Ecologisch tuinieren koken leven

Seizoenen Ecologisch tuinieren | koken | leven | №.3 | 2009

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 37ste jaargang - mei/juni 2009

↓ Coverfoto: Chocoladeplant (Cosmos atrosanguineus) is een soort uit de composietenfamilie (Asteraceae). Het is een kruidachtige, vaste plant die 40-60 cm hoog wordt. Hij heeft vlezige wortelknollen. De bladeren zijn 715 cm lang, samengesteld met deelblaadjes van 2-5 cm lang. De bloemen groeien in een 3-4,5 cm brede, donkerrode tot kastanjebruine bloeiwijze. Cultivatie en gebruik: Omdat de plant niet zelfbestuivend is, worden er geen levensvatbare zaden geproduceerd. Hierdoor kan de plant alleen vermeerderd worden door het afnemen van de wortelknolletjes. De plant groeit in halfschaduw of in de zon. Hij bloeit van het midden tot het einde van de zomer. Omdat de plant vorstgevoelig is, moeten de wortelknolletjes in gematigde klimaten opgegraven worden en vorstvrij overwinteren.

Cosmos atrosanguineus. Foto Stefan Jacobs.

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Cosmos_atrosanguineus

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar.

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het julinummer in vóór 20 juni via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75.

Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, [email protected] Fotoredactie: Inge Van Der Elst, [email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Maurice Broekaert, Chloë Casman, Annick Cnudde, Johan Dalle, Diane De Laet, kabouter Durf, Emelie Heller, Geert Gommers, Maite Grugeon, Dirk Janssen, Riet Janssens, Evelien Matthijssen, Luk Naets, Frank Pollet, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Luc Vanhoegaerden, Tine Van Landegem, Kobe Van Looveren, Jan Vannoppen, Bjorn Van Staeyen, Kristof Van Stichelen Fotografen & illustratoren: Fabio Arangio, Karel Beta, Diane De Laet, Stefan Dewickere, Wikimedia Commons, Leen De Pelseneer, Evelyne Fiers, _foam, Maite Grugeon, Stefan Jacobs (cover), Andre Lubbe, Matt Palmer, sxc, TouTouke, Tinne Van den Bossche, Kobe Van Looveren Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Download de folder via www.velt.be of vraag hem aan op het Velt-secretariaat.

3 | 2009

3

Inhoud

Volkstuinier Diane heeft deze lente weer heel wat vragen. Evelien Matthijssen zoekt naarstig naar de antwoorden. p. 8.

Wie doet kinderen smullen van bloem kool, spinazie en prei? Pim Pompoen! p. 16.

Brooider doss

Een actueel dossier rond biobrood. Met originele recepten voor brood en gebak door Emelie Heller. p. 29

Redactioneel

4

zoom Creatief van nature

5

Consument

6

Eco-actief Nieuwe vorming straatgeveltuintjes Een kruiwagen vol tuinwijsheden Speel en smul met Pim Pompoen Groen voor het hele gezin

7 14 16 17

tuin Compostgeheimen en ontluikend groen Compostthee Wat doe je wanneer in de tuin?

8 11 12

sorbet Vlaams co-existentiedecreet ggo ontoereikend

18

verbeeld

13

culinair Heerlijk gebak

22

weg & wijzer

25

breedbeeld Brood

29

Reportage Een tuin zonder einde

19

zoekertjes

38

Lezers reageren/column/Uitgesproken

34

Uitgelicht

36

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Wie is kabouter Durf? Tekst Bart Coenen

www.time.com/detroit http://georgiastreetgarden.blogspot.com www.detroitagriculture.org http://tinyurl.com/cfm2ez www.c40cities.org www.youngstown2010.com

De krant De Morgen noemt hem geniaal, mijn dochter van zes pakt ermee uit bij haar vriendjes en zijn beeltenis siert de gevels van honderden huizen in Vlaanderen en Nederland. Maar slechts weinigen weten wie kabouter Durf echt is. Wat weten we over deze gulle en goedlachse kabouter buiten het feit dat hij via zijn website durftuinierenzonder.be 10000 gratis tuinbordjes weggeeft? Omdat we hierover steeds meer vragen krijgen, zijn we in dit nummer van Seizoenen naar kabouter Durf op zoek gegaan. En wat blijkt? Durf staat op en eet elke dag een trol tussen zijn bruine boterham. Omdat hij rotsvast gelooft in de kracht van de campagne ‘Durf tuinieren zonder’, zet hij zijn kleine, maar kloeke schouders eronder. Bovenal gelooft Durf in zichzelf. Kabouter Durf heeft wel wat van zo’n typische man-bijthond-figuur. In dat programma lazen onlangs enkele priesters een bloemlezing voor uit wensen en smeekbedes die mensen hen toevertrouwen. Luie studenten die god vragen om een goed examenresultaat, bijgelovige oude dames die een beschermheilige vragen om hen hun zoekgeraakte leesbril terug te bezorgen, dat soort vragen. ‘God of de kabouters, als je zelf niet aan de slag gaat, gebeurt er niets’, zegt kabouter Durf daarop, ‘Zo kun je lang dromen van een groene straat, maar die groene straat begint pas bij degene die de eerste bloembak durft buiten te zetten of die de eerste stoeptegel uithakt om in de vrijgekomen aarde een gevelbeklimmer te planten’. Durf beseft dat de geesten van de mensen zélf nu braakliggen. Enkele welgemikte magische kabouterzaadballen (zie p. 15) maken meer dan ooit kans om te schieten. ‘Want waar grond braak ligt, groeien pioniersplanten.’ Door de economische crisis zijn de ijverige kabouters met hernieuwde creativiteit teruggekeerd. De durvers. Het woord ‘durfkapitalist’ vindt etymologisch haar oorsprong bij kabouter Durf. De evolutie van de aandelenkoers van ‘durf ’kapitalisten loopt immers volledig gelijk met de vorm van Durfs muts. In dit verband: de crisis die begon bij de banken mag dan wel blijven duren, alles wijst voorlopig op een positieve balans. De gebeurtenissen na de financiële tsunami openden geesten die vroeger gesloten bleven voor nieuwe of gewoon maar andere

ideeën. Mensen die plots hun werk verloren, slaan nieuwe richtingen in of durven eindelijk te doen waar ze voorheen alleen maar van droomden. Niets meer te verliezen hebben, blijkt meer dan eens een positieve drijfveer. Kijk naar Detroit, in de vorige eeuw dé Amerikaanse autostad. Op het toppunt van haar glorie telde ze 2 miljoen inwoners. Dat aantal viel sindsdien terug met de helft, met heel wat verlaten suburbs tot gevolg. Spooksteden en landschappen zoals ze alleen in sf-onheilsromans uit de jaren 1970 werden beschreven. Stedelijke boerderijen en tuinen steken nu de kop op in die uitgestrekte suburbs. Anders dan vruchteloos te wachten tot de kabouters het doen (of niet doen), nemen mensen het heft zelf in handen. Verarmde inwoners telen er met veel plezier tomaten en pompoenen langs de verlaten wegen en verenigingen in Velt-style zoals de Georgia Community Garden staan er in het middelpunt van de belangstelling. Andere Amerikaanse steden zoals Youngstown in Ohio (met de 37-jarige zwarte en onafhankelijke burgemeester Jay Williams) pakken het georganiseerd aan. Ze omarmen groene industrieën en reduceren het residentieel landgebruik (tot een derde minder) om plaats te maken voor tuinen en parken. De geesten zijn rijp, wereldwijd. Een paar duizenden kilometers verderop, in de Koreaanse hoofdstad Seoel, rijden 6000 stadsbussen (bijna 80 procent van het totaalaantal) op aardgas. 100 procent tegen 2010 is er het einddoel. De Koreanen herstellen oude fietsroutes, leggen kriskras nieuwe paden aan en weelderige, groene ruimtes bloeien op doorheen de stad. Ecovriendelijk stedelijk ontwerp met groendaken en hergebruik van regenwater moet naast een hele reeks andere maatregelen zorgen voor een CO2-reductie van 25 procent tegen 2020. Seoel legt zo de lat hoog voor 39 andere grote wereldsteden die van 18 tot 21 mei de stad bezoeken in het kader van de C40, een verbond tussen 40 grote steden van over de hele wereld die zich tot doel gesteld hebben de klimaatverandering tegen te gaan. Durven is het nieuwe dromen. www.durftuinierenzonder.be Aandelenkoers durfkapitaal

Zoom

5

Creatief van nature

© Creative Nature - KVL

Creative Nature is een samenwerking tussen professionele fotografen, filmers en schrijvers die creatief zijn van nature. De geëngageerde artiesten delen een liefde voor natuur en alle daarvan afgeleide kunstvormen. De foto is van de hand van Kobe Van Looveren. Hij volgde aanvankelijk dezelfde opleiding als zijn vader, gedreven tuinarchitect Gilbert Van Looveren. Na het behalen van zijn diploma als tuin- en landschapsarchitect studeerde Kobe in 2003 voort voor multimediaproducer. Op de foto zie je de tuin van Gilbert Van Looveren. Deze tuin staat op zondag 31 mei van 10-18 u open voor het publiek tijdens de Velt-ecotuindagen. Het volledig programma van de ecotuindagen vind je op www.durftuinierenzonder.be en als bijlage bij deze Seizoenen. → www.creativenature.be

6

Consument

Mannen houden niet van bio In het Restaurant van de Toekomst, een onderdeel van de Universiteit van Wageningen, wordt alles wat je eet en alles wat je doet nauwgezet geregistreerd. Met Big Brother aan tafel? Daar lijkt het wel op, maar iedereen die het restaurant betreedt, weet dat alles wordt gemonitord en ondertekent een toestemmingsverklaring. Door alles te registreren krijgen de onderzoekers een hele hoop informatie over het menselijke eetgedrag. Met opmerkelijke nieuwtjes als resultaat. Het Restaurant van de Toekomst leert ons bijvoorbeeld dat mannen niet van bio houden. Als je wilt dat mannen biologisch gaan eten, mag je er vooral niet bij zeggen dat het biologisch is. Een halfjaar lang stond er een melkmachine in het restaurant die, zonder dat het vermeld werd, biologische melk bevatte. Toen er na een poosje een bordje bij de machine kwam met ‘Nieuw! Biologische melk, vers van de boerderij’ begonnen de mannen te klagen over de smaak. De melk was nochtans net dezelfde… Bron: Psychologiemagazine, maart 2009

You’ve got the power De aarde warmt in een snel tempo op en de manier waarop wij elektriciteit produceren en verbruiken draagt in grote mate bij tot deze klimaatverandering. De You’ve got the power-campagne van Greenpeace heeft tot doel om ons land op het juiste spoor te zetten naar een duurzame energietoekomst, zonder vervuilende steenkool of kerncentrales. Greenpeace heeft haar nieuwe klassement van groenestroomleveranciers gepubliceerd en nodigt iedereen uit om te kiezen voor een echte groenestroomleverancier. Op www.youvegotthepower.be ontdek je hoe jij kunt bijdragen aan een duurzame toekomst. Greenpeace ijvert o.a. voor de recuperatie van de onrechtmatige winsten (windfall profits) van Electrabel en wil dat die geïnvesteerd worden in energieefficiëntie en hernieuwbare energie. Bron: www.youvegotthepower.be

Leen Laenens nieuwe directeur BioForum Vlaanderen Landbouwingenieur Leen Laenens is de nieuwe directeur van BioForum Vlaanderen, de koepelorganisatie van de biologische landbouw en voeding. Laenens (57) studeerde af als landbouwingenieur in tropische landbouw en menselijke ecologie. Bij BioForum Vlaanderen was Leen Laenens sinds 2004 Coördinator Wetgeving en Beleid. Zij vertegenwoordigt Vlaanderen bij IFOAM-EU, de Europese koepel van biologische landbouw en voeding. Nu pakt zij de directeursfunctie van BioForum Vlaanderen op. Als directeur van BioForum Vlaanderen wil Laenens de uitdaging aangaan om de brede biologische sector in Vlaanderen te laten groeien en aansluiting te laten vinden bij de wereldwijde trend van verduurzaming op het vlak van landbouw, voeding en levensstijl.

Jongeren organiseren klimaatactiekamp op de Belgisch-Nederlandse grens Op 30 november 2009 komen regeringen van over de hele wereld in Kopenhagen bijeen voor de vijftiende VN klimaatconferentie. Het wordt de grootste top over klimaatwijziging ooit. Een reeks milieubewegingen, jongerengroepen, lokale organisaties en individuen uit België en Nederland is bezorgd dat in Kopenhagen te kleine stappen gezet zullen worden. Daarom organiseren ze van 3 tot 9 augustus een klimaatactiekamp. In navolging van de Britse en Duitse klimaatkampen zal het staan voor een week van vorming, directe actie, ontmoeting en uitwisseling. → www.klimaatactiekamp.org

Genetische vervuiling breidt uit Een brede korf producten Test-Aankoop (TA) kocht honderd voedingsproducten waarop niet is aangegeven dat ze genetisch gewijzigde grondstoffen bevatten. Dat hoeft ook niet als het gehalte lager ligt dan 0,9 procent. Met de nieuwe wetgeving sinds 1 januari zelfs niet in bioproducten. Dat laatste vindt TA wél haaks staan op het verbod van gebruik van ggo’s in de biologische teelt. Bij de resultaten van TA moet men stilaan gaan denken dat de Europese wetgever ‘realistisch’ is geweest met het bepalen van die drempel: 20 procent van de onderzochte producten bevat intussen sporen van ggo’s terwijl er in de EU amper 18 ggo’s (soja- en maïsvariëteiten) zijn toegelaten. Onder de besmette producten bevinden zich ook 2 verpakkingen met biologische tofoe. Eén product (Crackers Cribbits van Colruyt) is in overtreding omdat het de drempel overschrijdt. TA vindt het trouwens jammer dat sommige producenten extra benadrukken dat hun producten ggo-vrij zijn terwijl ze dat in de praktijk niet meer kunnen garanderen. Dat neemt niet weg dat TA bezorgd is over de huidige ontwikkelingen: de keuzemogelijkheid van de consument is niet meer gevrijwaard en er moet tevens werk worden gemaakt van een aansprakelijkheidsregeling voor de producenten van de ggo’s. Ggo’s in honing Recent zijn er in Duitsland twee imkers veroordeeld, omdat hun honing pollen bevatte van genetisch gemodificeerde maïs MON810. In beide gevallen vond de rechter dat de imkers de verontreiniging zelf hadden moeten voorkomen. De Duitse imkersbond heeft al verzet aangetekend. Dat de situatie bij honing uit de hand dreigt te lopen wordt bevestigd door een onderzoek van Öko-Test waarbij in 11 van de 24 honingstalen gentechpollen zijn aangetroffen, vooral bij deze die afkomstig zijn uit Zuid-Amerika. Daarbij gaat het vooral om pollen van gensoja ook al wordt soja niet echt door bijen bezocht om er nectar uit te puren. Zelfs de biohoning van Alnatura bleek besmet, al komt deze uit een natuurgebied waar amper soja wordt geteeld. In een Canadese koolzaad-klaverhoning vond het labo dan weer pollen van gentechraapplanten die daar algemeen worden verbouwd. Bronnen: Öko-Test, Schrot&Korn

→ www.bioforum.be

Eco-actief

7

Nieuwe vorming straatgeveltuintjes En ander eco-actief nieuws

De werkende leden van Velt Meer dan 100 enthousiaste vrijwilligers spoorden op 8 maart 2009 naar Mechelen voor de Algemene Vergadering van Velt. Oude bekenden maar ook nieuwe gezichten, waarvan velen in een nieuwe rol van ‘Werkend Lid’, wat betekent dat ze stemrecht hebben in de Algemene Vergadering. Dankzij de nieuwe statuten kan elke afdeling één of meerdere stemgerechtigden sturen. Hij/zij bepaalt mee het beleid van onze vereniging. Dank je wel aan alle aanwezigen! Het werd een sterke Algemene Vergadering, met een gesmaakte massabrainstorming over de vraag ‘Als ik de Velt-plannen zie voor 2009, waar zie ik dan muziek in en welke rol zie ik mezelf en/of mijn afdeling spelen in dat muziekstuk?’ Er hing enthousiasme in de lucht, er kwamen ideeën waar Velt-personeel en -vrijwilligers mee aan de slag kunnen. Een tweede hoogtepunt was de verkiezing van de nieuwe Raad van Bestuur en voorzitter Guy Augustijns. Hartelijk welkom allemaal. We namen ook afscheid van Piet Anrijs als voorzitter. Piet, bedankt, het ga je goed! Sommige afdelingen vonden nog geen kandidaat-werkend lid. Voel je het kriebelen, neem dat contact op met je afdeling. Wie weet ben je er dan bij op de Algemene Vergadering van 25 oktober 2009. Vorming straatgeveltuintjes Wil je je gevel graag opfleuren? En groen in je straat brengen? Velt helpt je op weg! In de vorming ‘Straatgeveltuintjes’ worden de vooroordelen rond gevelgroen onder de loep genomen. We maken je wegwijs in de reglementering rond straattuintjes: wat mag en wat niet? Van bloembakken met doorlevende planten of vaste planten tot heesters en klimplanten… allerlei mogelijkheden worden besproken. Je doet in deze vorming heel wat inspiratie op en je krijgt advies over hoe je een goede plantenkeuze maakt. Na de vorming kun je meteen aan de slag. Praktisch De vorming duurt ca. 2 uur. Organisaties of particuliere groepjes die een cursus willen organiseren, contacteren Velt op het nr. 03 281 74 75 of via e-mail: [email protected]. Particulieren die willen aansluiten bij een cursus, kijken het best in de Velt-activiteitenkalender op www.velt.be of via www.verlicht.be.

Groen op school Vergroening van de schoolomgeving is een lessenpakket met een technische handleiding en twee werkboeken, één voor het basisonderwijs en één voor het secundair onderwijs. Het werkboek voor het basisonderwijs is uitgeput, maar kan gratis worden gedownload via www.velt.be/publicaties. De technische handleiding koop je dan voor € 5,00. De handleiding en het werkboek voor het secundair onderwijs worden nog steeds samen verkocht voor € 10,00.

Facebook, Twitter, Youtube,... Dirk Janssen, bestuurslid bij Velt Leuven, creëerde een Velt-groep op Facebook. ‘Zit’ jij ook op Facebook? Sluit je aan bij de groep ‘Velt vzw’. Surf ook naar ons kanaal op de videosite Youtube, want daar vind je een reeks nieuwe tuintips van Frans De Smedt. De bezigheden van de Seizoenenredactie tenslotte kun je sinds kort rechtsreeks volgen via Twitter. Tot daar! → www.facebook.com (zoek bij ‘groups’ naar Velt vzw) → www.youtube.com/veltbe → www.twitter.com/_Velt

Foto Evelyne Fiers

8

Tuin

Compostgeheimen en ontluikend groen Prille lente in de volkstuin van Diane Tekst en foto’s Diane De Laet Antwoorden Evelien Matthijssen

Het eerste bijna-lente-weekend dient zich aan bij de overgang naar maart. Voor het eerst duiken we met zijn tweeën in onze volkstuin om de compostplaats uit te breiden. Dat is het dringendste werk, want mijn compostvat thuis is overvol, en zo kunnen we de verse compost alvast overhevelen. De basis moet een hoop van 1,50 m breed kunnen vatten om afval werkelijk te kunnen composteren. Een tweede compostplaats is handig om de compost te keren zodat ook de buitenkant naar binnen gaat. We sprokkelen niet-behandeld afvalhout van bomen bijeen dat naast de tuin voor het grijpen ligt. Het resultaat is een ietwat bizarre gerecycleerde compositie… die veel bekijks heeft. Maar we amuseren ons, dat is het voornaamste. Thuis doen we het schuifje open van de ton die al meer dan vijf jaar de tijd kreeg om te composteren; wat zou de stand van zaken zijn? De oogst bevat: naar het bos ruikende zwarte grond gemengd met niet vergane eierschalen, takjes, onbestemde brokjes en voorts… kippenbeentjes, flessendopjes, plastic, elastiek… tot zelfs een mes en lepel van mijn bestek, gelukkig (nog) niet gecomposteerd. Hoe kan dit nu?! Ik denk aan de steeds wisselende huisruilers uit het buitenland die jaarlijks in mijn huis vertoeven. Blijkbaar zien ze de ton als een soort restafvalbak. Ik zal hen het Antwerpse recyclagesysteem in het vervolg grondiger moeten uitleggen…

riën, relativeert het eigen mens-zijn. Wij mensen denken weleens alles in de hand te hebben… Dat een compostregenworm een andere is dan degene die gewoon in de grond zit, wist ik niet. Fruitvliegjes in een vat kunnen beheerst worden door er krantenpapier op te leggen. Twee keer per week moet je een stok in de ton een kwartslag draaien. (Hm, dat deed ik eens in de twee maanden, zonder kwartslag…) Het deurtje dient om te kijken, niet om de voorraad eruit te halen, want daarvoor hef je de ton gewoon op. Een compostton mag niet stinken, want dan zit het mis. Dat klopt gelukkig: mijn ton stinkt helemaal niet, en de composthoop in de volkstuin

evenmin. Moet ik ook in de composthoop luchtgaten steken of werkt dat anders? Antwoorden leveren telkens nieuwe vragen op. Enkele dagen later meldt Herman, mijn medetuinier, dat hij graag een compostvat wil kopen en onze compostbakcreatie wil elimineren. Hé, dat gaat zomaar niet, het oog wil ook wel wat! Maar vooral: ik dacht dat een vat te klein zou zijn voor een moestuin van 10 op 15 m. Hoe zit dat? Slakkenmuur Elke nieuwe stap is een nieuwe ervaring. Boeiend! De onderdelen van de Arion slakkenmuur blinken op een goede dag in de zon. Gelukkig is er een gebruiksaanwijzing bij: een fluitje van een cent, zo schijnt het. Met z’n tweetjes knutselen we de muur ineen rond een van de bedjes. Inderdaad, niet echt moeilijk, op een uur is de klus geklaard. Het resultaat mag gezien worden: een professionele omheining waar een beetje slak niet aan begint.

Compostgeheimen Voor alle zekerheid gaan we op een avond met zijn vieren naar een doorwinterde compostmeester van Velt luisteren in het districtshuis. Er gaat letterlijk een wereld voor me open. Dat er in een doorsnee weiland op en in de grond tonnen (ja tonnen!) vol leven aan het werk zijn, van mollen tot wormen en van insecten tot bacteDe Arion-slakkenmuur

3 | 2009

9

Ongeduld Herman is bereid om te wachten tot we meer duidelijkheid hebben over de keuze tussen compostvat of -bak. Jo verzorgt teder de kiemzaden door ze elke dag met water te spoelen (en ik eet ze op). Zelf begin ik alvast mijn eigen stadstuintje te fatsoeneren en de bodembedekking weg te halen. De forsythia en de paasbloemen brengen kleur en lentesfeer. De bakstenen muur italian style lijkt plots meer op een slordige hoop stenen van allerlei aard. Een fris geverfde muur lijkt na 20 jaar een beter idee. Foto: Jo bij de geïmproviseerde composthoop Maar dan komt het: we zouden tien centimeter van de grond in dit bedje moeten wegscheppen, want daar zitten slakkeneitjes in. Waar blijven we daar dan mee? Verplaatsen we zo het probleem niet? Uiteindelijk beslissen we om het milieuvriendelijke product Escar-Go eenmalig te strooien om de prille naaktslakken de lust tot leven te benemen in het Arionfort. Het slabedje is gered, denken we… Yvonne schrok van onze slakkenmuur en waarschuwt: ‘Die randen zijn heel scherp. Als je met blote benen komt tuinieren moet je uitkijken of je geraakt gewond!’ Hopelijk vinden de slakken dat ook. Mollenbollen Pol de mol en zijn familie zijn erg actief in de volkstuin. Ze houden geen rekening met de aangelegde bedjes en met de plantui die er van vorige herfst staat. Wat als er prille plantjes zullen staan? De laatste Seizoenen met een brochure van Ecostyle biedt de oplossing : bepaalde milieuvriendelijke bolletjes worden diep in de grond gestopt. De mens ruikt ze niet, maar een mol haalt er haar neus voor op en verdwijnt met de noorderzon. Proberen maar! De eerste week stop ik twee bolletjes in de grond langs de kant van de tuinburen. De volgende weken komen de andere zijden van de tuin aan bod: zo wordt de mollenfamilie langzaam en respectvol verdreven naar andere oorden. Ik hoop dat het waar is… Aan de slag Half maart haal ik een volle doos biozaden op die met de post is aangekomen. Mijn handen kriebelen om eraan te beginnen.

Alleen: hoe en wanneer? En moet alles in de grond in april-mei? De fenologische kalender brengt raad: nu kan het al voor plantui en look, maar met de rest mag ik niet te vroeg beginnen. De kiemzaden leg ik thuis in kiembakjes. Een week later geniet ik van Japanse radijsscheuten. Oef, da’s toch al iets. De bioplantui gaat broederlijk in de grond naast de gewone buurman-ui. Plant ik de lookbol in één keer of in teentjes? Opzoeken dus. Intuïtief mikkend, zonder idee van afstand, duw ik de teentjes in hetzelfde bed als dat van de wortelgewassen. Het gaat om Rose Lautrec uit Frankrijk, een zalige look. Moet de bodembedekking er al af als men nog nachtvorst voorspelt? Een zandleemgrond schijnt snel op te warmen, maar ook snel af te koelen. Ik laat een deel liggen, een ander deel gaat eraf. We zien wel. Ontluikend groen Half maart staan de sneeuwklokjes eindelijk in bloei, en hier en daar komt een krokusje piepen: wat gaat het traag dit jaar. Maar zie: de bessenstruiken beginnen te groeien en ook de aardbeiplantjes schieten tevoorschijn. Zo schattig! Wat ik er verder mee aan moet: geen idee. Wel weet ik dat dennennaalden er goed voor zijn, en die liggen thuis in de kelder sinds Kerstmis. Onze tuinburen bouwen ijverig serres en zetten plastic bakken, maar daar doen we dit jaar niet aan mee. Het is zo al moeilijk genoeg. We moeten enkel nog een klein stukje ontginnen, en het vijvertje elimineren, zodat de kruiden daar een plekje kunnen krijgen.

Het blijft koud en de regen valt met bakken uit de lucht. Ons enthousiasme mindert er echter niet door, en het ongeduld stijgt. Wanneer kunnen we er nu écht aan beginnen? De buren zijn al volop bezig: ze strooien rare korrels, halen stalmest en knutselen. Dat doen wij allemaal niet. En aan een serre beginnen we toch nog niet… Tot Jo plots en trots aankondigt dat ze een serre heeft gekocht voor in de volkstuin! Een ongezien goedkope kans in een supermarkt. Dat kon ze toch niet aan haar neus voorbij laten gaan?! En meteen heeft ze er voor haar dakterras nog een kleine serre bij gekocht. Ook de bessenstruiken bleken spotgoedkoop: nog geen € 5,00 voor aalbessen. ‘Zoiets kun je toch niet laten liggen?!’ We hebben nu dus twee struiken extra. Zes in totaal… Gezien hun afkomst zullen we ze zelf ecologisch moeten vertroetelen. Hop, met wat turf de grond in! Tafelserre Jo is niet meer te stoppen. Omdat de nachtelijke vrieskou aanhoudt, zaait ze tuinkers, chinese bieslook, pluksla en kropsla, radijsjes Cherry Belle en radijsjes French Breakfast 2 in bakjes met aarde die ze op haar eettafel onder de koepel zet, bedekt met folie: een geïmproviseerde serre in afwachting van de installatie van de ‘echte’. En dat begint allemaal onmiddellijk te groeien! Wanneer moeten we alles nu in de volle grond zetten? Jo vindt ook ‘boomschors van dennen’, een natuurlijke bodembedekker voor de paden. Ik lach met de zes zware zakken van 60 liter: veel te veel! Ik hark de schors op de onkruidvrij gemaakte paadjes. We zullen nog minstens zes zakken moeten bijkopen om alles te bedekken! De donkere ruwe schors is wel een lust voor het oog. Zou er een handiger alternatief zijn?

10

Tuin

Antwoorden op Dianes vragen Moet ik in de composthoop luchtgaten steken? Een composthoop is minstens 1 m breed, 1 m hoog en 1 m lang. Normale afmetingen zijn: 1,5 m breed onderaan, 1 m breed bovenaan, 1,5 m hoog en 2,5 m lang. Dit geeft een volume van bijna 5 m3. Als hij veel groter wordt, kan hij binnenin zuurstofgebrek krijgen. Bij de normale afmetingen is dit niet het geval en is het steken van luchtgaten wel nuttig, maar niet absoluut nodig.

Diane doet zoveel mogelijk aan recyclage. De draad van een afgedankt gordijntje wordt gebruikt om bedjes af te bakenen. Een andere aanpak… Steeds duidelijker verschilt onze volkstuin van de moestuinen van andere buren: ze bedekken hun grond met plastic en leggen weinig bedjes aan. In de plaats daarvan planten ze ui of iets anders op grote vlakken, die soms de volledige omvang van de tuin beslaan. Paadjes leggen sommigen al helemaal niet aan. Ze zijn heel bedreven in het creëren van watervoorraden. De Turkse families werken veel samen op elkaars gronden en gebruiken eensgezind dezelfde strategieën. Ik vraag me af wat ze van onze aanpak denken. De Turkse tekst over ecologisch tuinieren ligt klaar voor het geval ze ons, nieuwsgierig en ongetwijfeld sceptisch, goede raad komen geven.

afstand ziet Jo een compostton in onze tuin staan. Ze staat maagdelijk proper tegenover de compostbakcreatie. ‘Een ton is toch gemakkelijk en groot genoeg’, stelt Yvonne. En zo hebben we dus twee composthopen… Yvonne duwt al wat erwtjes in de grond en zaait ui. Zelf wacht ik nog tot half april, tot de vorst het land uit is. Dan storten we ons in het moestuinleven met zaaien, planten, harken, de bodem bemesten en om de twee dagen gaan we kijken of er al iets uitkomt en wie er al eens iets opeet. Nog nooit was het weerbericht zo belangrijk in mijn leven. Werken als de zon schijnt wordt een kwelling, regen in mijn vrije tijd maakt het nog erger.

Moestuinleven Ik oogst begin april voor het eerst wat bieslook die zich dapper verwarmt aan het tuinhuisje. Mm, lekkerder dan in de winkel! Ook de brandnetels komen op. Binnenkort eten we er soep van, tenminste als iemand zo moedig is om ze te plukken. Het weer slaat begin april om in zonnige lente, maar er is nog steeds vrieskou ’s nachts. De krokussen wringen zich met moeite naar de oppervlakte. Herman blijkt een doorzetter te zijn. Al vanop een

Tijd voor de tuin We hebben deze lente één probleem: Jo en ik werken allebei voltijds; kunnen we dit wel blijven combineren? Tijd brengt raad, zegt men. Hoeveel tijd vraagt het onderhoud van een volkstuin eigenlijk? Werken, reizen en tuinieren, in welke mate gaan die dingen samen? Vraagt tuinieren een andere levenswijze? Wil ik te veel? Heb ik kans op een groene burn-out? Ik zal het allicht weten als de zomer voorbij is…

Werken mollenbollen? Velt deed in 2006-2007 een mollenbollentest. Drieëntwintig leden namen deel aan deze test. Dit waren de resultaten: • 9 resultaten waren ronduit positief. Mollen werden effectief uitgedreven of percelen bleven gevrijwaard van een nieuwe mollen’plaag’. • 2 tuiniers stuurden initieel een positief resultaat in, maar daarna doken opnieuw mollen in hun tuin op. • 9 resultaten waren ongenuanceerd negatief. Er werd geen afwerend of verdrijvend effect van de aanplanting op de mollen vastgesteld. • 3 leden meldden problemen met de opkomst van de bloembolletjes. Voorzichtige conclusie: Er is 50 procent kans dat de mollenbollen werken. Moet de bodembedekking er al af als men nog nachtvorst voorspelt? Voor het zaaien moet de grond voldoende opgedroogd zijn. Als hij nog te nat is, bevat hij weinig lucht waardoor de grond te koud is voor een vlotte kieming. Alleen de zon kan de grond opwarmen. Daarom neem je in maart de bodembedekking weg, want die isolerende laag zorgt er anders voor dat de grond niet kan opwarmen. De grond kan dan ‘s nachts nog wel sterk afkoelen, maar houdt toch een deel van de warmte vast die hij overdag heeft opgeslagen. Overdag wordt zo het bodemleven al gestimuleerd. Het best kan de grond 2 tot 3 weken voor het zaaien al bloot liggen.

3 | 2009

11

Compostthee Tekst Evelien Matthijssen

Als er geen nachtvorst meer is en de aarde is voldoende opgedroogd, dan bewerk je de grond met een spitvork of een grelinette. Daarna kun je compost over de percelen verdelen en kan het zaaien beginnen. Wanneer moeten we voorgezaaide groenten in de volle grond zetten? Het tijdstip van uitplanten verschilt voor iedere groente. Bij het planten is water van het grootste belang. Daarom giet je de plantjes vooraf goed nat. Ook de vochtigheidsgraad van de aarde is belangrijk. Eerst de plantgaten maken en die volgieten voor de groente erin komt, is het eenvoudigste. Tuinkers hoeft niet in de volle grond gezet te worden, hij kan prima in een pot blijven. Daardoor is tuinkers ook ideaal voor mensen die geen tuin hebben. De slaplantjes worden uitgeplant als ze ongeveer 5 cm groot zijn. De juiste diepte om te planten is zo dat de kiemblaadjes net boven de grond zitten. Radijsjes kunnen al vanaf begin maart meteen in de volle grond worden gezaaid. Vooraf binnen zaaien hoeft dus niet. Welke natuurlijke bodembedekker kan ik gebruiken voor de paden? Op de paadjes in de moestuin hoeft niets gelegd te worden, want door het vaak betreden van de paadjes wordt de grond aangedrukt en zo heeft onkruid minder kans. Als je wel iets op de paadjes wilt leggen, zorg dan dat er een scheiding tussen de bedjes en de paadjes is, zodat het materiaal niet gemakkelijk in de bedjes terechtkomt. Een pad van houtsnippers of gemalen boomschors moet geregeld worden aangevuld.

In Seizoenen van februari 2006 bespraken we al eens compostthee. Nu er vaten om compostthee te maken op de markt zijn, is het tijd voor meer. Compostthee is een aftreksel van compost waar voeding en zuurstof aan worden toegevoegd. Compostthee wordt zowel op het blad als op de bodem toegepast. Het werkt voedend en ziektewerend. Aan compostthee worden suiker, gesteentemelen en heermoes toegevoegd om de organismen in leven te houden en te vermeerderen. Volgens recent onderzoek kunnen ook huminezuur, zeewier, vismeel, lavameel en kruiden als voeding dienen. Kant-en-klare mengsels worden in de handel aangeboden. Om schuimvorming tijdens de beluchting te voorkomen, voegt men ook een klein beetje zonnebloemolie toe. Voor- en nadelen Voordelen: • Levert voedingsstoffen voor planten en micro-organismen. • Stimuleert nuttige organismen in de bodem en op het blad. • Versnelt de afbraak van organisch materiaal en gifstoffen. • Versterkt groeiprocessen en stimuleert kieming, wortelontwikkeling en rijping. • Verhoogt de natuurlijke ziektewering door het activeren van afweermechanismen.

week, maximaal 2 weken in water te laten weken. Hiervoor neem je een verhouding van 2 l (of ongeveer 1,4 kg) compost op 10 l water, een mengsel dat je dagelijks eens goed door elkaar roert. Na deze periode zeef je de oplossing door een linnen doek om de grove resten uit de oplossing te halen. Deze vloeistof, het extract, kun je onverdund over de gewassen sproei­en, in een dosis van 1-1,5 l per 10 m2. Recept compostthee 2009 Compostthee maak je door in een vat − gevuld met regenwater − compost en voeding te doen en dat 24 uur te beluchten. Na 24 uur moet de extractie worden gefilterd en binnen de 2 uur dient de compostthee gebruikt te worden. Je moet minimaal 50 ml per 10 m2 toedienen. Er zijn kant-en-klare composttheeapparaten op de markt, maar je kunt het ook zelf maken door in een tobbe een beluchtingspomp van een vijver te leggen. Het verschil tussen het oude en het nieuwe recept is de wijze van beluchting. In het eerste recept trekt de thee 1 à 2 weken en wordt er dagelijks geroerd. In het nieuwe recept moet de thee slechts 24 uur trekken maar wel continu worden belucht. Recent onderzoek toont aan dat dit nodig is om te voorkomen dat ziektekiemen zich ontwikkelen en voor een optimale menging van compost, voedingsstoffen en water. Ook de dosis verschilt sterk. In 2006 werd nog 1-1,5 l per 10 m2 aanbevolen. Nu is dit nog slechts 50 ml per 10 m2.

Nadelen: • Achtergebleven micro-organismen groeien verder in de spuitleidingen en kunnen die verstoppen. Goed reinigen na gebruik is nodig. • Bij een een regenbui verdwijnt de compostfilm op het blad snel. • Als de thee ook vertrekt van gecomposteerde mest, kan het gebeuren dat mens- en dierpathogenen niet helemaal zijn afgestorven. Dit kan leiden tot infecties.

We zijn beniewd naar jouw ervaringen met de drie volgende werkwijzen: • 1 à 2 weken dagelijks roeren. • 24 u beluchting met een vijverpomp in een tobbe. • 24 u beluchting met een commercieel composttheevat.

Recept compostthee (Sz 2006) De extracten worden bereid bij 15-25° Celsius door de compost minimaal 1

Geef je bevindingen door aan Evelien Matthijssen, 03 281 74 75 of [email protected].

12

Tuin

Wat doe je wanneer in de tuin? De zaaikalender en de fenologische kalender Tekst Evelien Matthijssen & Maurice Broekaert

Fenologische referentie

In de groentetuin

Voorzomer (begin juni tot einde juni)

• Vlier bloeit (Sambucus nigra). • Bernagie bloeit (Borago officinalis). • Hondsroos bloeit (Rosa canina). • Populier verliest zaad (Populus sp.). • Sint-Janskruid bloeit (Hypericum perforatum). • Valeriaan bloeit (Valeriana officinalis). • Zomerlinde bloeit (Tilia platyphyllos).

• Zaai: groenlof, venkel, zomerpostelein, broccoli, koolrabi, radijs, raap, rammenas, kropsla, bonen, rode biet, winterwortelen, kervel. • Plant: herfstprei, winterkolen, selder, pompoen, sla, andijvie, koolrabi. • Laatste oogst: asperges en rabarber.

Hoogzomer (begin juli tot einde juli)

Juli

p

p z

o

z o

z

z p

o

z o

z

z p

z

z

z

z

o

z

z

o

z

z

z z

z

z

Snijboon

p

4

o

Prinsessenboon

p

Sluimerwt

p

p

Doperwt

p

Peul

o

z

z

o

o

z

z

o

o

z

z

z

z

Halfvroege

p

z p

Aardapp. Vroege aardappel

z p

z

z

Pastinaak laat

z

z o

z

Pastinaak norm.

z o

o

p

Knolvenkel Zefa

Pompoen klein

o

p

p

3

Rode biet Egypt.

Courgette

p

2

Bekijk de uitgebreide fenologische kalender van Maurice Broekaert op: http://users.telenet.be/mbrk/

Wortel

Plantui

Kropsla zomer

Winterpostelein

Snijselder

p

Knolselder

Warmoes

p

o

Kropsla herfst

Pluksla

p

p

Tuinkers

Snijsla

z p

p

Chinese kool

z

Radijs Saxa

z o

Rode kool

o

1

1

Vrucht

o

Witte kool Juni

De fenologie verdeelt het jaar in tien seizoenen. Aan elk van deze seizoenen worden tuinwerkzaamheden verbonden. De fenologische kalender helpt de tuinier in het beheer van zijn groente-, sier- en fruittuin door zijn activiteiten te koppelen aan de waarneming van de natuurverschijnselen in zijn eigen omgeving.

Een gewone zaaikalender geeft de aanbevolen data wanneer je groenten het best zaait, poot of uitplant. Bij een fenologische tuinkalender zijn de werkzaamheden in de tuin niet strikt gebonden aan een kalenderdatum; ze verwijzen naar een specifiek natuurverschijnsel.

Blad

Radijs Cherry B.

Kool

Wanneer de aalbessen rijp zijn, treedt de ‘Hoogzomer ‘ in en die eindigt wanneer de tarweoogst begint.

Knolvenkel Flor.

Volgens de fenologen begint de ‘Voorzomer’ wanneer de vlier begint te bloeien en eindigt hij met de bloei van de linde. De werkzaamheden in de groentetuin worden in de kolom ernaast beschreven. Hierin lees je dat winterwortelen het best gezaaid worden wanneer de wortelvlieg minder actief is (tussen haar eerste en tweede vlucht, wat samenvalt met het begin van de bloei van de linde), om zo de schade van de wortelvlieg te beperken.

• Plant: andijvie, sla, winterprei. • Oogst: vroege aardappelen, plantui.

Rode biet Kogel

• Aalbessen worden rijp. • De eerste kersen zijn rijp. • Boerenwormkruid bloeit (Tanacetum vulgare). • Jakobskruiskruid bloeit (Senecio jacobea). • De tarwe wordt geoogst.

o

o

o

o

o

o

2

z

o

z o

z

o p

o

o

o

o

o

3

z

z

o

o

z

o

z

o

o

o

o

o

o

o

4

z

z

o

o

z

o

z

o

o

o

o

o

o

o

Legende z: buiten zaaien b: binnen zaaien p: planten of uitplanten o: oogsten v: verspenen

o

Verbeeld

Tekst Tine Van Landegem Beeld Tinne Van den Bossche

‘Slakken zijn als olifanten, ze lopen onverstoorbaar rechtdoor en vernielen alles op hun baan.’ Met die woorden werd mij afgeraden om op rij te zaaien. Visioenen van kuddes die luid toeterend mijn frisgroene plantjes kwamen verpletteren teisterden mijn dromen. Dus ging ik aan het werk. Het moet gezegd: georganiseerde chaos creëren vergt geduld, orde en netheid, perfecte en eeuwig leesbare labels en een geweldig goed uitgekiend zaaiplan. Helaas ontbrak het mij aan al het genoemde, maar niet aan enthousiasme. Halverwege de lente bevond mijn zaaiplan zich ergens onder de centimeters moddervlekken en waren plots mijn labels op, maar dat kon mijn ijver niet stuiten. Cirkels, zigzaggende lijnen, her en der verspreid en zelfs een eenzaam hartje… alle vormen, maar geen enkele saaie rij. Geslaagd in mijn opzet riep ik vaarwel aan de kruipende ondingen en liet ik alles lustig kiemen en groeien. Wanneer dan eindelijk de kiemfase op gang kwam, werd het nog leuker. Met mijn geheugen als leidraad sloeg ik aan het wieden. Nietsvermoedend trok ik de worteltjes uit en liet de boterbloemen staan, wiedde gezwind de rucola vanonder de nieuwe grassprietjes weg en ruimde baan voor de opkomende zuring. In geen tijd stonden mijn bedden vol! De verbijsterende ontnuchtering overleefd, redde ik wat er te redden viel. Eén vormpje werd door de ravage gespaard; er prijkt nu een wuivend hartje van prei in mijn tuin. Zou mijn moestuin mij, ondanks alles, dan toch graag zien?

13

14

Eco-actief

Kabouter Durf een kruiwagen vol tuinwijsheden Tekst Bart Coenen Foto _foam

Zijn exacte leeftijd wil hij me niet vertellen, maar dat hij het oudste Velt-lid is, staat buiten kijf. Ik toon Durf de cover van Louter Kabouter, een boek over de kabouterbeweging van einde jaren 1960 -begin jaren 1970. ‘Wat was ik toen nog jong en wat had ik veel haar’, lacht Durf. ‘Wist je dat we toen al streden voor onbespoten eten in de winkels? We wilden meer volkstuinen, meer bomen in de stad, groene gevels en daken, kindertuinen. Alles bij elkaar niet minder dan een groene revolutie.’ Mij frappeerde vooral de gelijkenis tussen jullie ideeën en die van de huidige transitiebeweging. Veel van jullie ideeën vonden ingang en jij hebt intussen al heel wat andere watertjes doorzwommen. Vandaag verdringt jouw foto die van kabouter Plop boven talloze kinderbedjes. Ga je bewust de concurrentie aan? ‘Normaal zijn wij bondgenoten van de mens en de natuur, zijn we altijd geweest. Kijk maar naar Paulus (de boskabouter, nvdr.), dat is een echte bloemenkenner. Of David, die had zelfs zijn eigen televisieprogramma in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds. Maar in wat Plop doet, vind je daarvan niets meer terug. Het enige wat Plop kan, is infantiele dansjes uitvinden en koeken bakken. En die zijn dan niet eens bio. Het is één grote commerce.’ Ook jouw entourage is niet onbesproken. Kabouter Jefke De Lathouwer kennen we louter van wat schunnige

Beeld Velt-archief

Het is het openingsevenement van de Week van de Aarde aan de Kalkense Meersen. Wegens zijn kleine gestalte is het even zoeken in de massa, maar uiteindelijk vind ik bij een slootje dan toch kabouter Durf. We zoeken een rustig plekje op in het vochtige grasland. knoestige wijsvinger naar enkele sierlijke grutto’s in de verte. ‘Dertig gruttokoppels brengen hier jaarlijks hun jongen groot. Ik ken ze allemaal bij naam. In de hooilanden hier vind je dotterbloemen, pinksterbloemen, grote en kleine ratelaar, echte koekoeksbloem, moerasspirea en wilde bertram. Wanneer die bloeien, prachtig...’

uitspraken in het Leugenpaleis en kabouter Buttplug werd onlangs zelfs geweigerd op een tentoonstelling. ‘En van mijn vriend Pinnenmuts zegt men dat hij dronken op zijn rode paddenstoel zat. Ik stel vast dat men kabouters regelmatig in een kwaad daglicht probeert te stellen. Als de mensen het weer eens verknoeien, hebben de kabouters het altijd gedaan. Maar al die kabouterbashing doet me weinig. Kabouters zijn de projectie van de mens in de plantenwereld, maar nu projecteren ze zelfs hun taboes op ons. Filosoof Jean Jacques Rousseau zei me ooit: “De natuur bedriegt ons nooit. Wij bedriegen altijd onszelf.” En dat was een mens hé.’ Sceptici ontkennen jullie bestaan en zien jullie hoogstens als een symbool. (Springt op) ‘Ik zit hier nu toch en ik praat met jou! Als dat geen bewijs is. Trouwens, de mensen geloven zowat alles wat men hen wijsmaakt, dus waarom zouden ze niet in mij geloven?’ Durf zucht en wijst met zijn kleine

Je treedt pas nu echt uit de voetsporen van andere ecokabouters als David en Paulus. Waarom heeft het zo lang geduurd? Durf klimt voorzichtig op een steen en kijkt melancholisch uit over de vlakte. ‘Ik heb veel te lang ondergronds gezeten. Dat mag je redelijk letterlijk nemen, want wij verplaatsten ons vaak via een internationaal ondergronds netwerk van mollengangen. Ik praatte te weinig met de mensen en verloor het contact met de wereld. Het was heel gezellig om met een clubje oude kabouters onder het genot van een pijp en een trappist straffe verhalen over onze pionierstijd op te halen, maar daarmee veranderden we de wereld niet. Ik begon me stilaan eenzaam te voelen in een steeds kleiner wordend kringetje.’ Even hoor ik alleen het ruisende riet en het lied van de rietzanger uit de verte, maar dan vervolgt Durf beslist: ‘Daarom heb ik, toen ik een van jullie tuinbordjes zag hangen, meteen contact opgenomen en mij ter beschikking gesteld.’ Daar waren we bij Velt heel blij mee. Je werd gebombardeerd tot het gezicht van onze campagne. Vond je het niet vreemd om naakt te poseren?

3 | 2009

‘Dat was mijn idee. In de jaren 1960 en 1970 droeg ik naast mijn rode muts – die ik altijd ophoud – ook een knalrode tuniek, in die kringen toen de mode. Maar het viel te veel op in het bos. Ik liep het risico gespot te worden door uilen en snoeshanen van de veiligheidsdienst. Bovendien kan ik me veel sneller door de bossen bewegen zonder kleren die anders toch maar achter de doornen van bessenstruiken blijven haken.’ Tuinier je ook ‘zonder’? ‘Natuurlijk. Wel oppassen bij het snoeien!’ (bulderlach) Kabouter Durf beantwoordt al je tuinvragen: [email protected] Bio Een groot deel van Durfs lange leven is in sluiers gehuld. Volgens de legende is kabouter Durf ergens halfweg de jaren 1960 toevallig bij ons terechtgekomen door een bezweringsformule van de Amsterdamse magiër en provo RobertJasper Grootveld. Durf valt meteen op door zijn wijsheid, visie en durf. Zijn ideeën inspireren enkele ex-provo’s rechtstreeks tot de oprichting van de kabouterbeweging (1969-1974). Zelf verblijft hij in die tijd in de buurt van het Antwerpse Noordkasteel waar hij Dolle Mina Kwebbel leert kennen. Tussen 1975 en 1978 sticht hij samen met Kwebbel in de Belgisch-Nederlandse grensstreek een twintigtal autonome kabouterdorpen met permacultuur en agroforestry als centrale thema’s. Durf figureert in de tweede helft van de jaren 1980 nog in enkele afleveringen van David de kabouter, maar daarna wordt het stil rond zijn figuur. In 1995 maakt hij een eerste, maar weinig opgemerkte passage als model voor de affiche van de Velt-opentuindag. Rond de eeuwwisseling maakt Durf deel uit van de Nederlandse tak van het Kabouterbevrijdingsfront. De laatste jaren keerde hij terug naar zijn roots en legde zich opnieuw toe op zijn eerste passie: biologisch tuinieren. Zeer recent sloot hij zich aan bij de nieuwe stedelijke ecologische bewegingen zoals de transitiebeweging en steunde hij enkele guerillagardeningacties. Voor dat doel ontwikkelde hij speciale kabouterzaadballen (zie kader).

15

Durfs magische kabouterzaadballen Durfs magische kabouterzaadballen zijn kleine bommetjes vol leven om verwaarloosde plekjes te vergroenen. Kabouterzaadballen maak je van een mengeling zaden, compost, water en klei. Ze groeien overal waar een beetje aarde ligt en de balletjes zon en regen krijgen. Kabouterzaadballen zijn gemakkelijk te maken en je hoeft ze niet in de grond te stoppen of water te geven. De zaden kiemen wanneer het regent en de compost en klei uiteenvallen. Gooi ze op een stukje braakliggende grond of doe er ongebruikte stukjes stad mee herleven. Zelfs een spleet in de stoep kan dienst doen. Durf verspreidde in het voorjaar in Gent samen met zijn vrienden honderden magische kabouterzaadballen met daarin een mengeling van Sint-Janskruid, witte klaver, komkommerkruid, goudsbloem, wilde marjolein, kamille, korenbloem, lavatera, papaver, bronskleurige venkel en Oost-Indische kers. Ingrediënten • 1 deel zaad (gebruik voor de zadenmengeling altijd inheemse zaden om het ecosysteem niet te schaden) • 3 delen compost • 2 delen water • 5 delen klei (gebruik rode of bruine poederklei) Bereiding 1. Meng twee delen gemengde zaden met drie delen compost. 2. Roer daaronder 5 delen rode of bruine poederklei. 3. Giet er water bij en meng tot de mengeling vochtig genoeg is om er balletjes van te rollen (ongeveer 2 delen). 4. Rol balletjes van ongeveer 2,5 cm tussen de palmen van je handen. 5. Leg de magische kabouterzaadballen op een krant en laat ze 1 à 2 dagen drogen op een koele, droge plaats tot ze klaar zijn om te zaaien. Bronnen Keri Smith, The Guerilla Art KitPAPress, 2007. http://seedballinggent.blogspot.com/ http://nl.wikipedia.org/wiki/Masanobu_Fukuoka www.fo.am

Weetje Durfs magische zaadballen waren een inspiratiebron voor Masanobu Fukuoka, grondlegger van de natuurlijke landbouw. Fukuoka vermengde naar het voorbeeld van kabouter Durf het zaad van verschillende soorten groenten met het zaad van een groenbemester. Door maar een gedeelte van de uitgegroeide groenten te oogsten, kunnen de soorten zich elk jaar opnieuw uitzaaien.

16

Eco-actief

Speel en smul met Pim Pompoen een groentekwartet voor kinderen Tekst Reine De Pelseneer Illustraties Leen De Pelseneer

Hoe laat je kinderen met smaak smullen van bloemkool, prei en pompoen? Hoe leg je uit dat de groenten uit de supermarkt ooit groeiden uit een piepklein zaadje? En hoe maak je kinderen enthousiast om mee aan de slag te gaan in de keuken? Pim Pompoens Kwartet helpt je graag op weg. 9 groenten, 9 recepten Voor elke groente uit het kwartetspel (wortel, pompoen, prei, tomaat, koolrabi, rode biet, spinazie, erwt en bloemkool) krijg je een lekker recept voor broodbeleg. Op de boterham hoeven immers niet telkens vlees of kaas terecht te komen. Met groenten kun je oneindig veel verrassende kanten op. Laat je kinderen helpen bij het bereiden van deze gerechten en ze smikkelen hun boterham met plezier op! Elke ouder maakt zich weleens zorgen over het eetpatroon van zijn of haar kind. Je wilt immers dat je kinderen een gevarieerde en gezonde voeding binnenkrijgen. De tips in het boekje kunnen je wellicht helpen om kinderen te leren proeven. Speels groeiproces Samen met Pim Pompoen ontdekken kinderen op een speelse manier hoe groenten groeien uit een zaadje en hoe die groenten lekker verwerkt kunnen worden. Het kwartetspel brengt negen groenten in beeld en toont de weg die ze afleggen: van zaadje, naar plant, tot groente en gerecht. Het recept dat bij elke groente hoort en een woordje uitleg lees je in een apart boekje dat bij het spel zit. Voorts vind je daarin de spelregels van het kwartet, speltips om kinderen een leuke en leerrijke ervaring te bezorgen en een hoop ideeën om je kinderen zin te doen krijgen in lekkere en gezonde groenten. Bij elk spel zit bovendien een groentekalender.

Technische gegevens Het kwartetspel, het boekje en de groentekalender zitten samen verpakt in een mooi opbergdoosje. Pim Pompoen bij jou in huis! Wil jij graag een exemplaar van dit leuke spel? Het spel kost € 9,00 (+ € 2,50 verzendkosten). Zie bestelinfo p. 47. Velt mag 500 exemplaren weggeven voor educatieve doeleinden. Ben je leerkracht lager onderwijs of denk je op een andere manier in aanmerking te komen voor deze actie stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 03 281 74 75.

3 | 2009

17

Groen voor het hele gezin Je eigen kleine groentetuin Tekst Reine De Pelseneer Foto Stefan Jacobs

Wil je graag tuinieren en genieten van groen uit eigen tuin, maar heb je slechts een klein lapje grond? Velt toont je hoe je toch verse groenten kunt oogsten. We werken onder de titel Mijn eigen kleine groentetuin aan een tuinstarterskit die beginnende tuiniers wegwijs maakt in de wereld van bodem, compost, tuinmateriaal en enkele eenvoudige teelten. Je hoeft helemaal geen ervaring te hebben om met deze kit aan de slag te gaan. Kinderen kunnen perfect een handje toesteken. Zo wordt tuinieren een ontspannende bezigheid voor het hele gezin. Wie weet smullen jullie binnenkort van radijsjes, koriander, veldsla, kervel, spinazie en tal van andere groenten, recht uit de tuin! Als alles volgens plan verloopt, is de tuinstarterskit klaar voor verkoop tegen de Velt-ecotuindagen van 30 mei tot 1 juni. Houd zeker ook de volgende Seizoenen in de gaten voor meer info en bestelgegevens.

18

Sorbet

Weinig houvast voor hobbyteler en consument Vlaams co-existentiedecreet ggo is ontoereikend Tekst Geert Gommers

Het Vlaams parlement keurde op 25 maart 2009 het co-existentiedecreet goed dat het naast elkaar bestaan van biologische, conventionele en genetisch gemanipuleerde landbouw wil garanderen. Dit decreet is echter allesbehalve sluitend. Het laat de ecotuinier in de kou staan en biedt de consument geen vrije keuze aan het winkelrek. Het decreet focust op het voorkomen van ‘economische schade’ bij de landbouwer, m.a.w. men gaat in op hoe besmetting van een niet-ggo-landbouwer kan worden voorkomen en hoe bij eventuele besmetting de schade kan worden vergoed. De wijze waarop men dit regelt, is werk voor latere uitvoeringsbesluiten. Op de dag van de stemming in het Vlaams parlement stelde Velt samen met ander organisaties een persbericht op om de gebreken van dit decreet toe te lichten. Je kunt dit persbericht nalezen op www.velt.be/ggo. Louter economisch belang Het vraagstuk van co-existentie gaat niet alleen over het economische luik van landbouw. De benadering van de hele keten van de voedingsindustrie en het samengaan met natuur en ecosystemen zijn ook van belang in dit debat. Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) onderstreept dit. In hun advies voegen ze daar extra aspecten zoals lokaal bodemgebruik en economische ontwikkeling aan toe, en stellen ze dat instellingen voor de bescherming van natuur en landbouw en organisaties die het opnemen voor de consument betrokken partij zijn. In het huidig decreet komt die bredere kijk niet aan bod. Een gemiste kans.

Louter landbouwers Dit decreet focust enkel op landbouwers. Kort komen ook loonwerkers en leveranciers aan landbouwers aan bod. Hobbytelers blijven echter volledig in de kou staan. Is er enige bescherming voor de ecotuinier die groenten teelt naast een landbouwer die een ggo-gewas zaait? ‘Neen’ is het simpele antwoord. Hobbytelers zijn immers geen landbouwers, en hebben dus geen economisch belang… Het vraagstuk van co-existentie gaat niet alleen over het economische luik van landbouw. De benadering van de hele keten van de voedingsindustrie en het samengaan met natuur en ecosystemen zijn ook van belang. Tijdens de voorbereidende besprekingen bleek dat voor hobbytelers geen plaats is in dit decreet. Nochtans zijn er heel wat hobbytelers in Vlaanderen en het aantal stijgt. Hobbytelers opnemen in dit decreet zou – volgens de Vlaamse overheid en de Boerenbond – het decreet veel te complex en mogelijk onuitvoerbaar maken. Omgekeerde wereld Het decreet vermeldt: ‘De hobbyteler kan zelf geen economische schade lijden,

maar kan wel economische schade berokkenen aan omliggende percelen.’ Concreet betekent dit dat de hobbyteler die ggo’s teelt (je koopt bijv. nietsvermoedend een zakje ggo-zaad in een tuincentrum) aan specifieke voorwaarden moet voldoen. Welke en hoe, dat is (nog) niet duidelijk. Op zich is dit positief; het beperkt de teelt van ggo’s door hobbytuiniers. Maar het illustreert duidelijk de aanpak van dit decreet waarbij de hobbyteler vooral als eventuele veroorzaker van ggo-besmetting wordt beschouwd, terwijl hij in eerste instantie slachtoffer kan zijn. In het winkelrek Producten die meer dan 0,9 procent ggo’s bevatten en waarbij werd aangetoond dat deze besmetting technisch onvermijdelijk was, moeten geëtiketteerd worden, bijv. met ‘bevat ggo’s’ of ‘met ggo-maïs’. Dierlijke producten zoals vleeswaren en zuivel van dieren die werden gevoederd met ggo-voeder moeten zo’n etikettering niet dragen. Als consument blijf je in het ongewisse. Dit decreet verandert niets aan deze lacune. In het winkelrek is bio dus de beste keuze voor een ggo-vrije voeding. Conclusie Velt beoordeelt dit decreet als ontoereikend. Het biedt weinig houvast aan (bio)landbouwers die bewust ggo-vrij willen telen. Voor hobbytelers heeft men helemaal geen oog. En voor de consument biedt dit decreet geen enkele meerwaarde. Velt zal samen met enkele andere organisaties dit decreet en de op til staande uitvoeringsbesluiten van dichtbij opvolgen en de gevolgen van deze gebrekkige wetgeving aan de kaak stellen.

Reportage

19

‘We wilden graag een tuin zonder einde’ Over de gezinstuin van Bjorn Van Staeyen Tekst en foto’s Maite Grugeon

Op een vroege aprildag beland ik voor het huis van Bjorn Van Staeyen en zijn gezin in Wilsele. Tegen de gevel prijken Velt-tuinbordjes en enkele prijzenbordjes voor ‘laagenergiewoning’. Vrolijke lentebloeiers groeien bij de voordeur. Tijdens de Velt-ecotuindagen van 30 mei tot 1 juni stelt Bjorn zijn tuin open, het is al de derde keer dat hij dat doet. Dat er in de tuin heel wat te zien valt, mag ik meteen ontdekken, want mijn gastheer stelt voor om een rondwandeling te maken. Arnout, de jongste van de vier kinderen, loopt met ons mee. Hij wil me graag zijn kamp laten zien.

20

Reportage

Afwas in ruil voor een plan De tuin is 10 jaar geleden aangelegd. ‘De eerste planten werden gezet, nog voor de verkoopsovereenkomst was getekend’, vertelt Bjorn. Het eerste stuk van de tuin, dicht bij het huis, is het siertuingedeelte. Het bestaat uit enkele vaste plantenborders en een bollengraslandje. Ik vraag Bjorn of hij en zijn vrouw de inrichting van de tuin zelf hebben bepaald. ‘Niet helemaal. We hadden een uitgebreid wensenlijstje. We wilden bijvoorbeeld graag een geboorteboom voor elk van de kinderen, een poel en een boomgaard met hooiland. Dat lijstje hebben we tijdens een etentje aan vier bevriende tuinarchitecten voorgelegd. Terwijl mijn vrouw en

ik de afwas deden, hebben die vrienden een structuur voor de tuin bedacht. En dat plan hebben we uitgevoerd.’ Bjorn voegt daar even later aan toe: ‘We wilden ook graag een tuin zonder einde, niet zo’n tuin die gewoon stopt en waarbij je dan moet terugkeren.’ Mijn nieuwsgierigheid is gewekt. Gezoem en gefladder Het is gezellig in de tuin. Een lentezonnetje tovert wat warmte, en bloeiende sleutelbloemen, hyacinten, narcissen en bosanemonen creëren de juiste sfeer. Bjorn schenkt een glaasje zelfgemaakt druivensap voor me in en vertelt enthousiast.

‘Op verschillende plaatsen in de tuin staan zitbanken. Ik zit er graag met een boek en een glaasje te genieten van het gezoem en gefladder in de tuin.’ Dat de tuin veel variatie en ruimte voor genot biedt, is duidelijk. ‘We hebben een moestuin die mijn schoonvader bewerkt, een hooilandje, een boomgaard, een hakhoutbosje en houtwallen. Vanuit de tuin voeren we niets af naar het containerpark. Alles wordt verwerkt. Dieren krijgen hier heel wat aandacht. We hebben kippen en konijnen, en een poel met een insectenen amfibieënhotel, gemaakt van oude draineerbuizen. Voor de vogels hangen we nestkastjes op.’ Fantasie Voor de kinderen is zo’n tuin ongetwijfeld een paradijs. Wat doen ze er allemaal? ‘Kampen bouwen doen we het liefst!’ lacht zoon Arnout meteen. Zijn papa vertelt dat er nog wel meer gebeurt: ‘De kinderen geven de kippen eten, ze smullen van de bessen, ze helpen bij het zagen van takken of het scheppen in de poel. Onze oudste zoon heeft een klein moestuintje. Hij heeft er sla en prei in een tunneltje gezaaid.’ Spelen blijft echter het belangrijkste. ‘Er is een houten speelconstructie, met o.a. een klimmuur, een schommel en een glijbaan, die verbonden is met een boomhut. De fantasie van de kinderen is essentieel. De ene dag is de speelconstructie een circus, de volgende dag een ruimtetuig of een boot. Alles kan. We maakten ook een basketbalring aan het tuinhuis vast en er is een verhard gedeelte voorzien om te dribbelen.’ Wat maakt een tuin kindvriendelijk? vraag ik me hardop af. ‘Een tuin kindvriendelijk maken, wil zeggen dat je een situatie schept waarin kinderen eventueel kunnen gaan spelen. Meer niet. Je plant bijvoorbeeld een bosje aan.’ Heeft mijn gastheer ook minder geslaagde speeltoestellen gecreëerd? ‘Ja hoor, ooit maakte ik een ‘wilgendraak’, waar de kinderen in konden lopen. Maar die draak was te klein en dat maakte het onderhoud niet gemakkelijk. Ook aangekocht speelgoed, een voetbalgoal bijvoorbeeld, houdt het hier niet altijd even lang uit.’

3 | 2009

Verstoppertje voor iedereen In zo’n tuin vol leven vliegt een bal allicht weleens de verkeerde kant op. Onderneemt Bjorn dingen om de tuin tegen het spel van de kinderen te beschermen of voor de veiligheid van de kinderen zelf? ‘Rond de border hebben we een lage kastanjeafspanning gezet. De kinderen kunnen er gemakkelijk overheen, maar ze doen het niet. Meestal blijven ze op de paadjes. De moestuin is omringd door een snipperwand, die hem beschermt tegen wind en aanvliegende voetballen. Ook om de poel staat een kastanjeafspanning, die de vorm van de poel volgt.’ Bij de inrichting van de tuin hield Bjorn ook rekening met de omgeving. ‘Op verharde pleintjes in de buurt kunnen de kinderen skaten en rolschaatsen. Het was dus niet nodig om voor veel betegelde oppervlaktes te zorgen in de tuin. Trapveldjes zijn er ook voldoende in de buurt. Daardoor hoefde een groot voetbalgazon voor ons niet meer. Onze tuin is verbonden met die van de buren. De kinderen hebben op die manier samen 50 are om in te spelen. Bij ons in de tuin komen de kinderen van de buurt verstoppertje spelen.’

21

In de tuin van de familie Van Staeyen wordt geleefd en gespeeld. Benieuwd hoe ze daarvoor de ruimte creëren? Je kunt deze tuin, samen met tientallen anderen, bezoeken tijdens de Velt-ecotuindagen. Meer informatie vind je in de brochure bij deze Seizoenen en op www.durftuinierenzonder.be.

22

Culinair

Heerlijk gebak Vers uit de oven Tekst Emelie Heller Foto’s Andre Lubbe, Karel Beta e.a.

Toen ik 9 jaar was, was ik lid van het zogenaamde ‘lekkerbekkenclubje’. Dat clubje telde drie personen en ieder weekend kookten en bakten we allerlei lekkernijen. Jammer genoeg heeft de club al snel het leven gelaten. Ik denk dat we slechts een zestal keer zijn samengekomen, maar de basis was gelegd. De club inspireerde me om meer te bakken en te experimenteren met eten. Sinterklaas had dat ook in de gaten, want op mijn twaalfde heb ik Het bakboekje voor kinderen gekregen. Dat boekje heeft zeker zijn diensten bewezen. Op elke pagina kun je nog wel een restje van mijn creaties bespeuren… De oven heeft me al vaak geïnspireerd, zowel in de volxkeuken als thuis. Het is een waar genot om mensen te plezieren met ovenschotels en zelfgemaakte koekjes en taarten. Zelf ben ik zowat verslaafd aan brood. Ik vind het heerlijk om naar de bakker te gaan en dan onderweg de korstjes van het verse brood op te eten. Brood heb je in vele vormen en smaken. Toch zijn de meeste warme bakkers

veroordeeld tot het afbakken van door meelfabrieken aangeleverde halffabrikaten. Ze onderscheiden zich enkel nog door hier en daar een extra havervlokje of sesamzaadje in het brood te verstoppen. Biologisch brood kopen of zelf brood bakken zijn lekkere alternatieven. In je keuken kun je eindeloos variëren met noten, zaden, gedroogde vruchten en kruiden. Zelfs een stukje spek in brood is lekker.

Ook de basis kan verschillen: roggebloem, tarwemeel, gekookte rijstkorrels, haverzemelen, spelt, kamut. En dan is er ook nog een verschil in rijsmiddel: verse of gedroogde gist, zuurdesem of bakferment. (zie ook p. 29) De oven leent zich ook prima tot het maken van zoete verwennerijtjes. Op de volgende pagina’s vind je vier recepten voor overheerlijk gebak.

Essenerbrood Op het Velt-secretariaat proefden we een kiembrood of Essenerbrood. Dit brood biedt een alternatief voor gewoon gistbrood of zuurdesembrood en heeft bijzondere eigenschappen. Het is gemaakt volgens een 2000 jaar oud recept dat door de Esseners (een Joods volk) is bedacht. Het brood wordt gemaakt van tarwekorrels die drie dagen kiemden. Het wordt op lage temperatuur gebakken. Het brood bestaat dus louter uit gekiemde tarwe. Er komt geen meel, gist, zout, suiker, zuivel, vet of bewaarmiddel aan te pas. Het fytinezuur in gekiemde tarwe is afgebroken en dat is interessant, want fytinezuur blokkeert de opname van mineralen. Daarnaast bevat gekiemd brood meer vitaminen en is het zwaar verteerbare gluteneiwit opgesplitst in goed opneembare aminozuren. Kiembrood is bijgevolg beter verteerbaar en veel voedzamer dan gewoon volkorenbrood. Het wordt op 100° à 130° Celsius gebakken, m.a.w. ver onder de grens van 170° Celsius waarboven er in de korst van gewoon brood acrylamide kan worden gevormd, een kankerverwekkende stof. Oorspronkelijk werd kiembrood zelfs buiten in de zon op stenen gebakken. We hebben het brood niet zelf gebakken, maar gekocht in een natuurvoedingswinkel. Een kiembrood van 400 g kost bijna € 3,00. Er bestaan acht varianten. Je kunt het brood in de verpakking gedurende enkele maanden bewaren. Het smaakt zoet en is vrij sappig. Lekker met gewoon boter of zout beleg zoals kaas of pesto. Je vindt dit brood ook onder de namen Manna of Ezekielbrood. Mannabrood is hetzelfde als tarwekiembrood. In Ezekielbrood is echter wel gist gebruikt.

Broosider dos

3 | 2009

23

Broodpudding met speculaas en banaan 1 u 20’ Broodresten verwerk ik graag in een broodpudding. Je kunt er ook restjes wafels, koekjes, etc. aan toevoegen. Je maakt de pudding zo calorierijk of -arm als je wilt. Brood of gebak vormt de basis. Als zoetmiddel kun je o.a. fruit, rozijnen en rum gebruiken.

Ingrediënten voor 8 personen

Bereiding

• 1 kg broodresten (Turks brood, volkorenbrood, sandwiches, rozijnenbrood, koffiekoeken, wafels…) • 300 ml lauwe (half)volle melk • 1 scheutje bruine rum of cognac • 1 appel • 1 à 2 bananen • 1 handvol rozijnen • 3 plakjes peperkoek • 4 kleine speculaasjes • eventueel wat suiker • 1 el speculaaskruiden • 60 g chocolade • 1 à 2 eieren

Verwarm de oven voor op 180°C. Week de rozijnen in de rum. Verwarm de melk en voeg eventueel wat suiker toe. Snijd de broodresten fijn en laat ze goed weken in de lauwe melk. Plet de banaan en snijd de appel in kleine stukjes. Voeg het fruit toe aan het brood. Voeg ook de geweekte rozijnen, de verkruimelde speculaas en de peperkoek toe en meng alles door elkaar.

Om de broodpudding sappig te maken, voeg je eieren en melk toe. Speculaas en peperkoek geven een specifieke smaak aan de broodpudding, maar je kunt ze ook weglaten. Door de broodpudding breed uit te strijken over een taartvorm en hem iets langer te laten bakken krijg je een hardere variant.

Kruid de broodpudding met de speculaaskruiden. Doe er ten slotte de eieren bij en meng alles goed. Vet een taart- of cakevorm in met een beetje olie. Giet de broodpudding in de vorm. Snijd de chocolade in kleine blokjes en duw die zachtjes in de bovenkant van de broodpudding. Zet de broodpudding ongeveer 40 minuten in de oven (afhankelijk van de dikte).

Kwarktaart met rozijnen 1 u 30’ + 2 u rusttijd Twee vriendinnen hebben deze taart ooit voor mijn verjaardag gebakken. Ik vond ze zo lekker dat ik het recept goed heb bewaard. Kwarktaart kent een variant die je niet bakt, maar laat opstijven in de koelkast. Die versie is echter lang niet zo lekker als het

Ingrediënten voor 10 personen

Bereiding

Deeg: • 150 g bloem (volkoren/witte) • 1 tl bakpoeder • 50 g fijne suiker • 1 pakje echte vanillesuiker • 50 g koude boter Kwarkvulling: • 500 g kwark • 100 g suiker (afhankelijk van hoe zoet je de taart wilt hebben) • 1 pakje vanillesuiker • 1/2 pakje vanillepuddingpoeder • 50 g maïsbloem • 2 eieren, gesplitst • 100 g rozijnen

Deeg: zeef de bloem en meng ze met het bakpoeder. Maak een kuiltje in de bloem en doe hierin de suiker, de vanillesuiker en het ei. Meng goed. Snijd de harde boter in stukjes en vermeng met de bloem. Kneed goed en laat het deeg ongeveer 2 uur rusten in de ijskast. Rol het deeg uit en bedek er de bodem en de rand van een springvorm mee.

recept hieronder. De combinatie van de volle smaak van de kwark, het deeg en de rozijnen is heerlijk. De taart moet wel luchtig blijven. Open daarom tijdens het bakproces de oven zeker niet. Klop het eiwit goed op en meng het zachtjes door de vulling.

Vulling: roer de kwark, de suiker en de vanillesuiker tot een homogene massa. Meng het puddingpoeder en de maïsbloem door het kwarkmengsel. Doe ten slotte de eierdooiers, de rozijnen en het tot sneeuw geklopte eiwit erbij. Giet de vulling in de met deeg beklede springvorm. Bak 50 à 60 minuten in een matig warme oven (180 ° Celsius). Je hoeft de oven niet voor te verwarmen.

24

Zachte speculaas 45’ Met deze heerlijke speculaas weet Velt-collega Riet Janssens jong en oud te bekoren. Na lang aandringen, heeft ze haar recept prijs gegeven.

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 1 kg bloem • 600 g (donkere/riet)suiker • 4 eieren • 500 g boter • 1 tl kaneel (of 2 voor de freaks) • 1 tl speculaaskruiden • 1/2 tl bakpoeder

Meng alle ingrediënten door elkaar (de boter laat je het best even smelten). Smeer het mengsel uit in een hoge bakplaat. Bak 30 minuten op 170°C.

Dit is een calorierijke versnapering met veel boter, suiker en eieren, maar soms mag een mens zich al eens lekker laten gaan ...

Variant: je kunt de kaneel en/of de speculaaskruiden weglaten en er in de plaats amandelschilfers of -poeder in verwerken of rozijnen toevoegen. Je kunt eindeloos experimenteren met dit recept!

Snijd de speculaas meteen in kleine stukken nadat hij uit de oven komt. Laat afkoelen (best snel, op een koude plaats, anders droogt hij te fel uit) en bewaar in een goed afsluitbare doos.

Bananenbrood met pecannoten 1 u 30’ Ik at voor het eerst bananenbrood in Californië. Een verre tante betoverde me helemaal met de zoete, zachte smaak van dit brood. Heb je enkele overrijpe bananen? Verwerk ze in dit gerecht!

Ingrediënten voor 10-12 personen

Bereiding

• 3 à 4 (over)rijpe bananen • 50 g boter • 80 g bruine suiker (of honing) • 225 g volkorenmeel • 1/2 tl bakpoeder • 100 g gehakte pecannoten • 1 ei • een snufje zout • 1 tl kaneel • eventueel wat fijngehakte dadels

Prak de bananen met een vork. Roer de boter en de suiker romig. Roer het ei erdoor. Voeg meel, bakpoeder, kaneel, zout en bananen bij het mengsel er roer alles door elkaar. Voeg ten slotte de fijngehakte pecannoten toe en eventueel de stukjes dadel. Verwarm de oven voor op 190° C.

Je kunt dit brood eten als dessert of als tussendoortje. Gebruik je minder suiker, dan kun je het voor een broodmaaltijd gebruiken, eventueel besmeerd met wat jam of boter.

Vet een broodblik (voor een brood van 675 g of wat groter) in en bestuif het met bloem. Vul het blik met het beslag. Bak het brood ongeveer 1 uur in het midden van de matig hete oven tot het goudbruin is. Neem het brood uit het blik en laat het op een rooster afkoelen.

Hier kun je Velt-tuinbordjes ophalen

Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Weg & Wijzer Ecologisch leven/wonen

06.06

Bezoek aan de Colomatuinen (rozen) 8.30 u. Vertrek Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Evt. in de nm, bezoek aan plantenkwekerij in St. Niklaas. Kostendelend, vooraf inschrijven: War Smeyers, 014 71 30 63, [email protected]. Mol.

07.06 05.07

24.06

13.07

31.05

Aangepast schoeisel is vereist. René Meulemans, 03 651 71 31, www.veltbrasschaat.be. Brasschaat.

15.06

Confituur zonder suiker door Annemie Rubens 19.30, Gibbo Galbergen Don Boscostraat 37-39, Mol. Inschrijven! Leden: gratis; nt-leden: € 2,50. War Smeyers, 014 71 30 63, [email protected]. Mol.

20.06

Bezoek aan rozentuin in Stene (Oostende) en Loca

13.06

Tuinreis naar Walcheren. Bezoek aan landelijke tuin, rozentuin, ecologische tuin, Fort Rammekens en de Rammekenshof. Vertek 6 u. Inschrijven door betaling op rek.nr. 061-8524260-74 op naam van Laure Dekeerle met vermelding: ‘Walcheren’. Leden: € 46,00; nt-leden: € 51,00. Laure Dekeerle, 051 22 63 72, users.myonline.be/ velt-roeselare. Roeselare.

14.06

Herkennen van voedingsgebreken, ziekte en insectenaantasting in de fruittuin. 9-11.30. Bij Lieve en Gilbert Putman, Lattenklieverstraat 156, St.Joris. 050 78 05 51,

Dag van het Park in De Palingbeek. Met wandeling en fietstocht. 14-18 u. Info: Bezoekerscentrum De Palingbeek, Vaartstraat 7, 8902 ZillebekeIeper, 057 23 08 40 - www.west-vlaanderen.be/ bezoekercentra. Velt Westland.

01.06

[email protected]. www.fruitwerkgroep.yuco m.be. Fruitwerkgroep VeltBeernem.

14.06

Open tuin 10-18u bij Marcel Castelein, Delaeystraat 64, De Geite (Hooglede). 051 70

03.06 10.06 17.06 24.06

06.06

Tuinbezoek: bekende en minder bekende groenten telen. 9.30-11.30 u, bij Johny Poppe,Burgerleenstraat 43, Koolskamp. Luc De Backer, 0485 85 33 76,

Moestuinclub 10-12 u. Augustijnenhof, Rolleweg 10, Loppem. Daniël Van Poucke, 050 20 11 44, info.grootz [email protected]. GrootZedelgem.

01 76, [email protected]. Staden. Initiatie nordic walking 18.30-20 u, Sterrebos, ingang Vijfwegen. Volkstuin: 12.00, nt-leden: 16.00, mat. en verz. inbegrepen. Inschrijven: 051 20 39 23. Roeselare.

Biobabbel door Andre Verheecke, 20-22 u, Zaal Broeder Maristen, broeder Maristenstraat, Pittem. € 1, 00. I.s.m. Biosa en milieuraad Pittem. jan moeyaert, 051 40 30 33, jan_ [email protected]. Tielt.

Tuinbezoek en zomersnoei van hoogstam geleide fruitbomen 18.30 u. Bij Peter Ruts, Poederstraat 10, Arendonk.

West-Vlaanderen

Tuinbezoek 18.30 u. Bij Els Dhaenens, Breemsedijk 85, Vosselaar. Breugelmans, 014

Wandeling in de Mikse bossen 19.30-22 u, Kerkedreef - aan de ingang van het park De Mik en De Inslag, Brasschaat.

10.06

Breugelmans 014 88 28 87, b reugelmans.pelckmans@sky net.be. Turnhout & Nutstuin Turnhout.

88 28 87, breugelmans.pelc [email protected]. Nutstuin Turnhout.

09.06

[email protected] om. Moestuinclub midden West-Vlaanderen.

Tuinbezoek 19.30-22 u, bij Theo Slachmuylders, Hombeek. Inschrijven voor 15 juni via [email protected] of 015 34 06 26. Daniël Duran, [email protected]. Mechelen.

Rondleiding met natuurgids in Dodoenstuin en Bloemen- en insectentuin. 15-17 u. Vertrek: hoofdingang Park van Schilde, einde Bellevuedreef. François Jans, 03 658 24 68, v [email protected], home.scarlet.be/~ab475635/ Dodoenstuin.htm. Dodoenstuin, Schilde.

08.06

Taart en koffie (€ 5,00). Lunch in ’t Roodhof (€ 12,00) Inschrijven: Hugo Himschoot, 03 252 57 05, [email protected]. Den Bumpt.

Biotuinweekend: bezoek onze gemeenschappelijke Velt-tuin. 10-18 u. Bergstraat 9, 2930 Brasschaat. Rondleidingen: 11, 14 en 16 u. Frans Verelst, 03 651 90 11, www.veltbrasschaat.be. Brasschaat.

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Labora (Beernem). Afspraak: 8.30 u, Sporthal Zwijndrecht. Carpooling.

Antwerpen

01.06

Kinderen welkom

25

19.06

Bezoek aan Rosy’s garden Oostende. 18-22 u, Carpooling aan Nieuwvliet (Nieuwenhove). € 6,00. Inschrijven: Etienne Vernack, 050 82 38 69, [email protected]. Oostkamp.

21.06

Composteren. 14-16 u. I.s.m. De Palingbeek, Vaartstraat, 8900 Ieper-Zillebeke. Westland.

26

27.06

Seizoenen

Compostdemonstratie door compostmeester van de gemeente. 14-16 u, Containerpark, Siemenslaan, Oostkamp. Marina Jonckheere, 050 82 47 67, jon [email protected]. Oostkamp.

28.06

Fietstocht met proeverijen, 13.30 u. Kerk,Staden.Bezoek tuin

06.06

06.06

van fam. R.Goemaere,het kaasmuseum in Passendale. Proeverijen en barbecue. Leden: € 18,00; nt-leden: € 21,00. R. Deleu, 051 70 01 76, [email protected], users.pandora.be/roger.deleu. Staden.

01.07 04.07

tot 30 september. nico.staess [email protected]. Beitem.

& Mullem (middagmaal in restaurant “Cesar”.) 7.45 u. Deelnemen kan door € 35.00 (alles inbegrepen) te storten op rek. nr. 061-8524260-74 met vermelding ‘Oudenaarde’, users.myonline.be/veltroeselare. Roeselare.

04.07

Zomersnoei klein fruit door Willy Mahieu 14.30-16.30 u, Stationsstraat, 57A, Jabbeke. Carpool: 13.45

07.06

01.06

10.06

13.06

21.06

Ecotuinbezoek bij Frans Van Gaeveren, 10-18 u, Kruisbeeldstraat 204, Hamme.

Voordracht over bijen door de Gentse Imkersvereniging, en Velt Scheldevallei, 19 u in het ontmoetingscentrum achter de kerk van Merelbeke Flora -Van Goethemstraat. Scheldevallei.

Biodynamisch tuinieren met Bert Dhondt, om 19.30 u, Christoforus Gemeenschap, Asselkouter te MerelbekeMunte. Scheldevallei.

Gifvrij tuinieren voor iedereen door Marc Geens, 10-12 u, Bauwerwaan 62, Zomergem. Nt-leden: € 2,00

Open Tuin, 14-18 u, bij Betsy Heirwegh, Koningin-Astridlaan 13, Hamme. 052 47 01 22, Hamme.

Natuurwandeling in Canisvliet, 14-17 u, Philippe Grambras, Parking De Baeckermat, Westdorpe, Nederland. Ntleden: € 2,00. Over de brug Sas van Gent, komende van Zelzate, aan rondpunt, richting Westdorpe dan nog 50 m. Info: Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, [email protected], velt.meetjesland.in.evergem. Meetjesland.

26.06

Bedrijfsbezoek Bart Dequidt in Kemmel. Meer details in ‘t Scheldevelterke. Scheldevallei.

27.06

Seizoensactiviteiten, 10-12 u, bij Frans De Block, Korte Haagstraat 29, St.Gillis Dendermonde. Ntleden: € 2,00. Ray Verneirt, Fortstraat 37, Lebbeke, 052 41 13 43, [email protected], www.bloggen.be/ veltdendermonding. Dendermonde.

28.06

Tuinenfietstocht. 14-17 u. Meer info ledenblad ‘De Vlier’ en ‘e-Vlier’ en op www.veltgeraardsbergen.be. Luc De Taye, [email protected], 054 41 52 83. Geraardsbergen.

04.07

Bezoek Opvangcentrum vogels en wilde dieren, 14-17 u, Liedermeersweg 14, MerelbekeFlora. Leden: € 5, 00; nt-leden:

Compostdag in Kaprijke/ Lembeke. 10-16 u. Containerpark Kaprijke Vrouwstraat(volg de pijlen).

(drankje incl.). 0473 756 906, [email protected]. Nevele/ Zomergem.

21.06

21.06

Meetjeslandse fietsgordel langs ecotuinen. 10-18 u. Antoinette

Een versnappering voor elke bezoeker. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, [email protected], velt.meetjesland.in.evergem. Meetjesland.

052 47 40 65. Hamme.

05.06

Compostdag in Zelzate en Evergem. Zelzate: Karnemelkstraat 5 (9-12 u); Compostdag gemeentehuis Evergem, Fortune de Kokerlaan 11 (10-17 u) Etienne

Bauwens 09 253 65 14, [email protected]. Inschrijven voor fietstocht gewenst. velt.meetjesland.in. evergem. Meetjesland.

u, Zwembad de Kupe, Diksmuide (nabij station) Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Luc Lansens, 051.50 39 07, [email protected]. Ijzervallei/Diksmuide.

Oost-Vlaanderen

8 u. Volwassenen: € 35,00; kinderen: € 15,00. Info en inschrijven bij Marc Temmermans, 03 776 86 89. [email protected]. Waasland.

Raemdonck over snoeien van struiken en bomen om 11 en 14.30 u. Namiddag: kinderworkshop vlechtwerk met Mondina. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, [email protected], velt.meetjesland.in.evergem. Meetjesland.

Fotozoektocht 2009. Van 1 juli

Bezoek aan tuin en biologische kruidenkwekerij in Kruishoutem + Oudenaarde

Busreis naar Vlaams-Brabant.

€ 7,50. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, info.meetjeslan [email protected], velt.meetjesland.i n.evergem. Meetjesland.

05.07

Fietstocht Pays des Collines. Meer details in ‘t Scheldevelterke. Scheldevallei.

12.07

Open proeftuindag, bij Marc Geens, 14 u, Bauwerwaan 62, Zomergem. Erik Ingelbrecht, 09 329 49 52, erikingelbrecht@ skynet.be, www.veltgent.net. Gent

21.07

Fietstocht, vertrek: 14 u, ‘Het Vaatje’, Grote Snijdersstraat 97, Lebbeke. 10,00 pp (incl. maaltijd). Inschr. voor 14/07 bij Ray Verneit, 052 41 13 43. Dendermonde.

Weg & Wijzer

of 0473 39 03 11, [email protected], asse.velt.be. Groot-Asse.

Vlaams-Brabant

01.06

Open tuindagen. 10-18 u. Jackie en André Meysmans, Deisels 26, Londerzeel. €

13.06

1,50, drankje inbegrepen. [email protected], 052 30 24 12, Neer-Brabant.

01.06

02.06

06.06

20.06

20.06

compostmeestersdag op

het containerpark, Putberg, Asse. I.s.m. Milieudienst, Natuurpunt. Reej Masschelein, 02 452 78 13

01.06

21.06

06.06

Bezoek imker. 14.30-16.30. Ludo De Clercq. Kasteel

09.06

Bijenteelt en bijenproducten. Afspraak: 19 u,

moestuincomplex De waterkuil, Waterkuilstraat, Zepperen. Carine Lonneu, 011 68 75 68, [email protected].

14.06

Vaderdagactiviteit: initiatieles kajakken en natuurwandeling over water. 10 u, clublokaal van de kajakclub op het Eilandje, Neeroeteren. Inschrijven verplicht. Ludo Zanders, 089 86 70 1, ludo.zanders@euphonynet .be, www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

Heemtuin Rucphen + grenspark De ZoomKalmthoutse heide. 9.30 u. Kosten van de gids (€ 40,00) worden gedeeld door de aanwezigen. Luc Vanhoegaerden, luc.van [email protected], 03 287 80 93. Bij inschrijving telnr. en/ of e-mailadres opgeven. Je wordt geïnformeerd over de meest nabije plaats van opstap in de carpool. Midden Brabant

Bezoek aan de ecologische volkstuin De Waterkuil, 14-16 u, Waterkuilstraat, Zepperen. Leden: € 5,00; nt-leden: € 6,00. Inschrijven voor 1 juni: Karen Poel, 0479 33 42 76, [email protected]. Betaling via 523-0802853-59 met vermelding lid of nt-lid en lidnummer. West-Limburg + Diest

Yggdrasil. € 25,00. Vooraf inschrijven. 016 82 45 37, [email protected], www.yggdra.be.

27.06

13.30-17.30 u. Vertrek: Lambers, 089 56 31 77, [email protected]. Kinrooi.

door compostmeesters van Haacht, 14-16 u,

Aanleg van een kruidenspiraal. 10 u, Gravin de Mérodestraat 103, Heultje (Westerlo). Organisatie:

Fietstocht (ca. 35 km). Kinsport in Kinrooi. Maurice

Demo composteren

€ 2,50; nt-leden: € 3,50. Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christi [email protected] Inschrijving voor einde mei. Zennevallei.

Holle Eikstraat 34, Londerzeel.

13.06

voorbij het CC. van Dilsen. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonynet .be, www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

Beyaerdstraat 96, Brussel/ Neder-Over-Heembeek. Leden:

Hof ter Winkelen. 13.40 u,

Kringlooptuin met snoeihout en kippen. 9-13 u. Jaarlijkse

Composteren voor gevorderden door Marc Smeyers, 20-22 u. Zaal Onder den Toren, Markt 4, 3150 Haacht. Leden:€ 2,00; nt-

Bezoek aan ‘Veltecotuindagen’ deelnemers van Limburg (o.a. Bilzen, Hoeselt en Riksingen). Vertrek: 10 u, parking, net

Kringlooptuin, Pastoriestraat, Wakkerzeel. Dijlevallei.

Bezoek compostsite Jean Pain, gids Sonia Hannon,

€ 5,00. (kinderen <16: gratis). Inschrijven voor 30 april, betaling op rek.nr. 068-2177280-45 (naam vermelden). Liesbeth Dothée, 02 466 61 93, [email protected]. Pedevallei.

Bezoek Moestuin Sint-Alexius door Hugo Verdoodt. 14.30-16.30 u. Sint-Alexius,

leden: € 4,00. Gezin: € 3,00/€ 6,00. Dijlevallei.

Bezoek aan de Beverse kaasmakerij + degustatie. 13.30-16.30 u, vertrek aan de Sint Rochus kerk van Halle. € 4,00. Inschrijven tot 20 mei op [email protected] of 02 356 22 83. Betaling op rek.nr. 422-1066531-78. GrootHalle.

06.06

16.06

Moestuincursus: Project ten huize van Start in september 2009 tot november het volgende jaar. Wintermaanden: iedere maand een theorieles, vanaf maart iedere veertien dagen een praktijkles. Cursus + lesboek + handboek ecologisch tuinieren: € 120,00. Inschrijven voor 15 juni 2009: Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christiaens@tele net.be. Zennevallei.

01.06

nt-leden: € 3,50 Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christiaens@tele net.be. Zennevallei.

Haas 1, Nieuwenrode. [email protected], 052 30 24 12, Neer-Brabant.

Limburg

Grimbergsesteenweg 40, Grimbergen. Leden: € 2,50;

Open tuindagen. 10-18 u, Gezin Jan Schamp,

27

18.06

Ecologisch Bloemschikken: vroege zomer. 19.3021.30 u, in de Koepel, Spilstraat Neeroeteren. Vooraf inschrijven.Anita Stinkens, 089 86 70 11, anita.stinkens@euphonyne t.be. www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

28

20.06

Seizoenen

Fietsuitstap naar stichting Ommersteyn, vertrek: 13 u, aan het Troempeelke in Opglabbeek. Richard Meerschaut, richard.meersc [email protected], 0498 28 07 22, Opglabbeek-As. Opglabbeek-As.

27.06

Fietsen langs de Maas. Vertrek aan De Wissen, Stokkem. Robert Camps, 089 24 01 90, [email protected]. Genk.

08.07

Bioblauwbessen plukken in De Wei in Gellik/Lanaken. Afspraak: 9.40 u, kerk van Opgrimbie/Maasmechelen. Tot 12 u. Jef Hermans, 089 76 79 04 of [email protected] Maasmechelen.

11.07

Bezoek aan de groentetuin van Sylvain Peeters. 10-12 u, Waterlozeweg 68, Neeroeteren. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo [email protected], www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

11.07

Open tuin en kunst bij Jef van Sie, 11 u, Bergerstraat 36, Neeroeteren. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo [email protected] of Jef van Sie, 089 86 51 67. www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

12.07

26.07

Fietstocht met tuinbezoek. 13.30-17.30 u, vertrek aan het CC van Dilsen. Tussenstop bij Josee en Jef Wetzels met koffie en gebak. Roland Hülzenbecher, 089 75 68 04, [email protected]. Dilsen. Blauwbessen plukken bij Schrijnwerkers in MeeuwenGruitrode. Start fietsers: 13.30 u, aan de kerk in Neeroeteren. Afspraak in MeeuwenGruitrode om 14.30 u .(Weg naar As 121). Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo [email protected]. www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

Nederland elke za & di

elke za nm & wo vm elke do vm

elke 1ste vrij vd maand

07.06

Veldhoven aanwezig met een stand. De Walburg Boord 64, Nuenen. 2,50.

Velt-Tuinkamer 9-14 u Hopveld 15a, Gemert. 0492 36 16 08, www.velt-gemert.nl Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.velt-nederland.nl/ valkenswaard.html Iedere donderdagmorgen: meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk

Open dag ‘De Walburg’ , Nuenen. 10 u. Velt Eindhoven/

13.06

Tuin en abdijbezoek aan de Abdij van Postel in Vlaanderen. 11 u. Wilma Peeters, 043 459 20 07, [email protected]. Inschrijven voor 1 juni. zuidlimburg.velt.be/

12.07

Ecologische maaltijd in De Wingerd, 19.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van de Putte, 040 2012489, [email protected].

Familiedag, twee tuinen bezichtigen. 10 u. Bij de tweede tuin wordt een buffet samengesteld van meegebrachte etenswaren. De tuinen worden nog bekendgemaakt. Inschrijven: ria.bernards, 0497 592029 [email protected]. www.veltbladel.nl.

Bergeijk-Eersel.

Vooraankondiging gewestreis 2009 Dit jaar zal de Gewestreis van Velt Nederland plaatsvinden op zondag 6 september. We gaan een bezoek brengen aan De Bikkershof,een ecologische en bijzondere stadstuin in de wijk Wittevrouwen in het hartje van Utrecht en aan de biologische modelboerderij van de afd.Diergeneeskunde van de Universiteit van Utrecht. Houd 6 september vrij in je agenda! Gedetailleerde informatie volgt in de volgende Seizoenen.

Juni Compostmaand VLACO vzw en OVAM lanceren voor de zesde keer ‘Juni Compostmaand’. Tijdens deze campagne organiseren de Vlaamse compostmeesters in zo’n 100 gemeenten kringloopdemonstraties. In die demo’s krijgen hobbytuiniers gratis tips over hoe zij hun snoeihout binnen de perken kunnen houden en het kunnen verwerken in hun tuin. ... met tipboekje en boek VLACO vzw bundelde in een Tipboekje negen kringlooptips over snoeihout. Wie ze toepast, spaart tijd en geld, en kan dus meer genieten van zijn ecologische (sier)tuin. Daarnaast verschijnt het boek ‘Composteren en Kringlooptuinieren’, voor de ecotuinier die zijn tuinafval tot een minimum wil beperken. Je vindt een kortingsbon voor dit boek op de Juni Compostmaand-activiteiten. → www.junicompostmaand.be

Breedbeeld

Brood

dossier

29

Veel graantjes maken een brood Weetjes over biobrood Tekst Luk Naets Foto’s Fabio Arangio en Matt Palmer

Met de zomer in aantocht zal in menige picknickmand de ecosmos weer opduiken: een dikke snee biologisch brood belegd met een fris smeerseltje van eigen creatie of een knapperig vers slaatje. Zelf biobrood maken, daar passen de meeste consumenten voor, ook al omdat de prijsspanning tussen biologisch meel en een gekocht biobrood veel kleiner is dan tussen gangbare bloem en pakweg een galetbrood bij de bakker. Wie thuis biobrood serveert aan gasten krijgt meestal direct een pluim omwille van de lekkere smaak en het opvallende aroma. Toch blijft de verkoop van biobrood wat hangen: 14 procent van de consumenten kocht in 2008 al eens een biobrood, voor biogroenten is dat 36 procent. Misschien moet men er iets te veel naar zoeken: in natuurvoedingswinkels is het aanbod best ruim, in de grotere supermarkten is er her en der al wat keuze, maar 21 plaatselijke ‘warme’ biobakkers voor heel België is véél te weinig. Eenvoudige receptuur Terwijl gangbare bakkers een heel gamma broodverbeteraars, aroma’s en bewaarmiddelen kunnen gebruiken, zijn de recepten voor biobroden doodsimpel: biologisch meel, water, zout en een rijsmiddel. Dit laatste kan naast bakkersgist ook zuurdesem zijn − een product van spontane melkzuurgisting in het deeg − of bakferment − een mengeling van granen, honing en peulvruchten. Om het kneed- en rijsproces wat bij te sturen heeft een biobakker of -maalder maar weinig hulpstoffen ter beschikking: biologische gluten (tarwe-eiwitten) voor meer volume, mout als voedsel voor de gist, ascorbinezuur (vitamine C) als antioxidant en enkele niet genetisch gemodificeerde enzymen. Het spreekt voor zich dat extra ingrediënten voor speciale of luxebroden zoals noten, zaden, vruchten, groenten, zuivel of suiker eveneens biologisch moeten zijn. Biobroden bewaar je best niet in plastic; zo gaan ze niet schimmelen. Vooral desembroden zijn tot een week houdbaar.

30

Seizoenen

Voedingswaarde Brood voorziet ons van energie, bouwstenen (eiwitten), vezels voor een goede darmfunctie, vitamine B1 en heel wat belangrijke mineralen zoals ijzer, magnesium en zink. Wie een zestal sneden volkorenbrood eet, heeft van veel voedingsstoffen al de helft van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) opgegeten. Maar hoeveel neemt het lichaam hiervan ook effectief op? In de graankorrel zitten de mineralen gebonden aan het fytinezuur, de fosforvoorraad voor het kiemend tarweplantje wanneer het graan is uitgezaaid. Uit analyses van diverse broden blijkt dat die gebonden mineralen het best vrijkomen in een licht zuur milieu na een zekere wachttijd. Dat maakt dat in volkorenbroden met zuurdesem of bakferment die uit zichzelf langzaam rijzen na 5 uur al 80 procent van het fytinezuur is afgebroken, gistbroden doen er 3 uur over om 50 procent af te breken, maar langer rijzen drijft die score amper op. Conclusie: qua voedingswaarde is biologisch desembrood de top. Biobakkers die hun volkoren gistbroden rustig laten rijzen halen ook nog een bevredigend resultaat.

Het Vlaamse graan verzopen in de orkaan? Geert Iserbyt van Landwijzer, het Vlaamse opleidingscentrum voor biologische landbouw, heeft een opgemerkt pleidooi gehouden voor een herlanceringsplan van het Vlaamse/Belgische biobrood. Hij stelt terecht dat de consument die graag kiest voor streekeigen groenten en fruit, geen weet heeft van de oorsprong van de granen waarmee zijn of haar broodje is gebakken. Sinds de uitverkoop van de wat grotere Vlaamse bakkerijen zoals Nonkels, De Bruine Bakker en de Biodynamische-Bakker wordt het merendeel van het aanbod in de natuurvoedingswinkels geproduceerd door de Nederlandse industriële biobakkers Verbeek en Van Der Westen. Het stuit Geert vooral tegen de borst dat er reclame wordt gemaakt voor ‘Vlaams brood’, terwijl er over de herkomst van de grondstoffen wordt gezwegen. Hij ziet gelukkig dat er voorbeelden zijn die wel transparant werken met regionale producten: het ‘Zeeuwse Vlegel’-concept in Zeeuws Vlaanderen (NL) en de biologische coöperatieve Agribio in Wallonië. Binnen de opleiding van Landwijzer zijn er ook al cursisten die zich willen inzetten voor de heropleving van het Vlaamse graan. Is het tij aan het keren?

Workshops broodbakken in Eindhoven Wie wil weten hoe het aanvoelt om zelf eens in een deegje te knijpen kan in de leer bij Bakker Meelmuts, even over de grens in Nederland. Daar leert bakker Wim van Gerwen zijn cursisten opnieuw traditioneel brood maken met oog voor drie belangrijke T’s: tijd, temperatuur en toewijding. Slow baking dus, om het met een hippe term te zeggen. Geïnteresseerden kunnen een kijkje nemen op zijn website: → www.meelmuts.nl

Voedselteams hebben succes met graanactie Vorig jaar vonden de Oost-Vlaamse Voedselteams bioteler Joris Cambie uit Poperinge bereid om voor hen enkele hectare baktarwe in te zaaien. De opbrengst werd aan de trouwe leden en ook via enkele marktdagen verkocht om het grote publiek te sensibiliseren. Volgens Joris Cambie is het perfect mogelijk om in Vlaanderen goede baktarwe op een biologische manier te telen: ‘Om problemen met aantastingen te vermijden heb ik gekozen voor zomertarwe die dus in de lente wordt gezaaid en maar een kort seizoen op het land staat. Granen passen perfect in de noodzakelijke teeltwisseling. De opbrengst van 6,5 ton per hectare is wel minder, maar mijn kosten ook.’ Voedselteams is nu ijverig op zoek naar nog meer biotelers om de actie uit te breiden.

Bronnen: Belgische voedingsmiddelentabel, Test-Aankoop, Stichting Desembrood, Le Levain (M. Dewalque), Schrot & Korn, Puur, Landwijzer (G. Iserbyt), Voedselteam-blog, VLAM

Breedbeeld

Brood

dossier

31

Brood zonder bioverbeteraars Interview met bakker Johan Dalle Tekst Luk Naets Foto Stefan Dewickere

Zo’n twintig jaar geleden krijgt Johan Dalle het deeggevoel van het ambachtelijk bakken in de vingers wanneer hij de eenmanszaak van een Dilbeekse bakker overneemt. Zijn ‘atelier’ bestaat op dat moment uit de omgebouwde leefkamer van zijn huis, maar hij is wel een van de eerste bakkers met het Biogarantielabel. Het lijkt een wat onwaarschijnlijk verhaal wanneer je hem nu ontmoet in zijn huidige luchtige werkruimte achter de grote Bioshop-natuurvoedingswinkel van zijn vrouw Linda in Merchtem. Johan Dalle: ‘Werken met biologische grondstoffen is voor mij vanzelfsprekend maar tegelijkertijd een uitdaging: elke partij meel is anders en vergt bijsturing. Meer of minder water, spelen met het proces van kneden en rijsduur, eventueel een handvol biologische gluten (tarweeiwitten) om wat volume aan het brood te geven. En dan kan het toch nog gebeuren dat mijn broden wat platter uitvallen of er een barst in de korst ontstaat, maar daar liggen mijn klanten niet van wakker. Biobroden worden nog altijd vooral verkocht via de natuurvoedingswinkels. Ik lever zelf aan een beperkt aantal van hen in de regio zonder echter nog meer te willen groeien. De laatste jaren zijn heel wat kleinere winkels gestopt en een paar grotere in de plaats gekomen waardoor het volume hetzelfde is gebleven terwijl de leveringen efficiënter verlopen.’ Er gaan stemmen op die pleiten voor meer regionale biobakkers zoals jij, die dan bij voorkeur opnieuw streekeigen granen zouden verwerken. Johan: ‘Een prima idee, maar je moet dan wel de enthousiastelingen vinden die het willen doen: van in de namiddag tot de vroege uurtjes bakken en dan de bestellingen voor 6 uur ’s morgens leveren. Gelukkig heb ik een vader die mee rondrijdt. De herkomst van de grondstoffen van mijn meelleverancier ken ik niet precies en ik

32

Seizoenen

hoor ook wel dat er soms biogranen uit Oost-Europa in zijn verwerkt, maar in Vlaanderen zijn nog amper graanboeren te vinden. De bakwaarde van het inlands meel is trouwens te laag voor brood, zodat we toch weer buitenlands meel moeten invoeren. Met de prijsexplosie van het voorbije jaar was het voor mijn leverancier en mij vooral zaak om via langetermijncontracten de aanvoer te verzekeren. De prijzen op de markt zijn weer gedaald, maar ik geniet daar pas over een tweetal maanden van: de bluts met de buil, zoals ze zeggen. Toch vind ik het belangrijk dat brood, en zeker biobrood, betaalbaar blijft voor iedereen, zelfs al is mijn marge dan krap: € 2,18 voor een volkorenbrood is een scherpe prijs. Voor € 0,88 euro vind je bij veel gangbare bakkers ook wel een koffiekoek, die dan wel bol staat van de suikers en de vetten.’ Naar een biobakker met een gangbaar assortiment – taarten, gebakjes en zondagse pistolets – blijft het vruchteloos speuren. Johan: ‘Mijn uitgangspunt is dat ik wil bakken met weinig of geen suiker en minder vetstoffen. Dat levert automa-

tisch koffiekoeken op die iets sneller hard worden, naast een beperkt assortiment fruittaarten en een enkele eclair. Op feestdagen en bij voldoende vraag maak ik weleens een reeks kerststronken. Maar dat is zeer arbeidsintensief werk en ik heb maar één medewerker.’ Naast biogluten kan een biobakker ook nog een beroep doen op ascorbinezuur (vitamine C) en bepaalde enzymen om het rijsproces te sturen. Johan: ‘Van een collega heb ik geleerd dat voor een enkel vochtig vloerbrood het toevoegen van vitamine C kan zorgen voor een steviger resultaat, maar de meeste slappere degen zoals die met speltmeel moeten toch in vormen worden gebakken. Enzymen heb ik nooit gebruikt, en voor zover ik weet doet mijn meelleverancier dat ook niet. Enkele jaren geleden stond hier wel een vertegenwoordiger die mij een ‘biobroodverbeteraar’ aanprees. Toen ik hem vroeg naar de samenstelling zei hij dat die een fabrieksgeheim was en is hij op slag weer vertrokken.’ Speltbrood lijkt echt aan een revival bezig te zijn onder de granen. Kiezen

Hoe verloopt de controle bij een biologische bakker? Annick Cnudde, coördinator biologische productie in België bij controle-organisatie Integra, afdeling Blik, legt uit. Annick Cnudde: ‘Bij een bakker die enkel biologisch brood en gebak maakt, is de controle relatief eenvoudig: zo goed als alle grondstoffen moeten biologisch geteeld zijn en dat moet blijken uit de aankoopfacturen. Nu is het zo dat een bakker zijn producten meestal over de toonbank verkoopt, vaak zonder kassabon. Daarom moet hij dag na dag een productieboek bijhouden met de aantallen broden, taarten en koffiekoeken per soort. Omdat we van al die producten ook de recepten kennen, kunnen we berekenen of hij bijvoorbeeld meer biorozijnen heeft verwerkt dan hij heeft aangekocht. Het productieboek stelt ons ook in staat om op het moment van de controle na te gaan of er méér sesambroden in het rek liggen dan er in het boek staan vermeld. Bij een bakker met een beperkte biologische productie, zoals de dorpsbakker die biologische Pandabroodjes maakt, komt daar nog bij dat de opslag

jouw klanten ook weer voor het voedzamere desembrood? Johan: ‘Veel mensen hebben moeite om tarwebrood te verteren, maar ondervinden geen problemen met spelt, een oudere tarwesoort die op arme gronden groeit en weinig zorgen behoeft, of kamut, een herontdekte Egytische tarwesoort. Voor desembrood loopt slechts 10 procent van de klanten warm, maar mijn gistbrood is bijna evenwaardig, omdat ik het deeg ook voldoende lang laat rijzen.’ Hoe ervaar je de controle op je biologische productie? Johan: ‘Die is noodzakelijk, vooral voor de analyses van de grondstoffen. Zo weet je dat je correct bezig bent en word je snel op de hoogte gebracht als er toch ergens eens fraude opduikt zoals enkele jaren geleden met een partij rozijnen. Eén keer is mijn vrouw Linda wel uit haar slof geschoten toen de winkelcontroleur een opmerking maakte omdat we onze biokoffiekoeken verpakten in blanco zakjes zonder ons logo en het Biogarantielabel. Op dat moment – net na de verhuis naar dit nieuwe pand – hadden we wel belangrijkere investeringen aan ons hoofd.’

Jullie nemen stalen voor analyse op o.a. bestrijdingsmiddelen, maar ik hoor altijd beweren dat er buiten residu’s van chloormequat (een strohalmverkorter die gangbare graanboeren gebruiken) weinig resten van andere gewasbeschermers terug te vinden zijn. ‘Dat moet ik tegenspreken. Niet alleen in gangbaar meel, maar zelfs in de broden zijn verschillende residu’s aantoonbaar. Analyses uitvoeren loont dus wel degelijk!’

modificeerde micro-organismen (ggo’s) die in de wetgeving over bio niet zijn toegelaten. Is dat te achterhalen? ‘Elke verwerker die grondstoffen gebruikt zoals enzymen, vitaminen, gisten en zelfs oliën die mogelijk afkomstig zijn van ggo’s moet aan zijn leverancier een verklaring op papier vragen die stelt dat deze niet gemaakt zijn door middel van gentechnologie of ggo’s bevatten. Dat kunnen we dan nagaan en eventueel laten onderzoeken. Voor enzymen komt er een positieve lijst van toegelaten enzymen die hoort bij de nieuwe Europese verordening voor bio die sinds 1 januari van kracht is. In de nieuwe wetgeving staat ook al vermeld dat gist en gistproducten vanaf 2014 zullen worden meegerekend als ingrediënten van agrarische oorsprong, wat allicht zal inhouden dat bakkersgist tegen dan ook biologisch zal worden geproduceerd.’

In biobroden mogen slechts enkele verbeteraars worden gebruikt zoals biogluten, vitamine C en bepaalde enzymen. Deze laatste worden almaar meer geproduceerd door genetisch ge-

Bestaat er zoiets als een ‘biobroodverbeteraar’? ‘Er zijn inderdaad broodverbeteraars op de markt die biologisch gecertificeerd zijn en die bijgevolg voldoen aan de biowetgeving.’

van de biogrondstoffen en de productie van de broden zelf duidelijk gescheiden moeten zijn van zijn gangbare bakactiviteiten.’

Breedbeeld

33

Test: is zelf bakken lonend? Zelf bereid broodbeleg of sauzen zijn niet alleen beter afgestemd op de eigen smaak, er zit aan het speelse labeur ook nog een prijscompensatie vast. Velt vroeg zich af of het zelf bakken van broden ook de moeite loont. We kocht meel, bloem en zelfs verse en gedroogde gist in gangbare en biologische versies, en bakten er broden mee van een kleine kilogram (op basis van 600 g meel of bloem), zowel in de oven als met een broodmachine. De resultaten van de beperkte steekproef lees je in deze tabel:

Verrekend naar het gewicht van een groot brood bij de bakker (800 g) kost een zelfgebakken wit brood met gangbare bloem je ongeveer € 0,70, maar iets meer dan een derde van de € 1,95 die je nu bij de meeste bakkers betaalt. Een zelf gemaakt biobrood, met verse gist, van 800 g kost tussen de € 1,10 en € 1,30, of ongeveer de helft van de € 2,20 tot € 2,85 die voor biobroden in de winkel wordt gevraagd.

Om nog beter uit te pakken met ons ecobroodbelegconcept ‘Ecosmos’ creëerde ontwerper Sfumato hiervoor een gloednieuw logo. De primeur is voor het Limburgse dagcentrum De Wroeter. Zij verkopen deze zomer de in hun winkel, op evenementen en in het openluchtmuseum Bokrijk. → www.ecosmos.be → www.dewroeter.be

verse gist droge gist oven machine oven bio wit brood

€ 1,36

€ 1,52

€ 1,77

bio bruin brood

€ 1,59

€ 1,65

€ 2,00

gangbaar wit brood

€ 0,84

€ 0,90

€ 0,93

foto TouTouke

34

Lezers reageren/Uitgesproken

Een mosvrij en diepgroen gazon Als bijlage bij Seizoenen van maart vond ik een reclamebrochure van Ecostyle voor een ‘mosvrij en diepgroen gazon’. Dat is ‘proper’ maar hoe zit het met de biodiversiteit? Wil je in jouw tuin een grote verscheidenheid aan planten en dieren, laat dan het mesten en strooien van kalk en bodemverbeteraars. In een mum van tijd groeien er dan naast de grassen verschillende klaversoorten, diverse soorten ereprijs, paardenbloem, leeuwentand, havikskruid en mos op de kale plekken, maar dat is ook groen. Elke plant brengt zijn kriebelbeestjes mee tot groot jolijt van de vogeltjes die niets zijn met een nestkastje als ze geen eten vinden. Zitten er mieren in jouw gazon? Hoe meer hoe beter, zal de groene specht zeggen. Kun je daardoor niet meer in het gras liggen, probeer dan eens een ligzetel. Is je grasplein te drassig, draineer het dan niet maar hoog het aan de ene kant op met de aarde die je aan de andere zijde weggraaft en zo heb je er meteen een uitstekende kikkerpoel bij. Zonder vijverfolie en zonder koi’s die onmiddellijk alle amfibieënlarven opeten. Probeer eens om een stukje grasland slechts tweemaal per jaar te maaien. Heb je konijntjes dan zullen die het aldus verkregen hooi op prijs stellen. In ieder geval is biodiversiteit goedkoop en het bespaart je een hoop werk. Wil je nog meer tips? Je kunt ze vinden in de brochure ‘De ecologische siertuin, puur genieten’, te vinden in alle bezoekerscentra van de provinciale domeinen van West-Vlaanderen (en downloadbaar als pdf op www.west-vlaanderen.be/ jahia_upload/leefomgeving/EcoTuinen/ brochureEcoTuin.pdf ). Deze brochure onstond in samenwerking met Velt, en gelijkaardige initiatieven waren er ook in andere provincies. Wat duurder, maar veel uitgebreider is het boek van Velt De Ecologische Siertuin.

De ‘mosvreter’ van Ecostyle is een uitstekend ecologisch alternatief voor het gebruik van pesticiden op sportterreinen waar een degelijke grasmat belangrijk is. In een doordeweekse tuin kunnen we echter beter kiezen voor diversiteit. Velt verzet bergen om zijn leden hiervan te overtuigen. De brochure van Ecostyle zet echter velen op het verkeerde been omdat de man in de straat nog altijd denkt dat biodiversiteit iets voor natuurreservaten is. Willen we de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toeroepen, dan wordt het hoog tijd dat we hieraan werken in onze tuinen, op bedrijventerreinen, op gemeentelijke domeinen… Natuur bestrijden is hier niet nodig; tuinieren zou meer natuur behéren moeten worden. Wat als een plant ten onder gaat aan parasieten? Weggooien. Deze plant staat niet op zijn plaats. Probeer iets anders dat er wel thuishoort. Twee voorbeelden (eigen ervaringen) die aantonen dat bestrijden niet nodig is: 1. Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus): in de lente worden al zijn bladeren opgevreten door de rups van een stippelmot. Hij staat er dan kaal en spookachtig bij in het spinsel van deze mot. Het Sint-Janslot (24 juni) maakt de plant weer krachtig groen tegen de zomer. Dit kan zo jaar na jaar zonder dat de kardinaalsmuts er aan ten onder gaat. De plant staat op zijn plaats. 2. Ik had een halfstam appelboom en op vijf meter daarvandaan een leivorm van een ander ras. De halfstam had jaar na jaar geen enkele vrucht die niet wormstekig was, de leivorm was minder groeikrachtig, had minder vruchten, maar slechts enkele waren wormstekig. De halfstam heeft degelijk brandhout opgeleverd. Veel plezier nog in het harmonieuze samenleven met de natuur. Groetjes, Hans Van Laethem

‘Als we de markt gewoon laten spelen, koken we de planeet. Alleen de overheden kunnen de markt in de juiste richting sturen. Door een klimaatverdrag af te spreken dat de maximale mondiale uitstoot van broeikasgassen vastlegt en die vervolgens in quota verdeelt tussen staten. Eens dat is gebeurd, moeten overheden een cruciale rol spelen in het ontwikkelen, demonstreren en verspreiden van groene technologie.’

Antwoord van de redactie Velt schuift mosvreter niet als milieuvriendelijk middel naar voren, omdat het gebruik van een bestrijdingsmiddel in een gazon niet strookt met het ecologische uitgangspunt dat de juiste plant op de juiste plaats staat. Het product is bovendien gevaarlijk voor bijen. Met de achteruitgang van de bijenpopulatie in Vlaanderen en elders in Europa worden zulke middelen beter niet ingezet. Bij het optreden van mos in een gazon zijn er andere curatieve oplossingen. De aanpak hiervan staat beschreven in een Veltinfofiche gebaseerd op de Velt-publicatie Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer. Ook groenvreter kan Velt niet als milieuvriendelijk middel naar voren schuiven, omdat het gebruik van een algicide om verhardingen ‘proper’ te maken overbodig is in een ecologisch beheerde tuin. Groenvreter is eveneens gevaarlijk voor bijen. De brochure van Ecostyle zat als bijlage bij Seizoenen van maart in het kader van een sponsorovereenkomst. De verspreiding van deze brochure houdt niet in dat Velt achter de betrokken producten staat. Overigens gaat Velt niet met om het even welke sponsor in zee. In het geval van Ecostyle is er veel meer dat ons verenigt dan dat er ons verdeelt. De technische infofiches over mosvreter en groenvreter zijn opvraagbaar bij de redactie. Bart Coenen

Rechtzetting In Seizoenen nr. 2 van maart 2009 sloop een fout in de advertentie van Oenologic op p. 44. Oenologic houdt geen degustatiedagen tijdens het weekend van de Vlaamse verkiezingen, maar wel het weekend daarop, op zaterdag 13 en zondag 14 juni. Meer info in de advertentie op p. 40.

‘Nog steeds sturen onze leden ons voorbeelden van reclames die niet voldoen aan de regels. Alleen bij zuinige auto’s is er aandacht voor het verbruik, maar wij willen juist ook bij de brandstofslurpers vermeld zien wat er in gaat en wat er uit komt. Als auto-importeurs zich voor die informatie schamen, moeten ze maar zuiniger auto’s verkopen.’ Meta Meijer, campagneleider Verkeer bij Milieudefensie

John Vandaele, journalist

In: De Standaard, 2 april 2009

In: persmededeling milieudefensie

Column/Uitgesproken

Pawpaw Ik las in uw laatste nummer van Seizoenen het item over de pawpaw. Ik heb zo twee boompjes staan vlak naast mijn bijenhal. Het is inderdaad een schitterende vrucht, en ze smaakt fantastisch, maar ik zou afraden dit commercieel uit te baten. De vrucht moet echt aan de boom rijpen tot ze afvalt, anders wordt ze niet volledig rijp, en heb je ofwel rotte plekken, ofwel harde smaakloze plekken. Als de vrucht rijp is, moet je dus dagelijks op vruchtval nazien, en dan heb je ongeveer een week om ze te verbruiken. Na een week krijg je of de ontwikkeling van draden, en een melig, korrelig vruchtvlees met zeer fletse smaak, of een snel verschijnen van rotte plekken. De vruchten van twee boompjes opeten is geen probleem, maar in grotere hoeveelheden lukt dat niet meer. Mogelijk kun je het geschilde en ontpitte vruchtvlees diepvriezen. Ik heb het eens geprobeerd in een rumtop, maar de vrucht wordt daarin zeer snel plat en verkleurt bruin en smaakt dan onaangenaam. Ik denk dat dit de reden is dat de vrucht niet commercieel wordt uitgebaat. De smaak kun je goed vergelijken met die van de cherimoya (http://en.wikipedia.org/wiki/Cherimoya ), die wel commercieel te krijgen is (ik heb er vorige week nog enkele gekocht op de markt in Anderlecht. Ze zijn nu echt op punt, tot zelfs op hun eind). Beste groeten, Ludo De Clercq

Durf tuinieren zonder Wij zijn erg enthousiast over jullie nieuwe actie ‘durf tuinieren zonder’. Daar spreekt ideaal, lol en zelfspot uit. Prima. Met groene groet, Taco IJzerman & Esther Kuiler De Ommuurde Tuin

35

Column De Stapper Tekst SuskewieD

Elke morgen na de wandeling door de velden met de hond was hij het vaste ijkpunt op de lange weg naast de spoorlijn: het mannetje met de dribbelpasjes, gehuld in een lange pardessus in de winter, of in een donkerblauwe regenjas wanneer de eerste zonnestralen al wat warmte begonnen te geven. Wanneer we elkaar kruisten, bleef hij staan, met een verlegen glimlach om de mondhoeken. Altijd klaar om met de neus in de lucht zijn weersverwachting van die dag te debiteren. Nooit klagend en met op het einde de vaste optimistische noot ‘dat de wind toch goed zat’, ook al kon je donkere wolken in je ooghoek zien opdoemen. Wanneer de dag heet zou worden, durfde ik hem weleens te plagen met de vraag of hij zijn zwembroek al aan had onder zijn jas. Dan keek hij even verbouwereerd en zei bijna onhoorbaar ‘dat hij als boerenzoon in de jaren stillekes nooit heeft leren zwemmen’. Op een zeker moment kwam hij niet meer opdagen, maar ik zag hem nog wel stappen in de namiddag in het groen of in de parken rond onze gemeente, want ’s morgens begon hij het te koud te vinden. Van op de spoorwegbrug had ik hem al eens gespot in zijn piepkleine tuintje achter de verzorgde werkmanswoning. Een roerloos standbeeld met een lichtblauwe kiel, de neus in de lucht, en weer die blije herkenning wanneer ik naar hem zwaaide. Toen ik op een van de laatste mooie herfstdagen op het nieuwe fietspad naar de stad reed om boodschappen te doen, zag ik hem al van ver stil staan tussen de velden. Ik vroeg hem of hij niet verdwaald was, zo ver van huis. ‘Nee,’ zei hij, ‘hier kom ik graag, want daar stond de boerderij van mijn ouders. Kleine boeren met enkele koeien, een paar varkens en wat kippen. Een te klein bedrijf om te kunnen overleven en over te nemen. Maar het groen is hier nog ongeveer hetzelfde gebleven. Al staan er nu vooral paarden in de weiden en een enkel schaap.’ Ik had hem nog nooit zoveel volzinnen achter elkaar horen uitspreken. Ik wees hem op de enkele honderden kippen in de vrije uitloop van een biologische boer. Hij keek me vertederd aan: ‘Dat zie ik heel graag. Zo zou het overal opnieuw moeten zijn.’ Op de terugweg haal ik hem in, vlak voor de dorpskern. Hij slaat mijn aanbod af om achterop mee te rijden: ‘Ik ben het gewend om te stappen en over tien minuten ben ik alweer thuis.’ Na de lange winter staat een forsythia plotseling uitbundig te bloeien in een hoek van zijn tuintje, maar van het figuurtje met de blauwe kiel en de neus in de lucht geen spoor. Opgestapt?

Zend je lezersbrieven naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie. ‘We kunnen wel actie voeren tegen overbevissing, olifanten en andere diersoorten beschermen, maar als we de uitstoot van broeikasgassen niet drastisch doen dalen en vechten tegen de opwarming van de aarde, dan hebben we straks niets meer om actie voor te voeren.’ James Leape, directeur-generaal van het WWF

In: De Standaard, 27 maart 2009

‘We proberen uit de economische crisis te geraken. Als we daarbij de “gewoon-voortdoen-scenario’s” van gisteren en vandaag gaan volgen, loopt het slecht af. De ernst en de omvang van de klimaatverandering wordt jaar na jaar duidelijker. Elke dag komen er nieuwe gegevens bij die aantonen dat we de draagkracht van de natuur doorbreken en dat er onverwachts breuken en zelfversterkende spiralen ontstaan.’ Aviel Verbruggen, professor, energie- en milieueconoom

In: Raak, april 2009

36

Uitgelicht

Wat is er mis met vis?

Dos Winkel e.a.

Uitgeverij Elmar ISBN 978-90-389-1857-0 € 14,95

Dos Winkel, een gepassioneerd onderwaterfotograaf, zit met zijn neus bovenop de veranderingen die de zeeën en koraalriffen de afgelopen 25 jaar hebben ondergaan. Wanneer hij in het boek van Charles Clover, de Engelse onderzoeksjournalist (zie uitgebreide bespreking in Seizoenen 1 en 2/2006), leest dat de zee snel dreigt leeg te raken, besluit hij een actuele aanvulling op de markt te brengen. Niet zo verwonderlijk dat de schitterende foto’s van alle mogelijk zeeleven in de meest verbluffende kleuren een prominente plaats innemen. Een verademing ook tussen de soms wat drammerige en onheilspellende tekstgedeelten. De verzamelde feiten zijn echter onomstootbaar: het redden van de zeeën vraagt een doortastende aanpak. Het is bijvoorbeeld te gek voor woorden dat tientallen miljoenen vissen worden gevangen voor de productie van visoliecapsules met Omega-3-vetzuren die deze vissen eerst zelf uit plankton hebben gepuurd, terwijl het perfect mogelijk is om deze gezonde vetzuren rechtstreeks uit kleine gekweekte algen te winnen. Het kweken van vis in aquacultuur is evenmin een duurzaam alternatief, omdat de klassieke gevolgen van intensieve veeteelt op het land ook hier snel tastbaar worden: watervervuiling, plagen van parasieten en een inefficiënte omzetting van voeder dat voor een groot deel bestaat uit elders gevangen wilde visjes. Een bijzondere passage in het boek beschrijft het aangerichte dierenleed door de huidige visserij en het gebrek aan specifieke regels voor het doden van vissen. Ik bespaar je de voorbeelden

van langzaam stikken, levend strippen, neksneden en de dood in het zoutbad. Elektrische bedwelming, zoals in de slachterij, staat op het punt om door te breken in de viskwekerijen, maar is nog helemaal niet ontwikkeld om te worden toegepast in de zeevisserij. Hoe het daar soms aan toe gaat, wordt schrijnend geïllustreerd door de échte Chinese haaienvinnensoep waarvoor elk jaar 50 tot 75 miljoen haaien van hun vinnen worden ontdaan en waarbij de karkassen terug in zee worden gekieperd. Met het dreigende uitsterven van de haai wordt deze vorm van vis’vangst’ misschien snel niet meer winstgevend. Het boek wordt vervolledigd door interessante standpunten van een tiental organisaties die met dieren en vissen begaan zijn zoals WWF, GAIA Greenpeace en Stichting De Noordzee. Uit de conclusies kan iedereen naar best vermogen een engagement kiezen: van helemaal geen vis meer eten tot sporadisch een biologisch gekweekt of MSCgecertificeerd exemplaar met eerbied nuttigen. Anders vissen we over enkele jaren met zijn allen… achter het net. Luk Naets

Low Impact Man

want hij doet er tenminste iets aan en wel op een positieve manier. Dat kunnen we in deze tijden van pessimisme rond klimaat, peak oil en de kredietcrisis best gebruiken. Voor degene die het project van de LIM nog niet kennen: Steven Vromman zou minstens een halfjaar lang met een ecologische voetafdruk van 1,6 ha leven. 1,6 ha is het beschikbare aandeel dat iedere mens op aarde heeft. De voetafdruk van de gemiddelde Belg is echter 5,6 ha, dus het is een hele uitdaging. De ervaringen van het experiment van de LIM zijn te lezen op zijn blog www.lowimpactman.be. Daarnaast is er een driedelige tv-serie gemaakt en dus ook een boek. Het boek bevat gelukkig geen saaie lijstjes met ‘250 energiebesparende milieutips’, maar wel een vlot verhaal vol eigen ervaringen en met een tikkeltje humor. Niet alleen de gangbare onderwerpen elektriciteit, water, voeding en mobiliteit worden besproken; alle domeinen van het leven komen aan bod. De hoofdstukken gaan letterlijk van wieg tot graf. De adviezen zijn in het verhaal verweven en achterin elk hoofdstuk vind je websites voor meer achtergrondinformatie over het onderwerp. Het boek is daardoor geschikt voor iedereen die ecologisch wil leven, van beginner tot gevorderde. Laten we een voorbeeld nemen aan de LIM en niet wachten tot de overheid, de EU of de bedrijven acties ondernemen. We kunnen zelf onze bijdrage leveren aan een ecologische wereld! Evelien Matthijssen

Tuin op stelten

Steven Vromman

Van Halewyck, 2008 ISBN 9789056178956 € 17,50

Intussen is haast iedereen er wel van overtuigd dat er een klimaatprobleem is. Zelf ben ik al die rampscenario’s en de negatieve berichtgeving over regeringen die geen bindende afspraken durven te maken eigenlijk wat beu. Daarom ben ik een ware fan van de Low Impact Man,

Joost de Saedeleer, met aquarellen van Lieve Van der Weeën

2009, 132 p. ISBN 978 90 814 0130 2 € 18,00 (exclusief verzending)

Uitgelicht

Jonas en Fleur werken graag in hun tuin, want die tuin is heel bijzonder. De bloemen, de dieren en Eik beleven heel wat avonturen. Samen met de Hoge Raad Der Planten zorgen de bewoners dat alles telkens op zijn pootjes terechtkomt. In zes fabels vertelt Joost de Saedeleer over een wereld vol planten en dieren. Je leest o.a. een verhaaltje over de composthoop en over de ‘Wachters van de seizoenen’. Aan het einde van elke fabel vind je een ‘Woordenboekje’; daarin verduidelijkt de illustratrice een aantal woorden met een tekening. Kinderen kunnen op die manier nieuwe begrippen ontdekken. Een boek voor wie houdt van fabels vol natuur en van een klassieke schilderstijl. Meer informatie en bestelgegevens:

De opstand van Krielkip

Rik Wouters

2009, 248 p. € 39,00 (€ 32,00 voorintekenprijs)

Einde augustus verschijnt De vier seizoenen in mijn ecologische siertuin. Het boek biedt enerzijds een impressie van wat Rik Wouters’ tuin van week tot week te bieden heeft en anderzijds cursiefjes die de schrijver 45 jaar geleden een jaar lang publiceerde in een plaatselijk weekblad. Het gaat over het leven van elke dag, doorspekt met jeugdherinneringen. De illustraties zijn van de hand van de schrijver, die de uitgave verzorgt in eigen beheer. Het boek telt ca. 400 kleurenfoto’s. Voorintekenprijs tot 15 juli: € 32,00. Prijs vanaf 1 september: € 39,00. Velt Dijlevallei organiseert een boekvoorstelling op zondag 30 augustus van 14-17 u in zaal Onder de Toren, Markt 4, in Haacht. Met een tentoonstelling over de werking van Velt. Intekenformulier te downloaden op: → www.tremelore.be

Emile Claus en het landleven Tentoonstelling

Henk Coudenys met illustraties van Lot Tissen

ISBN 978-90-77101-063 € 12,00

→ www.joostdesaedeleer.be

De vier seizoenen in mijn ecologische siertuin

37

De Opstand van Krielkip vertelt het verhaal van een kuiken dat in het geheim opgroeit in een legbatterij. Op een dag ontsnapt ze en keert ze terug om met de hulp van de anarchistische kippen van Bioboer Coens en een heleboel windeieren een opstand tegen de boer te organiseren, Het boekje is voorleesbaar vanaf 7 jaar. De Opstand van Krielkip wordt verkocht ten voordele van vzw Land-in-zicht. Deze vereniging werd opgericht met het doel landbouwgronden vrij te kopen en te verpachten aan bioboeren om op die manier de financiële grondlast van de schouders van de bioboer te nemen. De vzw wil de opstart van nieuwe bedrijven mogelijk maken, het land blijvend binnen het biologisch landbouwcircuit houden en zo een meer duurzaam grondbeheer mogelijk maken. Onlangs werd, naar aanleiding van een nieuwe grondaankoop voor het biobedrijf De Kollebloem, Stichting Landin-zicht boven de doopvont gehouden. De Stichting Land-in-zicht zal dienen als duurzaam orgaan met een bestuur dat de gronden in eigendom houdt, beheert en verpacht aan bioboeren. De vzw Land-inzicht blijft de wervende poot en denktank die zich toelegt op sensibilisering, actie, en fondsenwerving. Wil je dit project te steunen, bestel dan ‘De opstand van Krielkip’ bij An Verboven via [email protected] of stort € 12,00 + € 1,40 verzendkosten op rekening 523-0406758-15 van vzw Land-in-zicht met vermelding ‘Krielkip’. → www.vzwlandinzicht.be

Museum voor Schone Kunsten

Citadelpark, 9000 Gent +32 (0)9 240 07 00 [email protected] - www.mskgent.be Open: dinsdag t/m zondag van 10-18 u Toegangsprijzen

€ 8,00 (individuele bezoeker), € 6,00 (55+, groepen), € 1,00 (19-25 jaar), gratis (≤ 18 jaar, inwoners van Gent op zondag van 10 u tot 13 u)

Van 21 maart tot 21 juni 2009 organiseert het Museum voor Schone Kunsten de tentoonstelling ‘Emile Claus en het landleven’. Emile Claus was de belangrijkste vertegenwoordiger van het impressionisme in België. Hij bewonderde het Franse impressionisme en paste deze stijl toe in de realistische uitbeelding van zijn vertrouwde plattelandsomgeving. Claus werd door schrijvers en schilders van zijn tijd op handen gedragen. Ook vandaag geniet zijn optimistische en zonnige kunst nog steeds een grote populariteit bij het publiek. De tentoonstelling brengt de beste werken van Emile Claus bijeen en belicht de centrale thema’s in zijn werk: de landarbeider, het werk op het land, het dorpsleven, het leven met de rivier en het zuivere landschap. Zijn werk wordt geconfronteerd met dat van Belgische tijdgenoten zoals Alfred William Finch, Léon Frederic, Constant Permeke, Constantin Meunier en Henry Van de Velde. Velt mag 20 x 2 vrijkaarten geven voor deze tentoonstelling. Mail voor 25 mei naar [email protected] of stuur een kaartje ter attentie van de redactie.

38

Zoekertjes

Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be

gezocht

Persoon die beschikt over tijd en/of financiële middelen om te investeren. Wij zoeken iemand die het bedrijf mee wil ondersteunen en uitbouwen op lange termijn. Pajottenlander bvba: [email protected], 02 360 35 55. Te koop

Twee prachtige wolschapen (moeder en dochter). Moeder donkerbruin/ grijs en dochter wit(kruisingen met merino). Kerngezond! Weg wegens plaatsgebrek. Inlichtingen: [email protected], 09 374 50 84 (Oostmolen-Zuid 12, Aalter).

gezocht

Stootkar op twee wielen, met zijwanden. Voor gebruik in de tuin. 0499 31 72 83 gezocht

Bewuste, lieve (erg), vriendelijke (zeer), genuanceerde (ergerlijk), attente (opmerkelijk) vrouw (36) zoekt lief: vriendelijke man, bij voorkeur met ruggengraat. [email protected] Te koop

Kinderfietsje voor kind van +/6 jaar, goede staat. Prijs o.t.k. Joris Vlaeyen, Jan van Boendalelaan 23, 3080 Tervuren, 02 767 54 74, [email protected].

Te koop

Ecoluiers (tweedehands). Door 1 kindje gedragen. 6 plastic broekjes maat S, 6 broekjes maat M, 6 broekjes maat L. 15 katoenen luiers in prima staat, 7 luiers in minder goede staat maar bruikbaar. 1 plastic opbergzak. Prijs o.t.k. op 057 33 67 94 (Poperinge). Te koop

Spinnenwiel met bijbehorend stoeltje, kleur donkerbruin. Vraagprijs: € 150,00. Inlichtingen: 013 463 19 37 (Nederland).

Te koop

Katoenen luiers KiddyBips voor € 70,00. Volledig pakket voorgevormde katoenen luiers (17 luiers, 3 nachtinleggers, 4 nylon overbroekjes) voor 7-15 kg. Door 1 kindje gedragen. Nieuwprijs: € 280,00. Maarten Demeyer, Bareelstraat 10, 8020 Oostkamp 050 54 89 05. Te koop

Twee soayrammetjes, geboren op 20 maart. Sterk ras, stelt zeer weinig eisen. Johan Duyck, 051 68 63 65, [email protected].

Te koop

Houtlandrammetjes en -betjes geboren in 2008 en 2009. Houtlanders zijn vroegrijp ivm dekken van ooien, ze kunnen deze herfst al zorgen voor hun nageslacht. Ze hebben weinig verzorging nodig en hebben ziektebestendige hoeven. Biologische bijvoeding. Katelijn Vanhoutte: 0476 383 051 of 055 31 37 85, [email protected] of Paul Symons: 0496 145 096 of 055 49 54 46. Gratis

2 haantjes Witte Zijdehoen,

met kuif en baard. Af te halen na afspraak bij Jeanne Léger, Moorslede. 056 50 26 89.

gezocht

Twee kindvriendelijke, gezonde, vrouwelijke dwerggeitjes. Bij aanbod graag contact opnemen op 09 227 78 54. Te koop

Witte melkgeiten (lammeren). Goede afkomst. Patrick Deroo, 057 33 94 49. [email protected]. Te koop Allerlei materiaal om zelf wijn te brouwen: grote flessen, filter, watersloten, stopsels, meetapparatuur, trechters, etc. Info: 057 33 84 19 of [email protected].

Vakantiehoeve Wilgenhof | 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers en 1 app.voor 5 p (tot 23 p) | Info | Pot- en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, 0 32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected] Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected] De Zesde Zon | Rustige en sfeervol ingerichte B&B voor max. 4 personen in de groene Westhoek. Mogelijkheid tot energetische sessie met: Reiki, kristallen klankschalen, voetzoolreflexologie, Bachbloesems, Aura Soma. | Info | www.dezesdezon.be

gezocht

Boek Leefruimten, de grote raadgever voor ecologisch bouwen en wonen. Ökotest-Köneman. Om aan te kopen of om te lenen. 09 374 24 23 (Aalter) of [email protected] gezocht Ben jij de lieve, wijze, creatieve jongeman die ik zoek? Ik (35) zou graag samen met iemand openbloeien, iemand bij wie oprechte en wederzijdse nabijheid en intimiteit kunnen groeien. Levensstijl: eenvoudig, huiselijk, creatief, combinatie van rust en dynamiek. Geen verre exotische reizen, wel wandelvakanties in de omgeving van bos, bergen of zee. Zou graag op termijn in een Waals Brabants dorpje gaan wonen [email protected] Te koop

Vlaamse kuddeschapen. 3 prachtige ramlammetjes, allen SLE-stamboek, geboren begin maart. Nu te bezichtigen, af te halen eind juni. Kunnen ook gebracht worden. 0495 474 969 of [email protected]. gezocht

Ik bezit een olijfboom in een container. Hij ziet er helaas hoe langer hoe slechter uit. Mijn vraag ligt dus voor de hand: wie kan mij helpen bij het verzorgen van deze boom, d.w.z. snoeien, voeding, etc. Ik vind nergens hoe ik dat precies moet doen. [email protected]. Te koop

Keramische tegels in gebroken wit/rustiek. Afmeting 21,5 x 21,5 cm. Geschikt voor 36 m2 vloeropp. of voor buitenmantel 12ambachtentegelkachel. Kostprijs: € 10,00/m2. Info: 057 33 84 19 of [email protected]. Gratis

jonge Australorphaan. 03 312 38

05 of 0478 58 80 29. Ludo Michielsen, Malle.

Vakantiewoning in het natuurpark Viroin-Hermeton (Ardennen). | Heel rustig. Talrijke fiets- en wandelroutes in de buurt, zowel voor jong als oud. Mooie dorpjes en vooral een prachtige natuur. | Info | T 0474 52 54 27 of http://romeree.weebly.com. Kamperen op biodomein-boerderij in Z.W.-Frankrijk | Op 45 ha akkers, bos, hei en zwemvijvers. Grote speelschuur en zwembad. Gîtes en vouwwagens te huur, gezond zomerprogramma: yoga, tai-chi… | Info | 014 65 85 15, [email protected] Vakantieverblijf te huur | omgeving Briançonne (Fr.), Z-kant Hoogalpen in een klein paradijsje voor natuurliefhebbers. 4-5 pers. Chalet of deel van een grote chalet, ook kamperen. Ideaal voor kinderen, veel ruimte, wandelen, klimmen, fietsen, kanoën, concerten enz. | Info | 0263 82 663, 02524 06 77, 026 3342 663.

39

40

Voor data openflesdagen, zie: www.biotiek.be

41

42

43

Publiportage 44

Publiportage 45

46

Ledenvoordelen 46

• Nieuwe ledenvoordelen Tentoonstelling ‘Graines de mémoire’ (Phet Cheng Suor) 15 mei - 18 oktober 2009 Gestimuleerd en geboeid door de rijkdom van de plantenverzamelingen keert de kunstenares Phet Cheng Suor terug naar haar Chinees-Cambodjaanse wortels. Met bloemen, bladeren, papier, zaden en plantaardige kleurstoffen creëert ze kimono’s uit magnoliabladeren, ‘overgangshabijten’ uit moerbeibast, kleurrijke plantaardige glasramen, rituele boeken… Jouw korting: € 1,00 op vertoon van je Velt-lidkaart. Een bezoek aan de tentoonstelling is inbegrepen in de algemene toegangsprijs (€ 5,00; -12 jaar gratis). Het ticket geeft toegang tot alle collecties van de Plantentuin waaronder het Plantenpaleis. De korting is niet geldig tijdens de Hobbytuin Zomerhappening van 12-13-14 juni. Adres: Nationale Plantentuin van België, Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38, 1860 Meise (op 3 km van het Atomium) www.br.fgov.be Tentoonstelling Vegetal City Wat brengt de toekomst ons? Het is duidelijk dat de huidige trend niet kan worden verder gezet. Luc Schuiten, visionair architect uit Brussel, wijst erop dat we niet mogen vergeten dat we in de eerste plaats biologische wezens zijn op een levende planeet. Op de tentoonstelling dompelen futuristische ontwerptekeningen, schaalmodellen, animatiefilms en vegetale architectuurinstallaties de bezoeker onder in een coherente en poëtische wereld die tot de verbeelding spreekt. De originele voorstellen en hoopgevende toekomstperspectieven - waarbij een nieuwe relatie ontstaat tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving - nodigen uit tot nadenken. Te bezoeken met het gezin. Data: 03/04/09 - 30/08/09 Locatie: Jubelparkmuseum, Jubelpark 10, 1000 Brussel Openingstijden: dinsdag - zondag : 10-17 u de kassa sluit om 16 u, gesloten op maandag Toegangsprijzen: € 8,00; € 7,00; € 3,00 (13-17 jaar) (het ticket geeft ook toegang tot de permanente collectie) € 2,00 korting op vertoon van onderstaande bon

Interi-Arte Vakantiewoningen in Auvergne (F). Rustige vakantie voor fietsers, wandelaars, vissers, tuiniers en mensen met verbouwingsplannen. We geven praktische tips en helpen met woord en daad. Jouw korting: 10 procent op verblijf in de gîtes. Geen korting op maaltijden, adviezen en diensten aanverwant aan het verblijf in de gîtes. Adres: La Dure 14, 03420 Mazirat, Frankrijk 0033 (0) 470 51 72 21 www.interiarte.com De Eko Winkel Natuur- en dieetvoeding, vers biobrood en biologische groenten en fruit. Algemene biovoeding, natuurcosmetica en onderhoudsproducten (ook navulling). Jouw korting: 5 procent op het totale gamma uitgezonderd vuilniszakken en navulling ecoverproducten. Deze korting is niet cumuleerbaar met andere kortingen. Adres: Sint-Jansplein 1a, 2550 Kontich, 03 458 38 00 De Karwij Groene winkel met biovoeding, natuurverf, voedingsadvies en kooklessen. Jouw korting: 10 procent op een reeks kooklessen en 10 procent op verfproducten vanaf een bedrag van € 250,00. Bij de start van een abonnement is de eerste groentetas gratis. Adres: Tiensesteenweg 32, 3001 Leuven, 016 23 62 36 De Korenbloem Voeding en voedingssupplementen. Jouw korting: 5 procent op alle voeding en voedingssupplementen. Adres: Hoogstraat 62-64, 9620 Zottegem, 09 360 35 38 Het Zevenblad Natuurwinkel met biovoeding, biozuivel, etherische oliën, kruiden en voedingssupplementen. Jouw korting: 2 procent op biovoeding, voedingssupplementen en schoonmaakproducten. Vanaf € 50,00 4 procent korting. Geen korting op brood en producten in promotie. Adres: Gasthuisstraat 31, 8970 Poperinge, 057 33 30 58

→ www.archiborescence.net

‘t Buskruid Hotel ‘t Buskruid is een themahotel met een herboristerietheewinkel en erkend fietshotel. Ook wandelaars vinden er hun gading: de vallei van de Zwarte Beek, het Schulens Meer en het nationaal park Hoge Kempen liggen op een boogscheut verwijderd. De ideale uitvalsbasis voor al je uitstapjes in Limburg. Jouw korting: 10 procent op vertoon van je lidkaart op de volgende arrangementen: de mooiste kruidentuinen van (Belgisch en Nederlands) Limburg; Creatief met Kruiden (4 personen); de bezige bij (4 personen). Op basis van beschikbaarheid. Op voorhand reserveren. Prijzen zijn geldig voor arrangementen met 2 personen per kamer. Voor 1 persoon is er een toeslag van 25,00 € op de eenheidsprijs van het arrangement. Adres: Dokter Van der Hoeydonckstraat 64, 3560 Lummen. 013 53 22 94, [email protected]

Publicaties

• Overige ledenvoordelen Ecoflora, Halle - Wijngaardhof biogroenten, Westmalle - Midgaard, Lichtaart - Ecomicroob, Putte - La Vigne, Berlaar - PUC-shop, Berchem - ‘t Biohofke, Schelle - Lazuli, Mechelen - Dobbelhoeve, Schilde - Biotiek-Biodyvino, Zoersel - Doekjes en broekjes, Leuven - Bodemkundige Dienst van België, Heverlee - Biogroei, Loonbeek - Natuurboerderij Het Bolhuis, Molenstede - Hageling-Bio Wijnbouw, Tienen - Cecotec, Eghezee - AC De Wroeter, Kortessem - De Zaaier, Ruddervoorde - Het Roodhof, Oostkamp - Bezegaard Biofruit, Wakken - Biovita, Brugge (St-Andries en St-Kruis) - Kruiden Pervisum, Kortemark - De Hogen Akker, Oedelem - Lekker Gec, Gent - Stainless Building Consultancy, Gent - Boerderij De Loods, Aalst - Pluis, Schoonaarde - Pro Vino Vero, Wortegem-Petegem - ‘t Wilgenhof, Maldegem - De Wieltjeshoeve, Turnhout - Belgaard, Halen - Het Loonderhof, Borgloon - Boergondie, Westouter - Purfruit, Oeselgem - Bed and Breakfast Keutenberg, Schin op Geul - Olleke Bolleke, Geel - Tintelijn, Gent - Stichting Ommersteyn, Dilsen-Stokkem - Chassin, Frankrijk - Tuin van hEden, Nederland - Beer, bed & breakfast Jessenhofke, Kuringen-Hasselt - Hof ter Wilgen, Geraardsbergen - Juan Luis, Hasselt - @vinum-bio, Boechout - Anders Getint, Leuven - Oost-West Centrum - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb, Brasschaat - Pajottenlander, Pepingen - De ‘h’eerlijke natuur, Houthulst - WTC SA, Herstal - Colombahof, Deerlijk - Natuurbron, Kalmthout - PuurNatuu, Kuurne - Het Festijn, Dilsen-Stokkem - De Groene Weide, Lauwe - De Maretak, Leopoldsburg - ‘t Natuurhoekje, Bertem - Biocosmetica.nl, Dordrecht - Natuurhuis Pacha Mama, Tielt - Natuurlijk, Hoeleden Zie www.velt.be/voordelen voor volledige adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004)  8,50 + (  2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007)  29,95 (+  9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012)  31,95 (+  5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011)  24,95 (+  4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008)  5,95 (+  2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010)  14,95 (+  4,30 verz.) actieprijs! • Actieprijs! Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 ( incl. verz.) • Groene gids voor kleine kids (704002)  3,95 (+  1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017)  31,50 (+  5,00 verz.) • Speel en smul met Pim Pompoen (704023) nieuw!  9,00 (+  2,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107)  8,00 + (+  2,00 verz.) • Iris: Hartige en heerlijke vleesvervangers (704066)  5,95 (+  2,00 verz.) • Iris: Mediterraan koken (704068)  5,95 (+  2,00 verz.) Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

ZWART-WIT bij schilderwerken van Piet Brak, 2008 Ik overschilder het beginsel dat me richting geeft en het moment dat ik me stort als een storm is een welgemeende kunstgreep: niet van hout dek ik de bomen van de winter toe met handen, olie en met haar. Geen doekje voor het bloemen. Ik ben een antwoord op geen vraag, kom toch gegarandeerd te voorschijn op de plek die ik voor jou beding. Een rood vlak, of het nu zwart of blauw of wit is, het kan alleen maar gras zijn want ik ben een ecologisch schilder, ik schilder enkel groen. Frank Pollet (uit: Caravan!, verschijnt in oktober 2009 bij Uitgeverij Wel, Bergen op Zoom, Nederland)