ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling
Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven • Sponsoring of onderzoeksgeld • Honorarium of andere (financiële) vergoeding • Aandeelhouder • Andere relatie, namelijk …
•Geen •Geen •Geen •Geen
ADHD en ASS • Dilemma’s in de diagnostiek van ADHD • Dilemma’s in de diagnostiek en behandeling van ADHD en ASS
Wanneer je iemand met ADHD kent…
…wel, dan ken je een iemand met ADHD (P. Vermeulen in dit boek)! Het is een zeer heterogene groep
Drie probleemgebieden
Aandachtsproblemen
Hyperactiviteit
Impulsiviteit
Dilemma’s in de diagnostiek van ADHD • Criteria zijn veranderd door de tijd • Nature/ nurture discussie • Verschillend beloop afzonderlijke symptomen. • Afkappunt • Overdiagnostiek en onderdiagnostiek
ADHD is een klinische diagnose • ADHD is een waarschijnlijkheidsdiagnose, • Waarvan de betrouwbaarheid toeneemt met de hoeveelheid verzamelde informatie, die de diagnose ondersteunt • Een zorgvuldige diagnose vraagt dus TIJD en DOORVRAGEN
DSM-IV/V • • • • •
ADHD, gecombineerde type ADHD, overwegend onoplettende type ADHD, overwegend hyperactief- impulsief ADHD, gedeeltelijk in remissie ADHD, Niet Anderszins Omschreven
• Late onset..
Prevalentie ADHD en ASS • ASS heeft een prevalentie van 1% bij kinderen, bij volwassenen 0.6 -0,7 %
• ADHD bij kinderen 3-7%, bij volwassenen 2-4%
Onderzoek bij kinderen • Greene et al.1996: 22% ADHD kinderen sociaal ‘gehandicapt”. Bij follow-up meer problemen. • Geschat wordt dat 13 - 50% van de mensen met ASS ook ADHD heeft (Grzadzinski e.a., 2011). 20- 83 % van kinderen met ASS hebben ADHD (Frazier et al. 2001, Sinzig et al. 2009) 30-65% van kinderen met ADHD hebben ASS (Clark et al. 1994, Santosh et al. 2004)
ASS en ADHD • Strikt DSM criteria is een overlap tussen ASS en ADHD niet mogelijk • Kan in de DSM-V wel gelijktijdig gesteld worden. • Beide stoornissen zijn heterogeen en moeilijk afgrensbaar • Voornamelijk overlap op gedragsniveau en niet gebaseerd op een gezamenlijke etiologie
ADHD en ASS • ADHD geeft problemen in het sociaal functioneren. Onderdeel van criteria en afgeleide problemen. • Maar niet alle kinderen met ADHD hebben problemen in de sociale interactie • Relatie met CD, ODD • In de puberteit/adolescentie: moeite vriendschappen in stand te houden,intieme relaties.
Overlappende probleemgebieden • TOM: vaardigheid om mentale processen als gedachten, intenties etc toe te schrijven aan zichzelf en anderen en daardoor gedrag kunnen voorspellen. (Buitelaar 1999)
• Tekorten in de executieve functies: weerstand tegen verandering, moeite met planning en organisatie, werkgeheugen,oplossend vermogen (Barkley 1997, Geurts 2004). Inhibitieproblemen bij ADHD en planning en flexibiliteit bij ASS
• Centrale coherentie: betekenis verlenen aan de context, verliezen in details. • De aandachtsfuncties zijn hierin belangrijk
Wat zegt een patiënt met ADHD • • • • • • •
Snel afgeleid zijn Erg gevoelig zijn voor allerlei prikkels Chronische frustratie: er zit meer in.. Chaos/ onrust/wervelstorm in mijn hoofd Niet kunnen plannen Niet tegen veranderingen kunnen Te impulsief zijn/ geen rem
Wat zegt de partner • • • • • •
‘Ik heb er een kind bij’ Geen verantwoordelijkheid nemen Zich niet aan afspraken houden Te laat komen Teveel geld uitgeven Ruzie maken/woedebuien
Casus ADHD en ASS • Anamnese patiënt en partner • Ontwikkelingsanamnese met ouders • ADHD criteria DSM-IV • Zn. neuropsychologisch onderzoek • DOORVRAGEN!!!
Differentiële diagnostiek • ASS symptomen kunnen geïnterpreteerd worden als ADHD symptomen en vice versa. • Goede diagnostiek met kennis van beide stoornissen is van belang.
Symptomen die differentiëren? Presentatie: • In de wachtkamer • Oogcontact • Contactgroei • Psychomotoriek
Symptomen die differentiëren? • • • •
Fascinaties en stereotiepen Aandacht Rituelen/rigiditeit/ hyperfocus Sociale relaties
Diagnostische bevindingen ADHD en ASS als comorbide stoornissen. ADHD geeft problemen in de sociale interactie en lijkt op ASS Welke problematiek staat voorop?
Na de diagnose …... Bespreking van de bevindingen Herkenning? Erkenning / Acceptatie Wel / niet behandeling?
“Autisme vriendelijke behandeling” • • • •
Concrete communicatie Duidelijkheid Voorspelbaarheid 0og hebben voor sterke voorkeuren/ interesses • Rigiditeit • Punctueel
ADHD vriendelijke behandeling • • • • • • • •
Structuur en duidelijkheid Te laat zijn/afspraken vergeten Directief zijn Korte zinnen, eenduidige boodschap Ordenen en structureren Minder ondersteunend/levenslang? Acceptatie Medicatie
Behandeling • • • • •
Psychoeducatie Coaching groep / individueel Medicatie Werkgeheugen training Mindfulness
