Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak management en organisatie havo, tweede tijdvak (2015). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus behandelde kennis & vaardigheden? Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. I. Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden II. Alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag III. Een-stapje-extra-vraag. IV. Niet voorgekomen in de cursus De eerste categorie doet een beroep op algemene basisvaardigheden, welke we bekend veronderstellen. Categorie II en III zijn vragen die op te lossen zijn met de kennis en vaardigheden die je op de cursus geleerd hebt. De laatste categorie vragen is op de cursus niet aan bod gekomen. In bijlage 1, achteraan dit document, vind je een nadere toelichting op deze categorieën. Het is belangrijk om te beseffen dat deze categorieën niets zeggen over de moeilijkheidsgraad van een vraag. Een vraag die rechtstreeks op te lossen valt met kennis en vaardigheden uit de cursus (categorie II) kan best een pittigere opgave zijn dan een vraag die niet is voorgekomen tijdens de cursus (categorie IV).
Mocht je vragen of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit examenverslag, dan horen we dit uiteraard heel graag! Je mag ons hier altijd over mailen op
[email protected]. Met vriendelijke groet, Hans Huibregtse
1 van 5
vraag
aantal punten
categorie vraag
1 1
3
III
2
2
II
Welke stof kon je gebruiken? De woorden 'gerealiseerde verkoopresultaat' zijn woorden die we tijdens de cursus meerdere keren terug hebben zien terug komen in het blok 'Resultatenanalyse'. Zo hebben we in dat blok klassikaal besproken hoe je deze kan berekenen. Ook hebben we in toen stilgestaan bij hoe je een goede conclusie geeft voor resultaten, waardoor je ook bij het aangeven van of het resultaat voordelig of nadelig is, alle punten kan scoren.
3
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Opnieuw kon je aan het woord 'resultaat' zien dat je je kennis uit het blok 'Resultatenanalyse' moest toepassen om alle punten te scoren. Zoals gegeven in een examentip in dit blok is het resultaat op inkopen als volgt te berekenen: het resultaat op inkoopprijs + resultaat op inkoopkosten. Wat anders was bij deze vraag dan bij andere vragen over deze resultaten, is dat het dit keer niet mogelijk was de verwachte inkoopkosten en inkoopprijs op te splitsen. Gelukkig was dat ook niet nodig, omdat je ook de werkelijke totale inkoopkosten en inkoopwaarde van de omzet bij elkaar op kon tellen en vervolgens per product kon berekenen. Op die manier kon je alsnog bepalen of het bedrijf het goed of slecht had gedaan en hoe vaak het bedijf een bepaald bedrag niet uit hoefde te geven, of juist meer moest betalen.
4
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Ook het resultaat op overheadkosten is een resultaat dat je waarschijnlijk herkende uit het blok 'Resultatenanalyse'. Klassikaal hebben we besproken hoe je deze kan berekenen en ook hebben je hier veel mee geoefend, bijvoorbeeld in opgaven 51 en 52.
5
2
II
Welke stof kon je gebruiken? In deze laatste vraag van opgave 1, wilde cito graag zien dat je de nettowinst berekende met behulp van het budgetresultaat. Dit laatste gaf een hint dat opnieuw het blok 'Resultatenanalyse' van toepassing was. Tijdens de uitleg bij dit onderwerp zagen we dan ook dat je de nettowinst kon vinden door het budgetresultaat (=resultaat op inkoopprijs + resultaat op inkoopkosten + resultaat op overheadkosten) op te tellen bij het gerealiseerd verkoopresultaat. Mocht er ook een verschil zijn in verkoopprijs, dan had je daar ook rekening mee moeten houden. Echter, in de gegevens staat dat de verkoopprijs niet veranderd is.
2 6
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Woorden als 'Solvabiliteit' en 'Liquiditeitspositie' doen vermoeden dat je bij deze opgave aan de slag kan met het blok 'Beoordelen', waarin beide deze kengetallen aan bod gekomen zijn. Tijdens de klassikale uitleg hebben we samen gekeken naar de formule van de liquiditeit en is een stappenplan 'Beredeneren met veranderingen' opgesteld, waarbij het teller- en noemereffect benadrukt werden. Gedurende het opgaven maken heb je ook geoefend met het geven van deze veranderingen van kengetallen (zie bijvoorbeeld opgave 113 en 124).
7
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Zoals gegeven in de tekst is de winst van QWIC gedaald. Echter, nu werd je gevraagd hoe je dat kon opmaken uit de balans. Welke posten er allemaal op de balans staan en wat deze inhouden, hebben we besproken tijdens het klassikaal opstellen van de balans. Toen hebben we ook naar verschillende voorbeelden van reserves gekeken, waaronder de winstreserve. De winstreserve hebben we ook terug zien komen in het blok 'Winstverdeling', waar deze reserve toenam als we genoeg winst maakten. Door deze kennis toe te passen bij deze vraag kon je het punt voor deze vraag binnen slepen.
8
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Cito vroeg je hier aan te geven of er aan een bepaalde solvabiliteitseis voldaan werd. In andere woorden, je moest dus een conclusie geven en daarom was het stappenplan 'Concluderen op basis van bronnen' hier mooi toepasbaar. In de tweede stap van dit stappenplan moest je op zoek naar het criterium, welke gegeven is vlak boven de vraag. Daarna begon het zoeken naar de daadwerkelijke waarde (stap 3), de informatie hiervoor kan je vinden in de balans. Dit kon je weten omdat je voor het berekenen van de werkelijke solvabiliteit het eigen vermogen en totale vermogen nodig had, zoals gegeven in de tekst. Tenslotte was een mooie conclusie nodig voor het halen van alle punten. Hoe je deze geeft, is stap 4 van het stappenplan.
9
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag over verantwoord ondernemen moest je een reden geven waarom QWIC zichzelf maatschappelijk verantwoord vindt ondernemen. Oftewel, je moest een bedrijfseconomische beredenering geven vanuit QWIC. Door dus te doen alsof je QWIC bent en de bronnen te gebruiken zoals aangegeven in de vraag, was het mogelijk de juiste reden vinden.
10
2
II
Welke stof kon je gebruiken? In de vraag zelf werd door cito verwezen naar informatiebron 4. Hieruit kon je opmaken dat met name je bronnenvaardigheden heel belangrijk zouden zijn bij deze vraag. Het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' is dan ook heel fijn te gebruiken bij het beantwoorden van deze vraag. Door goed je einddoel vast te stellen, kon je de informatie uit de bron op de goede manier gebruiken om je antwoord te vinden.
11
4
III
Welke stappen moest je zetten? Je kon met deze vraag 4 punten verdienen. Dit gaf stiekem al aan dat je voor deze vraag waarschijnlijk meerdere stappen moest gaan zetten. In de vraag werd verwezen naar informatiebron 5, dus ook hier gingen die bronnenvaardigheden goed van pas komen. In bron 5 kon je vinden hoe de winst per scooter berekend kon worden, maar ook wat de afzet zou zijn. De winst was vervolgens te berekenen door de afzet te vermenigvuldigen met de winst per product, zoals behandeld in het blok 'Resultatenanalyse'. Om ook dat laatste punt binnen te sprokkelen, was een goede conclusie nodig. Hoe je deze moet geven, kan je vinden in stap 4 van het stappenplan 'Concluderen op basis van bronnen'.
toelichting categorie keuze: Welke stappen moest je zetten? Omdat in de inleidende tekst van deze eerst opgave werd gesproken over onder andere de 'vaste verrekenprijs', 'opslag voor de overheadkosten' en 'nettowinstopslagmethode', kon je het onderwerp 'Prijs' herkennen. Het probleem bij deze vraag zou kunnen zijn dat je het overzicht verliest. Echter, door het schema met de procentenkolommen op papier te zetten dat behandeld is tijdens de klassikale uitleg, was dit overzicht terug te krijgen. Door systematisch van de vvp naar de kostprijs te werken en van de consumenten prijs terug te werken naar de verkoopprijs exclusief btw, kon je nettowinstopslag berekenen.
2 van 5
12
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Net als in vraag 9, vroeg cito je hier om een beredenering en dus was het blok 'Bedrijfseconomisch redeneren' goed toepasbaar. Dit keer echter, moest je beredeneren vanuit Breedschap in plaats van vanuit QWIC.
13
4
III
Welke stappen moest je zetten? Aangezien er 4 punten te scoren waren met het juist beantwoorden van deze vraag, kon je verwachten dat je meerdere stappen nodig zou hebben om je einddoel te vinden. Fijn is dat cito je naar een uitwerkbijlage verwees, die veel structuur gaf aan de stappen die je moest zetten. Je moest het aantal geplaatste aandelen berekenen, en laat er nu net in de vraag een verwijzing staan naar bron 2. Met die bron kan je inderdaad het aantal geplaatste aandelen vinden door de uitleg uit het blok 'Aandelen' toe te passen. Want daar hebben we besproken hoe je met het geplaatst aandelen kapitaal het aantal geplaatste aandelen kan vinden. Dat 'aandelenkapitaal' in deze balans geplaatst is, is behandeld tijdens de uitleg. Toen is namelijk besproken dat het geplaatst aandelenkapitaal meetelt voor het balanstotaal, zoals hier het geval is. Aangezien er met percentages wordt gewerkt in de rest van de uitwerkbijlage, is het stappenplan 'Procenten' heel fijn om toe te passen voor het in vullen van de overige vakjes van de tabel.
14
3
II
Welke stof kon je gebruiken? Zoals vaak op het einde van opgave 2, wordt ook deze tweede opgave afgesloten met een soort samenvattende vraag. De eerste stap uit ons stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' is het lezen van de inleiding, waar we zagen dat QWIC veel maatregelen treft om de solvabiliteit te verhogen. Nu vraagt cito je te checken of dat ook gaat lukken. Je moest dus een conclusie geven en daarom kon je weer fijn gebruik maken van het stappenplan 'Concluderen op basis van bronnen'. De eis is al gegeven in de vraag zelf; nu hoefde je alleen de daadwerkelijke waarde nog te vinden. Eerder zag je dat het bedrag wordt opgehaald door het uitgeven van aandelen en heb je ook bepaald hoeveel aandelen je maximaal uit mag geven. Nu is alleen de prijs van een aandeel nog onbekend. Hierover is gegeven dat je de intrinsieke waarde nodig hebt. Hoe je deze berekent is behandeld in het blok 'Aandelen'.
3 15
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Voor deze vraag was je kennis over annuïteiten hypotheken heel goed te gebruiken, omdat je gevraagd werd de schuldrest van deze hypotheekvorm te berekenen. In het blok 'Hypotheken' is behandeld wat een annuïteiten hypotheek precies inhoud. Ook lijkt deze opgave heel erg op de tweede vraag van de voorbereidende opgaven.
16
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Hoewel het bij deze opgaven leek alsof je veel kennis over hypotheken nodig had, kon je door goed te lezen het antwoord vinden. De vraag was de overwaarde te berekenen. Vlak boven de vraag stond precies hoe je dit moest doen zoals de tip uit 'Rekenen op baiss van bronnen' bij stap 2 voor schrijft.
1
I
17
2
II
Benodige algemene kennis & vaardigheden: Een van de elementen uit de berekening van de overwaarde was het berekenen van de waardestijging. Dit kan worden gezien als een algemene vaardigheid. Welke stof kon je gebruiken? Ook voor deze vraag was het goed gebruiken van de gegevens de sleutel tot het goede antwoord. Het einddoel was het vinden van het verloop van de schuldrest van de overwaardehypotheek. Als je vervolgens overal het woord 'overwaardehypotheek' markeert vind je vlak boven de grafiek precies wat de voorwaarden zijn van deze hypotheek vorm. Met enkel deze informatie kon je de juiste grafiek kiezen.
18
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Hier werd je gevraagd welke hypotheekvorm het risicovolste is voor de geldgever. Hierin kon je dus het blok 'Bedrijfseconomisch beredeneren' herkennen. Echter, wie is de belanghebbende en dus vanuit wie moet je beredeneren? Dat de geldgever de bank is, hebben we gezien tijdens het behandelen van wat een hypotheek nou precies is: de particulier is de hypotheekgever en geeft zijn huis als onderpand. De bank is de hypotheeknemer en geeft daar geld voor terug, waarmee de particulier een huis kan kopen.
4 19
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Voor deze vraag kon je aan de slag met je kennis uit het blok 'Financiële verslaggeving', wat je kon herkennen aan woorden als 'inkopen op rekening' in de vraag zelf en 'liquiditeitsbegroting' en 'resultatenrekening' in de inleiding. Wat een krediet in het algemeen is, is verder ook voorbij gekomen tijdens het opstellen van de balans en in het blok 'interest'. Voor het beantwoorden van deze vraag was het tenslotte belangrijk dat je vanuit Magic Marbles keek. Want Magic Marbles was hier de afnemer en ontving dus het krediet.
20
3
II
Welke stof kon je gebruiken? Het opstellen van posten voor op de liquiditeitsbegroting is iets waar veel aandacht aan is besteed tijdens het blok 'Financiële verslaggeving'. Ook deze set-up (een tabel met inkopen en uitstel van betaling van een maand, waarbij je de uitgaven moet berekenen) ben je tegengekomen in meerdere opgaven tijdens het oefenen (zie bijvoorbeeld opgaven 131 en 136). Dat de bedragen in een andere valuta gegeven zijn was een kleine uitzondering. Echter, in opgave 29 is behandeld hoe je hier mee om moet gaan.
21
2
III
Welke stappen moest je zetten? Het woord 'brutowinst' zijn we in twee blokken van de cursus tegengekomen: in het blok 'Prijs', toen we de brutowinstopslag besproken hebben, en in het blok 'Voorraad', waar je uitgelegd gekregen hebt hoe je de brutowinst moet berekenen. Beide blokken had je dan ook nodig voor het beantwoorden van de vraag. In de berekening voor brutowinst uit het blok 'Voorraad' heb je de omzet en de inkoopwaarde van de omzet nodig. De laatste kan je uit de tabel halen met behulp van de gegevens. Voor het berekenen van de omzet had je de afzet en de verkoopprijs nodig en daar moest je dus nog wat stappen voor zetten. Hoe je de verkoopprijs kan bepalen met behulp van een brutowistmarge is besproken in het blok 'Prijs'.
5 22
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Aangezien Cito je vraagt een verklaring te geven met behulp van een informatiebron, zijn je bronnenvaardigheden met name belangrijk bij deze vraag. Door in de bron te zoeken naar de verklaring kan je het punt bij 22 behalen.
23
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Aangezien Cito je vraagt naar een 'procentuele omzetdaling', kon je goed de formule uit de uitleg over 'Procenten' bij deze vraag gebruiken. Opnieuw werd je daarnaast doorverwezen naar informatiebronnen. De tip uit het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' dat je vlak boven de vraag de belangrijkste informatie kan vinden, kwam hier dan ook goed van pas. Door deze informatie te combineren met de bronnen en je procenten vaardigheden te gebruiken kon je deze vraag beantwoorden.
3 van 5
24
1
III
Niet voorgekomen op de cursus: Vlak boven de vraag gaf Cito informatie met betrekking tot de dekkingsbijdrage. Hieraan kon je dus het blok 'Break-even' herkennen. In deze uitleg is besproken hoe je de afzet kan berekenen bij doelwinst. In dit geval heeft cito de vraag iets aangepast. Dit keer kreeg je niet een bedrag bij de dekkingsbijdrage, maar een percentage van de omzet. Voor één product is dit dus 60% van de verkoopprijs, aangezien de omzet voor een product de verkoopprijs is.
1
I
Benodige algemene kennis & vaardigheden: voor het oplossen van dit probleem waren ook wiskundige vaardigheden nodig. Namelijk, als je deze '0,6 * verkoopprijs' invulde als dekkingsbijdrage in de formule voor doelwinst, vond je de afzet bij deze doelwinst. Door de beiden kanten te vermenigvuldigen met 'verkoopprijs' vond je de benodigde omzet.
25
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Voor het behalen van het punt bij deze vraag werd je verwezen naar een stelling vlak boven de vraag. In de stelling worden de 'constante kosten' betrokken, een begrip waar uitgebreid bij is stilgestaan in het blok 'Break-even'. Met je kennis over dit begrip kon je de goede verklaring geven.
26
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Omdat je voor het beantwoorden van deze vraag informatiebron 7 nodig had, kon je in deze vraag een bronnenopgave herkennen. Opnieuw was de informatie vlak boven de vraag heel belangrijk, namelijk de omschrijving van actie 1. Om goed met de informatie uit bron 7 te kunnen werken, waren procenten vaardigheden noodzakelijk. Met name het vaststellen van de 100% was heel belangrijk. Hiervoor kon je de examen tip uit het stappenplan 'Procenten' gebruiken.
27
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Ook bij deze vraag werd je een informatiebron aangeraden en was het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' dus fijn te gebruiken. Bij deze vraag werd actie 2 beoordeeld. Door dus overal dit einddoel te markeren, vond je vlak boven vraag 26 de omschrijving van deze actie. In informatie bron 8 werd vervolgens uitgelegd wat deze actie praktisch inhield en hoe de nieuwe huur berekend kon worden. De gegevens die nodig waren voor de berekening konden weer gevonden worden door ze overal te markeren.
28
2
III
Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag werd je gevraagd de totale kostenlijn te tekenen. Het begrip 'totale kosten' zijn we tegen gekomen in blok 'Break-even', waar werd uitgelegd dat deze uit constante kosten en variabele kosten bestaan. Aan de hand van de besproken eigenschappen kon je concluderen dat de constante kosten het startpunt bepalen van de totale kostenlijn en de variabele kosten de steilheid. Door de ontwikkeling van de constante en variabele kosten in deze situatie te bekijken, kon je het verloop van de nieuwe lijn bepalen.
6 29
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Aan het einddoel 'schuldrest' was het onderwerp 'Interest' te herkennen. De eerste stap bij deze uitleg was herkennen om welke variant van interest het gaat, waarbij enkelvoudige interest te herkennen was aan het woord 'lening'. Deze vraag lijkt heel erg op het voorbeeld uit de klassikale uitleg, toen we de schuldresten in de tijdlijn hebben gezet.
30
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Aangezien in deze vraag ook over een 'lening' gesproken wordt, was ook hier enkelvoudige interest van toepassing. Eigenlijk is deze vraag precies het vervolg van ons klassikale voorbeeld waarmee we begonnen waren in vraag 29.
31
1
II
Welke stof kon je gebruiken? Omdat je in deze vraag naar de 'verzekeringskosten' werd gevraagd, kon je het blok 'Financiële verslaggeving' herkennen. In dit blok is klassikaal besproken dat kosten in andere woorden ook wel 'het bedrag dat je HAD MOETEN betalen' is. Met de gegevens uit de tekst kan je deze berekenen.
31
1
I
Benodige algemene kennis & vaardigheden: een van de gegevens voor het berekenen van de verzekeringskosten is de jaarpremie van 19 promille. Kennis over wat dit is, kan worden gezien als algemene kennis. Daarnaast kon je in je woordenboek opzoeken wat woord 'promille' betekende..
32
2
II
Welke stof kon je gebruiken? Het berekenen van posten op de balans met betrekking tot kosten, is iets wat we meerdere keren voorbij hebben zien komen tijdens de cursus. Zowel bij het opstellen van de balans bij de post 'Transitorische posten' hebben we dit gezien, als in het blok 'Financiële verslaggeving', waar je echt bent gaan rekenen met deze post (bijvoorbeeld opgave 132). In deze vraag is het met name belangrijk dat je bekijkt wanneer en welk bedrag je ECHT betaald hebt en hoeveel je eigenlijk had moeten betalen op 1 juli. Het verschil tussen debet- en creditposten is tenslotte behandeld bij het opstellen van de balans.
63
I II III IV
percentage
aantal punten
categorie
verdeling per categorie:
3 5% 44 70% 16 25% 0 0% 63 100%
In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus opgedane kennis & vaardigheden? Dit gold voor: 100% van de vragen (namelijk categorie I, II en III).
4 van 5
Bijlage 1: Toelichting categorieën Categorie I: Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden Dit betreft de volgende vragen: vragen waarbij een beroep wordt gedaan op algemene kennis & vaardigheden. Dit zijn kennis & vaardigheden die niet zijn opgenomen in de eindtermen in de syllabus en niet in Samengevat staan (zo ja: dan behoren de vragen tot één van de drie andere categorieën). Categorie II: alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag Dit betreft de volgende vragen: • Vragen die letterlijk voorkomen in de uitleg (in de uitleg of in een klassikaal voorbeeld); • Vragen die letterlijk met een stappenplan op te lossen zijn; • Vragen die vergelijkbaar zijn met opgaven uit de opgavenbundel die vrijwel altijd worden opgegeven door de hoofddocent; • Theorievragen die niet worden behandeld op de cursus, maar die we je van tevoren via de vakkenpagina geadviseerd hebben te leren (uit bijv. Samengevat); • Vragen die vergelijkbaar zijn met vragen uit de voorbereidende opgaven.
Categorie III: een-stapje-extra-vraag Dit betreffen vragen waarbij je, de naam zegt het al, een stapje extra moet zetten. Oftewel: je moest je kennis en vaardigheden behandeld tijdens de cursus combineren met een stukje ‘inzicht’. Bijvoorbeeld: • Je moet net even buiten het stappenplan om denken; • Je moet informatie uit de tekst halen om een bepaalde variabele voor een formule of berekening uit te rekenen. Categorie IV: niet voorgekomen op de cursus Dit betreft de volgende vragen: • Vragen over begrippen die niet voorkomen in de uitleg, de standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, en waarbij het woordenboek ook geen soelaas biedt; • Vragen over grote-bak-stof die niet voorkomen in standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, de voorbereidende opgaven of opgegeven stof op de vakkenpagina. • Vragen waarvan je redelijkerwijs niet kon vaststellen dat het om een (op de cursus behandeld) concept in een andere context gaat.
5 van 5
