Doelgericht Schrijven voor eenieder die moet schrijven voor een ander Samenstelling Alard Govers
Voorwoord Schrijf maar eens als je durft !
2 2
Het belang van communicatieve schrijfvaardigheid
3
Doel en doelgroep van de cursus Doelgericht Schrijven
4
Doel cursus Doelgericht Schrijven: verbeteren van schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid Doelgroep cursus Doelgericht Schrijven
4 5
Opzet en inhoud van de cursus Cursusonderdelen Inhoud reader Doelgericht Schrijven
6 6 6
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
Voorwoord Schrijf maar eens als je durft ! Met ‘de bal is rond’ behoort ‘wie schrijft die blijft’ ongetwijfeld tot de toptien van te veel gebruikte clichés met een bijzonder hoog ik-weet-hoe-het-moet-gehalte. Vroeger vormde het geschreven woord - samen met het gesproken woord - het communicatiemiddel bij uitstek. Informatie moest bijna per definitie met de pen of met de oude, rammelende Remmington overgedragen worden. Inmiddels zijn er pessimisten die beweren dat het te lezen woord nagenoeg ten dode opgeschreven is. De stormachtige opgang van de audiovisuele communicatie zou hieraan debet zijn. De bal is nog steeds rond, maar schrijven zou al lang geen onbetwist blijven meer zijn... Helaas voor u! Ondanks audio, video en multimedia moet er gelukkig nog steeds ontzettend veel geschreven worden. Al herkent men ook hier in de beperking nog steeds de meester! Een contradictio...pardon, een tegenspraak? Allesbehalve! Gedurende (beroeps)opleiding en uw huidige of toekomstige beroepsuitoefening zal het geschreven woord een belangrijk instrument blijven. Denk maar eens aan de scripties, brieven, verslagen, beleidsnotities, bewonersbrieven, rapporten, leermaterialen, persberichten en artikelen die u allemaal nog moet schrijven! Tegenwoordig geldt echter nog meer dan voorheen, dat in de beperking van het schrijven de ware meester wordt herkend. Want hoeveel men ook schrijft, de meeste lezers uit uw doelgroep hebben óf niet veel tijd, óf niet veel lust om lastig te worden gevallen met een onaantrekkelijke, onbegrijpelijke woordendiarree. Bovendien is de kwaliteit van de audiovisuele communicatie dusdanig gestegen dat aantrekkelijke, en begrijpelijk geformuleerde teksten er meer toe doen dan ooit. Om er een schrijfobstipatie aan over te houden! Niet weinigen hadden daar al last van. Meestal onterecht, want schrijfangst vormt niet alleen voor de schrijver een belemmering, maar vooral ook voor de lezer. Een spontaan geschreven tekst met grammaticale en stilistische fouten leest lekkerder weg, dan een krampachtig staaltje van grammatica-dressuur. Creatief, aantrekkelijk en begrijpelijk schrijven kan men leren. Daarvoor is deze cursus bedoeld. Schrijfangst overwinnen kan men alleen door te schrijven. Ook daarvoor is deze cursus bedoeld. Alard Govers
2
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
Het belang van communicatieve schrijfvaardigheid “Wie schrijft, die blijft’. We halen dit gevleugelde gezegde nog maar eens een keer aan, want ook in uw instelling is al heel wat afgeschreven en zal in de toekomst nog heel wat afgeschreven worden. Het geschreven woord blijft voor veel professionals binnen organisaties een onmisbaar instrument in hun beroepshandelen. Eén voorbeeld: veel professionals in de gezondheidszorg, de samenlevingsopbouw, de maatschappelijke dienstverlening, de zorgsector of in het onderwijs doen onderzoek. Zij doen dit met de bedoeling om de uitkomsten te publiceren. In bijna alle gevallen beogen deze onderzoekers iets speciaals met hun onderzoek. Bijna alle onderzoek leidt tot een boodschap of heeft in elk geval tot doel om te informeren, aan te tonen, te motiveren, te stimuleren, te mobiliseren of over te halen. En dat betekent ontegenzeglijk dat deze boodschap gecommuniceerd moet worden: naar bewoners, bezoekers, gebruikers, overheden, beleidsmakers, instellingen, werkgeversorganisaties, enz. En niet in de laatste plaats naar de lokale, regionale of landelijke media. Schrijven voor verschillende publieksgroepen (goede lezers, slechte lezers, deskundigen, onwetenden, allochtonen, autochtonen, politici, leidinggevenden, mannen, vrouwen, jongeren, ouderen, enz.) vereist al heel veel van de schrijver: ‘housers’ benader je nu eenmaal anders dan hun ouders (...). Maar als ook de doelstellingen van het geschreven woord nog eens verschillen (informatief, instructief, bewijzend/aantonend, wetenschappelijk verantwoord, persuasief/uitnodigend/overhalend), dan wordt van de professional iets gevraagd dat eerst aangeleerd moet worden: het vermogen om zich schriftelijk adequaat uit te drukken, tegenover verschillende doelgroepen en met verschillende doeleinden.
3
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
Doel en doelgroep van de cursus Doelgericht Schrijven Doel cursus Doelgericht Schrijven: verbeteren van schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid Doel van de cursus is om de schrijfvaardigheid te verbeteren. Het accent in de cursus op het (verbeteren van het) communicatieve gehalte van teksten: hoe bereik ik mijn doel bij mijn doelgroep. Een redelijke kennis van de spelling en de grammaticaregels wordt bij de deelnemers aanwezig geacht. In de cursus Doelgericht Schrijven staan de volgende drie onderdelen centraal: creatief schrijven, begrijpelijk schrijven en geloofwaardig schrijven. Deze zullen in de praktijk geoefend worden door het schrijven van een aantal speciale genres, die in de dagelijkse praktijk regelmatig kunnen voorkomen zoals een verslag, een persbericht, een brief en een artikel. Schrijfvaardigheid heeft in dit verband betrekking op: de durf om datgene wat men wil uitdrukken toe te vertrouwen aan papier of beeldscherm. De schrijfangst, waarvan vele niet-schrijvers last hebben, moet worden overwonnen. Indien men durft te schrijven, beantwoordt de geschreven tekst natuurlijk nog niet per definitie aan eisen die eraan gesteld worden. Maar de basis van schrijfvaardigheid is niet zozeer de vaardigheid om grammaticaal en stilistisch correct te schrijven, maar het vermogen om gedachten, ideeën en gebeurtenissen op papier tot uitdrukking te brengen. De vaardigheden van gestructureerd, creatief en doelgericht schrijven zijn in belangrijke mate aan te leren.
het vermogen om doelgericht en doelgroepgericht te schrijven. Geschreven teksten kunnen verschillende doelen hebben. Zo kan een tekst een instructief doel hebben: bijvoorbeeld de lezer de werking van een videorecorder uitleggen. Een tekst kan ook een persuasief doel hebben: de lezer moet worden overgehaald tot iets, bijvoorbeeld een gift voor een goed doel. En het zal duidelijk zijn dat een politieverordening aan andere eisen moet voldoen. Al of niet afhankelijk van het doel, zijn teksten meestal ook gericht op speciale publieksgroepen. In een instructieve tekst, waarin op wetenschappelijk verantwoorde wijze verslag wordt gedaan van een opzienbarende ontdekking in de genetica, kan men zich meer te buiten gaan aan vakjargon dan in de eerder genoemde handleiding voor de videorecorder. En werkende jongeren spreek je nu eenmaal anders aan, dan de leden van de plaatselijke Rotaryclub.
Belangrijke aandachtspunten bij het schrijven van al deze teksttypen blijven altijd: creativiteit en aantrekkelijkheid, begrijpelijkheid en geloofwaardigheid. Het onderdeel creatief schrijven legt de basis voor een effectieve aanpak van schrijfopdrachten. Aan de hand van de stappen van het creatieve schrijfproces leert
4
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
de cursist technieken om een schrijftaak actief aan te pakken. Niet langer wachten op inspiratie maar meteen de dop van de pen of de vingers op de toetsen! Veel aandacht zullen we ook besteden aan schrijfstrategieën en de voorbereiding voor het schrijven van een tekst. We zullen uitgebreid stilstaan bij het analyseren van het doel en het publiek. Dit zijn immers de voorwaarden voor het schrijven van een effectieve tekst. De dimensies van begrijpelijk schrijven geven vervolgens de handvatten om de tekst beter af te stemmen op de lezer. De cursus biedt de mogelijkheid om de kennis toe te passen op het persbericht, het nieuwsbericht, de gewone brief en het artikel. De cursist leert de eisen kennen waaraan deze genres moeten voldoen.
Doelgroep cursus Doelgericht Schrijven De cursus Doelgericht Schrijven is bedoeld voor functionarissen die vanuit hun functie schriftelijk moeten communiceren met zowel de binnen- als de buitenwacht. Kortom, functionarissen die belast zijn met de interne- en/of externe communicatie, van wat voor aard ook. Het kan daarbij gaan om het schrijven van brieven naar relaties, gebruikers of bewoners. Of om het schrijven van interne rapporten en nota’s, persberichten, lesmaterialen, instructies, enz. enz. De cursus, de reader en het les- en oefenmateriaal zijn afgestemd op (aankomende) functionarissen die werkzaam zijn in de diverse sectoren van de dienstverlenende sector: overheden gezondheidszorg onderwijs maatschappelijke dienstverlening zorgsector samenlevingsopbouw overige dienstverlenende bedrijven en instellingen De reader, het verwante lesmateriaal en de oefenstof kunnen in geval van een (groeps)cursus/praktijklessen desgewenst aangepast worden aan de aard van de te communiceren teksten of de specifieke wensen van de afzonderlijke deelnemer(s) of cursusgroep.
5
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
Opzet en inhoud van de cursus Cursusonderdelen In de cursus Doelgericht Schrijven staan de volgende zaken centraal: creatief en doelgericht schrijven; begrijpelijk, geloofwaardig en correct schrijven, het schrijven van een aantal speciale genres: een verslag, een persbericht, een brief en een artikel.
Inhoud reader Doelgericht Schrijven Creativiteit Wat is creativiteit en wat is creatief schrijven; de vijf fasen van het creatieve schrijfproces. Voorbereiding van de schrijfopdracht Na een korte introductie behandelen we de voorbereiding van een schrijfopdracht: de doelgroep, het opsporen en verzamelen van informatie en het maken van een bouwplan. Schrijven en herschrijven In dit hoofdstuk worden de volgende onderwerpen behandeld: creativiteit en technieken; schrijfstrategieën en begrijpelijk, geloofwaardig en correct schrijven. Hierbij staat de structuur van teksten centraal. De reader gaat onder andere in op het schrijven van inleidingen. Een tweede dimensie is eenvoudig - lezersgericht schrijven. Verder: aantrekkelijk en beknopt schrijven. Vervolgens tips om geloofwaardig te schrijven, met extra aandacht voor correct formuleren. Tenslotte komen een aantal ‘lastige taalkwesties’ aan de orde. Journalistiek en het schrijven van persberichten In de latere beroepsuitoefening kunnen we veel te maken krijgen met de schrijvende pers: als woordvoerder, voorlichter, publicist of informerend, wervend, belangenbehartigend. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op vragen als: wat is journalistiek en welke vormen van journalistiek kunnen we onderscheiden? Wat is een persbericht? Wanneer, hoe en aan wie verzend je het? Hoe vergroot je de kans op plaatsing? Wat doet de journalist met een persbericht? Gebruik van embargo? Hoe ziet de voorbereiding eruit en aan welke eisen moet het persbericht voldoen? Schrijven van artikelen en nieuwsberichten Wanneer en hoe schrijf je artikelen en nieuwsberichten? Aan welke eisen moeten ze voldoen ? Welke verschillen zijn er tussen artikelen in de vakpers en de consumentenpers? De voorbereiding van een artikel. Wanneer en hoe schrijf je nieuwsberichten en aan welke eisen moeten ze voldoen?
6
Cursusinformatie Doelgericht Schrijven
Vormgeven en afwerken van teksten In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan: de indeling van hoofdstukken, de aard van zogenaamde kop- en staartstukken, de hiërarchie van koppen en de opmaak van teksten. -----------------------------
Govers Tekst & Communicatie Alard Govers Ringbaan Noord 232 5046 AC Tilburg Telefoon 06-28258956 Email:
[email protected] World Wide Web: http://gtenc.alardgovers.nl/
7
