dunya & desie
Film en educatie
Inhoudstafel
... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas ...
Filmfiche dunya & desie ................................................... 3
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
- Korte inhoud • 3 - Technische kaart • 3 - Filmprijzen • 4 - In de pers • 4 - Voor je naar de film vertrekt • 4
Reacties verzamelen bij de leerlingen ................................. 6 Wie er allemaal meewerkte aan de film .............................. 7 - Regisseur Dana Nechushtan • 7 - Schrijver/scenarist Robert Alberdingk Thijm • 8
Van tv-serie naar film ........................................................ 9 - ‘Dunya & Desie’: de serie • 9 - Hoe het begon • 9 - De zoektocht naar Dunya en Desie • 9 - Populair in Nederland • 10 - Toen kwam de film… • 10
De productie ................................................................... 12 Personages ..................................................................... 13
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
- Dunya • 13 - Desie • 13 - Moeders & dochters • 15 - De mannen • 16
Inhoudelijke bespreking: Thema’s ..................................... 18
doelgroep dunya & desie: vanaf 13 jaar
1. Een film over cultuurverschillen: ja of nee? • 18 2. Vriendschap boven alles! • 24 3. De zoektocht naar jezelf • 27 4. Tienerzwangerschap • 30
Beeldtaal ....................................................................... 34 - Omgeving vol contrasten • 34 - Voice over • 34
Feedback ! We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!
1
Bronnen ......................................................................... 36 Lesbrief voor de leerlingen ............................................... 37
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
2
Filmfiche dunya & desie Korte inhoud Dunya en Desie zijn twee hartsvriendinnen uit Amsterdam. Dunya komt uit een Marokkaanse familie; Desie is een op-en-top Hollandse meid. Ze zijn 18 jaar oud… en dan is het leven zelden eenvoudig. Op haar verjaardag krijgt Dunya te horen dat haar ouders van plan zijn om haar uit te huwelijken aan een achterneef. Met tegenzin gaat ze mee met haar familie naar Marokko om de huwelijkskandidaat te ontmoeten. Desie ontdekt dat ze zwanger is van haar leraar op de autorijschool, die haar prompt laat zitten. Totaal van de kaart wil ze op zoek naar haar echte vader, die ze nooit heeft gekend. Hij blijkt verhuisd te zijn naar… Marokko.
Technische kaart Regie: Dana Nechushtan Scenario: Robert Alberdingk Thijm Director of photography: Bert Pot Met o.a. Maryam Hassouni Eva van de Wijdeven Tygo Gernandt Theo Maassen Christine van Stralen Rachida Iaallala Ilias Addab
Dunya El-Beneni Desie Koppenol Pim Jeff Desie’s moeder Monique Dunya’s moeder Kenza Samir
Nederland, Marokko – 2008 – 98’ – Nederlands gesproken (Arabische fragmenten zijn Nederlands ondertiteld)
Filmprijzen dunya & desie trok in Nederland meer dan 100.000 bezoekers en kreeg daarom een ‘Gouden Filmtrofee’. Andere awards: • Publieksprijs voor de Beste Jeugdfilm (Sarajevo Film Festival, Bosnië-Herzegovina) • Beste Film (Isabella Internationale Filmweek, Italië) • De Gouden Golf (Internationale Filmweek Maratea, Italië)
In de pers De jury van de Internationale Film Week in Maratea prees regisseuse Dana Nechushtan voor “de lichtheid waarmee zij een verhaal creëert waarin vriendschap en het zoeken naar een eigen identiteit centraal staan”. “Meer dan een realistisch drama over sociale en multiculturele perikelen is de film een modern sprookje over vriendschap.” (Jos van der Burg in Het Parool)
Voor je naar de film vertrekt… In de succesvolle tv-serie ‘dunya & desie’ maakte Nederland kennis met twee gelijknamige meisjes in volle puberteit. De film is
3
4
Reacties verzamelen bij de leerlingen Eventueel kan je de leerlingen vooraf al enkele aandachtspunten meegeven, als een soort ‘wegwijzer’ doorheen de film. (Bijvoorbeeld: Soms ‘hoor’ je Dunya denken. Probeer enkele van die gedachten te onthouden. Of: Probeer enkele scènes te onthouden waarin je ziet dat Dunya en Desie écht goede vriendinnen zijn.)
daarop een vervolg; de meisjes zijn intussen wat ouder geworden en kampen met andere problemen. Zoals alle jongeren zijn Dunya en Desie bezig met het ontdekken van hun plaats in de wereld. Daarbij moeten ze belangrijke keuzes maken. In de film komen twee verschillende culturen aan bod. Dunya komt uit een Marokkaans gezin, Desie is een Hollandse meid. (Spits goed je oren; ze is niet altijd even makkelijk te verstaan.) Toch willen de filmmakers niet te veel aandacht schenken aan die cultuurverschillen. Regisseur Dana Nechushtan: “Je moet van mij geen politiek standpunt verwachten. Ik ben een regisseuse van de nieuwe generatie. Ik vertel in mijn film gewoon over het leven van jonge mensen. Ik wil niet focussen op negatieve aspecten. Het gaat mij om het positieve; dunya & desie plaatst de vriendschap op de voorgrond.” Na de film kan je best geloven dat Dunya en Desie de rest van hun leven dikke vriendinnen zullen blijven… tot op vandaag.
5
Ze vertellen ons allebei waarom je zeker naar ‘hun’ film moet kijken: • De ‘omdat’ van Dunya: “De film gaat over vriendschap. Iedereen spreekt de taal van de vriendschap. Je hoeft er eigenlijk niet veel woorden aan vuil te maken. Je ziet het, je voelt het en je herkent het. Het maakt niet uit hoe oud je bent; iedereen heeft het nodig.” • De ‘omdat’ van Desie: “Iedereen is ooit een puber geweest, dus dat is sowieso herkenbaar. Bovendien hebben ze 2 karakteruitersten samengebracht; iedereen heeft wel een beetje Dunya in zich of een beetje Desie. Met een flinke dosis humor erbij is dit een heerlijke ‘feel good-movie’ geworden waarin wordt gelachen en gehuild.” word
Misschien zijn er leerlingen die Dunya & Desie al kennen van de gelijknamige tv-serie; laat ze heel summier in enkele zinnen over de serie vertellen. Zo raakt iedereen gerustgesteld: in de serie komen misschien wel ‘grote thema’s’ aan bod, maar ze worden zeker niet op een zwaarwichtige manier behandeld. Vlak na de vertoning wil het publiek vaak z’n eerste indrukken kwijt; men heeft nood aan een ontladingsmoment. Het is niet aangewezen om veel dieper in te gaan op de bedenkingen van het publiek, maar men moet hen wel de kans geven om ‘stoom af te laten’. Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen: → → →
→ → → →
Ben je blij dat je de film gezien hebt? Waarom (niet)? Vond je deze film goed gekozen voor dit publiek? Waarom (niet)? Vond je de film vooral spannend / grappig / saai / interessant / traag / gek / ontroerend / herkenbaar / ernstig / enz.? (Welke omschrijving is het meest toepasselijk?) Wie was jouw favoriete personage en waarom? Wat is je het meest bijgebleven uit deze film? Welke scène zal je je nog het langst blijven herinneren? Zou je graag enkele afleveringen van de tv-serie ‘Dunya & Desie’ bekijken? Was het einde duidelijk of zat je nog met vragen?
6
waarmee de ‘grote problemen van het leven’ worden behandeld, is uniek. De karakters zijn levensecht en de dialogen raken mij (en vele anderen) recht in het hart.” dunya & desie reisde intussen de wereld rond. Evenwel… “Ik geloof niet dat je met een film iets concreets kunt veranderen. Maar misschien brengt dunya & desie toch wat teweeg. Misschien moet je in deze tijd net een lieve film maken en geen harde.
Schrijver/scenarist Robert Alberdingk Thijm
Wie er allemaal meewerkte aan de film Regisseur Dana Nechushtan De regisseur (in dit geval: regisseuse) is de artistieke leider van een filmproductie, brengt het scenario in beeld volgens zijn / haar interpretatie en leidt de opnames. De Nederlands-Israëlische Dana Nechushtan studeerde in 1994 af aan de Nederlandse Film en Televisie Academie. Daarna ging ze voor de televisie werken. Tussen 2002 en 2004 regisseerde ze de tv-serie ‘Dunya & Desie’ (deel 1, 2 & 3). Die werd overal lovend onthaald en won vele prijzen. Na total loss en nachtrit is dunya & desie haar derde bioscoopfilm.
7
Dana Nechushtan over dunya & desie: “Door de jarenlange samenwerking met schrijver Robert Alberdingk Thijm wisten we welke richting we met de film uit wilden. dunya & desie draait om vriendschap, een universeel gegeven. De verschillende culturele achtergronden dienen nooit om een maatschappelijk statement te maken. Natuurlijk spelen ze een rol, maar steeds en uitsluitend op het persoonlijke vlak. Omdat dunya & desie over vriendschap gaat, kunnen we een veel intiemer beeld schetsen. De wereld van Dunya en Desie, hoe ingewikkeld die ook is, wordt ssimpel, krachtig en ontroerend neergezet. De lichte toon
Een scenarist bedenkt en schrijft het filmverhaal. Robert Alberdingk Thijm leerde het vak terwijl hij aan komische series (‘in de vlaamsche pot’), jeugdseries (‘de daltons’, ‘zeeuws meisje’, ‘all stars’, ‘dunya & desie’) en speelfilms (monte carlo, waltz) schreef. Robert Alberdingk Thijm over dunya & desie: “De nieuwe leeftijd van de vriendinnen vereiste een andere manier van schrijven. Zo kon ook de dosis romantiek in het verhaal verwerkt worden. Op dat vlak vertegenwoordigen de vriendinnen twee uitersten. Dunya is heel bang voor de liefde en rationaliseert alles. Eigenlijk vindt ze het wel handig dat ze zich kan verbergen achter de tradities van haar familie. Desie daarentegen gaat van het ene vriendje naar het andere, maar wordt daarin wel gekwetst. De film is ook een leuke manier om Marokko te ontdekken. We tonen het land niet op een clichématige manier. In de familie van Dunya zien we de mondialisering gereflecteerd: de invloed van emigranten, waarvan sommigen al dan niet tijdelijk terugkeren. Je ziet hoe de zaken er vaak dichter bij elkaar liggen dan we denken.”
De acteurs De acteurs uit de serie doen ook mee in de film: Maryam Hassouni als Dunya, Eva van de Wijdeven als Desie en Christine van Stralen als Desie’s moeder Monique. De populaire cabaretier Theo Maassen kruipt opnieuw in de huid van Monique’s partner Jeff en de rol van Dunya’s moeder Kenza is weer een kolfje naar de hand van Rachida Iaallala.
8
Van tv-serie naar film ‘dunya & desie’: de serie In de Nederlandse jeugdserie ‘Dunya & Desie’ werden de puberproblemen van twee Amsterdamse meisjes beschreven. Dunya komt uit een traditionele Marokkaanse familie; de regels bij haar thuis zijn heel anders dan in de buitenwereld rondom haar. Desie woont met haar moeder in een roze flatje waar steevast Dolly Parton wordt gedraaid. Ze leert misschien minder goed dan Dunya, maar heeft een gouden hart. Van ‘Dunya & Desie’ werden door de NPS 3 series gemaakt.
Hoe het begon
Populair in Nederland
Dana Nechushtan: “Het begon allemaal met de novelle ‘Dag, Nacht, Duister’ die ik voor de NPS maakte. Een donker filmpje over een Marokkaans meisje dat Leyla heette. Daarna werden we gevraagd om een serie te maken, maar het dreigde weer een donker en grimmig verhaal te worden. Dat liep niet goed. Ik vroeg er een nieuwe schrijver bij, Robert Alberdingk Thijm, die beweerde dat we ons meer op de karakters moesten concentreren dan op de cultuurverschillen. Toen we dat deden, kwamen we los: we hadden de lichte toon voor de serie gevonden.”
De serie werd nooit op de Vlaamse televisie uitgezonden. Maar in Nederland was de populariteit enorm. Al na de 3de aflevering werd de eerste fanclub opgericht.
De zoektocht naar Dunya en Desie
9
Dana Nechushtan: “Het was een moeilijke zoektocht naar Dunya en Desie. Ik was bang dat ik veel makkelijker een Desie zou vinden dan een Dunya. Maar het ging net andersom. Toen we Maryam op de casting zagen, waren we onmiddellijk overtuigd! Ze kon prachtig acteren en was ook nog bloedmooi! Precies het type dat we zochten. Desie zag ik altijd als een stevig, energiek meisje. Tot onze verbazing konden we die niet vinden. Tussen de 250 kandidates was er geen één die de energie had die we zochten. Pas twee weken voor het draaien kwam Eva langs. Ze was allesbehalve stevig, maar ze kon acteren als geen ander! En ze had precies die bruisende energie.”
Uit enkele web-reacties van Nederlandse kijkers blijkt dat de serie goed aansluit bij hun leefwereld: “Dunya en Desie zijn 2 mooie Amsterdamse vriendinnen in een te gekke serie! Het is zeker ook voor 20+ erg leuk om naar te kijken want het is gewoon erg herkenbaar.” “De serie is echt iets voor pubermeisjes. Je herkent er gebeurtenissen in uit het doorsnee leven van een doorsnee pubermeisje. Zoals samen met je beste vriendin fantaseren dat jouw voorgangster op jouw baantje werd vermoord door je werkgever die er als een maffiozo uitziet (aflevering ‘Chinese Muren’).”
Toen kwam de film… De verhaallijn ontstond uit de gedachte dat het voor het duo – nu ze groter werden – belangrijk zou zijn om op zoek te gaan naar hun roots. Dana Nechushtan: “Na afloop van de serie merkten we dat we nog niet klaar waren met de karakters. De meisjes waren jonge vrouwen geworden. Maar dan? Dan komen de grote levensvragen.
10
De productie De film werd grotendeels in Marokko gedraaid. En dat bleek een heel avontuur. Dana Nechushtan vertelt… “We hebben er drie maanden gezeten om te draaien en ik had niet verwacht dat de filmindustrie in Marokko zo ver ontwikkeld zou zijn. We konden kiezen: òf we halen de hele crew uit Nederland óf we huren een Marokkaanse co-producent die helpt bij het draaien. Dat laatste is natuurlijk slimmer: zo maak je gebruik van de lokale kennis. Het samenwerken ging heel makkelijk. Ik had helemaal nergens last van. Sterker nog: als hoogzwangere vrouw werd ik er bijna als een heilige gezien. Maar buiten op straat was het een heel andere wereld. Casablanca is een harde stad en je ziet bijna iedereen maar aan een ding denken: overleven.” We vonden een speelfilm de meest logische stap om die thema’s te behandelen.” De filmmakers konden tevreden zijn: dunya & desie was gedurende enkele weken de meest succesvolle film in de Nederlandse bioscopen.
Vragen voor de leerlingen → →
→ →
11
Ken je nog tv-series waar later een speelfilm van werd gemaakt? Van welke serie zouden ze volgens jou een film moeten maken? Waarom? Wat moet er in de film dan zeker aan bod komen?Welke personages zouden op een interessante manier verder uitgediept kunnen worden? Hoezo? Vond je de acteurs goed gekozen voor hun rol? De regisseuse is erg tevreden over de ‘lichte toon’ van de serie; zo kan je ernstige thema’s op een luchtige manier behandelen. Gebeurde dat in de film? Kan je daar voorbeelden van geven?
Toch rezen er enkele onverwachte problemen. • “Het ziekenhuis in Casablanca dat zo authentiek arm oogde (er waren eerder al opnames gemaakt voor babel, met Brat Pitt), was de dag voor de opnames keurig schoongemaakt. De zieken hadden nu plots wel allemaal bedden of stoelen en niemand zat er nog op de grond. Ik haalde die stoelen weg en zette de mensen gewoon weer op de grond, net zoals het er de vorige dag uitzag. Toen kwam mijn Marokkaanse crew in opstand. Die vond dat ik zo de verkeerde dingen liet zien.” • “Kinderen die figureerden werden regelmatig geslagen door hun begeleider. Eén figurant belandde in het ziekenhuis nadat hij betrapt was op diefstal op de set. Ik ben meteen naar het Productie Hoofd gegaan om te zeggen dat ik de figurantenbegeleider nooit meer wilde zien. Hij bleek echter de enige te zijn die figuranten kon regelen met als gevolg dat we de volgende dag zonder zaten. Ik vond het moeilijk om te accepteren dat ik met hem moest verder werken.”
12
Personages
Dunya (Maryam Hassouni) Dunya is van Marokkaanse origine. Ze is een rustige meid die veel piekert en theorieën over het leven bedenkt. Dankzij de voice-over (een vertelstem, in dit geval Dunya die uitspreekt wat er door haar hoofd spookt) krijgen we inzage in die gedachten. Hoewel ze niet van de ene jongen naar de andere hupt, is Dunya best in staat om verliefd te worden. Dat blijkt wanneer haar oog valt op de Marokkaanse Samir die hun huis komt opknappen. Zijn er gelijkenissen / verschillen tussen Dunya uit de film en de echte Maryam Hassouni? Maryam: “Ik vind dat ik best wel op haar lijk. Ik krijg vaak de vraag of ik al een beetje afscheid van haar heb genomen, maar ik denk dat ik nooit echt afscheid van haar kán nemen. Dunya is echt een deel van mij. Toen ik de serie speelde, was Dunya voor 90% net zoals ik toen was. Maar ze wordt ouder, en ik ook. Bovendien ben je je nu meer bewust van de camera en het feit dat je aan het acteren bent.”
Desie (Eva van de Wijdeven)
13
Desie is een hoogblonde Hollandse meid, brutaal en voor niets verlegen. Ze fladdert lustig van het ene vriendje naar het andere. Dunya: “Alles gaat automatisch. Bijvoorbeeld de nieuwe vriendjes van Desi Desie. Die komen en gaan ook altijd weer automatisch.” Ze is
onbesuisd en impulsief. Denk maar aan de manier waarop ze in één klap haar ontslag neemt en haar vriendje de bons geeft. Ook haar reis naar Marokko begint ze hals over kop; pas ter plaatse vraagt ze zich af of dit nou wel een goed idee was. Zijn er gelijkenissen / verschillen tussen Desie uit de film en de echte Eva van de Wijdeven? Eva: “Desie is heel impulsief en dat ben ik ook; eerst doen en dan pas nadenken. Bovendien is ze net zo fel en recht-door-zee als ik. Dat kan ook niet anders: toen ik de rol kreeg in de serie was ik 16 jaar en ik wist niks van acteren. Dus deed ik maar wat ik tijdens de auditie gedaan had; ik haalde alles gewoon uit mezelf. Dat was het makkelijkst en meest logisch. Verder zijn onze smaken wel verschillend en ik denk dat ik op die leeftijd wat volwassener en socialer was en wat meer om me heen keek dan Desie.” De moeder van Eva stierf vlak voor de film werd opgenomen. De film werd aan haar opgedragen. Dana Nechushtan: “dunya & desie gaat ook over moeder-dochter relaties. En je ziet aan Eva’s spel in de film dat er bij haar een extra laag in zit.”
Het duo “Desie en ik kennen elkaar al ons hele leven. Ik weet alles van haar en zij weet alles van mij.” Met hun verschillende karakters en achtergronden is de vriendschap tussen Dunya en Desie zeker niet evident. Maar ze vullen elkaar perfect aan:
14
•
•
Dunya houdt Desie regelmatig op het goede spoor: Bijvoorbeeld: de meisjes krijgen ruzie en willen elkaar niet meer zien. Toch gaat Dunya die avond naar haar vriendin op zoek. En wanneer de zwangere Desie aan het drinken gaat, neemt Dunya haar discreet de fles af. Ze probeert altijd het goede te doen voor haar vriendin. Desie zorgt ervoor dat Dunya wat meer plezier krijgt in het leven: Bijvoorbeeld: ze geeft Dunya een autorijles cadeau en neemt haar mee naar de disco. Ze brengt wat spontaniteit in het gereserveerde leven van haar vriendin. Ze dwingt haar op een boottochtje te gaan met Samir en gaat de jongen zelfs vertellen ‘She loves you’, hoewel ze op dat moment eigenlijk ruzie heeft met Dunya.
Moeders & dochters Dana Nechushtan: “In mijn film valt op dat de moeders belangrijk en sterk aanwezig zijn. Ze zijn veel harder en strenger dan de vaders.”
Kenza, moeder van Dunya (Rachida Laallala) Religie en traditie bepalen de relatie tussen Dunya en haar moeder. Die is vaak hard voor haar dochter - “Je bent mijn dochter niet! Ik ken je niet meer.” Niet instemmen met het geplande huwelijk is voor haar ondenkbaar. Desie vindt ze absoluut geen geschikte vriendin voor haar dochter. “We hadden nooit weg mogen gaan. Nederland is geen land voor meisjes om op te groeien.” Dunya wil graag haar problemen vertrouwelijk met mama bespreken, maar dat loopt meestal uit op conflicten. De band tussen moeder en dochter staat erg onder druk. Maar mama weet dat ze in de fout is gegaan. Ze is doodongerust over Dunya’s verdwijning en biedt dadelijk haar excuses aan wanneer haar dochter terugkeert van de reis. Daarom merk je pas op het einde van de film hoeveel de twee om elkaar geven.
Monique, moeder van Desie (Christine van Stralen) Moeder Monique is met haar typische kledij het evenbeeld van haar dochter: pasteltinten, kant, luipaard- en slangenprint, overdadig veel goud en de onvermijdelijke naamkettingen. Monique is bekommerd. Ze is er voor haar dochter wanneer die haar nodig heeft. Het is hartverwarmend om te horen hoe ze Desie aanspreekt met ‘knol’ of ‘kwak’. Tijdelijk valt er een schaduw over hun relatie wanneer Desie haar om raad vraagt over haar zwangerschap. “Ik geloof dat ik iets heel ergs heb gezegd. Maar wat moet ze anders? Ze kan toch niet net als mij eindigen?” Desie is er nu van overtuigd dat ze een ongewenst kind is. Maar wanneer moeder en dochter weer in elkaars armen vallen, weten ze hoeveel ze van elkaar houden en hoe hard ze elkaar gemist hebben.
15
De mannen Desie’s stiefvader Jeff (Theo Maassen) Stereotype ‘foute vriend’ met witte sportsokken, badslippers en tatoeages. Maar eigenlijk is hij ook een watje – kijk maar hoe vertederd hij is door z’n hondjes - en daarom best wel grappig. Hoewel Jeff niet Desie’s vader is, beschouwt hij haar toch als zijn dochter. Hij wil samen met haar een hondenboetiek beginnen, hij verspreidt affiches van de vermiste Desie en hij gaat mee naar Ma-
16
rokko. En hij draagt zijn steentje bij in de belangrijke conversatie tussen moeder en dochter: “Ik heb je altijd gewild, knol.” – “En ik ook,” voegt Jeff er aan toe.
Inhoudelijke Bespreking: Thema’s
Dunya’s broer Dunya’s jongere broer Soufian is een bazig en opvliegend kereltje. Geheel volgens de traditie bepaalt hij wat zijn zus al dan niet mag doen. Hij heeft geen oor naar haar bezwaren over het uithuwelijken. Tot hij zelf zijn mogelijk aanstaande bruid ziet… Aan Desie heeft hij een hekel - “Ik ga jou echt een keer op je bek slaan!” Toch heeft Soufian ook een kwetsbaar kantje, dat pas in de slotscènes tot uiting komt.
Vragen voor de leerlingen → →
Dunya probeert Desie op het goede spoor te houden. Ken je daar nog voorbeelden van? Desie leert Dunya plezier te beleven. Ken je daar nog voorbeelden van?
→
Dunya en Desie zijn erg verschillend. Op wie van de twee lijk jij het meest? Kunnen twee meisjes die zo verschillend zijn toch beste vriendinnen worden?Is dat bij jou ook zo? Is jouw beste vriendin eerder ‘een Dunya’ of ‘een Desie’?
→
Ook in de liefde zijn de vriendinnen twee uitersten. Hoe verschillen ze van elkaar?
→
Beide meisjes hebben een heel verschillende relatie met hun moeder. Kan je die relatie beschrijven? Lijken Desie en Monique op elkaar? Op welke manier? Hoe weet je dat ze goed met elkaar opschieten? Hoe komt er een dipje in hun relatie? Hoe staan Dunya en haar moeder tegenover mekaar? Hoe zie je dat ook zij veel om elkaar geven? Waarom twijfelt haar moeder of het wel een goed idee was om naar Nederland te emigreren?
→
→
17
Dunya’s broer Soufian evolueert in de loop van de film. Beschrijf zijn evolutie en de kleine signalen waaruit je die verandering kan aflezen. Herken je sommige figuren uit je eigen omgeving? Deden ze je soms denken aan je eigen vrienden / vriendinnen / familie / kennissen?
1. Een film over cultuurverschillen: ja of nee? Geen film over cultuurverschillen Dana Nechushtan ontkent nadrukkelijk dat dunya & desie een film is over cultuurverschillen: “Dunya is in Holland geboren en opgegroeid. Er is een nieuwe generatie opgestaan die voor zichzelf een mix van beide culturen ontwikkeld heeft. Deze film gaat over heel universele problemen. Elk meisje vraagt zich toch af hoe haar familie op haar verloofde zal reageren? Je moet van mij geen politiek standpunt verwachten. Ik ben een regisseuse van de nieuwe generatie; politieke stellingname is voor mij niet belangrijk. Ik vertel in mijn film over het leven van jonge mensen zonder daar verdere conclusies aan te verbinden. Ik maak geen onderscheid: christenen zijn zus, moslims zijn zo... Ik wil niet focussen op verschillen en tegenstellingen. Ik wil een compleet beeld schetsen van een nieuwe generatie. Wanneer je de nieuwsbeelden op televisie bekijkt, krijg je altijd slachtoffers te zien. Daar verzet ik mij tegen. Wie de wereld altijd vanuit het standpunt van een slachtoffer te zien krijgt, gaat zich zelf onvermijdelijk ook een slachtoffers voelen.”
Wel een film over cultuurverschillen Als er in het westen vaak beweerd wordt dat migranten zich moeten aanpassen aan onze cultuur, toont Dana Nechushtan dat westerlingen het net zo goed moeilijk hebben om zich aan te passen. Ze legt het er vingerdik bovenop via het gedrag van Desie wanneer ze te gast is bij Dunya’s familie in Marokko: ze loopt in haar slipje door het huis en haar ongegeneerde strandkledij is ronduit aanstootgevend. Dunya is een jonge moslima uit een migrantenfamilie die droomt om dezelfde rechten en vrijheden te hebben als de westerse meisjes rondom haar. Ze probeert een levenspad te vinden dat beide culturen combineert.
18
zelf richting aan hun leven te geven. Dat zorgt voor een eigen motivatie en de vorming van een eigen geweten. De moslimcultuur is veel minder een ‘ik-cultuur’ maar wel een ‘wij-cultuur’. De omgeving bepaalt in belangrijke mate je verwachtingspatroon. Daarom wordt elke misstap ervaren als een inbreuk op de eer van de hele familie. Dat verklaart waarom Dunya’s moeder zo bekommerd is om het oordeel van anderen. “Maakt het jou niks uit wat anderen over ons zeggen?” Er wordt op een andere manier omgegaan met schuld en geweten.
Het huwelijk
Via Dunya maken we kennis met het leven in de huiskamer van een moslimgezin: het gebed, de hoofddoeken, de mix van talen, het ontzag waarmee er op fluistertoon wordt gepraat,… Het familieleven is in moslimgezinnen vaak strikt gestructureerd. We zien hoe het gezin van Dunya in uitgebreid familieverband (grootouders, ouders, gehuwde zonen met partner en kinderen) samenleeft volgens een strakke hiërarchie en een uitgesproken rolverdeling, zowel tussen man en vrouw als tussen ouders en kinderen. De jongens worden veel toleranter opgevoed dan de meisjes. Bij Dunya thuis is het vooral de moeder die daarop toeziet. Ook Dunya’s broer laat ongegeneerd zijn machtspositie over zijn zus gelden. Hoewel de meisjes vaak beter geïntegreerd zijn, beter studeren en veel meer flexibiliteit tonen. Ook Dunya studeert, en daar heeft haar moeder het blijkbaar moeilijk mee: “Staat dat soms in al je boeken? Wat goed is en wat niet?” Dana Nechushtan: “Als je dan toch een politiek statement wilt, is het wellicht dit: de vrouwen hebben een voorsprong op de mannen; ze zijn moediger en opener. De meisjes staan veel verder dan de jongens, die waarschijnlijk nog twee generaties nodig hebben om zo ver te geraken.”
Ik en wij cultuur
19
Onze westerse cultuur benadrukt dat we zelf verantwoordelijk zijn voor de gevolgen van onze keuzes en daden. Zelfs al op jonge leeftijd. Zelfstandigheid Zelfs is een goede zaak en jongeren krijgen de kans
Dunya’s 18de verjaardag is een uitstekende gelegenheid om de trouwplannen ter sprake te brengen die de familie heeft gesmeed. “Ze zijn je aan het fiksen,” zegt haar broer. Er worden afspraken gemaakt om Dunya ‘uit te huwelijken’ aan haar neef Mounir. Hoewel Dunya traditioneel werd opgevoed, kan ze zich niet met dit vooruitzicht verzoenen. Maar de volwassenen zijn in de wolken: “Niemand ontkomt aan trouwen en aan de dood.” – “Ik kan niet wachten tot de grote dag.” In het geval van uithuwelijken zijn het niet de huwelijkspartners die elkaar uitkiezen. De afspraken worden gemaakt door ouders of grootouders, soms zelfs wanneer de kinderen nog klein zijn. De kinderen hebben dan uiteraard nog geen inspraak in de plannen die voor hun toekomst worden gesmeed. Uithuwelijken komt vaak voor binnen een familie: (achter)nichten en (achter)neven die met elkaar trouwen. Zo zijn de ouders er tenminste zeker van dat de partner uit een ‘degelijk gezin’ komt. Uithuwelijken is niet hetzelfde als een dwanghuwelijk. In het geval van uithuwelijken hebben de ouders een partner gevonden waarvan ze denken dat het de ideale schoonzoon of –dochter kan zijn. Op het beslissende moment voeren ze met hun kinderen een gesprek: - “Dochter, je bent bijna klaar met je studie, je ziet er goed uit en wij willen graag onze kleinkinderen nog zien…” - “Wie heb je gevonden, pa?” - “Dochter, hij is een goede jongen, heeft een mooie baan en respecteert ons. Ze komen volgende week langs. Kijk of je het wat vindt…”
20
Maar de kinderen hebben zelf het laatste woord. “Het moet klikken,” bevestigt Dunya’s vader. In geval van een dwanghuwelijk hebben de ouders eigenlijk al het ja-woord gegeven. Nu is het enkel aan hun dochter om hun keuze te bevestigen. Doet ze dat niet, dan wordt haar duidelijk gemaakt dat het ja-woord al gegeven is en dat het huwelijk is gepland. In het westen zijn liefdeshuwelijken normaal. Vaak beleven jongeren meerdere relaties voor zij de stap zetten om te trouwen met een partner die ze zelf gekozen hebben. Uiteraard laten de ouders ook hun mening horen, maar toch hebben de jongeren het gevoel vrij te kunnen kiezen. Maar… - enkele generaties geleden was een ‘liefdeshuwelijk’ ook bij ons niet evident. Kinderen werden verondersteld binnen de juiste rang of stand te trouwen. De ‘romantische liefde’ was daarbij geen argument. Uit vorige generaties circuleren er nog talloze verhalen over kinderen die van hun ouders niet met hun ‘droompartner’ mochten trouwen. - ook nu wordt er vaak nog (onbewust) getrouwd binnen de eigen rang, stand en streek. Ook al zijn kinderen compleet vrij in hun partnerkeuze, toch wordt er vaak gekozen voor een kandidaat die de goedkeuring van de familie wegdraagt. Volgens een onderzoek dat in 1997 aan de Gentse Universiteit werd gevoerd, is ongeveer 3 % van de huwelijken bij Turkse en Marokkaanse jongeren in Vlaanderen ‘gedwongen’; 40 % van de huwelijken is ‘gearrangeerd’: de ouders stellen een partner voor en hun kind stemt in, al dan niet onder druk van de familie. Zoals de ouders van Dunya het verantwoorden: “Ach, geef het wat tijd. Je vader en ik hadden ook tijd nodig.”
Toch een politiek tintje… dunya & desie verscheen in de bioscopen kort na de hetze rond fitna, de anti-islamfilm van de Nederlandse PVV-politicus Geert Wilders. Dana Nechushtan geeft toe dat ze toch ook een beetje blij is met de politieke boodschap in haar film. “Misschien kan de film de sfeer van hardheid toch een beetje verzachten, al is het maar voor 10 minuten. Zodat mensen zien dat we niet altijd naar de verschillen moeten kijken, maar naar hoe we op elkaar lijken.” fitna zorgde voor grote commotie in de moslimwereld en sommige landen dreigden met ernstige anti-Nederlandse maatregelen indien de film zou worden uitgezonden. De film focust op islamitisch extremisme in de wereld. Hij wisselt citaten uit de Koran af met gewelddadige videobeelden van moslimgeweld en religieus terrorisme. Verder wordt er via beeldfragmenten en krantenartikels een beeld geschetst van de invloed van de Islam op de Nederlandse samenleving. Maryam Hassouni (Dunya) hoopt dat dunya & desie toch wat tegengewicht kan bieden tegen het brutale negativisme van Wilders. “Zo kan hij zien hoe het ook kan. Die Wilders heeft wat positiviteit nodig in zijn leven.” Eva van de Wijdeven (Desie): “Er zijn wel problemen in Nederland, maar in heel veel delen van het land gaat het goed. Onze film legt de nadruk op mensen, niet op hun cultuur of achtergrond.”
Vragen voor de leerlingen → →
“Steeds meer meisjes en jongens kiezen tegenwoordig voor de middenweg: men laat het lijken alsof het huwelijk gearrangeerd werd”, zegt Nadia Babazia van het Steunpunt voor Allochtone Meisjes & Vrouwen. “Het toont hoe ze geprangd zitten tussen twee culturen: het meisje of de jongen kiest zelf de partner, ze vertellen het aan de ouders en die kunnen dan onderling op de traditionele manier het huwelijk regelen. De meerderheid van de allochtone gemeenschap gelooft dat je mensen niet kan dwingen om met elkaar te trouwen. Maar het is wel je taak als ouders om ervoor te zorgen dat je kind ‘goed trouwt’.”
21
→
→
Is dunya & desie volgens jou een film over cultuurverschillen? Is dit een belangrijk thema in het verhaal? Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de gezinscultuur van Dunya en die van Desie? Vind je dat de meisjes een typisch voorbeeld zijn van de cultuur die hun achtergrond vormt? Met andere woorden: is Dunya een doorsnee moslim meisje van migrantenouders en Desie een doorsnee Nederlands meisje? Hoezo? Vond je dat de verschillen tussen de westerse en de Marokkaanse cultuur groot / niet zo groot waren? Waren er ook gelijkenissen? Vind je dat er zoiets bestaat als een westerse of Marokkaanse cultuur? Waarom wel / niet? Dana Nechushtan: “Er is een nieuwe generatie opgestaan die voor zichzelf een mix van beide culturen ontwikkeld heeft.” Hoe past Dunya daarin? Hoe ziet haar ‘mix’ eruit?
22
→ → →
→
→
→ →
→
→
→
Welke vrijheden heeft Dunya niet die de meisjes rondom haar (zoals Desie) wel hebben? Kan Desie zich aanpassen aan de gewoonten van Dunya’s familie? Op welke momenten wel / niet? We maken kennis met een groepje jonge toeristen. Ze gaan min of meer op Marokkaanse wijze gekleed en begroeten iedereen met ‘Salaam’… In hoeverre is dat een manier om je aan te passen? Waarom worden ze volgens jou in de film getoond? Dana Nechushtan: “De vrouwen hebben een voorsprong op de mannen; ze zijn moediger en opener. De meisjes staan veel verder dan de jongens, die waarschijnlijk nog twee generaties nodig hebben om zo ver te geraken.” Is dat volgens jou ook zo? Op welke vlakken uit zich dat, volgens jou? Bij Dunya is de ruime familie nauw betrokken bij het gezinsleven. Wat is de invloed van de familie (broers, ooms & tantes, grootouders,...) op het huiselijke leven bij Dunya thuis? Ken je het verschil tussen ‘uithuwelijken’ en ‘een dwanghuwelijk’? Hoe zit het bij Dunya? Wie heeft uiteindelijk het laatste woord? Hoe sta je tegenover zo’n huwelijksregeling? Waarom? Hoeveel inmenging verdraag jij van je ouders in de keuze van je partner? Heeft iemand daarover al ooit conflicten gehad met zijn / haar ouders? Hoe gebeurt bij ons de partnerkeuze? Spelen familie en afkomst daar – bewust of onbewust – een rol in? Hoe was het in de tijd van je (over)grootouders? “Ach, geef het wat tijd. Je vader en ik hadden ook tijd nodig.” Geloof je in het argument van Dunya’s moeder? Kunnen ‘tijd en geduld’ ervoor zorgen dat je een goede relatie krijgt met een man waarvoor je niet zelf hebt gekozen? In de film krijg je te maken met de islamitische opvatting over abortus. Weet je nog wat Dunya vertelde vanuit haar geloofsideeën? (De eerste 40 dagen is de baby een zielloze kiem. Daarna komt een engel de vrucht leven inblazen; dan pas is het écht ‘iemand’.) Vond je dat verrassend? Hoe denk je daar zelf over?
2. Vriendschap boven alles! Dana Nechushtan: “dunya & desie plaatst vriendschap op de voorgrond. Alleen samen kunnen zij hun problemen oplossen. Soms moet de ene wat meer investeren, soms moet de andere wat inbinden, maar een vriendschap die niet bestand is tegen zulke obstakels, is geen echte vriendschap. Overal ter wereld zijn er vrienden die gezamenlijk alle weerstand overwinnen. Met zo’n wederzijdse band kan je crisissen overwinnen. Wij wilden een film maken over goede mensen; negatieve figuren waren niet welkom.” Vrienden helpen elkaar; van vrienden verdraag en aanvaard je meer dan van anderen. Vriendschappen worden gesloten met woorden, zoals kinderen doen (“zullen we vriendjes worden?”) of zonder woorden. Vriendschap is moeilijk te definiëren. Maar je kan er wel een aantal ‘gouden regels’ op plakken:
Vijf gouden regels voor een echte vriendschap. Vriendschap is... 1. jezelf mogen zijn 2. praten en luisteren 3. elkaar helpen 4. elkaar begrijpen en vertrouwen 5. plezier maken en samen dingen doen
23
24
Voor Dunya en Desie gaat de vriendschap boven alles. Voldoen zij aan de 5 gouden regels voor een stevige, echte vriendschap?
1. Jezelf mogen zijn
Het tweetal begrijpt elkaar vaak zonder iets te zeggen. Wanneer Dunya bijvoorbeeld zegt dat ze op reis gaat naar Marokko, kan Desie al van haar gelaat aflezen dat het geen plezierreisje wordt. Ze begrijpt onmiddellijk hoe de vork aan de steel zit.
Door de verschillende achtergrond van beide meisjes wordt deze regel zwaar op de proef gesteld. Desie toont enig onbegrip omtrent Dunya’s (geloofs)tradities (bijvoorbeeld haar teleurstelling wanneer ze niet welkom is op Dunya’s verjaardagsfeest in familiekring). Maar ze accepteert die gewoontes op een heel natuurlijke manier, zonder al te veel vragen.
Onderweg krijgen de meisjes een vreselijke ruzie met elkaar, die eindigt met een krachtig: “Bitch!” – “Trut!” Maar dat duurt niet lang; ze kunnen elkaar onmiddellijk vergeven. “Ik blijf bij je. Blijf jij ook bij mij?”
Dunya (en vooral haar familie) heeft het soms moeilijk met Desie’s uitbundige, onbezonnen karakter. Haar broer wordt boos wanneer hij de meisjes samen ziet, moeder verbiedt haar met Desie om te gaan (“anders word je nog net zoals zij”) en noemt haar een ‘slettebak’. Maar Dunya verdedigt haar vriendin met hand en tand: “Desie is Desie en daar is niks mis mee.” De meisjes geven elkaar dus vast en zeker de kans om ‘zichzelf te zijn’.
Ondanks alle obstakels maken de meisjes ook veel plezier. Ze volgen samen autorijles, gaan samen naar de discotheek, vertrekken samen op roadtrip, voetballen samen met Marokkaanse kinderen… Of het nu leuk is of niet, het duo doet en doorstaat alles samen.
5. Plezier maken en samen dingen doen
Doe zelf de Dunya en desie - vriendinnentest: http://www.dunyaendesiedefilm.nl
2. Praten en luisteren De meisjes hebben elkaar nodig. Ze praten zowel over ernstige als over heel gewone dingen en geven elkaar goede raad, bijvoorbeeld wanneer Desie twijfelt of ze haar kindjes wil houden. Dunya beweert dat het volgens haar geloof 40 dagen duurt alvorens de kiem ‘een ziel krijgt’. Ze heeft dus nog wat bedenktijd. Dat was precies het advies dat Desie nodig had.
3. Elkaar helpen Dunya staat Desie bij wanneer ze een afspraak maakt voor de abortus. En voor Desie’s reis door Marokko gaat Dunya, zonder haar ouders te waarschuwen, mee de bus op. Onderweg wordt hun vriendschap zwaar op de proef gesteld, maar ze blijven elkaar bijstaan.
4. Elkaar begrijpen en vertrouwen Dunya bepaalt hoe en waarheen de reis verloopt. Ze leest de kaart en stelt Desie gerust: “We komen er wel.” Desie vertrouwt haar vriendin.
25
Vragen voor de leerlingen →
Het is een volkswijsheid dat meisjes heel trouw kunnen zijn aan een vriendschap. Veel meisjes hebben een boezemvriendin voor het leven, ook al is de band tussen het tweetal voor de buitenwereld soms moeilijk te verklaren. Hoe zit dat bij jou? Heb / ben jij een trouwe boezemvriend(in)? Passen jullie goed bij elkaar?
→
Vind je dat Desie en Dunya een hechte vriendschap hebben?
→
“Soms moet de ene wat meer investeren, soms moet de andere wat inbinden, maar een vriendschap die niet bestand is tegen zulke obstakels, is geen echte vriendschap.” Welke obstakels moet de vriendschap tussen Dunya en Desie overwinnen? Hoe wordt hun vriendschap op de proef gesteld?
→
Zijn er bepaalde gewoontes of karaktertrekken waar de andere het moeilijk mee heeft? Hoe zit dat bij jou? Heeft jouw boezemvriend(in) bepaalde gewoontes waar je moeilijk mee om kan? Moet je vaak op je tanden bijten?
→
Hoe leggen ze hun ruzie bij? Ben jij goed in het bijleggen van ruzies met je vrienden?
26
→
Vriendschap valt moeilijk te definiëren. Maar in deze lesmap werden 5 gouden regels opgesomd. Heb jij nog andere gouden regels voor een vriendschap?
→
Op welke ‘gouden regel’ scoor jij het beste? Welke van deze kwaliteiten waardeer jij het meest in jouw vriend(inn)en?
3. De zoektocht naar jezelf Net zoals al hun leeftijdsgenoten worstelen Dunya en Desie met de belangrijke levensvragen. Ze zijn ‘op zoek naar zichzelf.’ Of zoals Dunya beweert: “Jij bent op zoek naar jezelf. En ik ben ervoor op de vlucht.” Puberteit: Wie ben ik? En waarom ben ik hier?
De puberteit is de periode waarin zowel meisjes als jongens zich van kind tot volwassene ontwikkelen. Tussen de leeftijd van 10 – 18 jaar voltrekken zich grote lichamelijke veranderingen die ook een invloed hebben op het gedrag. De puberteit duurt ongeveer 3 jaar. Puberen wordt soms als werkwoord gebruikt. Jongeren voelen een biologische drang naar zelfstandigheid en zetten zich af tegen de gevestigde waarden, bijvoorbeeld door te rebelleren tegen het ouderlijk gezag. De puberteit is erg belangrijk voor de vorming van je persoonlijkheid en je bewustzijn. Men voelt zich gefrustreerd en onzeker over zichzelf. Hierdoor ontstaan vaak conflicten met de ouders en de omgeving.
De levensvragen van Dunya en Desie Recente gebeurtenissen in hun leven maken de worsteling met de grote levensvragen voor Dunya en Desie des te heftiger. Desie is zwanger. Nu moet ze een besluit nemen of ze het kind zal houden of niet. Het lijkt haar nuttig om moeders mening te horen, want die zat ooit in dezelfde situatie. Als moeder het allemaal nog een keer kon overdoen, zou ze Desie dan nog steeds willen? Daar
27
kan moeder niet zomaar op antwoorden. Desie: “Hoe kan ik nu beslissen als ik niet eens weet waarom ik er zelf ben?” Daarom gaat ze op zoek naar haar vader die in Marokko woont. Ze wil hem vragen of ze als baby gewenst was, alvorens een beslissing te nemen over haar eigen zwangerschap. Dunya heeft twijfels. Ze kan zich niet verzoenen met het idee dat ze weldra zal uitgehuwelijkt worden. Ze wil haar eigen leven leiden, net zoals alle andere mensen die ze kent. “Iedereen moet het leven leiden dat hij gekregen heeft... En ik?” Volgens moeder is Dunya ‘té Hollands’ geworden. De gespletenheid tussen twee culturen maakt de puberteit voor haar nog complexer.
Hebben de meisjes zichzelf gevonden? De mening van Maryam Hassouni: “In het begin is ze best verdrietig, ze weet het allemaal gewoon even niet meer. In Marokko lonkt een nieuw avontuur; ze vindt het allemaal super en hartstikke spannend, zo samen met Desie. Maar aan het eind van de film heeft Dunya zichzelf gevonden. Sommige dingen gebeuren nou eenmaal, die kun je niet tegenhouden. Als je er zelf maar positief tegenaan kijkt en je eigen keuzes maakt. En dat heeft Dunya ook gedaan. Je ziet dat ze echt een sterke vrouw wordt en dat vind ik heel belangrijk.” De mening van Eva van de Wijdeven: “Je ziet dat zowel Dunya als Desie echt volwassen worden. Het gaat niet meer alleen over flauwekul. Het is niet meer belangrijk of je rok wel goed zit of dat je een haarallergie hebt. Nee, ze wordt moeder! En hoe doe je dat op die leeftijd? Ze is best wel egoïstisch; ze is totaal niet bezig met Dunya’s problemen, hoewel die ook een heftige periode doormaakt. Desie heeft het heel moeilijk met haar eigen leven. Ze moet de focus op zichzelf houden, want anders wordt het haar teveel.”
Positief besluit Hoe moeilijk je het ook hebt, je moet altijd blijven hopen en geloven dat het allemaal ooit wel goed komt. Aan alle ellende komt een einde. Ook in deze film. Het einde is positief; er waren veel hindernissen te overwinnen maar op het einde van het verhaal ligt de toekomst wijd open.
28
Beide meisjes vinden dankzij hun roadtrip een zin in hun bestaan. • Desie heeft haar vader gevonden en die is erg blij om haar te zien. Hij vertelt haar dat moeder haar vroeger écht gewild heeft en dat hij veel aan haar gedacht heeft. Dat doet Desie besluiten om haar ongeboren kind(jes) te houden. • Voor Dunya vallen de puzzelstukken stilaan op hun plaats. Ze trekt naar de streek waar haar roots liggen en beseft dat haar leven er heel anders had kunnen uitzien. “Ik denk steeds: wat als we niet naar Nederland waren gekomen? Wat als ik hier was opgegroeid? Als er ergens ook maar één dingetje anders was gegaan, dan had ik misschien wel hier geleefd. Eén heel klein dingetje maar en alles was heel anders geweest.”
→
Waarom was het gesprek met haar vader zo belangrijk voor Desie?
→
Hoe denk je dat de toekomst er voor Dunya & Desie zal uitzien?
→
Vond je dit een meisjesfilm? Kunnen ook jongens er wat uithalen? Wat? Beleven jongens en meisjes hun puberteit op een verschillende manier?
→
Het themalied van dunya & desie (gezongen door Dennis) klinkt luid door de discotheek terwijl de meisjes staan te dansen. Het liedje vertelt over hoe de meisjes zich voelen en verwoordt de gevoelens van twee pubers. How does it feel to get across the water? I ask myself what has the world to offer I don’t get surprised and nothing’s new in life I am stuck inside my own little bubble I don’t get surprised and nothing’s new in life I don’t want to leave my own little bubble Maar je mag nooit de hoop opgeven. Zo blijkt uit het laatste refrein: I don’t get surprised and nothing’s new in live I am gonna leave my own little bubble
Vragen voor de leerlingen →
Vind je het ‘hatelijk’ als ze jou een puber noemen?
→
Waarom wil Desie plotseling op zoek naar zichzelf. Hoe doet ze dat? Wat bedoelt ze met: “Hoe kan ik nu beslissen als ik niet eens weet waarom ik er zelf ben?” Waarom wil Dunya plotseling op zoek naar zichzelf. Hoe doet ze dat? Wat bedoelt ze met: “Iedereen moet het leven leiden dat hij gekregen heeft... En ik?”
→
29
Wat heeft Desie op het einde van de reis geleerd? Waarom is dat zo belangrijk voor haar? Wat heeft Dunya op het einde van de reis geleerd? Waarom is dat zo belangrijk voor haar? bela
4. Tienerzwangerschap Desie raakt zwanger van haar rijinstructeur, die haar duidelijk maakt dat hij het kind niet wil hebben. Abortus is volgens hem een kleinigheid: “Je kan het gewoon weg laten halen. Dat is niks.” Desie twijfelt of ze het kind al dan niet wil houden. Daarom gaat ze met haar moeder praten, die vroeger een gelijkaardige situatie heeft meegemaakt… Desie besluit uiteindelijk haar kind(jes) te houden. Ongeveer 46 % van de tieners die zwanger geraakt, kiest voor een abortus.
Meestal ongepland Tienerzwangerschappen zijn meestal ongepland en dus onverwacht. Vaak ontdekken tienermeisjes pas laat dat ze zwanger zijn: hun cyclus is nog onregelmatig, ze herkennen de lichamelijke signalen niet, ze verdringen het probleem. Veel tijd om te beslissen rest hen niet: tot de 12de week mag een zwangerschap in België worden afgebroken. In die 12 weken zit ook de laatste menstrua-
30
tieperiode en de wettelijke 6 dagen bedenktijd tussen het eerste contact met het abortuscentrum en de abortus.
Oorzaken Er zijn heel wat oorzaken van tienerzwangerschappen. De meest frequent voorkomende zijn: • geen voorbehoedsmiddelen gebruikt – “Het ging allemaal sneller dan ik had gedacht.” • gebrekkige kennis over of een verkeerd gebruik van voorbehoedsmiddelen • een onregelmatig leven (de voorkeur om te ‘leven bij het moment’) of een gebrek aan communicatieve vaardigheid of durf: “Ik durfde niet te zeggen dat ik weer een pil vergeten was” of “Ik durfde niet om een condoom te vragen.” • een gewelddadig voorval: verkrachting, incest… • pech: toch zwanger worden ondanks goede anticonceptie. • andere drijfveren: het meisje wil de jongen aan zich binden, ze wil graag snel op eigen benen staan, ze schreeuwt om aandacht...
Mogelijke gevolgen voor het zwangere meisje • •
• •
Ze is compleet overdonderd. Ze heeft te kampen met tegenstrijdige gevoelens: verwarring, angst voor afwijzende reacties,... Dat veroorzaakt paniek. Ze ziet maar één mogelijke reactie van haar ouders of denkt slechts aan één mogelijke oplossing (het zgn. kokerdenken). Daardoor neemt ze niet de tijd om alle opties af te wegen (zoals Desie dat wél doet). Ze weet vaak niet hoe en wanneer ze haar omgeving moet inlichten. Daardoor maakt ze een heel eenzame periode door. Ze moet een stresserend beslissingsproces doormaken. Nog op zoek naar haar eigen ik, moet ze toch al voor het eerst een onomkeerbare beslissing nemen die een grote invloed heeft op haar toekomst en haar zelfbeeld, maar ook ingrijpende gevolgen heeft voor anderen.
En de vader? De biologische vader staat daarbij dikwijls buitenspel. Als het meisje hem al op de hoogte heeft gebracht, blijft hij toch vaak
31
worstelen met vragen en gevoelens. Ook hij heeft behoefte aan opvang en begeleiding. Hij voelt zich overdonderd, bang, onzeker, misschien door het meisje in het nauw gedreven. Vaak interpreteert de buitenwereld zijn stilzwijgen als onverschilligheid of egoïsme. In Vlaanderen wordt één meisje op zestig zwanger voor ze 19 jaar oud is.
Stephanie Planckaert-effect Stephanie Planckaert is de dochter van de beroemde ex-wielrenner Eddy Planckaert en één van de spilfiguren in de reality soap ‘De Planckaerts’. Op haar 16de raakte ze zwanger van haar eerste kind. (Intussen kreeg ze al een tweede kind.) Haar tienerzwangerschap – die in de VTM-serie ruim aan bod kwam – veroorzaakte heel wat beroering. Er kwam veel kritiek en dat versterkte nog het schaamtegevoel dat elke tienerzwangerschap teweeg brengt. Intussen schreef ze 3 boeken over haar zwangerschap (‘Dagboek van een tienermoeder’, ‘Mama’s zijn mooi’ en ‘Het geluk van een ongelukje’) en ruimde kritiek plaats voor vele positieve reacties. Ongewild werd ze een soort rolmodel voor tienermoeders. Toch moedigt ze tienerzwangerschappen niet aan: “Ik wil geen voorbeeld zijn. Jonge meisjes die me mailen dat ze de school willen verlaten en een gezin stichten, moedig ik niet aan. Ik leef in een sprookje, maar het had anders kunnen uitdraaien. Ik heb niet voor dat jonge moederschap gekozen.” Intussen is er zelfs sprake van een ‘Planckaert-effect’: steeds meer tienermeisjes kiezen bewust voor het moederschap. “Hoewel ik er niet zelf voor gekozen heb, ben ik Vlaanderens tienermoeder bij uitstek geworden. Dus vind ik dat ik mijn verantwoordelijkheid moet opnemen. Ik heb toch maar mooi bewezen dat het kan. Als je door de juiste mensen omringd wordt, kun je je kind met evenveel liefde en comfort opvoeden als een ‘gewone’ mama. Een tienermoeder zal altijd beschaamd zijn, bijvoorbeeld om wat ze haar familie aandoet. Maar het is de kunst om dat in goede banen te leiden. Ik wist niet dat er moeders zijn die hun tienerdochters aan de deur zetten omdat ze zwanger zijn… tot ik zo’n meisje ontmoette.”
32
Tienerzwangerschappen komen voor in alle studierichtingen en opleidingsniveaus. Laaggeschoolde meisjes voelen zich vaak sneller klaar voor het moederschap; zij kiezen beduidend minder voor een abortus. Scholen signaleren zelfs dat het aantal bewuste tienerzwangerschappen toeneemt. De leerlingen hebben vaak een vertekend beeld van ‘een roze wolk met de ideale baby erop’.
Vragen voor de leerlingen →
Je kon zien hoe Desie een zwangerschapstest deed. Weet je nog hoe ze reageerde? Hoe zou jij reageren? Heb je daar al vaker over nagedacht? Hoe zouden je ouders reageren? Is het thuis al ooit ter sprake gekomen?
→
Pim vindt abortus ‘een kleinigheid’. Ga je daarmee akkoord?
→
Van Pim krijgt Desie geen steun of hulp. Ze heeft helemaal niks aan hem. Wat had hij kunnen doen om Desie te helpen?
→
We heben vaak een droombeeld van (tiener)ouderschap: ‘een roze wolk met een prachtige baby erop’. Hoe denk jij daarover? Kan je ook positieve kanten zien aan tienerouderschap? Hoe zou jouw leven veranderen als je een baby had? Enig idee wat je allemaal nog wel en niet zou kunnen doen?
→
Tienerzwangerschap wordt vaak heel negatief beoordeeld. In België wordt er momenteel werk gemaakt van een wet die zou garanderen dat je in het geheim kan bevallen. Is dat volgens jou een goede zaak? Waarom wel / niet?
Beeldtaal Omgeving vol contrasten Dat ‘contrasten’ een belangrijk thema zijn in deze film, kan je ook uit de beelden aflezen. Heel wat tegenstellingen worden visueel duidelijk gemaakt. • De überblondine Desie steekt in haar roze outfit schril af tegen het discrete Marokkaanse kleurenpalet. Wanneer ze aankomt bij Dunya’s famile zie je haar met blonde lokken over het terrein strompelen, omringd door kleine, donkerharige kinderen. Op het strand ligt ze heel alleen in haar roze bikini, op verre afstand omringd door zedig geklede mensen. Desie valt op in de massa; er wordt zelfs lachend gezegd dat ze ‘helemaal wit geschilderd’ is. Dat benadrukt nogmaals dat Desie een (onaangepaste) vreemde eend in de bijt is. • In de trein zie je beide meisjes giechelen en bekken trekken. Ze worden omringd door ernstige gezichten. De volgende scène toont moeder Monique, misselijk, bleek en ongerust in haar vliegtuigstoeltje. • Terwijl Desie van Pim in de auto te horen krijgt dat hij geen relatie, en al zeker geen kind met haar wilt, zie je op de achtergrond een pasgetrouwd stel poseren voor de huwelijksfoto. • Op het meest ernstige moment van de film zit Dunya te staren… naar een tuinkabouter! De reis door Marokko levert natuurlijk prachtige plaatjes op die fel contrasteren met het grijze Amsterdam. De drukte op de markt, de eindeloze rotswoestenij... Het Marokkaanse landschap oogt fotogeniek en maakte ook een diepe indruk op de regisseuse. “Je zag het landschap veranderen van woestijn in een groene oase en dan weer in sneeuw. Prachtig.”
Voice over Een filmregisseur zorgt ervoor dat zijn beelden zoveel mogelijk duidelijk maken. Een sterke film vertelt vaak meer met beelden dan met woorden.
33
De nuances laten zich aflezen uit de dialogen. Daardoor leer je de personages beter kennen. Maar hoe zit het met hun gedachten?
34
Hoe kan een film duidelijk maken wat er zich werkelijk in het hoofd van de personages afspeelt? In dunya & desie heeft men daarvoor een goede oplossing gevonden: een zgn. voice over. Dunya’s stem vertelt ons wat er omgaat in haar hoofd. We zien haar gelaat in close up, bijvoorbeeld terwijl ze in haar bed ligt, uit het autoraam kijkt, peinzend in de verte staart... En we horen haar stem, die haar gedachten met ons deelt. Zo begint de film ook... “Alles in het leven gaat eigenlijk automatisch.” Meteen worden we in Dunya’s levendige gedachtenwereld meegesleurd. Later zijn er nog enkele opvallende momenten waarop we haar stem in voice over te horen krijgen, bijvoorbeeld: • wanneer ze alle getallen opsomt tussen 1 en 10 en bij elk getal een passend symbool zoekt. • wanneer ze tot het besef komt dat ze net zo goed in Marokko had kunnen leven en dat haar hele lot bepaald werd door enkele minuscule details.
De generiek Films beginnen doorgaans met een generiek, waarin alle namen van de medewerkers worden opgesomd. In dunya & desie heeft men daarvoor een originele manier gevonden. De camera zweeft door de kamers van de meisjes en brengt allerlei kleine voorwerpen heel close in beeld. In elk voorwerp is de naam van een van de medewerkers verwerkt. Het is niet enkel een grappige manier om iedereen aan bod te laten komen, maar ook een kennismaking met de leefwereld van tienermeisjes: roze prullaria, een gsm, bankkaarten, parfum en make up,... Dat schetst al meteen het ‘milieu’ waarin de film zich afspeelt. Bovendien benadrukt het nogmaals de vriendschap tussen beide hoofdpersonages, want we zien hen regelmatig samen op een foto terugkeren: op een kopje, in een fotokadertje, op een bankkaart...
→
Wat vond je van de beelden van het Marokkaanse platteland? En de stad? Vergelijk eens met de beelden uit Amsterdam. Welke van beide locaties sprak je het meest aan?
→
Wordt het land hier op een aantrekkelijke manier in beeld gebracht? Waarom (niet)?
→
Hoe kwamen we te weten welke gedachten er in Dunya’s hoofd omgingen? Je kan echt binnen in haar hoofd ‘kijken’ (= luisteren). Weet je nog op welke momenten dat gebeurde? Wat kwamen we zo over haar te weten? Waarover piekerde ze?
→
Bronnen http://www.dunyaendesiedefilm.nl/ www.wikipedia.nl http://www.omroep.nl/nps/dunyaendesie/html/reacties_kijkers.htm http://www.ze.nl/lezen/Dunya-Desie-Maryam-Hassouni/487/ http://www.movie2movie.nl/r56951-Recensie-Dunya-en-Desie.html http://www.wijblijvenhier.nl/index.php?/archives/1004-Geen-dwanghuwelijkenvoor-de-Belgen.html http://www.jongereninformatie.be/xcms/lang__nl-BE/466/default.aspx http://www.klasse.be/leraren/help.php?id=7416 http://www.bndestem.nl/algemeen/cultuur/2996625/Geert-Wilders-is-van-hartewelkom-bij-Dunya--Desie--Een-roadmovie-met-levenslessen.ece http://www.filmkrant.nl/av/org/filmkran/archief/fk298/dunya.html http://www.maroc.nl/forums/showthread.php?goto=firstpost&threadid=247852 Interview in Kinder- & Jugendfilm Korrespondenz 114, jaargang 2008, nr. 2 door Manfred Hobsch
Vragen voor de leerlingen →
35
dunya & desie toont vaak contrasterende beelden. Beschrijf hoe Desie er uitzag in vergelijking met haar omgeving? Hoe kwam ze in beeld? Vergelijk haar ‘kleurenpalet’ met dat van de mensen rondom haar. haar
36
Lesbrief voor de leerlingen
“Er zijn miljoenen levens maar je kan er maar één leven en dat is jouw leven.”
‘Dunya & Desie’ was een jeugdserie op de Nederlandse televisie. Die serie werd nooit op de Vlaamse televisie uitgezonden, maar was in Nederland verschrik-ke-lijk populair. Ken je nog meer tv-series waar een film van werd gemaakt? Van welke serie zouden ze volgens jou een film moeten maken? Hoe zouden ze dat moeten aanpakken?
5 gouden regels voor een echte vriendschap: 1. Jezelf mogen zijn 2. Praten en luisteren 3. Elkaar helpen 4. Elkaar begrijpen en vertrouwen 5. Plezier maken en samen dingen doen
Meisjes kunnen heel trouw zijn in hun vriendschap. Sommige meisjes hebben een boezemvriendin voor het leven, ook al kan niemand verklaren waarom het zo goed klikt tussen hen. Heb / ben jij ook zo’n trouwe boezemvriend(in)? Passen jullie goed bij elkaar?
Dunya en Desie zijn twee 18-jarige hartsvriendinnen. Dunya komt uit een Marokkaanse familie; Desie is een op-en-top Hollandse meid.
Dunya (Maryam Hassouni) vertelt waarom je dunya & desie zéker moet gezien hebben: “De film gaat over vriendschap. Iedereen spreekt de taal van de vriendschap. Je hoeft er eigenlijk niet veel woorden aan vuil te maken. Je ziet het, je voelt het en je herkent het. Het maakt niet uit hoe oud je bent; iedereen heeft het nodig.”
In Vlaanderen wordt één meisje op zestig zwanger voor ze 19 jaar oud is.
Dunya wordt misschien uitgehuwelijk aan een achterneef. Ze gaat hem bezoeken in Marokko. Desie is zwanger. Wil ze het kind houden of niet? Op zoek naar een antwoord belandt ze bij haar boezemvriendin Dunya... in Marokko! Desie trekt met haar gekke gedrag voortdurend prolemen aan. Maar Dunya laat haar vriendin niet in de steek. Samen vertrekken ze op reis door het land. Het wordt een trip vol emoties, avontuur en vriendschap.
Je kan best geloven dat Dunya en Desie de rest van hun leven dikke vriendinnen zullen blijven… tot op vandaag!
