Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak management en organisatie vwo, tweede tijdvak (2015). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus behandelde kennis & vaardigheden? Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. I. Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden II. Alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag III. Een-stapje-extra-vraag. IV. Niet voorgekomen in de cursus De eerste categorie doet een beroep op algemene basisvaardigheden, welke we bekend veronderstellen. Categorie II en III zijn vragen die op te lossen zijn met de kennis en vaardigheden die je op de cursus geleerd hebt. De laatste categorie vragen is op de cursus niet aan bod gekomen. In bijlage 1, achteraan dit document, vind je een nadere toelichting op deze categorieën. Het is belangrijk om te beseffen dat deze categorieën niets zeggen over de moeilijkheidsgraad van een vraag. Een vraag die rechtstreeks op te lossen valt met kennis en vaardigheden uit de cursus (categorie II) kan best een pittigere opgave zijn dan een vraag die niet is voorgekomen tijdens de cursus (categorie IV). Mocht je vragen of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit examenverslag, dan horen we dit uiteraard heel graag! Je mag ons hier altijd over mailen op
[email protected]. Met vriendelijke groet, Hans Huibregtse
1 van 5
aantal punten
categorie vraag
vraag 1 1
2
2
1
II Welke stof kon je gebruiken? Opnieuw kon je het onderwerp 'Afschrijving' herkennen, maar nu aan het woord 'afgeschreven'. De formule voor de jaarlijkse afschrijving hebben we tijdens de uitleg van dit blok klassikaal behandeld. Door deze formule op te schrijven en te bekijken wat precies ons einddoel was, kon je bepalen welke onbekenden je al gekregen had en welke onbekende nog nodig was voor het bepalen van het aantal jaren.
3
2
II Welke stof kon je gebruiken? Opnieuw heb je te maken met een vraag over 'Afschrijving', wat te herkennen was aan het feit dat je wordt gevraagd naar de 'afschrijvingskosten'. Aan dit woord kon je ook meteen het onderwerp 'Financiële verslaggeving' herkennen, aangezien in dit blok uitgebreid behandeld is wat 'kosten' precies zijn. Dit was namelijk wat je HAD MOETEN 'betalen' aan afschrijving in 2014. Hiermee gaf cito een hint dat je goed moest kijken hoeveel maanden je de machine hebt in 2014. Door dit goed toe te passen en de informatie uit de bron goed te gebruiken kon je hier alle punten scoren.
4
2
II Welke stof kon je gebruiken? Ook het berekenen van de boekwaarde is een typische vraag bij het onderwerp 'Afschrijving'. In de klassikale uitleg hebben we dan ook gezamenlijk besproken wat de boekwaarde is en de formule voor het berekenen van de boekwaarde opgesteld. Deze formule kon je mooi gebruiken in deze vraag.
2 5
4
III Welke stappen moest je zetten? Zoals typisch is voor de tweede opgaven van het M&O examen, is dit een 'lange-bronnenopgaven'. Dit kon je herkennen, omdat in de vraag zelf naar twee informatiebronnen verwezen werd. Het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' was dus heel fijn om de grote hoeveelheid informatie bij deze vraag aan te pakken. De derde stap, het vaststellen van ons einddoel, was fijn om de belangrijke informatie te kunnen selecteren en door worden uit ons einddoel vervolgens overal te markeren (stap 4) kon je deze informatie ook mooi overzichtelijk houden. Tenslotte was ook de tip dat vaak de belangrijkste informatie voor het beantwoorden van de vraag, vlak boven de vraag staat, hier zeker van toepassing. In deze alinea vond je namelijk de cruciale gegevens voor het berekenen van het uurloon.
6
2
II Welke stof kon je gebruiken? Opnieuw werd verwezen naar een informatiebron en opnieuw was het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' dus fijn om te gebruiken. Het vaststellen van je einddoel (stap 3) was belangrijk om er zeker van te zijn dat je de loonkosten van de gehele cursus bepaalde en niet van maar 1 uur. De benodigde gegevens waren vervolgens weer te vinden in de bron en in de alinea vlak boven vraag 5.
7
2
II Welke stof kon je gebruiken? Ook bij deze vraag werd je gevraagd een informatiebron te gebruiken. Daardoor waren het opnieuw je bronnenvaardigheden, die je alle punten konden opleveren. Stap 3 van het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen', was cruciaal om alle belangrijke informatie te vinden. Door overal namelijk het einddoel, woord 'groep', te markeren, kon je voorwaarde b in de inleiding vinden. Het juiste antwoord kon je berekenen door deze eis te combineren met de informatie uit bron 4. Tenslotte, de examentip bij stap 5 over het afronden was heel belangrijk bij het bepalen van het aantal groepen.
8
3
9
3
II Welke stof kon je gebruiken? Omdat Cito aangeeft dat we voor het juist beantwoorden van deze vraag informatiebron 4 en 5 nodig hebben, kon je weer een bronnenopgave herkennen. Je kon veel tijd besparen door je einddoel vast te stellen, voordat je de bron ging lezen. Door namelijk overal het woord 'materiaal' te markeren, kon je snel de juiste informatie vinden in bron 5. Daar stond ook meteen hoe je bron 4 moest gebruiken in je berekeningen.
10
5
III Welke stappen moest je zetten? Met deze vraag kon je 5 punten scoren. Hieruit kon je dan ook opmaken dat je meerdere stappen moest zetten bij het beantwoorden van de vraag. Bij een vraag met veel stappen is structuur heel fijn en deze structuur kon je opmaken uit de opbouw van de uitwerkbijlage.Deze gaf namelijk aan welke einddoelen je kon aanhouden: de opbrengsten en de kosten. Door je kennis over opbrengsten uit het blok 'Financiële verslaggeving' kon je deze post berekenen. Wat de kosten betreft was de grootste uitdaging dat je zelf moest bepalen welke kosten er allemaal waren, waarbij er een valkuil schuilde in het vergeten van kosten. Om dit te voorkomen is het markeren van je einddoel, zoals aangeraden in het stappenplan 'Rekenen op basis van bronnen' heel erg belangrijk. Door overal in de tekst de het woord kosten te markeren, kon je alle kosten vinden en zo voorkomen dat je een kost vergat. Vervolgens kon je bij iedere kost die je gemarkeerd had vinden hoe je deze moest berekenen (of al berekend had ). Om de vraag helemaal te beantwoorden, moest je nog een conclusie geven. Tips over hoe je een conclusie geeft waarmee je alle punten binnenhaalt, zijn besproken tijdens het opstellen van het stappenplan 'Concluderen op basis van bronnen'.
3 11
1
IV Niet voorgekomen op de cursus: tijdens de cursus is niet behandeld wat surseance van betaling precies is. Echter, uit de context, namelijk dat Sunshine nv in financiële moeilijkheden zit, kan wel worden opgemaakt dat surseance van betaling iets te maken zal hebben met een maatregel die de situatie voor Sunshine iets gemakkelijker maakt.
toelichting categorie keuze: II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze eerste vraag van het examen kon je het onderwerp 'Afschrijving' herkennen aan woorden als 'boekwaarde', 'aanschafwaarde' en 'afschrijvingspercentage'. Om met de gegeven informatie de afschrijving per jaar te vinden, lijkt heel erg op opgave 62 uit de bundel. Voor het vinden van het afschrijvingspercentage, kon je het stappenplan 'Procenten' goed gebruiken.
III
Niet voorgekomen op de cursus: Aan het aantal punten vood deze vraag, kon je zien dat je waarschijnlijk iets meer stappen moest zetten. Cito vroeg je hier om een motivering zonder berekening vanuit OBKEHC. Hieruit kan je opmaken dat cito graag een 'Bedrijfseconomische beredenering' wil zien. Tijdens de uitleg over dit onderdeel hebben we gezien dat het vooral belangrijk is dat je de belanghebbende goed vaststelt, OBKEHC in dit geval. Door te kijken naar het verschil tussen beide situaties (wiskunde C wel of niet door laten gaan) kon je bepalen welke situatie beter was voor OBKEHC.
2 van 5
12
2
II Welke stof kon je gebruiken? Aan het woord 'Aandelen' kon je het gelijknamige blok uit de cursus herkennen. Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden moet je goed doorhebben wat winstpreferente aandelen zijn. Hoewel we dit niet klassikaal behandeld hebben tijdens de cursus, zijn deze winstpreferente aandelen meerdere keren terug gekomen in de opgaven (bijvoorbeeld opgave 94 en 95). Hier zagen we steeds dat de houders van deze aandelen als eerst hun dividend uitbetaald kregen, wat het antwoord is op deze vraag.
13
3
III Welke stappen moest je zetten? Uit de vraag kon je twee verschillende blokken herkennen. Ten eerste kon het blok 'Beoordelen' herkend worden aan het woord 'solvabiliteitseis' en daarnaast hebben we het tijdens het blok 'Aandelen' gehad over het plaatsen van aandelen, wat we ook terug vinden deze in de vraag. De vraag lijkt ook heel erg op vraag 4 van het proefexamen, waarbij je moest bepalen hoeveel winst er gereserveerd moest worden om aan een bepaalde solvabiliteitseis te voldoen. Hier werd je gevraagd een vergelijkbaar probleem op te lossen, maar nu zou de groei van het eigenvermogen niet veroorzaakt worden door het reserveren van winst, maar door het plaatsen van aandelen. De eerste stap is, net zoals bij die vraag uit het proefexamen, bepalen hoeveel het eigenvermogen in totaal moet toenemen om aan de eis te voldoen en dan vervolgens te kijken hoe je aan het geld kan komen. Deze manieren om geld binnen te halen staan in de informatie boven vraag 12.
14 4 15
2 3
IV Niet voorgekomen op de cursus: tijdens de cursus is de volgorde van betaling bij faillissement niet besproken. III Welke stappen moest je zetten? Aangezien Cito je vroeg de verkoopprijs te berekenen, kon je het onderwerp 'Prijs' herkennen. Tijdens de klassikale uitleg bij dit onderwerp hebben we van twee soorten ondernemingen behandeld hoe de kostprijs berekend kon worden. In de inleiding van opgave 4 stond dat het hier ging om een industriële onderneming en ook wordt er gesproken over variabele en constante machinekosten. Dit laatste duidt erop dat je te maken hebt met een bedrijf dat doet aan massaproductie. In dit blok hebben we gezien hoe je de kostprijs van dit soort ondernemingen opstelt. Tijdens de uitleg over de handelsonderneming is besproken hoe met de percentages van de winstmarge en de btw gerekend moet worden. Ook is toen verteld dat deze methode exact hetzelfde is voor industriële ondernemingen en dat we dit daarom alleen bij de handelsonderneming behandelen.
16
1
17
2
IV Niet voorgekomen op de cursus: het mogelijke verschil tussen het voorcalculatorische bedrijfsresultaat en het voorcalculatorische verkoopresultaat is niet behandeld tijdens de klassikale uitleg van de cursus. II Welke stof kon je gebruiken? Het onderwerp 'Resultatenanalyse' was herkenbaar aan woorden als 'nacalculatorische bedrijfsresultaat' en 'verschil'. Het berekenen van het verschil door afzet, het einddoel van vraag 17, heb je tijdens de cursus met hulp van de docenten geoefend in opgave 54 uit je bundel.
18
2
19
2
5 20
2
II Welke stof kon je gebruiken? Door het woord 'baten', kon je opmerken dat je hier te maken had met een 'Financiële verslaggeving'opgave. In dat blok hebben we gezien dat je de 'contributiebaten' kan vertalen in eigen woorden als: 'wat ik aan contributie HAD MOETEN ontvangen in 2014'. Opnieuw was markeren cruciaal om geen informatie te missen. Je konden de contributie onder andere terugvinden vlak boven de vraag, waar de contributie ontvangsten gegeven waren (wat er ECHT ontvangen is aan contributie, zoals behandeld tijdens de uitleg). Door te markeren vond je ook de balans posten 'vooruitontvangen contributie' en 'nog te ontvangen contributie'. Door goed te kijken wanneer je deze HAD MOETEN ontvangen en ECHT ontvangen hebt, wist je of je deze moet optellen bij de ontvangsten of juist aftrekken
21
2
II Welke stof kon je gebruiken? Dat je bij deze vraag gebruik kon maken van je aantekeningen en kennis uit het blok 'Hypotheken' zag je waarschijnlijk aan woorden als 'annuïteit' en 'lineaire aflossing'. Uit de vraag kon je opmaken dat we opzoek zijn naar een vergelijking tussen de betaling van de annuïteiten hypotheek, welke gegeven is, en die van de lineaire hypotheek. Tijdens de klassikale uitleg bij dit onderwerp is behandeld dat de maandelijkse betaling bestaat uit interest en aflossing. Hoe je de aflossing berekent voor een lineaire hypotheek, is behandeld tijdens de uitleg van 'Hypotheken'. Hoe de interest berekend kan worden is besproken tijdens het blok 'Interest'.
22
2
II Welke stof kon je gebruiken? Opnieuw een vraag die ging over 'Hypotheken'. Je moest namelijk van twee stellingen over hypotheken aangeven of ze waar waren of niet. Om alle punten te behalen bij deze vraag, moet je voor bewering a heel goed door hebben hoe de maandelijkse lasten van beide hypotheken eruit zien. Dit hebben we tijdens de cursus visueel gemaakt door deze maandlasten in kleine grafieken op het bord te zetten. Om te bewijzen dat b waar is was het belangrijk dat je wist waarom de bank interest vraagt. De reden was vanwege het riscio, zoals behandeld tijdens de uitleg over wat een hypotheek is.
23
4
II Welke stof kon je gebruiken? Bij 23 moest je de interestlasten berekenen onder een annuïteiten hypotheek. Hiervoor waren dus je aantekeningen en uitwerkingen uit het blok 'Hypotheken' heel fijn om te gebruiken. In bijvoorbeeld opgave 100 heb je gezien hoe je de interestlasten voor een annuïteiten hypotheek moest bereken.
24
4
III Welke stappen moest je zetten? De vraag of aan een bepaalde voorwaarde wordt voldaan, lijkt heel erg op de centrale vraag uit het blok 'Concluderen op basis van bronnen'. De tweede stap uit het stappenplan uit dit blok was het vinden van de eis, namelijk de €75,per vierkante meter. De stap die daarop volgde was de daadwerkelijke waarde berekenen, namelijk in dit geval hoeveel de echte kosten zijn per vierkante meter. Door overal het woord kosten of lasten te markeren, kon je vinden dat je je antwoord op 23 moest gebruiken en dat er in informatiebron 8 nog meer kosten gegeven zijn. In deze bron stond ook hoe je iedere kost moest berekenen. De berekening voor de afschrijvingskosten is behandeld in het blok 'Afschrijving'. Dat afschrijving een kost is, is behandeld in het blok 'Financiële verslaggeving', net als dat lasten hetzelfde zijn als kosten.
II Welke stof kon je gebruiken? Ook bij 18 werd gevraagd naar de invloed op de winst, maar nu van een afwijkende verkoopprijs. Ook met het berekenen van dit 'resultaat op verkoopprijs' heb je tijdens de cursus geoefend in opgave 54. II Welke stof kon je gebruiken? In deze vraag wilde cito graag zien dat je het budgetresultaat berekende. Tijdens de cursus zijn we deze term tegen gekomen in het blok 'Resultatenanalyse'. Daar zagen we dat dit het resultaat op totale kosten is en tijdens de uitleg hebben we 3 kostenresultaten behandeld: efficiencyresultaat, prijsresultaat en het bezettingsresultaat. Hier gaf Cito aan dat je alleen naar de eerste twee hoefde te kijken. Ook werd er naar het formuleblad verwezen, waar werd weergegeven hoe deze twee resultaten berekend dienden te worden. Tijdens de cursus hebben we veel met deze resultaten geoefend, bijvoorbeeld in opgave 49 en 50.
3 van 5
6 25
1
II Welke stof kon je gebruiken? In de vraag wordt gesproken over een 'orgaan binnen de nv', waarbij de nv een voorbeeld is van een rechtsvorm. Met de theorie over de rechtsvormen kon je dan ook deze vraag beantwoorden. Dit onderwerp hebben we niet klassikaal behandeld, maar wel aangeraden thuis te leren, zowel in de voorbereidende opgaven als klassikaal.
26
1
II Welke stof kon je gebruiken? Je werd hier uitgedaagd om een argument vanuit Den Bouter te geven om een stelling te onderbouwen. Oftewel, je werd gevraagd een beredenering vanuit een bedrijf te geven, wat duidde op 'Bedrijfseconomisch redeneren'. Door te bedenken waarom het voor een bedrijf fijn zou zijn om project A te kiezen in plaats van project B, kon hier het goede antwoord gevonden worden.
27
1
II Welke stof kon je gebruiken? Voor het correct beantwoorden van deze vraag is het belangrijk dat je goed doorhad wat de NCW precies is. De gedachte achter dit begrip is uitgebreid ter spraken gekomen tijdens het blok Beoordelen. Toen is besproken dat we de bedragen naar nu halen om de opbrengsten met de kosten te kunnen vergelijken. Om een goed idee van de situatie in de vraag te krijgen, was het een goed idee om te bekijken wat een hoger interest percentage voor invloed had op de NCW. Deze werd lager door een hoger percentage. Vervolgens hoefde je alleen nog een reden te geven waarom een bedrijf uit zou willen gaan van een lagere contante waarde van de cashflows dan een hogere.
28
3
II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze laatste vraag van dit examen, was het aan jou om te kiezen welke investering Extra zou moeten doen op basis van de NCW. De aantekeningen van deze uitleg waren dan ook heel fijn om te gebruiken bij deze vraag. De NCW van project A en B waren al gegeven, dus alleen die van project C hoefde jij zelf nog te berekenen. Tijdens de uitleg is behandeld hoe je de NCW van een investering met maandelijks gelijke cashflows kan berekenen, namelijk door de contante waarde formule met termijnen uit het blok interest te gebruiken. Deze formule is gegeven op het formule blad. Voor een mooie conclusie, was het stappenplan 'Concluderen op basis van bronnen' heel geschikt.
64
I II III IV
percentage
aantal punten
categorie
verdeling per categorie:
0 0% 38 59% 22 34% 4 6% 64 100%
In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus opgedane kennis & vaardigheden? Dit gold voor: 94% van de vragen (namelijk categorie I, II en III).
4 van 5
Bijlage 1: Toelichting categorieën Categorie I: Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden Dit betreft de volgende vragen: vragen waarbij een beroep wordt gedaan op algemene kennis & vaardigheden. Dit zijn kennis & vaardigheden die niet zijn opgenomen in de eindtermen in de syllabus en niet in Samengevat staan (zo ja: dan behoren de vragen tot één van de drie andere categorieën). Categorie II: alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag Dit betreft de volgende vragen: • Vragen die letterlijk voorkomen in de uitleg (in de uitleg of in een klassikaal voorbeeld); • Vragen die letterlijk met een stappenplan op te lossen zijn; • Vragen die vergelijkbaar zijn met opgaven uit de opgavenbundel die vrijwel altijd worden opgegeven door de hoofddocent; • Theorievragen die niet worden behandeld op de cursus, maar die we je van tevoren via de vakkenpagina geadviseerd hebben te leren (uit bijv. Samengevat); • Vragen die vergelijkbaar zijn met vragen uit de voorbereidende opgaven. Categorie III: een-stapje-extra-vraag Dit betreffen vragen waarbij je, de naam zegt het al, een stapje extra moet zetten. Oftewel: je moest je kennis en vaardigheden behandeld tijdens de cursus combineren met een stukje ‘inzicht’. Bijvoorbeeld: • Je moet net even buiten het stappenplan om denken; • Je moet informatie uit de tekst halen om een bepaalde variabele voor een formule of berekening uit te rekenen. Categorie IV: niet voorgekomen op de cursus Dit betreft de volgende vragen: • Vragen over begrippen die niet voorkomen in de uitleg, de standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, en waarbij het woordenboek ook geen soelaas biedt; • Vragen over grote-bak-stof die niet voorkomen in standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, de voorbereidende opgaven of opgegeven stof op de vakkenpagina. • Vragen waarvan je redelijkerwijs niet kon vaststellen dat het om een (op de cursus behandeld) concept in een andere context gaat.
5 van 5
