Jaargang D-Bulletin. Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

190 Jaargang 2011

3D-Bulletin Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

3

INHOUDSOPGAVE 04

Redactioneel

04 3D-Bulletin 190. Gert-Jan Wolkers

06

Verenigingsnieuws

32 “Kunstige Kaders” Shahrokh Dabiri (Vert. Johan Steketee)

05 Mededelingen Bibliotheek. Sophieke Nijhuis-Bouma

35 Geluid bewerken in PtE 6.5. Johan Steketee

06 Laatste informatie ISU congres. Bestuur

38 Eerste indrukken GS-TD1. Gert-Jan Wolkers

10 Routebeschrijving ‘t Visnet. Ledenmutaties. N.V.v.S. e-groep. Jan Broeders

42 Wat wist Euclides over stereoscopie?. Abram Klooswijk

11

Verenigingsdagen

11 Programma Verenigingsdag 161 en ISU congres 2011. Jaap van Loon

12

Driedimensionaal

46 Spelen met de Aiptek 3D camcorder. Jaap Zonneveld 49 Compositie in stereo (3). Ingo Ton 54 Stereoprojectie in een nieuw jasje. Bas van Beukering 55 Het selecteren van muziek voor een diaserie. Kees Kloosterboer

12 Testverslag adapters van Cyclopital3D. Gert-Jan Wolkers

58

Content

20 Verslag verenigingsdag 29 januari. Roland de Raeve

58

Vraag & Aanbod

59

Wegwijzer

3D-Bulletin nummer 190 - jaargang 2011

27 Stereobeelden op de 3D-TV. Johan Steketee

4

Redactioneel


3D-Bulletin 190 Het is ook deze keer weer gelukt om een bulletin gevuld te krijgen. Dank aan degenen die bijdragen hebben geleverd! Wat snel zal opvallen is dat in dit bulletin heel veel aandacht wordt besteed aan de voorzetstukken die Cyclopital3D uit de USA maakt voor de W1 en W3 camera’s. Ik heb er geen geld voor gekregen (...). Sterker nog, het heeft alleen maar geld gekost. De aanschaf was het echter helemaal waard, want met de voorzetstukken kun je heel veel leuke dingen doen. Cyclopital3D is sponsor van ons ISU congres met een bijdrage in onze prijzenpot van de tombola na afloop van het afscheidsdiner. En dat brengt mij meteen op het onderwerp van ons ISU congres in Egmond aan Zee. In dit bulletin kunt u de meest actuele informatie nalezen. De websites zullen actueel worden gehouden tot het laatste moment om u op de hoogte te houden. Ik hoop dat velen van u zullen komen. Al was het maar om al het werk van het team (projectieteam, helpdesk, organisatoren) te belonen. Misschien is een hele week te veel van het goede, maar dan kan het weekeind arrangement dé oplossing zijn! Het wordt ongetwijfeld een fantastisch evenement en dé kans om stereofotografen uit de hele wereld te ontmoeten en hun shows te zien. Misschien is het ontmoeten van geestverwanten nog wel het allerleukste. Dat heb ik begin maart mogen ervaren toen ik samen met de ISU vice president Damir Vrancic naar Denver ben gereisd om John Hart te ontmoeten. We waren daar hoog in de ber-

gen 4 nachten te gast bij hem. Hoe het er daar uit ziet heeft u in zijn “Trains” show kunnen zien. Gemaakt met een 3D videocamera-opstelling die over de enorme modelspoorbaan om zijn op 2500 meter hoogte gelegen huis heen circelde. Deze en nog twee andere interessante shows heeft u op de Open Dag kunnen bewonderen. Het resultaat van internationaal contact. Op het moment van schrijven ben ik mij aan het voorbereiden op een ontmoeting met Israelische stereofotografen in Tel Aviv. De afgelopen week heb ik werk verricht om de komst van 3 Turkse stereofotografen naar Egmond mogelijk te maken. Er is ook interesse vanuit Iran! En lees vooral de bijdrage uit dat land in dit bulletin. Is het niet geweldig? Egmond wordt de ontmoetingsplaats van mensen die zich niet bezig gaan houden met ras, politiek of religie maar met de gezamenlijke grote passie, de stereofotografie! Helaas kan ik op 21 mei de stereodag niet bijwonen. De eerste gelegenheid om u weer te zien wordt dus het ISU congres in augustus. Ik hoop dat veel N.V.v.S. leden de mogelijkheid zullen benutten om (een deel van) het congres bij te wonen. In het geval dat er vragen zijn kunt u altijd informatie inwinnen bij onze ISU Congres Manager Jan Broeders. Ik wens u een heel fijne en productieve zomer periode toe. En mochten we elkaar niet zien in Egmond dan wordt het vast september. Tot ziens in Egmond of/en Huizen!

Gert-Jan Wolkers

Verenigingsnieuws

5

Mededelingen bibliotheek N.V.v.S. Het onderstaande is een bespreking van de laatste aanwinsten van de bibliotheek van de N.V.v.S. HET ADOBE PHOTOSHOP LIGHTROOM 2 BOEK VOOR DIGITALE FOTOGRAFEN

In 12 hoofdstukken gaat Scott Kelby uitvoerig in op vele aspecten van digitale fotobewerking. Het boek is eigenlijk een handboek bij Adobe Photoshop Lightroom 2. De vele afbeeldingen spreken tot de verbeelding en laten goed zien wat het effect van de stap voor stap uitgevoerde bewerkingen is. Daarnaast besteedt Kelby ook aandacht aan het beheer en de ordening van digitale foto’s. De laatste hoofdstukken gaan over presentatie: afdrukken, diavoorstellingen en fotogalerieën op een website. Het boek is in 2009 als Nederlandstalige editie op de markt gebracht en telt 371 pagina’s (incl. een index van 6 pagina’s).

BELEEF VIANEN IN 3D De viering van het 750 jarig bestaan van Vianen was de aanleiding voor een bijzondere foto-expositie, waarbij bezoekers kennis maakten met de intrigerende wereld van de 3D-fotografie. Ter gelegenheid van de tentoonstelling is een fraai boekje (A5-formaat, 64 pag.) uitgegeven met een kleine 150 stereofoto’s, deels als anaglyph. De foto’s zijn van de hand van Hugo de Wijs en Job van de Groep en staan daarmee voor kwaliteit.

Job van de Groep heeft de N.V.v.S.-bibliotheek voorzien van een exemplaar. Wie de tentoonstelling niet heeft bezocht, of het boekje toen niet heeft aangeschaft, krijgt een herkansing. Via de bibliotheek van de N.V.v.S. is nl. de komende 2 verenigingsdagen het boekje (excl. brillen) te koop voor € 3,50.

3D- SPECIAL DAGBLAD TUBANTIA Op 5 februari 2011 gaf Tubantia/Twentsche Courant een 16 pagina’s tellende 3D-special uit. Naast vele 3D-illustraties in de vorm anaglyfen, gaat de inhoud vooral over 3D film, 3D animaties (o.a. op het gebied van woningbouw en –inrichting) en 3D TV. Ook de advertenties zijn in 3D. Gezien de nadrukkelijke advertenties van de MediaMarkt, lijkt het dat het uitbrengen van deze special gesponsord is door deze winkelketen. Genoemde aanwinsten zijn vanaf heden aanwezig in de bibliotheek.

Sophieke Nijhuis-Bouma Bibliothecaris


Door een schenking van Ap Bernhart is de bibliotheek van de N.V.v.S. in het bezit gekomen van bovenvermeld boek.

Dit boekje is ook gebruikt om de stereofotografie te promoten, door algemene informatie over stereofotografie en activiteiten van de N.V.v.S. en daarnaast de meer persoonlijke bijdragen van Hugo de Wijs en Job van de Groep.

6

ISU 2011 congres


Dit is een actualisering van hetgeen uitvoerig in 3DB188 heeft gestaan. Lees dat dus nog even na! Het 2011 ISU congres zal in Nederland worden gehouden van 17 t/m 23 augustus. De congresfaciliteiten en hotelkamers bevinden zich in hetzelfde gebouw hetgeen het contact met stereovrienden van over de hele wereld zeer eenvoudig zal maken. Onze congres locatie, hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee, heeft een eigen zwembad en sauna en ook twee inpandige gezellige bars. Mogelijkheden genoeg om tussen de projectieblokken door gezellige en informatieve gesprekken te hebben. Of, om gewoon even uit te rusten van alle opgedane indrukken. Hotel arrangementen De volgende ISU hotel arrangementen worden aangeboden: ISU2011NLD „Complete“. ISU2011NLD „Comfort“. ISU2011NLD „Basic“. Zie voor de beschrijvingen 3DB188 en de website. Gedurende het congres vinden er excursies plaats. Als afsluiting van het congres wordt er in hotel Zuiderduin een “Farewell Dinner” gehouden. Dit dient separaat te worden geboekt. Eveneens dient men separaat te betalen voor de congresdeelname. Voor ISU leden bedraagt de deelname 75 Euro (na 1 mei 2011 wordt dit 100 Euro) en voor derden 100 Euro. N.V.v.S. leden zijn voor dit congres gelijkgesteld aan ISU leden. Tot 1 mei betaalt u dus 75 Euro. Op het moment dat u dit bulletin ontvangt vindt met het hotel nog nader overleg

plaats. Als gevolg daarvan zal het in de praktijk zo zijn dat tot medio mei geregistreerd kan worden voor 75 euro. Maak daar gebruik van!!! Degenen die niet in het hotel verblijven kunnen de registratie voor het congres en het boeken van excursies bij onze penningmeester Jan Broeders doen. Van de 350 kamers in Zuiderduin zijn er in principe tot 1 mei zo’n 200 stuks voor het ISU-congres gereserveerd. Medio mei wordt nader overleg gevoerd en komt mogelijk snel een deel van deze blokreservering te vervallen. Snel boeken heeft dus zin. Het hotel ligt vlak bij zee en is in de zomermaanden geheel volgeboekt!!! Naast het on-line boeken is het ook mogelijk om gebruik te maken van boekingsformulieren. Er bestaat de mogelijkheid om een ISU dagarrangement te boeken waardoor u gedurende de vier dagen 18 - 21 augustus in de projectiezaal gebruik kunt maken van de koffie/thee/water machines en vier keer een lunch in het hotel kunt gebruiken. Ideaal voor N.V.v.S. leden die nabij Egmond wonen en alleen van plan zijn om gedurende de projectiedagen van het congres aanwezig te zijn. De ISU registratie is separaat.

Speciaal voor onze N.V.v.S. leden die niet de volledige week kunnen (willen) komen is er een ISU weekeind arrangement ontwikkeld dat inclusief 3 overnachtingen met ontbijtbuffet, de gratis koffie/thee in de projectiezaal en de ISU congresregistratie is. Het arrangement geeft recht om de activiteiten vanaf vrijdagmiddag tot en met zondagavond bij te wonen.

7

De laatste informatie! NB dat medio mei 2011 de kosten voor congresregistratie omhoog gaan (van 75 naar 100 euro voor het hele congres) en het weekeind arrangement vanaf dat moment ook iets duurder zal worden. Maak van dit aanbod dus snel gebruik!

Hotel Zuiderduin Zeeweg 52 1931 VL Egmond aan Zee T: + 31(0) 72-7502027 F: +31 (0) 72-7502021 E: [email protected] W: www.zuiderduin.nl

Een dagkaart wordt op datum en naam verkocht en geeft géén recht op gratis koffie/thee/water zoals in de voornoemde ISU arrangementen wordt aangeboden. Het reserveren van dagkaart(en) kan bij de ISU Congres Manager, de heer Jan Broeders: Email: [email protected] Telefoon: 0049-2862418081

Oproep voor bemensing registratiedesk ISU-congres. In de afgelopen 3D-bulletins zijn al diverse aankondigingen en mededelingen gedaan over het a.s. ISU-congres in Egmond aan Zee. Daarbij is ook aangegeven dat ondergetekende de taak op zich heeft genomen om samen met anderen de registratiedesk te bemensen. Momenteel zijn we met z’n drieën: Ineke Deckers, Thea Vissers en ondergetekende. Tijdens het congres zal de registratiedesk zo’n 55 uur geopend zijn en daarvoor zijn meer mensen nodig dan het huidige drietal. We zijn dus op zoek naar de nodige versterking. Daarom bij deze de oproep om je bij ondergetekende aan te melden voor ondersteuning bij de registratiedesk. In overleg word je dan ingedeeld om een aantal dagdelen bij de registratiedesk aanwezig te zijn en mensen van informatie te voorzien en wegwijs te maken. Graag je beschikbaarheid vóór de a.s. verenigingsdag (21 mei 2011) laten weten. Ik hoop voldoende positieve reacties te ontvangen!

Sophieke Nijhuis-Bouma


In alle gevallen dat er specifieke wensen zijn (u wilt de annuleringsvoorwaarden opvragen, u heeft een dieet, een ander type kamer is gewenst, u wilt een andere verblijfsduur, etc.) kunt u, onder de vermelding dat u aan het ISU congres gaat deelnemen, zelf de afdeling sales van het hotel bellen of mailen.

Het is voor een ieder ook mogelijk om voor het congres één of meerdere dagkaart(en) à 25 euro per stuk te kopen. Zo’n dagkaart geldt voor 1 persoon en geeft toegang tot de activiteiten van het congres zoals de stereoprojectie(s) van die dag en op zaterdag of zondag ook toegang tot de ruimte met de handeltafels.


Open Dag 2011 impressie

8

9


10

Hoe komt u in ‘t Visnet te Huizen?

Met de auto vanuit Amsterdam of Amersfoort over de A-1. Afslag Huizen nemen. Na het passeren van de gemeentegrens bij het tweede stoplicht naar rechts. Na 100 meter links afslaan. Alvorens de De Ruyterstraat in te gaan kunt u uw auto al parkeren. Met het openbaar vervoer: Vanaf station Naarden/Bussum bus 107 nemen (gaat ongeveer elk kwartier). Uitstappen halte Karel Doormanlaan. Of de regioliner bus 100. Uitstappen halte Prins Bernhardplein te Huizen. Het adres van zaal “Het Visnet”: De Ruyterstraat 7, 1271 SR Huizen. Telefoon: 035-5253777

Ledenmutaties

Ere leden: Henk Reijnders Hugo de Wijs Klaas Zuidersma Jaap van Loon Johan Steketee


Nieuwe leden: Damir Vrancic, Ljubljana, Slovenia. Arjan van der Beek, Culemborg. Hans Prins, Huizen. B.J. Tilanus, Veenendaal. L. Dullaert, Zutphen. Winfried Patzer, Bergisch Gladbach, D. Henk Gjaltema, Pijnacker.

Nieuw adres:

Overleden: H.A. Weijers, Rottum.

W.E. Put, naar Rotterdam.

Word lid van de N.V.v.S. e-groep ! Sedert juni 2009 bestaat de “nvvs e-groep”. De e-groep heeft als doel informatie sneller naar de leden te krijgen en ook de onderlinge communicatie tussen de leden te bevorderen. Zo wordt het mogelijk om tussen het verschijnen van de 3D-Bulletins door zaken als interessante 3D activiteiten bekend te stellen. Word dus snel lid! Hoe is dat mogelijk? 1. Ga naar www.yahoogroups.com 2. In de zoekbox “nvvs” intypen. 3. Klik op het blauwe veld aan de rechterzijde waarop staat “Join this Group!”. 4. Volg de verdere aanwijzingen.

JaN M. Broeders

ledeNadMiNistrateUr N.V.V.s.

Voor de duidelijkheid: Alleen N.V.v.S. LEDEN kunnen lid worden van de e-groep.

Verenigingsdagen

11

Programma 161e verenigingsdag Zaterdag 21 mei 2011 10.30 uur: Opening door de voorzitter. 10.45 uur:

DIGITAAL BLOK 1

12.00 uur: Lunchpauze. 13.30 uur:

DIGITAAL BLOK 2

15.00 uur:

DIGITAAL BLOK 3

16.00 uur: Sluiting door de voorzitter.

ISU Congres 2011 Woensdag 17 augustus 2011 - Dinsdag 23 augustus 2011

Jaap

VaN

looN

N.V.v.S. - verenigingsdata 2011 Zaterdag 21 mei 2011, Zaterdag 24 september 2011, Zaterdag 26 november 2011.


14.30 uur: Theepauze.

12

Driedimensionaal


W3 met de adapters van Cyclopital3D Zoals reeds in 3DB189 beschreven is werd mijn bestelde Base Extender tijdens het transport totaal vernield. Medio maart heb ik er dus maar persoonlijk twee uit de USA opgehaald (één voor mijn zus). Ik heb intussen alle drie de voorzetstukken van Cyclopital3D die in iets afwijkende versies voor zowel de W3 als W1 beschikbaar zijn. Ik beschrijf mijn ervaringen beknopt in volgorde van toenemende voorkeur. Beelden zeggen meer. Zie daarvoor de volgende pagina’s! Alle drie de voorzetstukken (adapters) zijn uit kunststof gegoten en zijn voorzien van een klein ingebouwd waterpasje en twee ringen om een draagband aan te bevestigen. Het waterpasje heb ik niet gebruikt. In de praktijk was het concentreren op hetgeen op het lenticulaire scherm van de W3 te zien was afdoende. Het macro-voorzetstuk (MACRO). Eigenlijk is de naam “macro” misleidend. Er was enige discussie nodig om mij duidelijk te maken waar dit voorzetstuk voor dient. Om te beginnen moet je ongeveer 2x zoomen om uit de tunnel van de spiegelconstructie te geraken (en de zijwanden uit beeld te krijgen). De claim dat dit apparaat de basis met een factor 3 kleiner maakt is dus vreemd. Wat je eigenlijk met dit apparaat bereikt is dat op een ongeveer gelijke afstand de beeldhoek wordt gereduceerd. Het is dus eigenlijk meer een tele-voorzetstuk dat de mogelijkheid geeft om een soort beelduitsnede te maken zonder dat er een extreme diepte-werking ontstaat. Natuurlijk kun je nog steeds dichter op je onderwerp naderen, maar dan geldt weer dat je op moet passen voor extremiteiten. Een spiegelconstructie is altijd gevoelig voor onbedoelde reflecties maar daar heb ik weinig last van gehad. In een enkel geval was er op het linker beeld een wat lichtere

zone. Op de adapter kan direct of indirect (met kabel) een flitser worden aangesloten. Die moet echter niet al te sterk zijn. Ik had vaak problemen met overbelichting. De Base Extender (BE). Helemaal mijn ding! Geweldig voor hyper 3D’s! Ondanks de grootte bleek het apparaat zeer handzaam te zijn. Het gewicht is laag gehouden hetgeen natuurlijk gevolgen heeft voor de kwetsbaarheid van de constructie (hetgeen eerder al bewezen werd!). Ook op dit apparaat past een flitser. De spiegelconstructie gaf in een enkel geval wat problemen bij direct invallend zonlicht. Daar moet je dus rekening mee houden. Je moet iets inzoomen om door de tunnelconstructie heen te geraken waardoor je nog meer stereo-effect krijgt. Maar daar ging het bij dit apparaat toch om?!! Je trekt er ook heel wat aandacht mee. De Auxiliary Lens Adapter (ALA). Dit apparaat is het helemaal! Het geeft de mogelijkheid om converter lenzen voor de lenzen van de W3 te plaatsen. Geweldig voor “huis, tuin en keuken” gebruik. Je hoeft niet te zoomen en maakt dus in het geval van groothoek daar volledig gebruik van. Ik heb voor 60 euro (per stuk) bij Amazon.de twee 0,5x lenzen van Hama (niet mijn favoriete merk) besteld die tot in de hoeken scherpe beelden geven met een groothoek equivalent van 18mm. Je krijgt natuurlijk wel wat vervorming (vooral bij het niet recht houden van de camera) maar ook dat kun je in software corrigeren (indien gewenst). Extra – en onverwacht – voordeel van deze constructie bleek te zijn dat het probleem met de linker bovenhoek van het linkerbeeld (zie 3DB189) niet meer bleek op te treden. De lenzen blokkeren waarschijnlijk een be-

W3 met “Base Extender (BE)”

13



14

15


W3 met Auxiliary Lens Adapter (ALA) en 0.5x lenzen


16

17



W3 met Macro-voorzetstuk

18

19



20

paalde “foute” lichtstraal. Je kunt natuurlijk ook 2x (of meer) converter lenzen op de ALA plaatsen. Daarvan beviel mij het resultaat minder en vreemd genoeg moest ik ook weer wat inzoomen (hetgeen toch al de bedoeling was). Ook op de ALA kan een flitser worden geplaatst en bij gebruik in ruimtes geeft een 36, 54 of 58 flitser natuurlijk een enorme verbetering t.o.v. een richtgetal 10 of 11. Je kiest bij gebruik van een externe flitser de “M” stand van de W3 en kunt dan bijvoorbeeld de camera fixeren op ISO 100 (voor maximale kwaliteit) en een goed diafragma kiezen (bijvoorbeeld 8). Wanneer je naar de “P” mode omschakelt dan werkt alles weer volautomatisch. De waarden zoals ingesteld in de “M” stand blijven echter bewaard. Die hoef je dus niet telkens in te stellen. Het is noodzakelijk om in de “M” stand ook “gedwongen flitsen” in te stellen. Op die manier flitst de W3 op een sensor in de adapters waardoor inge-

bouwde elektronica de externe flitser activeert. Dat ging altijd perfect synchroon. Het is echter wel essentieel dat de externe flitser een goede aansluiting maakt met de adapter flitsschoen. Bij de Metz 20 ging dat prima, bij de Metz 36 niet. Die heb ik echter (met een door Metz keurig bijgeleverd kabeltje) prima kunnen aansluiten. De W3 (met BE) bleek af en toe last te hebben gehad met scherpstellen. Mijn zus had enige rechterbeelden die niet helemaal scherp waren. Bedenk dat ook de W3 een camera is met twee gescheiden optische systemen. Ook de W3 stelt dus “dubbel” scherp. De interne elektronica lijnt dat wel uit zodat de afstelafstand en het ontspannen gelijk verlopen. Dat kost echter wel tijd. Je moet het afdrukken bij de W3+BE dus gewoon, net als altijd, rustig doen.

Gert-Jan Wolkers

Verslag Verenigingsdag 29 januari 2011. Na een vlot verlopen Algemene Ledenvergadering ‘s ochtends, mocht ik de middag inleiden, aangezien onze voorzitter verhinderd was. Na de “Dia’s van leden” (ook digitaal blijven we die term “dia” gebruiken) liet Jaap van Loon ons weer spectaculaire Wings-constructies zien “Welkom” en “Promo Egmond (Experimenteel) “ en een serie blitse auto’s voor playboys, met in het beeld schuivende wielvelgen, in “De Garage”. John Klooster vertoonde fraaie sneeuwopnamen in “Winter in Oostenrijk” en “Winter in Nederland”. Huib den Hollander bracht ook sneeuw mee van “Landgoed Wolfslaar” (ik kreeg het stilaan koud) en liet art-deco architectuur zien in “Gevels in Riga”. Van Kees Kloosterboer zagen we ook “koude” series “Sneeuw rond Vierhouten” en “Strand bij Monster” en een merkwaardige natuurserie met ongewone (muzikale) geluiden “Shiin”. Rik van Schagen bracht de Parijse metro in beeld met “Jour et Nuit” en de musea met “Musées d’Art”. We kregen professionele video te zien in “Open Platform 3D” en “Dromen in 3D”,één van de

eerste voor TV gemaakte video’s (1982). Dennis Boersma gaf een demonstratie “Magix Video de Luxe”. Van Claudia Harkema zagen we “Treinen in de Harz” (treinen zijn altijd een geliefd onderwerp geweest voor stereofotografen, gezien de vele treinexcursies bij Duitse en ISU congressen). Uit de aftiteling van een hilarisch afval-MOFje “Minute of Blame” bleek de auteur “Job van de Troep” te zijn. Ikzelf liet mijn serie “Nederland Fietsland” zien. Wat mij betreft waren de series goed tot zeer goed. Als ik een opmerking mag maken: in een aantal gevallen werd geen rekening gehouden met het schijnraam. Het schijnraam kan vergeleken worden met een echt raam: een paard kan er zijn hoofd uit steken, maar een gedeelte van het landschap kan niet zomaar via een raam op de schoot van de kijker terechtkomen. De projectie verliep weer vlekkeloos. We kunnen op dat gebied ons congres met vertrouwen tegemoet zien.

Roland De Raeve

“Kunstige Kaders”

21

door Shahrokh Dabiri

Kijk eens naar figuur 1. Ja, het lijkt op een geestig of grappig stereoplaatje maar als u het kader heel goed bekijkt zult u moeten toegeven dat het meer is dan dat. Hoe dan ook, ik gaf mijn met SDM gekoppelde Canon set aan mijn 2D fotovriend Mahmood en toen stelden we ons op voor de camera’s. Hoewel hij verbaasd moest lachen om onze vreemde capriolen, wisten ik (links) en mijn 3D-vriend Faramarz (rechts) heel goed waar we mee bezig waren. Ik wilde heel eenvoudig een aantrekkelijk stereobeeld maken van een simpel plaatje door er een decoratief kader aan toe te voegen. Het belang van het juiste inramen is een van de eerste lessen die we geleerd hebben in de stereo fotografie omdat we altijd in de gaten moeten houden dat onze beelden moeten voldoen aan de regels van het stereovenster. Bijna alle stereobeelden hebben een rechthoekige vorm. Bent u het niet met me eens dat het tijd wordt dat we eens een beetje variatie aanbrengen in deze te oude manier van rechthoekig inramen? Er zijn al veel creatieve manieren of foefjes die we kunnen gebruiken om een extravagant kader te maken. Uitsnede kaders en gebogen kaders zijn er een paar van die gerangschikt kunnen worden onder de term Kunstige Kaders. In feite zijn het een soort “Floating Windows” kaders die ons meer mogelijkheden bieden om onze beelden in te ramen zodat ze ver voor het scherm komen bij projectie of juist heel ver er achter, zonder dat we ons zorgen hoeven te maken over het overtreden van de schijnraamregels. Ze zijn ook bijzonder waardevol bij het in de hand houden van spookbeelden in anaglyphen. Dus het mooier of aantrekkelijker maken van een ordinair plaatje is al het minste wat de Kunstige Kaders ons kunnen bieden. In het volgende wil ik een paar voorbeelden laten zien van zulke decoratieve kaders en uitleggen hoe ik die heb gemaakt. Als het stereoplaatje duidelijke begrenzingen heeft (zoals in figuur 2) die gemakkelijk geïsoleerd kunnen worden van de omgeving, dan is het wisgereedschap het enige wat we nodig hebben om de ongewenste achtergrond te verwijderen. Ik noem deze eenvoudige


Figuur 1. Hier zijn we bezig met het maken van de kaders: Een voorbeeld van een gebogen kader.

22


Figuur 2. Een vitrine . Gemaakt door het wissen van de omgeving. oplossing de “Wistechniek”. Let er vooral op dat ik hier de vitrine door het schijnraam kon laten steken door hem van de achtergrond te isoleren wat anders niet mogelijk geweest zou zijn zonder de schijnraamregels te overtreden. De Wistechniek werkt alleen bij een zeer beperkt aantal bijzondere plaatjes, dus hebben we betere gereedschappen nodig voor de diverse situaties die we in onze beelden tegenkomen. Ik herinner me dat ik in voorgaande jaren prachtige fantasievolle kaders in het ISU magazine heb gezien, gemaakt door creatieve Photoshop gebruikers zoals Terry Wilson of Mike Beech, maar om de een of andere reden kon niet iedereen hun werkwijze volgen en kon niet iedereen zijn of haar eigen kader maken. Daarom bleef het maken van “Fancy Frames” jarenlang behouden tot enkele 3D vrienden die zeer bedreven waren in Photoshop. Totdat een groot 3D man als Mr. Bernd Paksa een krachtig en gebruiksvriendelijk stuk software schreef om kunstige kaders te maken en hij stelde het gratis op het internet voor iedereen beschikbaar. Hij noemde zijn prachtige programma “ Stereomasken” . Je hoeft alleen maar een paar muisklikken te geven op het linker of rechterbeeld om de kaderhoekpunten aan te geven en de software maakt het mogelijk om de hoekpunten te

Figuur 3. De Baas. Gemaakt met Stereomasken Versie 1.10

verplaatsen in de gewenste X, Y of Z-richting. Terwijl je bezig bent met het creëren van het kader, laat de software het 3D kader resultaat zien op de gewenste manier van bekijken: Parallel, Crossview of Anaglyph.

23

Stereomasken 1.10 was de eerste versie. Het kon alleen rechte lijnen trekken tussen de hoekpunten die je had gekozen. Het maken van een gebogen 3D kader was nog te moeilijk, maar Mr. Paska beantwoordde onze vraag ernaar met het (vrij) beschikbaar stellen van Stereomasken 1.20 waarmee ook gebogen kaders gemaakt kunnen worden. Het is er in een Engelse, een Franse en een Duitse versie. Het is gemakkelijk te gebruiken met behulp van de duidelijke Help functie. Aarzel niet om het eens te proberen. Maak eerst een stereopaar en open het dan in Stereomasken om te zien hoe je een beeld kunt verfraaien door er een Kunstig Kader aan toe te voegen. Het programma is te downloaden via http://stereomasken.de/Download.htm


Figuur 4. Een voorbeeld van een preview zoals dat in Stereomasken V 1.20 te zien is. Elk van die hele kleine groene vierkantjes in figuur 4 is een instelbaar hoekpunt dat ik toegevoegd heb met een muisklik in mijn beeld. Je kunt heel eenvoudig elk van die hoekpunten of allemaal tegelijk verschuiven in elke gewenste richting. Waarom zouden we niet wat creatiever zijn met kadervormen nu we het gereedschap er toch voor hebben ? In figuur 6 heb ik geprobeerd om in dit alledaagse plaatje een kader te maken in de vorm van een menselijke figuur. Het hoofdonderwerp is nu het menselijke kader.

24


Figuur 5. Goedkoop Café: Dit gekromde kader is ook gemaakt met Stereomasken versie 1.20

Fig. 6. Een kader in mensvorm. Zonder toepassing van een bijzonder kader (figuur 7) had ik dit plaatje weg moeten gooien omdat het uithangbord bovenin veel te ver naar voren stak. Bij het normale inramen zou ik dat uithangbord achter het schijnraam hebben moeten plaatsen, maar dan zou de vertepunten separatie veel te groot geworden zijn om het beeld nog te kunnen fuseren. Na het toevoegen van dit gewelfde kader kon ik niet alleen het uithangbord toch binnen dat eveneens (ruimtelijk) gewelfde schijnraam houden, maar tevens kon ik een aardig “pop out” effect in mijn beeld realiseren. “Out of Frame” , bekend uit Photoshop als “uit het kader springende figuren”, is een andere creatieve vorm die heel aantrekkelijk is en veel toevoegt aan het beeld, maar het vergt wel meer tijd en geduld. In het voorbeeld van figuur 8 wilde ik een deel van de vlieger buiten het beeldkader plaatsen en daarom maakte ik eerst het hoofdkader in Stereomasken en later selecteerde ik zorgvuldig de vlieger in mijn originele beelden en via kopiëren plakte ik

25

Figuur 7. Horlogewinkel. 3D-Bulletin nummer 190 - jaargang 2011

Figuur 8. Vlieger. Een voorbeeld van een “Out of Frame “ masker. die op de juiste plaats. Onmiskenbaar heb je hierbij een goed fotobewerkingsprogramma als Photoshop nodig om zo’n “Out of Frame” te kunnen maken. Onbegrensd zijn de mogelijkheden van het vormen of creëren van Kunstige Kaders. Af en toe zie ik weer een ander nieuw creatief kader waarbij mijn mond openvalt van verbazing en/of bewondering. Zonder enige twijfel hangt alles af van iemands creativiteit en verbeelding. Ik gebruikte twee verschillende paren om deze compositie (figuur 9) te maken. De rechterhelft is een “Out of Frame”, maar de linker helft is een gewoon trapeziumvormig kader. Stereomasken was het gereedschap waarmee ik de beide trapeziumvormige kaders maakte en met Photoshop deed ik de rest. Met deze compositie won ik een Gold PSA medaille in de

26

Figuur 9. Daar is het beter.


“Altered reality” sectie van de recente CSC 2010 tentoonstelling. Tenslotte raad ik u aan om uw oude stereoparen nog eens te bekijken. Ongetwijfeld vindt u nog veel goede beelden die u niet gebruikt hebt omdat er toch iets aan mankeerde of omdat een ongewenst voorwerp er in op de achtergrond u irriteerde. Door Kunstige Kaders toe te passen bij sommige van die beelden creëert u iets heel bijzonders met die nietgebruikte/afgekeurde paren of met gewone oude stereoparen. Voor het geval u meer voorbeelden wilt zien van mooie “Fancy Frames” van hoge kwaliteit raad ik u aan om eens op flickr.com de fotoseries te bekijken van mijn favorieten: Sacha Becher, Roger Harris en Brian Wallace. (De bedoelde website is www.flickr.com/groups/3dcreations/discuss/72157615018186335) Ook ben ik zelf altijd bereid om u te helpen of uw vragen te beantwoorden. U kunt me altijd bereiken op mijn e-mail adres dabiri58@yahoo. com.

Shahrokh Dabiri, Teheran, januari 2011. Noot van de vertaler: In het 3D-Bulletin 177 beschreef Shab Levy een nogal ingewikkelde methode om met een digitale camera fantogrammen te maken en Jaap Zonneveld gaf in 3D-Bulletin 181 waardevolle aanvullingen daarop. Job van de Groep bracht in het 3D-Bulletin 188 verslag uit van zijn worsteling om de theorie in praktijk te brengen met het maken van het fantogram “Vianen 750 jaar”. Als ik figuur 3 in dit verhaal van Sharock Dabiri goed bekijk, krijg ik de indruk dat we op een veel eenvoudiger manier een vergelijkbaar resultaat krijgen.

Johan Steketee

Stereobeelden op de 3D-TV.

27

Onze Australische collega, Ray Moxom, heeft een artikel geschreven in de laatste aflevering van Stereoscopy *, waarin hij verslag doet van het presenteren van zijn stereobeelden op diverse 3D-Televisies. Onze eigen Job van de Groep schreef in het 3D Bulletin over zijn reis langs diverse winkels om zijn stereobeelden vertoond te krijgen op de aanwezige 3DTV’s. Zijn ervaringen waren niet erg bemoedigend en omdat Ray Moxom alleen ervaring had met Samsung (LCD en Plasma) en Panasonic (Plasma)TV’s waarbij Philips ontbrak, heb ik Philips benaderd met de vraag of we een 40PFL8605H te leen konden krijgen om te zien of onze stereobeelden daarop eenvoudig konden worden weergegeven. Mijn argument was/is dat alle producenten van 3D- TV alleen maar oog hebben voor 3D video weergave, terwijl er helemaal geen televisie in 3D wordt aangeboden en er slechts enkele Blu-ray schijfjes beschikbaar zijn. Als stereobeelden en shows in de huiskamer kunnen worden bekeken betekent dat wellicht dat veel van onze leden de stap naar een 3D-TV gaan wagen, waarbij je dan ook nog kunt genieten van mooie Full HD televisie uitzendingen.

Figuur 1. 3D weergave via de Blu-rayspeler. Bovenop de TV is de IR stuureenheid voor de brillen zichtbaar.


Binnen een week werd er een groot pakket bezorgd, bestaande uit een Philips 40PFL8605H, een bijpassende Blu-ray speler BDP8000 en 2 Shutterbrillen. De Blu-ray speler is nodig omdat de 40PFL8605H een zogenaamde 3D-ready televisie is en om 3D te kunnen weergeven is ook een upgrade pakket noodzakelijk waarin 2 shutterbrillen zitten met de bijpassende infrarood aansturingseenheid. De TV is dan voor 3D aanstuurbaar via de Blu-ray speler. Sommige (duurdere) modellen van Samsung en Panasonic worden compleet met twee shutterbrillen geleverd en zijn direct toegankelijk via de eigen USB ingang. Nadat de Blu-ray speler via een HDMI kabel was aangesloten en de infrarood stuureenheid bovenop de TV was bevestigd, kon het feest beginnen.


28

Allereerst werden een aantal beelden in het MPO bestandsformaat met behulp van een USB geheugenstekkertje via de Blu-ray speler aangeboden omdat de meeste 3D TV’s alleen MPO accepteren. (Voor meer informatie over MPO zie Appendix onder punt 1). Het bleek echter dat de Philips geen MPO bestanden herkent. Dus heb ik mijn toevlucht gezocht tot het artikel van Ray Moxom waarin hij duidelijk beschrijft hoe je een, wat hij noemt, “Squeezed” stereopaar in JPEG kunt maken in StereoPhoto Maker (SPM) . In zo’n paar is de horizontale resolutie van 1920 teruggebracht tot 960 om ze geschikt te maken voor presentatie op een 3D-TV. Fig 2. is een voorbeeld van zo’n horizontaal in elkaar gedrukt (squeezed) stereopaar.

Figuur 2. Een “Squeezed” Stereopaar in de resolutie 2 x 960 x 1080. De procedure die Ray Moxom heeft beschreven is (vertaald en aangevuld) opgenomen in de Appendix onder punt 3. Deze plaatjes werden door de TV alleen keurig in 3D weergegeven via de USB ingang van de Blu-ray speler. Via de USB ingang van de TV werden wel de beelden vertoond, maar niet in 3D. Ook een kleine Show van squeezed beelden, samengesteld in Wings of PTE en voorzien van achtergrondmuziek, werd via dezelfde USB ingang prachtig afgespeeld. Weliswaar niet als Exe bestand, want dat herkent de speler niet, maar wel als MPEG videobestand, dat eveneeens in Wings of PTE aangemaakt kan worden. Een teleurstelling was dat bij de weergave sterke spookbeelden te zien waren. Als mogelijke verklaringen daarvoor bedacht ik: - A-synchroniteit tussen de presentatie van de beelden en de shutterfrequentie. - Een nog te hoge doorlaatbaarheid van de bril in de “gesloten” stand. Juist toen ik de benodigde meetapparatuur in stelling had gebracht om de eerste mogelijkheid te onderzoeken, bleek dat de spookbeelden aanzienlijk gereduceerd waren. Jaap van Loon had al eerder signalen opgevangen van gebruikers die adviseerden om de TV en

ook de brillen minstens 20 minuten te laten opwarmen. De brillen had ik al enige tijd op de verwarming geplaatst, maar dat gaf geen enkele verbetering. Ook een opwarmingstijd van meer dan een uur voor de TV had geen effect, maar de voorbereidingen voor de metingen hadden intussen wel meer dan 4 uur gevergd. Kennelijk waren in die tijd de spoken toch, zij het gedeeltelijk, op de vlucht geslagen. Daags daarna herhaalde ik het experiment en toen bleek dat pas na 3 uur opwarmingstijd een acceptabele onderdrukking van de spookbeelden optrad. Hier speelt dus waarschijnlijk de responsetijd van de Liquid Crystals, waaruit zo’n TV scherm bestaat, een rol waardoor deze nog “aan” staan buiten de openingstijd van de shutterbril. Voor deze responsetijd worden waarden genoemd van 2 tot 8 ms en misschien wordt deze responsetijd korter na opwarming. Een en ander is, vergezeld van enkele testplaatjes, doorgegeven aan het Philips ontwikkelingslab en hopelijk vindt men daar nog een oplossing voor het probleem.

Wie net zoals Job van de Groep bij diverse winkels eens wil bekijken hoe een 3D-TV stereobeelden weergeeft, kan met behulp van de in de Appendix onder punt 2 en 3 beschreven procedures twee soorten plaatjes maken: één MPO map en één met “Squeezed” beelden en die op een USB stekkertje opslaan. Bij een “Full 3D-TV” is het voldoende om het stekkertje in de USB poort van de televisie te steken en via het menu de USB poort te openen. ( Fig. 3) Bij een 3D-ready toestel moet dat via de USB poort van een (Blu-ray) DVD speler. Kies daarna de map met stereoparen, MPO of Squeezed, afhankelijk van de soort TV (Fig.4) en druk op OK om de beelden weer te geven

Figuur 3. USB poort openen.


Het verklaart ook dat hetzelfde plaatje, (mits in een MPO bestand opgenomen) door Matthieu van der Sluis op zijn Panasonic TC-P50VT20 bekeken, geen spookbeelden vertoonde omdat bij een plasmascherm de responsetijd zeer klein is ( ca 0,001 ms) en daarom ruim binnen de openingstijd van de bril valt. Matthieu bracht als bezwaar naar voren dat de volle resolutie van een enkel beeld van het stereopaar door de squeezing procedure nu teruggebracht wordt van 1920 naar 960 (waarna de TV er weer een plaatje van maakt met 1920 pixels horizontaal). Dat is ongetwijfeld juist maar aangezien voor een 40” TV de aanbevolen kijkafstand ca 3 m bedraagt, kan alleen iemand met een hogere visus dan 0,9 theoretisch het verschil waarnemen. In de praktijk is het verschil dan ook niet te zien. Om dit verlies te voorkomen heb ik ook squeezed plaatjes van 2 x 1920 x 2160 aan de TV aangeboden en deze werden eveneens keurig vertoond, maar ik kon natuurlijk niet nagaan of bij de invoer niet alsnog de resolutie terugebracht was tot 2 x 960 x 1080.

29


30

Figuur 4. De juiste map kiezen.

Figuur 5. Kies 3D-indeling op de TV. Zodra de beide halfbeelden zichtbaar zijn moet op de afstandsbediening van de TV de 3D-indeling gekozen worden. Bij de Philips gebeurt dat via een knop met het symbooltje III (Aanpassen). Na drukken op OK verschijnt het beeld van Fig. 6 met de vraag of je de beelden naast elkaar of boven elkaar aanbiedt. Wij kiezen natuurlijk voor naast elkaar en dan kun je na het opzetten van de shutterbril genieten van prachtige stereobeelden.

Johan Steketee

Figuur 6. En kies 3D naast elkaar

1. Vooral bij het maken van panorama- en gewone stereofoto’s door elkaar krijg je een probleem als je die allemaal achter elkaar op dezelfde schijf opslaat: bij het later sorteren weet je vaak niet meer of een beeld nu wel of niet tot het panorama behoort. Daarom is het MPO (Multi Picture Object) bestandsformaat ontwikkeld, dat door Alexander Klein** in Stereoscopy vergeleken werd met een schoenendoos, waarin je je foto’s van een bepaalde gebeurtenis opbergt en die voorziet van een opschrift met gegevens zoals datum, plaats, type camera etc. Bij een “schoenendoos” met een stereopaar kunnen zo b.v. ook gegevens worden opgeslagen hoe dat paar moet worden aangeboden aan een 3D-TV. Op mijn vraag aan Ray Moxom waarom dat in die “Squeezed” vorm moet, antwoordde hij: “Ik denk dat deze vorm de HD-3D Televisie uitzendstandaard is en alle 3D-TV’s ondersteunen squeezed 3D beelden die via de HDMI 1.4 interface worden aangeboden”. Deze uitzendstandaard schijnt gekozen te zijn om de bandbreedte van de televisiekanalen binnen de perken te houden. 2. Een beeld in MPO bestandsformaat opslaan is zeer eenvoudig met behulp van de nieuwere versies van SPM : Maak van je stereopaar een uitsnede met het Crop-gereedschap in de verhouding 16:9 en Resize daarna tot 1920 x 1080. Sla dit op via - <Save MPO file>. 3. Ray Moxom’s procedure voor het maken van “Squeezed” stereoparen met SPM. Begin met het maken van stereoparen in de verhouding 16:9 zoals ook onder 2. is beschreven, maar sla deze op de normale manier ( dat is JPEG) op via <Save as> in een aparte map b.v “Stereoparen 16:9”. Selecteer deze map in <Multi Conversion> en kies bij : “Side-by side” en JPG. Ga naar het <Edit> gedeelte rechtsonder in het Multi Conversion scherm en zet een vinkje bij . Vul voor de waarde van <width> 960 in en voor 1080. Zet een vinkje bij en eveneens bij . Kies de waar de squeezed 3D TV beelden naar toe moeten b.v. “Squeezed” (die van te voren is aangemaakt). Klik op of als je maar een deel van de map wilt omzetten.Zo simpel is het! *

Stereoscopy, Series 2, number 82, Issue 2.2010

** Stereoscopy, Series 2, number 79, Issue 3.2009


Appendix

31

“Op stap met de Ekeren3D H2” door John Klooster


32

33



34

Geluid bewerken in PtE 6.5

35

Eindelijk is het dan zover: waar velen op hebben gewacht is nu gerealiseerd in PtE De Luxe 6.5. Tot voor kort kon het geluid in PtE nooit bewerkt worden. De duur van het geluid moest altijd vooraf in een ander programma worden aangepast evenals het in- en uitfaden. Daarna moesten de beelden weer aangepast worden aan de lengte van het geluidsbestand. Bij menig vertoonde serie hield plotseling het geluid op en konden we in stilte genieten van nog enkele nakomertjes of het geluid bleef nog even doordaveren nadat de eindtitel al was verdwenen. In de nieuwe versie, te downloaden van www.wnsoft.com , behoort dit (hopelijk) tot het verleden. Het geluidsbewerkingsmenu zit een beetje verstopt in het programma: Na het openen van en het invoeren van het gewenste geluidsbestand, kan men op de knop drukken en op de ernaast gelegen knop om de geluidscurve zichtbaar te maken. Zie figuur 1.

In het ernaast zichtbare schermpje met de Geluidscurve is dan het verloop van de curve zichtbaar, waarbij een vinkje gezet moet worden voor <Enveloppegenerator actief>. Met het schuifje rechtsboven in het schermpje kan de tijdschaal aangepast worden voor een goed overzicht. Wil men om de een of andere reden een bepaald gedeelte van het geluid zachter of juist harder instellen dan kan men met een muisklik in de curve een merkpunt (merklijn als <Merklijnen> is aangevinkt) aangeven op het gewenste beginmoment en ook een op het eind. Wanneer met de muis nu tussen die twee lijntjes in geklikt wordt, veran-

Figuur 1: In Projectopties kan men het geluid aanpassen.


Dan opent zich het scherm “Muziekparameters”, waarin men de looptijd van de audioclip kan instellen in minuten en (delen van) seconden en tevens de in- en uitfadetijd kan invoeren, hier 2 sec. Zie figuur 2.


36

Figuur 2: Het instellen van de gewenste tijden. dert de cursor in een handje en door dit omhoog of omlaag te bewegen kan het gewenste volume ingesteld worden. Zie figuur 3. In vroegere versies van PtE konden weliswaar ook meer geluidsbestanden worden ingevoerd maar die werden dan achter elkaar afgespeeld. In deze nieuwe versie kan men niet alleen verschillende geluidsbestanden achter elkaar zetten in één spoor, maar ook sporen toevoegen. Roland de Raeve maakte mij erop attent dat de geluidsbestanden die in de verschillende sporen zijn ingevoerd, gelijktijdig kunnen worden afgespeeld als men de begintijden van de audioclips (zie figuur 2) gelijk maakt. Dat biedt dus in principe de mogelijkheid om bij voorbeeld commentaar toe te voegen. Dat kan als volgt gerealiseerd worden: 1. Kies met de schuif onder het beeld (figuur 1) het plaatje waaraan het commentaar toegevoegd moet worden. 2. Druk op de knop <Muziek/Geluid toevoegen> rechts bovenin het scherm en kies dan het geluidsbestand met het commentaar. Na het drukken op de knop wordt dan weer het schermpje “Muziekparameters” (net als in figuur 2) geopend, waaruit het

Figuur 3: Demping van het geluid.

juiste commentaar fragment “gesneden” kan worden door de begin- en eindtijd ervan in te stellen.

37

3. Nu moet in de achtergrondmuziek op de plaats van het commentaar nog een “gat” gemaakt worden op de manier zoals bij figuur 3 is beschreven. Die plaats kan in figuur 1 worden afgelezen in het onderste spoor: Voor Dia 3 is dat bij voorbeeld 6 tot 9 sec. Ik geef toe: het is een omslachtige methode, maar wie van een beetje prutsen houdt, biedt het in ieder geval de mogelijkheid om commentaar toe te voegen. Het is jammer dat er maar één geluidsspoor tegelijk bekeken/bewerkt kan worden want wanneer de beide sporen tegelijk zichtbaar waren geweest, zou het commentaar toevoegen aanzienlijk eenvoudiger zijn. Ook de (Stereo) geluidscurve onderaan in figuur 1 laat niet Spoor 1 en Spoor 2 afzonderlijk zien: ze vallen gewoon over elkaar heen, wat een nogal rommelige indruk maakt. Wie zich afvraagt wat de mysterieuze knop in figuur 2 betekent: Daarmee kan men het begin van het geluid gradueel laten aanzwellen tot het maximum volume en dat gedurende een bepaalde in te stellen tijd. Een tamelijk overbodige knop want met kan men hetzelfde bereiken.

Tot slot nog een advies dat al meermalen is gepubliceerd en/of verteld: 1. Kies in het tabblad onder <Synchronisatie opties> voor “Show afsluiten na de laatste afbeelding”. 2. In het tabblad : “Muiscursor verbergen tijdens afspelen project”. 3. In het tabblad < Beeldscherm>: 3840 x 1200 of 2800 x 1050 (zie Fig. 4. ) Let er vooral op dat “Vast afbeeldingsformaat” niet is aangevinkt. 4. Voeg een zwarte afbeelding toe aan het eind van de serie. Dan vloeit het beeld, evenals het geluid mooi uit. Doet men dit niet dan krijg je een abrupt einde van het beeld terwijl het geluid nu zo mooi uitvloeit. Met dank aan Roland de Raeve voor zijn waardevolle opmerkingen.

Johan Steketee

Figuur 4: Beeldscherm aanpassen.


PtE is nu dus wel vergelijkbaar met de (gratis) Basic versie van Wings waarin van het begin af de mogelijkheid bestond om het audiospoor te bewerken. Wat in PtE niet kan en in Wings Basic wel, is knippen en verschuiven van audiodelen. Daar staat tegenover dat Wings Basic maar één geluidsspoor kent en commentaar toevoegen kan daarin dus alleen door het maken van een “Mix” in een ander audio bewerkingsprogramma, zoals dat vroeger ook voor PtE gold.


38

Eerste indrukken van de JVC GS-TD1 3D Camcorder

CameraNu.nl in Urk is een curieuze webwinkel. Ze geven je altijd na een bestelling een afleveringsdatum en dan arriveert je bestelling weken te vroeg (...). En zo arriveerde de eerste 3D camcorder van JVC op 30 maart i.p.v. de aangekondigde medio april. De GS-TD1 werd snel uit de verpakking gehaald. Wat meteen opviel was de “dikke kop” waarin beide zeer lichtsterke (diafragma 1.2) lenzen met een stereobasis van 35mm zijn gemonteerd. Ondanks de constructie ligt de camera goed in de hand en is hij niet te zwaar. Hij is eigenlijk verrassend licht. Naast de lenzen zijn de beide naar voren gerichte stereo microfoons gemonteerd. Een hele verbetering t.o.v. de reguliere 2D-camcorder waar ze meestal pal naast elkaar boven op de camera zitten! De uitrusting die bij de camcorder wordt geleverd is ook zeer compleet. Zo krijg je een zeer degelijke HDMI-kabel bij de camera voor koppeling aan een 3D-TV (moet je er gewoonlijk separaat bij kopen tegen een fors bedrag) en de afstandbediening kan nog door een lilliputter bediend worden. Wat een grappig klein

ding! En natuurlijk heel handig voor het geval je ook eens zelf op de opname wilt staan. Dat kan in zowel 2D-3D film als foto zijn. Zie hiernaast enige eerste foto’s gemaakt met de GS-TD1. Jammer dat de foto’s meteen in HD (1920x1080) worden opgeslagen terwijl de sensor 3 megapixel is. Nabewerking in HD is dus niet mogelijk want er valt niets meer weg te snijden. Ook curieus was dat ik handmatig in Stereo Photo Maker de plaatjes van MPO in JPEG moest omzetten. In een batch-run werden ze mono! Het schermpje van de GS-TD1 is lenticulair maar die van de Fujifilm W3 is verreweg superieur qua resolutie en lichtsterkte. In zonlicht kan dat bij de GSTD1 een probleem worden. Een belangrijk minpuntje. In AVCHD krijg je de 3D film binnen een enkel 1920x1080 frame (zie het artikel van Johan over de 3D-TV). Maar in de MP4 mode krijg je echt dubbel full HD en wordt de maximale kwaliteit bereikt. DE komende weken ga ik flink aan het testen. Wordt vervolgd! GJW

“Foto’s gemaakt met de GS-TD1”

39


“Venetië en Burano” door Simone Wolkers


40

(gemaakt met W3 en Cyclopital3D Base Extender) 41



42

Wat wist Euclides over Stereoscopie? de wiskunde systematisch geordend wordt in een logisch bouwwerk van stellingen die achtereenvolgens bewezen worden. Dit alles gebaseerd op een klein aantal aannames (axioma’s). Het werk is na de Bijbel het meest gelezen en gedrukte boek aller tijden en als model voor systematisch en logisch redeneren heeft het de westerse wetenschap meer beïnvloed dan enig ander werk (zie o.a. D.J. Struik, Geschiedenis van de wiskunde). Het was tot in de 19e eeuw als leerboek op scholen in gebruik en in latere meetkundeboeken werd het schema van definities, axioma’s en stellingen meestal gevolgd. Ook in het boek dat ik in eerste klas van de middelbare school had. De “Optica” van Euclides.

In zijn boek over de stereoscoop uit 1856 valt David Brewster herhaaldelijk Charles Wheatstone aan, onder andere over het feit dat Wheatstone niet vermeldde dat iedereen altijd wel had geweten dat de twee ogen een iets verschillend beeld zien, waarbij Brewster begint met het citeren van Euclides: “Het is alle weldenkende mensen bekend dat de beelden die beide ogen van lichamen zien gevormd zijn door het verenigen van twee ongelijke beelden in de ogen. Deze tastbare waarheid was bekend aan en gepubliceerd door antieke wiskundigen, Euclides wist het meer dan tweeduizend jaar geleden, zoals te zien is in de 26e, 27e en 28e stelling van zijn verhandeling over Optica.” Die drie stellingen gaan inderdaad over kijken met twee ogen naar voorwerpen en het gaat inderdaad om twee ongelijke beelden. Maar had Euclides het hier over het waarnemen van diepte? Eerst wat achtergronden. Euclides leefde omstreeks 300 v.C. in Alexandrië, wat toen een Griekse kolonie was. Hij schreef het monumentale werk “de Elementen” waarin

Euclides schreef ook enkele kleinere verhandelingen, waaronder de Optica, die o.a. in het Engels en Frans is vertaald, maar zover ik weet niet in het Nederlands. De originele Griekse tekst, met vertaling in het Latijn ernaast, is een honderd jaar geleden door Heiberg afgedrukt in “Euclidis Opera Omnia” (Zie Google Books. Latijn was eeuwenlang de taal van de wetenschap.). De Engelse vertaling van de Optica is maar 16 bladzijden lang (in A4-formaat). De Optica is vooral een verhandeling over perspectief. Het gaat dus niet over licht, lenzen of prisma’s. Ook gaat het niet over perspectivische projecties op een oppervlak. De Optica bestaat uit enkele definities en postulaten, gevolgd door een aantal stellingen, met ieder een meetkundig bewijs, zoals in de meetkunde van “de Elementen”. Er bestaat ook een verhandeling over spiegels, “Cathoptrica”, maar daarvan schijnt de toeschrijving aan Euclides dubieus te zijn. In het oude Griekenland bestonden verschillende theorieën over het zien. Één ervan (die door Plato werd aangehangen)

43

Dat de ogen stralen uitzenden mag tegenwoordig een vreemd idee lijken, maar de meeste mensen geloven wel in het bestaan van Röntgenstralen, gammastralen, radar, ultrageluid en radiogolven. Allen onzichtbaar en niet rechtstreeks waarneembaar. Bij een klap op een oog, of bij een ooglid door er voorzichtig op te drukken, zie je “licht” dat in het oog zelf ontstaat. Zo lijkt het (N.B. Op het oog drukken kan gevaarlijk zijn.). Enkele jaren geleden hebben psychologen van de Universiteit van Ohio kinderen ondervraagd over stralen die uit ogen komen. “Als mensen naar iets kijken, denk je dan dat er stralen of iets anders uit hun ogen komt?” was een vraag, en ook “... in de ogen gaat?” en “... zowel uit als in hun ogen?”. Van 63 kinderen van circa 11 tot 12 jaar antwoordde 6 ‘in’, 18 ‘uit’ en 39 ‘allebei’. Van 98 studenten van circa 22 jaar antwoordde nog 4 ‘uit’ en liefst 32 ‘allebei.’ Toen bij de “debriefing” werd verteld dat er niets uit de ogen komt protesteerden vele kinderen heftig. Opmerkelijk was ook dat enkele van de psychologiestudenten die de vragen moesten stellen vooraf wilden weten wat de goede antwoorden waren. Zo vreemd was de opvatting van Plato en Euclides dus nog niet!

In de Optica gaan verschillende stellingen over het zien van afstandsverschillen, maar geen enkele van die stellingen gaat over het zien met twee ogen. Alle stellingen, behalve die ik later zal noemen, spreken over “het oog” (enkelvoud). Euclides maakt steeds duidelijk of hij één of twee ogen bedoelt. Enkele voorbeelden. Stelling (2) “Dichtbije voorwerpen worden duidelijker gezien dan even grote voorwerpen op een afstand.” “Laat B het oog voorstellen en ...enz”. ‘Duidelijk’ hier kennelijk in de betekenis van ‘scherper’. Het bewijs zegt dat het voorwerp dichtbij gezien wordt met meer stralen. Dat verschilt niet zoveel van zeggen dat er meer kegeltjes van het netvlies bij betrokken zijn, wat een moderne uitleg zou kunnen zijn. (5) “Voorwerpen van gelijke grootte maar op ongelijke afstand schijnen ongelijk en wat dichterbij het oog is schijnt altijd groter.” (6) “Evenwijdige lijnen, gezien van een afstand lijken niet even ver van elkaar.” “Laat er twee evenwijdige lijnen zijn, AB en GD, en laat het oog... enz.” (54) “Als voorwerpen met gelijke snelheid bewegen lijken die verder weg zijn langzaam te bewegen.” “Want laat B en K met gelijke snelheid bewegen, en laat stralen getrokken worden van het oog A ... enz.” Enkele stellingen gaan over hoeveel te zien is van de oppervlakte van verschillende voorwerpen in verschillende gevallen. Stelling (23) “Over een bol, gezien door één oog, er wordt altijd minder dan een halve bol (hemisfeer) gezien, en het deel dat gezien wordt verschijnt als een boog”. De Engelse vertaling zegt ‘arc’ (=boog), maar de Franse geeft ‘circonférence de cercle’ hetgeen beter bij het Griekse origineel past waar staat ‘kuklou perifereia’. Deze stelling wordt bewezen door raaklijnen van het oog naar de bol te trekken, de cirkel van


stelt dat er gezichtsstralen uit de ogen komen die op voorwerpen mengen met lichtstralen van de zon (of andere lichtbronnen) en zo de gewaarwording van het zien veroorzaken. Wat precies bedoeld werd blijft onduidelijk, maar men dacht toen nog niet zo mechanistisch. Aristoteles had een andere theorie, maar het schijnt dat Euclides de ideeën van Plato volgde. Dit blijkt uit enkele zinsneden in de Optica, b.v. “de dingen waarop het gezicht valt worden gezien”. De eerste stelling zegt: “niets wordt tegelijk in zijn geheel gezien”. Euclides legt uit dat de gezichtsstralen divergeren en niet continue zijn, maar “(het voorwerp) lijkt tegelijk gezien te worden omdat de gezichtsstralen zich snel verplaatsen.”


44

alle raakpunten snijdt een deel van de bol af dat kleiner is dan een halve bol. (24) “Als het oog de bol nadert, zal het geziene deel kleiner zijn, maar groter lijken”. D.w.z. een kleiner deel van de oppervlakte wordt onder een grotere hoek gezien. Zoals gezegd zijn er drie stellingen over het zien met twee ogen, en er zijn nog twee stellingen die een kleine toevoeging hebben over zien met twee ogen. Ik citeer eerst de beroemde stelling 25 (Brewsters nummering klopt niet) en het bewijs ervan. “Als een bol gezien wordt met twee ogen, en de diameter van de bol gelijk is aan de rechte lijn die de afstand tussen de ogen aangeeft, dan zal een gehele halve bol (hemisfeer) gezien worden.”

Stelling 25. In het volgende geldt G=Gamma, D=Delta. “Laat er een bol zijn, waarvan A het middelpunt is, en op de bol laat de cirkel BG beschreven zijn rond het centrum A, en laat [de lijn] BG als zijn diameter getrokken worden, en laat er lijnen BD en GE getrokken worden onder rechte hoeken, en laat DE evenwijdig zijn aan BG, laat hierop D en E de ogen aangeven.” “Ik zeg dat een complete halve bol gezien zal worden.” “Laat door A [de lijn] AZ getrokken worden

evenwijdig aan de lijnen BD en GE, dan is ABDZ een parallellogram. Als nu de ingeschreven figuur gedraaid wordt en terug gebracht naar zijn beginpositie, AZ op zijn plaats blijvend, zal hij bij B beginnen en B zal over G passeren, en de figuur gevormd onder AB zal een cirkel zijn om het centrum van de bol. Dus een hemisfeer zal gezien worden door de ogen D en E.” Stelling 26 zegt hierna: “Als de afstand tussen de ogen groter is dan de diameter van de bol, zal meer dan een hemisfeer gezien worden.” En dus ook in Stelling 27: “Als de afstand tussen de ogen kleiner is dan de diameter van de bol, zal minder dan een hemisfeer gezien worden.” De stellingen over het bekijken van een cilinder en een kegel met één oog hebben beide toevoegingen over tweeogig zien: (28) ““Als een cilinder gezien wordt met twee ogen geldt hetzelfde bol.” als gezegd is over de bol (31) ““En het is duidelijk dat in het geval van een kegel, wanneer gezien door beide ogen, hetzelfde zal gebeuren als in de gevallen van de bol en de cilinder, indien op dezelfde wijze bekeken.” Meer dan dit heeft Euclides nooit geschreven over zien met twee ogen. De niet geciteerde bewijzen zijn puur meetkundig, zoals het bewijs van stelling 25. Toen ik stelling 25 voor het eerst las was ik enigszins geschokt, want hij is duidelijk fout (en 26 onnauwkeurig). Want, laat de pupilafstand 65 mm zijn, en houdt een wereldglobe met diameter 65 mm rechtop met het vlak van de evenaar op ooghoogte, dan zal precies de halve evenaar met twee ogen open gezien worden. Maar ik zeg dat je de Noordpool en de Zuidpool van de globe niet kan zien. Want het “om een hoekje kijken” met twee ogen gaat alleen horizontaal, als je je

hoofd recht houdt. Dus is er geen hele hemisfeer te zien. Dit is natuurlijk geen strikt bewijs, het duidt alleen aan hoe een bewijs zou kunnen gaan.

juist een fout maakte bij het denken over tweeogig zien komt waarschijnlijk doordat nauwkeurig bestuderen van het tweeogig zien nog buiten het bereik van zijn tijd lag.

Het is interessant om na te gaan wat misgaat in Euclides’ bewijs.

Terugkomend op Brewster en Wheatstone. Brewster meende ten onrechte dat weten van de twee verschillende gezichtspunten van de ogen betekent dat dieptezien of stereoscopisch waarnemen daarmee ook duidelijk zijn. Maar Euclides wist niets van Stereoscopie, hij wist alleen dat twee ogen soms meer van de oppervlakte van een voorwerp zien dan één oog.

1. Bij de manoeuvre om BD te laten draaien om AZ wordt vergeten dat D en E de ogen voorstellen. Het zou een heel vreemde salto zijn om bij een stilstaande bol zo’n draaiing te maken met iemand die met die ogen kijkt.

De wereld moest tot Wheatstone wachten voordat er iets van het mechanisme van het tweeogig dieptezien ontdekt werd.

Abram Klooswijk

Omdat Euclides elders wel over raaklijnen aan een bol spreekt en ook over bewegende voorwerpen zou je zeggen dat de fout van stelling 25 vermeden had kunnen worden. Het blijft raadselachtig dat de auteur van “de Elementen” zo’n fout maakte. Maar misschien moeten we het ruimer zien. De kracht van het Griekse wiskundige denken was juist om te abstraheren van de fysieke werkelijkheid en redeneringen op te bouwen zonder onmiddellijke praktische betekenis, maar wel met universele geldigheid. Een streep werd een lijn zonder dikte, een punt verloor alle afmetingen, ogen worden gezichtspunten, ook zonder afmeting. Een voorbeeld. Het feit dat een driehoek met zijden 3, 4 en 5 een rechte hoek heeft tegenover de langste zijde was praktisch bruikbaar voor o.a. Egyptische bouwmeesters en landmeters. Maar in het Griekse denken werd dit uitgebouwd tot de stelling van Pythagoras die voor alle denkbare rechthoekige driehoeken in alle tijden geldt. De keerzijde hiervan is dat onmogelijkheden in de werkelijkheid wel eens over het hoofd gezien kunnen worden. Dat Euclides

Euclides.


2. Maar ook als de kijkende persoon stil zou staan en de bol wordt gedraaid blijft het feit dat draaien tijd kost. Wat de ogen in de beginstand zien blijft niet behouden tijdens de hele draaiing. Alleen zeer snel draaien van de bol zou een dergelijke illusie kunnen geven, maar dat was in de tijd van Euclides nog lang niet aan de orde.

45


46

Spelen met de Aiptek Stereo Camcorder. meter. Er was enig kleurverschil tussen de twee camera’s. Naast de foto-modes kan het apparaat via een USB-stekker gekoppeld worden met een PC. De Aiptek wordt bijna als een disk gezien en men kan files naar de PC copieëren. Wissen kan niet uit de PC, dat moet op de Aiptek gebeuren. De accu wordt via de USB-kabel opgeladen. De 2d jpg-plaatjes kunnen direct op de PC worden vertoond. Voor de 3d-plaatjes moet software gebruikt worden, minstens om ze op te rekken. Ik weet niet welke software Aiptek erbij levert, die had ik niet. Ik heb dus zelf maar iets geschreven. Van Co van Ekeren heb ik een Aiptek stereo-camcorder te leen gekregen. Het is een plat doosje van ong. 120*60*15 mm met aan één kant twee fixfocus lensjes en aan de andere kant een schermpje met knoppen. Er is een statief-moer. Het lijkt om gekoppelde webcams te gaan. Als het apparaat aangezet wordt komt het in de foto-mode: nu kan men 2d of 3d foto’s of films maken. Het scherm is in de 2d-mode een gewoon schermpje en in de 3d-mode werkt het als een ribbeltjes scherm. Foto’s en films worden opgeslagen op een geheugen kaart. De Aiptek slaat een 2d-foto op als *.jpg van 2592*1944 bytes, een 3d-opname wordt als side-by-side opgeslagen, d.w.z. als twee plaatjes van 1296*1944 naast elkaar, het linker plaatje links. Een afspeler moet de met een factor 2 horizontaal gekrompen plaatjes oprekken. Een film kgijgt een andere behandeling: 2d levert een 1920*720 MPEG4-film en 3d een MPEG4-film van 1920*720 met zoals boven twee gekrompen plaatjes van 960*720 side-by-side. De optische eigenschappen heb ik niet gemeten, dat is iets voor vakmensen. Het ding werkt redelijk vanaf ong. 1 meter. Waar de optimale scherpte van de fixfocus lensjes ligt weet ik niet, ik schat bij ong. 4

Met de film zit het wat moeilijker: opdat de MPEG4-film vertoond kan worden moet een passende codec, en wel H264, aanwezig zijn. Als die er is dan kan Windows Media Player een filmpje afspelen in 2d. Dus een 3d-filmpje wordt dan afgespeeld als twee gekrompen plaatjes naast elkaar.De Stereoscopic Player van Peter Wimmer kan de 3d-film met goede instelling van de parameters goed afspelen. Na enige gewenning werkt het allemaal redelijk met acceptabele kwaliteit, alle waar naar zijn geld. Het beste bevielen mij de 3d-foto’s en 2dfilms. Dankzij het geringe gewicht was het mij niet mogelijk zonder statief te filmen. Één ellende wil ik U niet onthouden. Ik wilde een filmpje maken waarbij een lamp nodig was. Daartoe een projector gebruikt. Echter op het scherm waren streep-achtige vlekken te zien. De projector vervangen door een 50 w 12 V halogeen lamp. Dit gaf knipperende strepen in beeld. Kennelijk interfereert de 50 Hz van de lamp met de Aiptek-elektronica. Gelukkig had een buurman een microscoop-verlichting met 24 V gelijkspanning. De storing was verdwenen. De moraal is neem een 5 A accu-lader met een 12 V lampje.

J.A. Zonneveld

47


W3 met Auxiliary Lens Adapter (ALA) en 2x lenzen


48

Compositie in stereo (3) De stap van twee naar drie dimensies stelt aan de stereofotograaf extra eisen bij het toepassen van de compositieregels, bekend uit de normale mono-praktijk (zie art.1 van deze serie). Ter inleiding van een nadere uitleg volgt nu een korte toelichting op het gebied van de visuele waarneming. De ruimte als derde dimensie wordt in het platte vlak van de mono-afbeelding gereduceerd tot vastliggende afstanden tussen de afgebeelde objecten, en daardoor niet als realistische diepte ervaren.

In vergelijking met het kijken naar de werkelijke wereld blijft stereo echter een kunstgreep Gemeenschappelijk is de totstandkoming van de diepte-ervaring door convergentie: het horizontaal verdraaien van beide oogassen. Wat bij stereofoto’s ontbreekt is het vermogen van ons visuele

systeem om scherp te stellen (accomoderen) op willekeurige afstanden. Onze ogen zijn ingesteld op een vast punt: de plaat of het scherm. Een verschil is ook dat men in de realiteit de diepte-ervaring kan versterken door het hoofd in horizontale richting iets te bewegen, waarbij – het meest op korte afstand - ook de positie en de ruimtelijke vorm van objecten verandert (bewegingsparallax). Bij het bekijken van een stereofoto blijft deze verandering bij heen en weer bewegen achterwege maar treedt een lichte, onnatuurlijke vervorming op van het gehele beeld. Dit probleem geldt overigens niet bij opnamen met een zijdelings bewegende stereo-videocamera; deze vervult hier de rol van een bewegend hoofd. Wat betekent dit theoretische uitstapje nu voor ons compositieverhaal? Tijdens een recente lezing over compositie voor onze leden toonde een uitgenodigde beroepsfotograaf (zonder stereo-affiniteit) een aantal voorbeelden. Voor de meesten daarvan zouden in stereo-versie dezelfde toelichtingen gelden. Voor zowel de monoals de stereofotograaf zijn globaal gelijke regels voor compositie van toepassing. Deze algemene regels zijn ook te vinden in de meeste leerboeken voor fotografie. De voornaamste zijn:

Figuur 1.


Stereotechniek is nodig om de diepte als virtueel fenomeen te representeren, en maakt daartoe gebruik van het binoculaire principe. ‘Virtueel’ betekent in dit verband dat binnen het gezichtsveld het platte vlak van de afdruk of het projectiescherm niet meer als onderdeel van de omgeving gezien wordt, maar verdwijnt en verandert in een ‘poort’ naar de daarachter liggende 3-D wereld. Men ervaart dit alsof men zelf opeens in de ruimte van het gefotografeerde tafereel staat en daarvan deel uit maakt.

49

50

1. vlakverdeling: evenwicht, balans in de verdeling / plaatsing van onderwerpen in het beeldvlak. 2. concentratie: het vermijden van meerdere, concurrerende (hoofd)onderwerpen 3. beelduitsnijding: het weglaten van niet-relevante, storende beeldelementen of leegtes. 4. lichtval / schaduwwerking: kan contrasten / levendigheid verbeteren.


5. perspectief: versterkt dieptewerking in mono en stereo. De toegevoegde kwaliteit van stereoscopische diepte vereist aanvulling van de volgende compositieregels: 6. discontinue diepte-opbouw. 7. continue diepte-opbouw. Aan de hand van voorbeelden bespreken we de verschillen tussen discontinuïteit en continuïteit in de beeldopbouw van stereobeelden. Discontinue diepte-opbouw Nemen we als voorbeeld landschappen, het meest omvangrijke fotografisch genre. ‘Ruimte’ is het eerste wat ons in gedachten komt wanneer het landschap ter sprake

komt. De meeste onderdelen bevinden zich op relatief grote afstand van de fotograaf, en vragen bijzondere aandacht om zo evenwichtig mogelijk tot expressie te komen. Afbeeldingen van landschappen kunnen in veel gevallen verdeeld worden in meerdere, achter elkaar gelegen stroken of zones. Deze zijn in de breedte, dus loodrecht op de blikrichting te onderscheiden als voorgrond, middenzone(s) en achtergrond. In ideale vorm spreken we van een coulissenlandschap. De stereoblik tast het beeld op discontinue wijze af van nabije zone (horizontale beweging) met een sprongbeweging in de diepte naar een volgende zone. Figuur 1 voldoet als mono qua vlakverdeling aan algemene compositieregels: diepte wordt sterk gesuggereerd door de plaatsing van de prominente figuren vooraan links in het beeld, en het wijzend gebaar als blikgeleider naar gindse bergtoppen door ėėn van de personen. Aan de rechterzijde wordt het beeld naar gindse bergtoppen afgesloten door de wolk vóór het bergmassief: er is evenwicht in het tafereel. We zien contrastverschil (luchtperspectief) tussen het gesteente op de voorgrond en het gebergte in de verte; echter in mono is het onderscheid tussen middengebied en achtergrond weinig uitgesproken. Dit verandert dramatisch als we de plaat in stereo bekijken: met behoud van de algemene compositieregels zien we plotseling meerdere fraai begrensde dieptezones. Let

Figuur 2.

Figuur 3.

Het stereoscopisch diepte-effect kan een dramatisch karakter krijgen bij het ontbreken van middenzones. Zie figuur 2. In compositorisch opzicht kan dat nadelig zijn voor een evenwichtige beeldopbouw. Continue diepte-opbouw Anders dan hierboven geschetst is de situatie bij dieptecompositie in afbeeldingen met een zogenaamd lineair perspectief. Hier verloopt de verbinding tussen vooren achtergrond continue, d.w.z. geleidelijk. Afb, 3 is hiervan een voorbeeld, met als eerste blikvanger de naar achteren verdwijnende rij schoven. Fraai is ook de opname van Simone Wolkers onderaan bl.56, 3DBulletin nr.189. De keuze van extreme landschappen als voorbeeld leent zich het best voor demonstratie van beide genoemde compositieregels voor stereo. In de praktijk is de scheiding van die regels niet scherp en zien we vaak mengvormen. Voor sommige andere stereo-onderwerpen gelden deze regels niet of is de aanwezige ruimte beperkt. In het volgende artikel komen deze categorieën aan de orde.

De voorgrond “Geen 3D zonder voorgrond” zou de lijfspreuk van elke stereoliefhebber kunnen zijn. Zoals bij de meeste uitspraken is de waarheid meestal genuanceerder. Dit geldt zeker als de rol van de voorgrond in onze foto’s ter sprake komt. Wij maken ons druk over het eeuwige probleem van de juiste voorgrondbehandeling. Wie kent niet het onuitroeibare kwaad van de stereoplaatjes die aan de voorkant uit hun jasjes puilen. Onze stereodokter Wim van Keulen stuit in zijn commentaar op stereo’s van leden regelmatig op dit soort venster-perikelen. Voor zover de aanpak van dit probleem van technische aard is en niet onder het hoofdstuk compositie thuishoort, wil ik het thema ‘voorgrond’ behandelen als onderdeel van wat vooral achter de camera van belang is. Bij ons streven naar maximale dieptewerking is het accentueren van de voorgrond één van de prioriteiten die ons onderscheidt van de ‘gewone’ fotograaf. Op deze toepassing zijn meerdere uitzonderingen. Zo kan een object van zichzelf al zo plastisch van vorm, kleur en structuur zijn dat het zonder meer een dankbaar onderwerp voor de stereofotograaf is. Denk aan close-up onderwerpen, en in het bijzonder aan de macrowereld. Met name kleine dieren en bloemen zijn vaak van zichzelf interessant genoeg. Ook portretten vallen onder deze categorie. Over het algemeen kan men van stereofotografie zeggen: hoe verder weg een object is gelokaliseerd, hoe belangrijker is


bovendien op de linker persoon; in mono lijkt hij te wijzen op zijn kameraad, in stereo wijst hij duidelijk vóór hem langs. Het luchtperspectief is meegenomen maar niet noodzakelijk voor extra diepte-effect.

51

52

de weergave en vooral de functie van de voorgrond: in welke relatie staat die tot het hoofdonderwerp? Is de voorgrond een onderdeel daarvan, of misschien zelfs het hoofdonderwerp zelf? Verschillende mogelijkheden dus. Laten we die eens wat nader bekijken.


Relatie voorgrond / achtergrond Doelen we op de functionele samenhang van beiden dan luidt onze stelling aldus: bij een sprekende achtergrond hoort een passende voorgrond. Een stereofoto verliest aan waarde als die twee niet op elkaar zijn afgestemd en daarmee het kiekjesniveau niet overstijgt. Hiermee is niet gezegd dat de stelling exclusief voor stereo geldt: ook bij mono-opnamen is evenwicht in de verhouding voorgrond / achtergrond compositorisch van belang. Het verschil wordt gemaakt door het 3D-effect dat bij stereo bepalend is voor een realistische weergave van de ruimtelijke werkelijkheid. De kijker of toeschouwer ervaart bij het zien van een stereobeeld de verhouding tussen vooren achtergrond als een virtuele beweging in een tussenliggende visuele ruimte. Volgens ons continuïteitsprincipe kan dit een ‘sprong’ zijn als die ruimte een leegte is (figuur 2), of - afhankelijk van de onderwerpkeuze - ook een vloeiende overgang van voorgrond naar achtergrond, waarbij de voorgrond thematisch samenvalt met de voorste zone. Het diepte-effect wordt dan versterkt door perspectiefwerking (zie figuur 3).

Ambivalentie Ondanks de beeldbepalende rol van een goed gekozen voorgrond in stereofoto’s mag dat de aandacht niet teveel van het hoofdonderwerp afleiden. Er kan dan verwarring en ambivalentie bij de toeschouwer ontstaan, en in het meest extreme geval zelfs een omslag qua functie: wat als voorgrond bedoeld is kan ongewild als hoofdonderwerp gezien worden. Wanneer is er sprake van ambivalentie? Ik noem een paar voorbeelden: • onverenigbaarheid van motief (een in de lens starende, vrolijk lachende vakantiepartner, staande voor een imponerend grafmonument). • dominantie van de voorgrond qua volume (een grotendeels beeldvullende saaie toegangspoort van een fraai bouwwerk verderop). • averechts contrast (door flitslicht wit uitgeslagen tafelgerei voor een in het halfduister dinerend gezelschap aan de andere kant van de tafel). • chaotische voorgrond (teveel rommel, zie figuur 4). • te abrupte overgang (voorgrond dichtbij, hoofdmotief aan de horizon, daartussen niets, zie figuur 2). • ontbrekend stereo-effect (ambivalentie ontstaan door opkomende vraag of en

Figuur 4.

53

Figuur 5.

waarom een stereofoto onbedoeld als monoplaatje verschijnt).

• karikaturisatie (verwarring bij de toeschouwer door gigantische vertekening bij extreme groothoek- of tele-opnamen). N.B.: dit kan ook artistiek doel op zichzelf zijn, zie figuur 5. • verkeerd kleurgebruik (bijv. lichtblauwe voorgrond tegen felle kleur(en) in de achtergrond).

Figuur 6.

Ingo Ton


• misplaatst stereo-effect (de zaal in stekende slurf van een nauwelijks zichtbare c.q. onherkenbare olifant).

En zo kunnen we doorgaan. In het geval dat het hoofdonderwerp bewust als voorgrond bedoeld is kan een zorgvuldig gekozen diepe achtergrond een sterk stereo-effect opleveren. Zo ontmoette ik ooit in een park de versteende wandelaar van figuur 6. Het is een voorbeeld voor opnamen van zgn. staande portretten van personen in een bij hen passende omgeving. Van bijkomend belang is hier de zorg voor een plastische verlichting van het hoofdonderwerp. Bij kunstlicht moet te sterke frontale verlichting, met name bij geflitste portretten vermeden worden.


54

Stereoprojectie in een nieuw jasje. Na diverse teleurstellingen met voorstellingen in anaglyphen heb ik recent een nieuw, relatief low budget, polarisatie projectiesysteem bedacht. De 2 beamers, in mijn geval Optoma EX531P, goed voor “huiskamer en klaslokaal”, krijgen hun programma individueel via een Mini Media Player (A.C. Ryan Playon) op een USB stick. Op de 2 USB sticks staan dus het linker- resp. het rechter programma. Deze 2 programma’s worden gesynchroniseerd gemonteerd in een video montage programma, ik gebruik Magix Video De Luxe. Hierin heb ik 30 sporen ter beschikking, meer dan genoeg voor de 2 beeldsporen en allerlei beeldeffecten (beweging) en geluid, zoals spraak, muziek, special sound effects. In onderstaande schermkopie zie je de opbouw van het programma met bovenin de 2 stereobeeldsporen en daaronder een geluidsspoor.

Als het programma klaar is wordt het geexporteerd als MPEG2 en opgeslagen. Bij het linker programma wordt dan alleen het linker spoor geactiveerd (groen slotje), bij het rechter programma alleen het rechter spoor. Het geluid staat op beide programma’s om de bestanden perfect van gelijke grootte te houden. Bij de voorstelling wordt het geluid gespeeld via één van de twee beamers. Hiernaast een foto van de projectieopstelling. Bij het afspelen blijkt het erg handig dat de beide Media Players met dezelfde af-

standsbediener te sturen zijn. Je kunt het programma eerst starten (dus plaats een zwarte dia van bijvoorbeeld 10 seconden aan het begin) en dan enkele malen naar start sturen met de betreffende bedieningsknop. De 2 Players starten dan nagenoeg synchroon. Een eventueel klein verschil van bijvoorbeeld 0,1 seconde valt niet op door met overvloeiers te werken. Ik heb Co van Ekeren gevraagd of het mogelijk is de 2 Players te koppelen voor 100% synchronisatie. Als dat lukt, laten we dat weten. De Media Players kosten € 99,00 per stuk, dus voor de 2 Players inclusief kabels ben je dan ca € 225 kwijt. Dit in vergelijking met een desk top met speciale videokaart (waarvan ik geen prijzen ken). Het geheel is bovendien zeer compact op te bergen en handig bij presentaties op diverse locaties.

Bas van Beukering, Gouda

Het selecteren van muziek voor een diaserie. Dit artikel veronderstelt dat u digitale muziek gebruikt achter uw digitale serie. Ik ga er van uit dat u uw diashowtjes maakt voor thuisgebruik en dat u er geen grotere verspreiding aan wilt geven dan thuis voor vrienden en familie. Wilt u uw shows publiekelijk gebruiken dan wel verkopen dan zult u de rechten moeten regelen of rechtenvrije muziek gebruiken.

Rippen (Muziek van een CD op de computer opslaan). Om uw CD’s digitaal beschikbaar te maken is het handig de muziek op te slaan op een harde schijf. Tegenwoordig is een externe harde schijf niet zo erg duur meer, voor ongeveer €100,- kunt u een mooie kleine externe schijf aanschaffen die geen extra voeding nodig heeft van 500GB of een externe harde schijf met extra voeding van wel 1 TB. Maar dan, hoe krijgt u uw CD op deze schijf? Een handig en gratis programma is CD-ex. Dit programma “leest” een CD en zoekt in een online database op welke CD het betreft. Zijn de gegevens van de juiste CD gevonden dan kunnen die gebruikt worden om de tracks van de CD een naam te geven. De link: http://www.nederlandstaligesoftware.nl/ softwareprogrammas/cdex.html Uiteindelijk zult u merken dat het erg handig is al uw CD’s op de computer op te slaan. CD-ex kan ook op een USB-stick meegenomen worden, het programma behoeft geen installatie. Loop nog wel even door de settings (F4) om te zien of de in-

stellingen van het programma goed staan. Zelf kies ik voor hoge kwaliteit, 192 kbps, om geen hoorbaar verlies te hebben in geluidskwaliteit. Hebt u al meer muziek digitaal opgeslagen dan maakt het volgende programma het bijzonder gemakkelijk om een geschikt muziekstukje te vinden voor uw serie. Selecteren van digitale muziek. Het programma dat ik hier beschrijf is MediaMonkey. Dit is een freeware programma, dat wil zeggen, gratis te downloaden en gratis te gebruiken. Het programma heeft ook een betaalde variant die iets meer mogelijkheden heeft. Overigens zijn er meer programma’s die hetzelfde kunnen, zoals itunes. MediaMonkey is een programma dat het eenvoudig maakt uw muziekbibliotheek te ordenen. MediaMonkey is te downloaden van: http://www.mediamonkey.com/download/ Na het downloaden van het programmabestand dubbelklikken op MediaMonkey_Setup.exe om MediaMonkey te installeren. Ik ga er van uit dat dit lukt en dat u het programma op kunt starten. Bedenk, voor u verder gaat, of alle muziekbestanden die u al op de PC heeft op een min of meer logische plek staan. Zo niet, doe dit eerst. Start dan MediaMonkey. MediaMonkey zal na starten vragen of de harde schijven doorzocht mogen worden op muziekbestanden. Doet MediaMonkey dat niet automatisch, klik dan op [insert]. Het is verstandig dit te doen, maar de PC is wel een tijdje aan het werk om alle muziekbestanden te indexeren en catalogiseren. Geef hem, afhankelijk van de hoeveelheid muziekbestanden, een tijdje de tijd om alles op te zoeken. Als u hierna bestanden verplaatst moet u MediaMonkey opnieuw opdracht geven om de bestanden te indexeren. Dat hoeft niet meer over de gehele PC, u kunt dan alleen


In dit artikel ga ik op twee procedures in, het geschikt maken van uw Cd-collectie om deze te kunnen gebruiken bij een digitale diashow en ten tweede het selecteren van een muziekstuk voor een showtje. Als laatste heb ik een stukje geschreven hoe je muziek online kan vinden.

55


56

de betreffende mappen selecteren. Als MediaMonkey klaar is ziet u de geïndexeerde nummers klaar staan in het hoofdvenster van MediaMonkey. Bovenin staan de namen van de diverse kolommen zoals: titel, artiest en album. Deze gegevens haalt MediaMonkey uit de metadata ofwel de ID3-tags die in het muziekbestand opgeslagen zitten. Ontbreken deze gegevens maar heeft u de namen van de bestanden en de naam van de artiest, componist, de naam van het album op een of andere manier wel ter beschikking dan kunt u de een reeks nummers van bijvoorbeeld dezelfde componist selecteren en die dan met de rechtermuisknop aanklikken om de metadata in te vullen bij [Eigenschappen]. Hebt u de muzieknummers geordend in mappen en submappen, dan kunt u de titels van deze mappen gebruiken om de ID3-tags in te vullen. Selecteer wederom een reeks muzieknummers in dezelfde map, klik bovenaan op [Extra] en dan op [Autolabel van bestandsnaam] of klik [Ctrl] en [T]. Vul voor zover u bekend is ook het genre in van de muziek. Dat is later een fantastisch selectiemiddel om bruikbare muziek te zoeken. Hebt u niet alle gegevens van de nummers dan kunt u ook de nummers van een album tegelijk selecteren en dan via [Ctrl] en [L] of via [Extra] en [Auto-label via Internet] de muziek laten labellen. Hebt u voldoende gelabeld dan kunt u via het veld linksboven een selectie maken van alle geïndexeerde muziek. U kunt in de Bibliotheek kiezen uit: Locatie, Titel, Artiest en Albumartiest, Componist, Album, Genre en zelfs Jaar en Score. Voor achtergrondmuziek is vooral het genre van belang, u zult een idee hebben van de sfeer maar misschien nog niet van een artiest of een nummer. Klik op het +-tekentje voor Genre en alle geïndexeerde genres worden zichtbaar. Hebt u een nadere selectie op het oog, klik dan op het +-tekentje voor het geselecteerde genre en de beschikbare artiesten worden zichtbaar. Hebt u een genre geselecteerd dan worden in het hoofdscherm alle gevonden nummers

zichtbaar. Als u nu met de schuifbalk kijkt naar de informatie die buiten beeld valt in het hoofdscherm dan ziet u vrijwel achteraan de duur van de muziek. Als u op de beschrijving van deze kolom klikt, gaan de nummers op volgorde staan van de duur van de muziek. U kunt nu gemakkelijk muziek van ongeveer het juiste genre en de juiste duur selecteren. Dubbelklik een nummer en MediaMonkey laat het ook nog horen. Muziek vinden op het internet. Om dit te doen adviseer ik GrabIt. GrabIt is een programma om legaal muziek te downloaden voor privé gebruik. Dat mag nog steeds in Nederland hoewel sommige landen dat weer niet vinden (bijvoorbeeld de VS). Overigens is het in Nederland wel verboden om muziek van anderen via nieuwsgroepen te verspreiden, het ophalen is echter (nog) niet strafbaar. Om uitgebreide discussies te voorkomen verwijs ik naar de volgende website: http://pc-en-internet.infonu.nl/ diversen/39053-nederlandse-wet-downloaden-en-uploaden.html De vraag is natuurlijk is of het gebruiken van een muziekstukje en dat laten horen aan een groter publiek wel is toegestaan. Hoogstwaarschijnlijk niet. Dus gebruik zoveel mogelijk rechtenvrije muziek (lees ook de aanbeveling van Gert-Jan Wolkers in 3DB189 blz55.). GrabIt is te downloaden van: http://www. shemes.com/index.php?p=download Ik ga ervan uit dat u een aansluiting op het internet heeft bij een internetprovider. Vrijwel alle providers bieden internettoegang en een e-mailadres aan. Minder bekend zijn de Nieuwsgroepen op Usenet. Zoals het woord al zegt werden deze groepen ooit gebruikt om nieuws uit te wisselen en discussies te voeren. Een bericht gepost aan een nieuwsgroep is door iedereen te bekijken. Een bericht of een bestand, muziek of iets anders, gepost op

Vindt u een leuke nieuwsgroep zoals: alt. binaries.sounds.mp3.jazz dan kunt u daarop rechtsklikken en u abonneren op deze groep. De groep verschijnt links onder de naam “Default server”. Selecteer deze groep en klik links bovenaan op “update group” of “update groups”. Als GrabIt daar mee klaar is verschijnt in de rechter schermhelft alle opgehaalde berichtkoppen van deze nieuwsgroep. Deze koppen kunt u lezen en dan kijken of er wat van uw gading bij zit. Selecteer uw keuze en klik op het icoon “Grab Selected”. Als u bovenaan op “Download folder” klikt opent de verkenner in de voor u aangemaakte downloadmap. Natuurlijk wilt u een beetje greep houden op waar de bestanden geplaatst worden, klik daarom ook even op “edit” en dan op “preferences”. Hier is veel in te stellen over de werking van GrabIt. Als u legaal muziek wilt downloaden en legaal wilt gebruiken is rechtenvrije muziek zoals aangeboden wordt op Jamendo.com een goed alternatief of zoals aangeboden wordt op http://freeplaymusic.com als je er geen geld mee gaat verdienen (zie terms of use: 2c) Succes!

Kees Kloosterboer

OUD AMSTERDAM IN 3-D Evenals de in Bulletin 189 afgedrukte stereoparen van het V2-transport naar het Haags Historisch Museum, behoren ook de volgende - helaas in 3DB188 pseudoscopisch afgedrukte stereoparen - bij de tentoonstellingsverslagen. Zie de achterzijde van dit bulletin. 1. Stereoglasdia van de NZ-Voorburgwal in Amsterdam door P. Oosterhuis (1856). 2. De Brouwersgracht gezien naar de Ronde Lutherse kerk. G. Braun, Elzas (1864). 3. De Prinsengracht bij de Anjeliersstraat door Queval, Parijs (1865).

57


een nieuwsgroep, is dan ook door iedereen te downloaden. Om gebruik te maken van nieuwsgroepen is het verstandig om eerst op de website van je provider te kijken en te zoeken naar nieuwsgroepen om erachter te komen op welk webadres de nieuwsgroepen te vinden zijn. Na het installeren van GrabIt zal het vragen wat het adres is van uw nieuwsgroepen. Vaak is het adres niet ingewikkelder dan: news.provider.nl. Hebt u dat ingevuld dan kunt u de titels van de nieuwsgroepen gaan ophalen. Gebeurt dat niet vanzelf dan kunt u deze actie starten door in de linkerkolom te kiezen voor “Default Server” en dan in de rij met iconen te kiezen voor “refresh grouplist”. Dit duurt geruime tijd omdat er bijna 30.000 groepen zijn. De namen van deze groepen worden nu opgehaald. Is GrabIt daarmee klaar dan kunt u kiezen voor het tabblad “all groups (default server)”. Hieronder staan dan alle opgehaalde nieuwsgroepnamen. In het invulveld bovenaan, direct onder de tabs van de tabbladen, kunt u nu een trefwoord invullen. Al gauw zult u merken dat er een bepaalde structuur zit in de naamgeving van deze groepen. Als er het woord binaries gebruikt wordt in de titel gaat het over bestanden, als dat niet in de titel van de nieuwsgroep staat is het hoogstwaarschijnlijk een discussiegroep waar geen feitelijke muziek te vinden is.

58

Content Bij deze de standaard oproep om mij fraaie stereoparen toe te mailen. Nu we een hogere drukkwaliteit hebben wordt u verzocht om op een minimale breedte van 700 pixels per beeldhelft plaatjes aan te leveren. Groter is echter beter zodat er nog wat kan worden aangepast indien nodig. Ook graag de linker en rechter beelden “onverbonden” laten. Indien u toch een verbonden paar wilt sturen dan gaarne een minimale breedte van 1400 pixels, maar liever groter! Mail uw resultaten naar:


[email protected] Of u kunt uw dia’s op een verenigingsdag te Huizen inleveren bij Erwin Dammers (zie hiernaast) die ze dan voor het 3D-Bulletin zal scannen. De daarop volgende stereodag kunt u ze weer bij hem ophalen. U kunt Erwin vinden bij het projectieteam.

Vraag & Aanbod TE KOOP: Vanwege het niet doorgaan van een koppelproject nieuw in de doos: Sony NEX5 camera met 18-200mm (28-300mm equivalent) zoomlens. Huidige internetprijs ongeveer 1000 euro. Wordt aangeboden voor de vaste prijs van 800 euro. Interesse? Mail naar: [email protected]

TE KOOP:

Ik heb twee Rollei P11 projectoren in de aanbieding. Ze zijn geschikt voor zowel kleinbeeld als 6x6 dia’s. Er is een overvloeikastje bij om een soepele overgang van de ene naar de ander projector te krijgen. De projectoren zijn voorzien van halogeen lampen, 220 V, 500 Watt. Ze worden compleet met aluminium koffers aangeboden. Ik vraag € 100,= voor de gehele set. Arthur L. Palache T: 0174 626 978 M: 0620 491 529 E: [email protected]

Oud Amsterdam in 3D

Copyright © Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie, R eg.nr. V 40407102 K.v.K. te ’s-Gravenhage, ISSN 1382-0974

Jaargang D-Bulletin. Ne derlandse Vereniging voor Stereofotograf ie

Recommend Documents