De Gezonde HAP & STAP Vierdaagse. Projectmap SBO 2012

De Gezonde HAP & STAP Vierdaagse

Projectmap SBO 2012 www.hapenstapvierdaagse.nl

Projectmap De ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ Voor het Speciaal Basis Onderwijs

Redactie en samenstelling: Els van den Heuvel Projectleider Vérian, afdeling VVDA Jean Monnetpark 4 7336 BC Apeldoorn Telefoon: 088- 126 33 66 E-mail: [email protected] Augustus 2012

Projectmap De ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’

Inleiding Voor u ligt de projectmap van de ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ voor het Speciaal Basisonderwijs. De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse is een project dat op scholen die voedings- en bewegingsactiviteiten voor kinderen van groep 7 van het speciaal basisonderwijs op een leuke manier combineert. De ouders worden tegelijkertijd enthousiast gemaakt en gemotiveerd om na te denken over het voedings- en beweeggedrag van hun kinderen. In de map vindt u de achtergronden en de uitwerking van het project. De uitvoering kan door persoonlijke invulling van de verschillende betrokkenen, in de praktijk iets afwijken van de beschrijving. Deze map begint met informatie over het project. Vervolgens wordt er een uitwerking gegeven van de verschillende projectonderdelen. Deze worden beschreven aan de hand van de volgende titels: 

Korte omschrijving van de activiteit



Doel



Tijdsduur



Materialen



Wie verzorgt wat?



Bijzonderheden (eventueel)



Uitvoering.

Indien u geïnteresseerd bent in meer informatie over de thema’s, vindt u na de beschrijving van de lesonderdelen extra achtergrondinformatie over de onderwerpen gezond gewicht, de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen en over gezonde voeding. Tot slot treft u in de bijlage verschillende werkbladen en brieven voor ouders aan. Voor meer informatie kunt u ook onze website bezoeken: www.hapenstapvierdaagse.nl Voor vragen en ideeën kunt u contact opnemen met uw ‘HAP&STAP-contactpersoon’: Els van den Heuvel, projectleider Vérian Jean Monnetpark 4 7336 BC Apeldoorn T: 088-126 33 66 E: [email protected] Wij wensen u veel plezier tijdens ‘De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’!

2


Inhoudsopgave

Informatie over het project

4

Project onderdelen

8

-

Dag 1 - HAP dag: gastles diëtist

9

-

Dag 2 - STAP dag: voorbereiding dansvoorstelling

14

-

Dag 3 - STAP dag: culinaire wandeltocht

16

-

Dag 4 - HAP dag: smaakles en ouderafsluiting

19

-

Dag 5 (na 3 maanden): evaluatieles door de GGD verpleegkundige

29

Achtergrondinformatie

31

-

Gezond gewicht

32

-

De Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen

34

-

Gezonde voeding

35

Bijlagen

37

-

Uitnodigingsbrief ouders voor de afsluiting

-

Schoolkrantartikel/brief aankondiging ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’

-

De ‘Eet- en beweegkalender’

-

Kleurplaten ‘De gezonde HAP&STAP Vierdaagse’

-

Diploma ‘De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’

3


Informatie over het project

4


Waarom dit project? Onderzoek van TNO, gebaseerd op meetgegevens van de jeugdartsen en –verpleegkundigen van 11 GGD-en, laat zien dat de prevalentie van overgewicht toeneemt. Als de trend zich doorzet is over een aantal jaren een kwart van de Nederlandse bevolking te zwaar. Landelijk gezien is nu al 1 op de 7 mensen te dik. Overgewicht komt vaker voor bij oudere kinderen (4-12 jarigen) en bij kinderen met een lage SES. De registratie van GGD Gelre-IJssel laat zien dat 13% van de 5-jarigen en 22% van de kinderen in groep 7 (10-11 jaar) in de regio Stedendriehoek overgewicht heeft. Overgewicht

ontstaat

in

de

meeste

gevallen

door

een

combinatie

van

verkeerde

voedingsgewoonten en te weinig beweging. Verder blijkt uit onderzoek dat ouders overgewicht niet allemaal als een probleem ervaren; men maakt zich er nauwelijks zorgen over. Hieruit blijkt dat de risicoperceptie van overgewicht onder ouders laag is. Daarnaast blijkt dat ouders zeer weinig kennis hebben over voeding. Ook blijkt dat men het lastig vindt om duidelijke regels te stellen. Om strijd met hun kind te voorkómen, geven ouders vaak toe. De waarde van de Gezonde HAP&STAP Vierdaagse is gelegen in het feit dat ouders en kinderen gezamenlijk bewust gemaakt worden van het belang van gezonde voeding en beweging.

Voor wie is het project bedoeld? Het project richt zich op leerlingen uit groep 7 van het speciaal basisonderwijs. Tevens zijn de ouders van de kinderen een belangrijke doelgroep. Hun betrokkenheid is van essentieel belang omdat zaken als voeding en bewegen ook grotendeels thuis gebeuren. De leerkrachten van groep 7 zijn een intermediaire doelgroep. Er is ook een HAP&STAP project ontwikkeld voor kinderen van groep 5 van het reguliere basisonderwijs.

Wat zijn de doelen van het project? Om te voorkomen dat het aantal kinderen dat te zwaar is toeneemt, dienen ouders eerst bewust gemaakt te worden van het belang van een gezonde leefstijl. De 'Gezonde HAP&STAP Vierdaagse' wil via 9-11 jarige kinderen de ouders bereiken met deze boodschap. Hoofddoel: Het verbeteren van bewustwording, kennis en attitude van kinderen en hun ouders ten opzichte van gezonde voeding en voldoende beweging voor kinderen.

Subdoelstellingen voor de kinderen zijn: 

Kinderen zijn zich bewust van hun voedings- en beweeggedrag.



Kinderen kennen de normen voor gezonde voeding en voldoende beweging



Kinderen vinden het lekker en belangrijk om gezond te eten en leuk en belangrijk om voldoende te bewegen

Subdoelstellingen voor de ouders zijn: 

Ouders zijn zich bewust van het voedings- en beweeggedrag van hun kind



Ouders kennen de normen voor gezonde voeding en voldoende beweging voor hun kind



Ouders vinden het belangrijk dat hun kind gezond eet en voldoende beweegt

5


Onder gezonde voeding wordt in dit project verstaan: 

Dagelijks ontbijten



Dagelijks 2 stuks fruit eten



Dagelijks groente eten



Dagelijks maximaal 4 tussendoortjes eten



Dagelijks maximaal 2 zoete drankjes drinken

Onder voldoende beweging wordt in dit project verstaan: 

Dagelijks minimaal 1 uur bewegen, door buiten spelen, sporten en/of lopend/fietsend naar school te gaan



Dagelijks maximaal 2 uur TV kijken en computeren

Uitgangspunt bij het project Een belangrijk kenmerk van de ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ is dat de boodschap die overgebracht wordt van positieve aard is. Het is niet de bedoeling om teveel de nadruk te leggen op gewicht en in het bijzonder op overgewicht.

Uit welke onderdelen bestaat het project? De ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ bestaat uit een aantal uitgewerkte lessuggesties die zijn onderverdeeld in 5 dagen, te weten: Dag 1: HAP-dag: 

Gastles door een diëtist van de thuiszorg over gezonde voeding.



Opdracht 1: Bedenk een gezond ontbijt via het programma ActiveInspire op het digibord of via een individuele knip- en plakwerkopdracht



Indien voldoende tijd: Opdracht 2: Bedenk een spel waarbij je in beweging komt.

Dag 2: STAP-dag: 

Dansles onder begeleiding van een dansdocent en het voorbereiden van de dansvoorstelling op dag 4.

Dag 3: STAP-dag: 

De ‘culinaire wandeltocht’, door school verzorgd

Dag 4: HAP-dag: 

Smaakles door een kok op school



Ouderafsluiting op school door de diëtist, dansdocent en kok.

Dag 5(na 3 maanden): 

Evaluatieles door de GGD verpleegkundige

6


Hoeveel tijd kost het project? De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse bestaat, zoals de naam al zegt uit vier dagen. Per dag is de volgende lestijd nodig: Dag 1: 1 uur Dag 2: 1 uur Dag 3: 2 uur Dag 4: 1 dagdeel (2 uur smaakles, 1½ uur ouderbijeenkomst) Dag 5: 1 uur

Ondersteuning bij het project Naast deze projectmap zal de projectleider van Vérian, Els van den Heuvel, u ondersteuning geven bij het uitvoeren van het project. Wanneer u besluit aan het project deel te nemen, zal zij een afspraak met u maken om het project door te nemen. Zij bespreekt met u de verschillende onderdelen van het project en tevens geeft zij de benodigde materialen af. Daarnaast zal de contactpersoon de aanwezigheid van de verschillende betrokkenen bij het project regelen.

Evaluatie Om in beeld te brengen, of het project daadwerkelijk zijn doelen bereikt, wordt het project geëvalueerd. De evaluatie is niet alleen nuttig voor de school en de GGD, maar is vaak ook een voorwaarde voor het verstrekken van subsidie door fondsen. Vandaar dat wij u nadrukkelijk vragen mee te doen aan de evaluatie. Voor de evaluatie krijgen de kinderen tweemaal een korte vragenlijst. De eerste vragenlijst wordt voorafgaand aan het project door de kinderen ingevuld en de tweede vragenlijst wordt na afloop van het project ingevuld. U wordt gevraagd om de eerste vragenlijst de vrijdag voor het project en de tweede vragenlijst de maandag na het project door de kinderen te laten invullen. Naast een evaluatie van het bereiken van de doelen, wordt ook geëvalueerd hoe de leerkracht en de ouders het project hebben ervaren. U krijgt hiervoor een vragenlijst die u na afloop van het project in kunt vullen. Ook de ouders die aanwezig zijn bij de ouderafsluiting wordt gevraagd na afloop van de bijeenkomst een vragenlijst in te vullen. Na 3 maanden komt de GGD verpleegkundige in de klas om nogmaals de belangrijkste punten van gezond eten en bewegen te bespreken door middel van een actieve spelvorm. Na afloop deelt zij evaluatieformulieren uit die de kinderen moeten invullen en die zij na afloop weer meeneemt. Tijdens het intakegesprek laat de projectleider de vragenlijsten op uw school achter. U kunt alle ingevulde vragenlijsten terugsturen naar de GGD in de bijgeleverde retourenvelop. Een postzegel is niet nodig.

7


Betrokkenen De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse voor het SBO is ontwikkeld door de afdeling Voedings- en dieetadvies van Vérian en wordt in de regio Oost Veluwe uitgevoerd in samenwerking met 

GGD Regio Gelre-IJssel



Wensink Dancemasters, Apeldoorn

Meer informatie Op internet is veel informatie beschikbaar over de onderwerpen gezonde voeding en bewegen. Een greep uit de vele mogelijkheden: 

www.voedingscentrum.nl



www.gezondebasis.nl



www.run4kids.nl



www.flash123.nl



www.kids.groentenenfruit.nl



www.vetgezond.nl



www.lekkerbelangrijk.nl



www.gezonderwijs.nl

8


Projectonderdelen

9


Dag 1: HAP-dag - Gastles door een diëtist

10


Gastles diëtist Korte omschrijving van de activiteit Een diëtist van de thuiszorg verzorgt een gastles. Tijdens de les wordt ingegaan op verschillende onderwerpen rondom gezonde voeding. Doel Kinderen worden zich bewust van wat gezonde voeding is en hoe hun eigen gedrag is. Tijdsduur Eén uur. Onderwerpen 

Het beroep diëtist



Gezond ontbijten



Frisdrankgebruik



Verantwoorde tussendoortjes en traktaties



De invloed van reclame

Materialen 

Werkopdracht: gezond ontbijt. Werkbladen met een bord&bestek en diverse ontbijtproducten



Voor elk kind een schaar en kleurpotloden/stiften (door de leerkracht verzorgd)



Dummies van verpakkingen van tussendoortjes en dranken zoals water, thee, vruchtensap, sinas of cola en limonade



Suikerklontjes



Groene en rode stemkaartjes



Folder ‘De Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum en ‘Gezonde Voeding Schoolgaande jeugd’ van het Zuivelbureau

Wie verzorgt wat? De projectleider van Vérian zorgt voor een leskist met daarin de benodigde materialen. De diëtist neemt alle materialen mee naar school. De leerkracht zorgt dat de folders via de kinderen bij de ouders terecht komen. Bijzonderheden Bijzonderheden over de groep worden van te voren door de projectleider besproken met de groepsleerkracht en doorgegeven aan de diëtist. Groepsgrootte en niveau bepalen de keuzes. Onderdeel 5 het spel, wordt alleen gedaan als er genoeg tijd is. Extra opmerking De eerste vragenlijst moet door de kinderen zijn ingevuld voorafgaand aan dit onderdeel!

11


Uitvoering Het speciaal basisonderwijs (SBO) vraagt duidelijkheid en structuur. Advies is om korte zinnen te gebruiken en moeilijke woorden te vermijden. Jip en Janneke taal is niet nodig. Goed rond kijken om ook non-verbale reacties op te pakken en te checken of begrepen wordt wat wordt verteld. Hoe minder onderzekerheden er zijn, hoe meer kinderen zich op de inhouden kunnen concentreren en hoe vlotter de les verloopt. Tussendoor is regelmatig samenvatten gewenst. Onderdeel 1

Dietist stelt zich voor (kort)



De diëtist stelt zich voor; evt. kort toelichten wat een diëtist doet



De diëtist vertelt wat ze komt doen, hoe ze de les gaat doen, hoe lang het gaat duren en waarom ze dit doet.

Onderdeel 2

Gezond ontbijten

Vragen die gesteld kunnen worden zijn (klassengesprek): 

Wie heeft er vanmorgen ontbeten?



Hoe zag jouw ontbijt eruit?



Waarom moet je eten voordat je naar school gaat?

Vervolgens kan er iets verteld worden over waarom het belangrijk is: 

mensen hebben net als een auto brandstof nodig om te rijden. Ons eten is onze benzine.



je dan beter kan opletten in de klas;



je voelt je fitter, minder snel boos, moe of chagrijnig;



je minder snel te dik wordt als je goed ontbijt



je minder snel honger krijgt in de loop van de morgen en dus minder snel gaat snoepen;



omdat samen eten gezellig is

Onderdeel 3

Opdracht Gezond Ontbijt:

Verzin een goed ontbijt voor jezelf en/of voor je ouders. Methode 1 individueel: De diëtist deelt A4 werkbladen uit met daarop een leeg bord met bestek en werkbladen met ontbijtproducten. De kinderen kunnen plaatjes uitknippen en op het bord plakken. Als er plaatjes ontbreken kunnen de kinderen ook zelf voedingsmiddelen tekenen. Een aantal opdrachten worden klassikaal besproken. Methode 2 groepsopdracht: Via het digibord wordt met het programma Active Inspire een afbeelding van een leeg bord en bestek geopend. Diverse afbeelding van ontbijtproducten worden rondom het bord gerangschikt. De diëtist vraagt aan de kinderen welke producten bij een gezond ontbijt horen. Door middel van slepen kunnen voedingsmiddelen op het bord gelegd worden. De diëtist bespreekt de keuzes.

12


Onderdeel 3

Frisdrankgebruik

Bij dit onderdeel kunnen neemt de diëtist verpakkingen van dranken en suikerklontjes mee. In de klas worden de pakjes en de klontjes verdeeld onder de kinderen. De kinderen mogen in groepjes bedenken hoeveel klontjes suiker er in de pakjes/bekers/blikjes drinken zitten. Op deze manier worden de verschillende dranken met elkaar vergeleken. Naar aanleiding hiervan kan samen met de kinderen een conclusie getrokken worden wat nu de gezondste drank is en dus ook het beste gedronken kan worden. Hierbij kan wellicht ook enige aandacht zijn voor de hoeveelheid suiker in sommige frisdranken en het verband met overgewicht.

Tabel 1: voedingswaarden van verschillende producten Product

Hoeveelheid

Koolhydraten per portie in grammen

(1 klontje= 5gram KH)

1 pakje appelsap

200 ml

22

4

1 blikje Cola

330 ml

35

7

1 blikje Cola light

330 ml

0

0

1 blikje Energy Drink

20 ml

23

5

1 pakje Dubbelfris

200 ml

18

4

1 pakje Dubbelfris light

200 ml

6

1

1 pakje Sisi

200 ml

10

2

1 pakje Roosvicce multi

200 ml

19

4

1 pakje aardbeien yoghurt drink

200 ml

20

4

1 pakje Taksi

200 ml

21

4

1 pakje ongezoet sinaasappelsap

200 ml

18

4

1 pakje Wicky

200 ml

18

4

1 flesje Fruitshoot

200 ml

24

5

Water en thee

200 ml

0

0

13

Suikerklontjes


Onderdeel 4

Verantwoorde tussendoortjes

De kinderen moeten verschillende tussendoortjes beoordelen. Gezond of minder gezond? De diëtist deelt hier voor de rode en groene kaartjes uit. Groen= gezond, rood= minder gezond. Methode 1: Op het digibord worden afbeeldingen getoond van gezonde en minder gezonde tussendoortjes (Tussendoortjes Quiz PP). De diëtist vraagt aan de kinderen bij elk plaatje een rood of groen kaartje op te steken. Methode 2: De kinderen kunnen ook hun eigen mee gebracht ochtendtussendoortje beoordelen. Overleg met de leerkracht hierover is gewenst. Kies voor een lesmethode die de kinderen gewend zijn. De kinderen kunnen bijvoorbeeld een rood of groen kaartje leggen bij hun eigen tussendoortje. Daarna kan de diëtist klassikaal de uitkomsten bespreken. De diëtist moet duidelijk aangeven dat de tussendoortjes nog niet opgegeten mogen worden. Hierna wordt de uitkomst samengevat en met de kinderen besproken wat de gezondste tussendoortjes zijn om mee te nemen naar school. Tabel 2: overzicht van gezonde en ongezonde tussendoortjes Gezonde tussendoortjes Minder gezonde tussendoortjes Fruit

snoep

Rijstwafel

Chocoprince

1 Evergreen koek

Stroopwafel

2 Sultana koekjes

Zakje met kleine koekjes

1 plak (volkoren) ontbijtkoek

Cake-je

1 handje noten

Bifi worstje

Waterijsje

Roomijsje, softijsje

Zoute stokjes

Chips

1 klein krentenbolletje

Broodje hamburger

Onderdeel 5

TV-norm en PC-norm

De diëtist vraagt hoe lang kinderen mogen computeren en tv kijken. Ze legt wat de tv-norm en pcnorm voor kinderen is en waarom. Advies per dag: max 2 uur. Onderdeel 6

Afsluiting

De diëtist vertelt dat de les is afgelopen. Ze vat samen wat er in de les verteld is. Ze vraagt wat de kinderen van de les gevonden hebben. Ze vertelt dat ze de laatste dag terug komt voor de ouderbijeenkomst.

14


Dag 2: STAP-dag - Dansvoorstelling

15


Dansvoorstelling Korte omschrijving van de activiteit: De kinderen studeren onder begeleiding van een dansdocent een dans in. Deze wordt tijdens de ouderbijeenkomst op de laatste dag opgevoerd. De dansdocent legt tevens uit wat de beweegnorm voor kinderen is: 1 uur per dag intensief bewegen. Daarnaast vertelt de dansdocent waarom veel bewegen gezond is. Doel: De kinderen ervaren hoe leuk bewegen is en weten waarom bewegen gezond is. Tijdsduur: Eén uur Materialen Cd-speler of minidiscspeler Wie verzorgt wat? De projectleider van Vérian verzorgt de afspraak met de dansdocent. De dansdocent zorgt zelf voor geluidsapparatuur. De projectleider regelt met de leerkracht een geschikte ruimte om goed met de kinderen te kunnen dansen. Vaak is dit een gymzaal of speellokaal/aula in de school.

Opmerkingen U kunt de dansvoorstelling zelf uitbreiden door bijvoorbeeld: -

een thema te geven aan de dans

-

de kinderen te vragen verkleedkleren mee te nemen

-

de dans op te nemen op film en deze tijdens de ouderafsluiting te laten zien

Onderdeel 1

De dansdocent stelt zich voor (kort)



De dansdocent stelt zich voor



Hij vertelt wat hij komt doen, hoe lang het gaat duren en waarom hij deze les geeft.

Onderdeel 2 

Dansen

De kinderen dansen op verschillende muziekjes. Tot slot wordt een eenvoudige dans ingestudeerd die tijdens de ouderbijeenkomst wordt uitgevoerd.

16


Dag 3: STAP-dag - Culinaire wandeltocht

17


Culinaire wandeltocht Korte omschrijving van de activiteit Kinderen maken in groepjes een wandeling in de buurt van de school en doen hier diverse speelmogelijkheden aan. Verder maken zij ‘pitstops’ waarbij bijvoorbeeld een supermarkt wordt bezocht. Verder worden tijdens deze tocht een aantal spelletjes uitgevoerd, onder andere de spelletjes die de kinderen bedacht hebben tijdens opdracht 2 van de eerste dag. Doel Door de culinaire wandeltocht zijn de kinderen in beweging en maken zij kennis met de speelmogelijkheden in de directe omgeving van de school en de wijk. Verder wordt de link gelegd tussen gezondheid en bewegen. Daarnaast is het doel om ouders te betrekken door middel van begeleiding en het houden van de gezonde ‘pitstops’. Tijdsduur Twee uur Onderwerpen Gezonde voeding en beweging Materialen Afhankelijk van de route en de invulling van de pitstops. Wie verzorgt wat? De activiteit wordt verzorgd door de school zelf. De projectleider van Vérian kan desgevraagd ideeën aandragen. Bijzonderheden Bij slecht weer kan er een sportieve culinaire activiteit worden georganiseerd in het gymlokaal in de wijk of in de school. Er wordt een spelenkermis georganiseerd. De kinderen spelen dan alle spelletjes die ze tijdens de eerste dag hebben bedacht. Deze worden vervolgens afgetekend op een lijst. Tijdens de spelenkermis is er ook een rustmoment. Dan wordt er aandacht besteed aan een gezonde snack, die ouders hebben klaargemaakt en komen brengen, of die de kinderen zelf hebben meegenomen.

18


Uitvoering 1. De klas wordt in groepjes verdeeld van maximaal 8 leerlingen 2. De route wordt gelopen. Ideeën voor pitsstops tijdens de route zijn: 

Een bezoek brengen aan de supermarkt en de kinderen daar vragen laten beantwoorden: -

Welke groente- en fruitsoorten kende je nog niet voordat je hier in de supermarkt binnenkwam? Teken deze groente en fruit.



-

Wat voor gezond drinken heeft de supermarkt allemaal?

-

Welke gezonde tussendoortjes kun je in de supermarkt kopen?

-

Etc.

Een pitstop inplannen bij de leerkracht thuis. Dit wordt door leerlingen als heel speciaal ervaren.



Een rondleiding door bijvoorbeeld een molen of een bakkerij.



Het ‘Blote Voeten Pad’ lopen.



Bij de ouders thuis zelf gezonde hapjes maken. Bijvoorbeeld: groentespiesjes, sandwiches of yoghurt versieren met muesli en fruit.



Spelletjes die onderweg gespeeld kunnen worden zijn: mandarijnenestafette, aardappelrace, schipper mag ik overvaren of één van de zelfverzonnen spelletjes.



Een bezoek brengen aan een boer in de omgeving. De kinderen kunnen dan bekijken hoe groente en fruit wordt geteeld en mogen eventueel appels plukken, noten plukken, wortels graven, etc.



Met de kinderen gaan zwemmen en ouders voor een gezonde lunch laten zorgen.



Een fietstocht maken met pitstops bij één of meerdere ouders of bij de leerkracht thuis.

19


Dag 4: HAP-dag - Smaakles - Afsluitende ouderbijeenkomst

20


Smaakles Korte omschrijving van de activiteit: Een kok houdt een gastles over proeven en smaak. Tevens worden er gezonde hapjes bereid. Doel: 

Kinderen laten ervaren wat smaak is en dat tong en neus samen de smaak vormen.



Kinderen laten ervaren wat de smaak van fruit is, hoe en wat je ermee kunt.



Kinderen laten ervaren wat je van eten kunt maken en dat dit leuk en lekker is.

Tijdsduur: 2 uur. Materialen 

Koelkast of koele plek om de hapjes te bewaren

Voor de smaakles (per 10 kinderen): 

1 liter halfvolle melk



rode kleurstof (bij de Chinese Toko)



plastic bekertjes



pommes parisienneboor



1 zoete appel



1 zure appel



1 ui



2 lepels



schilmesje



theedoek



wasknijper



bekertje water



servetten

Voor de bereiding van de gezonde hapjes wordt verwezen naar de beschrijving van de uitvoering van het bereiden van de hapjes (zie verderop). Wie verzorgt wat? De kok verzorgt alle benodigdheden. Opmerkingen 

Eventueel kunnen er voorafgaand aan de smaakles door de kinderen koksmutsen worden gemaakt, welke ze tijdens de smaakles op kunnen zetten. De uitvoering hiervan ligt bij de leerkracht.



In verband met de houdbaarheid van de hapjes, moet de smaakles door de kok op dezelfde dag worden gegeven als dat de ouderafsluiting plaatsvindt.

21


Uitvoering Smaakles Onderdeel 1

De kok stelt zich voor (kort)



De kok stelt zich voor



De kok vertelt wat ze komt doen, hoe ze de les gaat doen, hoe lang het gaat duren en waarom ze dit doet.

Onderdeel 2

Zintuigen en de smaak

1. Functie van de tong bij het proeven Vragen die gesteld kunnen worden, zijn: 

Ik steek mijn tong uit, weten jullie wat je daarmee allemaal kan doen?



Weten jullie ook dat je met de tong kunt proeven?

Er wordt een tekening van de tong getoond en er wordt verteld waar op de tong de verschillende smaken (zout, zoet, bitter en zuur) worden geproefd. De kinderen krijgen een afbeelding van een grote tong te zien met daarin de 4 smaken afgebeeld. 2. Functie van de ogen bij het proeven De kinderen worden nu op een dwaalspoor gebracht. Aan één liter melk wordt rode kleurstof toegevoegd. De kinderen zullen hierdoor denken dat het aardbeiendrank is. De kinderen wordt gevraagd wat zij denken wat dit voor drank is. Hiermee wordt ze bewust gemaakt dat je niet alleen met je tong proeft, maar ook met je ogen. 3. Functie van de neus bij het proeven Er wordt een proef gedaan om de reuk te testen. Er worden twee kinderen uit de groep genomen. Hen wordt een appel getoond; 1 zoete en 1 zure appel. Hierna wordt één van hen de klas uitgestuurd en wordt met het andere kind de proef voorbereid. De zure appel wordt ingeruild voor een ui. De appel en de ui worden in kleine stukjes gesneden. De leerling uit de gang komt de klas weer binnen en hem/haar wordt verteld dat zij de appels zal proeven, waarna zij de lekkerste uit mag kiezen. Echter, de leerling is geblindeerd en de neus wordt dichtgedrukt door een wasknijper. De leerling krijgt van de andere leerling 2 lepels; één met appelstukjes en de andere met de stukjes ui. Na de test vraagt de andere leerling welke appel het lekkerste smaakte. Alleen leerlingen met een zeer sterke smaak en reuk zullen proeven dat het een appel en een ui zijn in plaats van twee appels. Kinderen worden zich door deze proef bewust dat je ook je neus nodig hebt om te proeven. 4. Functie van de oren (eventueel) Vragen die gesteld kunnen worden zijn: 

Kun je ook met je oren proeven?

De kinderen zullen waarschijnlijk nee zeggen, maar dit is niet helemaal waar. Ga maar naast iemand zitten die chips eet, dat kun je horen aan het kraken. Samen met de neus en de ogen kunnen je hersenen je vertellen dat het chips zijn.

22


Onderdeel 3

Het proeven van zoete, zoute, zure en bittere voedingsmiddelen

De kok legt aan de kinderen uit dat er nu verschillende producten worden geproefd. De voedingsmiddelen smaken zoet, zuur, bitter of zout. De kok laat 4 afbeeldingen van smileys zien die ieder een andere smaak vertegenwoordigen. Iedere smiley heeft een ander gezicht en een andere kleur. Roze: zoet, lachende mond; grijs: zout, neutrale mond; groen: bitter, mond in een boog omlaag; geel: zuur, verwrongen mond. De smiley zijn op een geplastificeerd vel gemaakt. Elke afbeelding hangt op een andere muur in de klas. De kok nodigt de kinderen uit om dingen te proeven. Na het proeven mogen de kinderen bij een smiley gaan staan met de smaak die ze denken geproefd hebben. De kok bespreekt daarna klassikaal de uitkomsten.

Onderdeel 4 Hapjes maken De kinderen worden in subgroepjes gedeeld. Ieder groepje maakt een van de onderstaande gezonde hapjes. De kinderen worden in groepjes verdeeld. Ze krijgen duidelijke uitleg wat ze moeten doen. Elk groepje maakt een ander gerecht. Per groepje is een ouder of leerkracht aanwezig om te helpen. Voorafgaand aan het maken van de hapjes moeten de kinderen hun handen wassen. Na afloop helpen de ouders met opruimen en afwassen. Fruitsticks (25 stuks) Benodigdheden:  6 appelen met schil  3 bananen  1 netje mandarijnen  1 bakje pitloze druiven  Citroensap  Saté prikkers  1 kool Werkwijze: Schil de appels en pel de bananen en de mandarijnen. Snij de appels en bananen in stukken en doe deze in een kom. Doe de stukjes mandarijn en de druiven erbij. Druppel wat citroensap over het fruit en roer dit een keertje om met een lepel. Neem de stukjes fruit uit de kom en steek deze op de saté prikker tot het stokje vol is. Prik de prikkers in de halve kool. Doe er aluminiumfolie overheen en zet het in de koelkast. Mexicaanse hapjes (30 stuks) Benodigdheden:  Mexicaanse sandwich spread (1 potje)  Party broodjes (2 stuks)  1 komkommer Werkwijze: Was en schil de komkommer. Snijd de komkommer in dunne plakjes. Dep de komkommer plakjes droog. Smeer de broodjes in met Mexicaanse Sandwich Spread. Leg de plakjes komkommer er bovenop.

23


Bedek de broodjes met aluminiumfolie en zet ze in de koelkast. Groeten sticks met dipsaus (25 stuks) Benodigdheden:  Bleekselderij  1 zak winterwortels  2 komkommers  2 paprika’s  1 bakje cherry tomaten  1 bakje kwark  1 pot yoghurt mayonaise  1 potje bruchetta Werkwijze: De komkommer, paprika en cherry tomaten zijn vooraf door de kok gewassen. Schil de wortel met een aardappelschilmesje. Snijd de komkommer, paprika en wortel in reepjes. Meng 4 eetlepels kwark en 2 eetlepels mayo met de bruschetta in een kom voor de dipsaus. Leg de komkommers, paprika, wortels en cherry tomaten op een schaal met de dip saus in het midden. Bedek de sandwiches met aluminiumfolie en zet ze in de koelkast . Ei en bieslook sandwich (24 stuks) Benodigdheden:  6 eieren  1 pot yoghurt mayonaise  Zwarte peper  1 heel wit brood  1 pot bieslook  prikkers Werkwijze: Pel de eieren (deze zijn al hard gekookt). Doe de eieren in een kom en prak ze fijn met een vork. Schep er mayonaise door en prak weer. Knip de bieslook met een schaar en voeg bij het eimengsel . Breng de ei op smaak met zwarte peper. Besmeer de boterham met het eimengsel. Leg een boterham hier boven op. Snij de sandwich door midden (diagonaal)en nog een keer door midden. Prik er een leuke prikker in en leg de sandwich op een schaal. Bedek de sandwiches met aluminiumfolie en zet ze in de koelkast .

24


Afsluitende ouderbijeenkomst Korte omschrijving van de activiteit: Als afsluiting van de week wordt er een oudermiddag georganiseerd. De diëtist van Vérian, die ook de gastles voor de kinderen heeft gegeven verzorgt een voorlichting in de vorm van een informatieve en interactief spel. Hierbij wordt ingegaan op het belang van gezonde voeding en voldoende beweging. Verder voeren de kinderen hun dansvoorstelling op en kunnen ouders proeven van de gezonde hapjes. Na afloop wordt de ouders gevraagd een vragenlijst in te vullen. Doel: Ouders bewust maken van het belang van gezonde voeding en voldoende beweging en hen enthousiast maken voor dit onderwerp. Tijdsduur: 1½ uur totaal; presentatie diëtist maximaal ¾ uur. Materialen: 

De hapjes die zijn gemaakt tijdens de smaakles



Kratje met dummies van producten, suikerklontjes, vetblokjes



Stencils met opdrachten voor de ouders



Pennen om de vragenlijsten in te vullen (school)

Wie verzorgt wat? 

De diëtist neemt de voorlichting op zich en zorgt ervoor dat de ouders de vragenlijst invullen.



De leerkracht wordt gevraagd de vragenlijsten van de ouders samen met de overige vragenlijsten in de retourenvelop terug te sturen naar de GGD.



De leerkracht zorgt voor de diploma’s op naam voor alle kinderen



De diëtist, de dansdocent of de kok deelt de diploma’s uit.

Uitvoering

1. De leerkracht heet de ouders welkom, geeft een korte weergave van de week en stelt de diëtist de dansdocent en de kok voor (5 minuten).

2. De dansdocent presenteert met de kinderen de geleerde dansen en nodigt daarna de ouders uit om ook mee te dansen (15 minuten).

3. De kinderen verlaten de ruimte met de leerkracht of klassenassistent. De kinderen zijn dus niet bij de oudervoorlichting aanwezig.

4. Oudervoorlichting aan de hand van interactieve opdrachten (30 minuten). 5. De ouders wordt gevraagd een evaluatieformulier in te vullen. De diëtist verzamelt alle formulieren en geeft ze aan de leerkracht. De diëtist verwijst de ouders voor meer informatie naar de website: www.hapenstapvierdaagse.nl (5 minuten).

6. De kinderen komen terug in het lokaal met de dansdocent, de kok en de leerkracht.

25


7. De kok geeft uitleg bij de hapjes en vertelt wat over gezonde traktaties; de dansdocent geeft uitleg over de beweegnorm. De kok laat een map met gezonde traktaties zien en geeft aan dat deze map te vinden is op de website www.hapenstapvierdaagse.nl (15 minuten).

8. De kinderen delen de hapjes uit en ouders proeven de hapjes die tijdens de smaakles zijn klaargemaakt (5 minuten).

9. De leerkracht sluit de bijeenkomst af. De kinderen krijgen tenslotte een HAP&STAP diploma (5 minuten).

26


Invulopdracht ouderbijeenkomst Hoeveel boterhammen bevatten de volgende tussendoortjes: product

Aantal sneetjes brood

1 pakje Evergreen (2 koeken)

2

1 zakje Smoeltjes

1,5 (per uitdeelzakje 126 cal)

1 pakje fruitbiscuit (3 koeken)

2

(per pakje 3 biscuits= 170 cal)

1 plak ontbijtkoek

1

(per plak is 85 cal)

1 pakje Milk Break (2 koeken)

2

(per biscuit 85 cal)

(per biscuit 85 cal = 1 snee brood)

Hoeveel vet bevatten de volgende producten: product

Aantal gram vet

Zakje chips (25 gram)

9 gram vet (per 100 gram = 35 gram) 1 zakje= 25 gram

Handje gemengde noten

8,5 gram vet (per 100 gram = 56 gram) Veel onverzadigd vet. Handje = 15 gram

1 Mars

7,5 gram vet per stuk

3 blokjes 48 + Kaas (60 gram)

18 gram vet (Per 100 gram = 30 gram)

1 kroket gebakken

8,4 g onbereid (Per 100 gram = 12 g Per kroket van 70 gram: 14 gram Voor bereiding dus ong. 10 gram vet.

Hoeveel suikerklontjes zitten in de volgende dranken per glas van 250 ml: product

Aantal suikerklontjes per glas

1 glas Dubbelfris

4 (8,8 kh per 100 ml x 2,5 = 21,4 kh)

1glas Dubbelfris minder zoet

3 (6,2 kh per 100ml x 2,5 = 15,5 kh) Geen zoetstof. Light: wel zoetstof

1 glas Chocomel half vol

6 (12 kh per 100 ml x 2,5= 30 kh) Uitleg halfvol

1 glas sinaasappelsap

4,5 (9 kh per 100 ml x 2,5= 22,5kh) Uitleg “natuurlijke suikers”

1 glas frisdrank (cola) light

0 kh uitleg zoetstof

1 glas cola

5,5 (27 g kh per 250 ml)

1 glas Fristi

4 (8 kh per 100 ml x 2,5 = 20 kh)

N.B. 1 suikerklontje = 5 gram KH

Vergelijk andere melkdranken: yoki 6, Yoki zonder suiker met zoetstof! 2. Milk en fruit 6 klontjes.

27


EVALUATIE-dag - Gastles door de jeugdverpleegkundige van de GGD - Evaluatie van het project

28


Gastles jeugdverpleegkundige van de GGD Korte omschrijving van de activiteit Een jeugdverpleegkundige van de GGD Gelre-IJssel verzorgt de evaluatie bijeenkomst. Voorafgaand aan de les wordt samen met de leerkracht door middel van het 3e evaluatieformulier de kennis getest van gezonde voeding en gezond bewegen. Hierna doet de verpleegkundige een spel en een quiz met de kinderen, waarin de onderwerpen voeding, beweging en gezonde leefstijl nogmaals aan bod komen. Doel Toetsen wat de kinderen nog weten van de informatie over gezonde voeding, beweging en leefstijl welke ze drie maanden geleden gedurende het vierdaagse project hebben gekregen. Kinderen nogmaals informeren over gezonde voeding, beweging en leefstijl, waardoor ze zich opnieuw bewust worden wat gezonde voeding is en hoe hun eigen gedrag is. Tijdsduur Eén uur. Onderwerpen 

Evaluatie



Gezonde voeding: ontbijten, tussendoortjes, frisdrankgebruik en traktaties



Gezond bewegen

Materialen 

Evaluatieformulieren nummer 3



Usb stick met vragen en opdrachten om op het digibord te laten zien



Rode en groene kaartjes



Materiaal dobbelsteenspel: 4 dobbelstenen, 24 doosjes met inhoud, 4 sets kaarten voor de beweegopdrachten, 4 stopwatches, 4 sets eet- en drinkopdrachten voor in de doosjes.



Materiaal Boodschappenspel: 3 grote vellen gekleurd papier of lappen stof (rood, oranje, groen), krat met dummies van voedingsmiddelen

Wie verzorgt wat? De verpleegkundige van de GGD zorgt voor de evaluatieformulieren nummer 3. De verpleegkundige van de GGD zorgt voor het spelmateriaal. Bijzonderheden De leerkracht zorgt er voor dat alle kinderen een pen tot hun beschikking hebben voor het invullen van de vragenlijsten. Extra opmerking

De verpleegkundige van de GGD neemt na afloop de vragenlijst mee.

29


Onderdeel 1

De jeugdverpleegkundige stelt zich voor (kort)



De verpleegkundige stelt zich voor; evt. kort toelichten wat een jeugdverpleegkundige doet



De jeugdverpleegkundige vertelt wat ze komt doen, hoe ze de les gaat doen, hoe lang het gaat duren en waarom ze dit doet.

Onderdeel 2

De Quiz (15 minuten)

De jeugdverpleegkundige vertelt wat de quiz inhoudt en deelt de rode en groene kaartjes uit. Bij elke vraag mogen de kinderen een kaartje opsteken. Rood is fout, groen is goed. De verpleegkundige licht hierna het goede antwoord toe. De jeugdverpleegkundige stelt de vragen mondeling, maar laat ze ook op het digibord zien. Quiz vragen:

Vragen 1. het is belangrijk om ’s morgens te ontbijten

Antwoord Groen

2. Tijdens het sporten kun je het beste water drinken

Groen

3. In Cola zit meer suiker dan in ranja of vruchtensap

Groen

4. Als je een klein zakje chips eet, moet je 5 minuten fietsen om de energie te verbranden die je hebt binnen gekregen

Rood

5. Als je gaat sporten raakt je energie op. Je kunt dus maar beter niet gaan sporten

Rood

6. Je mag best elke dag dezelfde groente eten

Rood

7. Het is gezond om halvarine op je brood te smeren

Groen

8. Je mag zoveel light chips eten als je lust

Rood

9. Je moet elke dag 1 stuks fruit eten

Rood

10. Je moet elke dag minstens 1 uur bewegen

Groen

Onderdeel 3

Het Dobbelspel of het Boodschappenspel (30 minuten)

3a. Het Dobbelsteenspel (30 minuten in groepjes) De jeugdverpleegkundige vertelt wat het spel inhoudt. Belangrijk om de spelregels heel goed uit te leggen. Daarna niet meer afwijken van de regels: wat je afspreekt moet je ook doen. Toelichting: -

de klas wordt verdeeld in 4 groepjes

-

elk groepje krijgt 1 dobbelsteen en 6 doosjes

-

de doosjes zijn genummerd van 1 tot 6

30


-

In elk doosje zit iets te eten of drinken

-

Op elk doosje zit een beweegopdracht

-

1 kind gooit met de dobbelsteen. Als het kind een 1 gooit mag het iets kiezen uit doosje 1 en dit opeten of opdrinken. Daarna moet dit kind de beweegopdracht uitvoeren die bovenop het doosje zit. De andere kinderen drukken de stopwatch in en houden de tijd in de gaten.

-

Alle andere kinderen krijgen nu ook een beurt. Als een keer een cijfer wordt gegooid wat al is geweest, mag het kind opnieuw gooien.

-

Tot slot wordt besproken hoe de kinderen het spel hebben ervaren.

Inhoud van de doosjes + beweegopdracht

Doos

Voedingsmiddel + beweegopdracht ¼ Kapitein Koekreep = 1 minuut kniebuigingen maken of touwtje springen

1 ¼ mini Mars = 2 minuten hardlopen op de plaats 1 glas water = 1 minuut lekker niets doen 2 ¼ zakje Smoeltjes = 1 minuut kniebuigingen maken of touwtje springen ¼ glas Shooter = 2 minuten hardlopen op de plaats 3 ½ mandarijn = 2 minuten met je benen in de lucht fietsen ¼ glas cola = 2 minuten hardlopen op de plaats 4 ¼ Sultana = 1 minuut kniebuigingen maken of touwtje springen Stuk komkommer = 1 minuut met je benen in de lucht fietsen 5 ¼ Evergreen = 1 minuut kniebuigingen maken of touwtje springen 1/3 doosje Smarties = 2 minuten hardlopen op de plaats 6 ¼ appel = 2 minuten met je benen in de lucht fietsen

Kleurverklaring: Rood= intensief bewegen Oranje= matig intensief bewegen Groen= rustig bewegen Materialen: -

4 grote dobbelstenen

-

4 x 6 plastic doosjes

-

4 sets eet- en drinkproducten voor in de doosjes

-

4 sets kaarten met toelichting beweegopdrachten

-

4 stopwatches

-

4 springtouwen

31


3b. Het Boodschappenspel (25 minuten klassikaal, 5 minuten beweegtussendoortjes) De jeugdverpleegkundige vertelt wat het spel inhoudt. Belangrijk om de spelregels heel goed uit te leggen. Daarna niet meer afwijken van de regels: wat je afspreekt moet je ook doen. Toelichting: -

in de klas worden 3 grote vellen papier of lappen stof neergelegd: 1 x roodl, 1 x groen en 1 x oranje.

-

in een boodschappenkrat zitten lege verpakkingen van producten die je kunt eten of drinken. Elk kind mag 1 verpakking uit de krat kiezen.

-

Elk kind bedenkt of het gekozen product gezond is (groen) of ongezond is (rood). Oranje staat voor: ik weet het niet.

-

Elk kind zet de verpakking op een van de gekleurde vellen papier

-

Daarna wordt in de groep besproken: is iedereen het met de keuzes eens? Welk product staat goed of niet goed? Wie weet waarom deze producten goed of fout staan? Eet je veel producten die op het oranje of rode vel staan? Eet je veel producten die op het groene vel staan?

-

Als er tijd over is: welke producten zijn niet gepakt en neergezet? Op welke kleur moeten deze producten staan?

-

Tot slot wordt besproken hoe de kinderen het ervaren hebben.

32


Achtergrondinformatie - Gezond gewicht - Beweging - Gezonde voeding

33


Achtergrondinformatie over een gezond gewicht De laatste jaren neemt het gewicht van mensen erg toe. Ook bij kinderen is dit het geval. Uit onderzoek van de GGD (Baltissen et al., 2006) blijkt dat in de regio IJssel-Vecht 12% van de twee tot twaalfjarigen te zwaar is. Ook ondergewicht komt nog redelijk vaak voor bij kinderen. Echter, van ondergewicht is bekend dat dit normaliseert als kinderen ouder worden. Uit het hierboven genoemde onderzoek blijkt verder dat ouders het gewicht van hun kind vaak niet goed inschatten. Veertien procent van de ouders overschat het gewicht en 12% onderschat het gewicht van hun kind. Vooral bij kinderen met overgewicht onderschatten veel ouders het gewicht van hun kind. Bijna twee derde van de ouders met een kind dat te zwaar is, vindt dat het kind een normaal gewicht heeft.

Energiebalans en Body Mass Index Een gezond gewicht wordt op peil gehouden als er een goede balans bestaat tussen de energieinname (gezonde voeding) en het energieverbruik van het lichaam (beweging). De hoeveelheid energie die voedsel levert, is afhankelijk van de hoeveelheid voedsel en het soort voedsel (energierijk of energiearm) dat gegeten wordt. Hoeveel energie iemand nodig heeft, is afhankelijk van de leeftijd, het geslacht en de hoeveelheid lichaamsbeweging. Als er wat mis is met de energiebalans kan dit leiden tot ondergewicht of overgewicht, beide zijn ongezond. Om na te gaan in hoeverre het lichaamsgewicht van iemand ‘normaal’ is kun je gebruik maken van de body mass index (BMI). De BMI is eenvoudig te berekenen door het lichaamsgewicht te delen door de lichaamslengte in meters in het kwadraat: BMI = kg/m 2. In onderstaande tabel staat wanneer een kind gezond gewicht heeft of niet. Bij kinderen in de leeftijd tot 18 jaar is de beoordeling van de BMI anders dan bij volwassenen omdat ze nog in de groei zijn.

Het belang van een gezond gewicht De risico’s van overgewicht zijn een toegenomen kans op ziektes, zoals hartproblemen, diabetes, hoge bloeddruk en verschillende vormen van kanker. Behalve deze medische gevolgen, die veelal op latere leeftijd verschijnen, kan overgewicht ook op korte termijn invloed hebben. Zo hebben dikke kinderen vaak psychosociale klachten. Ze worden geplaagd en gepest, waardoor ze zelfvertrouwen kunnen verliezen en geïsoleerd kunnen raken.

Tabel 3: Body Mass Index voor jongens en meisjes van 4 tot en met 12 jaar Jongens Meisjes BMI bij

BMI bij ernstig

BMI bij

BMI bij ernstig

overgewicht

overgewicht

overgewicht

overgewicht

4

17,55-19,29

meer dan 19,29

17,28-19,15

meer dan 19,15

5

17,42-19,30

meer dan 19,30

17,15-19,17

meer dan 19,17

6

17,55-19,78

meer dan 19,78

17,34-19,65

meer dan 19,65

7

17,92-20,63

meer dan 20,63

17,75-20,51

meer dan 20,51

Leeftijd

34


8

18,44-21,60

meer dan 21,60

18,35-21,57

meer dan 21,57

9

19,10-22,77

meer dan 22,77

19,07-22,81

meer dan 22,81

10

19,84-24,00

meer dan 24,00

19,86-24,11

meer dan 24,11

11

20,55-25,10

meer dan 25,10

20,74-25,42

meer dan 25,42

12

21,22-26,02

meer dan 26,02

21,68-26,67

meer dan 26,67

35


Achtergrondinformatie over gezond bewegen De Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) is in 1998 vastgesteld en is afgeleid van internationale richtlijnen. De norm verschilt per leeftijdsgroep en is vastgesteld op minimaal 5 dagen in de week 30 minuten matig intensief bewegen. Deze 30 minuten mogen in verschillende blokken uitgevoerd worden (bijvoorbeeld 3x10 minuten per dag). Voor een overzicht van de NNGB per leeftijdsgroep wordt verwezen naar Tabel 2. In de regio IJssel-Vecht voldoet 59% van de kinderen van vier jaar en ouder aan de NNGB. Kinderen van 6 tot 12 jaar voldoen vaker aan de norm (65%) dan kinderen van 4 en 5 jaar (42%) (Baltissen et al., 2006). Tabel 4: De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (Kemper et al., 2000). Leeftijdcategorie Norm Jeugd

Dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de

(<18 jaar)

activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie).

Volwassenen

Een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, bij

(18-55 jaar)

voorkeur alle dagen van de week; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn wandelen met 5-6 km/u (dus flink doorwandelen) en fietsen met 15 km/u.

Ouderen

Een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, bij

(55-plussers)

voorkeur alle dagen van de week; voor niet-actieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij ouderen zijn wandelen met 3-4 km/u en fietsen met 10 km/u.

36


Achtergrondinformatie over gezonde voeding De Schijf van Vijf Om gezond te eten, is het belangrijk gevarieerd te kiezen. Een hulpmiddel hierbij is de Schijf van Vijf. In de vakken van de Schijf van Vijf staan de groepen voedingsmiddelen die samen de basis vormen voor een gezonde voeding. De hoeveelheden die uit de verschillende groepen worden aanbevolen, zijn afhankelijk van geslacht en leeftijd. De producten die in de afbeelding zijn weergegeven, staan symbool voor de productgroepen. De vakken groente, fruit en brood van de Schijf van Vijf zijn groter afgebeeld dan de andere. Het is aan te raden uit deze vakken ruime porties te kiezen. Want deze bevatten in verhouding tot hun volume en gewicht weinig calorieën en leveren veel voedingsstoffen. Vul de voeding verder aan met producten uit andere vakken. Door gevarieerd te kiezen uit alle vakken wordt de basis gelegd voor een menu. De Schijf van Vijf bestaat uit: 1. Groente en fruit Belangrijk vanwege: vitamines, zoals vitamine C en foliumzuur, mineralen zoals kalium, vezels en bioactieve stoffen 2. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten Belangrijk vanwege: koolhydraten, eiwit, vezels, B-vitamines en mineralen 3. Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers Belangrijk vanwege: eiwit, mineralen zoals ijzer en calcium, B-vitamines en visvetzuren 4. Vetten en olie Belangrijk vanwege: vitamine A, D en E en essentiële vetzuren 5. Dranken Belangrijk vanwege: water Naast de basisvoedingsmiddelen zijn er andere voedingsmiddelen zoals sauzen, snacks, koek, snoep en gebak. Deze worden graag gegeten, maar ze zijn minder belangrijk voor het leveren van voedingsstoffen. Daarom staan deze voedingsmiddelen niet in de Schijf van Vijf. Ze leveren vaak wel veel calorieën in de vorm van vet en/of toegevoegde suikers. Hoeveel ervan gegeten kan worden, hangt af van de calorieën die ze leveren. Gebruik van deze voedingsmiddelen niet te veel zodat het gewicht gezond blijft.

37


Ontbijten De dag beginnen met een goed ontbijt is belangrijk. Tussen de maaltijd van de vorige avond en het ontbijt ligt een periode van 12 tot 14 uren. Als een kind 's morgens niet eet, begint het met een achterstand. Met een lege maag kan een kind zich in de loop van de morgen op school slechter concentreren (bijvoorbeeld eerder gapen) en kinderen hebben energie nodig om naar school te lopen of te fietsen en om te concentreren in de les. Iets eten en drinken aan het begin van de dag is dus noodzakelijk.

Tussendoortjes Naast de 3 hoofdmaaltijden is het belangrijk dat een kind niet vaker dan 4 keer per dag iets tussendoor krijgt. Tussendoortjes kunnen bestaan uit een snoepje of wat fruit, maar ook frisdrank valt hieronder. De hele dag door eten, bederft de eetlust voor de maaltijden waarin de belangrijkste voedingsstoffen zitten. Daarnaast is het slecht voor het gebit. Het gebit heeft namelijk rust nodig om te herstellen van een zuuraanval die volgt nadat er iets gegeten of gedronken wordt. Als het gebit teveel zuuraanvallen te verduren krijgt, kan het tandglazuur afslijten (tanderosie). Het beste is om, naast de 3 hoofdmaaltijden uit te gaan van 2 fruitmomenten. Hierdoor blijven er 2 momenten over waarop iets met suiker kan worden gegeten of gedronken. De regel is dus maximaal 7 eet- en drinkmomenten op een dag. Er zijn echter dagen waarop een uitzondering gemaakt mag worden, bijvoorbeeld op een verjaardag. Trakteren op school hoort daarbij. De traktatie hoeft niet groot of veel te zijn, het gaat er meer om dat de traktatie er leuk uit ziet. De traktaties kunnen het beste vlak voor de pauze gegeven worden, dan is het maar één eetmoment.

Frisdrankgebruik In frisdrank, limonade en vruchtensappen zitten veel suikers en zuren. Waardoor zij niet alleen slecht zijn voor de lijn, maar ook schadelijk kunnen zijn voor het gebit. Thee zonder suiker en water zijn niet nadelig en zijn de beste dorstlessers. In melk zitten belangrijke voedingsstoffen, dus kan ook prima gedronken worden. Tegenwoordig zijn er ook veel verschillende light frisdranken te koop. Deze kunstmatig gezoete dranken bevatten geen suiker en zijn dus beter voor de lijn. Light frisdrank is vaak gezoet met cyclamaat. Teveel hiervan is niet goed voor jonge kinderen. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar is de veilige grens van frisdrank gezoet met cyclamaat, 2 glazen per dag.

38

Bijlagen - Uitnodigingsbrief ouders voor de afsluiting - Schoolkrantartikel / informatiebrief aankondiging - Diploma ‘De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’

Projectmap “De Gezonde HAP&STAP Vierdaagse”

Bijlage 1: uitnodigingsbrief ouders voor de afsluiting

Beste ouders, Hierbij bent u van harte uitgenodigd voor de feestelijke afsluiting van de ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’, waar uw kind in de week van… t/m … op school aan deelneemt. Deze afsluiting vindt plaats op: Datum: ………… Tijdstip: van … tot … uur Locatie: ………… Tijdens de afsluiting wordt u verrast door een dans van uw kind en kunt u, door uw kind bereide, gezonde hapjes proeven. Tevens krijgt u een korte interactieve voorlichting over de thema’s gezonde voeding en beweging, welke centraal staan binnen de Vierdaagse. Deze voorlichting wordt verzorgd door een diëtist van Vérian, de dansdocent en de kok die hebben meegewerkt aan de Vierdaagse. Wij hopen op uw komst! Met hartelijke HAP&STAP groeten, [ ondertekening]

40


Bijlage 2: aankondigingsbrief ouders

Beste ouders, U heeft het misschien al gehoord, in week…, van .. t/m... zal op school de ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ van start gaan in groep 7/8. Tijdens deze Vierdaagse wordt op een positieve manier aandacht geschonken aan gezond eten en lichaamsbeweging. Hiermee zullen de kinderen gedurende 4 dagen op een speelse manier nader kennis gaan maken. Wat houdt de ‘Gezonde HAP & STAP Vierdaagse’ in? De Vierdaagse is een ludieke actie op scholen, speciaal bedoeld voor kinderen uit groep 7/8 van het SBO én hun ouders. De activiteit bestaat uit 2 HAP-dagen en 2 STAP-dagen. Tijdens de HAP-dagen krijgen de kinderen een gastles van een diëtist over gezonde voeding en krijgen ze een smaakles van een kok, waarbij ze verschillende groenten- en fruitsoorten gaan proeven. Tijdens de 2 STAP- dagen zullen de kinderen een dans voorbereiden en een culinaire wandeltocht gaan lopen. Daarnaast worden ook de ouders uitgenodigd voor de feestelijke afsluiting van de Vierdaagse. Hier zullen de kinderen hun dans opvoeren, kunnen de ouders proeven van lekkere en gezonde hapjes en krijgen de ouders een korte voorlichting van een diëtist van Vérian. Na 3 maanden komt een verpleegkundige van de GGD nog een keer een gastles verzorgen om de informatie nog eens kort te herhalen. Organisatie De ‘Gezonde HAP&STAP Vierdaagse’ wordt door Vérian en de GGD Gelre-IJssel uitgevoerd in samenwerking met dansdocenten en koks. Ook is de ouderraad van uw school betrokken bij de uitvoering. Bent u na het lezen van dit artikel ook enthousiast geworden? Alle ondersteuning is van harte welkom! Voor meer informatie kunt u terecht bij de leerkracht van groep 7/8. Voor meer informatie kunt u ook onze website bezoeken: www.hapenstapvierdaagse.nl

41


Bijlage 3: Diploma HAP&STAP

42

Goed Gedaan!

HAP en STAP Diploma voor

Wandeltocht

Gezond eten Smaakles Dansvoorstelling

www.hapenstapvierdaagse.nl

www.hapenstapvierdaagse.nl

Dit project wordt uitgevoerd door:

De Gezonde HAP & STAP Vierdaagse. Projectmap SBO 2012

Recommend Documents