Oan Provinsjale Steaten

Oan Provinsjale Steaten

Gearkomste Wurklistnûmer Beliedsprogramma Ôfdieling Behanneljend amtner Tastel Registraasjenûmer Primêr nûmer

: : : : : : : :

Ûnderwerp

: Eindrapportage Provinciaal Armoedebeleid 2007- 2010

Taheakke

: Eindrapportage Provinciaal Armoedebeleid 2007 - 2010

Oanlieding / Beliedsramt

: In uw vergadering van 24 januari 2007 is besloten om voor de periode 2007 t/m 2010 jaarlijks € 1.000.000,- in de begroting op te nemen voor armoedebeleid. De uitwerking van het beleid is op 21 februari 2007 door Provinciale Staten vastgesteld.

(* foech, wetlik ramt, rol PS)

09 maart 2011 02H 7 Zorg en Welzijn M. Ganzinga-Sutman Meijer 5089 00931414

Koarte gearfetting

: Ter uitvoering en advisering van dit beleid is er een Taskforce ingesteld. Ter afsluiting van de vier jaar rapporteert de Taskforce de resultaten en doet de aanbeveling om het project over te dragen aan de gemeenten in het kader van de VFG. Voor een goede overdracht adviseert de taskforce om een deel van de resterende middelen uit het budget armoede beschikbaar te stellen voor de verdere ontwikkeling van de samenwerking tussen professionals en vrijwilligersorganisaties, het volgen de projecten en de samenwerking met gemeenten in 2011 en 2012. Het voorstel is om dit advies te volgen.

Taljochting

:

Besluit Provinciaal Armoedebeleid 2007-2010 Uw Staten hebben op 24 januari 2007 besloten voor de periode 2007 tot en met 2010 provinciaal armoedebeleid te voeren. In de Beleidsnotitie armoedebestrijding, die uw Staten daarna in februari 2007 hebben vastgesteld, staan de volgende bouwstenen van het provinciale armoedebeleid genoemd:  Instellen van een Taskforce Armoedebestrijding  Structuurondersteuning door versterking bestaande netwerken, o.a. de sociale teams  Verzameling informatie en goede voorbeelden in een toegankelijke databank  Het instellen van een Budget Armoede, waarin jaarlijks ongeveer één miljoen euro beschikbaar is voor projecten die provinciebreed bijdragen aan het terugdringen of voorkomen van armoede.  Regelmatige evaluatie van het armoedebeleid Eindrapportage van Taskforce Armoedebestrijding na 4 jaar Vier jaar lang is door de Taskforce hard gewerkt. Bijgevoegd is de eindrapportage van de Taskforce. Daarin staat een beknopte verantwoording van vier jaar Fries armoedebeleid, De resultaten worden aangegeven en er wordt een overzicht gegeven van de financiële inspanningen voor projecten. De Taskforce adviseert ons College en uw Staten om armoedebestrijding over te dragen aan de gemeenten in het kader van de VFG en als laatste onderdeel van het provinciale armoedebeleid daarvoor beperkt middelen ter beschikking te stellen. De leden van de Taskforce zijn bereid om hun werk in dat kader nog enige tijd voort te zetten. Samenvatting rapportage Taskforce Armoedebestrijding In juli 2007 is de Taskforce Armoedebestrijding ingesteld en sindsdien zijn o.a. de volgende zaken opgepakt:  De Taskforce heeft ons geadviseerd over de doelstellingen en speerpunten voor het provinciale armoedebeleid.  Vanaf de tweede helft 2007 is er elk half jaar een tender voor het Budget Armoede geweest. Er zijn in totaal in 7 tenders 52 projectaanvragen ingediend, waarvan er 22, op advies van de Taskforce gehonoreerd zijn.  In samenwerking met ons college zijn de volgende publicaties verschenen: - De Nulmeting armoede (sept. 2008) - De Tussenevaluatie Provinciaal Armoedebeleid Fryslân (maart 2009) - Drie jaar Fries armoedebeleid (juni 2010)  De Sociale kaart armoedebestrijding Fryslân is gepubliceerd op het IKP Emancipatie & participatie. www.ikpfryslan.nl  Er zijn twee provinciale netwerkbijeenkomst armoedebestrijding gehouden, Startconferentie “ Armoede aan de Kant” op 7 juli 2007 en “Goede Voorbeelden in Fryslan” op 2 oktober 2009.  De Databank Good practices armoedebestrijding is gepubliceerd op het IKP Emancipatie & Participatie. www.ikpfryslan.nl Als belangrijkste resultaten van 4 jaar armoedebeleid geeft de Taskforce aan dat : Armoede een provinciebreed thema is geworden De provinciale bijeenkomsten armoede een stimulans waren om armoede te agenderen, informatie uit te wisselen en af te stemmen op het gebied van armoede Er meer initiatieven zijn genomen door partijen op het gebied van armoedebestrijding De toegekende projecten uit het Budget Armoede een blijvende aanvulling betekenen voor de infrastructuur in Fryslân op het gebied van armoedebestrijding Er sprake is van meer samenwerking tussen organisaties. Zonder dat hiervoor nieuwe structuren/organisaties zijn opgezet.

2

Het provinciaal armoedebeleid een impuls betekent voor de samenhang van beleid van gemeenten en organisaties die zich bezig houden met armoedebestrijding in Fryslân. Versnippering van beleid is minder geworden Er kansen liggen voor gemeenten om tot nog meer uitwisseling te komen en bekendheid te geven aan projecten en initiatieven die bijdragen aan armoedebestrijding. Indirect heeft het provinciale armoedebeleid veel bijgedragen aan de vermindering van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten wordt. Met name zijn er resultaten bereikt in de versterking van de sociale infrastructuur armoedebestrijding en in preventie. Initiatieven zijn verbonden op bovenlokaal en provinciaal niveau. Het provinciale beleid is van belang geweest omdat het initiatieven nam waar gemeenten dit minder konden, bijvoorbeeld door bovenlokale initiatieven te steunen en uit te breiden. De winst van het provinciale armoedebeleid zit in het feit dat armoede een onderwerp is geweest in de afgelopen periode van vier jaar waaronder tal van partijen hun schouders gezet hebben: gemeenten, provincie, de Taskforce, maatschappelijke organisaties, bedrijven en particuliere initiatieven. De gemeenten benadrukken echter ook dat zij verantwoordelijk zijn voor armoedebeleid en de participatie van kwetsbare groepen in de samenleving. Gemeenten vinden dat zij de verbindende, coördinerende en stimulerende rol op het gebied van armoedebestrijding kunnen oppakken in het kader van de intergemeentelijke samenwerking in VFG-verband. De Taskforce is van mening dat in de ontwikkelingen rond de samenwerking en samenhang op het gebied van armoedebestrijding in Fryslân nog een aantal stappen gezet moet worden. In de eerste plaats is de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals nog niet zodanig ontwikkeld dat het vanzelfsprekend is dat partijen elkaar zullen opzoeken en tot goede samenwerking komen. De Taskforce is dan ook van mening dat de impuls die met het provinciaal armoedebeleid is gegeven nog een vervolg dient te krijgen in bijv. een tweetal werkbijeenkomsten in de komende twee jaar. In de tweede plaats is er een aantal projecten, die nog verantwoording moeten afleggen. Ook hierin ziet de Taskforce voor zichzelf nog een rol. In de derde plaats is er sprake van de overgang van verantwoordelijkheden van de provincie naar de gemeenten. De gemeenten hebben in VFG verband het voornemen een ambtelijke werkgroep, bestaande uit een vertegenwoordiging van alle sociale diensten, in te stellen om de overgang van de provincie naar deze werkgroep te vergemakkelijken. Ook om de kennis en ervaring en de contacten van de Taskforce over te dragen naar deze gemeentelijke werkgroep, is het verstandig om de Taskforce nog enige tijd te laten voortbestaan. De Taskforce kan naar de ambtelijke werkgroep als adviseur en als go between tussen provincie en gemeenten fungeren. De Taskforce geeft aan hier graag nog door de provincie in gefaciliteerd te willen worden. Voorgesteld wordt uit de resterende middelen van het Budget Armoede een bedrag van € 40.000,- te reserveren voor o.a. het organiseren van een jaarlijkse conferentie voor alle organisaties die betrokken zijn bij armoedebestrijding en het leveren van beleidsinformatie en onderzoek, zodat armoede op de agenda blijft. Voorstel om kennis te nemen van de eindrapportage en in te stemmen met advies van Taskforce Armoedebestrijding over overdracht van project Armoede Wij hebben kennisgenomen van de rapportage en het voorstel van de Taskforce Armoedebestrijding Wij stellen u voor kennis te nemen van de eindrapportage. Voor het verankeren van de resultaten stellen wij voor in te stemmen met de aanbeveling van de Taskforce om voor 2011 en 2012 € 40.000,- (uit de resterende middelen van het budget armoede) be-

3

schikbaar te stellen voor de verdere ontwikkeling van de samenwerking tussen professionals en vrijwilligersorganisaties, het volgen de projecten en de samenwerking met gemeenten.

Ljouwert, Deputearre Steaten fan Fryslân,

J.A. Jorritsma

, foarsitter

drs. A.J. van den Berg

, siktaris

4

BESLÚT NR.

:

PROVINSJALE STEATEN fan FRYSLÂN

Nei it lêzen fan it útstel fan Deputearre Steaten fan Fryslân fan , nr.

Oerwagende dat

:

Nei 4 jier earmoedebelied der in einrapportaazje leit fan de taskforce Armoedebestrijding; Dat út de einrapportaazje bliken docht dat it goed is om it earmeodebelied oer te dragen oan de gemeenten; Dat de Taskforce ree is en wurkje noch dêroan mei yn it ramt fan de FFG Dat Deputearre Staten útstellen om foar de oerdracht noch in provinsjale bydrage te ferlinen

Beslute

: Yn te stimmen mei in bydrage oan de oerdracht earmoedebelied fan 40.000 út it besteande budzjet earmoede.

Sa feststeld troch Provinsjale Steaten Fan Fryslan yn harren iepenbiere gearkomste fan 09 maart 2011,

, foarsitter

, griffier

5

Eindrapportage Taskforce Armoedebestrijding Provinciaal armoedebeleid Fryslân: 2007 tot en met 2010

6

Colofon De „Eindrapportage Provinciaal Armoedebeleid Fryslân: 2007 tot en met 2010‟ is de vierde rapportage in de beleidsevaluatie provinciaal armoedebeleid uitgevoerd in opdracht van de Taskforce Armoedebestrijding. Uitgave Provincie Fryslân Auteurs Mevr. Drs. H.C. Blankenspoor, Partoer CMO Fryslân Mevr. E. Mijnheer, Groot Haar + Orth Mevr. M.H.L. Ganzinga-Sutman Meijer, provincie Fryslân Leeuwarden, december 2010

7

Voorwoord „Het besluit van Provinciale Staten om iets te doen aan het terugdringen van de armoede in Fryslân en het instellen van een Taskforce daarvoor, 4 jaar lang, is in 2007 een feit. Het is geen provinciaal beleid, maar gemeentelijk. Als oud-wethouder weet ik dat gemeenten niet positief zullen reageren. Toch zie ik een aantal positieve kanten aan het besluit en neem ik zitting in de Taskforce. Het onderwerp en de taken voor de Taskforce spreken mij aan. Ik weet hoe moeilijk het is om adequaat en sluitend beleid te maken om armoede te bestrijden. Maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties doen hun best mensen te helpen, professionele organisaties, en toch vallen er veel mensen tussen wal en schip. Als lid van de Taskforce kan ik hier wellicht verbetering in aanbrengen. Terugkijkend op de afgelopen 4 jaar kan ik constateren dat we succesvol zijn geweest. 4 jaar is echter te kort om nu in zijn algemeenheid te constateren dat het provinciaal armoedebeleid geleid heeft tot minder armoede toch zijn er een aantal concrete resultaten bereikt. Een belangrijk resultaat is dat met de provinciale inzet Armoede nu meer op de kaart staat in Fryslân. Gemeenten en organisaties werken meer en meer samen. Zijn gezamenlijk succesvoller dan alleen. Dit heeft in de aanloop wel wat moeite gekost. Alhoewel iedereen bereid was om met elkaar over de aanpak van armoede te spreken, bleek dit niet automatisch te betekenen dat er ook direct werd samengewerkt. De gehonoreerde projecten en de inzet van Taskforce en de gedeputeerde hebben er echter toe geleid dat partijen elkaar hebben weten te vinden en dat er ook wordt samengewerkt, zonder dat dit geresulteerd heeft in nieuwe organisaties. Zo is er is in het kader van het voorkomen van armoede onder kinderen een netwerkwerk opgezet tussen Leergeld en Jeugdsportfonds. Hiermee is er geld direct naar kinderen en jeugdigen gegaan. Ook projecten in preventie en structurele hulp zijn gehonoreerd waarvan de doelgroep direct de vruchten plukt. De oprichting van een Fries Noodfonds is zeer positief. Gemeenten en hulpverleners kunnen er gebruik van maken. Achteraf bezien hebben provinciale staten veel in beweging gezet met hun besluit, waarvan het resultaat blijvend zichtbaar zal zijn voor de Friese samenleving.‟ Klaske van den Berg-Wiersma, voorzitter Taskforce

8

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Provinciaal armoedebeleid Fryslân 2007 tot en met 2010 3. Projecten: doelen en resultaten 3.1 Fonds „Een Goed Begin‟ (Jeugdhulp Friesland) 3.2 Leergeld (van de 4 stichtingen Leergeld in Drachten, Heerenveen, Leeuwarden en Sneek) 3.3 Preventiemedewerkers (Kredietbank Nederland) Bevorderen interventiekracht (Sociale teams van HVD Friesland 1) Integrale Armoedeaanpak (De Arme Kant van Fryslân) Sulveren Stipe/uitzendbureau senioren (Dienst SoZaWe Noardwest Fryslân) Omkeer 2.0/Smart Communities (Burenhulpcentrale) (gemeente Leeuwarden e.a.) 3.8 Stichting Samenwerkende Voedselbanken Friesland (SSVF) 3.9 Verkenning nut en wenselijkheid Friese Stichting Urgente Noden (gemeente Leeuwarden) 3.10 Signaleren van armoede in de thuiszorg (Thuiszorg Het Friese Land e.a.) 3.11 Huis voor Jongeren (Zienn) 3.12 Ping (Kredietbank Nederland) 3.13 Jeugdsportfonds (Stichting Jeugdsportfonds) 3.14 Versterking sociale structuur (Leger des Heils) 3.15 Klasse!Kas (Kredietbank Nederland) 3.16 Gelijke kansen voor een optimale start (ROS Friesland) 3.17 Intensivering armoedebestrijding met Kanskaarten ( Arme Kant van Fryslân) 3.18 Armoedesignalering door vrijwilligers (Solidair Friesland) 3.19 Schuldhulpmaatjes (Solidair Friesland) 3.20 Versterking infrastructuur armoedebestrijding NOFA gemeenten (Projectgroep Maatschappelijk Activeringswerk van de Protestantse Kerk in Fryslân) 3.4 3.5 3.6 3.7

4. Overige interventies: resultaten en toekomst 4.1. 4.2. 4.3. 4.4.

Onderzoek Beleidsinformatie Interventies van provincie en Taskforce Armoedebestrijding Terugblik Taskforce

5. Conclusies en aanbevelingen Bijlage 1 Financiële verantwoording 1.1. Financiële verantwoording toegekende projecten 1.2. Stand van zaken armoede in Fryslân

1

Voorheen GGD Friesland

9

1. Inleiding Provinciale Staten Fryslân hebben voor de periode 2007 tot en met 2010 provinciaal armoedebeleid ingesteld. In de Beleidsnotitie armoedebestrijding (PS, februari 2007) staan de volgende bouwstenen van het provinciale armoedebeleid genoemd:  Instellen van een Taskforce Armoedebestrijding  Structuurondersteuning door versterking bestaande netwerken, o.a. de sociale teams  Verzameling informatie en goede voorbeelden in een toegankelijke databank  Het instellen van een Budget Armoede, waarin jaarlijks ongeveer één miljoen euro beschikbaar is voor projecten die provinciebreed bijdragen aan het terugdringen of voorkomen van armoede.  Regelmatige evaluatie van het armoedebeleid In de Beleidsnotitie Armoedebestrijding van Provinciale Staten, vastgesteld aan het begin van het inwerkingtreden van het provinciale armoedebeleid, heeft Provinciale Staten aangegeven dat de volgende vragen beantwoord dienen te worden in de evaluatie:  is de armoede herkend en teruggebracht?  welke aanvragen zijn ingediend en gehonoreerd en welke resultaten zijn er mee geboekt?  heeft het geleid tot het verminderen van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten is?  welke verbeteringen kunnen worden voorgesteld om het doel beter te bereiken?  gaan we door of stoppen we gezien de uitkomst van de evaluatie? In de afgelopen vier jaar is op een aantal momenten evaluatief onderzoek verschenen 2. Begonnen is met het vooronderzoek Speerpunten provinciaal armoedebeleid (juni 2007). Daarna is de Nulmeting Armoede Fryslân (september 2008) gepubliceerd. In maart 2009 is de Tussenevaluatie Provinciaal armoedebeleid uitgekomen. In juni 2010 is de derde rapportage in het kader van de beleidsevaluatie provinciaal armoedebeleid verschenen, getiteld “Samen tegen de armoede. Drie jaar Fries armoedebeleid”. Na elke rapportage zijn beleidsaanbevelingen opgesteld, deze vormden voor de Taskforce en Gedeputeerde Staten input om het provinciale armoedebeleid vorm te geven en te versterken. In deze eindrapportage wordt een beknopte verantwoording gegeven over de periode van vier jaar Fries armoedebeleid: de resultaten van het provinciale armoedebeleid worden aangegeven en er wordt een financiële verantwoording gegeven. Voor uitgebreidere inhoudelijke beschrijvingen kunnen de eerder verschenen evaluaties geraadpleegd worden. De evaluatierapporten zijn te downloaden op www.ikpfryslan.nl. en te vinden in de map Armoede op het IKP (Informatie- en Kennis Punt) Emancipatie & Participatie.

2

Partoer CMO Fryslân is opdrachtnemer van de gehele beleidsevaluatie.

10

2. Provinciaal armoedebeleid Fryslân 2007 tot en met 2010 De primaire verantwoordelijkheid voor armoedebestrijding ligt bij het Rijk en de gemeenten. Het inkomensbeleid ligt bij het Rijk en de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand, de schuldhulpverlening en overig ondersteunend autonoom armoedebeleid ligt bij gemeenten. De Provincie Fryslân zag in 2007 3als meerwaarde van een provinciale aanpak armoedebestrijding:  Het coördineren, stimuleren en faciliteren van zaken die een bovengemeentelijke aanpak vragen  Het ondersteunen van belangengroeperingen die een betekenisvolle rol hebben in de armoedebestrijding, maar daarvoor geen middelen ontvangen van gemeenten  Het stimuleren van innovaties in de aanpak van armoedebestrijding  Het bij elkaar brengen van expertise op het gebied van armoedebestrijding. Op 4 juli 2007 is op een provinciale startconferentie „Armoede aan de Kant!‟ de Taskforce Armoedebestrijding ingesteld. Samen met Gedeputeerde Staten zijn ze actief aan de slag gegaan:  Gedeputeerde Staten hebben op advies van de Taskforce de doelstellingen en speerpunten vastgesteld voor het provinciale armoedebeleid.  Het Budget Armoede is ingesteld.  Vanaf de tweede helft 2007 is er elk half jaar een tender voor het Budget Armoede geweest. Er zijn in totaal in 7 tenders 52 projectaanvragen ingediend, waarvan er 22 gehonoreerd zijn.  De Nulmeting armoede is gepubliceerd.  De Taskforce Armoedebestrijding adviseerde GS over de projectaanvragen  De Taskforce Armoedebestrijding en de gedeputeerde hebben het provinciale armoedebeleid uitgedragen in de provincie en daarbuiten.  Het contact met de gemeenten verliep door lidmaatschap van de coördinerend portefeuillehouder Zorg en Welzijn van de VFG 4aan de Taskforce Armoedebestrijding, door regelmatig contact met de coördinerend portefeuillehouder Werk en inkomen VFG en door presentaties in de vergaderingen van de VFG.  De Tussenevaluatie Provinciaal Armoedebeleid Fryslân is gepubliceerd. Eind 2008 zijn de doelen voor het provinciale armoedebeleid op grond van evaluatie op advies van de Taskforce Armoedebestrijding door GS gewijzigd. DOELEN ARMOEDEBELEID Voor de periode 2007/2008: Structuurversterking en bevorderen sociale infrastructuur armoedebestrijding Activerend armoedebeleid: participatie in de samenleving vergroten Bestrijden armoede en bevorderen participatie van kinderen en jongeren Aanpak van problematische schulden Tegengaan niet-gebruik van inkomensvoorzieningen. Voor de periode 2009/2010: Versterking infrastructuur armoedebestrijding door optimalisering van de samenwerking tussen professionals en maatschappelijke-/vrijwilligersorganisaties die zich inzetten voor armoedebestrijding Doorbreken van de gevolgen van overerving van armoede bij kinderen Totstandkoming van een provinciaal noodfonds Deskundigheidsbevordering in het signaleren van armoede.

3 4

Uit Beleidsnotitie armoedebestrijding PS, februari 2007. Vereniging Friese Gemeenten

11

 

   

De eerder gehonoreerde projecten zijn volop in uitvoering en in sommige projecten is men aan de slag met de verankering van resultaten. De Taskforce Armoedebestrijding heeft haar werkzaamheden voortgezet: advisering van GS, het aanjagen van gewenste ontwikkelingen, het leggen van verbindingen tussen initiatieven en projecten en tussen bestuurlijk, ambtelijk en uitvoerend niveau, het presenteren van het provinciale beleid. Ook heeft de Taskforce het provinciaal armoedebeleid ondersteund door gebruik te maken van de netwerken van de leden en de voorzitter. Met vertegenwoordigers van diverse projecten is gesproken en op grond daarvan hebben die projecten hun koers bijgesteld. De Sociale kaart armoedebestrijding Fryslân is gepubliceerd op het IKP Emancipatie & participatie. www.ikpfryslan.nl De provinciale netwerkbijeenkomst armoedebestrijding “Goede Voorbeelden in Fryslan” is op 2 oktober 2009 gehouden. De Databank Good practices armoedebestrijding is gepubliceerd op het IKP Emancipatie & Participatie. www.ikpfryslan.nl De Taskforce Armoedebestrijding had tweemaal overleg met de ambtelijke werkgroep armoede van de VFG, de eerste maal over de aanbevelingen naar aanleiding van de Nulmeting Armoede, de tweede maal naar aanleiding van het evaluatieverslag Samen tegen de armoede - Drie jaar Fries armoedebeleid en de aanbevelingen op grond van dat rapport.

12

3. Projecten: doelen en resultaten In dit hoofdstuk worden de projecten beschreven die een bijdrage ontvangen hebben vanuit het Budget Armoede. De omvang van het ter beschikking gestelde bedrag vanuit het Budget Armoede wordt aangegeven5, de doelstelling van het project, de behaalde resultaten en de continuïteit van het project in de toekomst. De aanvragen zijn beoordeeld conform de Uitvoeringsregeling projectsubsidies sociaal beleid en zorg, onderdeel armoede. Hierbij is in eerste instantie gekeken of de aanvragen: -passen binnen de door gedeputeerde staten vastgestelde doelstellingen en speerpunten; -leiden tot de bestrijding van de gevolgen van armoede; -aanvullend zijn op het beleid van het rijk en gemeenten en -ten goede komen aan huishoudens in de provincie Fryslân en die bij voorkeur: -leiden tot een sluitend netwerk. Geen bijdrage is geleverd voor aanvragen waarvan: a. de activiteit geen bijdrage levert aan de doelstelling van het budget armoede; b. de aanvraag door een bestuursorgaan van de gemeente om inhoudelijke redenen is afgewezen; c. de activiteit waarvoor subsidie wordt gevraagd een gemeentelijke taak of een rijkstaak betreft; d. de activiteiten kunnen worden gerekend tot de reguliere bedrijfsvoering van de aanvrager of gefinancierd (kunnen) worden vanuit andere wettelijke regelingen, zoals de awbz; e. de activiteit ook zonder subsidie kan worden gerealiseerd; f. de vereiste mate van co-financiering onvoldoende is aangetoond; g. onvoldoende aannemelijk is dat binnen zes maanden na het besluit tot subsidieverlening kan worden begonnen met de realisatie van het product. Daarbij is met name ook gekeken naar: - de mate waarin er bij de ontwikkeling en/of uitvoering van de activiteit sprake is van onderlinge samenwerking tussen de organisaties in het netwerk; - de beoogde en verwachte effecten, in relatie met de hoogte van de gevraagde subsidie; - de mate waarin zicht bestaat op de effecten en borging van de activiteit op de langere termijn; - de mate waarin sprake is van een bovenlokaal belang. 3.1. Fonds ‘Een Goed Begin’ (Jeugdhulp Friesland) € 173.250,Korte omschrijving Een intern fonds voor kinderen en jongeren die bij Jeugdhulp Friesland in behandeling zijn. Het gaat om cliënten (en hun gezinnen) die schulden hebben of financiële/materiële tekorten hebben. Bestemd voor noodzakelijke uitgaven en uitgaven die helpen om de participatie van de doelgroep te bevorderen, zoals voor inrichting en inventaris, eten, kleding en hobby‟s. Daarnaast de ontwikkeling van een training budgetbeheer met een werkboek Jongeren en Financiën, voor jongeren die zelfstandig gaan wonen. Doelstelling

5

De cofinanciering wordt hier niet aangegeven. Zie ook hoofdstuk 7 Financiële verantwoording.

13

Het streven is om per jaar 100 kinderen/jeugdigen met financiële schulden en/of materiële tekorten te bereiken. Dit zorgt voor snelle doorstroom naar zelfstandigheid, verbetering van kwaliteit van leven en participatie in de samenleving van kinderen en jeugdigen. Resultaten De uitkeringen vanuit het fonds komen direct ten goede van de doelgroep kinderen en jongeren; zij worden praktisch en concreet ondersteund. In 2009 zijn er 150 aanvragen gedaan en is er € 70.000,- uitgekeerd. Van 1-1-2010 tot 1 augustus 2010 zijn 62 kinderen jeugdigen geholpen. Het geld is vooral besteed aan de inrichting van nieuwe kamers, vakanties en fietsen. In totaal zijn er 185 jongeren behandeld of nog in behandeling bij de zelfstandigheidstraining. Hiervan zijn 146 jongeren uitgestroomd, waarvan 70% intensieve begeleiding (1 op 1) heeft gekregen wat betreft de financiën. Kinderen/jongeren leren dankzij de training omgaan met geld. 80% stroomt uit met positief resultaat en met hun financiën op orde (zonder schulden). 20% wordt verder behandeld of valt weer terug in behandeling. Toekomst De looptijd van het project is tot 31 december 2011. Jeugdhulp wil na 2011 doorgaan met het inzetten van financiële middelen in de hulpverlening op een snelle wijze omdat dit de begeleiding ten goede komt. Er is aansluiting en samenwerking gezocht door Jeugdhulp bij SUN Friesland. 3.2. Leergeld (van de 4 stichtingen Leergeld in Drachten, Heerenveen, Leeuwarden en Sneek) 1e projectaanvraag: € 300.000,2e projectaanvraag: € 250.000,Korte omschrijving 1e projectaanvraag: Het opzetten van een provinciebreed fonds om schoolgaande kinderen en jongeren in staat te stellen mee te doen op school, aan sport, hobby‟s en culturele activiteiten. Er zijn vier stichtingen (in Drachten, Heerenveen, Leeuwarden en Sneek e.o.) die samenwerken om met behulp van het Budget Armoede de werkwijze van Leergeld Nederland te implementeren in Fryslân. Leergeld vergoedt nooit in geld, maar in natura. Leergeld werkt met vrijwilligers die op huisbezoek gaan en een coördinator per regio, die de aanvragen verdeelt en beoordeelt. De vrijwilligers zijn getraind en beoordelen of er voorliggende voorzieningen zijn die aangesproken kunnen worden. Zo niet dan keert Leergeld uit. 2e projectaanvraag: voortzetting van het project in 2011 en 2012. Doelstelling De stichtingen willen middels het fonds Leergeld zorgen dat kinderen en jongeren kunnen meedoen, net als leeftijdsgenoten. Het gaat om voorkoming van sociaal isolement van kinderen tussen 4 en 18 jaar. Verder wil Leergeld in de 1e projectperiode ongeveer 1000 kinderen/jongeren in de leeftijd tussen 4 en 18 jaar ondersteunen door een bijdrage. In 2011 en 2012 hoopt Leergeld in totaal 2500 kinderen/jongeren te kunnen ondersteunen. Resultaten De toekenningen van Leergeld komen direct ten goede aan de doelgroep kinderen en jongeren die in armoede verkeren. In de periode oktober 2009 t/m september 2010 zijn er in totaal circa 1900 aanvragen geregistreerd bij de 4 Friese Stichtingen leergeld. Hiervan zijn er circa 1500 gehonoreerd. Het betreft in totaal circa 1230 kinderen. Het bedrag dat hiermee gemoeid is komt neer op circa. € 195.000.-

14

Toekomst De 4 stichtingen zijn doorlopend bezig met fondsenwerving. Ook zijn vanuit de stichtingen diverse gemeenten gevraagd een financiële bijdrage te leveren. De vereniging van landelijke stichtingen Leergeld werkt aan ondersteuning vanuit landelijke fondsen. 3.3. Preventiemedewerkers (Kredietbank Nederland) € 245.000,Korte omschrijving Het opzetten van preventie en nazorg binnen de schuldhulpverlening. Twee preventiewerkers ontwikkelen diensten op dit terrein en zetten het netwerk preventie schuldhulpverlening op. Zij ontwikkelen diverse diensten, zoals bijvoorbeeld voorlichtingen, budgetadviesgesprekken, gastlessen voortgezet en -beroepsonderwijs, Klasse!kas voor het primair onderwijs, preventieve activiteiten voor specifieke doelgroepen die dreigen in de schulden te geraken. Doelstelling De preventiemedewerkers willen de kwaliteit van de schuldhulpverlening verbeteren, het aantal schuldregelingen verminderen, recidive verminderen, zorgen dat minder jongeren in de schuldregeling komen, jongeren bewustmaken van financiële keuzes en ouderen stimuleren gebruik te maken van voorzieningen. In cijfers: per jaar 10% daling van curatieve schuldhulpverlening, 10% stijging van preventieve schuldhulpverlening. De klanttevredenheid is hoger dan een 7. Resultaten De doelstelling om de curatieve schuldhulpverlening met 10% te laten dalen, is niet gehaald. De economische crisis heeft juist geleid tot een toename van aanvragen curatieve schuldhulpverlening. De preventieve schuldhulpverlening is volgens het doel wel met 10% gestegen. De klanttevredenheid over de dienstverlening wordt als ruim voldoende beoordeeld. De preventiemedewerkers hebben verder in totaal 27 voorlichtingen gegeven. Budgetadviesgesprekken worden vanaf augustus 2009 structureel aangeboden aan inwoners van Tytsjerksteradiel. Sinds die tijd zijn er 21 budgetadviesgesprekken gevoerd. Ze hebben 125 gastlessen gegeven op scholen en er werken nu 34 basisscholen met de methodiek Klasse!Kas in de gemeenten Tytsjerksteradiel, Nijefurd, Littenseradiel en Kollumerland. Daarnaast zijn in een pilot binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) De Marwei 12 gedetineerden door de preventiemedewerkers begeleid en is er een incompany training schuldhulpverlening voor medewerkers uitgevoerd. Ten behoeve van de Intergemeentelijke Sociale Dienst Zuidwest Fryslân zijn 2 dagdelen training uitgevoerd ten behoeve van consulenten over de onderwerpen: Ordenen administratie en Budgetteren. De samenwerking met tal van organisaties is aangegaan door dit project. De Kredietbank is meer outreachend gaan werken. Dit blijkt uit de deelname van de Kredietbank aan samenwerkingsverbanden waarin de expertise van de Kredietbank gewenst is, zoals bijv. in de sociale teams en het Veiligheidshuis. Toekomst De preventiewerkers werken na afloop van het provinciale project door aan preventie binnen het verband van de Kredietbank Nederland. De kosten van de preventiemedewerkers worden dan gedeeltelijk door de kredietbank zelf gedragen en gedeeltelijk door opdrachtgevers (o.a. gemeenten, woningbouwcorporaties).

15

3.4. Bevorderen interventiekracht (Sociale teams van HVD Friesland6) € 210.000,- (na afrekening project € 87.825,-) Korte omschrijving Het versterken van de sociale teams op het gebied van het herkennen en aanpakken van financiële problematiek. Het project richt zich niet alleen op hulp aan individuen met complexe financiële problematiek, maar ook op deskundigheidsbevordering van de organisaties die vertegenwoordigd zijn in de sociale teams wat betreft het omgaan met complexe financiële problematiek. Het project heeft subsidie gekregen voor de inzet van financiële experts in urgente noodsituaties, het voeren van een proefproces om werkwijzen van organisaties die armoedeval veroorzaken aan de kaak te stellen en voor het scholen van hulpverleners in financiële kennis. Doelstelling Na afloop van de looptijd (op 1 september 2010) werken instanties die geld innen en uitkeren met elkaar en met de sociale teams samen in het voorkomen van armoedeval, huisuitzetting en maatschappelijke uitval. Ook is er een effectievere samenwerking tussen organisaties, vermindering van dreigende huisuitzettingen in Fryslan, vermindering van maatschappelijke uitval van de doelgroep en vermindering van frictiearmoede. Resultaten De hulp van financiële experts is 35 keer ingezet, zij konden cliënten (in samenwerking met andere partijen) op korte termijn bijstaan en de financiële crisissituatie stabiliseren. In totaal hebben 220 deelnemers van sociale teams meegedaan aan de cursus Omgaan met schulden en zij werken nu met een 10-stappenmodel hoe om te gaan met financiële problematiek. Tijdens twee congressen zijn ruim 200 professionals bereikt. De sociale teams hebben door het project meer focus op schuldenproblematiek en er is meer kennis op het gebied van de aanpak van de problematiek. Door snellere stabilisatie is rust gecreëerd en door sneller handelen wordt erger voorkomen en is er minder maatschappelijke uitval. Dit is bereikt doordat de sociale teams beter uit de voeten kunnen met extreme schuldenproblematiek. Met de Kredietbank Nederland is een convenant afgesloten over de samenwerking in de sociale teams. Het deelnemen aan de sociale teams geldt voor alle teams in Fryslân, voor zover de gemeente heeft gekozen voor de Kredietbank als aanbieder van schuldhulpverlening. In het convenant tussen de sociale teams en de Kredietbank zijn afspraken gemaakt over een snelle behandeling door de Kredietbank van cliënten van de sociale teams. Het signaal dat instanties vaak de oorzaak zouden zijn van armoedeval bleek niet met feiten te onderbouwen. Er is dan ook geen juridisch proces gevoerd. Toekomst Doordat er meer kennis is verworven en de werkwijze van de sociale teams is aangepast, kunnen de teams blijvend meer aandacht besteden aan complexe schuldenproblematiek. De hulpverleners zullen bijgeschoold moeten blijven worden, ook na afloop van het project. De Kredietbank kan dit gaan aanbieden als ze de functie van expertisecentrum meer gaan oppakken. De ontwikkelde werkwijze in het kader van het project is door de deelname van de Kredietbank aan de sociale teams structureel ingebed. De aanwezigheid van financiële expertise is hiermee ook voor de toekomst geborgd.

6

Voorheen GGD Friesland

16

3.5. Integrale Armoedeaanpak (De Arme Kant van Fryslân) € 240.000,Korte omschrijving De aanpak versterkt de lokale infrastructuur armoedebestrijding door de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals te bevorderen, het benaderen van mensen in stille armoede en het stimuleren en begeleiden van hen bij het aanvragen van inkomensvoorzieningen. Deelnemers van het provinciale platform De Arme Kant zijn de Protestantse Kerk Nederland, het maatschappelijk activeringswerk van de RK Kerk, de FSU, CNV Vakmensen, FNV Bondgenoten, Samenwerkende Voedselbanken Friesland, Humanitas en plaatselijke/regionale Arme kant groepen. Doelstellingen Het project wil het probleemoplossend vermogen van mensen in armoedesituaties vergroten. Een van de doelstellingen van het project is om aan het eind van de projectperiode (31 maart 2012) het niet-gebruik van inkomensondersteunende voorzieningen met minstens 15 % terug te brengen ten opzichte van de nulmeting van Partoer. Beoogd wordt ook om minstens 100 vrijwilligers via 9 trainingsbijeenkomsten te scholen om effectief te kunnen optreden als hulpverlener, persoonlijke begeleider en belangenbehartiger. Aan het eind van de projectperiode wil men 3 lokale overeenkomsten over een gezamenlijke armoedeaanpak tussen vrijwilligersorganisaties hebben afgesloten. In 5 gemeenten is integraal armoedebeleid ontwikkeld en de aanpak met Kanskaarten7 is ontwikkeld. Resultaten De lokale samenwerkingsverbanden van vrijwilligersorganisaties bieden persoonlijke steun en begeleiding bij het aanvragen van inkomensvoorzieningen. Kanskaarten zijn ontwikkeld en in Skarsterlân huis aan huis bezorgd en hierop volgt een huisbezoek door vrijwilligers. Per 1 oktober 2010 zijn 45 vrijwilligers geschoold. In totaal zijn 1039 huisbezoeken afgelegd waarbij de Kanskaart met daarop aanvullende inkomensregelingen is uitgereikt. Hiervan hebben 94 huishoudens aangegeven een hulpvraag te hebben. De voorlichtingsbijeenkomsten zijn door 730 mensen bezocht. Het actuele gebruik van inkomensondersteunende voorzieningen van de Friese gemeenten ten opzichte van de nulmeting van Partoer is vooralsnog niet in beeld gebracht. In twee gemeenten, Skarsterlân en Leeuwarden, is afstemming/samenwerking met de gemeente, professionele hulpverleningsorganisaties en sociale teams ontstaan. Toekomst Het project Integrale armoedeaanpak wil meer aansluiting zoeken bij bestaande projecten en initiatieven in gemeenten vooral in de vorm van het versterken van bestaande lokale overlegstructuren. Er zal nadrukkelijker worden ingezet op samenwerking met gemeenten en sociale diensten. Inzet zal zijn het verbinden van armoedebestrijding met het gemeentelijk WMO-beleid en de activiteiten van professionele organisaties en een verankering bij lokale welzijnsorganisaties. 3.6. Sulveren Stipe/uitzendbureau senioren (Dienst SoZaWe Noardwest Fryslân) € 148.000 Korte omschrijving Het opzetten van een seniorenuitzendbureau Âldens+. Hierdoor kunnen ouderen op het sociaal minimum betaalde arbeid verrichten, hun inkomen verhogen en actief participeren in de samenleving. Cliënten Wet Werk en Bijstand (WWB) van 62 tot en met 65 jaar krijgen scholing, training en begeleiding, worden geactiveerd en indien mogelijk in dienst 7

Met daarop de mogelijke inkomensvoorzieningen in de gemeente.

17

genomen. Het project is ontwikkeld en uitgevoerd door de dienst sociale zaken en werkgelegenheid, Traject BV en lokale welzijns- en zorgorganisaties. Doelstelling Vergroting van de participatie in de samenleving van senioren met een inkomen op het sociaal minimum door het verrichten van betaalde arbeid via een uitzendbureau. Het doel hiervan is armoede te voorkomen, het inkomen te verhogen en mensen weerbaarder te maken. Het doel van Sulveren Stipe is de participatie van 62-jarige WWB-ers en ouder in de samenleving te bevorderen. Het seniorenuitzendbureau Âldens+ is een middel om ouderen aan het werk te krijgen. In totaal zijn aan het eind van de looptijd (eind 2011) 75 senioren naar werk begeleid. Resultaten Per 1 oktober 2010 zijn 45 mensen bemiddeld naar werk en zijn er 218 inschrijvingen. Het doel was om 50% van de personen uit de doelgroep (WWB-ers uit NW-Friesland, arbeidsongeschikte personen die gepensioneerd zijn en gepensioneerden met een arbeidsverleden met een laag inkomen) in te laten schrijven bij Âldens+. Deze doelgroep is becijferd op totaal 375 personen. Inmiddels hebben zich 218 personen ingeschreven waarmee deze doelstelling dus ruimschoots is gehaald. Er is een financiële constructie ontwikkeld die te gebruiken is door gemeenten en organisaties. Toekomst Âldens+ BV is een zelfstandig uitzendbureau dat als zusterbedrijf van Traject BV opereert. De directie van Âldens+ is nadrukkelijk van plan om het uitzendbureau na afloop van de projectperiode te continueren. Gezien de ervaringen tot op heden en de ontwikkeling van de arbeidsmarkt, waarin steeds meer een beroep wordt gedaan op ouderen, is de directie van Âldens plus positief gestemd en voornemens om ook na 2011 als selfsupporting Uitzendbureau Âldens+door te gaan voor senioren. 3.7 Omkeer 2.0/Smart Communities (Burenhulpcentrale) (gemeente Leeuwarden e.a.) € 50.000,Korte omschrijving De Burenhulpcentrale (onderdeel van Omkeer 2.0) is een landelijk ontwikkelde methodiek waarbij ICT wordt ingezet om de vraag naar en het aanbod van informele diensten in een buurt/wijk vorm te geven. De bestedingsruimte voor mensen met een laag inkomen wordt hierdoor ruimer. De filosofie van het project Omkeer 2.0 is om zorg en welzijn met elkaar te verbinden en de behoeften van de cliënt centraal te stellen. De essentie van dit project is het zoeken naar structurele, toekomstbestendige oplossingen voor de vastgelopen zorg en dienstverlening aan de burger. Doelstelling Het accent bij het project Burenhulpcentrale ligt op participatie, ontmoeting, leefbaarheid in de wijk en sociale cohesie. Doordat mensen in buurten elkaar diensten aanbieden, wordt de bestedingsruimte voor mensen met een laag inkomen ruimer. De Burenhulpcentrale wil hiermee een bijdrage leveren aan sociale doelstellingen op buurt- en wijkniveau. Hiervoor wordt de website www.bilgaardnet.nl opgezet, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Het project wordt ontwikkeld en uitgevoerd met lokale welzijns- en zorgorganisaties, woningbouwcorporaties en gemeenten. Resultaten Eind november 2009 is de Burenhulpcentrale in Bilgaard van start gegaan. Vanaf februari 2010 is de Burenhulpcentrale ook stadsbreed ingezet. Inmiddels hebben zich 30 deelne-

18

mers aangemeld, waarvan 10 hebben aangegeven zelf hulp te willen. Al met al is vanaf de start slechts 1 x een bemiddeling tot stand gebracht. Onlangs (eind april - begin juni 2010) is nog een mailing de deur uitgegaan naar 200 adressen in Leeuwarden, maar dit heeft nauwelijks resultaat opgeleverd. Aangezien er nogal wat kosten verbonden zijn aan het systeem en ook uit andere projecten in het land blijkt dat de moeilijkheid niet zit in het werven van vrijwilligers, maar in het boven tafel krijgen van de (hulp)vraag is de conclusie: Het systeem van de BHC is a) te duur en b) het kost te veel tijd om de BHC van de grond te krijgen. Toekomst Het contract loopt af per 1-11-2010. Besloten is te stoppen met de BHC en vragen/contacten die er zijn over te nemen in de Hulpvraaglijn. 3.8. Stichting Samenwerkende Voedselbanken Friesland (SSVF) € 45.000,De SSVF is opgericht om de acquisitie en distributie van voedsel, het transport en de opslag van voedsel te coördineren en te verbeteren. Door het Budget Armoede kan SSVF investeren in een koel- en vriesunit, kasten, een computer en een heftruck in Drachten. Het transport wil SSVF verbeteren door een voertuig met koeling aan te schaffen. Doelstelling Door de investeringen kan de structuur van de samenwerkende voedselbanken verbeteren en doordat het voedsel wordt opgeslagen in Drachten, kan er efficiënter worden gewerkt. Resultaten Het geld vanuit het Budget Armoede is overeenkomstig de aanvraag besteed. Voor de SSVF heeft de provinciale bijdrage veel betekend: de omslag naar efficiënter werken met kortere lijnen in de distributie levert de lokale voedselbanken veel op. Er nemen veel vrijwilligers deel en er is een groei geweest van het aantal voedselbanken en hierdoor is er een grotere doelgroep bereikt . Toekomst De groei van het aantal voedselbanken gaat nog steeds door. Vrijwilligers zijn getraind en er wordt kennis uitgewisseld door de voedselbanken. 3.9.Verkenning nut en wenselijkheid Friese Stichting Urgente Noden (gemeente Leeuwarden) 1e aanvraag (Verkenning): € 10.500,2e aanvraag (Voorbereiding, inrichting en realisatie) € 446.250,Korte omschrijving In de verkenning moet er duidelijkheid komen over de noodzaak van en het draagvlak voor een Friese Stichting voor Urgente Noden (SUN). Het gaat om noodhulp voor cliënten in de hulpverlening die financieel tussen wal en schip vallen. De tweede aanvraag betreft de voorbereiding, inrichting en realisatie van een Bureau Urgente Noden in Fryslân. Het noodhulpbureau werkt via professionele hulpverleners. Zij vragen aan. Het direct kunnen inspelen op een urgente situatie versterkt de hulpverlening en vergroot de mogelijkheden van de hulpverlener de cliënt in de weg omhoog te

19

krijgen. Het noodhulpbureau werkt in de uitvoering nauw samen met afdelingen sociale zaken. Er wordt altijd gekeken of er voorliggende voorzieningen mogelijk zijn. Doelstelling Hulpverlening, overheid en fondsen zijn ieder voor zich onvoldoende in staat mensen in directe nood tijdig te helpen. Samen kunnen ze dit wel met een centraal adres waar hulpverleners voor hun cliënten terecht kunnen voor financiële ondersteuning in noodsituaties. Het doel van de eerste aanvraag was het maken van een verkenning. Het doel van de tweede aanvraag is het voorbereiden van een noodhulpbureau. Het noodhulpbureau wil: snelle hulp leveren, bemiddelen om voorliggende voorzieningen te activeren, service en voorlichting geven (m.n. aan de hulpverlening), noodhulp inbedden in de hulpverlening/doorbeken vicieuze cirkels, afstemmen met lokale instanties op het gebied van bestaanszekerheid, signaleren naar instanties en organisaties op basis van de ervaringen met noodhulpverlening. Resultaten Het draagvlak voor een provinciaal noodfonds is gepeild. Gezamenlijk met tal van maatschappelijke organisaties, provincie en een aantal gemeenten is geconstateerd dat er voldoende draagvlak is om de stichting voor te bereiden. Het bestuur is opgericht in februari 2010 onder de naam SUN Friesland. Het bestuur is uitgebreid na de oprichting met belangrijke vertegenwoordigers vanuit het maatschappelijk veld in Fryslân. Op 6 oktober 2010 was de oprichtingsbijeenkomst in Heerenveen waar circa 140 genodigden bijeen kwamen. Er komen meer voorstanders van het noodfonds onder gemeenten. De gemeenten Leeuwarden, Sneek, Heerenveen en Skarsterlân garanderen de bureaukosten voor de eerste 3 uitvoeringsjaren samen met de Provincie. Vanaf 6 oktober 2010 komen er aanvragen binnen, die in behandeling worden genomen. Per 15 november 2010 is een coördinator SUN Friesland aangesteld. Toekomst Er is een toenemend draagvlak en een toenemende betrokkenheid bij de realisatie van een Fries noodfonds. Dit blijkt ook uit een toenemend aantal betrokkenen, dat wil investeren. Zo hebben een aantal fondsen aangegeven mee te doen. De gemeenten Leeuwarden, Sneek, Skarsterlan en Heerenveen staan garant voor de cofinanciering van de bureaukosten gedurende de eerste 3 jaar. De ondersteuning van meer gemeenten dan de 4 die zich garant stelden voor het eerste jaar is essentieel. SUN Friesland heeft 3 jaar de tijd om zichzelf te bewijzen en verdere steun van gemeenten te verwerven.

3.10 Signaleren van armoede in de thuiszorg (Thuiszorg Het Friese Land e.a.) € 225.000,- (na bijstelling resultaten € 134.850) Korte omschrijving Dit project richt zich op het faciliteren van en ontwikkelen van thuiszorgmedewerkers in het signaleren van en doorverwijzen bij armoede in huishoudens waar zorg- en thuiszorgdiensten geleverd worden. Het gaat om ontwikkelingskosten. Er wordt samengewerkt met het algemeen maatschappelijk werk, dat de trainingen verzorgt en waarnaar doorverwezen wordt. Partners in het project zijn: Thuiszorg Het Friese Land, St. Zorgcombinatie Interzorg, Thuiszorg Zuidwest Friesland, Thuiszorg/jgz/kraamzorg de Friese Wouden, Isis Kraamzorg. Momenteel hebben zich ook aangesloten: zorgaanbieder in Zuidwest Fryslân Hof en Hiem en Zorggarant. Doelstelling

20

Het signaleren van armoede behoort niet tot de reguliere taak van de thuiszorgmedewerkers. Medewerkers ontberen de tools om te kunnen signaleren en doorverwijzen. Binnen het project worden concrete instrumenten ontwikkeld (een signaleringskaart en een protocol), de doorverwijzing afgesproken met externe partners, een trainingsopzet gemaakt, trainingen voor medewerkers uitgevoerd, evenals een train de trainers, zodat (thuiszorg, kraamzorg- en jeugdgezondheidszorg) organisaties hun eigen medewerkers kunnen trainen. Resultaten Er is eerst een pilot gestart in Leeuwarden. Hier zijn 205 medewerkers getraind, 22 medewerkers hebben armoede gesignaleerd en 8 cliënten zijn doorverwezen. Andere deelnemende gemeenten zijn: Kollumerland, Dantumadeel, Ameland, Schiermonnikoog, Bolsward, Gaasterlan-Sleat, Lemsterland, Littenseradiel, Nijefurd, Sneek, Wunseradiel, Wymbritseradiel, Skarsterlan, Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en Opsterland. Er lopen nog verschillende trainingen. Eind 2010 zijn naar verwachting in totaal 1997 medewerkers getraind. De resultaten voor wat betreft signalering en doorverwijzing zijn nu nog niet te geven. Aangezien gemeenten de cofinanciering voor dit project leveren en niet alle gemeenten hiertoe bereid zijn is het toegekende subsidiebedrag bijgesteld op € 134.850,Toekomst Armoedesignalering is opgenomen op de jaaragenda van de teams, zodat dit een terugkerend onderwerp is. Hierdoor blijft de signalering een aandachtspunt en is voor medewerkers duidelijk welke werkwijze bij armoedesignalering wordt gehanteerd. Nieuwe medewerkers worden over armoedesignalering geïnstrueerd door de medewerker binnen het team die hiervoor als trainer is opgeleid.

3.11. Huis voor Jongeren (Zienn) € 180.000,Zienn bundelt al haar aanbod voor jongeren (18-25 jaar) in een integraal aanbod vanuit het Huis voor Jongeren. Een keten van begin (interventie), tijdens (opvang) en tot het eind (ambulante woonondersteuning en terugvalpreventie), waarbij werk en/of opleiding centraal staat. Jongeren worden opgezocht in hun eigen omgeving, opgevangen na detentie en dakloosheid en begeleid, zowel intramuraal in het Huis voor Jongeren als ambulant. Door deze hechte samenhang in werkwijze krijgen jongeren meer kansen en wordt armoede voorkomen. Doelstelling Het jaar 2009 subsidieert de Provincie zowel vanuit SIF als vanuit het Budget Armoede om de ontwikkelde werkwijze van Huis voor Jongeren in stand te kunnen houden en verder te ontwikkelen. Het project wil dak- en thuisloosheid voorkomen en bestrijden, uitval op school en werk tegen gaan, sociale uitsluiting en armoede (aanpak van schulden en opzetten van verantwoord financieel beheer) voorkomen en bestrijden. Het project werkt aan de doelen door: eenheid aan te brengen in de hulpverlening aan jongeren die dak- of thuisloos zijn geraakt, te begeleiden naar een zelfstandig bestaan, het invoeren van trajectbegeleiding, het leveren van nazorg: terugvalpreventie. Resultaten Het Huis voor Jongeren kon dankzij de subsidie de ontwikkelde werkwijze in standhouden en verder ontwikkelen. Zonder de subsidie van de Provincie had het Huis voor Jongeren geen start kunnen maken in 2009. Het geld is ingezet voor trajectbegeleiding, preventie en interventie. Het vult een gat op tussen de hulpverlening aan jongeren tot 18 jaar en

21

het hulpverleningsaanbod voor volwassenen. Door de aanpak en het verblijf in Huis voor Jongeren krijgen „kansloze‟ jongeren nieuw besef: ze leren hun inkomen te beheren, ze worden doorgeleid naar schuldsanering zodat er weer perspectief ontstaat. Werk, opleiding, vrije tijd: alle leefgebieden worden aangepakt in de werkwijze. Per 1 oktober 2010 zijn 18 jongeren uit de voorziening uitgestroomd. Ambulant hebben 23 jongeren de trajecten positief afgesloten. Op dit moment zijn 76 jongeren bij het Huis voor Jongeren in begeleiding. Toekomst De begeleidingstrajecten worden niet volledig gedekt door financiering uit de Awbz of Wmo. Gezocht moet worden naar een structurele financiële aanvulling om de begeleiding, die een verlenging is van de jeugdzorg blijvend aan te kunnen bieden. 3.12 Ping (Kredietbank Nederland) € 250.000,- (na bijstelling resultaten € 175.000,-) Korte omschrijving Ping is een laagdrempelig loket, gevestigd op de Werkpleinen waar mensen financieel advies, budgetbegeleiding en/of praktische tips kunnen krijgen. Ping is zowel gericht op mensen die financiële problemen hebben, als op mensen die te maken krijgen met een inkomensdaling en hun uitgaven moeten aanpassen. Op de Werkpleinen komen mensen die met werkloosheid te maken hebben, waardoor hun inkomenssituatie wijzigt. Ping is een gezamenlijk initiatief van de gemeente Leeuwarden, UWV Werkbedrijf en de Kredietbank. De dienstverlening van Ping is laagdrempelig en kosteloos. Doelstelling Mensen proberen te lang zelf een oplossing voor hun schulden te vinden, of weten de weg naar reguliere hulpverlening niet te vinden. Ook benutten veel mensen niet alle inkomensmogelijkheden. Hierdoor lopen schulden onnodig hoog op en wordt een eventuele oplossing steeds moeilijker. Door zitting te nemen op het Werkplein wil Ping mensen uitnodigen om vroegtijdig vrijblijvend advies in te winnen over hoe het beste om te gaan met hun gewijzigde inkomenssituatie. Het project is erop gericht om op alle Werkpleinen (6) een Ping-loket te openen en per Ping-loket 50 hulpvragen per maand binnen te krijgen. Resultaten In Leeuwarden, in Drachten en (per 1 november 2010) in Sneek is Ping binnen de Werkpleinen gestart. Het totaal aantal hulpvragen sinds de start van Ping Leeuwarden is 602 (per oktober 2010). Dit komt neer op een gemiddelde van 43 hulpvragen per maand. Het totaal aantal budgetadviesgesprekken bij Ping Leeuwarden is 152 (=25%). Het aantal hulpvragen sinds de start van Ping Smallingerland is in oktober 2010 292. Dit komt neer op een gemiddelde van 45 hulpvragen per maand. Het totaal aantal budgetadviesgesprekken bij Ping Drachten is 38 (=13%). Van alle mensen die bij Ping komen, blijkt 35% een hulpvraag over schulden te hebben. Van deze 35% wordt 66% doorverwezen naar de Kredietbank Nederland. Deze mensen komen door de bemiddeling van Ping in een eerder stadium bij de Kredietbank, waardoor de oplossing voor hun schulden ook minder ingewikkeld is. Op de overige werkpleinen (Heerenveen, Dokkum en Franeker) is het niet gelukt met de betreffende gemeenten afspraken te maken over de oprichting van een Pingloket. Naar aanleiding hiervan is de subsidietoekenning uit het Budget Armoede bijgesteld op € 175.000,-. Toekomst De verwachting is dat de financiering van Ping vanaf 2011 volledig door de afnemende gemeenten wordt gedragen.

22

3.13 Jeugdsportfonds € 129.000,Korte omschrijving De Stichting Jeugdsportfonds Friesland biedt jongeren tot 18 jaar van financieel niet draagkrachtige ouders/verzorgers een kans om te gaan sporten. Omdat het fonds voor hen een lidmaatschap en/of sportartikelen betaalt, kunnen deze jongeren lid worden van een sportclub. Een intermediair ziet er op toe dat de jongere daadwerkelijk en voor langere tijd meedoet aan de sportactiviteiten. Doelstelling Het Jeugdsportfonds Friesland geeft jongeren door middel van sportparticipatie een kans zich positief te ontwikkelen. Sportparticipatie is één van de instrumenten om jongeren te betrekken bij de samenleving en de tweedeling tussen kansarme en kansrijke jeugd te verkleinen. Het budget is maximaal € 225,- per jaar. Het Jeugdsportfonds Friesland wil de komende drie jaar het sporten van 1500 jongeren financieren. Resultaten De subsidie is toegekend in augustus 2010, dus concrete resultaten zijn nog niet te geven. Gezien de afspraken met de vier stichtingen Leergeld en SUN Friesland (Stichting Urgente Noden) denkt het Jeugdsportfonds dat dit jaar 75 kinderen extra kunnen sporten dankzij intermediairs. Het Jeugdsportfonds wil in 2011 500 kinderen en in 2012 eveneens 500 kinderen kunnen laten sporten. 3.14 Versterking sociale structuur, Leger des Heils € 75.000 Korte omschrijving Het Leger des Heils heeft contact met duizenden mensen in Fryslân, zowel professioneel als vanuit de korpsen. In de professionele setting helpt het Leger des Heils in Fryslân ruim 500 kinderen, 500-600 dak- en thuislozen, 35 geïsoleerde en vereenzaamde ouderen, 25 mensen in het sociaal pension en 145 gezinnen. Signalen van armoede in gezinnen of bij individuen zijn volop aanwezig, maar specifieke deskundigheid ontbreekt. Vandaar dat het Leger des Heils medewerkers wil trainen in het systematisch signaleren van vaardigheidstekorten bij cliënten (zoals laaggeletterdheid) en het leren kennen van de juiste (inkomens)voorzieningen. Vrijwilligers krijgen een betere coördinatie en goede trainingen om te kunnen signaleren en doorverwijzen. Doelstelling Door een brug te slaan tussen vrijwilligers en professionals wordt de sociale structuur versterkt en verbreed. Armoede wordt eerder gesignaleerd en zowel professionals als vrijwilligers zijn na training beter in staat om mensen door te verwijzen. Resultaten Een medewerker Maatschappelijke Dienstverlening heeft gedurende de periode september 2009 tot en met augustus 22010 diverse bezoeken afgelegd aan alle vrijwillige en professionele afdelingen om de problematiek goed in kaart te brengen. Het project wordt de komende maanden verder uitgerold. Voor de coördinatie tussen professionals en vrijwilligers wordt een medewerker gezocht.

23

3.15 Klasse!Kas, Kredietbank Nederland € 113.103,Korte omschrijving Kinderen in de klas (bovenbouw basisschool) wordt het beheer gegeven over een geldkistje (de klassekas). Ze beslissen zelf over hoe ze geld gaan sparen en waar het geld vervolgens aan wordt uitgegeven. Bij het geldkistje hoort een kasboek waarin de inkomsten en uitgaven worden bijgehouden. Tevens wordt daarin een logboek bijgehouden en worden er bonnetjes bewaard. Daarnaast bevat het kasboek ideeën, tips en nuttige informatie voor kinderen over omgaan met geld. De beslissing hoe geld te generen en de uitgavendoelen zijn een beslissing van de hele klas. Het project wordt met begeleiding van de Kredietbank aangeboden, zodat de tijdsinvestering door het onderwijs gering is. Doelstelling De klassekas biedt de mogelijkheid om een gezonde basis van financieel gedrag aan te leren. Het daagt de kinderen uit tot het maken en beargumenteren van hun keuzes. Doordat ze hun geld zelf moeten verdienen, worden ze zich bewust van het feit dat er inkomsten nodig zijn om geld uit te kunnen geven. De Kredietbank Nederland wil met dit project 280 klassekassen uitzetten. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen. 3.16 Gelijke kansen voor een optimale start, ROS Friesland € 143.525,Korte omschrijving Het project wil door interventies en netwerkvorming bijdragen aan een betere gezondheidssituatie van zwangeren met een lage sociaal-economische status (SES) en het ongeboren kind, zodat de overerving van ongezondheid doorbroken wordt en een grotere kans op sociale stijging wordt gecreëerd. Dit wordt bereikt door het verstrekken van informatie over gezond gedrag en leefwijze voor een optimale zwangerschap voor meisjes en vrouwen met een lage SES in drie pilotregio‟s in Fryslân en het verlenen van extra ondersteuning volgens de methodiek Stevig Ouderschap. Daarnaast wordt er een netwerkstructuur gevormd tussen de eerstelijnszorg, onderwijs, welzijnswerk en de Centra voor Jeugd en Gezin. Doelstelling 280 leerlingen op het VMBO/MBO en 90 vrouwen hebben gezondheidsinfo m.b.t. zwangerschap en geboorte gekregen. 3% van de zwangeren in de piltotregio‟s zijn begeleid d.m.v. Stevig Ouderschap. Daarnaast is er een duurzaam netwerk gevormd tussen de eerstelijnszorg, onderwijs, welzijnswerk en de Centra voor Jeugd en Gezin. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen.

24

3.17 Intensivering armoedebestrijding met Kanskaarten, Arme Kant van Fryslân € 100.000,Korte omschrijving In Fryslân moet 10,7% van de huishoudens zien rond te komen van een minimuminkomen. Ongeveer 3,4% van de huishoudens leeft 4 jaar of langer met een laag inkomen. Deze huishoudens hebben vaak geen zicht op compenserende inkomensregelingen en worden hiervoor niet rechtstreeks benaderd doordat ze niet bij risicogroepen behoren. De Kanskaart biedt deze huishoudens eenvoudige informatie over inkomensondersteunende voorzieningen en attendeert hen op regelingen waarop zij mogelijk recht hebben. De kaart vergroot hun zelfredzaamheid. Getrainde vrijwilligers gaan gericht op pad naar inwoners en kunnen zo minimahuishoudens persoonlijk bereiken en hen op weg helpen bij het aanvragen van voorzieningen. Doelstelling De Arme Kant van Fryslân wil de aanpak met Kanskaarten in 21 Friese gemeenten intensiveren en het gebruik van inkomensondersteunende voorzieningen met minstens 15% laten toenemen ten opzichte van de cijfers uit de nulmeting. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen. 3.18 Armoedesignalering door vrijwilligers, Solidair Friesland € 15.000,Korte omschrijving Kerkvrijwilligers hebben een vertrouwensband met de mensen die zij bezoeken voor financiële of morele steun. Door middel van een gericht toerustingaanbod (4 à 5 trainingen of cursussen) leren zij signalen van armoede beter herkennen en adequaat te handelen. Zij krijgen een betere kennis van de sociale- en hulpverleningskaart en kunnen hierdoor gerichter adviseren en doorverwijzen naar bestaande regelgeving en instanties. Doelstelling Solidair Friesland wil minimaal 150 vrijwilligers trainen in het signaleren van armoede en het doorverwijzen naar bestaande regelgeving en instanties. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen. 3.19 Schuldhulpmaatjes, Solidair Friesland € 75.000,Korte omschrijving Personen met schuldenproblematiek worden bijgestaan door vrijwilligers in het vinden van een oplossing en het voorkomen van herhaling van de schuldenproblematiek. De vrijwilligers bieden deze personen gerichte aandacht en ondersteuning om de schulden weg te werken. Ze helpen hun doelgroep weerbaarder te worden en zelf contact te leggen voor de aanpak van hun problemen. De vrijwilligers maken de verbinding naar de instanties en regelingen waar mensen hulp kunnen vinden. Dit alles in nauwe samenwerking met de professionele hulpverlening. Het project is met subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gestart door de landelijke Projectalliantie.

25

Doelstelling Minimaal 100 vrijwilligers zijn getraind en hebben ervaring opgedaan als schuldhulpmaatjes. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen. 3.20 Versterking infrastructuur armoedebestrijding NOFA gemeenten, Projectgroep Maatschappelijk Activeringswerk van de Protestantse Kerk in Friesland € 105.000,Korte omschrijving Het project beoogt de kennis en ervaring van een pilotproject in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland ca, over te dragen aan andere professionals uit gemeentelijke overheden, maatschappelijke organisaties en vrijwilligers, zodat capaciteit en draagvlak worden vergroot en kennis wordt gedeeld. Hiervoor worden deskundigen ingehuurd en worden trainingen opgezet. In het pilotproject zijn mensen uit de doelgroep, die zich uit trots of schaamte niet (durven) melden, bereikt en voor velen van hen is dankzij bemiddeling en advies van de vertrouwenspersoon passende hulp geboden. Doelstelling Er is samenwerking ontstaan en deskundigheid uitgewisseld tussen cliëntenorganisaties, maatschappelijke organisaties, vrijwilligersorganisaties en gemeenten. De doorverwijzing is beter op elkaar afgestemd en hulp wordt sneller en meer op maat geboden. Resultaten Aangezien de startdatum van dit project 1 januari 2011 is, zijn er nog geen resultaten te benoemen.

26

4. Overige interventies: resultaten en toekomst 4.1. Onderzoek Vanuit andere provinciale ondersteuningsmiddelen heeft Partoer CMO Fryslân beleidsevaluatief onderzoek gedaan in de afgelopen periode van vier jaar. In hoofdstuk 1 is aangegeven wat er gedaan is en wat dit opleverde voor het provinciale armoedebeleid. Het onderzoek heeft informatie gegeven aan betrokkenen over armoede en armoedebestrijding in Fryslân en geleid tot evaluatie en bijstelling van het provinciale armoedebeleid gedurende de looptijd 2007-2010. 4.2. Beleidsinformatie Naast dit onderzoek heeft Partoer CMO Fryslân beleidsinformatie gegenereerd en ontsloten op het Informatie- en kennispunt Emancipatie& participatie. Daar is te vinden: De map Armoede met actuele beleidsinformatie over armoede, armoedebestrijding en schuldhulpverlening De Databank Good practices armoedebestrijding De provinciale Sociale kaart armoedebestrijding 4.3. Interventies van provincie en Taskforce Armoedebestrijding In hoofdstuk 2 werden kort8 de interventies aangegeven die de provincie en Taskforce pleegden om de doelen van het provinciale armoedebeleid te bereiken. De belangrijkste resultaten9 zijn: Armoede is een provinciebreed thema geworden. Er zijn meer initiatieven genomen door partijen op het gebied van armoedebestrijding. De provinciale bijeenkomsten armoede waren een stimulans om armoede te agenderen, informatie uit te wisselen en af te stemmen op het gebied van armoede Er is sprake van meer samenwerking tussen organisaties. Zonder dat hiervoor nieuwe structuren/organisaties zijn opgezet. Ook de samenwerking tussen Provincie en gemeenten is na een aarzelend begin inmiddels goed op gang gekomen. De toegekende projecten uit het Budget Armoede betekenen een blijvende aanvulling voor de infrastructuur in Fryslân op het gebied van armoedebestrijding. Het provinciaal armoedebeleid betekent een impuls voor de samenhang van beleid van gemeenten en organisaties die zich bezig houden met armoedebestrijding in Fryslân. Versnippering van beleid is minder geworden. Er liggen kansen voor gemeenten om tot nog meer uitwisseling te komen en bekendheid te geven aan projecten en initiatieven die bijdragen aan armoedebestrijding. De Taskforce heeft op meerdere momenten10 in de afgelopen vier jaar van provinciaal armoedebeleid aanbevelingen opgesteld naar gemeenten en deze met een vertegenwoordiging van hen besproken. De gemeenten hebben duidelijk aangegeven als overheidslaag, naast het Rijk, verantwoordelijk te zijn voor armoedebeleid. De toekomst van samenwerking, afstemming en informatie-uitwisseling in de Provincie Fryslân op het terrein van armoedebeleid is volgens de gemeenten afhankelijk van de gemeenten in Fryslân. De gemeenten zien een beperkte rol voor de provincie hierin. Zij denken aan ondersteuning van de ambtelijke 8

In de Tussenevaluatie provinciaal armoedebeleid (Partoer, maart 2009) en in Samen tegen de armoede . Drie jaar Fries armoedebeleid (Partoer, juni 2010) is meer informatie te vinden over de overige interventies en de resultaten ervan. 9 Aangegeven door leden Taskforce, stakeholders, vertegenwoordigers projecten en coördinerend wethouders VFG in kader huidige rapportage en eerder gemaakte evaluatie Samen tegen de armoede. Drie jaar provinciaal armoedebeleid (Partoer, 2010) 10 Na de Nulmeting provinciaal armoedebeleid, na de Tussenevaluatie en na Samen tegen de armoede. Drie jaar provinciaal armoedebeleid

27

werkgroep armoede, een jaarlijkse conferentie voor alle organisaties die betrokken zijn bij armoedebestrijding en het leveren van beleidsinformatie en onderzoek. Resultaat van de gesprekken van de Taskforce en de gemeenten is dat de gemeenten besloten hebben, verenigd in de VFG, een ambtelijk overleg armoede in te stellen, dat doorgaat na 2010 zodat de functie van uitwisseling, afstemming en samenwerking tussen gemeenten vorm gegeven kan worden en armoede op de agenda blijft. 4.4. Terugblik Taskforce Enkele reacties van de Taskforceleden: „ “De grote mate van betrokkenheid bij het thema armoede leidt tot een nog grotere mate van versnippering”, aldus Andrė de Jong, beleidsmedewerker van de gemeente Skarsterlân. Ware woorden. In mijn ogen is de belangrijkste opdracht voor de Taskforce geweest om een eind te maken aan die versnippering. En daar zijn we redelijk in geslaagd, waarschijnlijk ook door de samenstelling van de Taskforce, met daarin de belangrijkste spelers op dit terrein. De toegekende projecten hebben stuk voor stuk provinciale meerwaarde en zijn daardoor aanvullend op het gemeentelijke armoedebeleid. En dat was juist ook de bedoeling! Namens de VFG ben ik de afgelopen 4 jaar met veel genoegen lid geweest van de Taskforce. Tevreden ben ik ook over de goede samenwerking met de provincie. Wat de toekomst betreft: wat mij betreft gaan we gewoon door. Misschien in een andere vorm, maar het zou zonde zijn om te opgebouwde kennis en samenwerking verloren te laten gaan. Daarom ben ik ook blij dat we als gemeenten inmiddels hebben afgesproken om tot een provinciaal ambtelijk overleg te komen met als doel de wethouders Werk en Inkomen blijvend te adviseren over de aanval op de armoede.‟ Andries Ekhart, wethouder Sneek en coördinerend portefeuillehouder Sneek „Als de provincie een taskforce instelt, wil dat zeggen dat er een ernstig probleem is gesignaleerd, dat niet met gewone middelen te bestrijden valt. Armoede is zo'n probleem en valt niet op te lossen met simpele middelen. Het is ook een verborgen probleem en het vraagt inzet van veel partijen om het boven water te krijgen én er wat aan te doen. Alle regelingen ten spijt is het ook een hardnekkig probleem met 'erfelijke' trekjes. Die overerving tegengaan en komen tot een samenhangende duurzame inzet van alle partijen, vormden wat mij betreft de kern van de inspanningen van de Taskforce. In de maatschappelijke opvang komen we veel mensen tegen die diep in de schulden zitten en (mede daardoor) onder het bestaansminimum leven. Het isolement waar deze mensen in zitten, is vaak oorzaak en gevolg tegelijk en maakt dat mensen steeds verder in de ellende geraken. In de afgelopen vier jaar zijn veel projecten gehonoreerd die daar iets aan proberen te doen: door herkenning, contact leggen, (vrijwillige) ondersteuning, voorlichting en concrete en financiële hulp. Ook in de opvang is een project gehonoreerd, dat er toe bijdraagt, dat jongeren begeleid worden in het op orde krijgen van hun leven en hun (financiële) huishouding. Voor mij gaat het om het leggen van blijvende verbanden en het onderhouden van de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals, die elkaar aanvullen in de bestrijding van armoede in Fryslân. En dat moet ook na de afgelopen vier jaar gewoon doorgaan en ondersteund worden.‟ Kees van Anken, directeur/bestuurder Zienn „Mijn motief om in de Taskforce Armoedebestrijding te participeren was enerzijds mijn al langer bestaande betrokkenheid bij de armoedeproblematiek en met name bij het probleem van de overerving van armoede. Anderzijds leek het mij niet verkeerd om als vrijwilliger vanuit het Platform de Arme Kant in de Taskforce te zitten. Tegelijkertijd was ik me ervan bewust dat het toekennen van de provinciale gelden via de halfjaarlijkse tenders relatief minder moeilijk zou zijn dan het aanzwengelen van activiteiten in de provincie om de armoede krachtiger dan voorheen te bestrijden. Ik heb grote bewondering voor alle creativiteit en inzet van organisaties die aan de slag zijn met de bestrijding van de armoede in de provincie. Probleem bleek echter wel steeds, dat veel groepen nogal op zichzelf staan en dat samenwerking met anderen niet snel van de grond komt. Verder blijkt nog steeds dat herkenning van situaties van armoede voor vele werkers in de samenleving moeilijk is en dat er mijns inziens dus blijvend aandacht zal moeten zijn om mensen op dat punt te trainen. Heel blij ben ik met het feit dat we als Taskforce een aantal projecten hebben kunnen honoreren, die pogen zo vroegtijdig als maar kan jongeren te helpen met budgetteren en met bewust omgaan met hun leven. Contact en intensief overleg met scholen en opleidingen is daartoe onmisbaar. De projecten van Leergeld en Klasse!kas zijn mijns inziens bijvoorbeeld heel zinvol. Graag

28

blijf ik – ook na 2010 – meedenken over hoe de armoede, die eerder groter wordt dan kleiner, kan worden tegengegaan. H. G. Stavenga – van der Waals, oud voorzitter Arme Kant van Fryslân

Vier jaar geleden werd ik gevraagd om zitting te nemen in de Taskforce Armoedebestrijding. Ik heb daar geen moment over nagedacht en direct ja gezegd. Ik zag in mijn dagelijkse praktijk bij de Kredietbank (toen nog GKB Friesland) dat gemeente-overstijgende activiteiten de armoedebestrijding in Fryslân zouden kunnen versterken. Niet dat de Friese gemeenten geen goede armoedebestrijding hadden; dat hadden de meeste goed voor elkaar. Maar sommige zaken kun je niet alleen als gemeente. Een mooi voorbeeld in die tijd waren de sociale teams. Deze gemeenteoverstijgende teams deden en doen goed werk bij multiproblem-gezinnen. Hoewel zaken soms weerbarstig bleken heeft de taskforce de armoedebestrijding in Fryslân een klein stapje vooruit kunnen helpen. Mooie voorbeelden zijn o.a. het Friese Noodfonds en de financiële loketten Ping op de werkpleinen. Helaas zal een voortzetting van de taskforce er, gezien de bezuinigingen en de takendiscussie bij de provincie, niet inzitten. Daarom hoop ik dat opgezette projecten en samenwerkingsverbanden doorgezet worden door gemeenten en betrokken organisaties. Ger Jaarsma, directeur Kredietbank Nederland.

29

5. Conclusies en aanbevelingen In hoofdstuk 1 staan de vragen die Provinciale Staten stelde aan het begin van het armoedebeleid in 2007. Nu, aan het eind van de periode van 4 jaar waarin het provinciale armoedebeleid is uitgevoerd, geven we antwoord op deze vragen. Is de armoede herkend en teruggebracht? De economische situatie is sterk bepalend geweest voor het provinciale armoedebeleid in 2007: van eerst een hoogconjunctuur waarin veel vraag naar arbeid was, naar crisis en toenemende werkloosheid nu. Uit de informatie van hoofdstuk 2 blijkt dat voor Fryslân, net als voor Nederland de situatie van armoede, gemeten op een aantal indicatoren, in de periode 2005 tot en met 2008 daalde. Deze periode werd gekenmerkt door een hoogconjunctuur. Na 2008 werden de gevolgen van de economische crisis goed merkbaar in de cijfers. Aan alle gemeten indicatoren is af te leiden dat na 2008 de armoede weer groeit. De gevolgen van de economische crisis voor de financiële positie van mensen op het minimum zijn goed merkbaar. Schulden nemen toe, ook bij doelgroepen die tot voorheen geen beroep deden op schuldhulpverlening, zoals tweeverdieners die met werkloosheid te kampen hebben. Ook de toekomstige tijd is onzeker. De bezuinigingen bij Rijk, gemeenten en provincie zullen gevolgen hebben voor minima. Dit zijn bepalende factoren waarop het provinciale armoedebeleid geen invloed heeft, maar die wel mede het succes bepalen van de interventies. Fryslân heeft net als de rest van Nederland geprofiteerd van de hoogconjunctuur. Tot en met 2008 was er op alle indicatoren een afname van de armoedeproblematiek. Deze indicatoren zijn: het aantal mensen met een laag en een langdurig laag inkomen in de provincie, het aantal mensen op het sociaal minimum, het aantal bijstandsuitkeringen en het aantal kinderen en jongeren in een uitkeringsgezin. Fryslân heeft het de afgelopen periode niet slecht gedaan: achterstanden ten opzichte van Nederland zijn niet toegenomen. De achterstand in gemiddeld besteedbaar inkomen is vergeleken met Nederland in 2008 zelfs enigszins ingelopen. De effectiviteit van de schuldhulpverlening is toegenomen met een groter percentage geslaagde afgehandelde zaken in 2008. Vanaf 2009 stijgt de armoede weer. De verwachting is dat organisaties en gemeenten de economische tegenwind nu beter het hoofd kunnen bieden, doordat er in de afgelopen periode van provinciaal armoedebeleid structurele verbeteringen zijn gekomen in de armoedebestrijding en partijen elkaar beter weten te vinden. Er zijn door het provinciale armoedebeleid ook een aantal voorzieningen ontstaan waardoor armoede eerder herkend wordt en mensen eerder geholpen kunnen worden. Hierdoor lopen crisissituaties minder hoog op en worden de persoonlijke en maatschappelijke kosten beperkt. Armoede wordt zeker meer herkend en door de ontstane samenwerking en de gerealiseerde voorzieningen is een snellere en effectievere aanpak van problemen mogelijk. De cijfersmatige stand van zaken kunt u vinden in bijlage. Welke aanvragen zijn ingediend en gehonoreerd en welke resultaten zijn er mee geboekt? Samengevat zijn de resultaten: 1. De projecten dragen met elkaar bij aan bijna alle doelstellingen van het provinciale armoedebeleid. De stakeholders, die allen een breed overzicht hebben over het veld van armoedebestrijding in Fryslân, en die in het kader van de tussenevaluatie in 2010

30

11

geinterviewd zijn, geven dit aan. Voor zover projecten concrete doelen en resultaten hebben gesteld, zijn deze bereikt of is de verwachting dat deze bereikt zullen worden. 2. De uitwisseling en samenwerking tussen gemeenten, professionele organisaties, en vrijwilligersorganisaties is sterk toegenomen op het gebied van armoedebestrijding. 3. De projecten die hebben bijgedragen aan de versterking van de infrastructuur armoedebestrijding: Leergeld is in Fryslân gaan werken en is provinciedekkend geworden De werkwijze sociale teams is uitgebreid en structureel verbeterd door toetreding van Kredietbank Nederland in de teams. In de werkwijze wordt voorrang gegeven aan de financiële problematiek. Hulpverleners zijn geschoold In meer gemeenten is er sprake van samenwerking tussen professionals, de gemeente en vrijwilligers om de doelgroep te bereiken en hen te informeren over inkomensvoorzieningen De buurt- of dorpsgerichte werkwijze in het bereiken van de doelgroep is uitgeprobeerd en succesvol gebleken Het Huis voor Jongeren is een aanvulling in het gat tussen de opvang en begeleiding van jongeren tot 18 jaar en de opvang van volwassenen. Ping is gerealiseerd en werkt vanuit verschillende Werkpleinen in Fryslân Het seniorenuitzendbureau Aldens+ is opgericht Het provinciale noodfonds SUN Friesland (Stichting Urgente Noden Friesland) is opgericht Organisaties geven aan elkaar meer te vinden in het werk. 4. Er zijn veel resultaten geboekt wat betreft het bereiken van de doelgroep die in armoede leeft door de verschillende projecten. De mogelijkheden van inkomensvoorzieningen zijn bij een groeiende groep mensen onder de aandacht gebracht. De Kanskaarten en huisbezoeken door vrijwilligers zijn concrete, effectieve methodieken. De provinciebrede deskundigheidsbevordering Signaleren en doorverwijzen bij armoede voor medewerkers in de thuis- en kraamzorg is een concrete aanpak om de doelgroep te bereiken die uitgezet kan worden naar andere werksoorten. 5. De participatie van kinderen en jongeren is vergroot en sociale uitsluiting is voorkomen, door de inzet van participatiebevorderende voorzieningen door bijvoorbeeld Leergeld, Jeugdsportfonds en Jeugdhulp. Heeft het provinciale armoedebeleid geleid tot het verminderen van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten is? Armoede en sociale uitsluiting is een complexe maatschappelijke werkelijkheid. Vele factoren spelen een rol bij en zijn van invloed op armoedebestrijding. De ontwikkeling van de economie, de invloed van de kredietcrisis, rijksmaatregelen op het gebied van inkomensbeleid en gemeentelijke speerpunten armoedebestrijding vallen buiten het bereik van een provincie. Bij de beantwoording van de eerste vraag is hierover al het een en ander gezegd. Maar ook onderzoekstechnisch is deze vraag naar effect een ingewikkelde. Er kan geen causaal verband gelegd worden tussen de inzet van de provincie en het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten is. Wel kan er een relatie gelegd worden tussen veranderingen in de werkelijkheid van armoede en armoedebestrijding en de provinciale inzet. Wanneer de projecten en interventies hun doelen behalen dan dragen zij bij aan de doelen van het provinciale armoedebeleid. De bijdrage van de projecten en interventies aan doelstellingen van provinciaal armoedebeleid is verder vastgesteld door de waardering te onderzoeken bij gebruikers, medewerkers, belangengroepen en stakeholders in de verschillende evaluaties die verschenen zijn. We beschikken nu over de cijfers, zie bijlage, de resultaten zoals aangegeven in 11

Samen tegen de armoede. Drie jaar provinciaal armoedebeleid (Partoer CMO Fryslan, 2010)

31

hoofdstuk 4 en 5 en de waardering van stakeholders gegeven t.b.v. de evaluatie Samen tegen de armoede. Drie jaar provinciaal armoedebeleid. Het provinciaal armoedebeleid heeft geleid tot het verminderen van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten is. De projecten die hierop gericht zijn geweest, zoals bijvoorbeeld Leergeld, het fonds Een Goed Begin van Jeugdhulp Friesland en het Jeugdsportfonds hebben een directe bijdrage geleverd aan het voorkomen van financiële en sociale uitsluiting door participatie financieel mogelijk te maken. Het opgezette provinciale noodfonds SUN Friesland is een belangrijke aanvulling in het Friese veld van armoedebestrijding en levert een directe bijdrage aan de vermindering van financiële en sociale uitsluiting. Ook de projecten die aan het doel werkten: tegengaan van niet-gebruik van inkomensvoorzieningen werkten aan de vermindering van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten is door hen te wijzen op mogelijkheden om hun inkomen aan te vullen. In het kader van Sulveren Stipe zijn oudere WWB-cliënten geactiveerd en aan de slag gegaan. In de Integrale armoede aanpak van De Arme Kant zijn de mensen die financieel en sociaal uitgesloten zijn opgespoord, bereikt en geholpen om voorliggende voorzieningen aan te vragen. Indirect heeft het provinciale armoedebeleid veel bijgedragen aan de vermindering van het aantal mensen dat financieel en sociaal uitgesloten wordt. Met name zijn er resultaten in de versterking van de sociale infrastructuur armoedebestrijding en in preventie. Initiatieven zijn verbonden op bovenlokaal en provinciaal niveau. Bijvoorbeeld het project gericht op signaleren en doorverwijzen bij armoede in de thuis- en kraamzorg, het realiseren van een provinciebrede dekking van Leergeld, de werkwijze sociale teams is versterkt en uitgebreid met financiële deskundigheid in de hulpverlening. Het provinciale beleid is met name van belang geweest omdat het initiatieven nam waar gemeenten dit minder konden, bijvoorbeeld door bovenlokale initiatieven te steunen en uit te breiden. De winst van het provinciale armoedebeleid zit met name in het feit dat armoede een onderwerp is geweest in de afgelopen periode van vier jaar waaronder tal van partijen hun schouders gezet hebben: gemeenten, provincie, Taskforce, maatschappelijke organisaties, bedrijven en particuliere initiatieven. Welke verbeteringen kunnen worden voorgesteld om de resultaten te behouden en het doel beter te bereiken? 1. Ondersteun vragen vanuit de gemeenten op het gebied van armoedebestrijding Er is structurele, blijvende aandacht nodig voor dit onderwerp. Zeker in de komende tijd van ingrijpende bezuinigingen. Het armoedebeleid staat onder druk door de bezuinigingen. Dit blijkt ook uit de analyse van de nieuwe college- en raadsprogramma‟s12. Een derde van de gemeenten heeft beleidsvoornemens opgenomen over armoede. De teneur is: inzet om te houden wat we hebben. De te nemen besluiten over bezuinigingen mogen niet ten koste gaan van kwetsbare burgers en minimabeleid. Gemeenten verwachten dat door een combinatie van bezuinigingen het moeilijk zal worden voor kwetsbare burgers en het ontwikkelde minimabeleid. De gemeenten benadrukken echter ook dat zij verantwoordelijk zijn voor armoedebeleid en de participatie van kwetsbare groepen in de samenleving. Gemeenten vinden dat zij de verbindende, coördinerende en stimulerende rol op het gebied van armoedebestrijding kunnen oppakken in het kader van de intergemeentelijke samenwerking in VFG-verband.

12

IKP Emancipatie & Participatie/ Partoer CMO Fryslan, juni 2010

32

Hiervoor wordt een ambtelijke werkgroep opgericht, bestaande uit een vertegenwoordiging van alle sociale diensten. De provincie kan een aanvullende bijdrage leveren door met name de gehonoreerde projecten te blijven volgen en in te blijven zetten op het behoud van de ontstane structuur en samenwerking. Te denken valt aan het organiseren van een jaarlijkse conferentie voor alle organisaties die betrokken zijn bij armoedebestrijding en het leveren van beleidsinformatie en onderzoek, zodat armoede op de agenda blijft. 2. Blijf als provinciaal bestuur lobbyen ten behoeve van armoedebestrijding, zowel naar het Rijk als naar besturen van grote, bovengemeentelijke organisaties. Gemeenten zien een lobbyfunctie op rijksniveau door de provincie als ondersteuning voor hun doelen van armoedebeleid. Gemeenten hebben veelal een gemeentelijke insteek, maar veel regelingen op terrein van armoedebeleid worden gemaakt op rijksniveau. Gaan we door of stoppen we gezien de uitkomst van de evaluatie? Met het provinciaal armoedebeleid is veel bereikt, maar er is nog veel te doen. In het licht van de takendiscussie binnen de overheidslagen is de gemeente de eerste verantwoordelijke als het gaat om armoedebestrijding. Er is behoefte aan het verankeren van de resultaten en het duurzaam maken van oplossingen. De provincie kan dit faciliteren en door inzet, afhankelijk van de vraag van de samenwerkende gemeenten te plegen. De leden van de Taskforce Armoedebestrijding zijn bereid, onder regie van de VFG en de provincie haar taak voort te zetten, om zo de ontwikkelde samenwerking en het opgebouwde netwerk in het kader van armoedebestrijding te behouden en er voor te zorgen dat de door de provincie gepleegde inzet door middel van het budget armoede structureel geborgd wordt.

33

1.1 Financiële verantwoording toegekende projecten Bij de instelling van het provinciaal armoede beleid in 2007 is er € 4 miljoen inclusief apparaatskosten voor 4 jaar beschikbaar gesteld. In totaal is er voor een bedrag van € 3.221.303 subsidie verleend aan projecten. Hiervoor is minimaal 25% aan cofinanciering geleverd. Dit komt meer een bedrag van ruim € 805.000,1.1. Overzicht financiële stand van zaken projecten Taskforce Armoedebestrijding Naam aanvrager

Naam project

Kredietbank Nederland Jeugdhulp Friesland Stichting Leergeld GGD

Preventiemedewerker Een goed begin Leergeld Verhoging interventiekracht sociale teams Omkeer 2.0/ burenhulpcentrale Versterking infrastructuur

Gemeente Leeuwarden Stichting Samenwerkende Voedselbanken Fryslân Arme Kant van Fryslân Zienn Stichting Urgente Noden Friesland Leger des Heils Thuiszorg Het Friese Land Kredietbank Nederland Dienst Sociale Zaken NoordWest Friesland Stichting jeugdsportfonds Kredietbank Nederland ROS Friesland Gezondheidsboulevard Arme Kant van Fryslân

Verleende subsidie € 245.000 € 173.250 € 550.000 € 87.825 € 30.000 € 45.000,

Integrale armoedeaanpak Huis voor jongeren Individuele noden in Friesland

€ 240.000 € 180.000 € 456.750

Versterking sociale structuur Signalering armoede in de thuiszorg Ping Sulveren stipe/aldens

€ € € €

Jeugdsportfonds Klasse!Kas Gelijke kansen voor een optimale start

€ 129.000 € 113.103 € 143.525

Intensivering armoedebestrijding met Kanskaarten Armoedesignalering door vrijwilligers Schuldhulpmaatjes Infrastructuurversterking armoedebestrijding NOFA gemeenten

€ 100.000

Solidair Friesland Solidair Friesland Projectgroep Maatschappelijk Activeringswerk van de PKN Totaal 1.2 Stand van zaken armoede in Fryslân

75.000 134.850 175.000 148.000

€ 15.000 € 75.000 € 105.000 € 3.221.303

In de Nulmeting Armoede13 is een kwantitatieve verkenning gegeven van de stand van zaken wat betreft armoede in Fryslân. De meest recente cijfers waren toen van 2005. In het Fluchskrift Armoede in Fryslân 14(Partoer, september 2010) worden de meest recente kerngegevens van armoede aangegeven voor de huidige stand van zaken. De gegevens betreffen hier deels cijfers van 2006 en deels van latere jaren. In 2005 waren er in Fryslân 263.000 huishoudens. Bij de Nulmeting over het jaar 2005 was het gemiddelde besteedbare inkomen in Friesland met €27.100,- 9% lager dan het Nederlandse gemiddelde. In 2006 waren er in Fryslân ruim 274.000 huishou13 14

Partoer CMO Fryslân, 2008 Zie www.ikpfryslan.nl bij het IKP Emancipatie & Participatie, de map Armoede.

34

dens. Het gemiddelde besteedbare inkomen in Fryslân is in 2006 met €28.900,- bijna 8% lager dan in de rest van Nederland. De achterstand met de rest van Nederland is dus kleiner geworden. De ernst van de armoede is afhankelijk van de duur van de armoedesituatie. In 2005 waren er nog 29.000 Friese huishoudens met een laag inkomen (10,9%). In 2005 hadden circa 8.000 huishoudens al vier jaar of langer een laag inkomen: dit is 3,3% van de Friese huishoudens. In 2008 hadden 22.000 huishoudens (8,4% van de Friese huishoudens) tenminste 1 jaar een inkomen onder de lage inkomensgrens. In 2008 hadden circa 6000 Friese huishoudens al vier jaar of langer een laag inkomen, dit is 2,4% van alle Friese huishoudens. Er zijn sinds 2005 dus minder huishoudens met een laag of langdurig laag inkomen. Figuur 1 Huishoudens in Fryslân met een laag en langdurig laag inkomen (%) Ten minste 1 jaar

4 jaar en langer

Percentage Friese huishoudens met laag/langdurig laag inkomen

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0% 2005

2006

2007

2008

Jaren

Bron: CBS Statline, bewerking Partoer CMO Fryslân

Behalve over het aantal huishoudens, zijn er ook gegevens over het aantal personen in huishoudens met een inkomen onder de lage inkomensgrens. In Fryslân waren er in 2008 45.000 personen (7,3% van de Friese bevolking) die tenminste één jaar een inkomen onder de lage inkomensgrens hadden. 12.000 Friezen (2,1% van de Friese bevolking), moesten in 2008 al vier jaar achtereen van een laag inkomen rondkomen. In vergelijking met 2005 is zowel het aantal personen met een laag inkomen, als het aantal personen met een langdurig laag inkomen afgenomen. Net als in 2005 zijn het vooral eenoudergezinnen en alleenstaanden die op of rond het sociaal minimum leven. Figuur 2 Inkomen op of rond het sociaal minimum naar huishoudtype (%), 2006

35

Nederland

Fryslân

35%

Percentage huishoudens op/rond sociaal minimum

30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Alleenstaanden

Paar zonder kinderen

Paar met kinderen

Eenoudergezin

Huishoudens naar type

Bron: CBS Statline, bewerking Partoer CMO Fryslân

Het aantal bijstanduitkeringen in de Friese gemeenten is in de periode 2005 tot en met 2009 gedaald. De grootste daling deed zich voor in de periode 2005 tot en met 2008. Daarna steeg in 2009 het aantal bijstandsuitkeringen weer. Figuur 3 Aantal bijstandsuitkeringen in Fryslân naar geslacht, 2005-2009 Totaal

Mannen

Vrouwen

2007

2008

Aantal bijstandsuitkeringen

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 2005

2006

2009

Jaren

Bron: CBS Statline, bewerking Partoer CMO Fryslân

Het aantal kinderen en jongeren in een gezin dat afhankelijk is van een bijstandsuitkering, is afgenomen tot en met 2008 en stijgt daarna weer.

36

Figuur 4 Kinderen en jongeren in een uitkeringsgezin, 2004-2008 (%)

Percentage jongeren in uitkeringsgezin

Fryslân

Nederland

8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 2004

2005

2006

2007

2008

Jaren

Bron: Kinderen in Tel 2010, bewerking Jeugdmonitor Fryslân

Het aantal schuldregelingverzoeken in Fryslân is sinds 2005 redelijk stabiel. In totaal zijn er in 2008 1.525 nieuwe zaken aangemeld bij GKB Friesland. Vooral het aantal schuldregelingverzoeken van jongeren tot en met 22 jaar is in 2008 gestegen. In 2007 kwam nog 3% van het totaal aantal verzoeken van deze leeftijdscategorie, in 2008 is dit toegenomen tot 8,4%. De afgelopen jaren is het percentage geslaagde zaken in de schuldhulpverlening steeds toegenomen. In 2006 was het percentage geslaagde zaken nog 33%, in 2008 is dit gestegen tot 48%. Het grootste gedeelte daarvan (334 zaken) betrof saneringskrediet, gevolgd door schuldbemiddeling (129 zaken) en Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) verklaring (95 zaken). Figuur 5 Geslaagde afgehandelde zaken naar type, 2008 (%)

10%

1%

11% 47% 13% 18% Saneringskrediet

Schuldbemiddeling

WSNP verklaring Eenmalig advies

Betalingsregeling Stabilisatie met budgetbeheer

Bron: GKB Friesland, bewerking Partoer CMO Fryslân

37