hoorden, maar er is uitbreiding in de toelichting. De afrondende les grijpt in op de vorige (twee). Na deze lessen zouden leerlingen enkele verschijnselen uit gesproken taal niet theoretisch, maar praktisch moeten kennen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
21
Voorbeeldles Week 1 - At a lunchroom ‘At the lunchroom’ is the fragment you are going to use during the first week.
TRANSCRIPT: Part 1
Man: Waitress: Man: Waitress: Man:
Hiya. Hiya. Could I have, um, a a cup of tea and, um, er, a slice of cake? Yes. Oh, er, no could I have, er, a coffee … and, er, a cheese sandwich?
Part 2
Waitress: Man: Waitress: Man: Waitress: Man: Waitress: Man: Waitress: Man:
Cheese sandwich. So you want coffee, tea and cheese sandwich, yeah? Um, yeah, er, a coffee, a tea, a cheese sandwich and a slice of cake. Could I have one tea and one coffee please? Anything else? Um … Oh, I don’t know. Er, no, no, I think that’s it. Yeah. That’s £3.50 altogether, please. Thanks Thank you. Your change. Thanks a lot. Thanks. Cheers.
Lesson Step 1 Listen to the fragment. Step 2 Ask the following questions: Where does this conversation take place? Who are in it? Did you hear what the man ordered? Don’t go into too much detail and don’t provide any answers. Step 3 Read part 1 of the fragment as clearly as possible: Man: Hi. Waitress: Hi. Man: Could I have a cup of tea, and a slice of cake? Waitress: Yes. Man: Oh no, could I have a coffee, and a cheese sandwich? Step 4 Ask again what the man ordered. Step 5 Ask why it was easier to find the answer the second time. Write difficulties experienced on the blackboard. Step 6 Listen once more to the entire fragment. Lesson Step 1 Listen to the fragment. Step 2 Remind the pupils of the difficulties that were uncovered during the previous lesson. Step 3 Listen to part 1 of the fragment and ask the pupils to write down what is said transcription (literally word-for-word). You could listen several times, or pause the fragment. Step 4 Show the transcript and let pupils compare their own transcript.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
22
Step 5 Point out the following: could I is pronounced as one word (reduction) several times you hear the same sound (/Ә/) with different meanings:
Man: Waitress: Man: Waitress: Man:
Hiya. Hiya. Could I have, um, a a cup of tea and, um, er, a slice of cake? Yes. Oh, er, no could I have, er, a coffee … and, er, a cheese sandwich?
cup of tea is pronounced as one word (reduction) slice of cake is pronounced as one word (reduction) cheese sandwich is pronounced as one word (cliticization) Lesson Step 1 Remind the pupils of the difficulties we came across the previous lesson (see step 5 – lesson ). Step 2 Listen to the complete fragment and ask the pupils to write down as many similar instances they come across. Step 3 Discuss the findings. Step 4 Hand out or project the transcript - read and listen. Step 5 Let pupils practise the fragment in careful speech in pairs (see lesson Step 3). Step 6 Let one or two pairs perform (or form new pairs and let them perform).
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
23
4.3 Planning De pilot duurde tien weken. Het was de bedoeling dat er één les per dag / lesuur werd gebruikt om de spreiding te garanderen. Volgens het overzicht hieronder hebben de toetsafnemers gewerkt. Week 1
Week 2
Toets + enquête (map “00 test”) + lesfragment 1 (At a lunchroom). Toetsresultaten invullen in Excel-document, enquêteformulieren inleveren bij lid kenniskring. Lesfragment 2 (First date)
Week 3
Lesfragment 3 (Getting good grades in school) Gesprek lid kenniskring
Week 4
Lesfragment 4 (Running)
Week 5
Lesfragment 5 (Coke ad)
Week 6
Lesfragment 6 (First day skiing) Gesprek lid kenniskring / lector
Week 7
Lesfragment 7 (Meeting)
Week 8
Lesfragment 8 (On the road)
Week 9
Lesfragment 9 (My friend’s book)
Week 10
Lesfragment 10 (Simple Jack) + toets + enquête Toetsresultaten opnieuw invullen in Excel-document, enquêteforumlieren inleveren bij lid kenniskring. Eindgesprek lector en lid kenniskring. Evaluatie van enquête en toetsgegevens. Schrijven conclusie.
4.4 Meting: toetsing Voor de toets (bijlage 5) hebben we een fragment gekozen op B1-niveau. Bij dit fragment zijn negen open vragen gemaakt. We hebben gekozen voor open vragen, omdat die het best pasten bij de nieuwe manier van toetsing, zoals beschreven in Het “Ik ben van plan dit ook in voertuig. Verder hebben we bewust gekozen voor andere klassen te gaan Nederlandse vragen. De vermeende moeilijkheid moest gebruiken.” namelijk alleen in het luisteren liggen en mocht beslist niet in de vraagstelling schuilen. Iedere goede vraag Docent Marnix leverde één punt op; elke leerling kon dus negen punten halen. We hadden besloten om aan het begin en aan het einde van de pilot dezelfde toets af te nemen. We meenden dat het gebruik van dezelfde toets aan het eind geen invloed zou hebben op de resultaten. De toets aan het begin was immers niet besproken en er lag lange tijd tussen de twee momenten van toetsing.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
24
John Field, met wie we tijdens het IATEFL-congres 2014 overlegden, sprak waardering uit voor de toets zelf, maar keurde de keuze voor dezelfde toets af. Hij was van mening dat het twee keer maken van dezelfde toets aan de betrouwbaarheid van de resultaten afbreuk zou doen. Ook is de toets door verschillende docenten afgenomen wat een onzekere factor is. Als laatste geven docenten aan dat ze door de pilot zelfbewuster zijn geworden bij het aanleren van luistervaardigheid wat mogelijk invloed heeft gehad op wat er in de controlegroep gebeurde. Om deze redenen gaan we bij de evaluatie vooral af op de uitspraken van collega’s en op de bevindingen van leerlingen.
4.5 Evaluatie 4.5.1 Tijdsbeslag In de planning waren we uitgegaan van ongeveer 5 minuten luisteren per les, maar uit de evaluatie blijkt dat deze 5 minuten vaak 10 minuten werden. Opvallend daarbij is wel dat docenten aangeven dit acceptabel te vinden. Wanneer de tijdsbesteding boven de 15 minuten uitkomt, vinden docenten dat een te groot tijdsbeslag. In gesprekken geven docenten aan dat controlegroep en pilotgroep bij andere onderdelen door de pilot uit elkaar gaan lopen, omdat gemiddeld een vijfde deel van de les aan luisteren wordt besteed. 4.5.2 Ervaringen van docenten en leerlingen Uit gesprekken met de docenten blijkt dat ze enthousiast zijn over deze manier van werken. Ook de enquêtes bevestigen dit. Sommige secties reageren enthousiast en geïnteresseerd op de pilot en ze vragen om meer luistermateriaal. Volgens docenten reageren veel leerlingen positief op de pilot. Dat blijkt ook uit de leerlingenquête: meer dan 90% geeft aan deze manier van luisteren als leerzaam te ervaren. De negatieve reacties betreffen vooral het aantal keren dat een fragment “Minder saai maken en filmpje herhaald wordt en het feit dat leerlingen sommige erbij. En niet zo lange fragmenten minder aansprekend vinden. fragmenten.” 4.5.3 Verbeterpunten Leerling Gomarus s.g. Tijdens het opstellen van de pilot bleek het lastig geschikt luistermateriaal te vinden. We wilden zorgen voor oplopende moeilijkheidsgraad en voor voldoende variatie. Aan beide eisen wilden we voldoen om het werk interessant te laten blijven en om voldoende verschillende gevallen met ‘decoding’ en ‘meaning building’ te kunnen aanbieden. Het bleek al snel dat het gemiddelde niveau voor de 1kb klas te hoog was. Na week 3 is deze klas vervangen door een 2h klas op dezelfde school. Uit de reacties van de docenten kunnen we concluderen dat de moeilijkheidsgraad over het algemeen te snel is gestegen. Een aandachtspunt dat leerlingen vermeld hebben, is dat zij het fragment saai vinden als ze het voor de derde keer beluisteren. Duidelijk is ook geworden dat we alleen korte stukken moeten laten transcriberen, want transcriberen kost veel tijd.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
25
4.6 Aanbevelingen Door de pilots zijn wij te meer verzekerd van het nut van de nieuwe manier van luisteren. De docenten geven aan dat zij zelf ook veel bewuster luisteren en nu sneller ervaren waar leerlingen problemen in het luisterproces kunnen tegenkomen. Analyse van evaluatie- en cijfermateriaal leidt tot de volgende aanbevelingen: 1. Als deze aanpak werkelijk onderdeel van het luisterrepertoire van onze leerlingen wordt, is het onze inschatting op basis van gesprekken met hen die de pilot hebben uitgevoerd dat de methodiek minstens twintig weken per jaar moet worden aangeboden voor de duur van twee of drie jaar (afhankelijk van het niveau). 2. Het luisterpalet dat leerlingen wordt aangereikt, dient gevarieerd te zijn, zodat aan diverse woordonderscheidingaspecten (reductie, assimilatie, elisie, resyllabificatie en clitica) voldoende aandacht besteed kan worden. Daarnaast moet er aan het betekenisvormingsproces ruim tijd worden besteed. 3. De moeilijkheidsgraad van de luisterfragmenten moet langzaam maar zeker toenemen. Een langere periode luistervaardigheidstraining is hiervoor nodig. 4. De te gebruiken fragmenten moeten inhoudelijk aansluiten op de leefwereld van de leerlingen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
26
Hoofdstuk 5 Grammatica en leesvaardigheid Nadat de kenniskring in 2013 het rapport Het voertuig had gepubliceerd, is al vrij snel besloten om twee pilots te gaan uitvoeren op de scholen. Na overleg met twee van de resonansgroepleden van het lectoraat, is gekozen voor pilots voor luistervaardigheid en vocabulairetraining. Dit betekent uiteraard niet dat de overige besproken onderwerpen uit Het voertuig minder relevant zouden zijn, maar vanwege het belang van idioomverwerving en luistervaardigheid plus de uitvoerbaarheid van deze pilots op de scholen is voor dit tweetal gekozen. Tegelijkertijd blijkt uit verder onderzoek op de scholen dat activiteiten met betrekking tot grammatica en leesvaardigheid bepaald niet achterwege blijven. In dit gedeelte vindt u een beknopt overzicht van de stand van zaken met betrekking tot grammatica- en idioomonderwijs.
5.1 Grammatica Uit het onderzoek van het lectoraat (Van Wijk, 2013)4 is gebleken dat in lessen op zowel reformatorische als niet-reformatorische scholen voor voortgezet onderwijs veel aandacht besteed wordt aan grammaticaonderwijs. Daar zijn verschillende redenen voor aan te wijzen; in Het voertuig worden deze beschreven. Studie van de kenniskring naar de rol van grammatica heeft tot een aantal conclusies geleid. Een bijzonder belangrijke daarvan is dat uit een groot aantal onderzoeken blijkt dat aandacht voor betekenis én vorm in vreemdetaalonderwijs aanzienlijk effectiever is dan aandacht voor slechts één van beide. Daarnaast werd in Het voertuig ook de vraag gesteld hoe grammaticaonderwijs het beste gestalte kan worden gegeven. De conclusie luidde dat Task-based language teaching een goede didactiek is die aansluit bij de beoogde werkwijze bij grammatica. Op verschillende scholen is de rol van grammaticaonderwijs stevig onder de loep genomen. Toch blijkt het niet eenvoudig om te bepalen wélke grammatica en in welke mate deze grammatica moet worden aangeboden. Eén van de scholen heeft zelfs kortstondig overwogen in het vmbo alle grammatica overboord te gooien. Op een andere school is een pilot gestart in het vmbo om te bezien hoe met een sterk gereduceerde hoeveelheid grammatica kon worden volstaan. Maar ook hier is gebleken dat het niet eenvoudig is om te bepalen welk corpus grammatica essentieel en welk overbodig is. Er wordt op verschillende fronten onderzoek gedaan naar de effectiviteit van grammaticaonderwijs in de verschillende schoolsoorten, waarvan het onderzoek van Arjen de Korte op Driestar Hogeschool er een is.
5.2 Leesvaardigheid Met name de resultaten voor leesvaardigheid op reformatorische scholen blijven achter bij de landelijke gemiddelden. Uit de resultaten van de enquêtes die in 2010-2011 door de kenniskring zijn uitgezet op de scholen, blijkt dat de lessen leesvaardigheid lang niet altijd op de juiste manier worden gegeven. Bovendien is overduidelijk gebleken dat de leerlingen niet aan de vereiste hoeveelheid kilometers toekomen om goede lezers te worden. In het artikel Wie leest leert! in Het voertuig wordt deze problematiek uitgebreid behandeld. Aspecten van motivatie en interesse, selectie van leesmateriaal en belangrijke leesstrategieën worden daarin voor het voetlicht gehaald. Op de scholen is het belang van leesvaardigheidsonderwijs volledig onderkend en veel scholen zijn op verschillende manieren gestart met verkenningen om dit onderwijs te verbeteren. Daarnaast is uit het onderzoek gebleken dat vroeg beginnen met lezen een voorsprong geeft, wat belangrijke implicaties kan hebben voor de rol van
4
Wijk, J. van (red.). (2013). De zijden. Onderzoeksverslag lectoraat Engels. Gouda, Driestar Educatief. Publicatiereeks lectoraat Engels nr. 2.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
27
Engels in het basisonderwijs. In het voortgezet onderwijs wordt gezocht naar manieren om de blootstelling aan het lezen (thuis) te vergroten. School- en klassenbibliotheken worden ijverig aangevuld, internetprogramma’s zoals Holmwood’s worden gebruikt ter vergroting van de blootstelling en verschillende scholen experimenteren met (stil-)leeslessen, zoals FVR - Free Voluntary Reading- en versterkte leesprogramma’s. Zorg en aandacht voor genderdifferentiatie, authentiek leesmateriaal en leesstrategieën zijn daarbij essentieel. Ook is op enkele scholen extra aandacht voor de belangrijke rol van algemene kennis bij de leesvaardigheidstoetsen die in het voortgezet onderwijs gangbaar zijn. Gezien de uiterst belangrijke link tussen vocabulaireverwerving en leesvaardigheid zal verdere verkenning van beide aspecten en hun samenhang op de scholen nodig zijn. Het lectoraat wil waarschuwen voor een te geïsoleerde aanpak van een van de vaardigheden. Onderzoek laat zien dat juist geïntegreerde aanpak van verschillende vaardigheden vruchtbaar is voor succesvolle taalverwerving.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
28
Hoofdstuk 6 Implementatie in de praktijk Bij het begin van het lectoraat is geïnventariseerd waar de school staat, wat voor interventies de school gepleegd heeft, etc. De vraag is of scholen intussen beïnvloed zijn door bijdragen van het lectoraat. In zijn algemeenheid wordt in hoofdstuk 7 de stand van zaken voor alle scholen in kaart gebracht. Voor één school is vooral nagegaan hoe implementatie verlopen is. In dit hoofdstuk beschrijft kenniskringlid Henrieke van Schothorst dat voor de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap.
6.1 Structuur in school Om zicht te krijgen op de processen in de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap is het goed eerst de structuur van de school helder te hebben. De school heeft in Apeldoorn een hoofdvestiging en daarnaast nevenvestigingen in Rijssen en Uddel. Omdat schoolbrede vergaderingen lang duurden en niet voor iedereen even nuttig waren, is de schoolbrede sectie opgesplitst in kleinere groepjes, zogenaamde taskforces. De sectie Engels kent twee vormen van overleg, waarbij ieder sectielid betrokken is: 1. de taskforcebijeenkomst zesmaal per jaar; 2. de plenaire sectiebijeenkomst driemaal per jaar. Daarnaast houdt de sectieleider contact met de taskforcevoorzitters en met de directeuren vmbo en havo/lyceum. Twee keer per jaar is er een overleg over het gevoerde en eventueel bij te stellen of te gaan voeren beleid. Daarbij komen de zaken aan bod die in de taskforcebijeenkomsten en de plenaire sectiebijeenkomsten aan de orde zijn gekomen of moeten komen. De sectieleider voert verder zes keer per jaar overleg met het CvB-lid dat verantwoordelijk is voor onderwijs. De sectie is verdeeld in 4 taskforces: taskforce vmbo Apeldoorn; taskforce havo/lyceum/tto Apeldoorn; taskforce Rijssen; taskforce Uddel. Ieder sectielid maakt deel uit van één taskforce en levert in de bijeenkomsten van de taskforce een inhoudelijke en constructieve bijdrage aan het professionaliseren van het onderwijs in Engels. In die professionalisering is er onder andere aandacht voor: de visie op het vak of het vakonderdeel, de didactiek van het vak en de kwaliteitszorg met betrekking tot de resultaten die worden gerealiseerd. Als de werkafspraken die in de taskforce gemaakt zijn, uitgevoerd worden, krijgen die in het eerste jaar altijd de status van pilot. Dat betekent dat gastdocenten die in dezelfde lesgroepen werken, niet verplicht zijn deze werkafspraken uit te voeren. Die verplichting ontstaat pas als de pilot gecontinueerd en geïmplementeerd wordt in de jaarplanning van de betreffende jaarlaag. Daaraan gaat altijd evaluatie van de pilot in de taskforce vooraf. In principe zijn de gemaakte afspraken dan geldig voor iedere locatie, tenzij iets om bepaalde redenen niet uitvoerbaar is. Deze schoolbrede besluiten worden genomen op de laatste schoolbrede vergadering van het cursusjaar. Om de effectiviteit te bevorderen zijn er per schoolbrede vergadering eigenlijk twee bijeenkomsten: één met alle docenten en één onderscheiden naar stream, havo, vwo en tto aan de ene kant en het vmbo aan de andere kant. De vergadering van havo, vwo en tto wordt geleid door de sectieleider, die van het vmbo door de taskforceleider vmbo Apeldoorn die met ingang van het cursusjaar 2013-2014 ook schoolbreed verantwoordelijk is voor Engels op het vmbo. Er is dus wel een opsplitsing op de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap in verschillende niveaus, maar nooit in onder- en bovenbouw. Dit is gedaan om de doorlopende leerlijnen te bevorderen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
29
6.2 Start lectoraat en projectplan JFSG Het lectoraat is van start gegaan in het cursusjaar 2010-2011. In het eerste jaar heeft de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap het onderzoek van het lectoraat gevolgd, maar het was niet mogelijk om daarmee concreet aan de slag te gaan. Er is toen vooral gewerkt aan doorlopende leerlijnen die aansluiten op de methode. In het tweede jaar van het lectoraat ontstond er wat meer duidelijkheid over de vraag welke aspecten belangrijk waren om uit te werken. In datzelfde jaar is er op de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap een nieuw projectplan geschreven met een looptijd van drie jaar. De sectieleider heeft daarvoor een voorzet gegeven. Vervolgens is dat in alle taskforces besproken. De punten die daaruit naar voren kwamen, zijn verwerkt, wat leidde tot een nieuwe versie van het projectplan. Vervolgens is dat in de laatste sectievergadering van het cursusjaar 2010-2011 vastgesteld en daarna door het CvB geaccordeerd. In dat projectplan zijn de ideeën van professor Gerard Westhoff, spreker op de eerste studiedag 1 februari 2012, nadrukkelijk verwerkt. Bij de vaststelling van het projectplan waren wat contouren van het vervolgonderzoek van het lectoraat scherper geworden. Daarmee is rekening gehouden: in het derde jaar van het projectplan konden die uitgevoerd worden. Aan het einde van ieder cursusjaar is het projectplan geëvalueerd en werd er een nieuw jaarplan gemaakt voor de volgende cursus. In het laatste jaar van het projectplan zal er gewerkt worden aan een nieuw plan. Voordeel van een projectplan is dat de sectie bewuster kijkt naar wat er moet verbeteren, wat ze vervolgens in kleinere stappen ook daadwerkelijk doet.
6.3 Vaststellen doelstellingen in projectplan Allereerst hebben we kennisgenomen van de scores in de achterliggende jaren. Daarbij is gebruik gemaakt van de publicatie van het lectoraat waarin de cijfers van de zeven reformatorische scholen zijn weergegeven naast de landelijke cijfers. Vervolgens is er gekeken naar de prestatiebox, het regeringsprogramma waarbij de overheid van 2012-2015 extra geld beschikbaar stelt voor betere prestaties. Op basis van deze informatie en de trend die we zien bij de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap, zijn de doelen voor de komende drie leerjaren vastgesteld. We wilden daarbij ambitieus, maar ook realistisch zijn. Het is mooi om te zien dat we met de examencijfers van 2014 bij een aantal afdelingen de doelen voor 2015 al gehaald hebben en zelfs bij vmbo-bl, havo en vwo de doelen van de prestatiebox al hebben gehaald. Zie voor deze regeling: http://www.kernvakengels.nl/regeling-prestatiebox-2012.pdf. Ook is verwoord dat we het belangrijk vinden voor ogen te houden waarom leerlingen Engels leren: we hopen dat verbetering van de resultaten een hoger niveau van Engels inhoudt, waardoor leerlingen beter voorbereid zijn op hun toekomst. Engels is belangrijk voor veel vervolgopleidingen, maar het is ook een middel om het Woord van God verder te brengen in deze wereld en om te zien dat het christendom verder reikt dan ons eigen land.
6.4 Hoe geef je Engels? In de enquêtes van het lectoraat was er duidelijk aandacht voor de vraag hoe je Engels doceert. Docenten hebben nagedacht over wat belangrijk is in taalverwerving. Er zijn factoren waarop we geen of weinig invloed hebben, bijvoorbeeld op exposure buiten school. Daarom is er besloten in het projectplan zaken te beschrijven waarop docenten wel invloed hebben. Daaraan zijn acties gekoppeld, zodat het niet blijft bij beschouwingen. In de praktijk blijken sommige acties makkelijker op te pakken dan andere. 6.4.1 Grammatica De rol van grammatica in het onderwijs blijft discutabel. In een sectievergadering in 2013 hebben we het artikel van het lectoraat over grammatica besproken, maar het lukt nog niet dat concreet te vertalen naar de onderwijspraktijk. Omdat concretisering in combinatie met de methode lastig is, is het punt blijven liggen. Er samen over nadenken is wellicht de stap naar bewustwording, maar het heeft nog niet tot concrete veranderingen geleid.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
30
6.4.2 Luistervaardigheid Begin 2014 is het artikel over luistervaardigheid besproken. Een van de collega’s heeft deelgenomen aan de pilot luistervaardigheid. In de vergadering aan het einde van het cursusjaar 2013-2014 of aan het begin van 2014-2015 zullen we bezien hoe dat verder vormgegeven kan worden in de onderbouwklassen. Daarvoor is het belangrijk dat het beschikbare materiaal geschikt is. Misschien dat het materiaal nu in een paar klassen gebruikt kan worden en dat het door alle niveaus in de onderbouw gebruikt wordt, zodra er meer materiaal beschikbaar is. 6.4.3 Vocabulaire Het vmbo in Apeldoorn besteedt twee van de vier lessen aan de woordjes uit Start Up of Step Up. Dit gebeurt door in de klassen de woordjes expliciet te behandelen en door bijvoorbeeld teksten te lezen waarin deze woordjes staan. We zijn gestart in 2012 en het is mooi om te zien dat dat goed aansluit bij wat het lectoraat adviseert over verwerving van vocabulaire. Havo en vwo zullen nagaan in hoeverre zij ook volgens deze aanpak gaan werken. Dit wordt bekeken zodra de nieuwe methode in gebruik genomen is. 6.4.4 Leesvaardigheid In cursusjaar 2013-2014 zijn de docenten van 4 vmbo-kl aan de slag gegaan met een meer gedifferentieerde aanpak van leesvaardigheid die meer opbrengstgericht was. In dat proces hebben zij ouders ook nadrukkelijk betrokken. Deze opzet van werken lijkt succesvol te zijn. Aan het einde van het cursusjaar 2013-2014 is dit geëvalueerd en er is besloten door te gaan in de bovenbouw vmbo in Apeldoorn. In de laatste schoolbrede sectievergadering van 2013-2014 zullen we nagaan hoe deze aanpak ingezet kan worden in de andere afdelingen. Bovenbouwdocenten van de havo hebben meer aantrekkelijk materiaal voor extensief lezen aangeschaft. Het artikel van het lectoraat over leesvaardigheid is in de sectie nog niet besproken. 6.4.5 Lesmethodes In het cursusjaar 2013-2014 zijn er wat acties doorgeschoven naar 2014-2015, omdat we vanaf dat jaar met nieuwe methodes Engels werken. Het is bijvoorbeeld niet effectief kritisch naar het grammatica-aanbod van de huidige methode te gaan kijken als er volgend jaar een nieuwe methode ingezet wordt. Het vmbo gaat aan de slag met Life van National Geographic en havo/vwo/tto gaat werken met Solutions van Oxford University Press. Enkele leden van een taskforce hebben twijfels uitgesproken bij het gebruik van Life voor onderbouw bl/kl. Om die reden werken ze nog een jaar langer door met de huidige methode. Ze wachten de resultaten van het werken met Life af, voordat ze zich oriënteren op andere methodes. 6.4.6 Ouderbetrokkenheid Uit het onderzoek van het lectoraat bleek dat ouderbetrokkenheid belangrijk is. In de onderbouw h/v in Apeldoorn hebben we daaraan gewerkt door meer aandacht te schenken aan Engels tijdens een informatieavond voor ouders. Een lastig punt blijft dat op die momenten de betrokken ouders aanwezig zijn, waardoor de minder betrokken ouders niet bereikt worden. Bij al deze processen blijkt dat er verschillen bestaan tussen de verschillende locaties. In Uddel werken docenten met een andere vorm van mentoraat, meer een vorm van coaching. De ouders komen er samen met hun kind op de ouderavond en zo bewerkstelligt Uddel ouderbetrokkenheid. De aanpak van de ene locatie is niet altijd geheel te kopiëren naar de aanpak van de andere locatie. De ideeën worden wel gedeeld, maar de vraag is wat daarmee gedaan wordt.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
31
6.5 Struikelblokken 6.5.1 Lestijd en werkdruk Om zaken echt te veranderen in de vakgroep Engels is er veel nodig. We zien dat collega’s vaak veel lesgeven en een hoge werkdruk ervaren waardoor er minder ruimte is om te veranderen en te ontwikkelen. In de afgelopen jaren is een tekort aan docenten door de huidige docenten opgevangen. Zij moeten werken met urenreductie, wat leidt tot verhoogde werkdruk, maar ook tot het maken van keuzes in de lesstof. 6.5.2 Vergadertijd Er wordt nu drie keer per jaar schoolbreed vergaderd. Daardoor blijven sommige wijzigingen tot een afdeling beperkt, want het blijkt moeilijk andere afdelingen in die paar uren dat je elkaar spreekt achter een plan te krijgen. Aan deze kwestie zal de school constant aandacht moeten geven. In november 2014 hoopt een groep docenten samen naar Engeland te gaan. In die week zullen zij ’s morgens een cursus volgen en ’s middags materiaal ontwikkelen bij de nieuwe methodes en aan visievorming doen. Dan is er de tijd en de ruimte om met collega’s van de verschillende afdelingen samen aan de slag te gaan. 6.5.3 Wees concreet Het is belangrijk zo concreet mogelijk te maken wat er van docenten verwacht wordt en hoe ze dat kunnen vormgeven in de huidige lessen en met de huidige methodes. Op het moment dat dit te vaag blijft, strandt een voorstel. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij het onderdeel grammatica. Er komt wel een bewustwordingsproces op gang, maar concretisering blijft uit.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
32
Hoofdstuk 7 Tweede meting Stand van zaken anno 2014 In dit rapport geven we naast een beschrijving van de pilots en een weergave van cijfers ook een overzicht waaruit blijkt hoe de scholen er vier jaar na de start van het lectoraat voor staan. Daarbij sluiten we nauw aan op wat er in vorige rapporten verschenen is. Zo zijn er in De bruggen zes succesvolle interventies beschreven. Aan de scholen is gevraagd wat er met die informatie gedaan is. Anders gezegd: heeft de school er aanleiding in gezien om die interventies voor de eigen school uit te voeren. In Het voertuig zijn vier literatuurstudies gepresenteerd. Dat is het laatste rapport geweest. Mogelijk zijn scholen hiermee nog niet aan de slag gegaan. Wel zijn er enkele pilots naar aanleiding van deze literatuurstudies opgezet. Deze zijn op de deelnemende scholen uitgevoerd, behalve op Driestar College waar een andere pilot uitgevoerd is (zie hoofdstuk 3), en als zodanig hebben alle scholen op een na daarmee inmiddels ervaringen opgedaan. Over die pilots wordt separaat gerapporteerd in de hoofdstukken 2 en 4. We gaan er hier dus niet verder op in. Ten slotte is er bij de de zeven reformatorische scholen geïnformeerd naar de acties die de verzwaring van examennormen heeft opgeleverd. Een laatste rubriek heeft de scholen de mogelijkheid geboden zaken te melden die ze zelf relevant vonden. In onderstaande tekst volgen we de vragenlijst op de voet. De scholen komen alfabetisch aan de orde: Calvijn College, Driestar College, Jacobus Fruytier Scholengemeenschap, Gomarus Scholengemeenschap, Van Lodenstein College, Wartburg College en Pieter Zandt Scholengemeenschap.
7.1 Afdeling 1 naar aanleiding van De bruggen 7.1.1 Interventie doeltaal is voertaal in de les Calvijn College Op het Calvijn College streven docenten ernaar zo veel mogelijk het idee doeltaal = voertaal gestalte te geven. Daarom ook heeft de sectie gekozen voor het gebruik van een Engelse methode tijdens de Engelse les. In het schooljaar 2013 – 2014 wordt een pilot uitgevoerd om ervaringen op te doen met deze methode in het Nederlandse schoolsysteem. In ditzelfde schooljaar is besloten om deze methode vanaf klas 1 stapsgewijs in te voeren. Op de locatie Tholen vindt een aantal keren per jaar een Engelse week plaats. Alle vakken zijn dan betrokken bij het gebruik van Engels als voertaal. Ieder vak probeert die week een link te leggen met de Engelse cultuur of het land zelf in combinatie met het gebruik van Engels. Op de locatie Middelburg geven zeven docenten bij verschillende vakken vto (versterkt taalonderwijs) gestalte. Thema’s of onderwerpen worden aangeboden in het Engels. Activerende werkvormen stimuleren leerlingen om Engelse output te geven. De groep vto-docenten gaat jaarlijks op nascholing in Engeland. Driestar College Voor het Driestar College is doeltaal = voertaal nadrukkelijk een speerpunt. ´They try and create Little Britain in the class room´. Er zijn echter nog geen bindende afspraken gemaakt op het Driestar College over het verplicht hanteren van het Engels. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Doeltaal = voertaal blijft voor collega’s een struikelblok. De taskforce vmbo Apeldoorn heeft zich daarin in het cursusjaar 2012-2013 verder verdiept. Voor vmbo is er een richtlijn ontwikkeld waarin staat hoe groot het deel van de les is dat de docent Engels spreekt en hoe groot het deel van de les is dat de leerling Engels praat. Dit verschilt dan per niveau en per leerjaar. Voor h/l/tto is een dergelijke richtlijn in 2013-2014 ontwikkeld. Dit onderwerp komt regelmatig terug in vergaderingen, zodat het een punt van aandacht blijft. In alle klassen maken docenten gebruik van Engelstalige methodes waardoor doeltaal=voertaal sneller haalbaar is. Tevens wordt CLIL in alle afdelingen gestimuleerd.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
33
Gomarus Scholengemeenschap De Gomarus heeft over doeltaal = voertaal afspraken gemaakt voor alle klassen. De methoden die gebruikt worden, zijn speciaal uitgezocht om Engels spreken in de les voor docent en leerling zo gemakkelijk mogelijk te maken. Hoe lager het niveau is, hoe lastiger het blijkt om het consequent vol te houden Engels in de les te spreken. Uit De bruggen bleek dat controle op deze afspraak niet plaatsvond. Daarom zijn er met de teamleiders afspraken gemaakt. Zij spreken hierover met individuele docenten, als ze bijvoorbeeld een les hebben bijgewoond of met een docent Engels een beoordelingsgesprek voeren. Op het zogenaamde (wekelijkse) streamoverleg komt deze afspraak regelmatig terug. Docenten hebben afgesproken dat ze voor volgend jaar voor vmbo-bk op zoek gaan naar een andere invulling van doeltaal = voertaal, omdat de 100%-afspraak momenteel niet haalbaar blijkt. Van Lodenstein College Het Van Lodenstein College is bezig met de realisering van de doeltaal = voertaal. Niet alle vestigingen zijn er even ver mee. Ook wijst het College erop dat de realisering afhankelijk is van het niveau en de vaardigheid van de collega die Engels geeft. De sectie heeft een handreiking gemaakt waarin staat hoe de optimale verhouding doelltaal = voertaal in een ideale les is. Zeker voor wat de lagere niveaus betreft, is er nog een slag te slaan. De controle erop is verschillend. Het punt komt naar voren op het lesbeoordelingsformulier dat de teamleiders gebruiken. Wartburg College Het Wartburg College laat een gedifferentieerd beeld zien. De afspraak is wel gemaakt, maar het lukt niet overal steeds Engels in de les te spreken. Vooral de lagere niveaus geven problemen, maar toch krijgen ook bovenbouwleerlingen nog wel behoorlijk wat Nederlands te horen. Uiteraard krijgen de echte Engelse klassen wel in het Engels les: veto- en tto-groepen. Er wordt melding gemaakt van Engels spreken, terwijl direct de vertaling geleverd wordt om leerlingen bij de les te houden. Een vestiging maakt er eerlijk melding van dat niet alle collega´s even consequent omgaan met deze afspraak. Over de rol van leidinggevenden heeft niemand gerept. Pieter Zandt Scholengemeenschap Doeltaal = voertaal is een besluit van de vakgroep. In de lessen Engels wordt Engels gesproken. Teamleiders zijn op de hoogte van dit besluit en zullen bij lesbezoeken en functioneringsgesprekken hiervoor aandacht hebben. Conclusie: Het besef dat er Engels in de Engelse les gesproken dient te worden is duidelijk omgezet in daden, zij het niet op alle scholen in gelijke mate. Discussiepunt is de vraag of het in alle groepen altijd gedaan moet worden. Een belangrijk aandachtspunt is de controle erop door de leiding. 7.1.2 Interventie project Engels met werkweek in Engeland Calvijn College Op de locatie Goes gaat klas h4 met werkweek naar Engeland. Dit gebeurt al een reeks van jaren. Krabbendijke, locatie Appelstraat, en Middelburg laten de tweedeklassers een dag naar Engeland gaan. Driestar College Een deel van de leerlingen van het Driestar College gaat een keer naar het buitenland. Voor het vmbo betreft dat een korte reis naar Engeland, voor de havo en het lyceum is het een week. Overigens zijn er in die week ook reizen naar Duitsland, Frankrijk en Rome. Naast de genoemde Engelandreizen zijn er verschillende uitwisselingsprogramma’s met onder andere scholen in Frankrijk, Denemarken en Hongarije, waarbij de afspraak geldt dat de voertaal Engels is.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
34
Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Alle leerlingen van de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap gaan in hun schoolloopbaan een keer naar het buitenland, waarbij Engeland voor h/v een van de opties is. Alle vmbo-leerlingen gaan in klas 3 of 4 naar Engeland. Onderdeel van alle excursies naar Engeland is het volgen van lessen op een taalschool. Meestal voor twee dagen. Tijdens de excursie is er beslist aandacht voor de taal Engels en het gebruik ervan, maar het programma krijgt voor- en achteraf nauwelijks aandacht op school. Daarnaast zijn er´exchange programmes´ voor tto-leerlingen en is er voor h3 een´exchange programme´ met scholen in Roemenië. Tijdens deze uitwisselingen is de voertaal Engels. Naast deze uitwisselingen zijn er meer indicentele projecten zoals een CLIL-week in onderbouw Apeldoorn. Soortgelijke initiatieven zijn in Uddel ontwikkeld. Gomarus Scholengemeenschap Alle leerlingen van de Gomarus gaan één keer in hun schoolloopbaan naar Engeland. Het vmbo gaat in klas 3; havo en vwo gaan in klas 4. Voor alle klassen geldt dat het programma, dat in Engeland zelf prima uit te voeren is, voor- en achteraf op school niet of nauwelijks aandacht krijgt. Hier is dus nog veel winst te behalen. De drukte van het huidige programma zorgt er steeds voor dat een goede integratie in de lessen (liefst vakoverstijgend) niet lukt. Van Lodenstein College De verschillende vestigingen pakken excursies verschillend op. In Amersfoort bijvoorbeeld zijn er drie excursies naar Engeland: in klas 2 tto, 5 havo en 6 vwo. Voor Kesteren geldt dat vmbo-4 en havo-5 Engeland bezoeken, waarbij het hoofddoel de verbetering van spreekvaardigheid is. De sectie in Hoevelaken meldt dat de excursie wordt voorbereid via een samengesteld magazine over onderwerpen als Engelandkunde of spreken in het gastgezin. Wartburg College Het beeld dat van het Wartburg College te schetsen is, is divers. Het varieert van ´niets mee gedaan´ tot ´we doen het zoals in De bruggen beschreven is´. Daartussen liggen de varianten. In de onderbouw gaan jongeren een etmaal naar Engeland en in de voorexamenklassen gaan leerlingen een week. Overigens gaan de tto-groepen jaarlijks naar een land waar Engels gesproken wordt. Marnix met name maakt melding van een zogenaamd Afrika-project in klas 3gt. Leerlingen zijn vier dagen lang in groepen bezig met Afrika-gerelateerde thema's. Ze doen het als voorbereiding op het mondeling; Engels is de voertaal. Een soortgelijk project vindt plaats in 3hv: World Citizenship Project. Ook maakt Marnix melding van een succesvolle werkweek in Engeland in Christchurch (CELC), waarop leerlingen kunnen inschrijven en waarvoor ouders separaat betalen. Pieter Zandt Scholengemeenschap In de bovenbouw havo gaan leerlingen enkele dagen naar Londen. Verder is er een ‘immersion week’, een Engelse week die echter op school plaatsvindt en niet in Engeland. Conclusie: De beschreven interventie in De bruggen, een interventie met veel aandacht voor voor- en nawerk, heeft nauwelijks of geen navolging gekregen. Wat de scholen altijd al organiseerden, is in stand gebleven.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
35
7.1.3 Interventie gebruik van computer en Holmwood's Calvijn College In het schooljaar 2011-2012 heeft op de locatie Goes een pilot gedraaid om ervaringen op te doen met de lees- en luisterproducten van Holmwood´s. Vanaf het schooljaar 2012-2013 is Holmwood´s schoolbreed ingezet (met uitzondering van de bovenbouw havo en vwo). Driestar College Driestar College maakt gebruik van Holmwood´s, maar niet kritiekloos. Aanpassingen in de weging van de resultaten zijn nodig. Voordeel is dat leerlingen een vastgestelde hoeveelheid lees- en luisterteksten doorwerken. Wie nalatig is, kan verplicht worden op school in te halen of ziet dat in het cijfer voor Engels terug. Naast Holmwood’s lezen en luisteren wordt ook gebruik gemaakt van het Scovr-materiaal dat eveneens op de Holmwood’s site te vinden is. Voordeel is dat leerlingen er zelfstandig mee kunnen werken, terwijl de docent vrij gemakkelijk het niveau kan bepalen en kan nagaan of het werk gedaan is. Probleem is wel een aantoonbare fraude door een deel van de leerlingen. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Alle leerlingen gebruiken Holmwood´s van de eerste klas tot en met het examenjaar. In alle klassen is de afspraak dat leerlingen 21 lees- en 21 luisteroefeningen gedaan moeten hebben in een schooljaar. Daarnaast kunnen leerlingen in hun examenjaar h/v in Apeldoorn deelnemen aan het programma van Madeleine Bletterman. In Uddel wordt er bovendien gewerkt met het computerprogramma Tell me more. Gomarus Scholengemeenschap Alle leerlingen gebruiken Holmwood´s van de eerste klas tot en met het examenjaar. In alle klassen is de afspraak dat leerlingen per schooljaar 20 lees- en 20 luisteroefeningen doen. Voor de examen- en voorexamenklassen is dit opgenomen in het pta. Van Lodenstein College Op alle vestigingen van het Van Lodenstein College is Holmwood´s in gebruik, maar in de hoogste leerjaren van het tweetalig onderwijs wordt het programma niet meer aangewend. Holmwood´s deelt in Hoevelaken wel de plaats met de Digitrainer. Holmwood´s is op alle locaties vastgelegd in het sectiejaarplan en in de curriculumafspraken. Wartburg College Eén vestiging gebruikt Holmwood´s niet. Verder wordt het programma breed ingezet en constateren docenten verbetering in de luistervaardigheid van de leerlingen. Overigens vormen de beperkte computerfaciliteiten op school een knelpunt. Pieter Zandt Scholengemeenschap In de onderbouw wordt gebruik gemaakt van Rosetta Stone en in de bovenbouw van Holmwood’s. Jaarlijks wordt dit geëvalueerd. Conclusie: Om luistervaardigheid te bevorderen is Holmwood´s breed ingevoerd.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
36
7.1.4 Interventie stimulering van leesvaardigheid Calvijn College Op de verschillende locaties zijn leesboekjes aangeschaft, maar schoolbreed is dit onderwerp blijven liggen. Andere punten hadden prioriteit. Driestar College Leerlingen op het Driestar College worden uitgedaagd leeskilometers te maken. Met name in de onderbouw krijgen leerlingen gelegenheid bij sommige docenten tijdens de les een Engels boek te lezen, waarvan ze een leesverslag maken. Er zijn afspraken gemaakt over de hoeveelheid boekjes die leerlingen per jaar moeten lezen. Het zich houden aan de gemaakte afspraken laat zowel bij docenten als bij leerlingen te wensen over. Naast leesmateriaal uit de bibliotheek maken veel docenten gebruik van door henzelf opgezocht en aangepast leesmateriaal. Ook voor leesvaardigheid wordt gebruik gemaakt van de site van Holmwood´s. Gemaakte opmerkingen bij de luisteroefeningen gelden eveneens voor de leesoefeningen ERT. Per klas is afgesproken hoeveel teksten per periode gelezen moeten worden. Naast de ERT-teksten wordt ook gebruik gemaakt van de Scovr-teksten die ook op de Holmwood´s site te vinden zijn. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Voor alle klassen in Apeldoorn zijn er nieuwe leesboekjes aangeschaft om leesvaardigheid te stimuleren. In Rijssen zijn er in de afgelopen jaren leesboekjes van National Geographic gekocht en voor de bovenbouw havo zijn dezelfde boeken aangeschaft als voor de bovenbouw havo in Apeldoorn. Deze boekjes worden gelezen, maar er is geen toets of opdracht beschikbaar die schoolbreed gebruikt wordt in combinatie met het lezen van de boekjes. Er zijn docenten die wel een toets koppelen aan het lezen van een boek, maar andere docenten lezen de boekjes samen met de leerlingen en toetsen niets. Gomarus Scholengemeenschap Voor de onderbouw h/v is een leesprogramma ontwikkeld, waarbij leerlingen zeven tot tien Engelse boekjes per jaar lezen. Alle boekjes zijn voorzien van toetsen en deze worden door alle docenten op dezelfde manier afgenomen en becijferd. Dit leesprogramma wordt in de cursus 2014-2015 ook ingevoerd in het vmbo. Hiervoor zullen nog wel flink wat boekjes moeten worden gekocht. Van Lodenstein College Op alle vestigingen van het Van Lodenstein College wordt er werk gemaakt van de bevordering van leesvaardigheid. Leeskilometers maken komt in alle reacties voor. Om lezen aantrekkelijk te houden worden er regelmatig nieuwe boeken aangeschaft. De eisen zijn in de vierdeklassen h/v wat aangescherpt: er moeten meer boeken gelezen worden. Controle vindt plaats door boektoetsen. Ook het programma Scovr wordt ingezet. Voor Barneveld is lezen een speerpunt van de sectie. Daarom worden ´good practices´ besproken, terwijl er materiaal wordt uitgewisseld. Een opgezette leeslijn wordt uitgebouwd. In Hoevelaken is ervoor gekozen om een gedeelte (10 minuten) van de les te besteden aan het vrij lezen of klassikaal lezen. Kesteren: de leeslijn is uitgebreid. Daarnaast wordt er gewerkt met oude examenteksten en Digitrainer. Wartburg College Docenten Engels van het Wartburg College hebben de afgelopen jaren nieuw materiaal kunnen aanschaffen. De niveaus zijn tegen het licht gehouden en het aantal boeken dat leerlingen moeten lezen, is omhoog gegaan. Op Revius is er met name aandacht voor een doorlopende leeslijn, omdat leesvaardigheid een speerpunt is. De Swaef zoekt het vooral in verschillende werkvormen zoals carrousellezen of in groepjes en projectmatig lezen. Daarbij oefenen ze ook met leesstrategieën.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
37
Pieter Zandt Scholengemeenschap Er is door de directie ruim geld beschikbaar gesteld voor de aanschaf van boeken op alle vestigingen. Op sommige vestigingen hebben leerlingen altijd een Engels boekje in hun tas, dat ze lezen aan begin of eind van elke les en in vervangingsuren. Op andere vestigingen zijn leesuren als vervangingslessen ingezet, waarvoor Nederlandse en Engelse boekjes gelezen worden. Conclusie: Op verschillende scholen zijn uitgaven gedaan om aantrekkelijk leesmateriaal aan te kunnen bieden aan de leerlingen. Overal zetten docenten stappen om leerlingen aan het lezen te krijgen, meer of minder vrijwillig. Bespreking van Het voertuig biedt ideeën om lezen structureel aan te pakken. 7.1.5 Interventie intensieve samenwerking met toeleverende basisscholen Calvijn College De interventie van het Calvijn College op dit gebied is uitgebreid beschreven in De bruggen. In 2010 heeft het Calvijn College samen met toeleverende basisscholen een projectleider aangesteld, die betaald wordt door het Calvijn College en Colon. Colon is het samenwerkingsverband waarin 28 toeleverende basisscholen aan het Calvijn College zijn vertegenwoordigd. Sinds 2013 is er ook samenwerking met de KOC-(Kersten Onderwijs Centrum)scholen in de regio. Op het gebied van de aansluiting zijn diverse afspraken gemaakt (methodekeus, gebruik van Holmwood´s, te behandelen idioom in het primair onderwijs, etc.). Primair-onderwijsdocenten volgen nascholing in Engels. Driestar College De Driestar organiseert regelmatig ontmoetingen tussen leidinggevenden en docenten uit het primair onderwijs met betrokken docenten uit het voortgezet onderwijs. Dit ´English together´ heeft als resultaat dat Engels in het primair onderwijs rondom Gouda meer nadruk krijgt. Engels wordt er doorgaans vroeger aangeboden dan voorheen. De aanpak is gewijzigd: leerkrachten in het primair onderwijs vragen meer aandacht voor het gebruik van de taal dan voor grammatica bijvoorbeeld. Ook blijken scholen gebruik te maken van Europese subsidies om Engels op een hoger plan te brengen. Mooi voortvloeisel van samenwerking is dat enkele scholen hun leerlingresultaten van Holmwood’s teksten doorspelen aan de brugklasdocenten of -teamleiders. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Samenwerking is tot op heden hetzelfde gebleven. Op 21 februari 2013 is een studiedag belegd voor alle toeleverende basisscholen. Daar was niet heel veel animo voor. Met de scholen die aanwezig waren, is afgesproken contacten te onderhouden, maar verder ook het initiatief wat meer bij het basisonderwijs te leggen. De Jacobus Fruytier Scholengemeenschap wil meedenken en betrokken zijn, maar zal niet fungeren als aanjager. Aan het eind van het cursusjaar 2012/2013 kwam vanuit de federatie IJssellanden de vraag of de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap met de samenwerkende scholen bijvoorbeeld een projectleider wilde aanstellen. Daar zijn inmiddels diverse gesprekken over gevoerd, maar er is gebleken dat dit niet verwezenlijkt kan worden. Gomarus Scholengemeenschap Samenwerking is tot op heden hetzelfde gebleven. Er draait een project English, there’s more to explore waarin tien van onze basisscholen participeren. Recent is besloten een projectleider aan te stellen voor één dag in de week die zo mogelijk voor 50% door de Gomarus en voor 50% door de basisscholen betaald wordt. Van Lodenstein College Op het Van Lodenstein College is een contactpersoon benoemd voor de basisscholen. De basisscholen worden bezocht, maar ook alle vestigingen van het Van Lodenstein College.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
38
Praktische zaken worden nu geregeld en er is een constructief overleg ontstaan tussen primair en voortgezet onderwijs. Wartburg College Reacties van docenten van Wartburg College lopen uiteen. Sommigen wijzen vooral op het verleden waarin bleek dat basisscholen zich nauwelijks beschikbaar stelden voor deze vorm van samenwerking. Anderen wijzen juist op de toekomst, nu er een coördinator is aangesteld die een en ander moet gaan bundelen. Wel staat dat werk nog in de kinderschoenen. Pieter Zandt Scholengemeenschap De samenwerking met de toeleverende basisscholen is op de Pieter Zandt vooral per vestiging geregeld. Er is een schoolbrede Engelse bovo-commissie die één- of tweemaal per jaar vergadert. De invoering van de Cito-volgtoetsen heeft bijgedragen tot een intensivering van de gesprekken over Engels met de directies van de basisscholen. Op dit moment volgen vele groepsleerkrachten van de toeleverende basisscholen een nascholingscursus Engels. Conclusie: De interventie samenwerken met de basisscholen heeft duidelijk navolging gekregen, al is de formule niet overal gelijk. Belangrijk zal zijn de samenwerking vol te houden en gaandeweg meer inhoud te geven. 7.1.6 Interventie nascholing in Engeland Calvijn College Sinds 2010 gaat (een gedeelte van) de sectie voor nascholing naar Engeland. Deze nascholing vindt in Canterbury op de talenschool Pilgrims plaats. De sectie is op nascholing geweest in 2010, 2011 en 2012. In 2014 hoopt de sectie Engels opnieuw Het Kanaal over te steken. Er wordt vooral aandacht besteed aan de didactiek en de eigen taalvaardigheden. Een andere reden voor deze nascholing is teambuilding. Driestar College De nascholing in Engeland geldt vooral voor docenten die tto-lessen verzorgen. Verder komt nascholing in Engeland slechts individueel en sporadisch voor. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap De sectie Engels zou eigenlijk aan het eind van het cursusjaar 2012-2013 naar Engeland gaan om daar te werken aan taalvaardigheid. Tegelijk kon er een curriculum ontwikkeld worden vanwege de invoering van nieuwe methodes. Omdat de methodekeuze eind van het cursusjaar 2012-2013 nog niet afgerond was, is het bezoek aan Engeland uitgesteld tot juni 2014. Helaas was het voor deze periode niet mogelijk om subsidie aan te vragen. Nu zal het bezoek plaatsvinden in september of oktober 2014. Gomarus Scholengemeenschap Hiervoor is op Gomarus niets officieel geregeld. Van Lodenstein College Het Van Lodenstein College maakt beleid voor nascholing in Engeland. Tot op dit moment was deze vorm van nascholing overgelaten aan het initiatief van docenten. Wartburg College Op Revius en De Swaef zijn geen activiteiten ontwikkeld om docenten Engels in Engeland na te scholen. Docenten Engels van Guido de Brès en Marnix echter zijn wel voor nascholing naar Engeland afgereisd. In Hilderstone hebben ze scholing gekregen. Overigens betrof dat ook nietEngelse docenten die tto-lessen verzorgen.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
39
Pieter Zandt Scholengemeenschap Dit is niet aan de orde. De vakgroep volgt het cursusjaar 2013-2014 een intensieve nascholingscursus, maar deze vindt op school plaats. Conclusie: Deze interventie heeft navolging gekregen, maar niet breed.
7.2 Afdeling 2 naar aanleiding van Het voertuig In Het voertuig staan vier literatuurstudies: over het verwerven van idioom, over grammatica in het onderwijs, over de aanpak van lezen en luisteren in de klas. Scholen kunnen onmogelijk alles tegelijk aanpakken en ze moeten dat ook niet willen. De vraag is gesteld wat er gedaan is met deze literatuurstudies. Is de theorie omgezet in praktijk? Het lectoraat was niet in staat de implementatie van de vier zaken via pilots te onderzoeken. Er zijn twee pilots uitgekozen: verwerving van vocabulaire en het opdoen van luistervaardigheid. De pilots zijn in hoofdstuk 2 en 4 beschreven. 7.2.1 Literatuurstudie Het verwerven van idioom Calvijn College In schooljaar 2013-2014 heeft het Calvijn College meegewerkt aan de pilot vocabulaire. Tijdens de schoolbrede sectievergadering in februari 2014 heeft een van de deelnemende docenten aan de pilot verslag uitgebracht over het verloop van de pilot. Hij heeft de sectie verteld wat er is gedaan en vooral hoe het is gedaan. Driestar College Docenten aan het Driestar College zijn vrij vormen te kiezen om idioom aan te bieden. Er wordt uitgegaan van de gedachte dat docenten de woordenschat via creatieve opdrachten laten verwerken. In de onderbouw van havo/lyceum is een duidelijke stap gezet in het meer aanleren van idioom in rijkere context. Door gebrek aan materiaal blijft het verrijkt aanbieden van het geleerde idioom in context achter bij de verwachting. Naast genoemde punten is in schooljaar 2013-2014 een pilot vocabulaireverwerving in het kader van Assessment for Learning gestart en afgerond. Zie hiervoor hoofdstuk 3. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap In cursusjaar 2012-2013 is er in het vmbo hard gewerkt aan het verbeteren van idioomonderwijs. Vanaf toen werd er minimaal twee van de vier lesuren per week gewerkt aan idioom waarvoor in het verleden nauwelijks aandacht was. De methode die op dat moment voor Engels gebruikt werd, New Opportunities, beviel helemaal niet. Het proces van het kiezen van een nieuwe methode heeft veel tijd gekost en in die tijd is vooral geïnvesteerd in het zoeken van materiaal bij de lessen Start Up en Step Up, methodes met thematische woordenlijsten. In de sectie is het artikel over idioom in Het voertuig gelezen en besproken. Omdat de sectie bezig is met de definitieve methodekeuze, wil ze onderwijs in idioom oppakken zodra de methode gekozen is. In 2014-2015 zal op het vmbo gewerkt worden met de methode Life (National Geographic) en op h/v/tto met de methode Solutions (Oxford University Press). Gomarus Scholengemeenschap Tijdens een recente sectievergadering is opnieuw geconstateerd dat het idioomonderwijs op de Gomarus op de oude manier wordt gegeven. Idioomverwerving krijgt niet de plaats die ze verdient. Idioom wordt wel getoetst en herhaald, maar heeft geen functie in de les. Het vermoeden bestaat dat het rendement door deze aanpak niet zo hoog zal zijn. Omgooien van dit programma vindt iedereen gewenst, maar niemand ziet hoe het te realiseren, dit vooral vanwege de tijd die dat vraagt. Voor de cursus 2014-2015 is afgesproken dat de zogenaamde sectiemiddagen gebruikt zullen worden om een beter idioomprogramma te maken. Hiervoor zal het artikel in Het voertuig als leidraad gelden.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
40
Van Lodenstein College Over de implementatie van het Het voertuig wordt nu zeer actief gesproken in de secties en in de Werkgroep Engels. Docenten zijn per locatie de verschillende onderwerpen in expertgroepen aan het bestuderen. Ze gaan na wat het beste werkt in de praktijk. Tijdens een bijeenkomst in juni 2014 zijn bevindingen gedeeld. Er is een gezamenlijke visie geformuleerd en er zijn praktische uitwerkingen gemaakt. Docenten in Amersfoort en Kesteren laten op ‘traditionele’ wijze idioom verwerven. Wel komt er aandacht voor de aanbieding van woorden in hun context en docenten zijn van mening dat winst te behalen is met een vernieuwde aanpak. Daarnaast noemen ze de optie idioom te combineren met de lesstof uit de lesmethode. Het ‘recyclen’ van de woorden en het aanleren van strategieën geven docenten als belangrijke aandachtspunten op. Wartburg College Guido de Brès: hier en bij de volgende onderwerpen geldt dat de docenten tijdens sectievergaderingen elke keer één van deze artikelen lezen en bespreken. Vervolgens gaan ze na hoe ze de toepassing voor hun school kunnen maken. Het Wartburg College lijkt op dit moment tussen traditioneel en vernieuwend in te zitten. Dit is afhankelijk van de vestigingen, die vrijheid krijgen in het maken van keuzes. Woorden worden doorgaans in context aangeboden en getoetst, terwijl ze steeds vaker gebruikt worden bij spreek-, lees- en schrijfvaardigheid om ze te laten beklijven. Het aparte idioomboek wordt naast de bestaande methode met wisselend succes gebruikt. Vooral De Swaef laat weten dat alleen relevante woorden via verschillende strategieën aangeleerd worden. Pieter Zandt Scholengemeenschap Er is tijdens een vakgroepvergadering een presentatie gehouden over dit onderdeel van Het voertuig. Een tweede bespreking volgde op een studiedag van de vakgroepen. De collega die de pilot verzorgde, gaf eveneens een presentatie. Idioomverwerving is actueel, omdat vorig jaar besloten is tot de invoering van de Up-(idioom)boeken. Centraal staat nu de vraag hoe de vakgroep zo efficiënt mogelijk van deze boeken gebruik kan maken, uitgaande van de handvatten uit Het voertuig. Conclusie: Vanuit de kenniskring wordt de sectie geïnformeerd over de AHA-aanpak van idioom. Er wordt studie gemaakt van de theorie, die gesteund wordt door ervaringen die in pilots opgedaan zijn. Scholen staan als het ware in de startblokken om aan de hand van Het voertuig idioomles te geven. Anderzijds houden docenten vast aan het aparte idioomboek, waarbij de kernvraag is hoe zij het boek in de les gebruiken. 7.2.2 Literatuurstudie De rol van grammatica in het onderwijs Calvijn College Over de rol van grammatica is discussie gevoerd. Er zijn in de sectie twee visies op het aanleren van grammatica en de plaats van grammatica in de les: van uitgebreid aanbieden tot beperkt houden. Driestar College Grammatica is geen nadrukkelijk speerpunt, maar komt impliciet aan bod. In het vmbo is vorig jaar een pilot gestart om de hoeveelheid grammatica voor het vmbo te reduceren. Daarbij is duidelijk gebleken dat het bepaald niet meevalt om dan te bepalen wat wel en niet relevant is en ook dat het lastig is dit binnen het bestaande curriculum te verwezenlijken. Het is overigens wel duidelijk een speerpunt voor de komende jaren.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
41
Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Het artikel over grammatica is nog niet besproken. In een eerder stadium is er al wel wat gedeeld in de sectie, maar het was niet eenvoudig helder te krijgen hoe de nieuwe aanpak goed vorm krijgt in de lessen. Dat hangt samen met het feit dat er met een methode gewerkt wordt en dat de wens bestaat ook schoolbreed wat afspraken te maken. De notie dat heel veel grammatica niet heel zinvol is, is zeker meegenomen. Bij het kiezen van een nieuwe methode speelt de aangeboden hoeveelheid grammatica beslist een rol. Gomarus Scholengemeenschap Dit artikel uit Het voertuig is nog niet besproken. Van Lodenstein College De rol van grammatica is op alle vestigingen beperkt. Grammatica is geen doel op zich, maar moet gezien worden als ondersteuning. In Amersfoort is juist voor de lagere niveaus fors in de grammatica geschrapt waardoor er meer ruimte is voor ontwikkeling van vaardigheden. Docenten zijn van mening dat h/v op dit punt zeker winst kan boeken. In Barneveld vormt het thema de leerlijn en niet de grammatica. Docenten zijn actief in het betekenisvol maken van de grammatica en kiezen daarbij voor korte lesonderdelen. Wartburg College De heersende gedachte is dat docenten vinden te veel met grammatica bezig te zijn. Bij de keuze voor nieuwe methoden merken ze dat de plaats van grammatica behoorlijk dominant is. Als grammatica aan bod komt, proberen docenten die toe te passen in vaardigheden en levensechte situaties. Pieter Zandt Scholengemeenschap Ook dit aspect is onderwerp van gesprek in de vakgroep. Er wordt bewust gekeken welke grammatica leerlingen op onderscheiden niveaus echt moeten weten en wat voor hen van minder belang is. Ook de wijze van toetsen van grammatica wordt onder de loep genomen en zo nodig aangepast. Conclusie: Het is voorbarig een vergaande conclusie te trekken, maar er vindt zeker bezinning en studie plaats en sommige scholen maken bewust de overstap naar het aanbod met meer vaardigheidsonderwijs. 7.2.3 Literatuurstudie Leesstimulering (overlap met De bruggen vraag 4) Calvijn College Het artikel uit Het voertuig is nog niet besproken. Driestar College Op het Driestar College is leesstimulering een van de hoofdpijlers van het verbetertraject, samen met verbeterd idioomonderwijs. Naast een verhoogde hoeveelheid te lezen boekjes per jaar per leerling, wordt er in sommige klassen ook gewerkt met FVR, Free Voluntary Reading. Leesverslagen worden door leerlingen op een ELO geplaatst. Geleidelijk wordt er gezocht naar een grotere leesactiviteit in de thuissituatie, maar over het algemeen wordt dit wel ervaren als lastig te bewerkstelligen. Het artikel uit Het voertuig is nog niet besproken in de Engelse sectie. Jacobus Fruytier Scholen gemeenschap Het artikel uit Het voertuig is nog niet besproken.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
42
Gomarus Scholengemeenschap Het artikel uit Het voertuig is nog niet besproken. Van Lodenstein College Het Van Lodenstein College richt zich op twee zaken: extensief lezen en intensief lezen. In Amersfoort heeft de directie een extra uur Engels beschikbaar gesteld om vmbo-leerlingen hun achterstand in lezen in te kunnen laten lopen. Dit geldt ook voor de zwakke leerlingen onderbouw h/v. Ook in 4h/v moeten de leerlingen meer lezen. Daarop is het assortiment boeken afgestemd. Op andere locaties bestaat een extra uur voor leerlingen die zwak zijn in Engels, taal en rekenen. De vestiging in Barneveld met name wijst erop dat verschillen tussen docenten opgelost moeten worden. Kesteren wijst op het gebruik van de uitgebreide RAS-leeslijn, terwijl ook oude examenteksten benut worden. Daarnaast heeft men er aandacht voor het aanleren van leesstrategieën. Wartburg College Voortdurend krijgt het lezen op de vestigingen van het Wartburg College aandacht. Boektoetsen of presentaties zijn middelen om het lezen te toetsen. Marnix laat weten dat het samen laten lezen en het aanbieden van creatieve verwerkingsopdrachten voor veel leerlingen het leesplezier verhoogt. Wel vinden docenten dat het werk gedeeltelijk in de les moet gebeuren en niet alleen thuis. Interessant is dat De Swaef meldt aandacht te hebben voor het juiste niveau van de teksten en voor differentiatie op gender. Pieter Zandt Scholengemeenschap Bij ´Stimulering van leesvaardigheid´ in afdeling 1 staan de gemaakte opmerkingen. Conclusie: Het is voorbarig een conclusie te trekken. 7.2.4 Literatuurstudie Luistervaardigheid anders aanbieden Calvijn College Het Calvijn College heeft hiervan nog geen actiepunt gemaakt. Driestar College Door doeltaal = voertaal horen leerlingen op Driestar College Engels praten. Alle lokalen zijn uitgerust met computer en smartboards, waarmee het gemakkelijk is geworden de Engelstalige wereld binnen te halen. Onderling wisselen docenten ervaringen uit en tijdens sectievergaderingen is er een vast punt ´best practices´. Docenten maken zo veel mogelijk gebruik van authentiek materiaal. Ze zoeken naar een koppeling met de thema´s van de methode of de te behandelen vocabulaire. In de bovenbouw wordt veel gebruik gemaakt van nuttige websites als CNN/studentnews, TED-talks, BBC etc. Langzamerhand krijgt het benutten van authentiek materiaal hier de overhand, hoewel er ook nog gewerkt wordt met Cito-luistertoetsen. De aanbevelingen uit Het voertuig zijn nog niet besproken. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Het artikel uit Het voertuig is besproken. De sectie snapt de noodzaak om aandacht voor het proces te hebben. Enkele cruciale vragen kwamen naar voren. De antwoorden daarop zijn te vinden in de beschrijving van de pilot luistervaardigheid. De bevindingen zullen worden besproken.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
43
Gomarus Scholengemeenschap Het artikel uit Het voertuig is uitgebreid besproken. De sectie voelt er veel voor om luistervaardigheid op een andere manier aan te pakken, omdat de´comprehensive method´als erg kunstmatig wordt gezien. Collega’s zijn nieuwsgierig naar de uitkomsten van de pilot en op basis van die bevindingen zal de sectie nadenken over invoering in het lesprogramma. Kanttekening hierbij is, dat de tijdsfactor belemmerend kan werken: materiaal moet door docenten zelf ontwikkeld worden. De stand van zaken is dat luistervaardigheid op de oude manier wordt aangeboden waarbij met name in hogere groepen de focus ligt op het trainen voor de Kijk- en Luistertoets van Cito. De luistervaardigheidsaanpak in de methode is erg gericht op het beantwoorden van vragen en richt zich niet op bijvoorbeeld het trainen van de ‘decoding’ kant van luisteren. Van Lodenstein College Over de implementatie van het Het voertuig wordt nu zeer actief gesproken in de secties en in de Werkgroep Engels. Docenten zijn per locatie de verschillende onderwerpen in expertgroepen aan het bestuderen. Ze gaan na wat het beste werkt in de praktijk. Tijdens een studiedag in juni 2014 hebben de expertgroepen van de locaties de informatie met alle docenten Engels gedeeld. Tijdens die bijeenkomst hebben docenten samen ideeën geformuleerd over de vraag hoe ze in de les concreet vorm kunnen geven aan de aanbevelingen. Elke docent is naar huis gegaan met een setje lessen op elk van de vier deelgebieden. Deze zijn tijdens de dag ontwikkeld. Algemeen geldt dat het Van Lodenstein College luistervaardigheid een item noemt om te gaan bestuderen. Docenten wijzen erop dat de ‘beste aanpak’ afhankelijk kan zijn van het niveau van de leerlingen. Uitbreiding van het aanbod aan luister- en filmfragmenten is naast het aanleren van luisterstrategieën gewenst. Wartburg College Op het Wartburg College werken docenten steeds meer met authentiek luistermateriaal. Docenten staan open voor een nieuwe aanpak, waarvan ze kennis hebben genomen tijdens de studiedag, via de pilots of door lezing van Het voertuig. Voorspellend luisteren is één van de strategieën die ze toepassen.´Bewustwording van ´decoding´ en de kracht van herhaling moet onder aandacht gebracht worden van docenten/collega’s´, schrijven docenten. Verder noemen ze enkele bronnen: CNNstudentnews.com geeft goede verwerkingsvragen bij nieuws, BBC One minute News, TED-talks en youtube-filmpjes. Pieter Zandt Scholengemeenschap De vakgroep heeft van luistervaardigheid nog geen actiepunt gemaakt. Conclusie: De eerste stappen naar een nieuwe aanpak luistervaardigheid zijn gezet, maar er wordt vooral uitgezien naar de bevindingen van de pilots voor vervolgstappen. De bereidheid met de nieuwe aanpak aan de slag te gaan, leeft breed. Met name de beschikbaarheid van goed lesmateriaal is een knelpunt.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
44
7.3 Afdeling 3 naar aanleiding van overheidsbesluiten De overheid heeft in de looptijd van het lectoraat zaken geregeld die het vak Engels raakten. Engels is als kernvak aangemerkt en slagingsnormen zijn in enkele stappen verzwaard. De vraag is welk´antwoord’ scholen daarop hebben gegeven. Met andere woorden: wat is er op scholen gedaan toen Engels kernvak werd en toen de normen aangescherpt werden? Calvijn College In Het Masterplan Engels (2010) heeft het Calvijn College vastgelegd hoe het tot verbeterde resultaten wil komen. Geformuleerde doelen in dit masterplan zijn: nascholing in Engeland, doorlopende leerlijn lees- en luistervaardigheid, vergroting exposure en een hoger instroomniveau vanuit de basisscholen. Op locaties zijn ondersteuningsuren voor het vak Engels ingevoerd. De invulling van deze ondersteuning is per locatie verschillend. Op de locatie Goes is een pilot gestart met het laten meetellen van de behaalde cijfers van Holmwood´s voor het rapport. Daarmee hoopt de sectie de motivatie te stimuleren. De resultaten van deze pilot worden gebruikt om Holmwood´s schoolbreed beter in te zetten. Sinds 2013 is er in de Goese derde klassen h/v een project gestart over de afschaffing van de slavernij. Leerlingen presenteren in een bomvolle aula wat ze geleerd hebben. Een combinatie van zang, muziek, presentatievaardigheden, uitspraakperformance, dialogen en monologen, waarbij het cultureel-religieuze element niet verwaarloosd is. Een bijzonder motiverende actie. Driestar College De schoolleiding van Driestar College heeft enkele maatregelen genomen om leerlingen tot betere resultaten te brengen. Hier en daar is de lessentabel aangepast, er zijn gezamenlijke vergaderingen belegd met zowel sectie als directie, voor h/v zijn de vakwerkplannen bovenbouw herzien, terwijl ook de organisatiestructuur aangepast is. Het laatste houdt in dat sectievoorzitter en directie nagaan of docenten gemaakte afspraken nakomen. Ook zijn er vaker vergaderingen belegd waarvan een verslag aan de directie verplicht is. Met andere woorden: er is toenemende bemoeienis van de directie waar te nemen. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap In de onderbouw Apeldoorn is het aantal uren uitgebreid van 3 uur naar 4 uur per week. Door tekort aan personeel kan dat echter niet altijd worden gerealiseerd. Ook in Uddel en Rijssen zijn er meer uren per week beschikbaar voor Engels, maar daar hangt het samen met een uur werken aan Tell me more, Rosetta Stone of CLIL. In het verleden kocht de school examentraining in voor de examenklasleerlingen h/v die zwak in Engels waren. Omdat dit te duur was, is men op zoek gegaan naar een alternatief. Vanaf 2012/2013 wordt er gebruik gemaakt van het programma van Madeleine Bletterman. De sectie meent dat dit niet heel veel nieuws biedt ten opzicht van de examentraining die docenten aanbieden, maar ouders betalen ervoor en dat zorgt voor meer ouderbetrokkenheid en leerlingen voelen zich meer verplicht om te trainen. De sectie is van mening dat extra trainen waardevol is en dat wordt op deze wijze gerealiseerd. De examenklassen van 4kl hebben in het cursusjaar 2013/2014 gewerkt met een programma dat voortkwam uit een masterclass ‘Opbrengstgericht werken’. Dit zorgde ervoor dat leerlingen meer inzicht kregen in de vraag waar ze staan op het gebied van leesvaardigheid en dat docenten leerlingen gerichter kunnen begeleiden. Er zijn nieuwe methodes gekozen. Voor havo/lyceum is dat een methode die aandacht geeft aan de Cambridge-examens wat daardoor beter aansluit op de pta-toetsen dan bij de huidige methode het geval is.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
45
Gomarus Scholengemeenschap In de bovenbouw h/v is twee jaar lang een intensief programma examentraining gegeven door externen. Dit jaar is daarvoor niet gekozen, omdat de sectie vindt daartoe zelf in staat te zijn. Verder is er een ‘idioomproject’ gestart waarbij leerlingen verplicht op vrijdagmiddag op school blijven als ze onvoldoende scoren voor idioom. Deze simpele ´strafmaatregel´ verhoogde het idioomgemiddelde met 2 punten wat aantoonde dat het voor de meeste leerlingen niet een kwestie is van onvermogen maar van onwil. Er zijn nieuwe methoden aangeschaft waarbij de focus in de examenklassen van het vmbo gericht is op leesvaardigheid. Er wordt samen met de sectie Duits gewerkt aan een nieuwe, gestructureerde manier van examentraining geven. In de cursus 2014-2015 start een pilot met een vto-klas. Het jaar daarop zou vto officieel moeten starten. Resultaten van Cito-volgtoetsen worden grondig geanalyseerd en besproken. Hieruit vloeien afspraken voor leerlingen en klassen voort. Van Lodenstein College Voor de verschillende vestigingen van het Van Lodenstein College volgt hier het overzicht. In Amersfoort is er een WAV-uur (werken aan verschillen voor taal, rekenen en Engels), een vierde uur, bijgekomen. Overigens wordt dit uur in 2h/v en 3h/v alléén aan leerlingen met achterstanden aangeboden. In de bovenbouw kunnen leerlingen kiezen voor Engels in een keuzewerktijduur (KWU). 4v en 5h hebben een extra lesuur gekregen. Cito-volgtoetsen worden nu in de hele onderbouw afgenomen. De overgangsregels zijn wat aangescherpt. Alle klassen worden getoetst op ‘speaking’, ook in de onderbouw. Vanuit Hoevelaken melden docenten Engels dat hun prestaties meer gevolgd worden door directieleden. De vakdocenten Engels hebben wekelijks een vast overlegmoment. De vestiging in Kesteren gebruikt de Digitrainer in de examenklassen van het vmbo, biedt extra proefexamens aan in h5 en examentraining via Lyceo. Daarnaast geven docenten in het algmeeen meer aandacht aan lees- en luistervaardigheid (in zowel onder- als bovenbouw). Taaldorp is een ingezet didactisch middel. Ook in Kesteren krijgen leerlingen die achterstand hebben of gemiddeld onvoldoende staan, extra les via het WAV-uur. De gerichte huiswerkbegeleiding per team, die vakdocenten verzorgen, is breder dan het vak Engels. Verder geldt dat de samenwerking tussen de vier locaties verbeterd is dankzij de inzet van de werkgroep Engels. Op elke locatie wordt één teammanager gefaciliteerd om de sectie Engels te begeleiden. Er vindt goede controle vanuit het management op Engels plaats. Wartburg College Docenten van het Wartburg College geven per locatie verschillende antwoorden. Op de Guido de Brès is er in h4 een extra lesuur beschikbaar gesteld, speciaal voor leerlingen die lager staan dan een 7. Aan de hand van de Cito-toetsen worden leerlingen in de onderbouw geselecteerd voor steunles. Verder zijn de eisen voor lezen opgeschroefd, vooral in de bovenbouw. Docenten hebben zich gericht op examentraining en leesvaardigheidstraining. Vooral over het laatste is de sectie tevreden. Het vmbo maakt gebruik van Anglia. Over het algemeen kijkt de sectie kritisch(er) naar bestaande programma’s en is ze steeds bezig met het verbeteren van onderdelen. Binnenkort staat ´schrijven in de bovenbouw vwo´ ter bespreking op de rol. De Marnix-docenten geven aan dat ze Engels altijd al als kernvak beschouwden. Een gemotiveerde sectie heeft de achterliggende tien jaar fors mogen investeren in het vak. Er zijn boeken voor de mediatheek gekocht. Er is gebruik gemaakt van opleidingsmogelijkheden. Er is een onderwijsassistent aangesteld voor leerlingen die zwak in Engels zijn. Deze ondersteunt tegelijk docenten. Er is vorm gegeven aan versterkend onderwijs in havo en havo/vwo, waarbij in klas 3 een Cambridge-stream zich voorbereidt op het FCE-examen. Er worden nu overal Cito-volgtoetsen afgenomen en alle leerlingen hebben een abonnement op Holmwood’s. Voor mondeling en training van examenteksten zetten collega’s op het Marnix´goede leerlingen´ in die hun klasgenoten helpen. Vaardigheden krijgen in de onderbouw al veel aandacht via Holmwood’s. Regelmatig overleggen bovenbouwdocenten met docenten uit de onderbouw. Revius-docenten hebben een zogenaamd Z-kernvak en Z-p-uren ingevoerd, terwijl ze extra dagen examentraining na de laatste toetsweek aanbieden.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
46
Docenten van De Swaef ten slotte noemen als extra activiteiten de inzet van een native speaker, de inzet van studenten die groepen leerlingen op een speelse manier extra steunlessen geven, de invoering van Holmwood´s, de opzet van zogenaamde Engelse dagen en het Taaldorp. Verder probeert de sectie de verschillen tussen SE en CE weg te werken. Docenten van De Swaef beleggen intervisiebijeenkomsten, bekijken videobeelden van elkaars lessen en geven elkaar feedback. Verder wordt er hard gewerkt aan het ontwikkelen en formuleren van de visie op het vak Engels die beschreven moet worden in het vakleerplan. Pieter Zandt Scholengemeenschap In 2012 heeft het CvB een innovatieplan 2013-2015 vastgesteld. De doelstelling luidt als volgt: alle leerlingen beschikken over de vaardigheid in de Engelse taal om het vak Engels met voldoende resultaat te kunnen afronden. Vervolgens worden 17 resultaten met daaraan gekoppeld mogelijke acties opgesomd. Het CvB heeft een coördinator Engels aangesteld en op alle vestigingen zijn onderwijsassistenten voor Engels benoemd. Ook binnen de vakgroep Engels hebben ontwikkelingen plaatsgevonden. Er is met behulp van lesplanners betere afstemming tussen de docenten gerealiseerd. Er is overigens ook meer contact ontstaan tussen docenten onderbouw en docenten bovenbouw. Onderbouwdocenten hebben examentraining gegeven aan examenkandidaten en zijn daardoor meer betrokken geraakt op het eindresultaat. Het aantal toetsen is teruggebracht waardoor er meer tijd is voor het bezig zijn met Engels in de les. Conclusie: Het lijkt erop dat er wat planmatiger en met doelen gewerkt wordt. Wel blijft daarbij de vraag hoe er gemonitord wordt. Verschillende scholen hebben besloten extra uren aan Engels te besteden.
7.4 Slotvraag In De bruggen is geconcludeerd dat de achterliggende tien jaar op veel scholen volop geëxperimenteerd is om verbeteringen voor Engels te realiseren. Tegelijk bleek dat er geen uitgewerkte plannen lagen, dat het vaak om eenmansacties ging, dat er nooit iets gemonitord of beschreven is. Het lectoraat vraagt zich af of er lering uit die les getrokken is. Calvijn College Sinds 2010 zijn doelen en te behalen resultaten beschreven in het Masterplan Engels. Elke twee jaar vindt een evaluatie plaats. Eind dit schooljaar loopt een tweejarige periode af. Doelen worden daar waar nodig aangepast. De sectieleider is samen met de sectieleden eindverantwoordelijke voor het behalen van de doelen/resultaten. Driestar College Het Driestar College heeft in het laatste cursusjaar een aantal stevige stappen gezet op basis van conclusies in De bruggen. Het projectplan, dat nu klaar staat, moet in cursusjaar 2014/2015 zijn uitwerking gaan krijgen. Het is de bedoeling dat de aanbevelingen uit Het voertuig en De aanjager daarbij een grote rol spelen. Jacobus Fruytier Scholengemeenschap In het cursusjaar 2011-2012 is er door de sectie een projectplan Engels gemaakt dat een looptijd heeft van drie jaar. Ieder jaar wordt er afgesproken welke stappen gezet worden en ieder jaar wordt er geëvalueerd. Evaluatie vindt eerst plaats in de sectie; daarna worden de bevindingen gedeeld met directie en CvB. De definitieve afspraken die gemaakt zijn, zijn opgenomen in het vakwerkplan dat jaarlijks bijgewerkt wordt.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
47
Gomarus Scholengemeenschap Alle actiepunten staan beschreven in een projectplan Engels dat jaarlijks met directie, teamleiders en MR wordt besproken. Eigenlijk zouden alle afspraken ook nog verankerd moeten worden in het vakwerkplan, maar hier lopen we achter. Van Lodenstein College Voor het Van Lodenstein College geldt dit beperkt. Wel worden resultaten van interventies geanalyseerd. Principeafspraken binnen de sectie worden genoteerd, maar dat gebeurde waarschijnlijk altijd al. Wartburg College Docenten van de vestigingen Marnix en Revius laten weten dat er meer opgeschreven wordt dan voorheen. Bovendien leggen ze informatie vast in een vakwerkplan. Pieter Zandt Scholengemeenschap Het CvB heeft in 2012 een innovatieplan 2013-2015 vastgesteld, waarin resultaten en mogelijke acties voor Engels worden beschreven. Conclusie: Spaarzamelijk lijkt er enige winst geboekt te worden. Er wordt meer genoteerd en hier en daar ook geanalyseerd.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
48
Uitleiding Wie de gegevens in dit rapport probeert te overzien, doet enkele waarnemingen. Was het lectoraat aanvankelijk gericht op het verzamelen van informatie en volgens sommigen nogal theoretisch bezig, de laatste twee jaren is het lectoraat vooral gericht op de praktijk, wat hierna blijkt. In het cijferoverzicht (hoofdstuk 1) blijkt dat in havo en vwo het jaar 2013 eruitspringt. De cijfers stijgen landelijk een halve punt of meer. Juist in dat jaar liggen de scholen voor reformatorisch onderwijs vrij dicht bij het landelijk gemiddelde. De sprong heeft ongetwijfeld te maken met de verzwaring van de eindexamennormen. Ze lijkt een correctie van hogerhand. Uit het overzicht van 2014 blijkt dat de lijn van 2013 doorgetrokken is. Het lectoraat Engels heeft een begin gemaakt met de implementatie van enkele deelvakken op de scholen van voortgezet onderwijs: vocabulaire en luistervaardigheid. De kenniskring heeft het als bijzonder fijn ervaren dat verschillende collega´s zich spontaan bereid verklaarden mee te werken aan deze pilots. Wat uit de literatuur bleek, kon via de pilots ´handen en voeten´ in de les krijgen en juist dat was het doel van het lectoraat. Niet op hoog wetenschappelijk niveau scoren, maar juist de vrouw en de man voor de klas te hulp komen met doordachte plannen. Revolutionair is de AHA-aanpak voor idioomverwerving niet, maar deze aanpak laat wel zien wat essentieel is in vocabulaireonderwijs. Daarmee kan elke docent voor zichzelf de conclusie trekken of hij/zij in de praktijk wel werkelijk voldoende rendement uit de les haalt. Hoge cijfers voor idioomtoetsen zeggen weinig of niets over het beklijven van de woorden en over de uitbreiding van de woordenschat. Dat blijkt vooral uit de tweede pilot vocabulaire op Driestar College. Juist door strategieën aan te leren en door leerlingen zelf te laten beslissen welke woorden ze leren, bereikt de docent dat er beter geleerd wordt. De leerkracht voorkomt hiermee dat er een gemiddelde ontstaat waarbij de veelweter niet meer leert en degene die weinig weet ontmoedigd raakt. Bovendien blijken leerlingen gemotiveerder en diepgaander te leren. Ook dat heeft uiteraard een gunstig effect op het beklijven van idioom. Door de literatuurstudie en de pilot luistervaardigheid bepleit het lectoraat wel een omwenteling in het onderwijs luistervaardigheid. Sterker: de vraag kan in den brede gesteld worden in hoeverre er werkelijk aan onderwijs gedaan is. Als leerlijnen ontbreken, als de aandacht valt op ´comprehensive´ luisteren en het proces nauwelijks of geen aandacht krijgt, is er onderwijskundig bezien iets niet in de haak. Alleen omwille van tijd en menskracht zijn er geen pilots uitgevoerd met grammatica en leesvaardigheid. Toch verdienen deze onderwerpen de komende jaren de nodige aandacht: op welke manier kunnen docenten het beste met grammatica in de les omgaan en hoe kunnen docenten leerlingen stimuleren tot lezen? De kenniskring heeft volgens de veranderkunde van John Kotter met een grootscheeps onderzoek in de eerste jaren de urgentie van verandering beslist aangetoond. Dat is ook door directies onderkend. We zien in De aanjager dat bezinning op scholen op gang is gebracht. Zeker het laatste rapport, Het voertuig, is voer voor discussie gebleken. Volgens dezelfde veranderingsdeskundige is het tijd om de gewenste verandering te gaan realiseren en te borgen. Alle aandacht zal de komende jaren daarop gericht zijn. Er zijn twee hoofdzaken die de voortgang bepalen: allereerst zal het onderzoek van het lectoraat uitgangspunt zijn en vervolgens is het belangrijk aan te sluiten bij wensen van scholen. Het projectteam kan sturen en hulp bieden, maar het grote werk dient op de scholen plaats te vinden. Het is een samenwerking van leerlingen, alle docenten Engels (juist samenwerking biedt voordeel en kracht), van teamleiders en directieleden. En ook dan blijft de vaderlandse spreuk waar: op hoop van zegen!
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
49
Bijlagen Bijlage 1 Pilot vocabulaire: resultaten Resultaten per school Pieter Zandt Scholengemeenschap pilotklas Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
totaal per klas gemiddeld per ll totaal te behalen punten controlegroep Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
totaal per klas gemiddeld per ll Totaal te behalen punten
Lectoraat Engels
Toets 0
Toets 1
Toets 2
Toets 3
1 15,5 6 8 3 10 7,5 9,5 7,5 3,5 8,5 4 10,5 5 4 1 10,5
28,5 25 20,5 16 28 28 16,5 21 22 23,5 20 12,5 23,5 26 19,5 17 23
20,5 25,5 24,5 16,5 23,5 28,5 20 22,5 21 20,5 18,5 19,5 13,5 24 14 12 10,5
21 25 23 16,5 26,5 29 22 23 21 25 19,5 22 19 20 17 13 17,5
115 6,8
370,5 21,8
335 19,7
360 21,2
32
32
32
32
Toets 0
Toets 1
Toets 2
Toets 3
2,5 5,8 10,5 3 10,5 7 8 12,5 6,5 3 12,5 2 4,5 0 4 7 2,5 1,5
6,5 26,5 28 10,5 25 18,5 22 18,5 25,5 11,5 16,5 7 20,5 1 12 24,5 11 14,5
3,5 21 27,5 12,5 21 14,5 23 22,5 25,5 14,5 19,5 11,5 9,5 6,5 18,5 19 14,5 14
5 22,5 28,5 16,5 20 15 22,5 20,5 23 19,5 21,5 12 17,5 4 16,5 23 13,5 11
103,3 5,7
299,5 16,6
298,5 16,6
312 17,3
32
32
32
32
Onderzoeksverslag
50
Van Lodenstein College pilotklas Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
totaal per klas gemiddeld per ll totaal te behalen punten controlegroep Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
Toets 0
Toets 1 7,5 13,5 16 19,5 15,5 22,5 30 24,5 16 19 25 18 15 13,5 17 19
4 13,5 15,5 6 15,5 12,5 18,5 15,5 8,5 15,5 15,5 16 12,5 11 18,5 7
4 9 7,5 8 15,5 17,5 17 18,5 12 15 10,5 14 18,5 10,5 16,5 12,5
85,5 5,3
291,5 18,2
205,5 12,8
206,5 12,9
32
32
32
32
Toets 0
Toets 1
8,5 7 4,5 2 8 2 5,5 5,5 5,5 2 8 2 4,5 0 1 3
30 17,5 8,5 10,5 22,5 11 25 10,5 9,5 17,5 11,5 6,5 30 8,5 8,5 5,5
Leerling 17
7,5
Leerling 18
7,5
Leerling 19 Leerling 20 Leerling 21
Lectoraat Engels
Toets 3
5 6 2,5 2,5 13 6,5 5,5 6,5 4 7 2,5 5,5 6,5 5,5 2,5 4,5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
totaal per klas gemiddeld per ll totaal te behalen punten
Toets 2
Toets 2
Toets 3
22 6,5 6,5 4 9 3 18 6,5 7 5,5 12,5 6,5 17 6,5 6 7
22,5 5 8,5 2 2,5 8 14 11,5 8,5 6 12,5 6 22,5 6 7 9,5
18,5
9
12
15
14
15
4
21
8,5
14,5
4
13,5
11
12
6
18
10,5
9
98 4,7
319 15,2
196,5 9,4
214,5 10,2
32
32
32
32
Onderzoeksverslag
51
Calvijn College pilotklas Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
totaal per klas gemiddeld per ll totaal te behalen punten Controle groep
Toets 0
Toets 1
Toets 2
Toets 3
3 7 2 9 1 3 5 2 4 11,5 4 4 3
17 21 15,5 21,5 24 23,5 18 15 22 20,5 21,5 16,5 21,5
11 16 11 23 16,5 20 11 12 17 24 18,5 7,5 11,5
12,5 14,5 14 21,5 14 14,5 15 6,5 22 19,5 22 11 18
58,5 4,5
257,5 19,8
199 15,3
205 15,8
32
32
32
32
Toets 0
Toets 1
Toets 2
Toets 3
Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
4 7,5 4 5 4,5 9,5 8,5 9 4 12 11 9 8
20 24 28 18 24 22 25 25 22 30 26 21,5 27,5
8,5 19 16,5 7,5 18 20 11,5 12,5 10,5 20 15,5 18,5 14
12 20,5 16,5 8,5 19 19 17,5 13,5 11,5 24,5 17,5 20,5 16
Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling Leerling
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
9,5 4,5 9,5 7 0,5 18 5 7 8 13,5 7
28 23 28,5 25,5 22 27 25 18 14,5 21 10
22 14,5 17,5 14,5 11 23 15 8 12 18,5 9
18,5 15,5 22,5 12 11 24 14,5 9 13,5 18,5 7
185,5 7,7
555,5 23,1
357 14,9
382,5 15,9
32
32
32
32
totaal per klas gemiddeld per ll totaal te behalen punten
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
52
Bijlage 2 Pilot vocabulaire: werkdocument Te behandelen stof Er worden 125 woorden uit het idioomboekje Start Up uitgekozen. Dat zijn ongeveer 5 bladzijden die over willekeurige onderwerpen gaan. De docent behandelt een halve bladzijde per les. Met 3 lessen per week duurt dit dus ongeveer 5 weken. Concreet: Start Up ( nieuwe versie) nr: 44 t/m 48 met de onderwerpen: money, shopping, work, time. Concreet: Hoe gaat de docent te werk? Uitgangspunt: 10/ 15 minuten van de les Aanleren van de woorden: AHA = aandacht geven/aanleren – herhalen – activeren Les 1. (Start up 44) Zonder boek 6 stiften Money: welke woorden weten jullie al? Word web laten maken op het bord door leerlingen. Welke woorden en hoeveel staan er in de lijst op blz. 51. Lijst doornemen: docent leest woord op, leerlingen (om de beurt) de zinnen. Onder tijdsdruk leerlingen 1e helft van lijst woorden aanleren (actief). Interactief kris kras door de klas woorden overhoren. Onder tijdsdruk 2e helft aanleren. Overhoren. Aan het eind de hele blz. overhoren. HW: Opgeven 1e helft SU 44 Money.
Les 2 ( start up 44) In tweetallen leerlingen elkaar laten overhoren ( 1 minuut per leerling). HW: 2e helft blz. + herhalen 1e helft SU 44 Money.
Les 3 (Start up 44) Vmbo 2: 7 woorden op het bord. Leerlingen maken met ieder woord een zin( in hun schrift) Havo/Vwo 2: Schrijf ( zonder gebruik van idioomboek) een kort mailtje ( tussen 70 en 100 woorden) naar vriend/vriendin en gebruik de volgende woorden: Money Holiday Cash Bank card Bank account In tweetallen elkaars werk doorlezen en van commentaar voorzien. Geef de leerlingen de mogelijkheid om vragen te stellen. HW: leren SU 44 Money.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
53
Les 4 (start up 45) Vertrekpunt is English vocabulary in use Elementary nr 51 (bijgevoegd material). English only A . Kind of shops What do they sell at the butcher’s? What do they sell at a toy shop? What do they sell at the news agent’s? B. What is a department store? What do they sell there? They mention different floors. At what floor are we here in this building now? What could the basement be? C. Going shopping Mention : buy, pay and get. Exercises 51.1 + 51.2+ 51.3 Naar Start up: Oplezen woorden( leerlingen herhalen het). / eventueel zinnen (laten) oplezen. HW: leren 1e helft SU 45 Shopping.
Les 5 (start up 45) Draw a department store (ground floor, 1st floor, etc + basement). Docent schrijft 9 Engelse woorden op het bord: customer, lift, escalator, toys, shoplifter, trolly, basket, present, shopkeeper. Leerlingen tekenen deze woorden in hun tekening. (2 leerlingen presenteren hun tekening.) Oplezen 2e helft van Start up nr 45. Leerlingen herhalen woorden. Ze geven aan welke woorden van nr. 45 al in hun tekening getekend waren, die niet op het bord stonden. HW: leren 2e helft + herhalen 1e helft SU 45 Shopping.
Les 6 (start up 45 ) In tweetallen een gesprekje voorbereiden; Opschrijven in het schrift. Naspelen voor de klas. Wie wil? Voorwaarden: Gesprek in een winkel. Er moet wat gekocht worden. 1 leerling de klant ,andere leerling de winkelbediende. Iedere leerling heeft minimaal 7 beurten. HW: leren SU 45 Shopping helemaal.
Les 7 ( start up 46) Woorden + zinnen lezen 1e helft tot : industry. HW : leren 1e helft SU 46 Work.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
54
Les 8 ( start up 46) 2e helft oplezen. Job matching opdracht internet (Jacobine). HW: advertentie meenemen die de leerling aanspreekt; leren 2e helft + 1e helft herhalen SU 46 Work.
Les 9 Leerling neemt een advertentie mee over een vacature die hem/haar wel aanspreekt. Leerlingen vertellen elkaar waar de advertentie over gaat en waarom hij/zij deze advertentie heeft gekozen. Use words in your conversation like: profession , vacancy, salary, apply for, letter of application, earn, income (docent schrijft deze woorden op het bord). Eventueel (tijd!) 2 leerlingen die dit willen vertellen. HW: leren SU 46 Work helemaal.
Les 10 Nr 47 aanleveren op A4 met woorden alfabetisch in lijstje. Geen boeken op tafel! Leerlingen zoeken het juiste woord bij de zin. Docent leest woorden voor. Leerling vult woord in in zin. Leerlingen in tweetallen elkaars werk laten vergelijken. Klassikaal bespreken. Zin oplezen met goede woord. HW: leren SU 47 Time 1e helft.
Les 11 Zie les 10 maar dan tweede helft. HW: leren SU 47 Time 2e helft + 1e helft herhalen.
Les 12 Aan het begin woorden herhalen. Aan het eind van de les: Woordzoeker. We leveren deze aan. www.puzzlemaker.com. De docent geven we de site. HW: leren SU 47 Time helemaal.
Les 13 Zinnen digitaal maken; de te leren woorden niet vetgedrukt. Nederlands erachter. Leerlingen raden welk woord in de zin die betekenis heeft. HW: leren 48 Time 1e helft.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
55
Les 14 Engelse woorden alfabetisch onder elkaar. Zinnen erbij. Woorden op de goede plek in de zin zetten. HW: leren 2e helft + herhalen 1e helft SU Time 48.
Les 15 Verhaaltje waar woorden uit weggelaten zijn (verhaaltje maken). Leerlingen zelf verhaaltje laten lezen en ontbrekende woorden laten invullen. Docent leest verhaal voor en leerlingen geven hun mogelijkheden. Hw : leren SU Time 48 helemaal.
Les 16 Aantal dagen later toets over SU nr 44 – 48.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
56
Bijlage 3 Pilot vocabulaire: toets en correctiemodel Toets Start Up 44-48 A Translate the underlined words or word groups. 1. He works in a factory. 2. On holiday in Zeeland we watched a beautiful sunset. 3. She said she would come in any case. 4. She was unemployed. 5. The secretary has not yet answered my letter. 6. Suddenly there was a loud bang. 7. Harrods is a big department store in London. 8. I didn’t know I had to use a basket. 9. Where is the nearest cashpoint. 10. He came immediately. B Translate the words between brackets 11. (Gewoonlijk) I go to school by bike. 12. They (solliciteren naar) a job abroad. 13. He could (nauwelijks) finish his meal. 14. He worked as a (stagiaire) in a restaurant. 15. His (oudste) brother was a mechanic. 16. It isn’t (waard) that much, I think. 17. A (bankbiljet) is paper money. 18. What is the smallest euro (munt). 19. There were two (klanten) in the shop. 20. She was invited for a (sollicitatiegesprek). C How do you say this? Write it down. 21. Vraag welke datum het vandaag is. 22. Zeg dat het voor arme mensen gratis is. 23. Vraag of de apotheek op zondag open is. 24. Zeg dat jullie personeel hard werkt. 25. Zeg dat je de roltrappen dicht zijn. D Fill in the correct words. Choose a letter. 26. 27. 28. 29. 30.
A(n) ………….. is one hundred years. Can I …………….. your books? Put this product in my ………………. It will ……………… snow tomorrow. I haven’t got any ……………… at the moment.
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
A probably B money C value D ago E century F sack G lazy H trolley I borrow
57
Correctiemodel toets Start Up 44 – 48 Bij het corrigeren van de toets is als uitgangspunt vastgesteld dat het gegeven antwoord het antwoord uit het Start Up boekje moet zijn. Op deze manier wordt echt vastgesteld of de leerling door het leren van de genoemde bladzijden zijn kennis vermeerderd heeft. Er is bij het corrigeren geen rekening gehouden met dyslexie. A. Dit onderdeel van de toets is specifiek gericht op het reproduceren van woorden uit het Engels in het Nederlands. Er is 1 punt per vraag te scoren. Een gegeven antwoord dat de zelfde strekking / betekenis heeft als het correctiemodel is goed gerekend. Is het antwoord fout, dan 1 hele punt aftrekken. 1. Fabriek 2. Zonsondergang ondergang = 1 fout 3. In elk, ieder geval / wat er ook gebeurt / hoe dan ook ontbreekt “in”= 1 fout 4. Werkeloos / had geen werk / zonder werk 5. Nog niet 6. Plotseling / opeens 7. Warenhuis / (grote) winkel winkelhal= 1 fout 8. Mand(je) 9. Pinautomaat / geldautomaat / betaalautomaat geldpunt= 1 fout 10. Direct / onmiddellijk / gelijk / meteen nu = 1fout B. Dit onderdeel van de toets is specifiek gericht op het reproduceren van woorden uit het Nederlands in het Engels. Er is 1 punt per vraag te scoren. Is het antwoord fout, dan 1 hele punt aftrekken. Het woord tussen haakjes moet goed zijn. Een spellingfout is een halve fout, maar twee spellingsfouten betekent 1 hele punt aftrekken. Zowel meervoud als enkelvoud goed rekenen. Een vergeten hoofdletter niet fout rekenen. Bij deze oefening gaat het erom dat de leerlingen het nieuw te leren woord kunnen reproduceren. Andere antwoorden, die niet uit het idioomboek komen, worden fout gerekend. Er wordt getest of de kennis is toegenomen door het leren van de 5 genoemde pagina’s. 11. Usually 12. Apply for zonder “for” = 1 fout 13. Hardly 14. Trainee 15. Eldest oldest = ½ fout 16. Worth word = 1 fout 17. Banknote “note” = 1 fout 18. Coin 19. Customer(s) 20. Job interview C. Dit onderdeel toetst of de geleerde woorden ook in de juiste context toegepast kunnen worden. Getoetst wordt of leerlingen deze woorden in de praktijk kunnen gebruiken. Er zijn 2 punten bij vraag 21, 22 en 24 te scoren. Per fout woord 1 punt aftrekken. Maximaal 2 punten aftrek. Een spellingsfout is een halve fout, maar twee spellingsfouten is een hele fout. Het gaat om de gemarkeerde woorden. Bij vraag 23 betreft het maar 1 woord. Hier is maximaal 1 punt te scoren of af te trekken. Bij vraag 25 geen fouten rekenen. Deze vraag komt te vervallen vanwege een onjuiste formulering in de vraag. 21. What date is it today? 22. It’s free for poor people. 23. Is the chemist open on Sunday? 24. Our staff work(s) hard. working/workst = goed
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
58
25. (laten vervallen) D. Dit onderdeel richt zich op het kunnen toevoegen van informatie aan al aanwezige informatie. Getoetst wordt of de leerling in staat is de juiste informatie / woorden toe te voegen. Er is 1 punt per vraag te scoren. Is het antwoord fout, dan 1 hele punt aftrekken. Alleen de letter noteren is voldoende. Staat het woord ingevuld dat de letter vertegenwoordigt, dan dit ook goed rekenen. Bij vraag 28 en 30 zijn meerdere antwoorden mogelijk. 26. E,century 27. I,borrow 28. F,sack; H, trolley 29. A, probably 30. B,money; F,sack; H, trolley; C, value
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
59
Bijlage 4 Pilot vocabulaire: evaluatieformulieren Totaaloverzicht evaluatieformulieren pilot vocabulary Lessen 1 2 3 4 5 6 7 8
9
10
11
12
13
14
15
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Nvt
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Nvt
Bruikbaarheid materiaal: Onvoldoende
X
Matig
X
Voldoende
X
X
X
X
X
Goed
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X X
X Aansprekend materiaal: Onvoldoende
X
Matig
X
X
X
X
X Voldoende Goed
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Duidelijkheid instructies: Onvoldoende
X
Matig
X
Voldoende Goed
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Nvt
X
X
X
X
X
X
Rood – Pieter Zandt Zwart – Van Lodenstein College Groen – Calvijn College
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
60
Enquêtevragen: 1. Hoeveel tijd nam het onderdeel per les in beslag? 2. Vond je dat acceptabel? 3. Heb je nog suggesties of aanvullingen? 4. Ga je het in de toekomst toepassen? School
PZ
CC
VLC
1
20-25
15
Minder dan 10 minuten
2
Kan iets minder
Ja
Als de resultaten van de leerlingen inderdaad gaan stijgen, dan zeker, anders is het verspilde moeite…
3
-
-
Goed
4
Ja, sneller door de woorden heengaan
Ja
Ja, goede ideeën / suggesties
1
5
5
Minder dan 10 minuten
2
Ja, ik had zelf deze limiet gesteld
Ja
Als de resultaten van de leerlingen inderdaad gaan stijgen, dan zeker, anders is het verspilde moeite…
3
-
Nee
Goed
4
-
Ja
Ja, goede ideeën / suggesties
1
15
10
Minder dan 10 minuten
2
Min of meer, het moet in 10 minuten kunnen
Ja
Als de resultaten van de leerlingen inderdaad gaan stijgen, dan zeker, anders is het verspilde moeite…
3
Er stonden 5 woorden in het lesje, ik heb er zeven van gemaakt. Ik heb een aantal bladen bijgevoegd, de rest had de zinnen in hun schrift staan. De leerlingen vonden dit materiaal wel leuk en waren enthousiast bezig met zinnen maken.
Nee
Goed
Les 1
Les 2
Les 3
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
61
-
Ja, dit vonden ze leuk, was totaal iets anders, ieder op zijn niveau, leerlingen doen een succeservaring op, met eigen kennis aan het werk, leuke les.
Ja, goede ideeën / suggesties
1
40, ik moest alles heel duidelijk in het Nederlands uitleggen.
15; had best wat voorbereiding nodig
15 minuten
2
Ja, als je je richt op vocabulary dan moet je de methode aanpassen en niet alles doen.
Ja
Te lang
3
-
Nee
Te veel materiaal om te behandelen binnen 10 minuten. Sprak leerlingen ook niet zo aan, want waarom zo lang stilstaan bij woorden waar we dit hoofdstuk toch niks aan hebben (Komt dat gat tussen SU en GFI toch wel tot uiting)
4
Misschien
Ja (was gevarieerd)
Nee
1
35
15
8 minuten
2
In dit geval ja
Ja
Ja
3
-
Nee
-
4
-
Zeker!! Dit vonden de ll super / geweldig leuk. Des vmbo’s, gezellige les, praktisch, topper.
-
1
45
20
Les 6 nam veel tijd in beslag (15 minuten) Vooral de voorbereiding van deze gesprekjes moest tijdens de les worden gedaan; dit kost leerlingen echt wel even tijd.
2
Ja
Ja
Omdat les 6 zo goed aansloeg, vond ik de
4
Les 4
Les 5
Les 6
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
62
bestede tijd zinvol en acceptabel. De leerlingen en ik waren volop bezig met Engels, dus waarom niet? 3
Het was wel wat rumoerig en je moet ze vermanen om wat stiller te werken, maar het was wel heel leuk. De leerlingen waren ontzettend enthousiast bij deze opdracht.
Ik geef er een cijfer voor als het voldoende is.
Een topper! Dank jullie wel voor het leuke lesidee!
4
-
Zeker! Ll waren enthousiast, ll leven in in rol, ll konden zelf aangeven of het cijfer mee mocht tellen.
Ja
1
10
5
-
2
Ja
Ja
-
3
-
Nee
Simpele en slechte opdracht. Dit doet toch iedere docent sowieso?
4
-
Ja
-
10
8
10 minuten
Les 7
Les 8 1
Goede en fijne activiteit die door het merendeel van de klas positief werd gewaardeerd. 2
-
Ja
Ja, want ik merk al een lichte stijging in het gebruik van de woorden. De woorden lijken te worden opgeslagen in de passieve woordenschat van de leerlingen. Als de woorden dan worden “geactiveerd”, zijn ze ook opeens aanwezig.
3
Ik snapte de opdracht niet. Ik heb gewoon woorden en
Nee
Vermeld bij les 8 ook dat er 2 bladen met (de
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
63
zinnen opnieuw opgelezen en herhaald.
afbeeldingen van) beroepen zijn.
-
Ja, leuke opdracht
Waarschijnlijk wel, niet alles, maar de goede dingen zeker.
1
20-25
10-15
<10 min. zelf langer gemaakt door lln. te laten presenteren.
2
-
Ja
Ja, want ik merk al een lichte stijging in het gebruik van de woorden. De woorden lijken te worden opgeslagen in de passieve woordenschat van de leerlingen. Als de woorden dan worden “geactiveerd”, zijn ze ook opeens aanwezig.
3
Advertenties vonden ze best lastig. Ik heb eerst woorden op het bord geschreven en die moesten ze vertalen. Dat vonden ze lastig, want ze hadden geen idee wat de woorden betekenden.
Opdracht is heel open; praten over vacature in vmbo 2 is nog een brug te ver.
Laat de leerlingen bij les 9 ook echt een advertentie bij zich hebben die ze leuk vinden.
4
-
Nee, dit is te ver van hun bed.
Waarschijnlijk wel, niet alles, maar de goede dingen zeker.
1
25
7
5 minuten – kort maar krachtig
2
Ja
Ja
Ja, want ik merk al een lichte stijging in het gebruik van de woorden. De woorden lijken te worden opgeslagen in de passieve woordenschat van de leerlingen. Als de woorden dan worden “geactiveerd”, zijn ze ook opeens aanwezig.
3
Ze wisten heel veel woorden in te vullen
Nee
Les 10 was prima.
4
Les 9
Les 10
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
64
zonder boek. We hebben het schriftelijk gedaan. -
Ja
Waarschijnlijk wel, niet alles, maar de goede dingen zeker.
1
-
7
5 minuten – kort maar krachtig
2
-
Ja
Nee, ik kreeg zelfs positieve feedback van een leerling
3
Vandaag waren de leerlingen onrustig. Ik heb niet goed kunnen doen, wat er gedaan moest worden.
Nee
-
4
-
Ja
Jazeker!
1
30
10
Was iets langer door de woordzoeker en de leerlingen zijn geneigd om te gaan samenwerken.
2
Ja
Ja
Nee, ik kreeg zelfs positieve feedback van een leerling.
3
Ze vonden de opdracht heel leuk.
Ja, eenvoudig in te zetten/te maken; leuke opdracht.
-
4
-
Ja
Jazeker!
1
20-25
10
5 min. Goede, korte les
2
-
Ja
Ja, ik kreeg zelfs positieve feedback van een leerling.
3
Hier heb ik een crossword puzzel gedaan, want ik had op dat moment geen computers tot mijn beschikking.
Nee
-
4
-
Ja
Jazeker!
4
Les 11
Les 12
Les 13
Les 14
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
65
1
25-30
10
5 min. Goede, korte les
2
-
Ja
Ja, ik kreeg zelfs positieve feedback van een leerling.
3
Ik had ze eerst de woorden in alfabetische volgorde laten zetten en daarna moesten ze de vertaling erachter schrijven (eerst uit het hoofd) en later keken we het klassikaal na. Ze vonden het leuk en waren betrokken.
Nee
-
4
-
Ja
Jazeker!
1
20-25
10
Heerlijke les, die dan wel iets meer tijd kost!
2
Ja
Ja
Ja, ik kreeg zelfs positieve feedback van een leerling
3
Hier heb ik de materialen gebruikt van les 8 (beroepen bij elkaar zoeken). Dat vonden ze heel leuk en ze waren er enthousiast mee bezig. Aan de echte les 15 ben ik niet toegekomen; toen hadden ze de toets al.
Nee
-
4
-
Ja
Jazeker!
Les 15
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
66
Bijlage 5 Pilot luistervaardigheid: toets Name: ______________________________ Date: ___________ Points: Listening test
Disneyland or Disneyworld
Michael vertelt over wat hij deed tijdens een vakantie. Luister naar wat hij zegt en beantwoord onderstaande vragen. Er zijn pauzes. 1. Waar komt het idee vandaan om naar het park te gaan? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 2. Ondanks dat hij het eerst kinderachtig vond, ging hij toch. Waarom? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Pauze 3. Wat vond hij van de achtbanen (rollercoasters)? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 4. Wat maakte het park echt bijzonder? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Pauze 5. Het ontmoeten van de stripfiguren (characters) was echt iets voor de kinderen. Waar of niet waar? Waarom wel of waarom niet? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Pauze 6. Wat is te vinden in Epcot Center? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
67
7. Hoe ziet Epcot Center eruit? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Pauze 8. Wat is bijzonder aan de mensen die in Epcot Center werken? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 9. Welk probleem ervaart hij? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
68
Bijlage 6 Pilot luistervaardigheid: enquête Name: ______________________________ Date: ___________
De beweringen hieronder beschrijven hoe jij staat tegenover luistervaardigheid in de taal die je leert. Ben jij het eens met deze beweringen? Dit is geen toets, dus er zijn geen ‘goede’ of ‘foute’ antwoorden. Door te reageren op deze beweringen, kun je jezelf en je docent helpen het proces hoe je leert te luisteren te begrijpen. Geef je mening na elke bewering door het nummertje te omcirkelen wat voor jou het meest in aanmerking komt. Bijvoorbeeld:
Ik vind het leuk om een andere taal te leren.
Totaal mee oneens
Mee oneens
1
2
Gedeelte- Gedeelte lijk mee -lijk mee Mee oneens eens eens 3
4
Totaal mee eens
5
6
1. Voordat ik begin te luisteren, heb ik een plan in mijn hoofd hoe ik ga luisteren.
1
2
3
4
5
6
2. Ik vind dat luisteren moeilijker is dan lezen, spreken of schrijven in het Engels.
1
2
3
4
5
6
3. Ik vertaal in mijn hoofd, terwijl ik luister.
1
2
3
4
5
6
4. Ik gebruik woorden die ik snap om woorden die ik niet snap te begrijpen.
1
2
3
4
5
6
5. Wanneer mijn gedachten af gaan dwalen, probeer ik me weer te gaan concentreren.
1
2
3
4
5
6
6. Terwijl ik luister denk ik na over wat ik al over dat onderwerp weet.
1
2
3
4
5
6
7. Ik gebruik wat ik al weet over dit onderwerp om de tekst beter te begrijpen.
1
2
3
4
5
6
8. Als ik doorheb dat het luisterfragment over iets anders gaat dan ik eerst dacht, pak ik dat snel weer op, zodat ik de tekst wel goed begrijp.
1
2
3
4
5
6
9. Nadat ik geluisterd heb, denk ik terug hoe ik heb geluisterd en wat ik anders zou kunnen doen een volgende keer.
1
2
3
4
5
6
10. Ik voel me zenuwachtig als ik met Engelse luistervaardigheid bezig ben.
1
2
3
4
5
6
11. Als ik moeite heb met het begrijpen van wat ik hoor, geef ik op en stop met luisteren.
1
2
3
4
5
6
12. Als ik een woord raad, denk ik terug aan alles wat ik heb gehoord, om te zien of wat ik geraden heb hier past.
1
2
3
4
5
6
13. Ik heb een doel voor ogen wanneer ik luister.
1
2
3
4
5
6
Lectoraat Engels
Onderzoeksverslag
69
Bijlage 7 Pilot luistervaardigheid: enquête -1
Het was leerzaam.
2
Het waren leuke fragmenten.
3
Het was erg moeilijk.
4
Ik zou dit wel vaker willen doen.
5
Engels vind ik sowieso wel een leuk vak.
6
Ik werk liever uit het boek dan dat ik naar deze luisterfragmenten moet luisteren. Wat zou volgens jou beter kunnen aan deze pilot?
7
Lectoraat Engels
-
Onderzoeksverslag
+/-
+
++
70
