SCOOP OP MENS EN WERK

D O SS I E R

Sociaal overleg Sociale verkiezingen

SCOOP

TIJDSCHRIFT

OP

- U I TGAV E 2003

VA N

MENS DRIEMAANDELIJKS

S E P T E M B E R , O K TO B E R , N OV E M B E R

EN

WERK

SD WORX - J A A R GA N G 1 -

NR.

2

A FG I F T E K A N TO O R : A N T W E R P E N X E R K E N N I N G : P303742

SCOOP

OP

MENS

EN

WERK Inhoud Sociale verkiezingen/ sociaal overleg: de lusten en lasten van de economische democratie. ROBERTO D'ORAZIO In verzet tegen de Opperste Sovjet. HILDE BURIE Hoe meer bonden, hoe meer opbod. ANDRÉ LECLERQ In een democratie telt de stem van de basis. BESCHERMING VAN WERKNEMERS Gebrekkige coördinatie schept absurditeiten.

12

Sociaal overleg in New York en Taiwan.

15

DOSSIER

OOST WEST

PERSOON IN DE KIJKER

Guy Verhofstadt.

2 3 6 9

18

Aandelenopties als beloning. Zinvol in slappe beurstijden?

21

Manager Patrick Lefevere over HR-beleid in een wielerploeg.

24

TOPIC

INTERVIEW

WERK EN LEVEN "De Mens" Michel De Coster.

28

PERSONEELSTEVREDENHEID Microsoft: de "beste werkgever" in België.

31

Johan Verminnen over het nieuwe kunstenaarsstatuut.

34

INTERVIEW

DE KRITISCHE KIJK VAN

… Chris Dusauchoit.

38

SOCIAAL-JURIDISCHE BIJLAGE 40 -

DOSSIER Sociale verkiezingen 2004. 47 - TOEGELICHT De preventieadviseur: de klokkenluider van elke onderneming. 50 - TOPIC Het recht op feestdagen voor deeltijdse medewerkers. 52 - INTERNATIONAAL Grensoverschrijdend werken. 54 - DE KRITISCHE KIJK VAN ... Koen Magerman. 56 - VRAAG & ANTWOORD Sociale verkiezingen.

ed ito

Verkiezingen JAN VAN DEN NIEUWENHUIJZEN

Hoewel je in België verplicht bent deel te nemen aan verkiezingen, is er één verkiezing waaraan ik als bedrijfsleider niet moet en zelfs niet mag deelnemen: de sociale verkiezingen. Ik kan me ook niet kandidaat stellen. Dat is wel spijtig. De wereld zou er toch anders uitzien moesten de medewerkers van een bedrijf kunnen kiezen wie hen zou leiden gedurende de komende vier jaar. In dat geval zou ik campagne moeten voeren in alle vestigingen van SD WORX. Ik zou deze campagne uiteraard beginnen met te verkondigen dat het dankzij mij met SD WORX heel goed gaat. Mijn financieel directeur bevestigt deze uitspraak natuurlijk; hij kan moeilijk anders indien hij er de volgende keer ook nog bij wil zijn. Vervolgens doe ik heel wat klinkende beloftes: de laagste weddes zal ik verhogen, de bijpassingen voor ziekte worden eveneens hoger (4.5%), de mobiliteit zal toenemen door

communicatie is van het grootste belang. Duidelijk en helder de boodschap brengen, de opponenten wat kleineren: met wat charisma moet het allemaal wel lukken. En dan uiteindelijk verkozen worden als bedrijfsleider: het moet een zalig gevoel geven. Enkele dagen genieten en dan “back to business”. Want onmiddellijk zal mijn financieel directeur, die zijn positie inmiddels weer zeker is, mij komen zeggen dat het toch echt recessie is en dat er bespaard moet worden. Mijn ICT-directeur zal me komen vertellen dat de voorgenomen spreiding van lawaaihinder nagenoeg onmogelijk is en dat dit eerst onderzocht moet worden door een gerenommeerd

NR .

1JAARGANG

Eventuele andere kandidaten zullen wel hetzelfde beloven, dus een doelgerichte

-

kunnen samenstellen.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

computerafdeling wordt gespreid over alle verdiepingen, … : zo zou ik een heel programma

2

gratis openbaar vervoer aan te bieden aan alle medewerkers, lawaaihinder ’s nachts in de

consultantsbureau. Mijn personeelsdirecteur zal me vertellen dat de bijkomende tewerkstelling van 200 man primeert op die verhoging van bijpassingen.... De benodigde besparingen zullen dus snel elders vandaan moeten komen: de koekjes bij de koffie worden afgeschaft want te veel eten is ongezond voor hart en bloedvaten, de densiteit van de verlichting in de kantoren wordt verlaagd want zo besparen we energie en leveren we een fundamentele bijdrage aan de Kyotonorm,... Vele kleintjes helpen en zo zetten we de toon voor de volgende jaren. Scoop op mens en werk zou er dan zeker ook heel anders uitzien.

jan

1

D o ssi er

Sociale verkiezingen Sociaal overleg Lusten en lasten van de economische democratie Van 6 tot 19 mei 2004 vinden de vierjaarlijkse sociale verkiezingen plaats. De werknemers kiezen hun vertegenwoordigers in de comités voor preventie en bescherming op het werk en de ondernemingsraden. Noch voor de werkgevers, noch voor de vakbonden zijn deze geïnstitutionaliseerde uitingen van economische democratie een sinecure. De voorbereiding ervan kost ruim een half jaar, maar reken gerust op een jaar van – naargelang het bedrijfsklimaat – lichte of hevige verkiezingskoorts. Naast de wettelijke verplichtingen die vervuld moeten worden, is er ook nog het voorbereidende aftasten van de situatie, het innemen van strategische en tactische posities. In dit dossier verkennen we knelpunten en pluspunten van de sociale verkiezingen en van het sociaal overlegsysteem in het algemeen. Dat doen we samen met de personeelsdirecteurs Hilde Burie (UZ Leuven) en André Leclercq (Cockerill-Sambre). We vonden ook de flamboyante ex-vakbondsafgevaardigde Roberto D’Orazio (vroeger Forges de Clabecq) bereid tot een gesprek. Ten slotte analyseren we de problematiek van de bescherming van de kandidaten en plaatsen deze in een ruimer kader. Zet u schrap.

Meer informatie over sociale verkiezingen kunt u vinden op onze socialeverkiezingensite: www.sd.be/socialeverkiezingen.

2

D o ssi er

Roberto D’Orazio (ex-stakingsleider Forges de Clabecq)

In het verzet tegen de Opperste Sovjet Roberto D’Orazio is een grote boeman. D’Orazio was/is het symbool van de sociale strijd, niet van het sociaal overleg. En wat vertelt hij nu? “Patronaat en vakbonden staan vaak met getrokken

hebben ook een gemeen-

dat het de onderneming voor de wind gaat.” Is D’Orazio bekeerd? PASCAL VAN STEENBRUGGE

NR . DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

-

schappelijk belang, zorgen

1-

belangen hebben. Maar ze

JAARGANG

omdat ze tegengestelde

2

messen tegenover elkaar

Roberto D’Orazio: “Ik zal niet zeggen dat de verkozenen niet serieus worden genomen, alleen zijn de verkiezingen zelf een lachertje.”

We plaatsen u meteen terug in de realiteit. Onze zegsman

aardig in elkaars buurt.” Het gesprek heeft nauwelijks een

vervolgt: “In dat gemeenschappelijke belang zit een voort-

aanvang genomen, maar de toon is al gezet. Zijn wilde haren

durende strijd. Weet u, de betekenis van de woorden compro-

is hij niet kwijt, het vuur brandt nog in alle hevigheid. Wie het

mis en compromitteren is niet dezelfde, maar ze komen

niet met hem eens is, moet toegeven dat hij vecht voor zijn

3

zaak. Roberto D’Orazio heeft zijn eigen ideeën over hoe

voorzitter, nvdr.) die ons moet komen vertellen wat we

sociale verkiezingen moeten worden georganiseerd: “Ik zal

moeten doen? Hoe vaak zijn de vakbonden niet tussen-

niet zeggen dat de verkozenen niet serieus worden genomen,

gekomen om gedelegeerden buiten te gooien? Neem nu de

alleen zijn de verkiezingen zelf een lachertje. Zelf was ik

Boelwerf in Temse. Daar bestond een goede samenwerking

verkozen met een overweldigende meerderheid, maar in

tussen de vertegenwoordigers van ABVV en ACV, maar zowel

conflicten bleek ons mandaat niet echt veel waard te zijn. Er

de afgevaardigden van ABVV als die van ACV zijn aan de deur

is – en dan heb ik het uiteraard niet alleen over de Forges –

gezet. Bij Renault Vilvoorde was de onderhandelaar voor het

geen echte vertegenwoordiging. Veel vakbondslui zijn niet

ABVV de secretaris Karel Gacoms. Wat had die daar te zoeken?

verkozen. Bij de spoorwegen wordt driekwart van de afge-

Die man heeft daar nooit gewerkt! Tijdens de Sabena-saga

vaardigden rechtstreeks aangeduid door de vakbond. Dat is

was hij er ook weer bij. Gacoms heeft nooit voor Sabena

een probleem.”

gewerkt. Nochtans had Sabena ook verkozen afgevaardigden, het was aan hen om te onderhandelen. Stelt u zich eens voor

Vakbond is niet democratisch

dat we parlementaire verkiezingen organiseren, dat de parlementsleden en later de ministers de eed afleggen en

Het wikken en wegen van woorden is aan Roberto D’Orazio

geïnstalleerd worden, dat we ze vervolgens allemaal aan de

niet echt besteed. Met even veel hardnekkigheid gaat hij van-

kant zetten en dat daarna totaal andere mensen de politieke

daag in de clinch met zowel de vakbond als de werkgevers.

beslissingen nemen. Dat is toch te gek voor woorden? Hoe

Sociale verkiezingen verlopen zelden democratisch en in de

kan een niet-verkozen secretaris nu de belangen van de

werking van de vakbond zelf is nog minder democratie te

arbeiders van Renault verdedigen? Het bewijs is er, hij heeft

bekennen. D’Orazio fulmineert: “De structuren van het ABVV

het faillissement aanvaard. Hij zat niet in het schuitje van

doen denken aan de Opperste Sovjet. Er is slechts één kandi-

degenen die hij pretendeerde te verdedigen. Zij waren hun

daat per functie, er wordt zelfs niet gestemd. Bestuurders

werk kwijt, hij niet. Ik stond zes jaar geleden, samen met de

worden aangeduid op een congres en dan komt de fanfare.

andere arbeiders, uiteindelijk op straat. Ik wist waarvoor ik vocht. Een vakbondsfunctionaris zal rekening houden met andere

“Als er geen discriminatie is, is er geen

parameters, andere voorwaarden: het interprofessioneel

bescherming nodig.”

akkoord, de nationale vakbondsstructuren, zijn carrière… Dan legt hij wel ronkende verklaringen af voor de pers, maar eigenlijk verdedigt hij niets. Ik zeg dat niet uit bitterheid, het

Vroeger gebeurde het tenminste nog bij handopsteking, nu is

is gewoon een vaststelling. Dat leidt tot stommiteiten, zoals

zelfs dat hen te veel. Ook op bedrijfsniveau loopt het fout: de

bij Arcelor. Eerst kondigde de bedrijfsleiding de sluiting aan

leden van de ondernemingsraad en het comité voor preven-

voor 2005. Daarop reageerde de vakbondsleiding met een

tie en bescherming op het werk worden verkozen, maar de

‘uitgesloten, niet voor 2010’. Het wordt nu dus 2009. Dat

syndicaal afgevaardigden worden bijna altijd aangeduid. Als

noemt men een compromis. Maar wat is dit voor gemarchan-

de basis niet vertegenwoordigd wordt door degenen die zij

deer door mensen die niets riskeren, zeker hun job niet.

aanduiden, wordt hun stem geneutraliseerd. In zo’n scenario

Bekijk het zo: Ik heb een contract met een werkgever, ik ver-

hebben sociale verkiezingen geen zin. Als de verkozen kan-

dien 10 euro per uur om dagelijks 500 zakken aardappelen te

didaat na de verkiezingen niets te zeggen heeft, wat is dan de

laden. Zegt de baas: ‘Sorry, het is crisis, vanaf nu worden het

waarde van de verkiezingen? De basis wordt verloochend.

550 zakken per dag.’ Ik wil wel, maar dan moet mijn loon stij-

Nochtans zouden de verkozenen de vakbond moeten besturen,

gen, reageer ik. Plots daalt er een Brusselse vakbonds-

waarom moet men zich anders verkiesbaar stellen?”

functionaris neer die een akkoord bereikt over 530 zakken, zonder loonsverhoging. Maar wie moet er met die 530 zakken

Compromis?

sleuren, denk je?”

Niet-verkozen apparatsjiks zijn de plaag van het systeem,

Welke bescherming?

daarvan is de ex-délégué rotsvast overtuigd: “Bij Forges de

4

Clabecq waren de vakbondsstructuren onze tegenstander! De

Men zou de indruk kunnen krijgen dat de sociale verkiezingen

directie, dat waren vertegenwoordigers van de PS. Tja, dan

voor Roberto D’Orazio niet echt hoeven, maar zo zit het niet.

weet je het wel. Het is toch niet Michel Nollet (gewezen ABVV-

Ze zijn toch nuttig, al was het maar voor de zeldzame ver-

kozen afgevaardigden die volgens onze gesprekspartner wel

Gebeurt het vaak dat kandidaten alleen maar meedoen

iets te zeggen hebben. De sociale verkiezingen verlenen hen

omwille van de bescherming? Roberto D’Orazio: “Welke

legitimiteit. Hij maakt zich ook geen zorgen over de belang-

bescherming? De enige keer dat ik bescherming nodig had,

stelling van de basis, of toch: “Natuurlijk is er interesse. Maar

gooide de vakbond me buiten. Wat betekent dan die bescher-

als een vakbond alleen nog dienst doet als uitbetalingsinstel-

ming? Er zullen wel personen zijn die misbruik maken van de

ling van de werkloosheidsuitkeringen, dan valt die interesse

sociale verkiezingen. Daar moet de vakbond in tussenkomen,

natuurlijk weg. Als je de mensen echt laat participeren aan

dat misbruik moeten worden verboden. De bescherming

het syndicalisme, dan verdien je hun aandacht. Ik heb het over de basis, niet over de structuren. De structuren zijn de nieuwe baronnen, nog walgelijker dan het patronaat. Het patronaat verklaart zich baas over de fabriek, die nieuwe baronnen pretenderen baas te zijn over hun leden. U weet

“Ik verkies een klassenrechtbank boven een vakbond zonder klasse.”

dat de vakbond mij buiten heeft gezet. In de rechtbank kreeg ik de kans me te verdedigen. In de vakbond niet, in geen enkele commissie of wat dan ook. Ons rechtssysteem krijgt

moet er zijn om mensen écht te beschermen, niet om som-

– vaak vanuit de vakbond – dikwijls het verwijt een klassen-

migen toe te laten corrupt te zijn. Ze moet dus niet worden

systeem te zijn. Welnu, ik verkies een klassenrechtbank boven

afgeschaft, de toepassing ervan moet worden verfijnd. De

een vakbond zonder klasse. Kameraden hebben me wel eens

bescherming is er om de discriminatie te bestrijden. Als er

gezegd dat ik mijn nest bevuil. Maar dit is mijn nest niet. De

geen discriminatie is, is er geen bescherming nodig.

nationale structuren zijn de mijne niet. De vakbond moet

Momenteel bestaat de bescherming enkel uit een financiële

opnieuw een organisatie worden van legitiem verkozen

vergoeding. Ontslaat een werkgever een afgevaardigde

vertegenwoordigers. Alle anderen moeten eruit, zoniet dan

onterecht, dan zal hij nooit verplicht worden hem terug in

dreigt de vakbond een bijkomend wapen te worden tégen de

dienst te nemen. Hij zal enkel een boete betalen. Wij hebben

arbeiders. Ik durf niet te beweren dat wanneer morgen de

alles gedaan om Clabecq te redden, in ruil daarvoor hebben

vakbond enkel nog zal bestaan uit verkozenen, alles op wiel-

ze ons uit de vakbond gegooid. Bescherming? Ach…”

x

tjes zal lopen. Maar als zo’n verkozen delegatie niet goed

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

-

JAARGANG

1-

NR .

2

functioneert, kan ze tenminste worden weggestemd.”

Roberto D’Orazio: “De vakbond moet opnieuw een organisatie worden van legitiem verkozen vertegenwoordigers. Alle anderen moeten eruit, zoniet dan dreigt de vakbond een bijkomend wapen te worden tégen de arbeiders.”

5

d o sSi er

Hilde Burie (Universitaire Ziekenhuizen Leuven)

“Hoe meer bonden, hoe meer opbod” De door de wol geverfde gewezen HR-manager van het jaar Hilde Burie bouwde een stevige reputatie op in het managen van sociale relaties. Ze ging daarbij altijd uit van het principe dat stevige discussies met sterke vakbonden het beste resultaat opleveren. In dit interview lanceert Burie een paar opmerkelijke gedachten.

PASCAL VAN STEENBRUGGE

6 Hilde Burie (UZ Leuven): “Het wordt problematisch wanneer een beschermd personeelslid niet naar behoren functioneert. Zo iemand ontslaan is een bijna onmogelijke opgave wegens de gigantisch hoge kosten. De kostprijs staat niet in verhouding tot de bescherming.”

Hilde Burie was onder meer HR-manager bij Philips en

Hilde Burie: “Ik ben altijd voorstander van sterke vakbonden

Sabena, en is vandaag personeelsdirecteur van de

geweest. Zeker op het vlak van arbeidsrecht en sociale zeker-

Universitaire Ziekenhuizen in Leuven. Burie is verantwoor-

heid zou er met één sterke vakbond veel meer vooruitgang te

delijk voor ongeveer 7500 personeelsleden. In de onder-

boeken zijn. Meer vakbonden zorgen niet zozeer voor

nemingsraad is het ACV de grote slokop met ongeveer 80% van de zetels, het ABVV haalt de rest binnen. De onevenwichtige machtsverhoudingen tussen beide vakbonden zorgen

“Kandidaten zijn er genoeg.

volgens Burie niet voor problemen. Beide vakbonden werken

Dat is goed, want er kruipt verschrikkelijk veel

steeds beter samen, vooral sinds het ABVV een klein beetje

werk in de verkiezingen.”

meetelt. Hilde Burie: “De bewering dat het voor de directie comfortabeler is wanneer de vakbonden in een onderneming

onderhandelingen worden minder transparant.

Je kunt je echter wel afvragen of we zo veel vakbonden nodig

Ik beschik over een bepaald budget. Binnen de marges daar-

hebben. Per slot van rekening verdedigen ze allemaal de

van wordt er onderhandeld. Over de grootte van dat budget

belangen van de werknemers. Daarbij moeten ook de vak-

kan niet worden gediscussieerd. Als de bonden onderling

bonden oog hebben voor een evenwicht tussen werknemers-

bekvechten over arbeidsduurvermindering of loons-

en werkgeversbelangen. Voor de werkgever zou het veel door-

verhoging, tja, dan bekijken ze zelf maar hoe de koek wordt

zichtiger zijn mochten er minder vakbonden bestaan met

verdeeld. Groter kan hij in geen geval worden. Ik begrijp dat

minder verschillende standpunten. Als de ene vakbond

het bestaan van verschillende vakbonden historisch is

arbeidsduurvermindering bepleit en de andere wil absoluut

gegroeid, maar of we nu per se die situatie moeten blijven

loonsverhoging, wat levert dat op? De arme werkgever kan op

behouden, durf ik te betwijfelen. Hetzelfde geldt voor het

de duur niet anders dan beide toestaan. Wellicht is het voor

arbeiders- en bediendenstatuut. Ik denk dat dit onderscheid

de werkgever in zo’n situatie interessanter wanneer de

niet meer van deze tijd is.”

NR .

zorgt voor opbod. De besluitvorming wordt moeilijker, de

de mensen in de organisaties en de doelen die men nastreeft.

1-

mee gehad. Het sociale klimaat wordt vooral beïnvloed door

JAARGANG

klant, in casu de gesyndiceerde. Neen, de veelheid aan bonden

-

concurrentie en dus voor interessantere voorwaarden voor de

waren ongeveer even groot. Toch heb ik het er flink moeilijk

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

vier vakbonden. Twee daarvan profileerden zich heel sterk en

2

ongeveer even groot zijn, klopt niet. Bij Sabena bestonden er

vakbonden niet aan elkaar gewaagd zijn.”

Een titanenwerk Liever minder Zeker in de ziekenhuissector merkt Hilde Burie een serieuze Dat het voor een onderneming gemakkelijker kan zijn om

toename van de belangstelling voor de sociale verkiezingen

met één of met zo weinig mogelijk vakbonden te onderhan-

bij het personeel. Ze schrijft dit gedeeltelijk toe aan de “witte

delen, klinkt geloofwaardig. Maar hoe zouden werknemers

woede”, de opvallende acties van het personeel uit de zorg-

baat hebben bij minder vakbonden of bij één vakbond?

sector van enkele jaren geleden. “Er wordt campagne

7

gevoerd, dat zeker, maar men blijft toch vriendelijk voor elkaar”,

Overregulering nekt inhoud

stelt Burie vast. “Kandidaten zijn er genoeg. Dat is goed, want er kruipt verschrikkelijk veel werk in de verkiezingen. Bij andere

Zouden de verkiezingen beter kunnen worden georganiseerd

organisaties heb ik het al meegemaakt dat de directie mensen

dan nu het geval is? Voor Hilde Burie kan het alleszins veel

aanspoorde om zich kandidaat te stellen, om toch maar een

eenvoudiger: “Het papierwerk is absurd. Dan moet je nog

ondernemingsraad te kunnen installeren. Dat gebeurt dus

hopen dat je geen enkele fout hebt gemaakt, of je kan van voren af aan beginnen. Bij ons is gelukkig een goed draaiende

“Een legislatuur van zes jaar voor ondernemingsraden en comites zou beter zijn.”

werkgroep actief, waarin ook de vakbonden zetelen, die alles tot in de puntjes voorbereidt. Maar de overregulering doet het gevaar ontstaan dat de ondernemingsraad van alle inhoud wordt ontdaan en zich enkel nog met wetten en regels kan bezighouden.”

ook. Ik zou het niemand kwalijk nemen dat hij of zij geen

8

interesse toont, want voor de kandidaten en verkozenen blijft

Hilde Burie erkent dat de bescherming van kandidaten en

het uiteindelijk allemaal vrijwilligerswerk. Bovendien is de

verkozenen voor problemen kan zorgen, maar meestal

wetgeving bijzonder complex. Alleen al de omzetting van

blijken die bespreekbaar te zijn met de vakbond. Burie: “Het

loopbaanonderbreking in tijdskrediet is een immens dossier.

wordt problematisch wanneer een beschermd personeelslid

De sociale verkiezingen stemmen bij ons overeen met één man-

niet naar behoren functioneert. Zo iemand ontslaan is een

jaar werk. Normaal worden ze om de vier jaar georganiseerd,

bijna onmogelijke opgave wegens de gigantisch hoge kosten.

maar vorige keer hebben we uitzonderlijk een legislatuur van

De kostprijs staat niet in verhouding tot de bescherming. Dus

vijf jaar gehad en dat vond ik fantastisch. Zes jaar zou nog

blijven die beschermden meestal zitten. Af en toe gebeurt het

beter zijn, want eigenlijk duren de verkiezingscampagne en

ook dat mensen zich kandidaat stellen alleen maar vanwege

de verkiezingen een heel jaar. Al een jaar voor de verkiezingen

de bescherming. Als dat echt opzichtig gebeurt, dan ga ik met

worden de standpunten wat scherper ingenomen. Het wordt

de betrokken vakbond praten en laat ik hem weten hoe ik

moeilijker om tot akkoorden te komen, de diverse partijen

over die persoon denk. Meestal werken de bonden in die

worden een beetje bits. Al valt het hier nog mee.”

gevallen zeer constructief mee.”

x

d o ssi er

André Leclercq (Cockerill-Sambre)

“In een democratie telt de stem van de basis” Kiezen en begeleid sterven. Dat staat – rudimentair uitgedrukt – op de sociale agenda van het staalbedrijf Cockerill-Sambre. HRdirecteur André Leclercq stond ons een bijzonder openhartig gesprek toe, ondanks de weinig opbeurende perspectieven. Zijn de sociale verkiezingen in het licht van wat zal komen minder belangrijk? Of wordt de inzet daarentegen groter? PASCAL VAN STEENBRUGGE

Ruim 180 jaar nadat John Cockerill in Seraing de eerste steen legde, valt in 2009 finaal het doek over Cockerill, het vlaggenschip van het Belgische staal. De Groupe Arcelor – die eigenaar

worden in de modernisering van de hoogovens van de vestigingen die niet aan zee liggen. De warmwalserijen van Luik en Charleroi worden opgedoekt. Cockerill kende een lange geschiedenis van overnames en harde herstructureringen. In 1981 verenigde Albert Frère de staalfabrieken van Luik en Charleroi in de groep CockerillSambre, wat 8000 banen kostte op een totaal van 18.000. Jean Gandois zette de saneringen verder. In oktober 1998 nam de

NR .

1JAARGANG

geleidelijk worden gesloten. Er zal niet langer geïnvesteerd

-

kosten het gunstigst zijn. De niet-competitieve locaties zullen

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

concentreren in de maritieme bedrijven, waar de productie-

2

is van Cockerill-Sambre – wil de productie van vlakstaal

Franse groep Usinor het bedrijf over. Begin 2001 vreesden zowel de vakbonden als de directie voor een toekomst met banenverlies. Eind 2001 fusioneerden het Spaanse Aceralia, het Luxemburgse Arbed en het Franse Usinor tot het Europese staalbedrijf Arcelor. Arcelor is nu de grootste staalproducent ter wereld, met een productie van 44 miljoen ton per jaar en een omzet van ongeveer 30 miljard euro. Het André Leclercq (Cockerill-Sambre): “Het is noodzakelijk dat de mensen eerst weten wat hen te wachten staat en zekerheid hebben over hun toekomst. Pas dan kun je over de sociale verkiezingen onderhandelen.”

bedrijf telt 106.000 werknemers, waarvan 6000 bij CockerillSambre. Kort na de fusie zwollen de geruchten over een nakend einde van de productie. Van de vier Arcelor-sites in België is Cockerill de meest verlieslatende.

9

André Leclercq (Cockerill-Sambre): “Vergeet niet dat de sociale partners voor alles economische partners zijn. Dit wil zeggen dat hoe groter je bent en dus hoe meer leden je hebt, des te meer macht je hebt om het economische en sociale leven in een onderneming te beïnvloeden.”

In die gespannen omstandigheden trad begin dit jaar André

de namen worden ingevuld. U moet goed beseffen dat de

Leclercq aan als HR-directeur. Eerder werkte hij in de

sociale verkiezingen, campagne incluis, meer dan een half jaar

HR-ontwikkeling en als personeelsdirecteur bij achtereen-

duren. Tijdens de campagne kun je heel goed voelen dat

volgens Ikea, Diamant Boart, Volkswagen en de cementgroep

mensen minder werken. De verkiezingen zijn dus echt wel hin-

Obourg-Origny. Zegt Leclercq: “Momenteel werken hier nog

derlijk. Als men ze dus kan vermijden, is dat een mooie zaak.”

6600 personen, eind dit jaar moeten dat er ongeveer 5300 zijn.

Op het moment dat dit gesprek plaatsvond, was het echter

De afvloeiingen passen in het Delta-plan, dat al een tijdje

nog niet duidelijk of er ook voor 2004 een akkoord gesloten

loopt en dat voorschrijft dat de productieprijs met 30 euro

zou worden tussen de twee vakbonden. Het zou goed kunnen

per ton staal moet dalen. Het gaat om een besparing van

dat onder druk van de penibele toestand de relatieve

350 miljoen euro en alles samen ongeveer 2000 banen. Van

verstandhouding opgeblazen wordt.

eind dit jaar tot midden 2005 blijft het personeelsbestand gelijk. Daarna begint de afbouw van de warmwalserijen, die ergens in 2009 voltooid moet zijn. De koude lijnen blijven.

“Net zomin als de wetgevende verkiezingen, kun

Alles samen gaat het over een daling in vijftien jaar van meer

je de sociale verkiezingen wegdenken.”

dan 15.000 werknemers naar ongeveer 2500.”

Voorakkoord

André Leclercq: “Er zijn alleszins minder mandaten te verdelen, gezien het feit dat het personeelsbestand flink is

10

Het spreekt vanzelf dat dit weinig aanlokkelijke perspectief

geslonken. Dat is voor de bonden lastig om te verwerken. Het

een niet te onderschatten impact heeft op de gemoeds-

valt te verwachten dat degenen die overblijven, meer dan

gesteldheid van het personeel. En dus ook op de sociale

anders het geval is, hun mandaat hard zullen verdedigen. Er

verkiezingen? André Leclercq: “In het verleden sloten de

zullen dus wel wat spanningen opduiken tussen de twee bon-

christelijke vakbond CSC en de socialistische FGTB vaak een

den. Ik ben er dan ook helemaal niet zeker van dat de bonden

akkoord voor de verkiezingen over de onderlinge verdeling

ook deze keer tot een voorakkoord zullen kunnen komen. Dat

van het aantal mandaten en kredieturen. De verdeling is

voorakkoord kwam in het verleden ook in gevaar bij een

momenteel grosso modo twee derde voor FGTB en één derde

personeelswissel aan de top van de bonden. Nieuwe bazen,

voor CSC. Met een dergelijk akkoord wordt een lang en versto-

nieuwe wetten. De nieuwelingen wilden zich vaak laten

rend proces vermeden, bij de verkiezingen zelf moesten enkel

gelden en namen niet zomaar een bestaand akkoord over.

Spanning

een externe HR-directeur werd aangetrokken. Ondertussen weet men dat ik geen onmens ben en dat het mijn opdracht

Daarom zal de directie nog niet afzijdig toekijken. Zij zal aan-

is te praten en te luisteren.”

sturen op een nieuw akkoord. Leclercq legt uit waarom: “Iedereen wint met zo’n akkoord. Sociale verkiezingen zijn

Doel: sociale vrede

zwaar en complex en op dit moment hebben we nog andere katten te geselen. Momenteel onderhandelen we

Het feit dat hij aanstuurt op een voorakkoord tussen de vak-

met het Waalse Gewest, de directie en de vakbonden over het

bonden, betekent nog niet dat André Leclercq een principieel

toekomstplan voor Cockerill. Dat plan omvat de sluiting van

tegenstander is van een (beschermde) werknemersvertegen-

de warmwalserijen, het behoud van de koude lijnen, de

woordiging op basis van sociale verkiezingen. Wel integendeel,

investeringen in Charleroi en de reconversieplannen in Luik.

zo blijkt: “Het is de moeilijke taak van de syndicale organisaties

Het zal definitief de toekomst van het bedrijf vastleggen. Eens

om goede kandidaten voor te stellen. Wie is een goede af-

dat achter de rug is, kunnen we het over de sociale verkiezingen

gevaardigde? Iemand die de rechten van zijn leden verdedigt,

hebben. Hoewel het moeilijk is om deze gegevens apart te

maar die daarbij de belangen van de onderneming niet uit

behandelen. Het is echter noodzakelijk dat de mensen eerst

het oog verliest. Een slechte délégué is iemand die slechts zijn

weten wat hen te wachten staat. Ze moeten eerst zekerheid

eigen mandaat verdedigt. De vakbond wint er niks mee om

hebben over hun toekomst.”

afgevaardigden van het eigenbelang op de lijst te zetten.

Een voorakkoord is in zekere zin een toegeving van de vak-

Achteraf betalen ze de rekening toch. En duur. Gelukkig

bonden aan de directie. Zullen ze niet verwachten dat daar

zijn de opportunisten in de minderheid en worden ze vlug

iets tegenover staat? “Als één van de twee bonden ervan over-

ontmaskerd.

tuigd is dat hij zijn score kan verbeteren, zal hij geen voor-

Dit neemt niet weg dat de bescherming zoals ze nu bestaat

akkoord willen. Zo simpel is dat”, stelt Leclercq. “Laat ons

vervelend is wanneer we met een afgevaardigde te maken

zeggen dat ik weet dat één van de twee verkiezingen wil ver-

krijgen die zijn rol niet speelt of destructief werkt. De

mijden. We torsen al een paar jaar voortdurende spanningen

ontslagprocedure is namelijk zeer zwaar en complex.

en vele ontslagrondes.

Reïntegratie is een onbegonnen zaak, uitbetalen een onhaal-

bescherming en verdediging van de rechten van de werknemers indenken. In een democratie telt de stem van de Vergeet niet dat sociale partners voor alles economische

basis. Net zomin als de wetgevende verkiezingen, kun je

partners zijn. Dit wil zeggen dat hoe groter je bent en dus hoe

de sociale verkiezingen wegdenken. Het verschil met de

meer leden je hebt, des te meer macht je hebt om het econo-

parlementaire verkiezingen is dat de stem van de kiezer bij

mische en sociale leven in een onderneming te beïnvloeden.”

sociale verkiezingen echt gerespecteerd wordt. Na parlemen-

Niettemin signaleert André Leclercq dat sinds begin dit jaar

taire verkiezingen – en zeker in ons land – wordt bij de vorming

goede vooruitgang werd geboekt op het vlak van de sociale

van coalities niet altijd rekening gehouden met de stem van

relaties. Toen de sluiting bekend werd gemaakt, veroorzaakte

de kiezer. Het doel van sociale verkiezingen is de zetels te ver-

dat in het Luikse een aardbeving. Er werd een immense socia-

delen. Voor de mandatarissen is het doel zo goed mogelijk het

le onrust verwacht, maar de vakbonden hebben blijk gegeven

terrein te bezetten om zoveel mogelijk leden en sympa-

van veel maturiteit. “De dialoog en het respect voor de

thisanten te werven en zo de sociale relaties te beïnvloeden.

gesprekspartner zijn gebleven”, aldus Leclercq. “De eerste

Voor de directie is het doel sociale vrede.”

weken werd ik beschouwd als de man die werd ingehuurd om

Of hij niet liever zou aanwerven dan ontslaan? André

er eens met de botte bijl in te vliegen, maar die perceptie is

Leclercq: “Er toe bijdragen dat de herstructureringen in een

vlug verdwenen. In een aantal vallen ben ik niet getrapt,

belangrijke sector als de staalindustrie, met een geschiedenis

destabilisatiepogingen zijn er genoeg geweest. Mijn gespreks-

en dus een verankering in deze streek van 200 jaar, op zo’n

partners heb ik gedwongen mij te leren kennen. Nu, de vijan-

wijze verlopen dat degenen die moeten afvloeien op een

digheid die er aanvankelijk was, kan ik volledig begrijpen. Het

humane manier worden begeleid, lijkt mij een nobele taak.”

was ook de eerste keer in de geschiedenis van Cockerill dat

NR .

1-

Ik kan me overigens moeilijk een alternatief systeem voor de

JAARGANG

minderheid en worden ze vlug ontmaskerd.”

-

uit.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

pest en de cholera. Maar het draait gelukkig zeer zelden zo

“Gelukkig zijn de opportunisten in de

2

bare kaart. Het is in voorkomend geval dus kiezen tussen de

x

11

d o ssi er

Bescherming van werknemers Gebrekkige coördinatie schept absurditeiten In België heeft de werkgever – in principe – absolute ontslagmacht. In bepaalde gevallen echter moet het ontslag worden gemotiveerd en de reden bewezen. Slaagt de werkgever daar niet in, dan moet hij een vergoeding betalen. Leden van de ondernemingsraad of het comité voor preventie en bescherming op het werk mogen niet worden ontslagen, behalve om dringende, economische of technische redenen. Alle andere motivaties, hoe gegrond ook, zijn van geen tel. Gebrekkige coördinatie van de verschillende wetten op de bescherming van werknemers kan tot hallucinerende situaties leiden. PASCAL VAN STEENBRUGGE De regering Verhofstadt I vaardigde met betrekking tot de

mannen en vrouwen ten aanzien van de arbeidsvoor-

bescherming van werknemers een reeks wetten uit die heel

waarden, de toegang tot het arbeidsproces en de promotie-

nauw bij elkaar aansluiten. Er is de wet van 11 juni 2002

kansen, de toegang tot een zelfstandig beroep en de aanvul-

(BS, 22 juni 2002) betreffende de bescherming van de werk-

lende regelingen voor sociale zekerheid.

nemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk en de wet van 25 februari 2003

Ongewenste beschermingscumul

(BS, 17 maart 2003) tot bestrijding van discriminatie en tot

12

wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van

Telkens wordt bepaald dat de werknemer die een klacht

een centrum voor gelijkheid van kansen en voor racisme-

indient, wordt beschermd tegen ontslag. Die bescherming is

bestrijding. Laatstgenoemde wet heeft tot doel de personen

van onbepaalde duur. Om te worden beschermd, volstaat het

die het slachtoffer zijn van om het even welke directe of

dus dat iemand beweert dat hij of zij gepest of gediscri-

indirecte discriminatie, de mogelijkheid te bieden hun fun-

mineerd wordt. Omgekeerd is de periode waarin de werk-

damenteel recht op gelijke behandeling te doen respecteren.

gever kan bewijzen dat er een gegronde reden was voor een

Ten slotte speelt er een wet uit het tijdperk Dehaene II, die

ontslag gelimiteerd tot 12 maanden. Een werkgever moet een

van 7 mei 1999 (BS, 19 juni 1999) tot gelijke behandeling van

ontslag in principe niet motiveren. Maar wanneer iemand

zegt te zijn gepest, dan is het aan de werkgever om binnen

resultaat is een lappendeken van regels geworden die makke-

12 maanden te bewijzen dat het ontslag daar niets mee te

lijk tot uitwassen kan leiden. Daarmee is ook de werknemer

maken heeft. Over misbruik door de werknemer wordt niet

niet altijd gediend. Een lid van de ondernemingsraad dat met

gesproken. De werknemer kan door misbruik van de wetten

brugpensioen wil, bijvoorbeeld, zal dat maar heel moeilijk

nochtans voor zijn eigen permanente bescherming zorgen.

kunnen. Wil die persoon met brugpensioen, dan moet de

Een voorbeeld maakt dit duidelijk.

werkgever hem ontslaan. Alleen zal die laatste dat niet willen

Stel dat een zwangere vrouw – al dan niet terecht – beweert dat

doen, want de werknemer is beschermd en kan morgen aan

ze werd gepest, dan treden tegelijk vier mechanismen in

de deur staan met het verzoek twee, drie, zelfs tot acht jaar

werking. Dezelfde persoon is tot het tegendeel bewezen wordt,

loon uit te betalen als verbrekingsvergoeding. Ook dat heeft

én het slachtoffer van pesterijen én van discriminatie én van

de wetgever niet bedoeld. Men is het erover eens dat er vrij

ongelijke behandeling van mannen en vrouwen. Bovendien

makkelijk iets aan dergelijke problemen kan worden gedaan,

wordt ze ook wegens haar zwangerschap beschermd.

maar het gebeurt niet.

“Als een werkgever aangeklaagd wordt, moet hij bewijzen dat hij onschuldig is.”

De werkgever die moet kunnen aantonen dat het ontslag van een werknemer niets te maken heeft met geslacht, zwangerschap, geloofsovertuiging of wat dan ook, staat voor een zware bewijslast. Als een werknemer door zijn werkgever op heterdaad wordt betrapt op diefstal, maar er zijn geen getuigen, dan zal het voor de werkgever niet eenvoudig zijn om

het volgende voorstel. Of de werknemer tekent een document, waardoor hij ontslagen wordt in onderling akkoord, of de Het was uiteraard niet de bedoeling van de wetgever dat in

procedure tot ontslag om dringende redenen wordt ingezet.

het geschetste voorbeeld tot vier keer toe zes maanden loon

Dat laatste heeft als gevolg dat de werknemer niet zal kunnen

moet worden uitbetaald. De wetgeving werd echter te frag-

stempelen en dat hij negatieve referenties meekrijgt. De

mentarisch aangepakt. Nochtans toont de wet van 20 decem-

werknemer tekent dat document, maar stapt nadien toch

ber 2002 (BS, 20 januari 2003) betreffende de bescherming

naar de rechtbank. Hij stelt dat hij wel getekend heeft, maar

van de preventieadviseur aan dat het wel degelijk anders kan.

dat dit onder zware druk gebeurde. De rechter kan dit

Een werkneemster die ontslagen wordt omwille van haar

argument aanvaarden en dat gebeurde ook al in de realiteit.

preventieadviseurschap kan niet nog eens een ontslag-

In zo’n geval lijkt het aangewezen de omgekeerde bewijslast

vergoeding claimen omdat ze ook nog zwanger was, dat staat

bij de werknemer te leggen, maar dat zou tot ongebreideld

duidelijk in de wet vermeld.

misbruik kunnen leiden.

Omgekeerde bewijslast

Acht jaar loon

De ontslagmacht van de werkgever in België is zoals eerder

Specifiek voor de sociale verkiezingen, kan de bescherming

aangehaald absoluut. Wordt de werkgever in het ongelijk

van de kandidaten tot extra absurde situaties leiden. Indien de

gesteld, dan zal hij eventueel een beschermingsvergoeding

verkiezingsdatum valt op 6 mei 2004, dan vangt de procedure

moeten betalen, maar het ontslag blijft gelden. De genoemde

aan op 8 december 2003 en begint de bescherming van de kan-

wetten moesten de situatie een beetje corrigeren, maar het

didaten op 7 januari 2004 (dag X-30). In dit voorbeeld moeten

NR .

1JAARGANG

toe dat hij het niet voor de volle 100% kan bewijzen en doet

-

nemer op fraude. Hij geeft ten overstaan van de werknemer

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Een concreet voorbeeld. Een werkgever betrapt een werk-

2

de werknemer te ontslaan. Want het is woord tegen woord.

13

de kandidatenlijsten worden ingediend op 12 maart 2004 (dag

termijnen zijn verstreken. Gelukkig passen de meeste rech-

X+35). In sommige gevallen kunnen er nog wijzigingen aan

ters één en ander met gezond verstand toe, maar er gebeuren

de kandidatenlijsten worden aangebracht tot 22 april 2004

– dure – ongelukken… Een derde optie is dat de werknemer

(dag X+76). Dit betekent dat men beschermd is met terug-

de reïntegratie niet aanvraagt. Dan is er niets aan de hand.

werkende kracht. Concreet: iemand kan op 15 januari 2004 worden ontslagen en zich op 10 maart 2004 kandidaat stellen

Syndicale afgevaardigden kunnen alleen om dringende of

voor de sociale verkiezingen. Dit heeft tot gevolg dat het ont-

economische redenen worden ontslagen. Enkele jaren geleden

slag eigenlijk niet had gemogen. Tegen zo’n situatie staat de

deed zich bij het staalbedrijf Forges de Clabecq het volgende

werkgever machteloos. In theorie kan hij die kandidatuur

voor. Bij een collectief ontslag was er absoluut geen sprake

aanvechten, maar hij maakt weinig kans. De werknemer kan

van enige vorm van discriminatie, het ging over een bedrijfs-

de reïntegratie aanvragen. Die wordt door de werkgever wel

matige beslissing. Toch eisten de syndicale afgevaardigden

of niet aanvaard. In het laatste geval, moet de werkgever de

een beschermingsvergoeding, wat ten koste ging van vergoe-

beschermingsvergoeding betalen, die kan oplopen tot acht

ding voor de niet-beschermden. De taart is maar zo groot als

jaar loon. Neemt de werkgever de werknemer opnieuw in

ze is. Als uit een globale herstructureringsenvelop al enkele

dienst, dan gaat hij opnieuw samenwerken met iemand

keren acht jaar loon moet worden gesneden, blijft er niet veel

waarmee hij niet meer wou samenwerken. Wil hij de werk-

meer over voor de andere ontslagen werknemers. Op dat

nemer toch nog ontslaan, dan is hiervoor geen andere oplos-

moment schiet de bescherming haar doel voorbij. Een dergelijk

sing dan een loodzware procedure te volgen. En ook hier is de

probleem kan worden voorkomen door in het geval van een collectief ontslag de verplichte procedure voor syndicale afgevaardigden te laten vallen.

“Ook de werknemer is niet altijd gediend met de huidige beschermingswetgeving.”

Voor elke bedrijfsleider of personeelsdirecteur blijft het ondertussen een heikele zaak: wat aan te vangen met een werknemer die absoluut niet voldoet, maar syndicale

14

wetgever nonchalant geweest: eigenlijk is die procedure (en

bescherming geniet? Tot vandaag ziet de werkgever zich

dus het ontslag) meestal onmogelijk, want de voorgeschreven

verplicht al zijn creativiteit aan te wenden.

x

O o st w est

economische vooruitgang worden beschouwd. Zowel

Volgens de Taiwanese vakbondswetgeving is ieder

overheidsinstanties als werkgevers hebben lange tijd

dicaliseren, te betogen of te staken. Werkt men bovendien voor een kleine of middelgrote onderneming (KMO), dan is het ook niet toegestaan om zich bij een vakbond aan te sluiten. Er moeten namelijk minstens 30 leden zijn en grensoverschreidende vakorganisaties zijn uit den boze. Ondanks de aansluitingsverplichting ligt de syndicalisatiegraad laag. Van de 9,3 miljoen werkende Taiwanezen is slechts 20,3 procent bij een vakbond aangeslo-

bestaan van welgedefinieerde arbeidsnormen en reglementeringen zouden de fel begeerde buitenlandse investeerders wel eens kunnen weghouden. Het grote internationale courierbedrijf zou wel eens kunnen overwegen om zijn Aziatische hub niet op Chiang Kai Chek International Airport te vestigen, het Europese farmaceutisch bedrijf zou kunnen beslissen om zijn fabriek niet in het Tainan-bekken te bouwen, of het Amerikaanse hardwarebedrijf zou kunnen besluiten om zijn R&D-centrum niet in Hsinchu te installeren. Vandaar dat de overheid ‘een oogje in het zeil’ wenst te houden door zich het recht toe te

cent in Europa en 14 procent in

eigenen vakbonden te ontbinden

de Verenigde Staten). Dit is voor-

indien ze ‘de publieke orde’ dreigen

namelijk te wijten aan het feit dat

te verstoren, een syndicalisatiever-

ongeveer 95 procent van de

bod op te leggen voor ambtenaren,

Taiwanese bedrijven KMO’s zijn

en directe inspraak te hebben in

en deze 77,6 procent van de wer-

het oprichten van een vakbond (de

kende bevolking te werk stellen.

statuten van een vakbond moeten

Deze syndicalisatiegraad zegt

door de overheid gecontroleerd en

echter niets over de invloed van

goedgekeurd worden, alvorens ze

de vakbonden. In Frankrijk bij-

geregistreerd kunnen worden).

voorbeeld is slechts 13 procent

Volgens vakbondsvertegenwoordi-

van

bevolking

gers is de overheid te veel geneigd

gesyndicaliseerd, maar de macht

om hoognodige hervormingen van

de

werkende

N ath a li e d e s pi ege lei r e

ten (in vergelijking met 43 pro-

en invloed van die vakbonden is des te groter. Taiwan daarentegen, met haar 20,3 procent aangesloten

werknemers,

staat

niet

bekend om zijn strijdlustige arbeidersbeweging. Vakbonden doen zelden het uiterste om de belangen van de werknemers te En aangezien bedrijven niet verplicht zijn collectieve arbeidsovereenkomsten met hun werknemers aan te gaan, kunnen Taiwanese vakbonden hun rol als belangengroep bij onderhandelingen niet vervullen. Het aantal werknemers dat onder de regeling van een CAO valt, is dan ook bijzonder laag. Daar komt nog bij dat, net als in andere Aziatische exportlanden, vakbonden als hinderende actoren voor

laten liggen omwille van de verslechterende economische situatie en de verregaande liberalisering. Op die manier hoopt ze te voldoen aan de toetredingsvoorwaarden van de Wereldhandelsorganisatie. De vertegenwoordigers klagen over

O o st

behartigen of de rechten van hun leden te beschermen.

de arbeidsreglementering links te

2

volgens die wetgeving streng verboden om zich te syn-

andere Aziatische ‘tijger’ aangetast zou worden. Het

NR .

onderwijssector of de zorgsector. In dat geval is het

vloeden en hun concurrentiekracht tegenover die

1-

defensiesector, de politie, het brandweerkorps, de

dit de exportprestaties van hun land negatief zou beïn-

JAARGANG

Tenzij men werkt voor de overheid, het leger, de

De vakbond in Taiwan

bedrijf verplicht om zich aan te sluiten bij die vakbond.

een dialoog met werknemers geweigerd uit vrees dat

-

vakbond op te richten en is iedere werknemer van dat

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

bedrijf met meer dan 30 werknemers verplicht om een

Verplicht en verboden

Ofwel moet het, ofwel is het ten strengste verboden.

intimidatie en vakbonddiscriminatie op de werkvloer. Volgens hen weigert de meerderheid van de werkgevers arbeidsconflicten met vakbonden te bespreken, of dreigt ze vakbondsactivisten te ontslaan. Toch roert er wat in het georganiseerde arbeidsgebeuren in Taiwan. Sinds de opheffing van de staat van paraatheid in 1988, de daaropvolgende mobilisatie van werknemers in de jaren ’90 en het verregaande democratiseringsproces sinds de bewindsverschuiving in

15

O o st w est

Vakbondsbreker in de V.S.

2000, zijn er heel wat arbeidshervormingen doorgevoerd: aanpassingen van de arbeidswet-

Een smerig beroep

geving, tolerantie van meer vakbondsactiviteiten, erkenning van nieuwe vakbonden, .... Onlangs keurde het parlement nog veranderingen aan de vakbondswet goed, die werknemers grotere flexibiliteit geven om zich aan te sluiten en die vakbondsleiders meer tijdskrediet gunnen om zich met vakbondszaken bezig te houden. Er zijn ook wetsvoorstellen in de maak om aansluiting vrijwillig te maken. De straten van Taiwan worden nu regelmatig getooid met stakende arbeiders en bedienden die betere werkomstandigheden eisen, meer inspraak in beslissingen van het management verlangen of een opheffing van het syndicalisatieverbod afdwingen. Het ziet er dus naar uit dat de arbeidersbeweging in Taiwan leven is ingeblazen. Het is echter de

jacq u e li n e Go o ss en s

vraag welke functies de vakbonden in de toekomst zullen uitoefenen. Zullen ze de traditionele rol vervullen van vak-

Marty Levitt leidt een zwervend bestaan. Sociale verkie-

bonden in het westen en als politieke lobby

zingen winnen is zijn beroep en daarvoor doorkruist hij

invloed uitoefenen op overheidsbeslissingen? Of

de VS al meer dan dertig jaar lang. Op dit ogenblik is hij in

zullen ze als onderhandelaar met de werkgever

Las Vegas, waar hij een campagne leidt voor de vakbond

collectief

van het horeca-personeel. Een vuriger syndicalist dan Marty vind je niet gauw. Maar dat was niet altijd zo.

zetten, en zich toespitsen op een brede waaier

Negentien jaar lang was hij een gezworen vijand van de

van dienstverlening die verder reikt dan bijvoor-

vakbonden. Ook toen was sociale verkiezingen winnen

beeld het verstrekken van verzekeringen?

zijn beroep. "Ik was een 'union-buster', een professione-

Misschien kunnen ze zich verdiepen in het aan-

le vakbondsbreker", vertelt hij me. "Ik ben daar niet fier

bieden van trainingen, herscholingscursussen,

op, het is een smerig beroep. Maar nu sta ik aan de ande-

het inrichten van informatiebalies of in het zoe-

re kant en gebruik ik mijn expertise om mijn vroegere

ken naar alternatieve manieren om de dialoog

bondgenoten de pas af te snijden."

tussen werkgever en werknemer te verbeteren.

Sociale verkiezingen in de VS zijn heel anders dan bij ons.

Tenslotte zullen de vakbonden moeten inspelen

Als werknemers van een bedrijf in de VS zich willen laten

op het veranderende profiel van de Taiwanese

vertegenwoordigen door een vakbond, moeten ze daar-

werknemer: door sluitingen van bedrijven en

toe een aanvraag indienen bij de NLRB, de Nationale raad

sectoren, en afvloeiingen wegens privatisering

voor Arbeidsrelaties. Als minstens 30% van het personeel

van openbare bedrijven is voor de Taiwanese

de aanvraag ondertekent, organiseert de NLRB een ver-

werknemer al lang geen job for life meer wegge-

kiezing in dat bedrijf. In principe mogen alle vakbonden

legd. Die werknemer heeft nu behoefte aan herscholing en informatie over alternatieven. Maar alvorens de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren, zou het realiseren van vrijwillige aansluiting prioritair moeten zijn voor de vakbonden, zodat de aansluiting bij een vakbond voor iedereen uiteindelijk een recht, en geen plicht, zal zijn.

16

w est

betere arbeidsvoorwaarden in de

wacht slepen? Of gaan ze nog een stap verder

aan zo'n verkiezing deelnemen maar in praktijk is er meestal slechts één omdat de vakbonden liever uit elkaars vaarwater blijven. De keuze is dus doorgaansbeperkt tot één vakbond of geen enkele. In meer dan tweehonderd van deze verkiezingen bevocht Marty Levitt de vakbonden. Hij verloor er slechts vijf. Maar echt verliezen deed hij nooit: na een syndicale overwinning mocht hij weer aan de slag om de vakbond een jaar later door nieuwe verkiezingen de deur uit te werken.

medewerkers elke truc uit het wetboek om de kiescampagne

sector houden de vakbonden goed stand. De syndicalisatie-

zo lang mogelijk te rekken. "Uitsteltactieken zijn zeer belang-

graad -37,5%- is er nagenoeg ongewijzigd gebleven. Maar in de

rijk", zegt Marty, "als het een uitputtingsslag wordt, wint de

privé-sector is hij bijna gehalveerd tot 8,5%. Vanwaar dat ver-

directie bijna altijd. De rotsfeer werkt steeds meer personeels-

schil? "De overheid huurt geen vakbondsbrekers", zegt Marty,

leden op de zenuwen zodat ze beginnen te denken:'het was

"maar de prive-sector des te meer." Hij schat dat meer dan

beter voordat de vakbond zich met ons bedrijf inliet." Levitt

duizend Amerikanen met het saboteren van vakbonden hun

verdiende goed zijn brood maar gelukkig was hij niet. "Ik

brood verdienen. Ze noemen zich natuurlijk geen 'union

stond onder zware stress en walgde eigenlijk van wat ik deed.

buster' maar geven zichzelf ronkende titels zoals 'labor rela-

Ik begon steeds meer te drinken; alleen zo kon ik het volhou-

tions consultant'. Ze zijn actief in alle sectoren.

den. Maar ik werd een alcoholist en mijn vrouw Alice liet me

"Zelf heb ik onder meer gewerkt voor mijnen, luchtvaartmaat-

zitten. Dat was mijn dieptepunt maar ook het begin van mijn

schappijen en chemische fabrieken", vertelt Marty, "bischop-

nieuwe leven. Als vakbondsbreker verdiende ik meer dan

pen en nonnen betaalden me om hun hospitalen vakbondvrij

200 000 dollar per jaar. Ik dacht dat ik dat nodig had om de lief-

te houden. Zelfs filmacteur Clint Eastwood nam me in dienst

de van mijn mooie Alice te kopen. Na onze scheiding kon ik

toen personeelsleden van zijn restaurant "Hog Breath's Inn"

ook met mijn beroep breken. Ik verdien nu veel minder maar

een sociale verkiezing eisten." Wat doet zo'n vakbondsbreker

ik veracht mezelf niet meer."

eigenlijk? " In de eerste plaats verdeling zaaien", zegt Marty,

Maar hoe komt het dat die anti-vakbondtrend zo sterk is in

"administratief en technisch personeel overtuigen dat ze niets

Amerika? Is het echt zo voordelig voor bedrijven om de vak-

gemeen hebben met de productie-arbeiders. Raciale en andere

bond aan de deur te zetten? "Absoluut niet", beweert Marty,

vooroordelen uitbuiten. Ik doorsnuffelde politiedossiers en

"een bedrijf dat met de vakbond samenwerkt in plaats van er

alle andere informatie die ik kon gebruiken om vakbondsmili-

tegen te vechten, is veel efficiënter. Waar die samenwerking

tanten in een kwaad daglicht te plaatsen. Als ik niets vond,

goed verloopt, spannen de vakbonden zich in om kwaliteit en

gebruikte ik laster. Soms verspreidde ik geruchten over een

productiviteit te verhogen. Vakbonden zijn goed voor het kapi-

bekende syndicalist dat hij een homo was of zijn vrouw

talisme, ze helpen een bedrijf winstgevend houden. Maar het

bedroog. Dat was vaak zeer doeltreffend. Of ik probeerde vak-

gaat niet over geld. Mijn klanten waren altijd bereid om meer

bondsaanhangers te provoceren tot vandalisme. Als dat niet

geld uit te geven om de vakbond buiten te houden dan het hen

lukte, deed ik het in hun plaats, door mijn mensen krassen te

kon kosten om met de vakbond samen te werken. Er is slechts

laten maken op de wagens van personeelsleden die bekend

een enkele reden waarom hier een bloeiende vakbonds-

stonden als tegenstanders van de vakbond. Daarna liet ik een

brekersindustrie bestaat: het obsessieve verlangen naar

personeelsbrief verspreiden waarin "de intimidatiemethodes

absolute controle. Machtswellust, niet winst, daar gaat het om."

2

gesyndicaliseerd, vandaag nog maar 13,2%. In de publieke

NR .

dag wat meer gespannen. Intussen gebruiken zijn juridische

1-

manieren maakt de vakbondsbreker de sfeer in het bedrijf elke

klappen. In 1983 was 20,1% van de Amerikaanse werknemers

JAARGANG

meer en de Amerikaanse vakbonden kregen dan ook zware

-

van de vakbond" werden aangeklaagd." Op alle mogelijke

x

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Dat heet dan een "decertificatie-campagne". Er zijn er steeds

Bio Nathalie de Spiegeleire o o st

Nathalie De Spiegeleire is sinologe en werkte van 1997 tot 2000 als government analyst voor de Amerikaanse Kamer van Koophandel in Taipei, Taiwan. Ze was er verantwoordelijk voor het schrijven van rapporten over het sociaal-economisch gebeuren van Taiwan en over beleidsinitiatieven van de Taiwanese regering en ze stelde berichten samen ter voorbereiding of ter afronding van belangenbehartigingsbezoeken aan Taiwanese en Amerikaanse beleidsvoerders.

Jacqueline Goossens w est

Jacqueline Goossens groeide op in Oost-Vlaanderen. In 1980 verhuisde ze naar New York. Ze observeert, schrijft en spreekt er voor De Morgen, Knack Weekend en VRT-radio.

17

per so o n i n d e kijk er

10 stellingen rond

Mens & Werk volgens

Guy Verhofstadt Elk nummer confronteren we een interessante persoonlijkheid met 10 pittige HR-stellingen. Deze keer leggen we eerste minister Guy Verhofstadt onze 10 stellingen rond mens en werk voor.

die een minder-actief leven mogelijk en betaalbaar maken. Het is dat evenwicht dat thans onder zware druk staat. Enerzijds Belga

neemt het aantal 60-plussers snel toe. Anderzijds gaat het aantal actieven omlaag, alleen al als gevolg van het flink gedaalde geboortecijfer. Vandaar dat de druk op de actieven, om de pensioenlasten te blijven

1

Het hedendaagse leven is werken tot men genoeg

dragen, hoger wordt. Echt alarmerend is dat niet, maar we

gespaard heeft om de rekening van het bejaarden-

moeten er wel rekening mee houden. Los van alle maatrege-

tehuis te kunnen betalen. (Dieusart)

len die zich in dit verband opdringen, ben ik van mening dat

Guy Verhofstadt: Voor zover ik weet, hebben mensen nog

deze ontwikkeling ons denken over leven en werken grondig

nooit van een langer pensioen kunnen genieten dan vandaag

zal beïnvloeden. Wat we consumeren moet tenslotte ook

de dag het geval is. De gemiddelde levensverwachting lag ook

geproduceerd worden. Wie van een rustige levensavond

bij ons eeuwenlang niet hoger dan 45 jaar. Die mensen werk-

droomt, moet daarvoor ook de middelen voorzien. Maar

ten tot ze erbij neervielen. Momenteel mogen Belgen een

vooral moeten diegenen die langer actief willen zijn, daar ook

leven van 80 tot 90 jaar verwachten. Daar zit voor velen een

de mogelijkheden voor krijgen. Werken is geen vloek. In

pensioentijd van minstens dertig jaar bij, waarbij ze in relatief

goede en gezonde omstandigheden is het een zegen.

goede gezondheid van een rustiger leven mogen genieten. Natuurlijk heeft elke verbetering zijn prijs. Zo moet er een zeker evenwicht zijn tussen de actieve en niet-actieve bevol-

18

king. Tenslotte zijn het de actieven die de middelen verschaffen

2

Als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit te werken. (Mahatma Gandhi)

Guy Verhofstadt: Als je doet wat je leuk vindt, horen leven en

De kunst eist van de kunstenaar geen talent, maar

maar ook van discipline en van oneindig veel inspanningen.

een te kunstmatig onderscheid tussen de drie klassieke

Mijns inziens geldt dit zowel voor de kunst als voor het

levenscycli: van nog niet-actieve jongeren, actieve volwasse-

beroepsleven. Wie denkt dat succes uitsluitend een kwestie is

nen tot niet-meer actieve ouderen. Weliswaar gaat het om

van talent, zit er even ver naast als wie vindt dat inspannin-

drie verschillende manieren van leven, rekening houdend

gen volstaan om het beoogde resultaat te bereiken. Het is

met onze lichamelijke en geestelijke ontwikkeling. Leven en

altijd een duet. Het talent wijst de weg. Maar 'al gaande wordt

werken horen bij elkaar. Het is als in- en uitademen, als onze

de weg gebaand', en dat is veelal een kwestie van hard labeur.

linker- en onze rechterkant. Het zijn twee modaliteiten van

Inzet én talent zijn even hard nodig om op het werk of in de

hetzelfde. Het zijn gelukkige mensen die leven en werken op

samenleving iets te bereiken.

elke leeftijd harmonieus op elkaar kunnen afstemmen.

Werken is tenslotte ook een kunst. Het is de kunst om samen

Daar staat tegenover dat niet iedereen doet wat hij (of zij)

met anderen te bereiken wat geen van ons uitsluitend op

leuk vindt, dat werken ook een last en zelfs een gesel kan zijn,

eigen kracht kan bereiken. Dat is een kwestie van talent, van

en dat zelfs een droomjob niet altijd even leuk is. Werken zal

visie, van creativiteit, van initiatief, van durf. Heel onze

altijd wel een zekere ambiguïteit behouden. Het komt er op

industriële geschiedenis hangt aan elkaar van mensen die op

aan lusten en lasten zo eerlijk mogelijk te verdelen. Voor mij

dit punt hun sporen verdienden. Zonder deze visionaire

wil dat ook zeggen: zo vrij mogelijk. Ik meen dat een vrije

voorlopers zaten we nog altijd in de middeleeuwen. Maar het

arbeidsmarkt de beste kansen heeft om arbeidsplaatsen op-

is ook een kwestie van inzet, van discipline, van volhouding,

timaal te verdelen. Mensen moeten ook de vrijheid hebben

van samenwerking en van eindeloze inspanningen, niet

om een betere job te zoeken of betere arbeidsvoorwaarden te

alleen van de 'volgelingen' maar ook van de 'visionairs' .

bedingen. Het ideaal van 'een leuke job' moet voor iedereen

Want op de balans van talent en inzet zitten beide profielen,

te realiseren zijn. Want uitsluitend op die manier kunnen we

die ten onrechte wel eens gereduceerd worden tot werkge-

werken en leven zo dicht mogelijk bij elkaar houden.

vers en werknemers, broederlijk of zusterlijk naast elkaar.

3

Wij zijn steeds geneigd succes aan onszelf, tegenslag aan anderen toe te schrijven. (C.J. Wijnaendts Francken)

5

Ervaring is eenvoudig de naam die we aan de som van onze fouten geven. (Oscar Wilde)

Guy Verhofstadt: Dat is te eenzijdig uitgedrukt. Ervaring is de

Guy Verhofstadt: Dat is het gevolg van een al te individualisti-

som van onze successen en onze fouten. Mensen leren even-

sche benadering van leven en werken. In feite is werken díe

veel uit hun hoogten als uit hun laagten. Het verschil zit niet

levensvorm die ons het meest op anderen richt. Weinig men-

tussen successen en fouten, maar tussen diegenen die uit

sen werken echt op zichzelf. Werken is in esssentie een

hun ervaring leren en zij die dat niet doen. Succes en fout zijn

kwestie van samenwerken. Genieten kun je perfect in je luie

van alle tijden en mensen. Geen van ons heeft een onfeilbaar

stoel. Werken verwijst bijna altijd naar anderen. Meer dan

instinct dat ons in alle omstandigheden de weg wijst. Dat

wat ook is het je job die je een plaats geeft in de samenleving.

hebben uitsluitend de onredelijke wezens, die wij dieren

Dat beamen ook alle werklozen. Nog zwaarder dan hun in-

noemen, maar die kunnen dan ook niets aan hun levenswij-

komensverlies weegt hun sociaal of maatschappelijk isole-

ze veranderen. Die kunnen hooguit door mensen 'gedres-

ment. Sociale integratie is voor iedereen belangrijk.

seerd' of geconditioneerd worden.

Wie dat beseft, zal niet geneigd zijn om zijn succes aan zich-

Ervaring is een typisch menselijke eigenschap die zorgt dat men-

zelf en zijn tegenspoed aan anderen toe te schrijven. Want

sen hun gedrag kunnen veranderen en verbeteren. Ze veronder-

ook successen op het werk zijn zelden éénakters. Succes en

stelt een redelijke instantie, het feit dat mensen kunnen denken,

tegenspoed in het beroepsleven zijn nog de meest groeps-

en een voortdurende terugkoppeling die maakt dat mensen inzet

gebonden gegevens. De eenzame 'held van de arbeid' is een

en doelstelling beter op elkaar kunnen afstemmen. In die zin is

even grote fictie als de eenzame manager of de eenzame uit-

ervaring de motor van elke vooruitgang. Zonder ervaring leefden

vinder. Al wat mensen in hun beroepsleven kunnen bereiken,

we nog altijd in het stenen tijdperk. Uitsluitend door uit hun

verwijst ook naar anderen. Misschien verbleekt dat hun suc-

ervaring te leren, konden mensen hun gedrag verbeteren en een

ces, maar het kan hen ook troosten bij tegenspoed.

hoger niveau van samenwerking bereiken.

NR .

Guy Verhofstadt: Creativiteit is altijd een kwestie van talent

actiever te zijn dan in hun actief leven. We moeten dus af van

1-

is, zoals ik veel gepensioneerden ken die beweren thans

2

werken. (Stanislaw Jerzy Lec)

JAARGANG

4

-

vergeten dat studeren voor jongeren ook een vorm van arbeid

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

werken voor heel onze levenscyclus bij elkaar. Laat ons niet

19

6

Fantasie is belangrijker dan kennis.

bent. Dat is allicht overdreven, maar het bevat wel een kern van

(Albert Einstein)

waarheid. De beste leider aan de top van de piramide is diegene

Guy Verhofstadt: Weer zijn fantasie en kennis twee even-

die eerst alle trappen van de piramide heeft beklommen. Dat is

waardige pijlers. Fantasie, al verkies ik de term verbeelding, is

het tegenovergestelde van het conservatieve uitgangspunt dat je

voor mij het vermogen om 'in de toekomst te kijken'. Dat is

als leider wordt geboren. Het zou zelfs kunnen betekenen dat

weinig mensen gegeven. Het is het vermogen om de gegeven

quasi iedereen de top kan bereiken of dat de leidinggevende

werkelijkheid te overstijgen, niet op een volslagen vrijblijven-

functies onderling verwisselbaar zijn. Dat mogen we zeker niet

de manier - de betekenis van ons woord fantasie - maar op

overdrijven. Maar er zit een wijsheid in waar zowel de vrije markt

een constructieve, realistische en vernieuwende wijze.

als de politieke democratie haar voordeel mee kan doen.

Zonder 'fantasie' geen ontdekkers en geen uitvinders, en hoegenaamd geen vooruitgang. 'De appel van Newton' is daar een mooi voorbeeld van. Een alledaags gebeuren als het vallen van een appel zette zijn 'fantasie' aan het werk en deed

9

Een ware leider legt een besluit niet op, maar zorgt ervoor dat mensen het zichzelf opleggen. (Nelson Mandela)

hem uiteindelijk bij de zwaartekracht aanbelanden.

Guy Verhofstadt: Dat is de essentie van wat Hannah Arendt te

Toch had Newton die stap van appel naar zwaartekracht

vertellen had. Dat je 'democratisch' gesproken niemand iets

nooit kunnen zetten zonder voldoende kennis.

kan opleggen wat hij niet bereid is zichzelf op te leggen. De

Dit geldt evenzeer voor de bliksemafleider van Benjamin

essentie van die stelling wil dat alle macht van onder- en niet

Franklin en de relativiteitstheorie van Einstein. In beide

van bovenuit wordt opgebouwd. Macht is niet iets dat je met

gevallen waren het gewone 'observaties' die de wetenschap

geweld kan opleggen, maar iets dat mensen je zelf toewijzen.

vooruit hielpen. Maar uitsluitend 'met kennis geladen'

Dat lijkt mij een prachtige gedachte. Niemand heeft een macht

genieën zoals Franklin en Einstein deden de vonk overslaan.

die hem (of haar) niet is gegeven. Wel staat daar tegenover dat hem (of haar) die macht ook ontnomen kan worden. Dat is

7

Een beetje oproer af en toe is een goede zaak.

democratie ten voeten uit. Politieke macht wordt om de zoveel

(Thomas Jefferson)

jaar weer aan 'het volk' teruggeven. Maar het lijkt mij even

Guy Verhofstadt: Ik ken Jefferson uitsluitend als 'de pen' van de

belangrijk voor een democratisch leiderschap in de veel bredere

Amerikaanse Revolutie, de man die de onafhankelijkheids-

betekenis van het woord. Dat ook een bedrijfsleider nauwelijks

verklaring van 1776 schreef en die een belangrijke rol speelde

kan standhouden als hij niet meer door het bedrijf, de share

als een van de grootste Amerikaanse presidenten. Ik denk dat

holders én de stake holders, gewenst en gesteund wordt..

Jefferson met deze uitspraak bedoelde dat politieke leiders naar de stem van het volk moeten luisteren. Voor een democraat is dat een tautologie. Die gaat er immers van uit dat alle

10

Als je werk niet afraakt in de eerste 24 uur, werk dan ’s nachts door.

macht van het volk komt, potestas in populo. Maar dat geldt

Guy Verhofstadt: Dat is zeker geen algemene regel. In norma-

ongetwijfeld voor alle leidinggevenden, zelfs in een minder

le omstandigheden lijkt het mij aangewezen dat we dag en

democratische omgeving. Uiteindelijk kan een leider zijn vol-

nacht gescheiden houden, net als zon- en weekdagen, werk-

gelingen niets 'opleggen'. Hij kan slechts bevestigen en duiden

en vakantiedagen. Een mens is méér dan zijn beroep of zijn

wat onder 'het volk' leeft. De ware leider is diegene wat onder

job. Maar er zijn omstandigheden dat je 's nachts of 's zon-

'het volk' leeft het best kan verwoorden en versterken. Zijn

dags doorwerkt. Dat moeten uitzonderingen blijven. Ik ben

'macht' komt niet van boven- maar van onderuit. De Duits-

bepaald geen workaholic. Mijn medewerkers weten wanneer

Amerikaanse filosofe Hannah Arendt heeft dat nog het best

ik normaal gesproken niet te bereiken ben. Maar er zijn uit-

verwoord. Dat slechts macht heeft die macht wordt 'gegeven'.

zonderingen. Er zijn omstandigheden waarin het beoogde resultaat zo dichtbij is, dat je geen onderbreking kunt verdra-

8

20

Voordat je iemand beoordeelt, moet je drie manen in

gen. Zoals ik me kan indenken dat een schrijver of kunstenaar

zijn mocassins lopen. (Indiaans spreekwoord)

het werk wil voltooien en door niets gestoord wil worden, zijn

Guy Verhofstadt: Dat is van een oneindige politieke en maat-

er momenten dat je, 'in het belang van de dienst', de tanden

schappelijke diepgang. Dat je niemand mag beoordelen als je

op elkaar zet en doorbijt. Ook als je daardoor het natuurlijke

niet in zijn schoenen kunt staan. Dat houdt ook in dat je niemand

ritme van dag en nacht, of van week- en zondag, doorbreekt.

kunt beoordelen als je niet in staat of bereid bent gedeeltelijk

Dat is een kwestie van heirkracht. Dat moet dus een uitzon-

dezelfde weg te gaan. Het Amerikaanse prototype is bekend. Dat

dering blijven. Maar je kunt in het leven weinig bereiken als je

je geen bedrijf kunt leiden waar je niet als loopjongen begonnen

die grenzen niet voortdurend verlegt.

x

to pi c

Aandelenopties als

beloning

Zinvol in slappe beurstijden?

Snel stijgende aandelenkoersen, waarmee sommigen slapend rijk leken te worden, liggen al een poosje achter ons. Zijn stock options nog zinvol als beloningsinstrument?

Philip Ghekiere (Capco): “Zij die dat echt willen, moet je bij de onderneming betrekken door hen te laten delen in de resultaten.”

Het snel groeiende Capco (Capital Market Company), in

hier immers een must. Het bedrijf ging ook strategische

1998 opgericht door de entrepeneur Rob Heyvaert, mikt

allianties aan met o.a. Hewlett Packard, Microsoft en de

met zijn circa 550 medewerkers verspreid over negen kan-

GIMV.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

-

JAARGANG

1-

NR .

2

BEN DE BRUYN

toren in drie continenten dit boekjaar al naar een omzet van circa 75 miljoen dollar. Dit bedrijf combineert IT-advies

Philip Ghekiere is directielid van dit kennisintensieve

met het aanbieden van op software gebaseerde innovatieve

bedrijf en was enkele jaren geleden nog lid van de commis-

oplossingen, uitsluitend voor de financiële sector. Het slaat

sie die de Belgische wet van 2000 inzake het toekennen van

de brug tussen de specifieke bedrijfsactiviteiten van klan-

aandelenopties op de rails zette. “Tengevolge van onze groei

ten en de informatietechnologie. Om deskundig te kunnen

toonden al onze werknemers hun vertrouwen door in te

kijken naar problemen van efficiëntie en innovatie binnen

tekenen op circa 11 miljoen dollar bedrijfsaandelen”, zegt hij.

financiële instellingen, verzamelde Capco talent uit de

“In 2000 hebben wij in het kader van onze financiering voor

wereld van het bankwezen, de informatica en de consul-

hen een koopplan voor het verwerven van aandelen voorbe-

tancy. Naast beslagenheid in IT is een gedegen inzicht in de

houden. Tot 11 september 2001 kende onze sector nog een

werking, noden en behoeften van financiële instellingen

heel sterke groei, vanaf die dag volgde een snelle terugval.”

21

Medewerker wordt stukje medeondernemer

Het voordeel aan de M/V brengen Vandaag bekijkt men volgens Ghekiere de zin van opties dus

Philip Ghekiere weet dus waarover hij praat. Hoe beoordeelt

vrij sterk vanuit het perspectief van het kleurloze beurs-

hij anno 2003, vanuit het oogpunt van het personeelsbeleid,

klimaat. “Maar eigenlijk komen we toch uit een periode waar-

het toekennen van aandelenopties als onderdeel van een

in de casinomentaliteit overheerste, de hoop bij velen om

beloningsbeleid? “Je moet de zin van opties bekijken los van

snel rijk te worden. Zo mag je aandelenopties niet benaderen.

het huidige economische klimaat”, zegt hij. “Uiteraard zal je

Waarde creëren in een onderneming vergt een langere

daarvoor nu weinig enthousiasme vinden bij werknemers.

termijn, minstens vijf tot tien jaar. Het lijkt mij dan ook ver-

Momenteel staat het geloof in het waardepotentieel van aan-

standiger te bepalen dat de vestiging van de aandelen gebeurt

delen bij investeerders op een laag pitje. De beurskoersen

over een langere tijd, wil je dit kunnen aanwenden als middel

weerspiegelen dat. Maar dit betekent nog niet dat een aan-

om ongewenste mobiliteit van talent tegen te gaan.”

delenoptieplan geen zin heeft. Het blijft een waardevol instrument dat kan helpen om de belangen van onderne-

Maar hoe dan waardevolle medewerkers ervan overtuigen

ming en medewerkers op elkaar af te stemmen door hen

dat het hier nog steeds gaat om een belangrijk voordeel?

gedeeltelijk te laten participeren in de waardecreatie die

“Werknemers hebben genoeg interesse om opties te verwer-

binnen de bedrijfsmuren kan worden gerealiseerd. Het

ven op voorwaarde dat deze aantrekkelijk geprijsd zijn”, aldus

verhoogt alleszins de betrokkenheid. Vanuit onze ervaring

Philip Ghekiere. “Zij begrijpen gemakkelijk dat zij bij zo’n

lijkt het me echter beter in een vrij belangrijke toekenning

investering, nu de koersen zo laag staan, op lange termijn

van aandelen te voorzien voor een wel gekozen groep

alleen maar kunnen winnen. Het lijkt me dus nu juist een

sleutelmedewerkers, dan om filosofische redenen iedereen

goed moment om dit aan te bieden aan medewerkers die

zomaar te laten delen in het kapitaal. Misschien lukt dit laat-

geloven in de toekomst van hun bedrijf en in de waarde die zij

ste wel beter in vrij stabiele, minder risicovolle bedrijven uit

daarin kunnen creëren. Het actuele probleem is dat opties

meer traditionele sectoren dan de IT of hoogtechnologische

werden toegekend enkele jaren geleden, met uitoefenprijzen

bedrijven. Maar in echt kennisintensieve ondernemingen

ver boven de huidige beurskoers. Aan die optie kleeft dus

wil je op die manier toch sommige topmedewerkers een bij-

geen waarde. Medewerkers zijn niet verplicht om de optie te

komende motivatie geven om mee een waardevol bedrijf uit

lichten. Ze zullen dat ook niet doen, maar zullen dan ook niet

te bouwen.”

het gevoel overhouden dat ze daarmee een voordeel hebben. Om de appetijt voor aandelenopties opnieuw aan te scherpen

Wie komt hiervoor dan precies in aanmerking? “In iedere

bestaan diverse oplossingen. Zo kan je bijvoorbeeld aan

organisatie werken er misschien 20 tot 30% mensen die echt

repricing doen, de intekenprijs van de optie aanpassen aan

het verschil maken”, weet Ghekiere. “Zo’n toekenning kan bij-

de huidige marktwaarde, maar dat wordt in België fiscaal

voorbeeld steunen op een halfjaarlijkse evaluatie van mede-

geïnterpreteerd als de toekenning van nieuwe opties.”

werkers. In welke mate hebben zij de voor hen gestelde objectieven gehaald? Dat lijkt mij een gezonde basis om te beslissen over het toekennen van aandelenopties, een bonus of promotie. Of ontslag. Zo moeten wij werken. Ons bedrijf is een broedplaats van talent. Wij kennen een permanente wissel van medewerkers die bij ons vaardigheden opbouwen en deze elders gaan toepassen. Dit betekent ook dat wij telkens met de beste of meest geschikte mensen werken.” Het verschil tussen de prijs waartegen de optie wordt toegekend en de reële waarde kan beschouwd worden als de kosten van een aandelenoptie. Philip Ghekiere vindt het een gezond principe om die kosten in de jaarrekeningen te vermelden. Dan kunnen investeerders en financiële analisten de berekening maken. Dat komt de financiële transparantie

22

alleen maar ten goede, ook al stuit dat idee op veel weerstand. Philip Ghekiere (Capco): “Werknemers hebben nog genoeg interesse om opties te verwerven op voorwaarde dat deze voldoende aantrekkelijk geprijsd zijn. Zij begrijpen gemakkelijk dat zij aan zo’n investering, nu de koersen zo laag staan, op lange termijn alleen maar kunnen winnen.”

Medewerkers motiveren en behouden

opties bestaat er nu in dat zij belasting hebben betaald voor opties die normaal niets waard zijn. Men vergeet dan wel

Een pluspunt voor een bedrijf blijft dat een werknemer met

even dat je, als je bij een beursmakelaar een optiecontract

andere ogen gaat kijken naar de onderneming, zodra je hem

afsluit, ook kosten betaalt terwijl die optie ook veel of niets

laat delen in de waarde ervan. Philip Ghekiere: “Hij gaat zich

waard kan zijn.”

dan meer gedragen als mede-eigenaar, meer meedenken in de richting van de bedrijfsobjectieven. Persoonlijk ben ik er echter

Ieder instrument heeft eigen doel

van overtuigd dat een personeelsverantwoordelijke de belangen van talentvolle medewerkers en deze van het bedrijf veel

“Aandelenopties moeten hun relatie behouden met de

steviger aan elkaar kan lijmen met een koopplan dan met een

waardecreatie in het bedrijf waarin men werkt”, benadrukt

optieplan van aandelen. Met een aankoopplan vraag je de

Philip Ghekiere. “Daarom zijn ze ook alleen geschikt voor

werknemer dat hij in het bedrijf investeert door een deel van

mensen die hierop een directe invloed uitoefenen.

zijn bonus in aandelen om te zetten. Dan voelt hij zich onmiddellijk mede-eigenaar, dus medeverantwoordelijk voor het succes of falen. Een optie is veel vrijblijvender. Het blijft een

“Topmanagers zouden zich contractueel ertoe

recht waarvan je al dan niet gebruik kan maken. Volgens mij

moeten verbinden een deel van hun bonus of

zouden topmanagers zich contractueel moeten verbinden om

variabele vergoeding te investeren in

een deel van hun bonus of variabele vergoeding te investeren in bedrijfsaandelen. Zo kunnen zij zich bij beslissingen beter inleven in de houding van de aandeelhouder, de eigenaar.” Ghekiere geeft volmondig toe dat aandelenopties zeker niet het

bedrijfsaandelen. Zo kunnen zij zich bij beslissingen beter inleven in de houding van de aandeelhouder, de eigenaar.”

perspectieven binnen een stimulerende leeromgeving die

daarvan is het inkomen veilig stellen voor de toekomst. Op

gericht is op persoonlijke en professionele ontwikkeling. Jonge,

een bedrijfspensioenfonds moeten dan ook regels van gezon-

talentvolle mensen hebben keuzemogelijkheden. Zij zullen uit-

de risicospreiding en vermogensvorming worden toegepast.

eindelijk kiezen voor een bedrijf waar ze interessante kansen

Zeker is dat ons huidig, uitsluitend op repartitie steunende,

krijgen en waar ze zich op langere termijn kunnen ontplooien.”

pensioenstelsel – de actieve van vandaag betaalt voor wie nu op pensioen is – zonder enige vorm van kapitalisatie, niet

Vroegere ervaringen leren hem echter dat nog slechts weinig

langer houdbaar is. Dat aandelenopties bij ons te weinig

mensen goed weten wat een aandelenoptieplan eigenlijk is.

ingeburgerd zijn heeft te maken met het feit dat vele optie-

“Goed en bevattelijk communiceren over een aandelenoptie-

plannen in bedrijven ontwikkeld zijn op de top van een

plan is dikwijls een probleem. Dit heeft ten dele te maken

beurshausse. Daarna volgde een grote desillusie, die de ver-

met het verschil tussen ons continentaal Europees model en

dere verspreiding ervan heeft afgeremd. Maar de deugdelijk-

het Angelsaksisch kapitalisme, waar de aandelen- en beurs-

heid van de onderliggende filosofie blijft onaangetast. Je

cultuur reeds veel langer zijn ingeburgerd. Onze wet op de

moet het alleen op een langere termijn bekijken en nagaan

aandelenopties is niet perfect, maar het systeem is wel één

voor welke sectoren dit geschikt is. Ons internationaal wer-

van de voordeligste ter wereld. Ons fiscaal regime is erg gun-

kend bedrijf, bijvoorbeeld, moet steeds alert blijven voor een

stig: de gerealiseerde meerwaarde – het verschil tussen de

wereldwijde competitieve beloning. Waardecreatie gebeurt

waarde op het ogenblik dat de opties worden toegekend en

nu eenmaal door creatieve talenten. Vandaag gaat in België

de uitoefenprijs – wordt in ons land immers niet belast. Dat is

alle aandacht naar het verdelen van de welvaartskoek, veel te

in geen enkel ander land zo. Het nadeel van onze wet is dan

weinig naar het bakken van een grotere koek. Voor mensen

weer dat, nagenoeg alleen in ons land, de begunstigden al op

die willen ondernemen zal er steeds ruimte zijn. Zij die dat

het ogenblik van het toekennen forfaitair worden belast op

echt willen, moet je bij de onderneming betrekken door hen

dit voordeel. Dat is een vrij laag bedrag, maar de werknemer

te laten delen in de resultaten. Ook voor aandelenopties

moet het wel betalen. De frustratie bij begunstigden van

komen er beslist betere tijden.”

x

NR .

pensioenfondsen of groepsverzekeringen. De bedoeling

1-

substituut zijn van aanvullende pensioenverzekering via

middel veeleer het bieden van aantrekkelijke loopbaan-

JAARGANG

zijn. Maar zeker in een kennisintensief bedrijf is het retentie-

-

Vanzelfsprekend mogen zij door hun risicovol karakter geen

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

“In het toekennen van opties moet je natuurlijk marktconform

2

enige instrument zijn om bekwame medewerkers te binden.

23

i nterv i ew

Manager Patrick Lefevere van Quick

“Publiciteit verkopen is onze

wielrennen Begin 2003 werd de wielerploeg Quick Step-Davitamon officieel voorgesteld aan de pers. De nieuwe Belgische topformatie van manager Patrick Lefevere verrees als een feniks uit de as van het Italiaanse Mapei-Quick Step en het Belgische Domo-Farm Frites en beschikte meteen over een budget van 7,5 miljoen euro. Voor de derde keer in vijf, zes jaar tijd stampte Lefevere vanuit het niets een wielerploeg uit de grond. Hier geeft hij les in toegepast intercultureel personeelsbeleid op wieltjes. PASCAL VAN STEENBRUGGE De baas van een wielerploeg heeft vele taken en moet dus

men de structuur van het bedrijf. Met sommige mensen

van evenveel markten thuis zijn. Hoe Lefevere de nodige

werk ik al meer dan tien jaar. Als ik een nieuwe ploeg start,

centen bij elkaar kreeg is wellicht stof voor een boeiend stukje

verkoop ik eigenlijk mijn gehele team en zelfs een paar

leesvoer, maar wij waren vooral geïnteresseerd in de

renners. Dat is één van mijn voorwaarden: als ze mij vragen,

HR-kwaliteiten van de West-Vlaming. Want de general

vragen ze mijn structuur. Walter Godefroot van Telekom doet

manager van Quick Step-Davitamon is ook personeels-

dat ook en er zijn er nog wel een paar. In Italië, bijvoorbeeld,

directeur. Anno 2003 namelijk is een wielerploeg een heuse

is het verloop veel groter. Ik hou daar niet van.”

KMO, en niet eens zo’n kleintje. Lefevere: “Alles opgeteld hebben we het over 48 personen, waarvan 25 renners. Voor

Inzet en motivatie

het overige bestaat de ploeg uit een manager, drie ploegleiders, zes verzorgers, vijf mecaniciens, drie dokters, een bus-

De renners vormen een heterogene groep van een tiental

chauffeur, een persverantwoordelijke, een administratief

nationaliteiten en evenveel persoonlijkheden. Is dat niet moeilijk te managen? Patrick Lefevere: “Je moet de flair hebben om daar mee om te

“Met de grootste kampioenen heb je het minst

gaan. Ik zit 23 jaar in het vak. Van 1980 tot 1991 heb ik – met

problemen. Met de subtoppers die denken dat

twee jaar onderbreking – samengewerkt met Walter

ze kampioen zijn, heb je veel meer last.”

Godefroot. Ook toen al deed ik de aanwervingen van de nietrenners. Je moet leren aanvoelen wie bij wie past. Ik heb daar een neus voor, ik vertrouw op mijn instinct. Ik voel dat gewoon. Ik vergis me op dat vlak zeer zelden. Als het al eens

24

medewerkster, een webmaster en een manager. Quick Step-

gebeurt, dan is het omdat ik me door anderen heb laten beïn-

Davitamon is een vennootschap – zoals er zoveel zijn en

vloeden. Nationaliteiten spelen voor mij geen rol. Op dat

waarvan ik de gedelegeerd bestuurder ben – die publiciteit

punt voel ik me allang geen Belg meer. Onze sponsors zijn

verkoopt. De renners zijn belangrijk, want zij moeten het

internationaal: Quick Step verkoopt in 110 landen,

doen op het terrein, maar voor mij is het veel belangrijker dat

Davitamon in iets minder, Latexco ook in een vijftigtal. We

ik goed personeel heb – en dan heb ik het over de niet-

hebben een Franse fietsconstructeur, de renners zijn van tien

renners. Want de renners komen en gaan, de anderen vor-

verschillende nationaliteiten. Voor mij zijn er geen grenzen

Step-Davitamon

core business, het middel” Patrick Lefevere: “Een verstandige dame heeft me ooit gezegd: ‘Dans la vie, tout le monde justifie son salaire.’ Jammer genoeg interpreteren sommigen dit al te letterlijk.”

meer. We trokken naar de Tour met negen renners van zeven

vier blokken van 20 man. Wiskundig kan je het op zo’n

verschillende nationaliteiten.”

moment niet halen. Maar je moet altijd uitgaan van je eigen

en motivatie.”

wagen. Ik behartig steeds meer de zakelijke belangen. In de

Toppers en subtoppers

-

dag komen daar nog eens 11 gasten bij, elke dag zijn dat anderen. Samen met onze PR-man moet ik die mensen ont-

Overheerst het zakelijke het sportieve?

vangen, zorgen dat alles vlot verloopt, dat ze een aangenaam

Patrick Lefevere: “Het een kan niet zonder het ander. Hoe

verblijf hebben. Ondertussen moet ik met mijn hoofd bij de

beter je sportief presteert, des te gemakkelijker – nu ja,

koers blijven. Ik mag het contact met het veld absoluut niet

gemakkelijk, in deze tijden van laagconjunctuur is niets een-

verliezen.”

voudig – je sponsors over de streep kunt halen. Journalisten zullen nog wel eens met je praten, maar zonder prestaties

Lukt het op zo’n momenten nog om voldoende aandacht

blijven ook zij weg. Wij verkopen publiciteit, wij zijn sand-

aan het sportieve te besteden?

wichmannen. Hoe meer we in beeld komen, hoe meer we

Patrick Lefevere: “Mijn ervaring zorgt ervoor dat ik niet veel

stijgen in waarde. We hebben het geluk dat er in de wieler-

uitleg nodig heb om situaties goed in te kunnen schatten. Is

sport een enorme return is. Alleen al de VRT zendt 110 dagen

er iets aan de hand, dan zie ik dat. Er zijn mensen die niets

per jaar wielerwedstrijden uit. Vaak worden ze heel mooi in

zien, ik zie alles. Dat is ook nodig, want soms heb je maar een

beeld gebracht. Naar de Tour kijken drie weken lang ongeveer

paar seconden tijd om een beslissing te nemen. Nog veel

500 miljoen mensen. De publicitaire waarde is dus enorm.”

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Tour waren we met ongeveer 25, waarvan negen renners. Per

NR .

enkel zilver en brons. Het blijft echter een kwestie van inzet

werkers, want ik zit tijdens de koers minder en minder in de

1-

Patrick Lefevere: “Ja. Maar ik praat natuurlijk met mijn mede-

JAARGANG

Die keer is het niet gelukt en hebben we verloren, we hadden 2

sterkte en geloven dat je de concurrentie klein kunt krijgen. Beslist u alleen over wie die renners zullen zijn?

belangrijker is om te kunnen anticiperen op de concurrentie, zowel in het zakelijke als in het sportieve. Op het Belgisch

Valt het mee om met personeel te werken dat de sterstatus

kampioenschap, bijvoorbeeld, verschenen wij met acht ren-

heeft bereikt?

ners, waarvan er twee niet goed waren. Dat wisten we op

Patrick Lefevere: “Daarover bestaan nogal wat misverstanden.

voorhand. Dan moet je het met zes opnemen tegen drie of

Met de grootste kampioenen heb je het minst problemen.

25

Met de subtoppers die denken dat ze kampioen zijn, heb je

Maar als je correct en consequent de boodschap doorgeeft,

veel meer last. Ze stellen zich aan als een kampioen, maar ze

pluk je er op lange termijn de vruchten van. Vaak hebben

missen de klasse. Het zijn deze renners die bij verlies altijd

mensen het heel moeilijk om de keiharde waarheid te aan-

een excuus zoeken: ze zijn slecht gemasseerd, de remblokjes

vaarden, maar komen ze je een paar maanden later bedanken

sleepten, weet ik veel. Een kampioen zegt: ‘Ik ben geklopt

omdat je het hebt gedaan. Gemakkelijk is het niet. Als ploeg-

omdat de ander beter was’. Punt. Een subtopper bij wie het

leider kan je die taak nog naar de manager doorschuiven,

een beetje naar het hoofd is gestegen, is ook heel lastig voor

maar ik sta aan de top en kan daarvoor geen beroep meer

de medewerkers, de mecaniciens, de verzorgers.”

doen op degenen die nog één trapje hoger staan: de sponsors. Ik heb 50 mensen in dienst, zij 2000. Met dat soort dingen kun

Hoe gaat u daarmee om?

je ze dus niet lastig vallen. Omgekeerd heb ik – gelukkig – nog

Patrick Lefevere: “Zulke mannen moet je op hun plaats zetten.

nooit een sponsor gehad die zich met het sportieve wou

Liefst zo vlug mogelijk. Dat is een job voor de ploegleiders,

bemoeien.”

maar als zij het om een of andere reden niet willen of kunnen, doe ik dat. Aanstellerij pakt bij mij niet, dat wrijf ik hen heel

Toch zit u constant gekneld tussen de twee. Zijn er

duidelijk onder de neus. Als hen dat niet bevalt, moeten ze

problemen met de renners, dan komen die bij u terecht. Is

maar naar een andere ploeg uitkijken.”

een sponsor niet tevreden, dan zit hij u ook op uw kop. Patrick Lefevere: “Communicatie is in mijn beroep zeer

Flexibele Vlamingen

belangrijk. Ik moet de sponsors kunnen uitleggen waarom de renners drie weken lang niets hebben gepresteerd – als gevolg

U bent een winnaar, dat is duidelijk. Kunt u nog tegen

van heel veel breuken bijvoorbeeld. Als drie dagen voor de

verliezen?

Ronde van Vlaanderen vier jongens ziek worden, tja, dan is

Patrick Lefevere: “Ach, met verlies moet je leren leven, anders

dat overmacht. Daar kan niets of niemand iets tegen doen. Al

houd je het niet vol in deze branche. Als ik verlies, baal ik,

hopen sommigen toch op mirakels. Deze zomer hebben we

maar na de douche kom ik er niet meer op terug.”

getraind in de streek van Lourdes. Een paar van de jongens hebben in de grot een kaarsje aangestoken. Ik ben niet mee

“De zon gaat ’s morgens op voor iedereen. Wil je een miljoen euro per jaar verdienen, dan moet je ervoor zorgen dat je net zo goed bent als Museeuw.”

geweest, ik geloof niet in mirakels. Ik ben 48 jaar en ik heb nog nooit een mirakel zien gebeuren. Niet in Lourdes en niet in de Pyreneeën.” Wordt u dan nooit nerveus? Patrick Lefevere: “Paniek is een slechte raadgever. Ik heb er

Is het werkelijk zo gemakkelijk als u hier nu vertelt?

geen verklaring voor, maar hoe penibeler de situatie, hoe

Patrick Lefevere: “Ja. Vraag het maar aan mijn vrouw, thuis

kalmer ik word. Als iedereen nerveus is, word ik zeer kalm.

spreek ik nooit over de koers. Dat moet, wil je het volhouden.”

Dan neem ik ook de beste beslissingen. Ik kan me heel erg opwinden over kleine slordigheden van mensen, maar als het

Het jaarlijkse komen en gaan van de wielrenners, moet

er echt op aankomt, ben ik de kalmte in persoon.”

lastig zijn voor het omkaderend personeel. Steeds weer afscheid nemen, steeds weer wennen aan nieuwe mensen.

Sociaal statuut

Patrick Lefevere: “Een groot deel van het omkaderende per-

26

soneel is Vlaming en Vlamingen staan bekend om hun poly-

Kunnen renners bij een vakbond terecht?

valentie en flexibiliteit. In 1992 zijn we met zijn allen in Italië

Patrick Lefevere: “Absoluut. Er is een Belgische en een inter-

gaan werken en toen hebben we allemaal Italiaans geleerd.

nationale vakbond. De Belgische is Sporta, een centrale van

Het aanpassingsvermogen is de grote sterkte van de Vlaming.

het ACV. De internationale is AIC.PRO, de Association

Nu, ik steek niet onder stoelen of banken dat we bij een

Internationale de Coureurs Professionels. Maar ook het ABVV

afscheid wel eens moeten slikken. Maar soms moet het.

en de ACLVB zullen niemand weigeren. Als iemand denkt dat

Een fantastisch lieve jongen die met iedereen kan opschieten,

hij een beroep moet doen op de vakbond, dan moet hij dat

maar niet presteert op de fiets, tja, die gaat eruit.

doen, maar ik heb het nog niet meegemaakt. In Nederland is

Onverbiddelijk. Die boodschap overbrengen is mijn taak en

het sociaal statuut van de renner beter gestructureerd, in

dat is niet leuk. Veel mensen hebben schrik van de spiegel.

Italië en Spanje nog meer, met verzekeringen en pensioen-

fondsen en alles erop en eraan. Een renner die er door een

U telt 25 wielrenners in de ploeg. De een verdient

ongeval noodgedwongen een punt moet zetten achter zijn

20.000 euro, de ander één miljoen. Schept dat problemen?

carrière, ontvangt een invaliditeitsuitkering. Als een Spaanse

Patrick Lefevere: “De zon gaat ’s morgens op voor iedereen.

renner werkloos wordt, kan hij stempelen. Ook in ons land is

Wil je één miljoen euro per jaar verdienen, dan moet je

er veel veranderd. Een renner die ziek wordt, moeten wij

ervoor zorgen dat je net zo goed bent als Museeuw. Ik heb er

tijdens het eerste jaar doorbetalen. De lonen worden trou-

geen probleem mee dat een industrieel veel geld verdient.

wens betaald via de wielerbond. Wij zijn daarvoor uiteraard

Nog nooit heeft iemand mij verhinderd ook een fabriek te

verzekerd, zoals voor zoveel andere zaken. Ik betaal jaarlijks

bouwen. Louis Van Gaal, de trainer van FC Barcelona, krijgt

ongeveer 300.000 euro aan verzekeringspremies, voor een

een oprotpremie van 4 miljoen euro. Tja, en dan? Ik heb daar

potentieel van 50 mensen.”

geen moeite mee. Als hij dat gedaan krijgt, dan zeg ik

veel minder dan hun entourage. Als er op dat vlak problemen

een massa overuren hadden staan en voor wie de wielrennerij

opduiken, komt het meestal door de vrouwen die vinden dat

een hobby was. Ik heb dat nooit gewild, al heb ik nog klas-

hun man of zoon meer waard is. ’t Is nochtans heel eenvou-

seermappen vol met brieven van mensen die hun diensten

dig: tussen start en aankomst heerst een oorlog die je moet

gratis aanbieden. Men wil de koffers dragen, de auto’s wassen,

zien te winnen. Dat doe je met je intrinsieke kwaliteiten,

je kunt het zo gek niet bedenken of mensen stellen het voor.

maar ook door training, discipline, doorzettingsvermogen. Er

Maar ik wil alleen ingeschreven personeel. Wanneer een vrij-

zijn zoveel elementen die spelen. Iedereen droomt ervan om

williger je plots in de steek laat, heb je geen poot om op te

ooit eens de gele trui te pakken te krijgen, maar tussen droom

staan. Als ik ga slapen, wil ik me geen zorgen hoeven te maken

en daad staan wetten en praktische bezwaren. Als je het niet

over wat er allemaal met het personeel zou kunnen gebeuren.

in je hebt om koersen te winnen, moet je je kunnen verzoe-

Ik heb liever een renner minder, dan dat ik halve medewerkers

nen met een goede positie als helper. Je moet doen waar je

moet inzetten. Voor klassiekers of rondes doe ik wel regelma-

goed in bent. Dat kan tijdrijden zijn, dat kan klimmen zijn,

tig een beroep op freelancers, vooral voor de PR. Dat zijn

dat kan uit de wind rijden zijn. Toevallig ken ik de CEO van

meestal ex-wielrenners die de wereld kennen, die de genodig-

Delhaize-De Leeuw vrij goed. Die man is begonnen als

den kunnen onderhouden. Ze zijn meestal ook meertalig. Ook

rekkenvuller. Hij heeft het dus ook niet voor niets gehad. Je

voor de renners zelf is er veel veranderd. In 1976, ik was toen

moet je gewoon afvragen wat je was geweest zonder de koers.

21, ben ik prof geworden. Ik verdiende 22.000 frank. Er waren

Ik heb in mijn ploeg een licentiaat communicatieweten-

ook jongens die reden voor 5000 frank of zelfs voor een broek

schappen, verscheidene renners met een hogeschool-

en een truitje. Nu bestaat er een wettelijk minimumloon, het

diploma. Dat was vroeger niet het geval. We moeten blij zijn

contract met het bedrag erop moet gedeponeerd worden bij de

met die evolutie. Het wordt trouwens noodzakelijk, want de

wielrennersbond. Wij betalen het loon aan de bond, met RSZ,

mediatisering van onze maatschappij en dus ook van de wiel-

die het op zijn beurt doorstort

rennerij heeft tot gevolg dat de camera mondige renners wil.

naar de renner.”

De jongste tien jaar zijn de renners verbaal veel sterker geworden. Een Tom Boonen, bijvoorbeeld, is wat dat betreft

Geld

NR .

postiers of spoorwegpersoneel, in ieder geval met mannen die

1-

renners hebben er niet echt problemen mee, in ieder geval

JAARGANG

interpreteren sommigen dit al te letterlijk. Maar de meeste

omkaderend personeel. Men vertrok naar de wedstrijden met

-

Patrick Lefevere: “Voor ik in het vak stapte was er veel minder

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

la vie, tout le monde justifie son salaire.’ Jammer genoeg

2

chapeau. Een verstandige dame heeft me ooit gezegd: ‘Dans U zit 23 jaar in het vak. Is er veel veranderd?

een godsgeschenk. Een renner die het goed kan uitleggen wordt per definitie populairder.”

Johan Museeuw verdient exclusief de premies één mil-

En is beter in loononderhandelingen?

joen euro bruto per jaar. Wat

Patrick Lefevere: “Daar zijn de managers voor. Zeker 70% van

verdient een beginnende prof?

het peloton heeft een manager. Nu ja, onderhandelen over

Patrick

je eigen loon is inderdaad lastig. Maar 37 keer hetzelfde

Lefevere:

“Ongeveer

20.000 euro bruto per jaar, dat is

vertellen aan journalisten is dat ook” (lacht).

x

1650 euro bruto per maand. Er zijn veel mensen die minder verdienen.” Patrick Lefevere: “Het aanpassingsvermogen is de grote sterkte van de Vlaming.”

27

w er k & lev en

De Mens Michel De Coster

“Muziek is belangrijk, maar het werk gaat voor”

Michel De Coster: “Zolang je iets graag doet, is het geen last en maak ik er graag tijd voor. Het gras maaien of de auto wassen, dat zijn dan weer zijn lastige en vervelende klussen. Die laat ik met plezier over aan anderen.”

De ene dag deelt Michel De Coster, bassist bij de Vlaamse rockgroep De Mens, het podium met de Rolling Stones. De volgende dag is het business as usual en onderhandelt hij als country manager bij BT Global Services Benelux met leveranciers en klanten. Tussendoor neemt hij ook deel aan de Touring Cup en Belcar races.

28

Het sleutelwoord om alles in goede banen te leiden is plannen. HILDE VEREECKEN

Michel De Coster combineert een druk professioneel leven

moet enkel naar de repetities gaan en weten waar we op-

met een zo mogelijk nog drukker privé-leven. Overdag is hij

treden. Mijn basgitaar hoef ik zelfs niet mee te nemen want

country manager voor British Telecom (BT) Global Services

die staat al klaar. Het komt er op aan regelmatig de agenda’s

Benelux. ’s Avonds speelt hij als bassist de pannen van het

naast elkaar te leggen en alles goed te plannen. Bij het vast-

dak bij De Mens. Daarnaast racet hij als autocoureur in de

leggen van optredens wordt rekening gehouden met mijn

Touring Cup en de Belcar. Vorig jaar nam De Coster ook nog

professionele agenda en vice versa. We hebben nog nooit een

deel aan de Shell Endurance Trophy- motorwedstrijd.

optreden moeten weigeren. Bovendien plannen we onze

Daarenboven is de 41-jarige co-ouder van twee zonen. Hoe

muziekcarrière nauwgezet. Zo laste De Mens een sabbatjaar

combineer je dat allemaal? “Het is geen kwestie van combi-

in toen ik country manager werd bij BT Global Services

neren, maar van goed organiseren en dan valt alles vanzelf in

Benelux. Dit betekende echter niet dat we een heel jaar lang

de plooi. Elke morgen maak ik een planning. Bovendien kan

hebben stilgezeten. Er waren nog repetities en we werkten

ik rekenen op bekwame assistenten die krakken zijn in het

aan nieuwe nummers.”

beheren van mijn agenda”, zegt Michel De Coster. Hij begon zijn carrière bij Bosh Telecom Benelux, eerst op de afdeling verkoop en later als manager van de divisie telecom. Daarna

“Zeg maar dat ik de grens van mijn kunnen heb

stapte hij over naar Colt Telecom en hielp het bedrijf sterk

gevonden.”

groeien. In drie jaar tijd groeide de alternatieve telecomoperator van drie naar 170 personeelsleden. In december 2001 maakte De Coster de overstap naar BT Global Services

Ook het opnemen van een nieuwe CD is perfect te rijmen met

Benelux.

zijn dagelijkse job. “Het opnemen van de baslijn neemt niet zoveel tijd in beslag. De opnames gebeuren meestal ’s avonds

Muzikant en autocoureur

of in het weekend. Het mixen en arrangeren doen Frank en Dirk”, verduidelijkt De Coster.

bijhorende CD was meteen een groot succes. Ook live kende

De dagen dat De Coster niet op een podium staat, brengt hij

de rockgroep almaar meer succes, zodat de lijst met optre-

vaak door in een raceauto. Vorig jaar eindigden hij en zijn

dens elk jaar groter werd. Nog voor het tijdperk De Mens

team zesde in de Touring Cup. In de huidige competitie staat

speelde De Coster al samen met Frank Vanderlinden in tal

hij aan de leiding. “Ook dit valt perfect te combineren met

van hobbygroepjes. De vorig jaar uitgebrachte CD, “Blond”

mijn professionele activiteiten. Ik ben enkel coureur en kan

loopt eveneens uitstekend. De optredens volgen elkaar op en

rekenen op een technisch team dat de auto rijklaar maakt. Ik

volgend jaar komt er een tournee langs Vlaamse theaters.

hoef slechts de wedstrijden te rijden en dan ben ik weg. Tussen de sessies door kan ik, als het nodig is, verder werken aan één of ander dossier”, aldus De Coster.

“Het is geen kwestie van combineren, maar

Met het motorracen is hij gestopt: “Het werd te veel. De nodige

van goed organiseren en dan valt alles vanzelf

tijd vinden voor motorraces is niet zozeer het probleem,

in de plooi.”

NR .

1JAARGANG

de debuutsingle “Dit is mijn huis” uitbracht. De single en de

-

Het leven is al kort genoeg

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

De Coster samen met boezemvriend Frank Vanderlinden

2

Het verhaal van De Mens begon 11 jaar geleden toen

maar fysiek is het plafond bereikt. Zeg maar dat ik de grens van mijn kunnen heb gevonden. Vorige zaterdag was er een optreden met De Mens en zondagnamiddag was er een autorace. Vandaag, drie dagen later zijn mijn botten nog steeds

Michel De Coster: “Een muziekcarrière combineren met een

stram.”

professionele carrière is nooit een probleem geweest. Frank

Ook zijn twee zonen, tien en twaalf jaar oud, worden tijdens

en drummer Dirk Jans zijn voltijds bezig met De Mens. Zij

de weken die ze bij hun vader doorbrengen niet voortdurend

nemen de productie van de CD’s en het management op zich.

naar de kinderopvang gestuurd. “Tijdens die weken tracht ik

De boekingen verlopen via het kantoor Clear Channel. Ik

mijn activiteiten ’s avonds te beperken om zoveel mogelijk

29

tijd met mijn zonen door te brengen. Bovendien kan ik altijd

Strikte scheiding

rekenen op mijn vriendin en enkele andere goede vrienden om hen op te vangen. Soms neem ik mijn zonen mee naar

De Coster tracht zijn muzikale en sportieve activiteiten strikt

een optreden of een autowedstrijd. En zodra ze slapen, kan ik

gescheiden te houden van zijn professionele activiteiten.

nog altijd de draad van het werk opnieuw oppikken.”

Maar dit lukt niet altijd. De Coster: “Af en toe komen er collega’s naar onze optredens. Nu heb ik daarmee geen

“Tussen de sessies door kan ik,

problemen meer. In de beginperiode had ik liever dat collega’s niet kwamen kijken. Immers, op een podium toon je

als het nodig is, verder werken aan een of

een heel andere kant van je persoonlijkheid. Uiteindelijk valt

ander dossier.”

dit best mee, het zijn veeleer de kinderen van collega’s die je terugvindt op onze optredens.”

Waar haalt zo’n Mens de energie en de motivatie om twaalf

Vroeger was De Coster veel radicaler in het gescheiden

uur te werken, vijf uren te slapen en de overige zeven uur te

houden van zijn muzikantenbestaan en het werk: “Ik wilde

verdelen over muziek, autoracen en zijn kinderen? De Coster:

tot elke prijs vermijden dat mijn muziekcarrière mijn profes-

“Het antwoord is eenvoudig: ik doe het gewoonweg graag en

sionele carrière zou ondermijnen. Of dat men mij daarom

wil maximaal genieten van het leven. Morgen kan het immers

niet ernstig zou nemen. Mijn werkgevers zijn steeds op de

gedaan zijn. Bovendien is muziek maken het ideale tegen-

hoogte geweest van mijn extraprofessionele activiteiten en

wicht voor mijn professionele leven dat bol staat van stress en

hebben daarover nooit lastig gedaan. Zolang je werk maar

competitiviteit. De Mens is een goede uitlaatklep en maakt je

gedaan is, kun je in je vrije tijd doen wat je wilt. Bovendien

spirit vrij. Zolang je iets graag doet, is het geen last en maak ik

komt het werk altijd op de eerste plaats.”

er graag tijd voor. Het gras maaien of de auto wassen, dat zijn

Hoelang De Coster het helse ritme nog volhoudt is moeilijk te

dan weer zijn lastige en vervelende klussen. Die laat ik met

voorspellen. “Zolang het gaat en plezierig is, waarschijnlijk.

plezier over aan anderen.”

De Mens doet het nog altijd goed. De concertagenda is ook

De Coster geeft toe dat het soms wel hectisch is: “Op een zon-

volgend jaar goed gevuld. Professioneel voel ik mij eveneens

nig terras de krant lezen, is ook leuk, maar ik hou dat niet lang

uitstekend in mijn sas bij BT Global Services. Aan stoppen

vol. Mijn voorkeur gaat veeleer naar ravotten met mijn zonen

denk ik nog lang niet.”

x

of een fietstocht.” Zijn geheim? “Een goede fysieke conditie. Anders hou je dat een optreden, niet te veel drinken, niet roken en gezond eten. Om mijn conditie op peil te houden fiets en fitness ik regelmatig. En ten slotte, goede afspraken maken.”

30

Michel De Coster: “Mijn geheim? Een goede fysieke conditie. Dit wil zeggen: zelden blijven hangen aan de toog na een optreden, niet te veel drinken, niet roken en gezond eten.”

www.demens.be

niet vol. Dit wil zeggen: zelden blijven hangen aan de toog na

per so n ee lstev r ed en h ei D

Microsoft: de “beste werkgever” in België

Tevreden medewerkers, de kern van de zaak In het voorjaar werd Microsoft België uitgeroepen tot Beste Werkgever 2003. Het is de eerste maal dat de Europese Commissie met de hulp van het “Great Place to Work Institute” deze erkenning van werknemerstevredenheid en kwaliteitsvol management uitreikt. “Een hoge personeelstevredenheid is de motor van het professionele succes en het te bereiken ideaal voor elke HR-manager”, weet

Stijn Nauwelaerts noemt participatief personeelsbeleid graag

gende overtuiging. Maar je moet natuurlijk wel iets doen met

de sleutel van zijn HR-beleid. Maar mensen laten partici-

die resultaten. Medewerkers verwachten dat. Dat is het moei-

peren, hoe doet hij dat in de praktijk? “Hen betrekken doe je

lijkere stuk voor de personeelsafdeling.”

door hun mening te vragen over wat je doet en over allerlei zaken in het bedrijf”, weet Nauwelaerts. “Je moet dit ook

Hoe verloopt dat meet- en weetproces concreet? Stijn

consequent doen: als je iets organiseert, moet je nagaan hoe

Nauwelaerts: “De start van ons boekhoudkundig jaar op 1 juli

je het de volgende keer beter kunt doen. Je moet de mede-

is hét moment om voor alle medewerkers jaarobjectieven te

werkers vragen naar hun ideeën, opmerkingen, suggesties.

bepalen. Daarover beslissen de manager en de medewerker

Zoniet blijf je gissen. Zo organiseren wij enkele keren per jaar

samen en de objectieven worden elektronisch opgeslagen. Zo

een personeelsevenement of een training. Steevast vragen wij

voorkomen we een discussie achteraf over onrealistische

dan feedback. Wat heeft het onze medewerkers bijgebracht?

doelstellingen of verwachtingen. Juli is het eerste participa-

In dit huis gebruiken wij daarvoor natuurlijk software, zij het

tieve moment van het jaar: met die objectieven moet de

steeds eenvoudige en korte toepassingen, en enkele

werknemer immers niet alleen akkoord gaan, hij moet ze

HR-instrumenten. Meten is weten blijft voor ons de onderlig-

ook ondertekenen. Doet hij dat niet, dan is er een uitweg-

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

BEN DE BRUYN

JAARGANG

1-

Hoe doen ze het? Stijn Nauwelaerts: “Een fair loon is een must, geen motivator op zich. Werknemerstevredenheid draait om de vraag of men zijn job graag doet, zich goed voelt binnen zijn team, of er genoeg wordt samengewerkt tussen de teams.”

NR .

2

HR-manager Stijn Nauwelaerts.

31

procedure: waarom is hij niet akkoord, wat kan hieraan wor-

stukken: enerzijds vragen die vooral betrekking hebben op de

den gedaan, eventueel na consultatie van de HR-afdeling? Al

algemene tevredenheid van de medewerkers, hun relatie met

komt dit nauwelijks voor, de werknemer kan het wel oneens

het bedrijf, hun visie op de bedrijfswaarden, op het leider-

zijn met de opgelegde objectieven en hierover eventueel

schap enz. Kennen onze 55.000 medewerkers wereldwijd

overleg plegen met iemand anders dan zijn directe chef. Zo

onze grote objectieven nog? Iedereen in het bedrijf, ongeacht

krijgt hij al een eerste mogelijkheid om ook iets te zeggen

functie of rang, vult de poll in. Daarom laat de ‘Pulse Index’

over zijn chef. In december vragen wij hem hoe het gaat met

die eruit voortvloeit ons toe het personeelsgedrag in België te

hem en met zijn manager. Wat vindt hij van zijn baas?

vergelijken met dat in andere Europese landen. De andere

Ondersteunt deze hem genoeg, laat zijn chef hem voldoende

groep van vragen, de ‘Workgroup Health Index’, gaat meer

zelfstandigheid, stuurt hij het team goed aan? Heeft hij regel-

over de gezondheid van de eigen werkgroep, eventueel in

matig persoonlijke gesprekken, ook over zijn verdere ontwik-

relatie tot andere werkgroepen. Voor mij is dat een belang-

keling? Is de respons erg negatief, dan weten we dat we moe-

rijke thermometer, die de temperatuur meet binnen elke

ten ingrijpen. Zijn de antwoorden zeer goed, dan weten we

groep. Het gaat hier over de mensen: springen ze respectvol

dat we een goede manager hebben. Is het antwoord neutraal,

met elkaar om? Hebben ze duidelijke objectieven? Doen ze

dan kan dit wijzen op een gebrek aan enthousiasme in het

hun werk graag?

team. Voor ons is dat na zes maanden een echte barometer. Hiervoor wordt on line via het intranet een korte vragenlijst beantwoord, uiteraard met een aantal beveiligingen en voorzorgen om de vertrouwelijkheid te waarborgen.”

Ontwikkelingsgesprek en tevredenheidsonderzoek

“Een hoge personeelstevredenheid is de motor van het professionele succes en het te bereiken ideaal voor elke HR manager. Je wordt enkel de beste werkgever door de beste werknemers in dienst te hebben.”

“Zes maanden later, in januari of februari, heeft iedere medewerker een gesprek met zijn chef over persoonlijke ontwikkeling en carrière”, vervolgt Nauwelaerts. “Hoe voelt

De analyse van de onderzoeksresultaten - een hele klus -

hij zich, hoe ziet hij zelf de volgende stap in zijn loopbaan?

gebeurt eerst algemeen, op het niveau van de 220 medewerkers

Mogelijk voelt iemand zich goed waar hij is. Dat kan best.

van Microsoft België, en daarna per departement. “In ieder

Dan kunnen wij hem misschien toch helpen om nog beter te

departement licht ik de resultaten toe en spreek ik enkele

doen wat hij al doet, door te werken aan het verbeteren van

duidelijke objectieven voor dat team af”, preciseert

zijn assertiviteit, zijn communicatievaardigheden, zijn

Nauwelaerts. Ieder kwartaal wil ik deze mensen ook eens terug-

vaardigheid om een presentatie te geven, het imago dat hij

zien om de toestand te bekijken. We meten hier heel veel.”

uitstraalt naar een groep, naar klanten… Het is logisch dat

32

ons management klantentevredenheid bovenaan de priori-

In juni komen de eindevaluaties van de gestelde objectieven.

teitenlijst zet. Het merendeel van onze medewerkers is actief

Dan worden alle resultaten geconsolideerd en samenge-

in marketing of verkoop. Aan wie geen voeling heeft met de

bracht in één groot softwaresysteem. Zo krijgt de manager

klant - een kleine minderheid - vragen wij om minstens een-

toegang tot alle gegevens van zijn medewerkers. Hij moet dan

maal per jaar met een collega mee te gaan op klantenbezoek.

aan de beoordeling een quotering geven. De software toont

Iedereen moet weten wat er leeft op de markt, moet in zijn

hem het budget waarover hij voor zijn team beschikt.

persoonlijke omgeving probleemloos vragen over Microsoft

Daarmee kan hij keuzes maken. Een bonus op zijn budget,

en zijn producten kunnen beantwoorden. Dit ontwikkelings-

bijvoorbeeld, geeft hem ruimte voor loonsverhoging. Dat

gesprek staat bewust los van de evaluatiegesprekken, al kan

systeem rolt op van beneden naar boven, van een team van

de chef op dat ogenblik wel nagaan of de medewerker nog op

enkele mensen tot de hele organisatie van 55.000 mede-

schema zit voor het behalen van de afgesproken objectieven.

werkers. Na enkele weken krijgt de topdirectie in de VS zo een

Indien nodig kan dan nog worden bijgestuurd.

volledige doorlichting op personeelsgebied. “Microsoft heeft

In april voeren wij een uitgebreid tevredenheidsonderzoek

wel een heel platte organisatie, met maximum zeven

bij klanten, partners en vooral medewerkers, de Microsoft-

hiërarchische lagen. Hoe minder tussenniveaus, hoe beter

poll. Dit is de ruggengraat van het personeelsbeleid. We

je de polsslag van een organisatie kan voelen”, stelt

peilen naar diverse aspecten, verdeeld over twee grote hoofd-

Nauwelaerts.

Opgelet voor boobytraps “Je kunt beginnen met participatief personeelsbeleid, maar

Zoeken naar de ideale werkplek

van de verwachtingen die je creëert door het stellen van sommige vragen, bijvoorbeeld in verband met het loon of mogelijke opleidingen. Dit allemaal binnen het juiste perspectief plaatsen, is een geleidelijk proces dat wij heel open benaderen. Zo denken en weten wij bijvoorbeeld van sommige medewerkers dat ze goed betaald zijn, terwijl zij financieel niet tevreden zijn. Voor anderen geldt juist het omgekeerde. Niet iedere reactie van een personeelsenquête moet onmiddellijk in een actie worden omgezet. In het geval van de loonpolitiek wijst dit er op dat er niet goed wordt gecommuniceerd over de manier waarop wij lonen bepalen. Medewerkers weten dan wellicht niet dat hiervoor niet alleen gekeken wordt naar interne factoren, maar bijvoorbeeld ook naar de lonen die vergelijkbare bedrijven uit onze sector betalen. Wij kennen de lonen die in onze sector gebruikelijk zijn. Een fair loon is een must, maar geen motivator op zich. Werknemerstevredenheid draait om de vraag of men zijn job graag doet, zich goed voelt binnen zijn team, er genoeg wordt samengewerkt tussen de teams. Loopt er daar iets mis, dan moeten wij zoeken naar de problemen en verbeteringsprocessen. Daarin moet je genoeg tijd investeren. Daarom koppelen wij aan het tevredenheidsonderzoek ieder jaar een actieplan.” Stijn Nauwelaerts is echt blij met de bekroning tot “beste werkgever”: “Vooral omdat dit onderzoek niet alleen het kwalitatieve aspect van het personeelsbeleid in het daglicht stelt, maar ook grondig peilt naar de werknemerstevredenheid. Het is niet zozeer wie je bent als bedrijf, maar vooral wat

NR .

een enquête. Een tweede risico is het in toom kunnen houden

1-

werkers een volgende keer zeker niet meer deelnemen aan

JAARGANG

“Dan is het effect sterk demotiverend en zullen de mede-

-

merang in je gezicht terug”, waarschuwt Stijn Nauwelaerts.

De verkiezing van Microsoft door de Europese Commissie en het “Great Place to Work Institute” tot “Beste Werkgever” is het resultaat van het eerste grootschalige Europese onderzoek naar personeelsbeleid bij werkgevers met minstens 50 werknemers. Op 28 maart stelde de Europese Commissie, op basis van de laureaten en topkandidaten in de 15 lidstaten, een Europese top-100 samen, naar analogie met de invloedrijke ranglijst van Amerika’s beste werkgevers die Fortune jaarlijks publiceert. Zo kwam het dat Microsoft België ook uitgeroepen werd tot één van de tien beste werkgevers in Europa. Het Great Place to Work-instituut voert al 20 jaar onderzoek naar de ideale werkplaats. In België nam het HRM Centre van de Vlerick Leuven Gent Management School de studie voor haar rekening, volgens de richtlijnen van dit instituut. Een deel van het onderzoek gebeurt door een grondige bevraging van de personeelsverantwoordelijke over organisatiecultuur en personeelspraktijken. De meeste waarde, tweederde van de score, hechten de onderzoekers echter aan de “Vertrouwensindex” die de werknemers zelf invullen. Die peilt naar hoe werknemers zelf hun werkplek ervaren. Volgens dit instituut is een ideale werkplaats een plaats waar je vertrouwen hebt in de mensen waarvoor je werkt, trots bent op wat je doet en plezier vindt in de mensen waarmee je werkt. Wie goed scoort op vijf criteria – geloofwaardigheid, respect, rechtvaardigheid, trots en kameraadschap – heeft een fantastische plaats om te werken. Items van de enquête waren onthaal en opleiding, diversiteit en gelijke kansen in het bedrijf. Kortom, de resultaten van de enquête geven aan hoe een onderneming omgaat met haar mensen, hoe zij hen boeit met de warmte van haar sfeer en cultuur, veeleer dan met de gouden boeien van koele, harde cijfers van een salarispakket.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

de gestelde vragen, dan krijg je dat heel snel als een boe-

2

doe je als HR-verantwoordelijke niets met de antwoorden op

je doet voor de mensen dat telt. Het gaat niet over de reputatie of naambekendheid van je bedrijf, maar om de inhoud van je personeelsbeleid. Een hoge personeelstevredenheid is de motor van het professionele succes en het te bereiken ideaal voor elke HR manager. Je wordt enkel de beste werkgever door de beste werknemers in dienst te hebben.”

x

33 Stijn Nauwelaerts: “Meten is weten, dat blijft voor ons de onderliggende overtuiging. Maar je moet natuurlijk wel iets doen met die resultaten. Medewerkers verwachten dat.”

i nterv i ew

“Het is naïef te denken dat kwaliteit Johan Verminnen zichzelf over het nieuwe kunstenaarsstatuut betaalt” Op 1 juli kwam er een einde aan meer dan 30 jaar sociale onzekerheid voor de Belgische kunstenaar. Op die dag trad het nieuwe kunstenaarsstatuut in werking. Het nieuwe kunstenaarsstatuut moet een betere sociale bescherming bieden voor zowel de kunstenaar als zijn opdrachtgever. De sector reageert positief, maar maakt toch nog een paar kanttekeningen. Over de tot op heden heel nadelige fiscale regeling, bijvoorbeeld. Maar er is een statuut, en dat is al heel wat. Ook voorzitter Johan Verminnen van de beroepsvereniging voor zangers en muzikanten Zamu en al meer dan tien jaar pleitbezorger van het statuut is een relatief tevreden man. PASCAL VAN STEENBRUGGE

34

Johan Verminnen: “Iemand die viool, gitaar of drums speelt en een beetje zekerheid zoekt, wat is daar op tegen? Iedereen heeft het recht om een beetje beschermd te zijn, om door die bescherming in orde te zijn met de ziekteverzekering.”

Het statuut is er. U kunt als voorzitter met pensioen?

heid zoekt, wat is daar trouwens op tegen? Ik kan dat zeer

Johan Verminnen: “Helemaal niet, nu pas komen de problemen.

goed begrijpen. Iedereen heeft het recht om een beetje

U moet maar eens de muzikanten volgen die nu een VDAB-

beschermd te zijn, om door die bescherming in orde te zijn

kantoor binnenstappen voor informatie. Wat moet ik nu

met de ziekteverzekering. Vroeger moesten die mensen op

doen? Moet ik mij inschrijven als werkzoekende muzikant?

het ziekenboekje van hun vrouw staan. Het gaat over een

Krijg ik dan een dopkaart waarop ik de dagen aankruis waar-

recht. Talent dat beknot zou worden door zekerheid, ach, dat

op ik werk? Moet ik dan binnen de 18 maanden de nodige

is weer zo’n boutade.”

dagen bewijzen om stempelgerechtigd te zijn? ‘We weten nog niets over dat statuut’, meer kunnen de loketbedienden van

“Als het statuut correct wordt toegepast,

de VDAB hen niet vertellen. Er bestaat geen duidelijk vademecum voor de artiest. Vlaams minister van Werk-

zullen veel meer mensen beschermd zijn en zullen

gelegenheid Renaat Landuyt zette een tijdje geleden het licht

er minder werken in het zwart.”

op groen voor de SBK’s (Sociale Bureaus voor Kunstenaars, die zullen optreden als uitzendkantoor en dus als werkgever van de kunstenaar die er een beroep op doet), maar die zijn

Fiscale spreiding

er nog niet. Ik denk dat we een periode van kinderziektes tegemoet gaan van minstens zes maanden. Ik herinner mij de

Voor kwaliteit moet betaald worden en wordt ook betaald.

nieuwe BTW-regelgeving, die ik indertijd samen met Philippe

Dat geldt ook voor de artiesten. Kwaliteit drijft boven,

Maystadt uitwerkte. Ik vroeg een BTW-nummer aan, maar

rommel gaat er onverbiddelijk uit. Relativeert dit niet de

kreeg te horen dat het niet kon. De ambtenaar kende de

noodzaak van het sociaal statuut?

nieuwe wet nog niet en dat kon je hem eigenlijk ook niet

Johan Verminnen: “Het is naïef te denken dat de artiest die

kwalijk nemen. Zulke zaken vergen tijd, dat staat ons nu ook

kwaliteit brengt zorgeloos door het leven kan stappen en

te wachten. Daarom is een vademecum zo nuttig.”

geen steun of bescherming nodig heeft. Want wat is kwaliteit? Dat is zeer subjectief. Is Johan Verminnen kwaliteit? Voor sommigen wel, zeker. U denkt toch niet dat iedereen mij graag hoort zingen?”

behoren. Artiesten zullen een keuze moeten maken:

Johan Verminnen: “Het nieuwe statuut kan pas geëvalueerd

of ze worden werknemer, of ze worden zelfstandige. Is het

worden na een jaar of twee, daarvoor is het nu nog te vroeg. En

ene te verkiezen boven het andere?

het fiscale deel werd niet aangeraakt. Dat is mijn volgende

Johan Verminnen: “In principe is iedereen werknemer, maar

strijdpunt: de spreiding van de inkomsten over drie jaar. Neem

men mag kiezen voor het zelfstandige statuut. Laat ons zeg-

nu Hooverphonic. De groep brengt een succesplaat uit, maar

gen dat het voor een beginnende artiest interessanter is om

moet dan een laboratoriumfase in van een jaar of langer om

als werknemer op te treden. Gaat het eens wat minder, dan

opnieuw een succesplaat te kunnen uitbrengen. Dat dit ook

heb je een vangnet. Ik ben mijn hele leven zelfstandige

lukt, is niet eens zeker. Waarom zouden de belastingen dan

geweest, illegaal. Dat mocht niet, terwijl alle verzekerings-

niet over drie jaar mogen worden gespreid? Dat is toch bij elke

fondsen mij hadden ingeschreven. Sinds 1 juli ben ik legaal

zelfstandige zo? Elke zelfstandige betaalt een driemaandelijk-

zelfstandige. Eigenlijk verandert er niets aan de twee stelsels

se bijdrage. Pas in het derde jaar wordt berekend of moet wor-

die bestaan in ons land. Er is geen nieuwe wetgeving, er zijn

den bijgepast, dan wel een bedrag moet worden gerembour-

alleen nieuwe begeleidende maatregelen.”

seerd. Ik trek de logica gewoon door. Het is doorgedacht op

1JAARGANG

veel kunstenaars ooit hebben gezien, tot het verleden gaat

-

Gelukkig ziet het er nu naar uit dat de zwarte sneeuw die

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

gaan, ik moet onafhankelijk blijven.”

NR .

2

“Ik heb een andere taak dan in de politiek te

een piste die de sociale secretariaten al zolang toepassen. Fnuiken financiële welstand en zekerheid de creativiteit

Misschien moet ik er weer – net zoals voor dit nieuwe statuut

niet?

– elf jaar voor knokken, maar ik ben daartoe bereid.

Johan Verminnen: “Oh, ik ben nooit zeker geweest in mijn leven.

Iedereen verklaarde mij voor gek. Ik werd daarvoor niet

Ik ben dat nu niet en zal het ook in de toekomst niet zijn.

vergoed, weet u, de voorzitter van Zamu wordt niet betaald.

Iemand die viool, gitaar of drums speelt en een beetje zeker-

Integendeel, Zamu kost mij geld. Ik heb wekelijks twee tot

35

drie vergaderingen. Daar zit het dan vol mensen die wel

op een bepaald moment begon ze een beroep te doen op

betaald worden om aanwezig te zijn. Je moet een beetje gek

zelfstandige artiesten. Serieus blijven, hé. Als iets niet toe-

zijn, inderdaad.”

gepast wordt, moet je het veranderen.”

Vanwaar die gedrevenheid? Uit eigen ervaringen met

Welke baat hadden de Walen erbij het nieuwe statuut zo

periodes van zwart zaad?

lang tegen te houden?

Johan Verminnen: “Neen, uit regelrechte woede! Ik was twee

Johan Verminnen: “Zij vonden dat je de organisatoren maar

jaar bezig en er kwam een inspecteur langs die mij meldde dat

moest vervolgen voor het niet toepassen van de reglemente-

ik in overtreding was omdat ik geen bijdragen als zelfstandige

ring. Wij daarentegen beschermen de organisator, we hebben

betaalde. Ik werd beboet, contant te betalen. En dan, in 1987,

uitzendkantoren opgericht die zijn taak overnemen. We

nadat ik twintig jaar bijdragen had betaald, vernam ik via een

wilden de organisator bevrijden van de administratieve

rondschrijven doodleuk dat artiesten geen zelfstandige

rompslomp die hij toch niet vervulde. Neem daarbij dat

kunnen zijn. Niet met mij, hé. Ik was woedend en nam mij

organisatoren aanspraak kunnen maken op een forfaitaire

voor dat probleem te regelen. Welnu, het is geregeld.”

verlaging van de werkgeversbijdragen met 35 euro. Als het statuut dan correct wordt toegepast, zullen veel meer

Communautaire spanningen

mensen beschermd zijn en zullen er minder werken in het zwart. Dat is mijn overtuiging. We moeten gewoon beide

Waarom heeft het zo lang geduurd?

denkwijzen met elkaar verzoenen, net zoals in de politiek.”

Johan Verminnen: “Omdat er een noord-zuid-aspect aan vastzit. Deze materie valt onder het federale ministerie van

Politiek

Arbeid en Tewerkstelling, we hebben het voor de voorbije jaren dus over mevrouw Onkelinx en voor haar over Magda

Als het een artiest voor de wind gaat, heeft hij meestal

De Galan. Ik heb alle bevoegde ministers gekend, ik heb met

iemand die de zaken voor hem regelt, een manager. Een

hun kabinetsmedewerkers onderhandeld. In het zuiden

beginneling doorgaans niet. Krijgt die laatste er met het

denkt men anders dan in het noorden: daar heerst nog steeds

nieuwe statuut niet een heleboel rompslomp bij?

heel erg de collectieve gedachte. De staat moet het doen. In

Johan Verminnen: “Maar ze hebben allemaal een manager, ook

het noorden nemen de mensen meer zelf initiatieven om hun

zij die beginnen. Een broer, een zus, een oom, een cafébaas.

problemen op te lossen. Er leeft in het zuiden een heel ande-

Jammer genoeg zijn dat soms zeer slechte managers. Als ze

re benadering, zeker als het over werk en sociale zekerheid

met een platenfirma gaan praten over de opname van een

gaat.”

eerste plaatje, brengen ze een advocaat mee. Ik regelde dat vroeger allemaal zelf. Ik zadel ze dus niet op met extra werk,

Dat hoeft toch niet te betekenen dat men in het zuiden van

want de SBK’s zullen dat doen, maar ik bescherm ze. Ik verwacht

het land geen artiestenstatuut wil?

wel dat de sociaal secretariaten interesse zullen tonen om op

Johan Verminnen: “Ook daar wou men inderdaad een ander

die markt te springen. Vermoedelijk zullen niet alleen Passions

statuut. Het vroegere statuut-Major heeft 33 jaar lang

Unies en Payroll, een soort sociaal secretariaten gespeciali-

bewezen dat het niet werkbaar was, het is trouwens nooit

seerd in artiesten, de koek verdelen, al zijn zij het wel die al

toegepast. Zelfs de VRT heeft het maar gedeeltelijk toegepast,

jaren tonen hoe het kan en moet.” Werkten die organisaties dan altijd binnen het wettelijk kader? Johan Verminnen: “Neen, maar ze zorgden er tenminste voor dat de bij hen aangesloten artiesten een sociale bijdrage betaalden. De meeste anderen deden dat niet. Ik ken een heleboel collega’s die boos worden omdat ze nu moeten betalen, omdat ze zullen moeten bijdragen tot de sociale

36

zekerheid. Kunt u zich dat voorstel-

Johan Verminnen: “Talent dat beknot zou worden door zekerheid, ach, dat is weer zo’n boutade.”

len? Ze willen wel van de sociale zekerheid genieten, maar

Strijdvaardig

betalen, ho maar! Ze mogen niet vergeten dat ze in ruil voor hun bijdrage bescherming krijgen. Maar ik lig van die kritiek

U oefende veel druk uit. Helpt het dat u Johan Verminnen heet?

niet wakker, ik vind het een rechtvaardige regeling. Dat vond

Johan Verminnen: “Het helpt dat ik Johan Verminnen ben,

ook gewezen federaal minister van Sociale Zaken Frank

met de persoonlijkheid die bij de naam hoort. Niet omdat ik

Vandenbroucke. Het is trouwens dankzij Vandenbroucke dat

bekend ben, maar omdat ik strijdvaardig ben en omdat ik

het statuut er is gekomen. Hij is een eerlijk en rechtvaardig

weet dat ik het niet uit eigenbelang doe. Voor mij verandert er

man. Ook premier Guy Verhofstadt heeft woord gehouden.

met het nieuwe statuut namelijk niets, want ik ben zelfstandig.

Tijdens

belegde

Maar ik ken genoeg mensen die heel blij zullen zijn wanneer

Verhofstadt een persconferentie over de materie in een

alles op poten staat. Omdat, als ze ziek zullen zijn, ze niet

kunstgalerij van Aimé Desimpel zaliger in Gent. Er waren drie

zullen moeten leven van de liefde en de hemelse dauw. Dat is

toehoorders: de gespecialiseerde advocate Yasmine Kerbach,

mijn strijd.”

de

verkiezingscampagne

van

1999

ikzelf en nog een derde persoon. Verhofstadt beloofde toen dat hij de zaak op de prioriteitenlijst zou zetten. Dat is ook

De politici zullen wel gemerkt hebben dat u gevochten

gebeurd. Een man, een woord. Frank Vandenbroucke heeft

heeft voor uw zaak, dat u zich in een dossier kunt vast-

die opdracht uitgevoerd, met glans. Daarvoor heb ik veel

bijten. Hebben ze niet aan uw mouw getrokken om op te

respect. U moet weten dat hij mevrouw Onkelinx, toch niet

komen voor de verkiezingen?

van de gemakkelijkste, uiteindelijk heeft doen instemmen.”

Johan Verminnen: “Velen hebben het geprobeerd. Maar ik doe dat niet. Ik heb een andere taak, ik moet onafhankelijk blijven. Trouwens, ik ben nu ook al 52. Naar verluidt ben je dan al te oud voor de politiek. Ik denk dat ze zich vergissen.”

x

NR .

1JAARGANG

-

Muziekcentrum Vlaanderen Steenstraat 25 1000 Brussel 02/504 90 90, fax 02/502 81 03 [email protected] www.muziekcentrum.be

Het nieuwe statuut: minder loon, meer bescherming Op 1 juli 2003 werd het nieuwe sociale statuut voor kunstenaars van kracht. Sinds die dag kunnen alle kunstenaars genieten van een volledige sociale bescherming. Zij kunnen rekenen op ziekteverzekering, jaarlijkse vakantie- opmerkelijk genoeg wordt de betaling van het vakantiegeld verzorgd door de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie-, kinderbijslag en pensioen en op uitkeringen in geval van werkloosheid of arbeidsongeschiktheid.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid Centrum 58/Bureau C605bis Zwarte Lievevrouwstraat 3c 1000 Brussel 02/509 84 94, fax 02/509 85 34 [email protected] www.socialsecurity.fgov.be

2

Meer informatie bij:

In principe behandelt de sociale zekerheid de artiest als werknemer, maar wie daar redenen voor heeft, kan vragen om als zelfstandige te worden beschouwd. In de administratie van de sociale zekerheid wordt een Commissie Kunstenaars opgericht die de artiesten adviseert en er op toeziet dat de meest aangewezen keuze wordt gemaakt. Die commissie zal bij twijfel ook bepalen of iemand al dan niet als kunstenaar kan worden beschouwd. Kunstenaars met het statuut van werknemer die voor verscheidene opdrachtgevers werken (bijvoorbeeld door elke avond ergens anders op te treden), moeten niet meer aan al die opdrachtgevers vragen om hun verplichtingen als werkgever te vervullen. Als vaste werkgever van de artiesten zullen zogenaamde Sociale Bureaus voor Kunstenaars (SBK’s) optreden. Het zijn een soort uitzendkantoren die door de gewesten erkend moeten zijn. Voor kunstenaars die als werknemer actief zijn, komt er een nieuwe manier om de sociale bijdrage te berekenen. Door de vrijstelling van 35 euro van het dagloon is die bijzonder voordelig. Sommige kunstenaars zullen minder nettoloon overhouden. Nochtans worden geen nieuwe lasten ingevoerd. Wie vroeger geen bijdragen betaalde, was eigenlijk in overtreding. Bovendien geven de bijdragen recht op bescherming.

37

D e kr iti sch e kijk va n ...

h et co m ite

Ch r i s D u sau ch o it Ze vertelden me dat dit nummer zou gaan over sociale inspraak en dergelijke en of ik daar even een column over wou schrijven. Daar had ik even niet van terug. “Bestaat er dan ook zoiets als asociale inspraak?”, dacht ik meteen. In die zin dat iemand zich ongevraagd komt moeien en zijn gedachten er botweg uit floept? Natuurlijk bestaat dat, dan heet dat echter geen inspraak, maar dan hebben we het over uitspraken van het Beotische soort en daar moest het dus niet over gaan. “Nee”, zeiden ze, “het onderwerp is de inspraak van werknemers in de ondernemingen”. Aaah! Dan wist ik het meteen weer wel. Natuurlijk, ik heb daarover heel veel cursussen onder mijn neus gekregen, jaren geleden. Ik mocht dus nadenken over oude bekenden zoals ondernemingsraden, paritaire comités, vakbondsafvaardiging, sociale verkiezingen en mijn all time favourite: "het comité voor veiligheid, hygiëne en verfraaiing der werkplaatsen". Wat een prachtig omschreven uitvinding, niet? Waarlijk een model binnen het overlegmodel: "het comité voor veiligheid, hygiëne en verfraaiing der werkplaatsen". Als ik niet uitkijk tik ik het nog eens, mijn klavier heeft er zin in en mijn vingers ook. Het comité voor....mmm. Als je een grote poster van een loofwoud wilde hangen in de kantine en de baas zei noppes, dan kon je in dat comité je gelijk en wellicht ook nog punaises krijgen. Vond je het olijfgroen in de gangen een gruwel voor het oog, dan kon je daar proberen om er bordeauxrood of azuurblauw door te drukken. Was de trap naar de administratie zo steil dat je dreigde er je botten op te breken, dan kon je daar een zachtere helling gaan bepleiten. Dit comité zorgde voor de zeepjes in de toiletten en de toiletten als ze om zeep waren. Vallende stenen werden door de beschermende hand ervan tegengehouden nog voor ze “paf” konden zeggen op je hoofd. Hier werden alleen maar stellingen verdedigd die stevig verankerd BRT

waren en niet konden omvallen. Stonk het ergens naar het putje, hier zorgde men voor een sifon. Ze mogen zeggen wat ze willen maar voor mij was dit de moeder van alle overlegorganen binnen de economie. Omdat het zo bezorgd was, zo zachtmoedig, zo geduldig naar een goeie

Bio Ch r i s D u sau ch o it

38

(Brugge 1962) is sociaal assistent en licenciaat communicatiewetenschappen. Hij werkt voor Studio Brussel sinds 1988, later ook als columnist voor Radio 1 (De Nieuwe Wereld). Hij werkte ook mee, vaak als presentator, aan diverse TV-1 en Canvas programma's (Nieuwe Maandag, BachMag, 2xEnkel, Bracke&Crabbé, Aan Tafel, Dieren in Nesten, Plankenkoorts, Huisje Weltevree...).

oplossing strevend. Geen werknemer die niet aan haar rokken mocht trekken of hangen; ze werden allemaal geholpen of getroost. De ondernemingsraad rook naar muffe sigaren en sigaretten en verbetenheid, zweet en veel tafelgeklop; dit comité daarentegen was lentefris, opgewekt en lankmoedig, het luisterde geduldig. Helaas is dat comité eind vorige eeuw gemoderniseerd en herdoopt en is de verfraaiing in z'n naam daarbij naar de prullenmand verwezen. Het heet nu iets minder sprookjesachtig en veel robuuster "het comité ter preventie en bescherming op het werk". Het heeft sinds 1996 als opdracht "inzonderheid alle middelen te onderzoeken en voor te stellen en actief bij te dragen aan al wat ondernomen wordt om het welzijn van de werknemers te bevorderen bij de uitvoering van hun werk". Lap. Ik wil niet zeggen dat die jongens en meisjes die daar nu tweedelig paritair zitten te vergaderen niet langer hun best doen. Maar ik vind het niet meer zo fraai zonder die verfraaiing. Ik mis het ruisen van de rokken.

x