Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG

Nutritional assessment and body composition

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker

UMCG

Inhoud  Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe?  Methoden body composition  Aanbevelingen voor de praktijk

Ziektegerelateerde ‘malnutrition’  Subacute / chronische voedingstoestand

 Te lage / te hoge inname + inflammatie

∆ lichaamssamenstelling +  functie

Soeters et al., Clin Nutr 2008

Nutritional Assessment (NA): = op gestructureerde wijze bepalen van:  voedingstoestand  voedingsbehoefte

m.b.v. objectieve metingen

onderdeel van totale voedingszorgproces

Voedingszorgproces Screening

Interventie

Risico ondervoeding

- Behoefte - Dieet - Plan monitoring

Patiënten

Monitoring

Evaluatie + aanpassing

NA Geen risico

Geen dieet

Rasmussen et al., Clin Epid 2010

Doelen NA Nauwkeurig vaststellen van:  mate van ondervoeding  onderliggende oorzaak ondervoeding

 doel dieetbehandeling  individuele voedingsbehoefte

 veranderingen in voedingstoestand  effectmeting

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

Inname vs. behoefte  Inname  24 h recall  Energie en eiwit  Symptomen

Inname vs. behoefte  Inname

 Verliezen / malabsorptie

 24 h recall

 Braken / diarree

 Energie en eiwit

 Fistel

 Symptomen

 Grote wonden / drains

Inname vs. behoefte  Inname

 Verliezen / malabsorptie

 24 h recall

 Braken / diarree

 Energie en eiwit

 Fistel

 Symptomen

 Grote wonden / drains

 Behoefte  Energie  Indirecte calorimetrie  Formules

 Eiwit  ‘Stress’ en activiteit

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

4 compartimenten-modeI

1

2

3 4 Kyle et al., Clin Nutr 2004

2 compartimenten-modeI

1

2

Kyle et al., Clin Nutr 2004

2 compartimenten-modeI

1 FFMI

2

FMI Kyle et al., Clin Nutr 2004

Methoden lichaamssamenstelling  Antropometrie  DEXA

 BIA

 Absolute massa

∆ in loop der tijd

Antropometrie  Lengte, gewicht(sverloop)

 Bovenarmomtrek (MUAC)

 Huidplooimetingen

 Bovenarmspieromtrek

Dual Energy X-ray Absorptiometry

 Attenuatie = ∆ in intensiteit stralingin en stralinguit  R-waarde = attenuatie laag-energiestraling attenuatie hoog-energiestraling

Bioelectrical Impedance Analysis Principe:  Wisselstroom door lichaam (5 / 50 / 200 / ∞ kHz)  Geleiding:  Spieren/vocht:

 Vet/bot:

+

-

 Gemeten weerstand  lichaamswater / FM / FFM  Impedantie:  Resistance  Reactance / capacitance

Bron: Bodystat.com

Validiteit BIA Pt. met hoofd-halskanker (voor beh.) ‘Geneva-equation’ (Kyle et al. Nutrition 2001)

Gem. overschatting FFM door BIA: Man: 2.0 kg ± 1.8 kg Vrouw: 2.1 ± 2.8 kg

Bland-Altman (n=26) Jager-Wittenaar et al., to be published

BIA in loop der tijd

voor behandeling

na behandeling

Jager-Wittenaar et al., to be published

Veranderingen in lichaamswater

TBW mediaan (l) ECW mediaan (l) ICW mediaan (l) ECW/ICW ratio mediaan (l)

Voor behandeling

Na behandeling

P

44.6

42.8

0.071

18.9

18.2

0.128

24.9

23.9

0.006

0.75

0.77

0.002

Jager-Wittenaar et al., to be published

Veranderingen in lichaamswater

TBW mediaan (l) ECW mediaan (l) ICW mediaan (l) ECW/ICW ratio mediaan (l)

Voor behandeling

Na behandeling

P

44.6

42.8

0.071

18.9

18.2

0.128

24.9

23.9

0.006

0.75

0.77

0.002

Jager-Wittenaar et al., to be published

Afwijking BIA vs. DEXA in loop der tijd FFMBIA – FFMDEXA

Voor behandeling

1 m na

4 m na

(kg)

behandeling

behandeling

(kg)

(kg)

Man:

2.0 ± 2.0

2.4 ± 2.0

3.0 ± 2.9

Vrouw:

2.1 ± 1.8

2.6 ± 2.5

3.0 ± 3.2

Norm: M: < 3 kg V: <2.3 kg

Jager-Wittenaar et al., to be published

BIA: phase angle Phase angle (0)

Phase angle (°)

6.5

6

5.5

5 voor beh.

1 m na beh.

4 m na beh.

Jager-Wittenaar et al., Head and Neck in press

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

Handknijpkracht  Perifere spierkracht gerelateerd aan totale spierkracht

 Normwaarden  Veranderingen in loop der tijd

Handknijpkracht Handknijpkracht (kg)

Handknijpkracht (kg)

42 40 38 36 34 32 voor beh.

1 m na beh.

4 m na beh.

p<0.001 Jager-Wittenaar et al., Head and Neck in press

Onderdelen Nutritional Assessment

Inname

behoefte

Functie

Lichaamssamenstelling

Labwaarden

Etiologie ondervoeding

 eetlust cachexie

braken/

under-

diarree

nutrition slik-/kauwproblemen

hulpbehoevendheid

systemisch inflammatie

 CRP  albumine

Aanbeveling voor praktijk  NA essentieel voor diëtistische diagnose ‘ondervoeding’!  Keuze instrument lich. samenst. afhankelijk van setting  praktijk

onderzoek

www.stuurgroepondervoeding.nl

www.nutritionalassessment.azm.nl

Aanbevelingen voor de praktijk Wat

Invasief

Nauwkeurig

Kosten

redelijk

redelijk

laag

Antropometrie:  TSF +  MUAC = MUAMC

FM

FFM

BIA

FM / FFM

redelijk

redelijk

redelijk

DEXA

FM / FFM

redelijk

hoog

hoog

Spierkracht

nee

hoog

laag

Handknijpkracht

Dank voor uw aandacht!