Jaargang D-Bulletin. Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

188 Jaargang 2010

3D-Bulletin Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

3

INHOUDSOPGAVE 04

Redactioneel

04 3D-Bulletin 188. Gert-Jan Wolkers

06

Verenigingsnieuws

07 Verslag verenigingsdag 29 mei. Gert-Jan Wolkers 08 Het boeken van ISU 2011. ISU 2011 organisatie 10 Het aanbod aan ISU 2011 excursies. ISU 2011 organisatie 13 ISU 2011 MoF competitie. ISU 2011 organisatie 14 ISU 2011 projectie reglement. ISU 2011 organisatie 16 Routebeschrijving ‘t Visnet. Ledenmutaties. N.V.v.S. e-groep. Jan Broeders

15

Verenigingsdagen

17 Programma Verenigingsdag 157 en Verenigingsdag 158. Jaap van Loon

Driedimensionaal

18 Het maken van het fantogram “Vianen 750 jaar” - een experiment. Job van de Groep 28 Wat wist James Elliot over de stereo scopie?. Abram Klooswijk 34 De nieuwe Macro-Box. Redactie 39 Werken met Z-Flux. Luk de Rop 44 Compositie in stereo (1). Ingo Ton 47 (On)bewerkt. Gert-Jan Wolkers 48 Expositie “Oorlog en Bevrijding in 3D”. 52 Expositie Amsterdams Stadsarchief. Wim van Keulen 54 Postzegels in 3D. Jan Broeders 54 27 Februari 2010. Jan-Kees Glijnis

58

Content

58

Vraag & Aanbod

59

Wegwijzer

3D-Bulletin nummer 188 - jaargang 2010

06 Mededelingen Bibliotheek. Sophieke Nijhuis-Bouma

16

4

Redactioneel


3D-Bulletin 188 De zomerpauze is ten einde. Een nieuw 3D seizoen staat te beginnen. Nou ja, seizoen?! Zoals vooraf aangekondigd zijn we over gegaan naar een andere bulletinnummering en jaargangen. Ook de kleur is gewijzigd. Gedurende de tweede helft van 2010 en het hele jaar 2011 zal deze oranje zijn. Een zeer nationale kleur die geheel past bij onze grote internationale 3D activiteit, namelijk die van het organiseren van het 18e ISUcongres. We zijn het laatste jaar van de voorbereidingen ingegaan. Op hoofdlijnen ligt alles al vast en u kunt daar veel over lezen in dit bulletin. In de komende nummers zult u verder op de hoogte worden gehouden. Met zo’n groot 3D evenement in het eigen land hoop ik dat veel N.V.v.S. leden deze kans zullen benutten om er aan deel te nemen. Er worden ook nog helpers gezocht om in hotel Zuiderduin gedurende enige uren de internationale gasten bij aankomst hun welkomspakketten uit te reiken en gedurende het congres hen van hulp te voorzien. Ik ben heel verheugd dat onze immer actieve en zeer accurate Sophieke Nijhuis-Bouma zich beschikbaar heeft gesteld om onze “registratie- en helpdesk” te gaan besturen. Vrijwilligers kunnen zich bij haar aanmelden! In Huizen zullen we ook positieve veranderingen kunnen zien. De kleine ramen bij de galerij hebben naar verluid een automatische verduisteringsmogelijkheid gekregen. Er zijn dus geen gevaarlijke acrobatische toeren meer vereist om u optimaal te laten genieten van stereo projectie. En het scheelt natuurlijk ook veel werk voor ons

onvolprezen projectieteam! We starten in september meteen met een volle dag projectie. De Algemene Leden Vergadering (ALV) zal in januari plaats vinden. Waarom? Ten eerste omdat na de zomer het aanbod aan series altijd hoog is. Het is dan jammer om mensen te moeten teleurstellen daar we maar een halve dag beschikbaar hebben. Belangrijker is dat het betalingsjaar van januari tot januari loopt. Daarom was vroeger de ALV ook in maart. Het bestuur vindt januari de beste keuze. In maart hebben we immers onze populaire Open Dag. Ik moet het helaas alweer schrijven: stuur uw bijdragen in als ONOPGEMAAKTE TEKST en de plaatjes separaat!!! Het heeft mij weer héél veel onnodig en zeer tijdrovend werk opgeleverd hetgeen zeer frustrerend is en de animo om dit soort werk te verrichten bepaald niet vergroot! Het heeft deze keer ook veel moeite gekost om het blad gevuld te krijgen met een gevarieerd aanbod aan artikelen. Ik hoop daarom extra dat u veel leesgenoegen zult beleven aan deze editie van het 3D-Bulletin. Dank aan alle inzenders. Ik wil deze keer speciaal, zonder anderen tekort te doen, Job van de Groep bedanken voor zijn altijd enthousiaste ondersteuning. Vandaar dat u hem in volle glorie op de achterzijde als “pop-up Job” kunt bewonderen (foto: Hugo de Wijs). Het is een echt “fantotastisch” plaatje geworden! Tot in Huizen!!!

Gert-Jan Wolkers

“Antarctica 2010” door Gert-Jan Wolkers 5


6

Verenigingsnieuws


Mededelingen bibliotheek N.V.v.S. Het onderstaande is een bespreking van de laatste aanwinsten van de bibliotheek van de N.V.v.S.

beeldfilms die met de eveneens meegeleverde rood-cyaanbril kunnen worden bekeken.

3D MOVIE MAKING - STEREOSCOPIC DIGITAL CINEMA FROM SCRIPT TO SCREEN

Al met al een boek dat voorziet in een lacune in de boekencollectie van de NVvS. Voor wie het boek zelf wil aanschaffen: ISBN: 978-0-240-81137-6 (223 pag.). Kosten ca. € 40,00.

Gerard de Boer attendeerde mij op deze publicatie van Bernard Mendiburu. Hoewel in de bibliotheek enkele boeken aanwezig zijn over het maken van analoge 3D-film, miste de bibliotheek tot voor kort een boek over digitaal 3D-filmen. Mede door de 3D-films zoals Avatar, die de laatste tijd draaien in diverse bioscopen, lijken 3D-films weer in de belangstelling te staan, waarbij de techniek wel is veranderd. 3D-films zijn inmiddels nl. ook meer en meer digitaal. Het Engelstalige boek van Mendiburu begint bij de basis: in de eerste hoofdstukken wordt het fenomeen 3D uitgelegd. Daarna wordt de stap gemaakt van het maken van 2D-films naar 3D-films. Ook in hoofdstuk 3 wordt aandacht besteed aan de overeenkomsten en verschillen: wat moet je behouden van je 2D-filmervaringen en wat moet je juist loslaten voor 3D-filmtechniek? Door de beweging in het beeld luistert de positie van de 3D-camera nl. veel nauwer, wil het voor de beschouwer ook nog prettig kijken zijn! In hoofdstuk 4 komen de technische hulpmiddelen aan bod, vergezeld van de vermelding van websites voor meer informatie. De hoofdstukken 5 tot en met 9 gaan in op de meer technische aspecten van het 3D-filmen incl. montage en projectie. In het aanhangsel staan allerlei hulpmiddelen, eveneens weer voorzien van een verwijzing naar allerlei websites. De index van 8 pagina’s maakt het boek goed toegankelijk en daarnaast bevat de meegeleverde CD-ROM voor-

DIE TIERE AFRIKAS IN 3-D / WILDLIFE OF AFRICA IN 3D In bovengenoemd tweetalig boek (Duits en Engels) laat Benny Rebel ons aan de hand van fraaie anaglyfen kennis maken met allerlei diergroepen in Afrika. Zo trekken antilopen, olifanten, krokodillen, leeuwen, jakhalzen, cheeta’s, bavianen, groene meerkatten, vogels, slangen, buffels, neushoorns, zebra’s, nijlpaarden en luipaarden aan ons voorbij. De foto’s zijn voorzien van teksten waarin wordt ingegaan op de biologie van de dieren. Het boek begint met een inleiding over 3D natuurfotografie. Al met al een boek van 80 pagina’s en een ongeveer even groot aantal illustraties daarin, zodat natuurliefhebbers zeker veel plezier eraan zullen beleven. Exemplaren (incl. rood/blauw-brilletje) liggen voor € 15 te koop op de tafel van Jan Broeders. Wie het boek niet wil aanschaffen, of zich eerst een beeld wil vormen, is bij de verenigingsbibliotheek aan het goede adres. Voor wie het via de boekhandel wil bestellen: ISBN 978-3-7243-1001-3. Genoemde aanwinsten zijn vanaf heden te leen uit de bibliotheek.

Sophieke Nijhuis-Bouma Bibliothecaris

Verslag verenigingsdag 29 mei Het was een redelijk drukke en gezellige verenigingsdag. We gingen van start met een vol programma. Gedurende de ochtend werden we o.a. getrakteerd op een promotie voor “Vianen 750 jaar” (mooi gemaakt!) en “Synchro 1920” (zat helaas toch nog een a-synchroon plaatje in!) van Job van de Groep. Roland de Raeve had een eigen versie van “2D naar 3D” gemaakt en ook naar eigen receptuur een themaserie genaamd “Faces” gevuld met leuke grapjes.

Na de middagpauze werd het door Paul Vauterin ontwikkelde programma Z-Flux gedemonstreerd. Mij trof vooral de zeer fraaie 3D Album functionaliteit. Je moet wel een snelle computer hebben! Zie voor meer informatie het artikel in dit bulletin. In het laatste blok was het nog behoorlijk dringen met de series. Zo hadden we beide delen van ISU CODE 5 in het programma. Job voerde ons nog even door de “Souk” (ook een ideale serie voor het op pagina 47 beschrevene!). Huib den Hollander bracht ons naar Segregum. We zagen

Pictures-to-Exe en Windows. Recent viel mij iets eigenaardigs op tijdens het werken met PtE versie 6 op een WindowsPC. Ik wilde een COBOX versie maken van een serie. Daar had ik altijd een eenvoudig recept voor. In Stereo Photo Maker (SPM) werden volautomatisch alle plaatjes aangepast (rechterbeeld spiegelen). Daarna nam ik de originele plaatjes uit de projectfolder en verving deze door de gelijknamige COBOX beelden. Na het openen van het PtE project werden de plaatjes meteen herkend (hetgeen je kunt zien aan het donker afdrukken van hun namen in de folder) en hoefde alleen nog maar “create” te worden uitgevoerd. Toen ik dat medio juli weer wilde doen bleken de plaatjes niet meer te worden herkend en moesten de plaatjes handmatig worden vervangen. Het werd echter vreemder toen ik mij ‘s avonds verveelde en besloot op een trage netbook (mini laptop) nog een COBOX serie te maken. NU ging het wel automatisch!!! En toen bedacht ik mij dat op de grote snelle PC Windows 7 draait en op de netbook het oude vertrouwde XP. Windows 7 heeft veel rariteiten en problemen van het tussen XP en W7 verschenen Vista opgelost, maar blijkbaar nog niet alles!!!

Gert-Jan Wolkers


Jaap van Loon had een 3D video gemaakt van een in een Maassluis Godshuis driftig koperpoetsende groep heren en dames. Die laatsten waren iets minder efficiënt maar ze hadden duidelijk meer plezier. En dat is ook belangrijk, zeker ook op een verenigingsdag. Helaas was nog niet alles even synchroon. 3D videobewerking lijkt mij een zeer tijdintensieve bezigheid. In de 20 minuten lange 3D video van een nieuw Oostenrijks natuurpark verliep alles mooi synchroon. Zelf mocht ik “Praagse Plaatjes” en “La Rochelle en omgeving” laten zien. En daaruit moet ook nog een niet al te synchroon plaatje worden verwijderd. Aan het eind van de ochtend vertoonde Paul Aardema de serie “Israel”. Het waren duidelijk wat oudere gescande dia’s. Helaas waren de beelden veel te flets en/of te donker. Dat komt natuurlijk ook door het felle licht in dat soort landen. Mijn aanbeveling is om de plaatjes nog een keer na te bewerken. Daar kun je heel wat mee opknappen. Zie ook pagina 47 in dit bulletin.

veel kruizen. Bij mij kwam de gedachte op dat dit een ideale MoF zou kunnen worden. Janny de Hey vertoonde drie series vanuit het Rotterdamse. Wat mij direct opviel was de continue verandering van beeldformaten. Dat geeft een ietwat onrustig gevoel. Het is echter een kwestie van smaak en er zijn nu eenmaal onderwerpen die je alleen verticaal of horizontaal tot hun recht kunt laten komen. Binnen de 1920x1200 resolutie kun je alle kanten op (met borders). Met een zeer grappige terugblik op het ISU congres in Gmunden (van Jaap van Loon) en een computeranimatie van Jaap Zonneveld sloten we de dag zeer geslaagd af.

7

8


Het boeken van ISU 2011 Het 2011 ISU congres zal in Nederland worden gehouden van 17 t/m 23 augustus. De congresfaciliteiten en hotelkamers bevinden zich in hetzelfde gebouw hetgeen het contact met stereovrienden van over de hele wereld zeer eenvoudig zal maken. Onze congres locatie, hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee, heeft een eigen zwembad en sauna en ook twee inpandige gezellige bars. Mogelijkheden genoeg om tussen de projectieblokken door gezellige en informatieve gesprekken te hebben. Of, om gewoon even uit te rusten van alle opgedane indrukken. De volgende ISU hotel pakketten worden aangeboden: ISU2011NLD “Complete”. In dit pakket zitten 6 overnachtingen, 6 ontbijten, 4 lunches (donderdag t/m zondag), 5 diners (woensdag t/m zondag) plus koffie/water/thee gedurende het congres. In het theater staan in een zijruimte apparaten voor de koffie/water/ thee. Tevens is er vrij gebruik van zwembad en sauna en het parkeerdek c.q. de parkeergarage (gebaseerd op beschikbaarheid). Normaal kost parkeren 20 Euro per etmaal. ISU2011NLD “Comfort”. In dit pakket zitten 6 overnachtingen, 6 ontbijten, 4 lunches (donderdag t/m zondag) plus koffie/water/ thee gedurende het congres. In het theater staan in een zijruimte apparaten voor de koffie/water/thee. Tevens is er vrij gebruik van zwembad en sauna en het parkeerdek c.q. de parkeergarage (gebaseerd op beschikbaarheid). Normaal kost parkeren 20 Euro per etmaal. ISU2011NLD “Basic”. In dit pakket zitten 6 overnachtingen, 6 ontbijten plus koffie/water/ thee gedurende het congres. In het theater

staan in een zijruimte apparaten voor de koffie/water/thee. Tevens is er vrij gebruik van zwembad en sauna en het parkeerdek c.q. de parkeergarage (gebaseerd op beschikbaarheid). Normaal kost parkeren 20 Euro per etmaal. Ontbijten, lunches en diners zijn in buffet vorm en dus kan een ieder een maaltijd naar eigen wens samenstellen. Voor specifieke wensen (glutenvrij etc.) kan men zich tot het hotel wenden. Op de laatste dag van het congres vinden de dagexcursies plaats. Zie de beschrijvingen daarvan om te zien of er een lunch inclusief is. Als afsluiting van het congres wordt er in hotel Zuiderduin het “Farewell Dinner” gehouden. Dit dient separaat te worden geboekt. Eveneens dient men separaat te betalen voor de congresdeelname. Voor ISU leden bedraagt de deelname 75 Euro (na 1 mei 2011 wordt dit 100 Euro) en voor derden 100 Euro. N.V.v.S. leden zijn voor dit congres gelijkgesteld aan ISU leden. Tot 1 mei betaalt u dus 75 Euro. Tijdens het boeken zal het bedrag voor de congresdeelname 12,50 Euro hoger uitvallen. Dit komt omdat hier de hotel registratiekosten aan verbonden zijn. Er gaat dus niet iets fout. Er zijn twee on-line boekingsmodules. Één voor het boeken van de hotelarrangementen en het registreren, de andere module geeft u de mogelijkheden om excursies te boeken en het “Farewell Dinner” aan het slot van het congres. Beide modules werken separaat maar hebben wel koppelingen naar elkaar. Congresdeelnemers die niet in Zuiderduin verblijven gebruiken alleen de tweede module. Het registreren voor het congres dient u dan bij onze penningmeester Jan Broeders te

9

doen. Uw registratie geldt pas na betaling. Dit is van belang voor bijvoorbeeld het deelnemen aan de Minute-of-Fame (MoF) competitie.

De drie ISU pakketten gelden voor de standaard periode van 17 t/m 23 augustus. Bij het boeken dient u zelf deze periode te selecteren. Dit heeft te maken met het volgende: In het geval van een gewenst LANGER verblijf selecteert u eerst een van de drie ISU pakketten. Daarna kunt u na het aanbod om een annuleringsverzekering te nemen en de mogelijkheid om speciale (dieet)wensen in te vullen in een tekstvak additionele nachten

In het geval van een KORTER verblijf dient u een standaard reservering te maken. De kosten van kamers zullen hoger uitvallen en u heeft niet de voordelen van de congresboeking. Het gratis gebruik van zwembad, sauna en parkeergedeelte blijft echter van kracht. Van de 350 kamers in Zuiderduin zijn er tot 1 mei zo’n 200 stuks voor het ISU-congres gereserveerd. Na 1 mei komt dit te vervallen. Snel boeken heeft dus zin. Het hotel ligt vlak bij zee en is zéér populair!!! MODULE 1 (Hotel Pakketten + ISU Registratie): http://www.zuiderduin.nl/htmlpagina. asp?lnk=congressen_isu.asp&page=79 (Selecteer onder “Uw Congres” rechts boven “18th ISU Congress” en volg de aanwijzingen) MODULE 2 (Excursies + Farewell Dinner): http://isu.zuiderduin.nl/pagina. asp?pg=100080&lan=UK


On-line boeking (en het direct betalen met iDeal of Credit Card) geeft een reductie van 2,50 Euro per persoon per nacht hetgeen in het slotbedrag getoond zal worden. Beide modules hebben een ingebouwde optie om een annuleringsverzekering te nemen. Dit kost ongeveer 5%. Dit wordt van harte aanbevolen omdat de organisatie van ISU 2011 hiervoor geen verantwoordelijkheid kan nemen. Lees de clausule op de website om te zien wat de spelregels zijn.

boeken voorafgaande of na afloop van het congres. Deze mogelijkheid wordt geboden na het bevestigen van de eerste boeking.

10


ISU 2011 Excursies Zuiderzeetrip! Woensdag 17 augustus

Cruquius Donderdag 18 augustus 2011

De locomotief fluit en de stoker gooit kolen op het vuur! Wielen zingen en stoom sist. Vanaf de houten banken of het zachte pluche in de tram hoort en ziet u een verhaal uit een andere tijd. Tussen de historische Zuiderzeesteden Hoorn en Medemblik rijden de stoomtrams over het Westfriese platteland en tussen Medemblik en Enkhuizen vaart u met het grote museumschip over het IJsselmeer. Onderweg naar Enkhuizen geniet u van een echte Schipperslunch. Daarna bezoeken we het Zuiderzee museum. Aanvankelijk opgericht om de visserscultuur rond de voormalige Zuiderzee uit de periode 1880-1932 vast te leggen, heeft het museum sinds enkele jaren de doelstellingen om Nederlandse kunst, cultuur en erfgoed op de grens van land en water te presenteren. Het museum bestaat uit een museum en een museumpark. Het buitengedeelte van het Zuiderzeemuseum bestaat uit een wandelpark met authentieke oude panden uit het voormalig Zuiderzeegebied. Zo zijn er een molen, kalkoven, palingrokerij, snoepwinkeltje, een apotheek, een kerkje, een klompenmakerij, een school, een kapper en een haven. Het binnengedeelte van het museum bestaat uit tijdelijke tentoonstellingen en een schepenhal met echte (vissers)boten. De tijdelijke tentoonstellingen leggen verbanden tussen de collectie en hedendaagse ontwikkelingen. Klassieke Hollandse thema’s krijgen een verrassende benadering.

Stoomgemaal “De Cruquius” uit 1849, een industrieel monument van wereldformaat. Samen met de stoomgemalen “Leeghwater” en “Lijnden” pompte de Cruquius van 1849 tot 1852 het Haarlemmer-meer leeg en hield daarna de ontstane polder droog tot 1912. In de ketelhuizen geven modellen van molens, stoommachines en opvoerwerktuigen, poldermaquettes, oude kaarten en prenten een beeld van 2000 jaar strijd tegen het water. Ook is er een watermaquette die toont hoe Nederland eruit zou zien zonder dijken en wat een stormvloed teweeg brengt. De Cruquius is opgenomen in de Europese Industrieel Erfgoed-Route.

Kosten per persoon: € 60,00. Inclusief: Busvervoer, entree stoomtrein/boot & museum, lunch, entree Zuiderzeemuseum & museumpark. Exclusief: Niet-genoemde drankjes, Tijd: 09.30 uur – 18.00 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen.

Kosten per persoon: € 15,00. Inclusief: Busvervoer, toegang Cruquius museum, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 13.30 uur – 17.00 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. Zaanse Schans 2011

Donderdag 18 augustus

De Zaanse Schans is een unieke buurt met musea, molens, winkels, oude ambachten, restaurants en een rondvaartdienst. Deze buurt geeft een uitstekend beeld van de Zaanstreek in de zeventiende en achttiende eeuw. Tussen de traditionele houten huizen, pakhuizen en windmolens krijgt men op de Zaanse Schans het gevoel terug te zijn in lang vervlogen tijden. Het Zaans Museum op de Zaanse Schans is gevestigd in een eigentijds gebouw. De industriële vormgeving sluit goed aan bij zowel de collectie van het museum als bij de unieke historie van de Zaanstreek. Wanneer u het museum binnenstapt proeft u direct de sfeer van een rijk verleden.

11

De prachtige verzameling van streekdracht, Zaans beschilderd meubilair en gebruiksvoorwerpen uit Zaanse woonhuizen tonen, naast haar rijke culturele en industriële verleden, de welvaart van de Zaanstreek. We brengen een bezoek aan de Zaanse Schans door middel van een rondleiding met meertalige gids. Aansluitend bezoeken we het Zaans museum.

Say Cheese! Vrijdag 19 augustus 2011 Duizenden bezoekers vanuit de hele wereld komen speciaal naar Alkmaar voor de kaasmarkt. Het is dan ook een bijzonder schouwspel met een plein vol kaas en sjouwende kaasdragers. In het Waaggebouw bij de kaasmarkt is het Hollands Kaasmuseum gevestigd. Dit museum heeft een permanente tentoonstelling van oude werktuigen en instrumenten voor de zuivelbereiding door de eeuwen heen. Kosten per persoon € 15,00. Inclusief: Busvervoer, bezoek kaasmarkt onder leiding van gids, toegang kaasmuseum, BTW. Tijd: 09.00 uur – 13.00 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. Geheim van de Beemster augustus 2011

Zaterdag 20

Tussen Amsterdam en Alkmaar, Zaanstreek en IJsselmeer ligt van oudsher een gebied van meren, rivieren en moerassen genaamd Waterland. Tot de zevende eeuw stroomden

Kosten per persoon: € 35,00. Inclusief: Busvervoer, rondleiding per bus met gids, entree Fort bij Spijkerboor, koffie of thee, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 13.00 uur – 17.30 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. Amsterdam Zaterdag 20 augustus 2011 Amsterdam is de grootste stad en hoofdstad van Nederland. Amsterdam geldt ook wel als de culturele hoofdstad van Nederland, met de meeste nationale musea (Rijksmuseum, Van


Kosten per persoon € 35,00. Inclusief: Busvervoer, entree + rondleiding Zaanse Schans & Zaans museum, BTW. Exclusief: Nietgenoemde drankjes. Tijd: 13.00 uur – 17.30 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen.

hier een aantal veenriviertjes, waaronder de Bamestra. Door de sterke stroming, die een ernstige landafslag veroorzaakte, veranderde het riviertje tenslotte in een groot meer: De Beemster. Na eeuwen van strijd liggen land en water in vreedzame harmonie naast elkaar. De trotse stolpboerderijen, de zwierige huisjes en de dijken die water en land scheiden, verraden weinig van het grimmige gevecht, dat de mens hier in het verleden tegen de elementen voerde. Het Fort bij Spijkerboor was één van de 42 forten van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen aan de Westdijk van de Beemster, bij Spijkerboor in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Het is gebouwd tussen 1889 en 1911 en was indertijd één van de modernste en zwaarst bewapende forten van de Stelling van Amsterdam. We bezoeken de Beemster en Fort bij Spijkerboor door middel van een tocht per bus, met een meertalige gids. Eerst vindt er een rondleiding plaats per bus door de Beemster van ongeveer een uur. Tijdens de rondleiding zal er meerdere malen gestopt worden voor fotomomenten. Daarna zullen we het Fort bij Spijkerboor bezoeken met een meertalige gids, deze rondleiding duurt ongeveer anderhalf uur.


12

Gogh Museum), toneel- en operagezelschappen en ook met de meeste muziek- en theatergebouwen en de meeste kunstgalerieën en bioscopen. Beleef Amsterdam vanaf het water. De Amsterdamse Jordaan is ongetwijfeld de meest bezongen, beschreven en geromantiseerde stadswijk van Nederland. Ooit aangelegd als wijk voor de minder bedeelde, vandaag de dag is het een favoriete wijk voor studenten, artiesten en jonge ondernemers. Wij bezoeken de Jordaan met begeleiding van een meertalige gids. Kosten per persoon: € 60,00. Inclusief: Busvervoer, rondvaart, Jordaan-tour met begeleiding, koffie of thee, BTW. Exclusief: Nietgenoemde drankjes. Tijd: 12.30 uur – 18.00 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. 52° NOORD Zondag 21 augustus 2011 Met je teamgenoten op zoek naar de ultieme 3D foto, gewapend met de GPS op avontuur op de 52º breedte graad! Men kan kiezen uit 52º NOORD op de fiets en 52º NOORD te voet. Voor de fietsers staat buiten een combinatie van 40 Hollandse fietsen en Beachcruisers te wachten. Samen met je teamgenoten zul je de strijd aangaan tegen de andere teams. Voor de wandelaars geldt hetzelfde programma alleen dan te voet. Om de expeditie te kunnen volbrengen krijgt ieder team vooraf een schoudertas uitgedeeld, deze bevat de Garmin GPS, uitleg omgeving en uiteraard wat te drinken voor onderweg. De tocht voert kris kras door het duingebied van Egmond. Onderweg komen de teams op de aangegeven Way Points de verschillende opdrachten tegen o.a. bestaan uit; de Fotogame, Tangram en uiteraard een vragenlijst waarbij het intellect op de proef wordt gesteld. Gewapend met GPS op zoek naar spanning en avontuur op de 52º breedte graad! Kosten per persoon: € 15,00. Inclusief: GPStocht met begeleiding, fiets, schoudertas met inhoud, BTW, verzekering. Tijd: 13.30 tot 16.30. Bijzonderheden; kan zowel op de fiets als lopend worden gedaan

Fort Kijkduin Zondag 21 augustus 2011 Fort Kijkduin is een fort in Huisduinen te Den Helder. Het is gebouwd in opdracht van Napoleon Bonaparte tijdens zijn bezoek aan Huisduinen in 1811. Hij zag grote waarde in de strategische ligging van Den Helder, hij noemde het ook wel “het Gibraltar van het noorden”. Destijds bood het fort plaats aan ruim 700 soldaten. In 1996 opende Prins Willem Alexander officieel het gerestaureerde fort en het Noordzee aquarium, dat in het ondergrondse gangenstelsel is gebouwd. Lange Jaap is een vuurtoren die net ten noorden van Fort Kijkduin staat. Met een hoogte van 63,45 meter was de Lange Jaap de hoogste vuurtoren van Nederland (nu de vuurtoren aan de Maasvlakte) en is het de hoogste gietijzeren toren van Europa. Bij ontvangst krijgt men een lekkere kop koffie of thee met gebak. Daarna bezoeken we Fort Kijkduin door middel van een rondleiding. Aansluitend vertrekken we richting vuurtoren Lange Jaap om deze van binnen en buiten te bewonderen. Als afsluiting brengen we nog een bezoek aan de haven van Den Helder. Kosten per persoon € 35,00. Inclusief: Busvervoer, entree fort kijkduin + vuurtoren Lange Jaap, koffie of thee met gebak, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 12.30 uur – 17.30 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. Kinderdijk Maandag 22 augustus 2011 Vaar mee met het sfeervolle passagiersschip Nehalennia. Zij zal varen over de Nieuwe Maas en de Lek en wordt u onder meertalige begeleiding op de hoogte gehouden van alle bezienswaardigheden, terwijl u ondertussen geniet van een heerlijke lunch. Na ongeveer één uur varen wordt er afgemeerd bij Kinderdijk, bekend om haar 19 molens welke door de UNESCO zijn uitgeroepen tot Wereld Cultuurmonument. Nergens in de wereld vind je nog zoveel molens bij elkaar als in het dorpje Kinderdijk. Zo rond 1740 zijn hier 19 stevige molens gebouwd die tot op heden goed zijn onderhouden en nog in bedrijf zijn. Na het aanmeren bij Kinderdijk is er ongeveer ander-

half á twee uur de tijd om de molens te bezoeken en te genieten van de schitterende natuur. Op de terugvaart krijgt uw Rotterdam gevoel een geheel nieuwe impuls door het zien van de adembenemende skyline van Rotterdam. Kosten per persoon € 65,00. Inclusief: Busvervoer, Boottocht Rotterdam - Kinderdijk (+ retour), bezoek Kinderdijk, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 09.00 uur – 17.30 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen, maximum aantal 130 personen. Aviodrome en Batavia-werf Maandag 22 augustus 2011

Kosten per persoon € 65,00. Inclusief: Busvervoer, Arrangement zoals bovenstaand beschreven, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 08.30 uur – 16.30 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen.

Het Zaans Museum heeft met het Zuiderzeemuseum een heerlijk Hollands arrangement ontwikkeld. U begint de dag in het Zaans Museum, waar u van een heerlijk kopje Simon Levelt koffie of thee met taart geniet. Vervolgens bezoekt u onder begeleiding van een meertalige gids de hoogtepunten van het Zaans Museum en het gloednieuwe Verkade Paviljoen. Na de rondleiding vertrekt u uiteraard per boot richting het Zuiderzeemuseum. Bij het Zuiderzeemuseum smult u tussen de middag van een uitgebreid lunchbuffet met onder andere soep, diverse brood- en belegsoorten, koffie, thee en melk. Na de lunch krijgt u een rondleiding door het museum of museumpark van het Zuiderzeemuseum. Kosten per persoon € 65,00. Inclusief: Busvervoer, arrangement zoals bovenstaand beschreven, BTW. Exclusief: Niet-genoemde drankjes. Tijd: 09.00 uur – 17.00 uur. Bijzonderheden; minimum aantal 40 personen. Bovenstaande arrangementen kunnen direct bij reservering van de hotelkamer(s) worden geboekt. Indien men eerst een kamer reserveert en in een later stadium één van de arrangementen boekt dan worden hiervoor € 5,00 reserveringskosten in rekening gebracht. OPGEPAST: In de excursie van woensdag 17 augustus is een bezoek aan het Zuiderzeemuseum opgenomen. In de excursie van donderdag 18 augustus wordt de Zaanse Schans bezocht. Op maandag 22 augustus is het mogelijk BEIDEN in 1 excursie te bezoeken. Aanbevolen wordt dus om de excursies van 17 en 18 augustus te boeken óf de excursie op de 22e. Personen die de excursies op de 17e en 18e boeken hebben op de 22e dus nog de keuze uit “Kinderdijk” of “Aviodrome/Bataviawerf”. BOEKING op de volgende website: http:// isu.zuiderduin.nl/pagina.asp?pg=100080

13


Beleef 100 boeiende luchtvaartjaren in het Nationaal Luchtvaart-Themapark Aviodrome op de luchthaven Lelystad. Het dynamische Luchtvaart-Themapark heeft een grote collectie historische vliegtuigen. In de grote binnenexpositie stap je in de magische tijdmachine en ga op avontuurlijke wijze terug in de tijd van de historie van de luchtvaart. De Bataviawerf is een scheepswerf met bijzondere ambities. Er worden schepen uit de Gouden Eeuw gereconstrueerd die belangrijk zijn geweest in onze maritieme geschiedenis. Dit erfgoed is destijds wegens een beperkte levensduur gesloopt of ligt als scheepswrak op de bodem van de zee. In april 1995 werd de Batavia, ‘s werelds beste reconstructie van een 17e eeuws VOC-schip, na tien jaar bouwen te water gezet. U wordt ontvangen met een kop koffie of thee met appelgebak. Daarna volgt een rondleiding, onder leiding van een meertalige gids, van anderhalf uur. U ontvangt een vliegtuiglunchbox bestaande uit: 2 belegde bolletjes (ham/kaas), een krentenbol, een pakje jus d’orange, een mini chocoladereep. Daarna bezoeken we de Bataviawerf en afsluitend wordt er nog een bezoek gebracht aan één van de tentoonstellingen.

Zaanse Schans en Zuiderzeemuseum Maandag 22 augustus 2011

14

Competitie Iedere deelnemer aan het gehele ISU-congres kan deelnemen aan de Minute-of-Fame (MoF) competitie. 1. Er kan per geregistreerde deelnemer aan het ISU-congres 1 MoF worden ingeleverd voor de competitie.


2. Het onderwerp is vrij maar het is wel de bedoeling dat er een "verhaal-lijn" in zit. En dus; geen collectie van willekeurige plaatjes insturen! 3. De maximale duur is 1 minuut (60 seconden precies). 4. De MoF kan worden ingeleverd als een verbonden paar in executable file (EXE) of als film (AVI). 5. De vaste resolutie is 1920x1200 (3840x1200 als verbonden paar). 6. De MoF moet aanvangen met een titel. De naam van de maker mag niet in de MoF te zien zijn. 7. De deelnemers aan het congres jureren tijdens 1 van de projectieblokken alle bijdragen met een enkel cijfer tussen 0 en 10 punten. 8. De uiterste inleverdatum is 1 juli 2011 of tot het moment dat er 60 stuks zijn aangeboden. Inleveren per upload via www.sendspace.com naar [email protected]. Deelnemers moeten geregistreerd zijn op het moment van deelname (is het aanbieden van de MoF). 9. Ekeren3D Equipment (maker van onder andere digitale stereo camera's!!!) sponsort deze competitie met 3 fantastische prijzen. Meer informatie zal volgen in de maanden voorafgaande aan het congres.

15

Projectie Bijdragen voor het programma dienen uiterlijk 1 juni 2011 te zijn aangeboden bij de heer Jaap van Loon: mailto:[email protected] 1. De bijdragen mogen totaal maximaal 15 minuten duren (1x15, 3x5, etc.). Het bestuur kan in uitzonderlijke gevallen hiervan afwijken. Het is toegestaan om shows aan te bieden die een totaal van meer dan 15 minuten speelduur hebben. De aanbieder moet dan zelf de prioriteit in de afspeelvolgorde aangeven. Extra shows worden opgenomen in de reserve-blokken die worden vertoond tijdens de excursies (tot deze vol zijn).

3. Onderwerpen zijn vrij. 4. Er wordt bij het opnemen van series voorrang gegeven aan deelnemers van het ISU congres. 5. Wie het eerst registreert en shows aanlevert heeft recht op vertoning todat het programma gevuld is. Shows die daarna worden aangeboden worden opgenomen in de reserve-blokken (tot die gevuld zijn). Voor aanwijzingen voor het maken van shows in het formaat 3840x1200: zie het artikel van Johan Steketee in 3DB186 blz. 16 en verder.


2. Bijdragen kunnen als executabele file (EXE) verbonden paar worden aangeboden of als film (AVI). De standaard resolutie voor het congres is 1920x1200 (3840x1200 als verbonden paar). Ook HD wordt ondersteund (1920x1080). Voor afwijkende formaten zoals 1600x1200 of 1200x1200 wordt verzocht die in een 1920x1200 kader aan te bieden. Dat kan door in Stereo Photo Maker te resizen naar 1920x1200 (als “keep aspect ratio with borders). Van origine 1400x1050 series kunnen worden aangeboden door op gelijke wijze de plaatjes te resizen naar 1920x1050. Nadeel is dan wel dat de projectie van de beelden kleiner zal zijn. Het beste is dus om bij een gewenst 4:3 aspect ratio beelden te maken in 1600x1200 formaat en die te resizen met borders naar 1920x1200 voor de projectie.

16

Hoe komt u in ‘t Visnet te Huizen?

Met de auto vanuit Amsterdam of Amersfoort over de A-1. Afslag Huizen nemen. Na het passeren van de gemeentegrens bij het tweede stoplicht naar rechts. Na 100 meter links afslaan. Alvorens de De Ruyterstraat in te gaan kunt u uw auto al parkeren. Met het openbaar vervoer: Vanaf station Naarden/Bussum bus 107 nemen (gaat ongeveer elk kwartier). Uitstappen halte Karel Doormanlaan. Of de regioliner bus 100. Uitstappen halte Prins Bernhardplein te Huizen. Het adres van zaal “Het Visnet”: De Ruyterstraat 7, 1271 SR Huizen. Telefoon: 035-5253777

Ledenmutaties

Ere leden: Henk Reijnders Hugo de Wijs Klaas Zuidersma Jaap van Loon Johan Steketee


Nieuwe leden: P.J. Hagenaars te Breda. Peter Swertz te Maasland

Nieuw adres: H. Khoe, verhuisd naar Amsterdam E. Tiessens, verhuisd naar Den Haag

Overleden: J. Meijer te ‘s-Hertogenbosch F.J.A. Reuvers te Zutphen

Mededeling! In de komende maanden zal het bestuur met gereduceerde mankracht verder haar best voor u blijven doen. Co van Ekeren gaat voorzien worden van twee nieuwe lenzen (staaroperaties) waardoor hij nog beter voor ons camera’s aan elkaar kan gaan zetten. Wij wensen hem een succesvolle afloop van de ingrepen.

JAN M. BROEDERS

LEDENADMINISTRATEUR NVVS

Jan Broeders gaat een zwaardere periode tegemoet. Het ziet er naar uit dat hij een ingrijpende hartoperatie zal moeten ondergaan. Wij wensen hem en zijn familie veel sterkte toe! Vanaf nu zal de ledenadministratie enige tijd via mij verlopen om Jan de tijd te geven weer op krachten te komen. Een kaartje met uw medeleven zal denk ik zeker door hem worden gewaardeerd. Gert-Jan Wolkers

Verenigingsdagen

17

Programma 157e verenigingsdag Zaterdag 25 september 2010 10.30 uur: Opening door de voorzitter. 10.45 uur:

DIGITAAL BLOK 1

12.00 uur: Lunchpauze. 13.30 uur:

DIGITAAL BLOK 2

15.00 uur:


14.30 uur: Theepauze.

DIGITAAL BLOK 3

16.00 uur: Sluiting door de voorzitter.

Programma 158e verenigingsdag Zaterdag 27 november 2010 10.30 uur: Opening door de voorzitter. 10.45 uur:

DIGITAAL BLOK 1

12.00 uur: Lunchpauze. 13.30 uur:

DIGITAAL BLOK 2

14.30 uur: Theepauze. 15.00 uur:

WORKSHOP Compositie (onder voorbehoud)

16.00 uur: Sluiting door de voorzitter.

JAAP

VAN

LOON

NVvS- verenigingsdata 2010/2011 Zaterdag 25 september 2010, Zaterdag 27 november 2010 Zaterdag 29 januari 2011 (ALV), Zaterdag 26 maart 2011 (Open Dag), Zaterdag 28 mei 2011, Zaterdag 24 september 2011, Zaterdag 26 november 2011.

18

Driedimensionaal


Het maken van het Fantogram “Vianen 750 jaar” - een experiment

Voor de tentoonstelling “Beleef Vianen in 3D” in het Stedelijk Museum Vianen (van zondag 05 september 2010 t/m 16 januari 2011), met stereofoto’s van Hugo de Wijs en van mij uit de periode ca. 1968 tot heden, was ik van plan een stereo-opname van het standbeeld van Hendrik van Brederode te laten zien. De expositie wordt immers georganiseerd in het kader van het jaarfeest “Vianen 750” en deze Hendrik (“de Grote Geus”) is voor Vianen een belangrijke historische persoon geweest (1531 - 1568). Het beeldje op het plein van de Grote Kerk bleek echter niet bijzonder fotogeniek, dus viel deze foto al snel af bij het selecteren van geschikte foto’s voor de tentoonstelling.

Na het lezen van die artikelen èn enthousiast gemaakt door de prachtige platen in het boek “Phantograms from Nature” van Barry Rothstein, dat ik bij Hugo de Wijs had bekeken, voelde ik de drang opkomen ook eens zelf te experimenteren en dacht toen meteen weer aan de sculpture van Hendrik, een aanmerkelijk groter object dan de voorwerpen, die Jaap en Shab voor hun artikelen hebben gebruikt. Tijdens de tentoonstelling willen Hugo en ik natuurlijk ook stilstaan bij de verschillende aspecten van stereofotografie, waaronder het tonen van een fantogram. Dus tóch een foto van het beeldje? Conform de verschillende aanwijzingen, zoals het fotograferen onder een hoek van ongeveer 45 graden, realiseerde ik mij dat ik Hendrik zou moeten ‘knippen’ vanaf een standpunt ruim (schuin) boven het beeldhouwwerk. Met onze huishoudtrap, die ik nog net wèl in de auto kon vervoeren, bleek ik niet hoog genoeg te kunnen komen, dus moest ik iets anders verzinnen. Na het tekenen van een situatieschets op schaal, meende ik dat

19

Dus bedacht ik dat ik de camera’s dan maar met een lange stok de lucht in zou steken. De zelfontspanner – ik zou de stok dan wel heel erg snel verticaal moeten zetten èn stil houden – zou dan het eigenlijke werk doen. [Foto op pagina 18: situatie standbeeld Hendrik van Brederode bij de Grote Kerk met lijntjes] Gezien de afstand van de camera tot het standbeeld, zou in elk geval de basis aangepast moeten worden en zou ik mijn P200’s mèt een verlengkabeltje op een rails moeten zetten. Dat er in het artikel van Shab een aanwijzing staat voor de benodigde basis in de vorm van een formule (van Boris Starosta), had ik in eerste instantie over het hoofd gezien en las ik pas toen ik begon met het schrijven van dit artikel. Het beeld van Hendrik is ongeveer 250 cm hoog en zou als fantogram afgedrukt ca 40 cm moeten worden. Dat zou neerkomen op een basis van 65mm x 250/40 = ca 41 cm. Toen ik dat las, vreesde ik dat dát deel van mijn experiment geheel in het water was gevallen, want de geschatte basis had ik gebaseerd – hé, leuke woordspeling - op de 1:30-vuistregel, namelijk ca 11 cm. En inderdaad, thuisgekomen kon ik van de gemaakte beelden niets maken dat op een fantogram van de Hendrik leek. Het probleem dat ik wèl had zien aankomen was de muur van de kerk, ca 2½ meter áchter het beeld. Die zat dus behoorlijk in de weg, want de ‘grond’ moet min of meer vlak zijn. Misschien zou ik met Photoshoppen en een beetje fantasie het plein áchter het beeld horizontaal kunnen uitbreiden. Na het uitsnijden van de foto zou dat dan toch niet zichtbaar zijn (dacht ik). Nou, dat viel goed tegen.


Toen ik laatst weer eens een paar exemplaren van het 3D-Bulletin door zat te bladeren, zag ik in nr. 181 het interessante artikel van Jaap Zonneveld over het maken van fantogrammen. Hij refereerde daarin aan de bijdrage in DB177 van de Amerikaanse Shab Levy, dat door Johan Steketee tot een zeer leesbaar stuk was vertaald.

de camera ongeveer op een hoogte van 4 meter zou moeten komen. Met een reformladder zou dat wellicht wel kunnen, maar die zou op een imperiaal vervoerd moeten worden (heb ik niet).

20


Foto 2. Gedenkteken stereopaar. De hoogte, de afstand en de beeldhoek leken wel redelijk te kloppen, maar veel foto’s waren niet scherp genoeg. Dat kon ik thuis pas ècht goed zien; de zelfontspanner kan niet even zèlf de ontspanknop half indrukken om scherp te stellen. Omdat ik toch lekker bezig was (…) en het mooi weer bleef, heb ik op dezelfde manier, dus zwaaiend met een verlengde aluminiumbuis (van mijn projectiescherm) ook nog het Gedenkteken voor Vianense gevallenen in WOII gefotografeerd. Die foto’s waren aanmerkelijk scherper èn helderder en bovendien was ik meteen ook een ander probleem kwijt: achter dát monument stond geen muur “in de weg”. Omdat ik wilde nagaan of het ook mogelijk was de procedure om te draaien, heb ik van de fotoparen van dat gedenkteken éérst een anaglyphe afbeelding gemaakt. In Photoshop kan vervolgens met het gereedschap “Perspective” van “Transform” onder de knop “Edit” (eerst de foto in z’n geheel selecteren) de foto aan de bovenkant dusdanig uitgerekt worden (dat gaat dan links en rechts tegelijk èn evenveel), zó dat een denkbeeldig ruitjespatroon ónder het standbeeld, dat op de foto natuurlijk vanwege het perspectief naar achteren toe verloopt (trapezium), in het uiteindelijke resultaat weer als echt rechthoekig patroon zichtbaar wordt – zie daarvoor het artikel van Jaap en/of Shab. Hoe moest ik dát nu weer oplossen? Er was

geen tegelpatroon onder het herdenkingsmonument of iets anders dat er op lijkt. Ik had verzuimd om éérst een soort rechthoek te markeren, bijvoorbeeld door twee even lange stokken vóór de opnamen “horizontaal” neer te leggen, die samen twee overliggende zijden van een denkbeeldige rechthoek zouden vormen, genoeg om later eenvoudig de uitrekhandeling te kunnen uitvoeren. Ik ben, gewapend met een meetlint en markeringsmiddelen, wederom naar het monument gegaan en heb met wat kunst- en vliegwerk enkele “piketpaaltjes” neergezet, waarvan ik de onderlinge afstand wist. Dié situatie heb gefotografeerd en het plaatje vergeleken met de situatie op mijn foto’s, die ik van boven af had genomen. Met een redelijke nauwkeurigheid kon ik nu een denkbeeldige rechthoek tekenen èn daardoor de vereiste perspectiefdeformatie realiseren. Het eerste resultaat, een proefdruk op een A4tje, viel erg tegen: het beeld stak veel te weinig recht uit de foto. Dat is ongetwijfeld het gevolg van het negeren van de Starostaformule voor de basis èn – als gevolg daarvan – het niet in acht nemen van de vereiste opnameafstand. Maar het kan natuurlijk ook zijn, dat een afdruk op een A4-tje eigenlijk nog te klein is voor het gewenste effect of dat wellicht mijn geëxperimenteer met de gebruikelijke volgorde de boosdoener is.

Table-top? In het artikel van Shab Levy wordt geadvi-

21

3D-Bulletin nummer 188 - jaargang 2010 Van boven naar beneden de foto’s 3, 4, 5. Gedenkteken; tussenstappen op weg naar het fantogram.


22

seerd om je bij het maken van fantogrammen maar te beperken tot table-top-fotografie (zoals ook Jaap Zonneveld heeft gedaan), omdat je bij mensgrote objecten of groter, die je op niet al te groot formaat wilt afdrukken, hele lange ladders of hoogwerkers nodig zou hebben.

Zo bedacht, zo gedaan. Het betreffende raam is in de Lekpoort op een hoogte van ongeveer 13 meter, hetgeen betekent dat ik ook op ongeveer 13 meter van de voet van de toren zou moeten staan om de vlaggenstok (ca 2,00 m), met vlag vanaf de straat, te fotograferen.

Dát bracht me ineens op het volgende idee: niet ikzèlf ga met mijn camera’s de hoogte in, maar ik moet een object, waarvan ik een fantogram wil/kan maken, ergens in de hoogte zoeken of zelf naar die hoogte brengen. Dat hield overigens in dat ik de foto later ook in de hoogte, óók onder een hoek van ongeveer 45 graden zou moeten bekijken. Bijvoorbeeld iets dat uit een verticale wand naar voren steekt.

Het lag in de bedoeling dat de vlaggenstok in het uiteindelijke fantogram ongeveer 40 cm lang zou worden (virtuele beeld). De formule van Starosta leerde mij dat ik bij de opnamen dan een basis van ongeveer 65 mm x (2,00/0,40) = 32,5 cm zou moeten gebruiken. Dat is minder dan wat ik uitgaande van de 1:30-vuistregel zou gaan instellen voor de feitelijke opname-afstand van ca 13 x ca 1,41 = ca 18 meter!

Het bleek niet zo moeilijk een toepasselijk object te vinden: een vlag van het organisatiecomité “Vianen 750 jaar”, die op een behoorlijke hoogte loodrecht op de gevel van een pand naar voren zou moeten steken. Een daarvoor geschikt gebouw was ook voorhanden: de historische Lekpoort in Vianen, een vroegere stadspoort aan de kant van de oude veerpont over de Lek. Een goede kennis van mij beschikt over de sleutel, die toegang geeft tot de verdieping met een raam waaruit de vlag gestoken zou kunnen worden. Een bijkomend voordeel van deze keuze was dat het kozijn zou kunnen dienen als de rechthoek, die bij het construeren van het fantogram weer gecorrigeerd zou moeten worden.

Hugo de Wijs wilde mij wel helpen bij dit experiment. Terwijl hij boven achter het raam de vlag in de gaten hield – ik moest ook wachten op gunstige windvlagen – heb ik diverse opnamen gemaakt met wisselende bases. Voor het uiteindelijke fantogram heb ik natuurlijk in éérste instantie ook weer de hier boven beschreven correctie toegepast. [Op de achterzijde foto 7: Job staat beneden op straat te fotograferen.] Ik was echter maar matig tevreden met het resultaat, dat overigens moeilijk beoordeeld kon worden: de virtuele afmeting van de vlaggenstok-met-vlag op de foto in dit Bulle-

FOTO 6. LEKPOORT

IN

VIANEN.

Naschrift:

JAAR.

tin (recht in de hoogte houden en er dan van onderen schuin tegenaan kijken!) geeft wellicht een ander effect dan met een vergroting van 40 x 50 cm, die straks hoog tegen de wand wordt gehangen. Nu al bestaat het vermoeden dat de basis misschien toch nog iets groter had moeten zijn.

In zijn artikel beschrijft Jaap Zonneveld het maken van een fantogram door het apart behandelen (uittrekken) van de linker en rechter beelden. Dat is niet alleen de ‘officiele’ manier van werken, maar is natuurlijk ook handig als je het fantogram als stereopaar aan wilt bieden, dus bijvoorbeeld geprojecteerd of in een Cobox. Een evident voordeel is natuurlijk ook dat de originele kleuren niet worden beïnvloed, zoals dat vaak – noodzakelijkerwijs – gebeurt bij het maken van anaglyphen. Ik zie echter nog niet helder hoe ik een fantogram op een projectiescherm onder een hoek van 45 graden zou moeten bekijken. Liggend op de vloer of hoog vanaf het balkon? Ook vrees ik dat fantogrammen die met een Cobox worden getoond, nóg moeilijker te ervaren zijn. Bij navraag vertelde Jaap me dat er nog een andere mogelijkheid is: met een stereoscoopkijker kijken naar de paren op een fotolijstje (een laptop geeft problemen, vanwege de kijkhoek), maar dát lijkt me toch eigenlijk ook géén aanbeveling.

Kom het resultaat maar zelf in het Stedelijk Museum Vianen beoordelen, zou ik zeggen! Als toegift nog een fantogram van een zinken gieter, dat ik al veel eerder, zomaar, zonder te letten op de “voorschriften” en met de “verkeerde” volgorde had gemaakt. Die foto had mij min of meer overtuigd dat het ook mogelijk zou moeten zijn om éérst een anaglyph te maken en daarna pas (één keer) een perspectiefcorrectie uit te voeren. Tijdens de expositie wordt deze anaglyph plat op de grond gelegd ónder een foto van een oude Vianense stadspomp, waarvan de uitstroompijp naar voren uit de foto steekt. FOTO 9. FANTOGRAM

Job van de Groep

VAN GIETERTJE.


FOTO 8. FANTOGRAM VLAG VIANEN 750

23


24

Bij de volgorde: éérst een anaglyph maken en daarna de perspectiefcorrectie toepassen, waarop het hier beschreven experiment berust, is er nog een probleem. De (denkbeeldige) hulprechthoeken, al dan niet werkelijk aanwezig en bedoeld om later het rechttrekken te vereenvoudigen en die op de originele opnamen als trapezia verschijnen, kunnen in het anaglyphe beeld (per definitie) onmogelijk op elkaar liggen, waardoor een correctie niet voor de volle honderd procent kan worden gerealiseerd. Zie het resultaat van de manipulaties met de foto van het Gedenkteken. De vraag is daarbij: hoe storend is dat eigenlijk? Toch heb ik voor het definitieve fantogram met de vlag, vóór het samenstellen van het anaglyphe beeld, toch maar éérst de linker en rechter foto’s apart behandeld (ook met de gereedschappen “skew” en “distort”), met de bedoeling om de “rechthoekige” achtergron-

den, ná perspectiefcorrectie, vrijwel geheel op elkaar te krijgen, dus “in” het schijnraam (zie ook het artikel van Shab Levy). Pas als ik straks de vergroting zie, kan ik beoordelen of deze (omslachtige) manier van werken een veel beter resultaat heeft opgeleverd. Daar lijkt het toch wél op. Met een rechthoekig straatpatroon op de achtergrond kon van de foto, die Hugo vanuit de Lekpoorttoren van mij had gemaakt, op dezelfde manier een fantogram worden gemaakt, zij het dat de basis feitelijk véél te klein is geweest en het effect dus matig. We realiseerden ons tóen nog niet dat dié foto ons eigenlijk weer terug brengt bij het begin van het experiment: een redelijk groot object, in dit geval geen standbeeld, maar een recht opstaande persoon, schuin van bovenaf fotograferen om er een fantogram van te kunnen maken.

Deze bijzondere foto-expositie in het Stedelijk Museum Vianen met unieke opnamen van Hugo de Wijs en Job van de Groep wordt gehouden van 5 september 2010 t/m 16 januari 2011 in het kader van de viering van Vianen 750 jaar. Onze twee N.V.v.S. fotografen uit Vianen laten de bezoekers aan de hand van een groot aantal foto’s uit de recente Vianense geschiedenis kennismaken met de intrigerende wereld van de 3D-fotografie. De voor deze tentoonstelling geselecteerde opnamen geven een extra dimensie aan zo op het oog alledaagse taferelen. Zij leggen een verbinding met de historie van Vianen: o.a. karakteristieke gebouwen en gebeurtenissen/ evenementen, het wonen en werken in het heden en (recente) verleden. Behalve naar een mogelijk historische achtergrond is bij de keuze van de foto’s vanzelfsprekend ook gekeken naar een voldoende stereo-effect, teneinde de “levensechtheid” van de 3D-beelden voor de toeschouwer zo groot mogelijk te maken. Met maar liefst ruim 60 vergrotingen aan de wanden, 4 stereokijkkasten, een Cobox en vier vitrines met stereoapparatuur wordt in dit kleinschalige museum tijdens deze expositie flink aan de 3D-bel getrokken. Natuurlijk een must voor de leden van de NVvS! Stedelijk Museum Vianen Voorstraat 97, 4132 AP Vianen. www.stedelijkmuseumvianen.nl Openingstijden dinsdag t/m vrijdag van 10:30 tot 16:30 uur, zaterdag en zondag van 12:00 tot 16:00 uur. Toegang: volwassenen € 2,50; CJP/65+ € 1,25 Kinderen -12 jaar, houders Museumjaarkaart en Donateurs Stedelijk Museum gratis.

“Faces” door Roland de Raeve

25



“Venetië” door Simone Wolkers

26

27


28

Wat wist James Elliot over de Stereoscopie? 2. Elliots “stereoscopen” en anderhalve eeuw vergissingen.


Wheatstone had in zijn lezing van 1838 behalve de spiegelstereoscoop ook twee stereobekijk-hulpmiddelen zonder optische componenten beschreven, die hij uitdrukkelijk niet “stereoscoop” noemde. Elliot had in 1839 ook een dergelijk hulpmiddel gemaakt, zie vorige Bulletin. Elliot noch Brewster hebben daar een afbeelding van gepubliceerd, maar Brewster beschrijft het in zijn boek van 1856 aldus: “Deze eenvoudige stereoscoop, zonder lenzen of spiegels, bestond uit een houten kistje, 18 inch lang, 7 breed en 4,5 diep, en op de bodem, of liever het achterste einde, was een plaat met twee ongelijke afbeeldingen van een landschap zoals gezien door beide ogen.” Het was dus ca 46 cm lang, 18 cm breed en 11,5 cm hoog.

stereokijken, LR-presentatie) en hij schrijft dat Elliot zijn stereotekening zo zonder moeite zag (In Brewsters boek is zowel een LR als een RL versie van de tekening afgedrukt.). Hierbij een schets van Elliots “stereoscoop”, met een aanduiding van de stereotekening, e.e.a. min of meer op schaal (het is geloof ik voor het eerst dat een schets ervan gepubliceerd wordt). Het is niet duidelijk of het kistje van boven open was, ik neem aan van wel. Er wordt geen septum vermeld, ik denk dat de twee kijkgaten het voornaamste van deze “stereoscoop” zijn. Alleen een kaart met twee gaten is ook genoeg om stereoafbeeldingen te bekijken, zoals de Franse astronoom Faye liet zien.

In zijn eerste (anonieme) brief naar de Times gaf Brewster eind 1856 nog een detail, namelijk dat in de voorwand van het kistje twee kijkgaten zaten. Het leek dus op een forse kijkdoos. Brewster bevestigde ook dat het hulpmiddel bedoeld was voor “convergentie voorbij de afbeeldingen” (d.w.z. “evenwijdig”

Elliots “stereoscoop” van 1839 mogelijk uiterlijk.

Elliots Telescopic Stereoscope (1857).

Brewster - schema Opera Glass stereoscope (1856).

Brewsters publicatie van Elliots stereotekening (zie vorig Bulletin) en de beschrijving van zijn “stereoscoop” voor evenwijdig stereokijken was niet het einde van James Elliots bemoeiingen met de stereoscopie.

Een kantoorboekhandelaar uit Edinburgh, George Waterston, had een fraai stel stereoscopische landschapsfoto’s van ongeveer 25 bij 32 cm die hij zonder hulpmiddel gekruist scheel kijkend in stereo kon zien. Dit lukte James Elliot niet en daarom construeerde hij de “Telescopic Stereoscope”. De onderlinge afstand en de convergentie van de “telescopen” was instelbaar. Helaas, korte tijd later zag hij in dat dit idee niet nieuw was, David Brewster had in zijn boek van 1856 een “Opera-Glass stereoscope” beschreven die wel erg veel leek op Elliots Telescopic Stereoscope, ook met kruislings stereokijken. Alleen had Brewster hem niet bedoeld voor grote stereofoto’s. Elliot schreef opnieuw een brief naar de redacteuren van het Philosophical Magazine om zijn vergissing te erkennen.

Maar Elliot heeft nog een derde “stereoscoop” gemaakt, ook beschreven in die voordracht van 1857. Dit is een apparaat zonder optische componenten voor gekruist stereokijken. Elliot beschrijft het als een houten constructie, als een kistje met een open einde. De twee zijden AB en CD kunnen scharnieren bij A en C om ze samen te vouwen. Tussen A en C zijn twee kijkopeningen (E en E’) in het front. De zijden moeten ingevouwen worden om met elk oog slechts één afbeelding te zien. De afstand BD is circa 2 inch (5 cm) bij grote stereofoto’s. Er waren onder en boven ook nog verticale afschermingen voorzien.

Elliots Cross-Eyed “Stereoscope” (1857). James Elliot heeft voor zover bekend verder niets over stereoscopie geschreven. Maar dit hulpmiddel uit 1857 voor gekruist stereokijken (eigenlijk ten onrechte “stereoscoop” genoemd) heeft sindsdien een vreemde geschiedenis beleefd, met talloze historische fouten. Félix Drouin schreef in 1894 een boek over stereofotografie, “Le Stéréoscope et la photographie stéréoscopique”, wat nog hetzelfde jaar in het Engels vertaald werd en die editie werd in 1995 als facsimile uitgegeven door Susan Pinsky en David Starkman van Reel


Eind 1856 schreef hij naar de redactie van het Philosophical Magazine dat hij (“in de veronderstelling dat ik in dit geval prioriteit heb”) een Telescopic Stereoscope had gemaakt, bestaande uit twee (enkelvoudige) toneelkijkers waarmee grote stereoscopische foto’s kruislings bekeken konden worden. Een nadere beschrijving met figuur stond in 1857 in het blad, na een lezing er over voor de Royal Scottish Society of Arts.

29

30

Sight” (ook als facsimile uitgegeven door Reel 3-D Enterprises) dat “naar een suggestie” van Elliot in 1834 “middelen” (means) werden gemaakt om te helpen bij het bekijken van stereoscopische afbeeldingen. Dit was kennelijk gebaseerd op Brewster, maar onjuist geciteerd.


In 1911 was deze Brown redacteur voor stereofotografie van de “Encyclopaedia of Early Photography”. Daarin schreef hij dat Elliot de eerste was die een stereoscoop maakte en hij

Elliots stereoscoop volgens Drouin (1894). 3-D Enterprises. Hierin staat een zeer geschematiseerde versie van Elliots Cross-Eyed Stereoscope van 1857. In 1903 schreef Theodore Brown in zijn boekje “Stereoscopic Phenomena of Light and

Elliots Stereoscope volgens Theodore Brown (1911).

geeft een schema van een apparaat voor gekruist stereokijken.

Elliots Stereoscope volgens Judge (1926, 1935 en 1950).

31

Meer dan één fout dus: Elliot maakte zijn eerste stereobekijkhulp zèlf, maar pas in 1839. En die was niet voor gekruist kijken. Bovendien lijkt Browns afbeelding alleen schematisch op Elliots constructie van 1857, Brown heeft het schema van Drouin naar het schijnt nagetekend.


In 1926 publiceerde Arthur W. Judge de eerste druk van zijn boek “Stereoscopic Photography”, waarin hij schreef over “Elliott’s Stereoscope” (een t teveel in de naam): Een interessant bekijkapparaat ... was door Elliott uitgevonden in 1834 en zo’n vijf jaar later gemaakt. Het vereiste getransponeerde afdrukken (prints), de linker afdruk was rechts geplaatst... enz. Dit werd ongewijzigd herhaald in de tweede druk van 1935. Hoe Elliot al in 1839 aan stereo “prints” was gekomen wordt niet gezegd, foto’s konden het niet zijn want Wheatstone had in dat jaar de eerste poging tot stereofoto’s aan Talbot gevraagd. Ook beweerde Judge (in navolging van Theodore Brown?) dat de gekruiste versie (van 1857) al in 1834 was uitgevonden. De tekening ervan lijkt weer veel op die van Drouin en Brown, alleen zijn er tubusjes aan de kijkgaten bijgekomen. Van Judges boek, dat lang als autoriteit is beschouwd in het Angelsaksische gebied, verscheen in 1950 nog een derde herziene druk (liefst 24 jaar na de eerste druk, maar er zat ook een oorlog tussen), in die druk staat alleen dat Elliott (nog steeds met dubbele t) in 1839 een “box type” stereoscoop maakte en dat het links gefotografeerde beeld rechts moest worden geplaatst (bij B) enz. “Deze lensloze viewer was een duidelijke stap in de stereoscopische vooruitgang”, aldus Judge. Die bewering wordt wat dubieus als het juiste jaartal van 1857 er bij zou worden gegeven, want dan kwam de viewer pas na Brewsters

lenzenstereoscoop, na Brewsters andere stereoscoop-varianten (1849) en na Wheatstones prismastereoscoop (1852). K.C.M. Symons schreef in 1957 zijn veel gelezen boekje “Stereo Photography”, daarin beweerde hij: “De Elliot stereoscoop ging vooraf aan de Wheatstone [spiegel] stereoscoop, hij had geen lenzen en gebruikte afdrukken (prints) die niet getransponeerd waren.” Daarvoor had hij vermeld dat Wheatstones uitvinding vooraf ging aan de fotografie, zodat het weer raadselachtig is hoe Elliot aan die ongetransponeerde “prints”

32

Elliot Stereoscope volgens Symons (1957).

“We zullen aan dit instrument refereren als de Helioth-Wheatstone stereoscoop, als verlate erkenning van Helioths bijdrage”, voegde Kaufman er aan toe. “Een uitvoering van de Helioth-Wheatstone stereoscoop wordt tegenwoordig gebruikt om Röntgenfoto’s te bekijken” meende Kaufman ook.


William Schiff, ook van de New York University, nam in zijn leerboek “Perception: an applied approach” (1980, 493 blz.) Kaufmans schema van z.g. de “Helioth-Wheatstone stereoscoop” over, maar in zijn tekst gaat het over de “Wheatstone-Brewster-Helioth stereoscopen”. Veel gekker moet het niet worden, om een recente uitdrukking te gebruiken. Het wordt eentonig, maar het fout citeren of citeren van fouten gaat ook door in deze eeuw.

kwam, wat toch foto’s uit een stereocamera suggereert. En dus alweer verwarring van Elliots evenwijdige en zijn gekruiste bekijkhulpen. Symons boekje verscheen precies 100 jaar nadat Elliot zijn apparaat voor gekruist stereokijken had beschreven. Een zeer eigenaardige cascade van fouten begint in 1951 met het boek van L.P. Dudley “Stereoptics”, waarin hij eerst een schema toont met vier spiegels in een z.g. Wheatstone-spiegelstereoscoop en waarin hij even verder zegt dat het instrument vier jaar eerder vooraf was gegaan door “een stereoscoop ontworpen door Helioth” (sic). De herkomst van die schrijfwijze blijft duister. Dit werd geciteerd door Lloyd Kaufman, professor in de psychologie aan de universiteit van New York in zijn boek “Sight and Mind” (1974, 580 blz.), hoewel hij daarin wel een goed schema van Wheatstones stereoscoop afdrukte, dus met twee spiegels.

Ian P. Howard is een van de weinige levende geleerden die uitvoerig onderzoek heeft gedaan naar de geschiedenis van de opvattingen over het zien, ook het tweeogig zien, terwijl hij met zijn medewerkers in Toronto talloze artikelen schreef over actueel stereopsis-onderzoek en verwante onderwerpen. In zijn geschiedkundige artikelen wordt o.a. het zien bij Ptolemeus, Alhazen, Helmholtz en Hering behandeld. Met Howard is eigenlijk alleen Nicolas Wade van de universiteit van Dundee te vergelijken, die ook nieuwe stereopsis-research combineert met diepgaande historische studies over de theorieën van het (tweeogig) zien. Howard schreef in 2002 het lijvige leerboek “Seeing in Depth”, in twee delen (resp. 659 en 626 blz., het tweede deel samen met Brian Rogers). Ik heb grote bewondering voor Prof. Howard, maar in de “Historical background” (64 blz.) laat hij een steek vallen. Hij zegt dat Elliot in 1839 een kistje (box) maakte waarin elk van beide ogen één beeld van een stereopaar kon zien en hij verwijst naar Elliots brief van 1852. Maar Elliots eerste “stereoscoop” had geen septum en was voor evenwijdig kijken. Daarbij toont Howard een plaatje van een

Lloyd Kaufman: ‘The Helioth-Wheatstone stereoscope’.

Alweer, Elliots apparaat voor gekruist kijken is niet uit 1839 maar uit 1857. Maar deze contraptie van Lockett lijkt veel meer op een veranderde Holmes-Bates stereoscoop! Daaruit zijn de lenzen verwijderd en de oogkap is vervangen door een kistje zoals Drouin suggereerde. Ook door het handvat en de (door Joseph Bates ontworpen) verschuifbare stereokaarthouder lijkt deze constructie helemaal niet meer op Elliots kijker uit 1857. Dit alles overziend rijst de vraag hoe het kwam dat gedurende anderhalve eeuw de beide lensloze stereobekijkhulpen van Elliot verward werden. Elliots artikel uit 1857 was misschien niet zo gemakkelijk te vinden, maar iemand moet toch over die versie voor gekruist kijken gelezen hebben. En Brewsters boek van 1856 was wel algemeen bekend (het is nog herdrukt in 1870, twee

Elliot stereoscoop volgens Lockett (1912) en Howard.

jaar na Brewsters dood) en daarin staat duidelijk dat Elliots constructie uit 1839 voor “evenwijdig” kijken was. Zo blijkt weer eens dat overschrijven van tweedehands literatuur tot rare fouten leidt (Ik zal dat artikel van Lockett uit 1913 moeten zoeken).

Abram Klooswijk


z.g. door Lockett in 1912 “gemodificeerde” versie van “Elliot’s stereoscope of 1839”. (Ik heb Lockett’s artikel uit de Scientific American van 1913 niet zelf gelezen.)

33


34

De nieuwe Macro-Box

Met afscherming tegen lichtinval en een ingebouwde macrolens voor nog meer vergroting!

Geschikt voor meerdere types camera’s zoals de Panasonic TZ10 en FX550.

Bij het maken van opnamen met een grotere stereobasis (tot ongeveer 5 cm) kan de klep worden geopend en dient deze tevens als “zonnekap”.

Een samenwerkingsproject van Co van Ekeren en Stefan Giehl.

“Opnamen met Macro-Box” door Co van Ekeren 35


“Opnamen met Macro-Box” door Stefan Giehl


36

37



38

39

Werken met Z-Flux

Het beloofde ter beschikking stellen als "freeware" van zijn 3D rendering-software is voor Paul een gelegenheid geworden om een aantal praktische toepassingen toe te voegen die voor 3D-liefhebbers erg nuttig kunnen zijn. De naam Z-Flux refereert naar de flexibiliteit van het programma, de Z wil duidelijk maken dat er niet alleen in de X en Y-dimensie maar ook in de Z-dimensie wordt gewerkt. Het gebruik van het programma om zelf wetenschappelijk geïnspireerde 3D-animaties te maken is weliswaar perfect mogelijk, maar voor de meesten van ons, nederige 3D -fotoliefhebbers, van secundair belang. Erg interessante mogelijkheden in het program-

ma zijn: 1. het beeldbeheer en 2. de mogelijkheden om voorstellingen te maken.

1. Mogelijkheden voor beeldbeheer. Wie zelf al eens de creatieve toer is opgegaan met z'n digitale beelden kent vast en zeker de moeilijkheden die gekoppeld zijn aan het gebruik van verschillende resoluties en aan de verschillende presentatietechnieken. Het is niet evident om beginnende van full-size 3D beelden een voorstelling te maken voor zaalprojectie en die nadien te verwerken voor het bekijken in een CoBox of spiegelsysteem of gewoon op PC in side-to-side. Er moet al snel geresized en/of gespiegeld worden en ik spreek dan nog niet over de latere archivering van al deze secundaire mappen en de namen die verwijzen naar de resolutie van de shows. Hier is Z-Flux alvast baanbrekend: alleen de originele side-to-side beelden, in full-size, dienen bewaard te worden. Het programma zelf kan ingesteld worden om beelden te bekijken in een resolutie naar keuze en eventueel te spiegelen L/R of verticaal. Eens het programma opgestart op de PC wordt het bureaublad ingenomen door het hoofdscherm van Z-Flux dat meteen is aangepast voor de gebruikte 3D visualisatietechniek. In welke weergave deze ook is ingesteld, Z-Flux geeft de mogelijkheid om rustig door de eigen beeldmappen te scrollen met een originele beeldbrowser. Deze heeft het aspect van een carrousel waarin alle beelden, in miniatuur en meteen in 3D, ronddraaien bij muisbewegingen. Er is een selectiekader dat mooi meeschuift bij het bewegen van de carrousel en bij een muisklik wordt het geselec-


Na een testfase van elke maanden en het eerste gebruik van Z-Flux in de zaal ter gelegenheid van de verenigingsdag van 29 mei jongstleden is het moment aangebroken om het programma in dit tijdschrift eens verder voor te stellen. Vooreerst dit: Z-Flux is 3D-presentatiesoftware en géén 3D bewerkingssoftware zoals bijvoorbeeld Stereo Photo Maker en Cosima. Even de bestaansreden van het programma uit de doeken doen: Reeds een aantal jaren gebruikt Paul Vauterin zelfgeschreven 3D-rendering software om allerlei wiskundige en natuurwetenschappelijke onderwerpen op didactische wijze te visualiseren. In wetenschappelijke kringen in Vlaanderen is hij alleszins al bekend door prachtige 3D-voorstellingen die in de Volkssterrewacht te Gent op regelmatige basis aan het publiek worden vertoond. In diezelfde Volkssterrewacht staat ook al enige tijd een door mijzelf geconfigureerde kijkkast op basis van spiegels, met daarin wolken-3D als onderwerp. Door allerlei "interactie" groeide ons besef dat er eigenlijk wel nood bestaat aan software die op flexibele wijze toelaat 3D beelden te beheren en zonder tijdrovende en complexe conversies toelaat om eenzelfde groep 3D beelden in te zetten voor het side-to-side bekijken op een gewone PC,of voor het bekijken in een spiegelkijkkast, of op CoBox, of ook voor projectie met beamers.

40

teerde beeld fullscreen weergegeven. Bij een nieuwe muisklik keert men terug naar de beeldcarrousel. Laat mij meteen dit duidelijk stellen: al mijn "originele" beelden (dit is fullsize, side-to-side, bewerkt met Stereo Photo Maker en in elk opzicht geoptimaliseerd) worden in Z-Flux ondergebracht. Z-Flux kan dus dienen als de ultieme plaats om de beste beelden te herbergen. Hier kunnen de beelden uiteraard ook worden opgepikt voor het gebruik in andere programma's. Na het aanbrengen van een nieuwe beeldmap kan Z-Flux gevraagd worden om icoontjes te maken, thumbnails die in dezelfde bestandsmap terechtkomen en die toelaten al deze beelden ook te laten meedraaien in de carrousel.


2. Mogelijkheden voor de aanmaak van presentaties. Vooreerst speelt weer het voordeel dat voor de aanmaak van een voorstelling op geen enkele wijze rekening moet worden gehouden met de gebruikte resolutie en eventuele gebruikte spiegeltechnieken. Aan de hand van een script (tekstbestand) kan een voorstelling tot in de puntjes worden geprogrammeerd. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van alle aanwezige 3D beelden in de Z-Flux map, (theoretisch ook van daarbuiten) en daarbij kunnen synchroon met de beelden ook geluidsbestanden worden afgespeeld (zie verder). Verder kan naar hartenlust gewerkt worden met tekst. Deze wordt gedirigeerd vanaf het script en dient dus niet op de 3D-beelden zelf geplaatst te worden. Men kan de tekst ook laten verschijnen wanneer een beeld al enkele seconden op het scherm

staat. Zelfs schermvullende maxi-letters zijn moeiteloos te genereren. Handig als gewerkt wordt met full-size beelden. Stel dat je tekst zou plaatsen met Stereo Photo Maker. Je moet het dan stellen met miniscule lettertjes en grote beeldvullende tekst kan hierbij alleen maar door de resolutie van het beeld fors naar beneden te halen. Een volgende troef van Z-Flux is de mogelijkheid om allerlei mooie overgangen te gebruiken tussen de beelden. Uniek zijn alleszins zoomeffect en kanteleffecten. Paul heeft beloofd mettertijd zeker nog nieuwe effecten te zullen toevoegen. Een voordeel van een script is alvast ook dat er op elk moment en zonder veel tijdverlies nog wijzigingen kunnen gemaakt aan een voorstelling. Hier hebben we dus feitelijk potentiële mogelijkheden tot de uitwisseling van voorstellingen en eventueel correcties of aanvulling door anderen die ook de “taal” van Z-Flux beheersen.

Nu meer praktisch. Om van start te kunnen gaan dient het FREEWARE programma gedownload te worden van de website www.z-flux.com Hier wil ik alvast opmerken dat ook op de site nuttige informatie rond het programma is voorzien, weliswaar voorlopig alleen in het Engels. Het programma zit verpakt in een zipbestand. Na download en “unzip” dient de map “Z-Flux” een plaatsje te krijgen op uw eigen PC. Om praktisch te blijven: in de huidige download de naam “distribution” veranderen in “Z-Flux”). Hier 2 belangrijke opmerkingen: 1. Het programma is daarmee al klaar voor gebruik. M.a.w. hoeft niet verder geïnstalleerd te worden op de PC, want het werkt als toepassing vanuit de map die is gedownload (opstarten door te klikken op de Z-Flux.exe). Dit heeft belangrijke voordelen voor archivering, veiligheidskopieën, overplaatsen van de ene PC naar de andere, onderlinge uitwisselin-

gen!!! Z-Flux kan met andere woorden ook moeiteloos verplaatst worden op een USBstick.

Bij het opstarten van Z-flux (dubbelklik op de Z-Flux.exe) begint het programma standaard in 2D. Wanneer 2 schermen zijn aangesloten in dual-modus zal daarbij één scherm gevuld worden door het programma en in het andere scherm zal een window zichtbaar zijn met de source codes. Bij het uittesten van een script en opzoeken van eventuele script-schrijffouten kan deze applicatie voor de reeds meer geroutineerde gebruiker zeer hulpzaam zijn. Navigeren kan door gebruik te maken van de pijltjestoetsen, enter en escape. Veel informatica-kennis komt daar hoegenaamd niet bij te pas. Vanaf hier kunnen de schitterende natuurwetenschappelijke animaties van Paul één voor één gestart worden. In de handleiding pdf is aangegeven hoe één en ander ruimteobject in beweging kan worden gezet met bepaalde toetsen. Doch dit is redelijk moeizaam. Met behulp van een joy-stick gaat het echter als vanzelf helemaal los en de aanschaf van deze gadget is zeer aan te bevelen

Het instellen van de resolutie. Navigeer naar “settings” en verander language naar “Nederlands” en “apply”. Herstarten, nu naar “instellingen” en alles verder juist zetten. In het geval van full screen: “stereo beeld” en “volledige scherm” aanvinken! Voor dual screen: “stereo beeld” aanvinken. Verder waarde 0 voor X-offset en Y-offset, in X-grootte de totale breedte van het scherm en Y-grootte de verticale resolutie (bijvoorbeeld 3960 en 1200 respectievelijk) instellen. Uiteraard kunnen van geval tot geval nog specifieke zaken zoals spiegeling worden ingesteld.

Inbreng van de stereobeelden. Ga binnen de PC-structuur naar de map Z-Flux, dan naar submap Data en dan naar de map StereoPictures. Plaats binnen deze map de eigen mappen met stereobeelden.

41


2. De map mag niet blijven staan op het bureaublad, maar dient te worden geplaatst in een hoofddirectory. Dus onder C:, D:, of volgende hoofdletter. Reden daarvoor is dat het pad dat Z-Flux moet volgen naar de plaats waar beeld en vooral geluidsbestanden te vinden zijn niet te lang mag worden. En het pad naar het bureaublad is nu net een erg lang pad (NB dat elke computer vertraagt door teveel bestanden en applicaties op het bureaublad te plaatsen!!).

voor diegenen die echt willen doorgaan met Z-Flux. Ook voor het 3D-fotografie gedeelte. Nu een woordje over de benodigde PC-configuratie. Deze is functie van de gekozen resolutie! Wanneer wordt gekozen voor side-to-side binnen de schermresolutie van pakweg 1600x1200 (L en R beeld die elk de helft van het scherm innemen) dan draait elke huidige processor moeiteloos het programma. Wanneer echter 2 beamers moeten worden aangedreven (bijvoorbeeld met een totaal van 2960x1200 pixels) dan is het gebruik van een relatief krachtige PC een must. Ik spreek hier dan feitelijk over de actuele nieuwe configuraties. Die kunnen dat aan. Belangrijke opmerking hierbij is dat Z-Flux géén “fullscreen” setting nodig heeft, een gekend belangrijk struikelblok voor Windows Vista en ook Windows 7-gebruikers bij de inzet van andere 3D presentatie programma’s. Z-Flux functioneert ook in de “dual” setting en dat kan èlke processor onder èlk willekeurig stuurprogramma aan!!!

42

Wanneer het programma is opgestart navigeren naar Stereofoto’s > Maak thumbnails. Het scherm wordt tijdelijk zwart en het duurt even voor het Z-Flux hoofdscherm weer verschijnt. Wanneer U opnieuw klikt op “blader door stereofoto’s dan zal de daarnet ingebrachte map nu verschijnen als een keuzeregel die kan aangeklikt. En de beelden verschijnen dan op het scherm in voorgenoemde carrousel-vorm.


De aanmaak van script voor een voorstelling. De scripts moeten geplaatst worden op de volgende locatie: Data > submap “SlideShows”. De uitgang van een script is bestandstype “.SCI” en deze wordt het best geopend met Windows Kladblok of Wordpad. De benodigde tekst voor het script kan in de tekstverwerker naar hartenlust worden gekopieerd, geknipt, geplakt en gewijzigd zodat het helemaal niet nodig is ellenlange ingewikkelde teksten in te typen. Kwestie van voorbeeldtekst te kopiëren en in te plakken en aan te passen aan het actuele werkstuk. Gaat als volgt. Hier een stukje script-tekst: Picturefolder(datadir+”\StereoPictures\Wintervoorstelling”); SoundFolder(datadir+”\sounds”); PlaySound(“gymnopedia.mp3”,0); FadeSound(“gymnopedia.mp3”,1000,5); Transition(“Zoom”,10); ShowStereoPic(“startbeeld”); Delay(15); ShowText(“Straffe Winters”,point(-0.30,0.1,0.1), “Size”:0.08,”Color”:color(0,0.5,1)); Delay(8); Transition(“Curtain”,5); ShowStereoPic(“winterbeeld1”); Delay(15); StopSound(“gymnopedia.mp3”); loop; De eerste 2 regels geven het pad aan naar de map met beelden geluidsbestanden en datadir+ koppelt meteen door naar de datamap van Z-Flux. Elke volgende regel geeft

commando voor een gebeurtenis. PlaySound start geluid, 0 staat voor volume. Hier dus geluid op nul. De volgende regel geeft het commando om het geluid op 1000 te brengen (dit is maximaal) en de duurtijd van het infaden is 5 seconden. Transition geeft een overgang en ook het soort van overgang naar het volgende beeld. Het cijfer geeft aan hoe lang de overgang moet duren. Dit zijn nu al de mogelijkheden: Zoom, Pan, Transient, Fade, Curtain. Het op te starten beeld is hier startbeeld.jpg. Delay: het beeld moet vervolgens 15 seconden blijven staan. Dan verschijnt er op dat beeld de tekst “Straffe Winters”. De positie wordt aangegeven door “point” waarbij de 3 getallen de x, y en z-coördinaten zijn. Daarbij is positie 0 exact in het midden van het beeld. En wat de z-coördinaat betreft het vlak van het beeldkader. Size en color van de tekst worden ook opgegeven. De cijfers van de kleur verwijzen naar de inmenging van de 3 hoofdkleuren volgens de kleurenschaal. In de huidige versie van Z-Flux is het positioneren en kalibreren van de tekst naar mijn gevoel nog iets te omslachtig maar misschien komt er wel een bijkomende tool om dit nog te vereenvoudigen. Opgelet ook voor de diepte van de tekst t.o.v het stereokader want dit heeft effect op de grootte! Het programma voorziet ook in de mogelijkheid om meerdere 3D-beelden op één scherm te plaatsen waarbij ze, afhankelijk van hun grootte, al dan niet elkaar overlappen. Het script geeft dan aan dat een vorig beeld moet blijven staan (ontkenning van het normale proces van vervangen door volgende beeld) en ook de grootte en de positie op het scherm van een gesuperponeerd 3D beeld worden bijkomend weergegeven. Na gebruik van deze optie het superponeren stopzetten met bevestigen van het normale proces van vervangen. ShowStereoPic("beeldx”); AutoHidePrevious(False); ShowStereoPic("nieuwbeeldy","Size":0.35, "Position":point(0,0,0)); Delay(15); AutoHidePrevious(True);

Voor een volledige lijst van alle script-commando’s verwijs ik overigens naar de handleiding. Ik wil wel opmerken dat het script streng is en Z-Flux onmiddellijk afbreekt op kleine detail-foutjes. Een paar voorbeeldjes:

Het aanleren van deze script-taal is een individuele opgave. Naar mijn ervaring gaat het allemaal bijzonder vlot zodra men goed doorheeft hoe het allemaal werkt. Bij de aanmaak van een wat langer durende presentatie is het wel aanbevolen om met kortere scriptgedeelten te werken (werken met test.SCI), die, na controle op goede werking, aaneengesmeed kunnen worden tot één groot geheel. Een voorgaand showgedeelte kan niet zomaar snel doorgespoeld worden om bij de uitvoering van nieuw toegevoegde scriptregels te geraken.

Stereo Video’s. Z-Flux is in staat om 3D-video’s te beheren en ook om die te integreren in voorstellingen.

De aanmaak van een 3D filmpje, het stereoscopisch correct zetten en ten slotte de opdeling in L en R-filmpjes is werk voor Stereo Movie Maker. Dit is het commando voor een videofragment: ShowStereovideo("testvideo"); In elk geval moet er een derde startregel worden toegevoegd in het begin van elke voorstelling die het pad aangeeft waar zich de video’s bevinden: Videofolder(datadir+"\StereoVideos");

Tenslotte. Misschien bevat dit artikel al genoeg informatie om een beetje voeling te krijgen met het Z-Flux project van Paul Vauterin. Ongetwijfeld wordt er nog verder aan het programma gesleuteld.

Luk de Rop

43


Elke regel moet eindigen op ; De bestandsnaam moet worden ingebracht zonder extensie .jpg. Uiteraard moet elk opgegeven bestand ook effectief aanwezig zijn in de map met beelden van de voorstelling. Bestandsnamen moeten uit één stuk zijn. Opletten voor kleine letters versus hoofdletters. Opletten voor aantal “ , ) en ; Opletten bij ”loop“ ( staat voor herhaling) dat de geluiden eerst zijn gestopt vooraleer een nieuwe cyclus kan starten.

Naar analogie van het werken met foto’s dienen de aangemaakte video’s ondergebracht te worden in een submap van de map “data” met de naam StereoVideos. De resolutie van de video’s is niet strikt vastgelegd. De gebruikte codec moet natuurlijk wel aanwezig zijn op PC die de video’s moet afspelen. Video’s moeten worden opgesplitst in een L-video en R-video met de schrijfwijze testvideo_L.avi en testvideo_R.avi. In de videomap moet ook afzonderlijk het mp3 geluid horende bij de video worden ingebracht met de naam testvideo.mp3. Het converteren van allerlei videoformaten uit de 3D camera’s (bijvoorbeeld MOV naar AVI of MPG) en het distilleren van mp3-geluid lukt alvast aardig met dit freeware programmaatje: iWisoft videoconverter. De download is te vinden op de website: http://www.easyvideo-converter.com/

44

Compositie in stereo (1)


Inleiding. Het overkomt mij op verenigingsdagen regelmatig dat ik iets mis bij het zien van stereobeelden en series van leden. Ook al zijn die vaak technisch perfect gemaakt, blijkt er soms iets niet te kloppen met de compositie. Zo heeft de maker bijvoorbeeld zijn positie t.o.v. voor- of achtergrond niet goed gekozen, of niet gelet op een evenwichtige vlakverdeling. Ook is er soms verkeerd gebruik gemaakt van de locatie van objecten in de ruimte, waardoor het stereo-effect onvoldoende naar voren komt. Deze en andere praktijken, voor zover van toepassing in de stereofotografie zijn voor uitleg en verbetering vatbaar. Voor goede stereoresultaten kan de juiste compositie doorslaggevend zijn. In komende afleveringen wordt het gebruik van compositieregels in onze tak van fotografie nader bekeken en toegelicht met voorbeelden.

Meerwaarde van compositie. Van oudsher is in de beeldende kunst de compositieleer een belangrijk onderdeel in de vorming van de kunstenaar. Ook in de fotografie - al dan niet tot de muzen gerekendwordt een mooi resultaat mede bepaald door esthetisch verantwoord gebruik van de verschillende elementen in het beeldvlak van de foto. Meestal zal de serieuze fotograaf, of hij nu professional of amateur is, naast het streven naar technische perfectie proberen zoveel mogelijk van compositieregels gebruik maken. Een zorgvuldige compositie is één van de voorwaarden die een goede foto onderscheidt van een kiekje, zeker wanneer artistieke aspiraties van de maker meespelen. Niet alleen kunstzinnige maar bijvoorbeeld ook reportagefoto’s ontlenen daaraan juist hun meerwaarde. Opmerkelijk is dat ervaren fotografen vaak zonder er bij na te denken al tijdens de opname (en zo nodig bij de afwerking achter de computer) rekening houden met

vlakverdeling en beeldopbouw. Dit soort automatisme maakt vervolgens de weg vrij voor het creatieve werk aan de inhoud.

Theorie en ervaring. Er bestaan klassieke regels voor compositie. In vele handboeken zijn ze te vinden. Iedere rechtgeaarde amateur van de oude garde herinnert zich de strenge voorschriften van leermeesters als Dick Boer. Het gaat om belangrijke richtlijnen bij het brengen van eenheid en evenwicht in een af te beelden tafereel. Dat betekent overigens niet dat het strikt toepassen van vaste compositieregels een afdoende garantie is voor boeiende foto’s of een succesvolle serie. Technische kwaliteit en originaliteit zijn onmisbaar. Soms kan zelfs het opzettelijk negeren van één of meer “klassieke” regels juist de aandacht trekken, bijvoorbeeld bij speciale effecten of wanneer een foto haar waarde of betekenis ontleent aan de dynamiek (sportopnamen) of het emotionele gehalte van de inhoud (fotojournalistiek). Hier geldt dat de uitzondering de regel bevestigt. Compositie betekent letterlijk: samenstelling. In de fotografie gaat het daarbij om het creeren van eenheid uit de beeldelementen die samen een foto vormen. Het woord houdt tevens een waarde-element in en heeft daarmee een normatieve betekenis: we spreken van goede en slechte compositie. Zelf gebruik ik bij het zoeken naar een optimale compositie een speciale spelregel: merk ik dat mijn blik de neiging heeft uit het beeldkader van de zoeker of het display (voor zover zichtbaar!) weg te dwalen dan is er met de compositie iets niet in orde. Die zwerfneiging ontbreekt als er eenheid in het beeld is. In figuur 1 volgt onze blik de kijkrichting van de toeschouwer aan de kade naar de brug in de verte, keert via de brugpeiler naar de boot op

45

Figuur 1. - perspectief - kleurgebruik

Bij het beoordelen van een geschikte stereoscène is het weergeven van diepte een eerste vereiste. Omdat het zoekerbeeld van onze camera’s meestal niet stereoscopisch is moet bij de keuze van een onderwerp het 3Deffect “life” beoordeeld worden. Dat is geen bezwaar, eerder een voordeel: het maakt ons meer betrokken bij onze onderwerpen.

Vergeleken bij tweedimensionale beelden krijgen sommige van deze algemene grondregels voor stereo een andere, toegevoegde betekenis (bijv. vlakverdeling, voorgrond) en gelden er verschillen in beoordelingscriteria. In komende artikelen zullen die aan de orde komen, met suggesties voor kwaliteitsverbetering.

Zijn er speciale regels voor de stereocompositie?

Algemene en bijzondere toepassing van compositieregels.

Waardoor is compositie in stereofotografie belangrijk? Bestaat er onderscheid in toepassing van compositieregels tussen deze specialisatie en het “gewone” (mono-)werk?

Ieder genre binnen zowel mono- als stereofotografie vereist naast een aantal grondregels meer specifieke “eigen” compositieregels. Een verantwoorde landschapsfoto stelt andere eisen aan beeldopbouw dan een portretfoto of een architectuuropname. De aard van het onderwerp bepaalt meestal de wijze waarop wij die als fotograaf optimaal in beeld brengen.

Nadere beschouwing zal ons leren dat er zowel algemene als speciaal voor het stereowerk geldende normen zijn. Tot de algemene, dus voor mono en stereo geldende grondregels voor compositie noem ik als belangrijkste: -

formaat beelduitsnijding (=kunst van het weglaten) vlakverdeling standpunt voor- en achtergrond plaatsing van het onderwerp verlichting concentratie

Daarnaast gelden ook min of meer universele regels. Ik noem als belangrijkste: evenwicht of balans, beelduitsnijding, vlakverdeling. Bijgaande (mono)afbeeldingen tonen hoe toepassing van deze voorschriften het verschil kunnen maken tussen een rommelig plaatje (fig.2,) en een uitgebalanceerde foto (fig.3). Ik kom hier later op terug. Ter illustratie van bijzondere toepassing noem


de voorgrond en tenslotte langs de kabel terug naar de man bij de meerpaal.

46


Figuur 2. ik enkele voorbeelden van onderwerpen waarbij voor- en achtergrond van verschillend belang zijn bij een goede compositie. Van een weids landschap laten we de voorgrond een bescheiden, al dan niet ondersteunende of contrastverlenende rol spelen. Van een aparte achtergrond is eigenlijk weinig of geen sprake, omdat die meestal opgaat in het onderwerp zelf. Bij een groepsfoto van personen daarentegen is een voorgrond niet of nauwelijks functioneel en zal juist een wat meer prominent sprekende achtergrond sfeerversterkend kunnen werken, vooral als die een passende of symbolische betekenis heeft. Een ander voorbeeld: bij sportopnamen ligt de nadruk – naast speciale aandacht voor bewegingseffecten – nog meer op het onderwerp zelf; de rol van de achtergrond blijft beperkt tot het weergeven van couleur locale en het vermijden van aandacht afleidende, niet relevante details. Soortgelijke criteria gelden ook voor macrofoto’s. Portretten ontlenen veel van hun expressie aan verlich-

ting en de volkomen ondergeschikte rol van voorgrond en / of achtergrond voor zover die überhaupt aanwezig zijn en de wijze waarop het onderwerp in het beeldkader geplaatst is. Bij stadsgezichten en bouwwerken ligt het accent vooral op een zorgvuldige keuze van het standpunt van de fotograaf. Hij zal belangrijke details zo goed mogelijk tot uiting brengen zonder die uit het verband van het geheel te laten vallen. De hierboven genoemde voorbeelden zijn een vrij willekeurige greep, zowel qua onderwerpen als m.b.t. de compositieregels. Bovendien kunnen ze van toepassing zijn op zowel mono- als stereofotografie. Hierbij komt de vraag aan de orde in hoeverre bepaalde compositieregels bij stereo een andere betekenis krijgen. In de praktijk is dit inderdaad het geval, wat zal blijken uit een hierna volgende beschouwing. Daarbij zal ik trachten bij categorieën onderwerpen zoals hierboven genoemd enige voor stereo specifieke aanpassingen m.b.t. compositie aan te geven.

Ingo Ton

Figuur 3.

“(On)bewerkt” Het is mij al op vele verenigingsdagen opgevallen en het leek mij dan ook nuttig om eens extra aandacht te vragen voor het nabewerken van uw stereo-opnamen. Met weinig extra moeite is zo heel veel meer uit uw opnamen te halen. En dat hoeft helemaal niet zo veel te kosten. Een programma als Photoshop kost al snel 700 Euro. Maar, voor een tiende van dat geld kun je al een Photoshop Elements versie kopen die alle hoogstnoodzakelijke mogelijkheden bevat.

Het bovenste plaatje is het origineel, het onderste het bewerkte exemplaar. Standaard actie is natuurlijk het verscherpen van het beeld. Wat hier echter met name opvalt is dat

47

Het is een heel krachtig stuk gereedschap en je moet er erg mee oppassen. In principe geeft het de mogelijkheid om gescheiden van elkaar de schaduwpartijen en lichte delen te bewerken. In onderstaand voorbeeld is op deze wijze de bij lichter gemaakt en zijn de details van de bloem terug gehaald. Je kunt ook luchten veel krachtiger maken door het gebruik van de “Hooglichten-schuif”. Maar pas hier wel mee op anders worden de opnamen een beetje “vreemd”. Rest mij te vermelden dat u ook gescande (dia)opnamen op deze wijze zeer verbluffend kunt nabewerken.

Gert-Jan Wolkers


Ik hoop op een komende verenigingsdag een serie te laten zien met daarin het oorspronkelijke beeldresultaat en hetgeen na nabewerking werd bereikt. Hieronder echter al een voorbeeld aan de hand van één der macroopnamen van Stefan Giehl. Ik ontving deze al keurig ingeraamd maar verder nog onbewerkt voor het bulletin.

de voor de bloem zoemende bij lichter is geworden en de bloem donkerder. Beiden tonen zij meer details. Dit bereik je dus niet met donkerder of lichter maken van het beeld, maar door het (in Photoshop) onder “Afbeeldingen” en vervolgens “Aanpassingen” selecteren van “Schaduwen/Hooglichten”.


48

DE EXPOSITIE “OORLOG EN BEVRIJDING IN 3-D” IN HET HAAGS HISTORISCH MUSEUM. Met de opzienbarende vondst in 2008 door Johan Degewij van zeven dozen met Agfacolor stereo kleurendia's van de oorlogsjaren en de bevrijding uit de nalatenschap van de Haagse fotograaf en verzetsman Wim Berssenbrugge, kreeg het Haags Historisch Museum voor het 65e herdenkingsjaar van de bevrijding een unieke mogelijkheid tot het inrichten van een sterk evocatieve tentoonstelling die nog t/m 26 september is te zien. Wim Berssenbrugge (1918-2007), langdurig lid van onze vereniging sinds 1972, raakte in 1935 geïnteresseerd in stereofotografie. Om met verwisselbare Leitz-objectieven kleinbeeld stereokleurendia's te kunnen maken van bewegende onderwerpen, vervaardigt hij in 1939 het prototype van zijn zogenoemde tandem-Leica: twee verticaal tegen elkaar gemonteerde Leicabodies waarmee hij door middel van een ingenieus koppelingsmechaniek synchrone sluitertijden weet te realiseren. De kleinst mogelijke onderlinge lensafstand bij deze constructie bedroeg 70mm. Het staand volkleinbeeldformaat als gevolg van de verticale koppeling week af van de stereoformaten-traditie zodat daarvoor een speciale kijker moest worden ontworpen. De met deze stereocamera gemaakte en niet eerder gepubliceerde opnamen uit de periode 1940/45 vormen de kern van de tentoonstelling. Daaronder bevinden zich ook opnamen van het amusementsleven, zoals van de Bouwmeesterrevue, gemaakt voor en achter de coulissen. Daaraan danken we stereobeelden van Buziau, Willy Walden en Piet Muijselaar. Op de tentoonstelling kan het 3-D materiaal met verschillende technieken worden bekeken: door middel van digitale stereoprojectie op een staand formaat zilverscherm, via in meerdere zalen aanwezige Coboxen en met sterk vergrote deelbeeldafdrukken op de wanden waar men met de er tegenover geplaatste spiegelkijkertjes het verschil tus-

sen 2-D en 3-D kan beleven. Met deze 3-D presentatietechnieken hebben Co van Ekeren, Jaap van Loon en Job van de Groep een essentiële bijdrage geleverd aan het succes van de tentoonstelling. De expositie is onderverdeeld in vier themazalen: de oorlogszaal, de verzetszaal, de stereozaal en de bevrijdingszaal in welke laatste de stereoprojectie plaats vindt. In de oorlogszaal staat het in Nederland enige bewaard gebleven exemplaar van de 14 meter lange V2-raket opgesteld vanwege de door Berssenbrugge heimelijk gefotografeerde en aan Londen doorgegeven lanceerplaatsen. Van de aankomst van het transport vanuit het Legermuseumdepot in Grave en de voorbereidingen voor het optakelen maakte ik de hierbij afgedrukte stereodia's. In de verzetszaal bieden foto's en documenten inzicht in het Haags verzetsverleden. In de door mij ingerichte en van verklarende teksten voorziene Stereozaal staat Berssenbrugge's tandem-Leica centraal. Hoewel alleen de koppelingsonderdelen bewaard zijn gebleven kon deze worden gereconstrueerd dankzij de bruiklenen uit de Leicaverzameling van Hans Ploegmakers, oud voorzitter van de Nederl. Ver. van Fotografica-verzamelaars. Andere vitrines in deze zaal tonen een beknopt overzicht van de ontwikkeling van de stereofotografie, de overgang van grootbeeld- naar kleinbeeldstereo en Berssenbrugge's vele stereo-nevenactiviteiten. In het verduisterde venster van de overgang naar de Bevrijdingszaal zijn twee stereokijkers gemonteerd waarvan er één zonder lenzen direct uitzicht biedt op de Hofvijver en de andere fungeert als tijdmachine met een door Jeroen de Wijs getransponeerde overeenkomstige stereokaart van zo'n honderd jaar geleden.

In de jaren na de oorlog groeide Berssenbrugge uit tot een nationale en internationale autoriteit op het gebied van de stereofotografie door middel van artikelen, discussies en lezingen met stereoprojectie. Promotioneel gezien overbrugde hij daarmee in Nederland de periode tot aan de oprichting van de N.V.v.S. in 1972. In het verslag van de tweede N.V.v.S.-stereodag gehouden op 23 september 1972 staat een zeer lovende bespreking van een door hem geprojecteerde en van commentaar voorziene diaserie.

Bij de tentoonstelling verscheen de tot een prachtig boek uitgegroeide diepgravende studie van Johan Degewij onder de titel "Wim

49

ISBN 978-94-6010-044-4 Uitgave: De Nieuwe Haagsche. Het historisch materiaal dat de basis vormde voor zowel de tentoonstelling als het boek is inmiddels door Trees Berssenbrugge geschonken aan het Haags Historisch Museum. Mede vanwege de prettige samenwerking noem ik nog drie namen die van grote betekenis waren voor het realiseren van deze expositie. Fotograaf Harm Botman: concept, vormgeving en samenstelling, Peter Mookhoek: fotografische en algehele ondersteuning en Marco van Baaien: projectleiding en organisatie Haags Historisch Museum.

Wim van Keulen


Het contact tussen de weduwe Trees Berssenbrugge en Johan Degewij over de fotografische nalatenschap kwam tot stand n.a.v. zijn interview met Wim in 2003 voor de "Geschiedenis van de Nederlandse fotografie", een uitgave van het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden.

Berssenbrugge - Haags Verzetsfotograaf". De rijk geïllustreerde uitgave met veel stereofoto's in kleur -te bekijken met de bijgevoegde Loreoviewer- is een must voor iedere stereoliefhebber. Prijs: slechts €.19.50

Stereo’s gemaakt door Wim Berssenbrugge


50

51


52

Bijdrage N.V.v.S.-leden aan tentoonstelling in het Amsterdams Stadsarchief.


Zowel historische als moderne aspecten van de stereofotografie speelden een rol bij het tot stand komen van tentoonstellingen in het Stadsarchief Amsterdam en het Haags Historisch Museum, geopend op resp. l april en 5 mei van dit jaar. Bij de voorbereidingen van beide exposities hebben N.V.v.S.-leden belangrijke bijdragen geleverd, zowel in de vorm van historische bruiklenen als van gespecialiseerde technieken en apparatuur om informatief 3-D beeldmateriaaal voor een groot publiek probleemloos toegankelijk te maken. Onder de titel "De eerste foto's van Amsterdam, 1845-1875" toonde het stadsarchief een indrukwekkende selectie foto's en aanverwant materiaal uit eigen en andere collecties in een verrassend ingerichte expositieruimte. Rechts, voor de ingang van de expositieruimte staan vier door Jeroen de Wijs geleverde en voor permanente opstelling aangekochte hoogwaardige stereoviewers met in totaal 40 door mij vervaardigde diareproducties van originelen uit zowel het stadsarchief als mijn verzameling. Tot de N.V.v.S.-leden/ bruikleengevers voor de expositie zelf behoorden Sander Kiesel en ondergetekende die daarnaast in nauwe samenwerking op 12 en 13 juni stereo-projecties verzorgden in de fraaie Koningszaal van het gebouw. Binnen het overzicht van de ontwikkeling van de stereofotografie werd de rol van de hoofdstad apart belicht evenals de relatie tussen het Londense Crystal Palace en het daarop geïnspireerde Paleis voor Volksvlijt. Bij deze tentoonstelling die t/m 27 Juni was te zien, verscheen ook het schitterend uitgevoerde gelijknamige boek van conservator fotografie Anneke van Veen.

Behalve de boeiende en gedegen achtergrondinformatie is ook de reproductiekwaliteit in kleur van de 200 afbeeldingen, waaronder 31 stereofoto's, superieur te noemen. Prijs: €.34,50. ISBN 978 90 6868 537 4. Ter illustratie een drietal voorbeelden uit het tentoongestelde beeldmateriaal. 1. Tot de vroegste stereoglasdia's van Amsterdam behoort deze opname van de NZ Voorburgwal die Pieter Oosterhuis in 1856 maakte ter hoogte van de splitsing naar de tegenwoordige Spuistraat (coll. WvK). 2. In 1864 maakte de 18-jarige Elzasser Gaston Braun voor de uitgeverij van zijn vader, Adolphe Braun, enkele honderden opnamen in Nederland, waaronder deze stereokaart van de Brouwersgracht. De kleine bewegingsverschillen zijn het gevolg van de na elkaar gemaakte opnamen (coll.stadsarchief). 3. De Franse fotograaf Queval wist in 1865 bij deze opname van de Prinsengracht bij de Anjeliersstraat de waterweerspiegeling van de bebouwing een boeiende compositorische functie te geven. (coll. stadsarchief)

Wim van Keulen

53


54

Postzegels in 3D.


Monsters en insecten in 3D op anaglyphenpostzegels Als een complete verrassing voor vele postzegelverzamelaars verscheen in het assortiment van TNT Post het amusante boekje “Monsters in 3D”. Het boekje met vele driedimensionale afbeeldingen van monsterlijke dieren wordt compleet geleverd met een 3D bril en een velletje met tien echte Nederlandse anaglyphenpostzegels met elk een frankeerwaarde van € 0,39. Bij de weergegeven dieren staat telkens een kleine beschrijving van het soort dier en de specifieke eigenschappen ervan. De lezer wordt geïnformeerd over het geheim achter de 3D bril en de 3D anaglyphen beeldtechniek. De anaglyphen van de dieren kunnen goed in diepte waargenomen worden, maar de afbeeldingen op de 3D postzegels zijn te klein om het diepte-effect enig gewicht te geven. Toch leuk dat wij in ons land ook kunnen beschikken over de nieuwe 3D postzegels in de anaglyphentechniek. “Monsters in 3D”, Arjan Jochems en Mischa Hießböck, Ferrytells Verlag, 2006, 36 pagina’s, tien 3D-postzegels, 3D-bril, € 14,95. Het boekje met de 10 zegels is te bestellen via de website http://onlinewinkel.tntpost.nl (ISBN 978 3 902543 19 6). Verzendkosten worden berekend. Eerder in het jaar verscheen een Oostenrijkse 3D uitgave van dit educatieve boekje. Het ingeplakte velletje originele 3D postzegels bevat acht zegels in de frankeerwaarde van € 0,55. De zegels zijn iets breder dan de Nederlandse postzegels waarop monsterlijke prehistorische dieren zijn afgebeeld. De Duitstalige uitgave van het boekje “Monster in 3D” is verkrijgbaar bij de Oostenrijkse Post via www.post.at of bij uw leverancier van postzegels, catalogi en poststukken. Het Duitstalige boekje vindt u met ISBN 978 3 902543 17 2. “Monster in 3D”, Mischa Hießböck, Ferrytells Verlag, 2006, 36 pagina’s, acht 3D-postzegels, 3D-bril, € 16,99. Door de verschillende postadministraties wordt nog maar mager gebruik gemaakt van de mogelijkheid om officieel uit te geven postzegels een extra dimensie in het ontwerp mee te geven. Voor de verzamelaars van thematische postzegels zijn er echter alternatieven in de vorm van 3D postzegels met een hologram, een holografische folie, een stereogram of een serie stereoscopische afbeeldingen.

Postbedrijf van Zuid-Afrika kiest ook voor anaglyphentechniek. Voor een serie postzegels over het leven van de dinosauriërs heeft het postbedrijf van ZuidAfrika 10 anaglyphenpostzegels laten ontwerpen. Sinds de vondst in 1858 van het eerste nagenoeg complete skelet van een dinosauriër is er een fascinerende stroom aan ontdekkingen, informaties en afbeeldingen op gang gekomen. Elk deel of een compleet skelet van een dinosauriër heeft een hoge aantrekkingskracht op jong en oud. Het mysterie over de dinosauriërs geeft telkens inspiratie aan onderzoekers en wetenschappers en aan ontwerpers en tekenaars. Zij tekenen de meest bijzondere en bizarre complete uitvoeringen rondom gevonden skeletten en voegen een schat aan details en fantasiebeelden toe. De set van 10 anaglyphen-

55

Jan M. Broeders


postzegels bestaat uit een blokje van vier en een blokje van zes postzegels. Het geheel is gedrukt met de bekende zegelperforaties op een groot vel en wordt compleet geleverd met een 3D-bril. Het driedimensionale beeldeffect op de 10 postzegels is bereikt door het drukken van twee licht verschoven en nagenoeg identieke beelden in twee kleuren. Rood wordt gebruikt voor het linker oog en de kleuren blauw en groen voor het rechter oog. De set anaglyphenzegels is ontworpen door de jonge ontwerper Chantelle Basson, een 2e jaarstudente Grafisch Ontwerpen aan de Open School voor Visuele Communicatie in Pretoria. Vijf postzegels tonen de gevonden skeletten van dino’s en de afbeeldingen op de andere postzegels zijn gebaseerd op de volledige beeltenis van dino’s, die volgens vooraanstaande Zuid-Afrikaanse wetenschappers in die fascinerende gelijkenis geleefd hebben. Alle afgebeelde dinosauriërs hebben een connectie met Afrika. De bijbehorende speciale eerstedagveloppen zijn afgestempeld met een poststempel “Beaufort West”. In deze plaats zijn veel resten en complete skeletten van dinosauriërs gevonden. Elke enveloppe bevat 5 anaglyphenzegels. De zegels kunnen worden bekeken met het 3D-brilletje dat geleverd wordt bij het velletje of met elk andere anaglyphenbril met een blauw en rood (of groen) filter. De anaglyphenpostzegels uit Zuid-Afrika zijn verschenen op 2 november 2009 en zijn te leveren via de postzegelhandelaar. Voor de posterijen van Zuid-Afrika is het verschijnen van de 10 anaglyphenpostzegels een primeur.


56

Foto 1.

27 Februari 2010. De immer voortdurende zoektocht naar betere 3D technieken voerde het projectie team op 27 februari 2010 naar het Visnet in Huizen. Ik kwam om 9:55 uur aan en de nieuwe projectoren waren al opgesteld. Iedereen liep gezellig door elkaar en rustig aan werd het schema van Johan Steketee afgewerkt. Een belangrijk onderdeel was de temperatuurmeting. Johan had hiervoor een vernuftige temperatuurmeter meegenomen. Een thermokoppel was in een ouderwetse dia bevestigd. Met een stukje elektronica kon Johan de temperatuur op een multi-meter aflezen. Na enig goochelen hadden we een wit plaatje omdat hiermee de hoogste temperatuur wordt bereikt. Om de paar centimeter werd de temperatuur gemeten. De waarden liepen op tot boven de 100°. Johan heeft er wel een precies overzicht van. Later bleek dat de dia plaatselijk gesmolten was. We hebben Johan zijn vingers nog gecontroleerd en gelukkig had hij geen brandwonden. De hitte is dus wel erg plaatselijk. Overigens bleek toen dat de diaprojectoren niet in de Eco-stand stonden. Dus werden een aantal metingen overgedaan. Gelukkig zijn er maar heel weinig dia’s met maximaal wit en bovendien worden ze ook niet minutenlang geprojecteerd. In de donkere zaal kon je in de lichtbundel goed zien hoeveel stof er ronddwarrelt. We waren bijeengekomen om de hogere resolutie van de nieuwe projectoren uit te proberen. Eerst zal ik iets uitleggen over de manier waarop de computer gebruikt wordt om het beeld op het scherm te krijgen.

Moderne video kaarten hebben een speciale mode die “H-span” mode,of ook wel Horizontale uitbreiding genoemd wordt. Zie http:// en.wikipedia.org/wiki/Multi-monitor. Deze span mode is bedoeld om computergebruikers met twee beeldschermen te laten werken. Zie foto 1. Bij de vereniging wordt deze span mode gebruikt om beide beamers aan te sturen. Zie foto 2. Nu zal ik iets over resolutie en beeld verhoudingen uitleggen wat mogelijk wel bekend is bij mensen die al langer lid zijn maar voor een aantal leden toch nieuw is, denk ik. Tot nu toe wordt bij de N.V.v.S. een beeldverhouding van vier staat tot drie gebruikt met een resolutie van 1400 pixels in de breedte bij 1050 pixels in de hoogte. De beeldverhouding vier staat tot drie komt uit de televisiewereld (zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Aspect_ ratio) en is later ook wel in de computerwereld gebruikt. Over de redenen voor de keuze van de resolutie van 1400 bij 1050 bij de N.V.v.S. kunt u in oude nummers van dit blad meer informatie vinden. Uit de bioscoopwereld komt een andere beeldverhouding, namelijk 16 bij 9. Bij een horizontale resolutie van 1920 pixels krijg je dan een verticale resolutie van 1080 pixels. In de computerwereld doet men natuurlijk alles net iets anders en daar wordt de verhouding 16 bij 10 gebruikt. De nieuwe beamers (Dell 7609 WU) gebruiken deze verhouding met hun maximale resolutie 1920 bij

1200 pixels. In de handleiding van de beamers wordt deze mode WUXGA genoemd. Dit staat voor Widescreen Ultra Extended Graphics Array. Het projectieteam verzoekt iedereen hun presentaties in deze resolutie aan te gaan bieden. Natuurlijk beseft het projectieteam dat er al heel veel presentaties in de resolutie 1400 bij 1050 zijn gemaakt en dat die ook in de toekomst afgespeeld moeten kunnen worden, in het Engels backward compatibility genaamd. Toen we dat probeerden, gebeurde het volgende: In de “span mode” werd het beeld als volgt in het midden geplaatst:

die met Irfanview zijn gemaakt, worden opgerekt tot 1920 en in principe kan dat ook in PTE of Wings maar die vervorming willen we liever niet. Muziek kan in Irfanview ook worden toegevoegd, maar niet bewerkt. De volgende mogelijkheden zijn er: 1. Mensen die oude presentaties hebben met resolutie 1400 bij 1050, waarvan ze het bronmateriaal van hoge resolutie nog hebben, kunnen deze bij voorkeur omzetten naar resolutie 1920 bij 1200.

Jan-Kees Glijnis


2. Mensen die oude presentaties hebben met een resolutie 1400 bij 1050, maar waarvan zij het bronmateriaal niet meer compleet hebben, kunnen mogelijk zwarte borders links en rechts naast elk plaatje van (1920-1400)/2 = 260 pixels breed. 3. We kunnen proberen een stuk software te (laten) maken die het proces uit stap 2 uitvoert. Wie hier een uitdaging in ziet kan zich melden bij de redactie van het 3D-Bulletin.

Op het scherm gaf dat het volgende effect (waarbij de beelden iets verschoven zijn getekend om het idee weer te geven:

57

Hier konden we alleen naar kijken door de beamers te verschuiven, zodat de beelden weer normaal over elkaar vielen. We kwamen tot de conclusie dat dit probleem zich voordoet bij presentaties die met PicturesToExe en Wings zijn gemaakt. Presentaties

Foto 2.

58

Content Bij deze de standaard oproep om mij fraaie stereoparen toe te mailen. Nu we een hogere drukkwaliteit hebben wordt u verzocht om op een minimale breedte van 700 pixels per beeldhelft plaatjes aan te leveren. Groter is echter beter zodat er nog wat kan worden aangepast indien nodig. Ook graag de linker en rechter beelden “onverbonden” laten. Indien u toch een verbonden paar wilt sturen dan gaarne een minimale breedte van 1400 pixels, maar liever groter!


Mail uw resultaten naar: [email protected] Of u kunt uw dia’s op een verenigingsdag te Huizen inleveren bij Erwin Dammers die ze dan voor het 3D-Bulletin zal inscannen. De daarop volgende stereodag kunt u ze weer bij hem ophalen. U kunt Erwin vinden bij het projectieteam.

Vraag & Aanbod TE KOOP ----------------------------------------------------------------------------------------------------Te koop aangeboden: Viewmaster Stereo Matic 500D projector met 500 Watt 110 Volt halogeenlamp en transformator. Met nieuwe lensjes, spiegels, polarisatiefilters en reservelamp. Het geheel in de originele koffer voor 325 Euro. Herman Damen Tel.: 0229542038 E-mail: [email protected] ----------------------------------------------------------------------------------------------------Te koop aangeboden: HIER HAD UW GRATIS ADVERTENTIE KUNNEN STAAN!

COPYRIGHT © NEDERLANDSE VERENIGING VOOR STEREOFOTOGRAFIE, R EG.NR. V 40407102 K.V.K. TE ’S-GRAVENHAGE, ISSN 1382-0974

Jaargang D-Bulletin. Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

Recommend Documents