jekino EDUCATIE
Inhoudstafel
Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-enklare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
DOELGROEP UNE BOUTEILLE A LA MER: 15+ P2
jekino EDUCATIE
www.jekino.be www.opendoek.be www.lesseninhetdonker.be
feedback! Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
FILMFICHE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 Synopsis Technische kaart Filmprijzen en nominaties Het oordeel van anderen Vóór je naar de film aat... REGIE EN PRODUCTIE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7 De film naar het boek Uit een interview met de scenaristen Het Israëlisch-Palestijns conflict in een notendo NA DE FILM _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14 Word recensent! Gaza anders VERHAAL EN PERSONAGES _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17 Het verhaal De personages FOCUS op DRAMATIEK _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 21 Afstand en nabijheid Voice-over Zwart, wit of grijs? MESSAGE IN A BOTTLE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 25 Communicatie Een onmogelijke vriendschap FICHE VOOR DE LEERLINGEN_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 30 Bronnenlijst _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 32 Bijlage: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 33 Het Israëlisch-Palestijns conflict op de tijdslij
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P3
Synopsis Tal groeit op in Frankrijk en verhuist op haar zestiende met haar joodse familie naar Jeruzalem. Daar wordt ze plots geconfronteerd met gewelddadige aanslagen en dagdagelijkse angst. In een wanhopige poging dit alles te begrijpen, schrijft ze een brief aan een onbekende Palestijn. Ze verstuurt de brief in een fles en laat die door haar broer in zee gooien bij Gaza. Wanneer haar brief effectief door Palestijnse jongeren wordt gevonden, ontstaat er een niet ongevaarlijk mailverkeer tussen de twee vijandelijke gebieden, die leidt tot een onverwachtse vriendschap...
Technische kaart Frankrijk, Israël, 2011, 99 min. Arabisch, Hebreeuws, Frans gesproken, Nederlands ondertiteld Naar het boek ‘Une Bouteille dans la mer de Gaza’, Valerie Zenatti (Éditions L’École des Loisirs)
P4
Filmprijzen en nominaties
Vóór je naar de film gaat...
De film verscheen op verschillende festivals op de nominatielijst voor prijzen (zowel Juryprijzen als publieksprijzen). Op het Int. Jonge Regisseursfestival van Saint-Jeande-Luz won de film de prijs voor Beste Film. Ook bij jongerenjury’s scoorde de film goed
... kan je je afvragen wat je zelf weet over het conflict tussen Joden en Palestijnen in Israël. Wie of wat ligt aan de basis van dit conflict? Kan jij door wat je er over weet een kant kiezen tussen de verschillende betrokken partijen? Waarom wel/niet? Als je de filmaffiche bekijkt, wat kan je dan afleiden uit het beeld?
Het oordeel van anderen “Een succesvolle film die er in slaagt om zich, zonder kant te kiezen, stevig overeind te houden op een onderwerp van glad ijs.” Cyrille Falisse, blog
Regie: Thierry Binisti Scenario: Thierry Binisti, Valerie Zenatti Productie: EMA films, Lama films TS Productions Distributie: Cinéart
“Een intelligent beeld van toenadering, over gemeenschappelijke waarden, ontstaan uit een Israëlisch-Palestijnse dialoog en gedragen door sterke acteurs. Een film die zich aandient als een mooie verrassing.” Studio Ciné Live
Met o.a. Agathe Bonitzer als Tal, Mahmud Shalaby als Naim, Hiam Abass als Intessar
P5
De film naar het boek UNE BOUTEILLE A LA MER is de verfilming van ‘Une bouteille dans la mer de Gaza’ (in het Nederlands vertaald als ‘Ik had een vriend in Gaza’), een boek van Valerie Zenatti. Het is een fictief verhaal, maar levensecht door het feit dat ze haar eigen puberteit in Israël doorbracht en er worstelde met gelijkaardige vragen als Tal. Valerie Zenatti is geboren in 1970 in Frankrijk en vanaf haar dertiende opgegroeid in Israël. Op haar achttiende deed ze de verplichte Israëlische legerdienst. Nadien keerde ze terug naar Frankrijk en schreef haar eerste boek voor jongeren ‘Quand j’etais soldate’ (in het Nederlands vertaald met de titel ‘Soldaat’) over haar ervaringen in het leger.
P6
Het boek is een briefroman. Briefromans waren vooral populair in de 18de eeuw en soms volledig gevuld met brieven van één persoon, andere keren met een briefwisseling tussen meerdere personen. Het schrijven van een boek in brieven zorgt ervoor dat de lezer in de gedachten en verwoording van de briefschrijver kruipt. Bijna alsof je iemands dagboek leest. Een ander kenmerk van een briefroman is dat eenzelfde onderwerp door verschillende personen anders kan worden bekeken en beschreven.
P7
“Achter de woorden ‘Israëliërs’ en ‘Palestijnen’ schuilen immers echte mensen, levende wezens. ... Ik heb zelf gezien hoe er aan beide kanten mensen zijn die de ander enkel als een vijandige eenheid zien, als barbaars en onverschillig. Ik wou ‘Neen’ zeggen tegen dergelijke ontkenning van individuen. En terwijl ik negen maanden aan het scenario schreef, was ik om beurten Tal en Naim, uit empathie met elk van hen.” Valerie Zenatti Voor Valerie Zenatti was de briefroman een ideale manier om de jonge lezer mee te voeren tot de kern van het leven van Tal en Naim en door hun ogen de wereld en hun omgeving te bekijken. Ook in de film speelt de communicatie via de e-mails een belangrijke rol. Samen met regisseur Thierry Binisti bewerkte Valerie Zenatti haar boek tot een filmscript. Daarbij moesten natuurlijk veel keuzes gemaakt worden: tussen bepaalde gebeurtenissen, personages en de setting. Film is een totaal ander medium dan een boek. Je ziet veel meer in een film dan wat de personages zeggen en denken. Er moet meer gebeuren op korte tijd. Woorden moeten omgezet worden in beelden en geluiden.
Vragen voor de leerlingen
P8
•
•
•
Heb je zelf al boeken gelezen waar je later de film van zag en omgekeerd? Wat is voor jou het grootste verschil? Is het ene beter dan het andere en waarom? Heb je zin gekregen om het originele boek van Valerie Zenatti te lezen? Waarom wel/ niet? Wat vind je van de keuze van de regisseur om de brieven in beeld te brengen via het computerscherm en de voice-over stemmen van Tal en Naim die hun mails voorlezen? Zou je het zelf ook zo gedaan hebben of kan je nog een andere manier bedenken om dit te doen?
Tip voor de leerkracht! Op de blog van de educatieve website L’Ecole des lettres, vind je een uitgebreid (Franstalig) pedagogisch dossier over de roman en zijn verfilming in dialoog met de auteur Valerie Zenatti.
Uit een interview met de scenaristen
Het was, gezien de situatie in Gaza, waarschijnlijk bijzonder moeilijk om er te filmen?
Valerie Zenatti (auteur van het boek) en Thierry Binisti (regisseur) jullie hebben heel nauw samengewerkt voor deze verfilming is het niet?
TB: “Het was vooral handig geweest indien we de helft van de opnames in Israël hadden kunnen opnemen, en de andere helft in Gaza. Het bleek echter onmogelijk om een ploeg acteurs en technici eerst Israël binnen te krijgen en nadien in Gaza, en omgekeerd! Dat hebben we wel geprobeerd, bv. om te mogen filmen in het Franse cultureel centrum van Gaza, maar ondanks de tussenkomst van de Franse autoriteiten is dat niet gelukt, omwille van veiligheidsredenen. Alle beelden die zich in interieurs in Gaza afspeelden, zijn opgenomen in Arabische dorpen in Israël. We hebben voor sleutelmomenten in het conflict tijdens de periode waarin het verhaal zich afspeelt, ook gebruik gemaakt van archiefbeelden van de media.”
Valerie Zenatti (VZ): “We hebben bijna alles samen gedaan, wat het vaak ingewikkeld maakte: schrijven, locaties kiezen, acteurs casten... Ik was erbij tijdens het draaien, heb deelgenomen aan de montage, geluid...” Thierry Binisti (TB): “Het was belangrijk om met Valerie nauw samen te werken, en dat niet alleen in verband met het scenario, maar omdat authenticiteit voor de film zo noodzakelijk was. Het is niet eenvoudig om te filmen in een land dat niet het jouwe is. Elk klein detail is belangrijk en moet kloppen.”
P9
VZ: “We zijn er wel in geslaagd binnen in de grenspost van Erez, tussen Gaza en Israël te filmen. Zo zijn we bij het dichtst mogelijke punt gekomen waar de twee personages elkaar konden ontmoeten. Het was een erg gespannen opname, onder sterke tijdsdruk. Mahmud Shalaby was bijzonder onder de indruk toen zijn personage Naim de stap naar de vrijheid zette. Hij vertelde dat hij daarbij voortdurend dacht aan al wie ervan droomt hetzelfde te doen.”
Hoe gingen de filmploeg en de lokale bevolking om met het opzet van de film? TB: “De ploeg was volledig gemixt: Frans-Israëlisch-Palestijns en er werden alle soorten talen gesproken: Frans, Engels, Arabisch en Hebreeuws. Sommigen waren afkomstig uit Israël, hun collega uit Palestina... Iedereen heeft het project goed onthaald. Een film is een soort zeepbel, een moment dat iedereen samenbrengt rond een idee dat iedereen zich heeft toegeëigend. Er ontstaat zo een gemeenschappelijke artistieke gevoeligheid en dus ook een open geest. Voor wat de bevolking betreft, zijn we gaan filmen in volledig Arabische dorpen waar iedereen het verhaal van de film kende. We hebben vastgesteld dat allen het
P 10
verhaal, op een paar uitzonderingen na, heel welwillend hebben onthaald, net omdat het overeenkomt met zo’n diepe wens...”
Het IsraëlischPalestijns conflict in een notedop “Maar jouw volk heeft een staat, en wij niet. Dat is het verschil. Wij dromen van open grenzen. Een luchthaven. Een nationaal voetbalteam. Een gewoon leven, zonder bang te hoeven zijn voor wat vanmiddag of morgen zal gebeuren. Zonder van jullie afhankelijk te zijn.” Naim Sommigen zoeken de start van het conflict in de Bijbel, anderen ergens in de verre Oudheid. Eén ding is zeker: de ruzie om wat de enen Palestina noemen en de anderen Israël, duurt al jarenlang. Beide volkeren met verschillende religies, moslims en joden, zijn in de geschiedenis ooit de grootste bevolkingsgroep van het gebied geweest. Op basis daarvan claimen ze allebei het recht op hun land. De joden werden echter in de loop der tijden zowel door moslims als door christenen verdreven, zodat ze zich over zowat de hele wereld hebben verspreid, zonder eigen land. Dat wordt ‘di-
aspora’ genoemd. Ook in Europa waren joden niet altijd gewenst, reeds lang voor het begin van de Wereldoorlogen. In de 19de eeuw ontstaat echter een beweging die men ‘zionisme’ noemt: het zijn joden die de diaspora willen omkeren en willen terugkeren naar Zion of Jeruzalem, het Heilige land. Het is deze immigratiegolf die de eerste wrevel en het eerste geweld opwekt. Van dan af worden zowel Joodse als Arabische nederzettingen keer op keer gesticht en systematisch door de andere partij vernietigd...
Als je even het internet raadpleegt over het Israëlisch-Palestijns conflict, zal je zien dat wat hierboven staat slechts een heel beknopte samenvatting is van wat er aan de hand is. Er spelen nog veel meer andere feiten uit de geschiedenis, andere landen en staten, andere motieven en belangen. Die maken het hele verhaal bijzonder complex. Op de tijdslijn in de bijlage van deze lesmap vind je een aantal belangrijke feiten die je als rode draad kan gebruiken om meer te weten te komen over het conflict. Gebruik ook de opdrachten bij dit hoofdstuk om het kluwen te ontwarren!
P 11
Gaza en de Westelijke Jordaanoever zijn Palestijnse gebieden die ontstaan zijn na de terugkeer van honderdduizenden Palestijnen die in 1948 waren gevlucht. Na WOII had de VN een verdelingsplan voor Palestina voorgesteld, waarop de joden de staat Israël in het leven riepen. In de daaropvolgende oorlog tussen Joden en Arabieren moesten deze laatste het onderspit delven en ze vluchtten massaal de grens over. Na hun terugkeer kregen ze geen recht meer op hun woonplaats en werden ze in vluchtelingenkampen en nederzettingen ondergebracht op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook. Joodse vluchtelingen die naar Israël willen terugkeren, worden echter beschermd door de ‘Wet op de terugkeer’ en kunnen zich zonder problemen vestigen. Deze laatste twee feiten creëerden de situatie waarin Naim en Tal leven, de eerste in Gaza, de tweede als joodse immigrant uit Frankrijk in Jeruzalem.
OPDRACHTEN! Som de verschillende verwijzingen op naar het conflict die je in UNE BOUTEILLE A LA MER hebt gezien. Denk aan concrete gebeurtenissen, maar ook aan de locaties, de leefsituatie (wonen, eten, winkelen, uitgaan) ... Bekijk de tijdslijn in bijlage van deze lesmap. In welke periode heeft de regisseur UNE BOUTEILLE A LA MER gesitueerd? Aan welke gebeurtenissen uit de film kan je dat afleiden? •
•
P 12
Gebruik Google Maps en Google Earth om een beeld te krijgen van het land en de gebieden waarover het gaat. Wat zijn de buurlanden van Israël, hoe groot is het land en wat is het aandeel van het bezette gebied (de gebieden waar Palestijnen wonen)? Bereken zoals Tal eens de afstand tussen Jeruzalem en Gaza en doe hetzelfde voor de afstand tussen je eigen woonplaats en Jeruzalem en Gaza. Vind je op internet ook andere feiten over de gebieden terug, bv.het aantal Palestijnse en Israëlische inwoners, hoe het bestuur in elkaar zit, wat het klimaat is ...?
•
Van de volgende personen of organisaties heb je misschien al eens gehoord. Probeer van hen een beknopte identiteitskaart op te stellen met volgende gegevens: naam, afkomst, geboortedatum en evt. sterfdatum, welk kamp (partij), belangrijkste (politieke of maatschappelijke) daden. * * *
•
Is het Israëlisch-Palestijns conflict ook vandaag nog aan de orde? Hou enkele weken lang het nieuws in de gaten en noteer wat je hoort of ziet in verband met de Gazastrook. Leg alle informatie samen. Wat stel je vast in verband met de situatie in Gaza vandaag?
Yasser Arafat Yitzhak Rabin Hamas
P 13
Word recensent! •
Kruip in de pen van een filmjournalist en schrijf een filmrecensie over UNE BOUTEILLE A LA MER. Zorg dat je lezers weten waarover de film gaat, wat er bijzonder aan is en wat jij er als ervaren filmkijker van vond.
Vergeet niet dat ervaren filmkijkers meer zien dan het verhaal alleen! Denk maar aan de beelden en de setting, de acteerprestaties, de muziek, de kleuren, de timing ... •
Zoek op internet enkele recensies over UNE BOUTEILLE A LA MER. Gebruik de titel + recensie of review als zoekterm.
Ga je akkoord met de andere recensenten? Waarom wel/niet? Hebben zij dingen gezien die jij niet hebt gezien of anders hebt ervaren? •
P 14
Schrijf nu een persoonlijk verslag over de film. Het ver-
schil tussen een persoonlijk verslag en een recensie ligt erin dat een recensie redelijk objectief moet zijn. Als journalist geef je informatie en een beoordeling op basis van bepaalde criteria waar de meeste mensen mee akkoord gaan. Een persoonlijk verslag mag echter heel subjectief zijn en ook iets vertellen over jezelf, je eigen gevoelens en gedachten bij de film. Je eigen ervaringen en wie je bent, kunnen er immers voor zorgen dat je een film helemaal anders beleeft dan een andere persoon. Wat is je het meest bijgebleven? Wat heb je tijdens of na de film gedacht en gevoeld? Heb je met de personages meegeleefd of niet, en hoe zou dat komen? Heeft de film je mening of visie op bepaalde zaken veranderd of je aan het denken gezet?
Gaza anders Via de zoekfunctie op www.lesseninhetdonker.be/filmaanbod vind je de trailer en meer info over de film Paradise now. Op www.opendoek.be ( filmeducatie – festival voor scholen) vind je hetzelfde voor When pigs have wings. Bekijk deze informatie en ga eventueel op het internet op zoek naar meer. Tik daarna ook eens James Longley in op www. vimeo.com om een stukje van ‘Gaza Strip’ te bekijken.
Net zoals UNE BOUTEILLE A LA MER gaan ook deze films over het conflict en het dagelijkse leven in de Gazastrook. De regisseurs kozen echter elk voor een andere aanpak en invalshoek. Kan jij dit uit de informatie die je hebt gevonden en bekeken afleiden? Welke aanpak vind jij voor dergelijk onderwerp de beste en waarom?
P 15
Het verhaal “Dankzij jou heb ik Frans geleerd, maar ook nog veel andere dingen. Het deed me goed je te leren kennen en het deed me ook pijn. Niks is gemakkelijk tussen ons, maar alles is mogelijk. Blijf vooral zoals je bent, Miss Peace, verander niet. Het zijn de anderen die moeten veranderen. Ik zeg je gedag. Tot gauw hoop ik. In Parijs, als je wil, kunnen we samen koffie drinken, jij en ik. Inshallah” Naim Tal is opgegroeid in Frankrijk, ver weg van oorlog en geweld. Wanneer ze als puber verhuist naar Jeruzalem, roept de nieuwe dagelijkse realiteit heel wat vragen op. De oorlog speelt zich plots niet meer op het Journaal af, maar om
de hoek. Voor Naim is de bezetting en de vijandigheid dan weer dagelijkse kost. Hij is de situatie zo gewoon dat hij zichzelf steeds minder vragen stelt. Van zijn kant, achter de muur die de Gazastrook van de rest van Israël scheidt, lijkt de situatie duidelijk: Israëliërs zijn de grote schuldigen aan het in stand houden van de oorlog. Zij gunnen Palestijnen geen vrijheid. Tot Naim op een dag een brief van Tal vindt. Ze beginnen een conversatie via e-mail. Na elke mail van haar stelt hij zijn mening bij en beseft hij dat aan de andere kant ook mensen leven zoals hij. Tussen Tal en Naim groeit een bijzondere vriendschap, die bezwaard wordt door alles wat rond hen gebeurt én door het feit dat het haast een onmogelijke zaak is elkaar ooit te ontmoeten.
P 17
Dankzij Tal beseft Naim echter dat er meer is dan Gaza alleen en begint hij Frans te studeren. Zijn droom om in Parijs te gaan studeren wordt werkelijkheid en op weg naar de vrijheid kruisen de wegen van Tal en Naim dan toch... vragen voor de leerlingen: In welke categorie zou jij deze film opdelen: documentaire, romantisch drama, oorlogsdrama, melodrama ... en waarom? Wat is volgens jou de kernboodschap die de regisseur met dit verhaal wil brengen? Wat vond je van het einde van de film? Is het een happy end of net niet? OPDRACHT: Verzin (per twee) een mogelijk nieuw einde voor de film zodat de boodschap ervan verandert of sterker wordt. Leg uit wat er verandert en welke boodschap je met het nieuwe einde wil brengen.
P 18
De personages TAL “Ik begrijp niet hoe je leven kan afhangen van het feit of je een kopje koffie gaat drinken of niet. Sommige mensen raken het gewoon. Ze zeggen dat aanslagen net ongevallen zijn. Je hebt geluk of niet. Je sterft of je ontsnapt. Ik vraag me af hoe iemand explosieven rond zijn lichaam kan bevestigen, een plaats kiest, zijn slachtoffers bekijkt en weet dat hij binnen enkele seconden zal sterven. Ik vraag me af waarom.” Tal Tal Levine is zestien. Ze verhuisde met haar ouders van Frankrijk naar Jeruzalem. Ze spreekt Frans en Hebreeuws. Haar broer vervult zijn legerdienst in Gaza en komt slechts af en toe met verlof naar huis. Tal lijkt een gewoon westers leven te leiden: ze gaat naar school, op café met vrienden en vriendinnen, laat een piercing steken en heeft een liefje. Maar het leven in Jeruzalem blijkt niet zo eenvoudig als het op het eerste zicht lijkt. Nu ze geconfronteerd wordt met verschillende aanslagen in de buurt, merkt Tal dat ze bang wordt voor vreemden in de bus. Ze vraagt zich af waarom mensen elkaar dit aandoen. Hoe kan het dat mensen in elkaar geen mensen meer herkennen, maar alleen vijanden? En
waarom is het doden van vijanden gerechtvaardigd, zelfs al zijn het jonge vrouwen, kinderen, gewone mannen? vragen voor de leerlingen: •
•
•
Is het feit dat Tal niet is opgegroeid in Jeruzalem, maar in Parijs een belangrijk element voor de film? Waarom wel/ niet? En wat is de rol van Eytan, de broer van Tal, in het verhaal? Waarom hebben de scenaristen deze figuur toegevoegd? Herinner je je een concreet fragment of een dialoog uit de film die dit illustreert?
NAIM “Als je echt wil weten wie ik ben, zal ik het je vertellen. Mijn naam is Mohammed Ben Laden. Ik ben 15 en heel intelligent. Ik leid een dubbelleven. Overdag hoed ik schapen en ’s nachts maak ik bommen die ik naar Irak exporteer. Wil je meer weten? Samenwerken misschien?” Gazaman Naim al-Fardjouki groeide op in Gaza. Zijn moeder en vader werken in het ziekenhuis, waar zijn vader enkele jaren geleden tijdens het werk stierf. Hij heeft een grote familie en veel neven. Wanneer hij
P 19
en zijn vrienden de brief van Tal vinden, mailt hij eerst terug onder de schuilnaam Gazaman. Hij is cynisch en kritisch en laat duidelijk merken dat hij Tal maar een naïeve meid vindt. Hij laat z’n mails in het begin ook beïnvloeden door de reactie van z’n vrienden op de brief (die het belachelijk vonden en er lacherig over deden). Wanneer hij leest dat ze Franse is, begint hij echter te ontdooien en laat hij stukje bij beetje meer van zichzelf zien. Hij begint Frans te studeren en te dromen van Parijs.
P 20
OPDRACHT Welke personages herinner jij je nog meer uit de film? Maak een lijstje en probeer kort te beschrijven wat hun rol is in het verhaal en wat hun belang is voor de boodschap van de film. Vraag je af wie van die personages meer onmisbaar is dan een andere en zet ze zo in volgorde. Vergelijk met een medeleerling: komen jullie lijstjes overeen? Verklaar jullie keuze aan elkaar en stel eventueel je mening bij.
Drama is Grieks en betekent letterlijk handeling. In de meest algemene betekenis wordt het woord gebruikt voor allerlei vormen van toneel, waarbij een verhaal wordt verteld door middel van acties. Doorheen de tijd heeft het echter ook een meer specifieke betekenis gekregen: drama’s zijn films of boeken die de kijker toelaten om één of meer hoofdpersonages van dichtbij te volgen en als het ware mee in hun leven te stappen. Het thema van zo’n film is vaak gevoelig, moeilijk en emotioneel. Regisseurs die een dramafilm maken, maken dan ook gebruik van verschillende manieren om de kijker dichter bij de personages te betrekken en gevoelens los te weken.
OPDRACHT Probeer, voor je onderstaande technieken overloopt, na te gaan welke momenten van de film je het meest hebben aangegrepen. Denk terug aan hoe die fragmenten werden gefilmd, wat er werd gezegd, welke muziek of geluiden er te horen waren, welke beelden op elkaar volgden ... Kan je zo ook verklaren waarom net die momenten je hebben aangegrepen?
P 21
Afstand en nabijheid De meest opvallende manier die de regisseur gebruikt om de kijkers te betrekken, is het verhaal vanuit het standpunt van beide hoofdpersonages vertellen. Je wordt beurtelings van het ene perspectief naar het andere meegenomen. Dat gebeurt door middel van het woord, in de letterlijke zin, in de mails van Tal aan Naim en omgekeerd. “Tal, je maakt je zorgen om mij, en je maakt je zorgen om je broer. Maar het zijn hij en zijn vrienden die ons leven tot een hel maken.” Hij is degene die flyers dropt die ons waarschuwen om te vluchten of gebombardeerd te worden. Maar waarheen moeten we gaan? Waar?”Naim De regisseur past dit ook toe wanneer hij de oorlog in beeld brengt. Bijvoorbeeld bij de aanslag met de bulldozer in Jeruzalem. Tal maakt zich zorgen wanneer ze het nieuws hoort omdat haar moeder in de buurt van de aanslag is. Tegelijkertijd zien we Naim en zijn vrienden, die de bomaanslag zien gebeuren op televisie.
P 22
Het effect van het beeld – het ene moment zit je midden in de actie, het volgende bekijk je het op tv of computer – wordt nog versterkt door de geluiden. Eerst zit je middenin het lawaai van vliegtuigen, schreeuwende mensen en huilende kinderen, vervolgens hoor je hetzelfde lawaai gedempt en overstemd door de stem van een nieuwslezer, of zelfs in stilte. Hierdoor krijg je het gevoel het lawaai te zien in plaats van te horen. OPDRACHT Test het effect van geluid en stilte zelf eens uit, door op het internet naar nieuwsbeelden te kijken van een oorlogssituatie of een demonstratie. Zet achtereenvolgens het geluid van de computer aan en af. Merk je het verschil? Ook de muziek die boven deze beelden wordt geplaatst speelt een belangrijke rol. Op een gegeven moment in de film hoor je trage klassieke muziek terwijl op het computerscherm beelden van de bombardementen en chaos te zien zijn. Heeft dat effect op wat je denkt en voelt bij het kijken? Experimenteer zelf eens op YouTube: zoek een fragment op van een oorlogssituatie en zet het volume
van het filmpje af (klik op het luidsprekericoontje in de werkbalk). Laat ondertussen een stuk muziek naar keuze afspelen, vanuit je muziekbibliotheek of van op www.myspace.com. Probeer met hetzelfde beeldfragment en verschillende soorten muziek verschillende effecten te creëren: maak het fragment tragisch, spannend, absurd of zelfs grappig. Test dit effect bij je medeleerlingen. Ben je geslaagd?
Voice-over Een techniek die vaak in films en documentaires wordt gebruikt om meer informatie te geven, wordt in UNE BOUTEILLE A LA MER ingezet om de kijker in de hoofden van de hoofdpersonages te laten kruipen. Het is anderzijds ook een middeltje om de mails die Tal en Naim schrijven ‘zichtbaar’ te maken voor het publiek. •
Ken je de naam voor deze techniek?
P 23
•
P 24
Voice-over heeft vaak het effect dat er een zekere afstand ontstaat tussen het beeld en wat er verteld wordt. Voel jij dit ook zo aan? Wat is volgens jou het verschil tussen een voice-over in een documentaire en die in UNE BOUTEILLE A LA MER? Werkt het opzet van de regisseur volgens jou?
Zwart, wit of grijs? In interviews vertellen de scenaristen dat ze vooral hebben geprobeerd om beide partijen evenveel aan het woord te laten en geen partij te kiezen. Zijn ze daarin geslaagd, vind je? Versterkt dit volgens jou de dramatiek van het verhaal, omdat je samen met de personages heen en weer geslingerd wordt en het moeilijk gemaakt wordt om kant te kiezen? Of zou je het dramatischer vinden wanneer er op één kant wordt gefocust en er zou worden gespeeld met ‘good en bad guys’? Probeer je beide mogelijkheden voor te stellen en uit te leggen wat het verschil zou zijn en waarom je het ene boven het andere verkiest.
“Hallo, mijn naam is Tal Levine. Ik word algauw zeventien jaar en ik woon in Jeruzalem. Gisteren werd een café in de buurt van mijn huis gebombardeerd. Onder de slachtoffers was een meisje dat amper ouder was dan ik. Vandaag zou haar trouwdag zijn. In plaats daarvan zal ze samen met haar vader begraven worden. Ik kan niet begrijpen hoe je leven kan afhangen van de beslissing om nog snel een kopje koffie te gaan drinken. Sommige mensen worden het gewoon. Ze zeggen dat aanslagen zoals ongelukken zijn. Je hebt geluk of niet. Je sterft of je ontsnapt. Ik vraag me af hoe iemand explosieven rond zijn lichaam kan bevestigen, een plaats kiest, zijn slachtoffers bekijkt en weet dat hij binnen enkele seconden zal sterven. Ik vraag me af waarom. Bij elke aanslag of raketaanval op Sderot, hoor je ‘Weg met de Palestijnen!’ Of zelfs ‘Dood ze allemaal!’ De Palestijnen? Wie zijn ze? Als je deze fles vindt, antwoord me op bottle@newacces. com. Vertel me waar je ze hebt gevonden en wie je bent. Vertel me over jezelf. Alsjeblieft. Tal”
P 25
Waarom werd als startpunt voor UNE BOUTEILLE A LA MER net voor flessenpost gekozen? Ken jij andere films, liedjes of boeken over flessenpost? Wat was dáár de reden om voor een brief in een fles te kiezen? “Je moet het maar bedenken, die manier van communicatie: van een fles in zee tot het uitwisselen van e-mails! Een combinatie van een extreem archaïsche en een bij uitstek moderne vorm van communicatie. Maar om ondanks alle obstakels tot communiceren te komen, hebben Tal en Naim beide middelen nodig...” Thierry Binisti
OPDRACHT De flessenpost vindt haar oorsprong in de eeuwenoude geschiedenis van de zeevaart. Zeelui die in een storm of hachelijke situatie het einde voelden naderen, schreven een wanhopige laatste boodschap op zoek naar redding of als laatste woorden voor familie en nabestaanden. Of, waar en wanneer een brief in een fles aanspoelt, is onzeker en grotendeels van toeval afhankelijk. Daarnaast moet de fles ook nog door iemand gevonden worden. In de loop der tijden werd deze vorm van communicatie bij wijze van spel of grap vaak gebruikt, zoals er ook soms ballonnen met kaartjes worden
P 26
opgelaten, om te zien waar toeval hen drijft. Naar het schijnt werd de flessenpost in de 16de eeuw door het Britse leger gebruikt en was er zelfs een officiële briefontkurker door het hof aangesteld. Ook in de wereldoorlogen zou er sprake geweest zijn van spionageberichten die via flessen werden ve stuurd. Het toevertrouwen van een laatste boodschap aan de grillen van de zee op zoek naar hulp of redding, spreekt tot de verbeelding.
Je stelt jezelf ongetwijfeld ook soms vragen over wat er rondom je gebeurt. Op het nieuws, in andere landen of werelddelen of misschien ook gewoon om de hoek. Aan welke onbekende (partij) zou jij je brief richten en hoe zou je je vraag formuleren? Waar zou je die posten, zodat je brief misschien gevonden wordt?
Als je op google ‘une bouteille à la mer’ intikt, kom je snel op websites waarop mensen die hulp zoeken brieven kunnen achterlaten, een soort moderne flessenpost • ‘Zoek je iets of iemand? Heb je hulp nodig?’ • Wat vind jij van dit soort websites? Zou je er zelf iets op posten? Waarom wel/niet?Wat zijn de voor- en nadelen van dit soort communicatie? Zijn er ook gevaren aan verbonden?
Communicatie Communicatie is de manier waarop boodschappen worden uitgewisseld. In UNE BOUTEILLE A LA MER spelen verschillende vormen van communicatie een belangrijke rol. Om te beginnen is er de taal en meer bepaald het Frans. Naim raakt in Tal geïnteresseerd van zodra hij hoort dat ze in Frankrijk is opgegroeid. Ze stimuleert hem om Frans te studeren, zelfs al maakt dit hem verdacht in zijn omgeving. Uiteindelijk is het dankzij deze studie dat Naim erin slaagt Gaza te verlaten.
Vele auteurs, filmmakers en muzikanten lieten er hun creativiteit op los.
P 27
“De Franse taal is bijna een personage in de film geworden. Het is die taal die toelaat dat bepaalde dingen kunnen gezegd worden en dat Naim uiteindelijk de vrijheid kan veroveren. In de film wordt het gebruik van Frans bijzonder symbolisch, iets wat in het begin niet voorzien was.” Valerie Zenatti Ook het internet vormt een hoofdcommunicatiemiddel in de film. Welk verschil merk je in de wijze waarop Tal en Naim internet kunnen en mogen gebruiken? Naim gaat heel voorzichtig om met zijn mailbox. Heb je gemerkt hoe? Ook in de actualiteit wordt internet vaak aangehaald als een belangrijk communicatiemiddel in conflictsituaties. Wat weet je daarover? Denk bijvoorbeeld aan de Arabische lente, aan persberichten, aan bepaalde regels en maatregelen die door dictators worden opgelegd in oorlogsgebieden ...
Een onmogelijke vriendschap? De scenaristen en regisseur wilden in UNE BOUTEILLE A LA MER vooral de beide kanten van het conflict laten zien, door de ogen van gewone mensen. Dat de hoofdpersonages een jongen en een meisje van ongeveer dezelfde leeftijd zijn, is echter geen toeval. Het feit dat tussen hen een breekbare vriendschap en wederzijds begrip ontstaat, ondanks de situatie, vormt de basis van het verhaal. “Een stap in de richting van de ander zetten, dat heeft zijn prijs! Het vormt een bron van vragen die een heel sterk intern conflict kunnen teweegbrengen, met het gevoel de zijnen en de goede zaak te verraden.” Valerie Zenatti Onmogelijke vriendschappen en liefdes worden in verhalen en films vaak toegepast precies om het verhaal te versterken en het tragische van bepaalde situaties te laten zien. Aan welke andere films denk je spontaan (Romeo en Juliet is natuurlijk het bekendste…)? Wordt de onmogelijke liefde er op dezelfde manier ingezet als voor UNE BOUTEILLE A LA MER?
P 28
Romeo en Juliet
Wat denk jij over de vriendschap tussen Tal en Naim? Is het meer dan vriendschap, denk je en waarom wel/niet? Wat zegt het einde van de film over hun vriendschap? Heb je ooit zelf een pennenvriend(in) gehad? Kan je je voorstellen dat er op basis van brieven of mails een vriendschap of zelfs verliefdheid kan ontstaan? Waarom wel/niet?
Fiche voor de leerlingen: Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kunt deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film.
P 29
“Een intelligent beeld van toenadering, over gemeenschappelijke waarden, ontstaan uit een Israëlisch-Palestijnse dialoog en gedragen door sterke acteurs. Een film die zich aandient als een mooie verrassing.” Studio Ciné Live
“Maar jouw volk heeft een staat, en wij niet. Dat is het verschil. Wij dromen van open grenzen. Een luchthaven. Een nationaal voetbalteam. Een gewoon leven, zonder bang te hoeven zijn voor wat vanmiddag of morgen zal gebeuren. Zonder van jullie afhankelijk te zijn.” Naim
Het schrijven van een boek in brieven, zorgt ervoor dat de lezer in de gedachten en verwoording van de briefschrijver kruipt. Bijna alsof je iemands dagboek leest.
“Ik begrijp niet hoe je leven kan afhangen van het feit of je een kopje koffie gaat drinken of niet. Sommige mensen raken het gewoon. Ze zeggen dat aanslagen zoals ongelukken zijn. Je hebt geluk of niet. Je sterft of je ontsnapt. Ik vraag me af hoe iemand explosieven rond zijn lichaam kan bevestigen, een plaats kiest, zijn slachtoffers bekijkt en weet dat hij binnen enkele seconden zal sterven. Ik vraag me af waarom.” Tal
Wat vond je van het einde van de film? Is het een happy end of net niet?
In UNE BOUTEILLE A LA MER spelen verschillende vormen van communicatie een belangrijke rol. Om te beginnen is er de taal en meer bepaald het Frans. Ook het internet vormt een hoofdcommunicatiemiddel in de film, via e-mail.
Welke momenten van de film hebben je het meest aangegrepen? Denk terug aan hoe die fragmenten werden gefilmd, wat er werd gezegd, welke muziek of geluiden er te horen waren, welke beelden op elkaar volgden... Kan je zo ook verklaren waarom net die momenten je hebben aangegrepen?
Online filmfiche! Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fi hes zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Over de film: •
•
http://www.unebouteillealamer-lefilm.com met: *
pedagogisch dossier bij UNE BOUTEILE A LA MER
*
persdossier bij UNE BOUTEILE A LA MER
L’Ecole des lettres, blog: http://www.ecoledeslettres.fr/blog/arts/cinema/ une-bouteille-a-la-mer-un-film-de-thierry-binisti-dapres-le-roman-de-valerie-zenatti-une-bouteille-dans-la-mer-de-gaza/
Beelden • •
http://www.cine-studios.fr http://www.allocine.fr
Recensies: • •
http://www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm 79070.html http://lepasseurcritique.blogspot.com/2011/12/une-bouteille-la-mer.html
Het Israëlisch-Palestij ns conflict: • •
http://www.vecip.com http://www.gentsactieplatformpalestina.be
Het IsraëlischPalestijns conflict op de tijdslijn 1947 De VN lanceert een plan voor de verdeling van Palestina in twee staten, een Joodse en een Arabische staat.
1948 David Ben Gourion roept het ontstaan van de staat Israël uit. Naburige Arabische staten Egypte, Jordanië, Syrië, Libanon en Irak starten de eerste Israëlisch-Arabische oorlog. 700 000 Palestijnen hergroeperen zich in vluchtelingenkampen.
1949
Citaten in deze lesmap werden vrij vertaald uit het Frans en Engels en komen niet altijd overeen met de officiële vertaling uit de film.
P 32
Israël overwint de Arabische staten. De joodse staat bezet het westelijk deel van Jeruzalem. De VN stemt een ‘wet op de terugkeer’ voor de Palestijnse vluchtelingen, die nooit toegepast wordt. De Arabische buurlanden beginnen de Palestijnse vluchtelingen uit hun gebieden te verdrijven.
1950 Het Israëlische parlement neemt de ‘wet op de terugkeer’ aan voor elke Jood die naar Israël wil terugkeren.
1959 Oprichting van de Palestijnse vrijheidsbeweging Fatah door Yasser Arafat.
1964 Het eerste nationaal Palestijns congres roept in Jeruzalem de PLO (Palestine Liberation Organization) in het leven.
1967 Spanningen tussen Israël en Syrië en de inmenging van Egypte vormen de start van de Zesdaagse Oorlog (5 tot 11 juni). Israël bestrijdt en bezet Sinaï, de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en de Golanhoogten. De VN vraagt de terugtrekking van Israël uit de bezette gebieden.
1968 Yasser Arafat wordt aangesteld als voorzitter van de PLO.
1970 Koning Hussein van Jordanië beveelt zijn leger om Palestijnse militairen uit Jordanië te verjagen.
P 33
1973 Syrië en Egypte doen een verrassingsaanval op Israël om hun bezette gebieden terug te winnen. Israël zal deze oorlog (Jom Kippoeroorlog) winnen.
1977 De Egyptische president Anwar alSadat Anouar el Sadate stelt voor de bezette gebieden voor vrede te ruilen
1978 De Camp Davidakkoorden worden gesloten tussen Egypte, Israël en de VS, met als resultaat een erkenning van de rechten van Palestijnen en een beperkte autonomie op de westelijke Jordaanoever en in Gaza. Zowel de andere Arabische staten als de Palestijnen zijn ontevreden met deze kleine toegevingen.
1979 Israëlisch-Egyptisch vredesverdrag.
1982 Israël valt Libanon binnen om er de Palestijnse aanslagen die vandaar gelanceerd worden tegen te houden. In de vluchtelingenkampen Sabra en Chatila vindt een massale afslachting van Palestijnen door Christelijke Libanese soldaten plaats.
1987 Start van de Intifada (opstand van Palstijnen tegen Israël) start in Gaza en nadien op de Westelijke Jordaanoever.
P 34
1988 PLO erkent impliciet de Israëlische staat en veroordeelt terrorisme. Jordanië doet afstand van de soevereiniteit van de Westelijke Jordaanoever ten voordele van de PLO.
1993 De Israëlische regering (Yitzhak Rabin, Shimon Peres…) en de PLO starten onderhandelingen in Oslo. Op 13 september wordt het verdrag van Oslo getekend. Er wordt een definitieve regeling van het conflict in het vooruitzicht gesteld.
1994 Yasser Arafat, Yitzhak Rabin en Shimon Peres krijgen de Nobelprijs voor de vrede. Jordanië en Israël tekenen een vredesakkoord.
1995 Het akkoord Oslo II wordt getekend en op 4 november wordt Yitzhak Rabin vermoord. “Dag Naïm, het is 4 november vandaag. 13 jaar na de moord op Yitzhak Rabin. Gisteren ging ik naar Tel Aviv voor een herdenkingsconcert. Tussen al die mensen, voelde ik me thuis en ik dacht aan jou. Tal”
1996 Yasser Arafat wordt verkozen als president van de Palestijnse Autoriteit. Er volgen verscheidene aanslagen van Hamas (radicaal Palestijns verzet). Israël verkiest Benjamin Netanyahu. Joodse nederzettingen in de bezette gebie-
den worden aangemoedigd.
1998 Akkoord van Wye River dat Palestijnen meer autonomie geeft voor 13% van het grondgebied van de westelijke Jordaanoever.
2000 Zicht op een definitief vredesakkoord op de top van Camp David. Er worden echter niet voldoende oplossingen gevonden. Tweede Intifada.
2001 Ariel Sharon wint de verkiezingen in Israël.
2002 Start van de opbouw van een scheidingsmuur op de grens tussen de westelijke Jordaanoever en Israël. Zes autonome steden worden door Israël bezet. Yasser Arafat wordt door het Israëlische leger in huisarrest geplaatst in Ramallah.
2003 Mahmoud Abbas, nummer twee van de PLO, wordt eerste minister van de Palestijnse Autoriteit. Israël en de PLO accepteren het stappenplan, een internationaal initiatief dat een oplossing zoekt voor het Israëlisch-Palestijns conflict.
2004 Luchtaanval op Gaza door het Israëlische leger waarbij Cheikh Yassine, de stichter van Hamas, wordt gedood. Yasser Arafat sterft.
2005 Mahmoud Abbas krijgt de gewapende Palestijnse groepen zover dat ze een wapenstilstand aanvaarden. Ariel Sharon laat een twintigtal Israëlische nederzettingen uit Gaza evacueren. Ondanks verschillende zelfmoordaanslagen en vergeldingen, wordt een akkoord over het vrij verkeer van Palestijnen tussen de Westelijke Jordaanoever en Gaza, Israël en Egypte ondertekend.
2006 Hamas verovert 74 van de 132 zetels in de Palestijnse regering. De internationale gemeenschap oefent druk uit op Hamas om de staat Israël te erkennen. Israël valt Libanon binnen na herhaaldelijke aanvallen van de Hezbollah vanuit Zuid-Libanon.
2007 Na interne gevechten tussen Fatah en Hamas, grijpt deze laatste groepering de macht over heel Gaza. De eerste minister van Israël Ehud Olmert en Mahmoud Abbas beloven een vredesverdrag voor het einde van 2008.
2008 Israëlisch offensief tegen Hamas in Gaza. In juni volgt een staakthet-vuren. Israël belooft de blokkade van Gaza op te heffen. In december zegt Hamas de wapenstilstand op: de blokkade werd niet opgeheven. Hamas herneemt de
P 35
bombardementen op Israël, Israël reageert met een massale luchtaanval ‘operatie gegoten lood’.
2009 Staakt-het-vuren in Gaza. Benyamin Netanyahu wordt verzocht een regering te vormen.
2010 Israël besluit 1600 nieuwe nederzettingen te bouwen in Oost-Jeruzalem. In juni versoepelt Israël het embargo van Gaza voor eigendommen ‘voor burgerlijk gebruik’.
2011 Mahmoud Abbas, Palestijnse president, dient bij de secretarisgeneraal van de VN, Ban Ki-moon, een verzoek in tot erkenning van de Palestijnse staat. In oktober wordt Palestina lid van Unesco.
P 36
